Het station van de toekomst The station of the future De transformatie van de Amsterdam’s stations in transition Amsterdamse stations Manuela Triggianese, Roberto Cavallo Manuela Triggianese, Roberto Cavallo 1 In de hedendaagse, mobiele maatschappij worden In contemporary mobile society, stations are 1 Zie voor een definitie van For the definition of ‘urban stations veel meer dan een plek waar je in en uit de mobiele stedelijke maat- becoming much more than just a place to get on mobile society’, see: Luca 1 1 de trein of een ander vervoermiddel stapt. Stati- schappij: Luca Bertolini, and off trains or other modes of transport. Sta- Bertolini, ‘Fostering urbanity ons worden plekken waar je werkt, zaken doet, ‘Fostering Urbanity in a tions are places to work, do business, meet, shop in a mobile society. Linking mensen ontmoet en je ontspant. Het station ver- Mobile Society. Linking and relax. They not only link different modes of concepts and practices’, bindt niet alleen diverse vervoersmodaliteiten op Concepts and Practices’, transport at several levels (local, regional, national Journal of Urban Design, Journal of Urban Design, 11 (2006), no. 3 (Oct.), verschillende niveaus (lokaal, regionaal, nationaal and international) but are also ‘urban’ connectors 11 (2006), nr. 3 (okt.), pp. pp. 319-334. Architectonische studies voor de Hollandse stad voor studies Architectonische en internationaal), het is ook een ‘stedelijk knoop- 319-334. within the city and its surrounding region, as well 2 – punt’ in de stad en de regio en een katalysator van 2 as catalysts of urban transformation. A develop- See the case of Rotterdam de stedelijke transformaties. Vandaar dat de (her-) Zie voor het geval van Cen- ment or redevelopment project for a station can Central Station: Manuela ontwikkeling van een station ook kansen biedt traal Station Rotterdam: therefore also be used to promote high-quality Triggianese, ‘The railway stadsgebieden nieuw leven in te blazen en hoog- Manuela Triggianese, ‘The architecture and the revitalization of city districts.2 station as a centerpiece of railway station as a center- urban design’, 9 Septem- waardige architectuur te introduceren.2 De The main goals are on the one hand finding an piece of urban design’, 9 ber 2015, full interview 20 OverHolland belangrijkste doelen hierbij zijn enerzijds het september 2015, interview optimum mix of transport modalities for every sit- available online in RailTech: bereiken van een voor elke situatie optimale mix online beschikbaar:www. uation and making the whole station complex as www.railtech.com/all/2015/ van transportmodaliteiten en een voor de gebrui- railtech.com/all/2015/ seamless as possible for the users, and on the 09/09. ker zo soepel mogelijke aansluiting daartussen in 09/09. other to address the need to rethink the ‘inter- 3 het hele stationscomplex. Anderzijds wordt de modal station’ as an urban place, as an attractive ProRail is the Dutch com- pany with the government- behoefte gevoeld aan een heroverweging van het and liveable area with room for ‘innovative’ design assigned task of construct- ‘intermodale’ station als stedelijk gebied, als een solutions as well as development and redevelop- ing, maintaining and manag- aantrekkelijke en leefbare omgeving die ruimte ment projects and densification. This means that a ing the railway infrastruc- biedt aan ‘innovatieve’ ontwerpoplossingen, maar higher degree of flexibility must be incorporated, ture. ook aan (her-) ontwikkelingsprojecten en verdich- finding ways to deal with the often complicated ting. Dat betekent dat een hogere mate van flexi- governance structure inside and outside the sta- biliteit moet worden ingebouwd en antwoorden tion building and its surroundings. moeten worden gezocht op de vaak complexe This article aims to link mobility strategies to bestuurlijke structuur binnen en buiten het stati- spatial challenges by analysing three gateways in onsgebouw en zijn omgeving. the city of Amsterdam, here identified as stations 39 In dit artikel wordt gezocht naar het verband that are small in comparison to the Central Station tussen mobiliteitsstrategieën en ruimtelijke uitda- and Schiphol Airport multimodal transport hubs. gingen op basis van een analyse van drie toe- The stations in question are Sloterdijk, Amstel and gangspunten tot de stad Amsterdam, die hier wor- finally Amsterdam Zuid, the latter also being the den onderscheiden als kleine stations in vergelij- new link between Schiphol and the Central Station king met de multimodale vervoersknooppunten als via the new Noord/Zuid metro line. Considering het Centraal Station en Schiphol Airport. Deze the ambitious urban development agenda of the stations zijn Sloterdijk, Amstel en Amsterdam City of Amsterdam, the main question will be how Zuid; dat laatste is nu ook de schakel tussen the urban context can be enhanced while improv- Schiphol en het Centraal Station via de nieuwe ing accessibility in the Metropolitan Region metroverbinding, de Noord/Zuidlijn. Uitgaande van Amsterdam (MRA). Starting with an overview of de ambitieuze stedenbouwkundige agenda van de governmental policies and spatial development gemeente Amsterdam is onze centrale vraag: hoe agendas for the MRA and the investment pro- kan een versterking van de stedelijke context gramme of ProRail 3 for the transformation of rail- samengaan met een verbeterde bereikbaarheid way stations in the city of Amsterdam, the article van de metropoolregio Amsterdam? Na een over- stedelijke schaal op Europees niveau, en in 3 8 zicht van de beleidslijnen van de overheid en de beleidslijnen voor de lange termijn. In zekere zin ProRail is de onderneming Bron: www.metropoolregio- die door de regering is amsterdam.nl, de MRA- ruimtelijke-ordeningsagenda’s voor de Metropool- werd het concept van de Randstad in die visie belast met de aanleg, het brochure Samenwerken aan regio Amsterdam (MRA) en van het investerings- verlaten ten gunste van een autonome ontwikke- onderhoud en beheer van de toekomst. Een overzicht 3 programma van ProRail voor de vernieuwing van ling van de noordelijke en zuidelijke vleugel de spoorweginfrastructuur. van de samenwerking in de de spoorwegstations in de stad richten wij ons op ervan.5 De nieuwe visie op de grote steden in de 4 Metropoolregio Amsterdam de relevante ruimtelijke uitdagingen die zich met Randstad omvatte onder meer een kwaliteitsver- ‘...sinds de nota De ontwik- in 2018, 2018, p. 5. betrekking tot de drie stationslocaties voordoen betering van de belangrijkste multimodale ver- keling van het Westen des 9 Lands uit 1958 is het con- Bron: www.metropoolregio- bij de poging tot herdefiniëring van de rol van keersknooppunten gelegen langs de Hogesnel- cept van “de Randstad” niet amsterdam.nl/pagina/ openbaar-vervoerknooppunten op diverse schaal- heidslijn: de stad Rotterdam, met de ontwikkeling zonder gevolgen gebleven. 20170515-mra-agenda- niveaus. Daarnaast verkennen we, met het oog op van zijn haven en het gebied rondom het Centraal Tot aan de Vierde Nota over english. de beleidsdoelen van stedelijke verdichting, de Station, en Amsterdam, met Schiphol Airport en de Ruimtelijke Ordening uit 10 veerkracht (ofwel het vermogen tot aanpassing het vervoersknooppunt Amsterdam Zuid ten dien- 1988 voorzag het concept Deze informatie is terug te aan veranderingen) van deze knooppunten en hun ste van de Zuidas.6 In de nieuwe benadering wor- van de Randstad in de vinden in het volledige rap- mogelijkheid op internatio- port Mobiliteitsverkenning potentieel als katalysatoren van stedelijke ontwik- den de investeringen in sleutelsectoren als infra- naal en en op nationaal voor een groeiend Amster- keling. structuur en multimodale vervoersknooppunten niveau met elkaar te vereni- dam, gepubliceerd door de ingezet ter ondersteuning van de metropoolfunc- gen.’ Zie Guus Borger e.a., gemeente Amsterdam op 31 Metropoolregio Amsterdam: tie van Amsterdam en ter versterking van de ver- ‘Twaalf eeuwen ruimtelijke oktober 2017; zie: https:// bindingen tussen stad en regio. Met de Structuur- transformatie in het westen amsterdam.raadsinformatie. — Manuela Triggianese, Roberto Cavallo Roberto Triggianese, Manuela — hoe mobiliteit te verbinden met visie Randstad 2040 verscheen in 2007 een kaart van Nederland in zes kaart- nl/document/5938440/1/0 beelden’, in: OverHolland 9012f978220bb6c. ruimtelijke uitdagingen? van de noordvleugel van de Randstad waarop de 10/11, 2011, p. 82. Het arti- contouren van de Metropoolregio Amsterdam kel als geheel geeft een De grootstedelijke regio Amsterdam groeit als waren afgebakend. Het gebied behoort tot de top- overzicht van de geschiede- deel van de noordvleugel van de Randstad: vijf van sterkste economische regio’s in Europa. nis van het verstedelijkings- nieuwe woningen worden gebouwd, nieuwe bedrij- Om die positie te behouden en te versterken werd proces en de daarmee gepaard gaande veranderin- ven en talenten blijven naar de stad trekken en op basis van wederzijdse overeenstemming de gen in het landschap en de ook het toerisme groeit alsmaar door. Al die facto- MRA opgezet ter bevordering van de samenwer- infrastructuur van de Rand- ren zijn van invloed op de rol van de stations in de king tussen 33 gemeenten, twee provincies stadregio. Zie ook een eer- Het station van de toekomst stad. In de Randstad gaat stadsontwikkeling hand (Noord-Holland en Flevoland) en de Vervoerregio der artikel van Henk Engel, in hand met infrastructurele planning.4 Het over- Amsterdam.7 ‘Randstad Holland in kaart’, heidsbeleid en de agenda’s voor ruimtelijke orde-