Issue Full File
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi Journal of Social Sciences of the Turkic World TÜRK KONSEYİ'NİN 10. YILI ÖZEL SAYISI SPECIAL ISSUE: 10th. ANNIVERSARY of TURKIC COUNCIL SONBAHAR AUTUMN 2019 • SAYI NUMBER 91 © Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Bașkanlığı Ahmet Yesevi University Board of Trustees Danışma Kurulu / Advisory Board bilig Prof. Dr. Abdıldacan AKMATALİYEV Millî Bilimler Akademisi /Kırgızistan Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi Prof. Dr. Ramiz ASKER Journal of Social Sciences of the Turkic World Bakü Devlet Üniversitesi/Azerbaycan Prof. Dr. Viktor BUTANAYEV GÜZ AUTUMN 2019 • SAYI NUMBER 91 Hakas Katanov Devlet Üniversitesi / Rusya Federasyonu Sahibi Owner Prof. Dr. Nurettin DEMİR Ahmet Yesevi Üniversitesi Adına Mütevelli Heyet Başkanı Hacettepe Üniversitesi/TÜRKİYE Prof. Dr. Musa YILDIZ Prof. Dr. Edward FOSTER Talisman/ABD Yayın Yönetmeni Editor in Chief Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN Prof. Dr. Fırat PURTAŞ Ege Üniversitesi / Türkiye Prof. Dr. Osman HORATA Hacettepe Üniversitesi/Türkiye Yayın Kurulu Editorial Board Prof. Dr. Yunus KOÇ Prof. Dr. Lars JOHANSON Mainz Üniversitesi/Almanya Prof. Dr. Ali Ekber ŞAHİN Doç. Dr. Tuba DURMUŞ Prof.Dr. Mustafa S. KAÇALİN Marmara Üniversitesi/Türkiye Dr. Murat YILMAZ Prof. Dr. M. Akif KİREÇCİ Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi/Türkiye Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Managing Editor Prof. Dr. Rafael MUHAMMEDİNOV Emine Sıdıka TOPTAŞ Bilimler Akademisi/Rusya Federasyonu Prof. Dr. Mahir NAKİP Teknik Redaksiyon Redaction Çankaya Üniversitesi/Türkiye Doç. Dr. Tuba DURMUŞ Prof. Dr. M. Öcal OĞUZ Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi/Türkiye Özetlerin İngilizcesi English Abstracts Prof. Dr. Mehmet ÖZ Ebru SEVEN Hacettepe Üniversitesi/Türkiye Prof. Dr. Ali Yaşar SARIBAY Özetlerin Rusçası Russian Abstracts Uludağ Üniversitesi/Türkiye Liliya SATTAROVA Prof. Dr. Cengiz TOMAR Ahmet Yesevi Üniversitesi/Kazakistan Yönetim Merkezi Management Center Prof. Dr. Refik TURAN Şehit H. Temel Kuğuoğlu Cad. Gazi Üniversitesi/Türkiye Nu: 30 06490 Bahçelievler / ANKARA Prof. Dr. Musa YILDIZ Tel : (0 312) 216 06 00 • Faks : (0 312) 216 06 09 Gazi Üniversitesi/Türkiye www.ayu.edu.tr bilig.yesevi.edu.tr • e-posta: [email protected] Abonelik Subscription [email protected] Abone Bedeli Yurt içi (Yıllık) : 100 TL (Öğretim üyesi, öğretmen ve öğrencilere %50 indirimlidir) Yurt dışı (Yıllık) : 150 ABD Doları Yayın Türü 3 aylık, yaygın, süreli Baskı Printed by MERKEZ Repro-Basım-Yayın Ltd. Şti. +90 (312) 384 78 98 Makalelerde ifade edilen fikir ve görüşler sadece www.merkezrepro.com yazarlarının olup, Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığının görüşlerini yansıtmazlar. Basım Yeri: ANKARA The opinions and views expressed in the articles Basım Tarihi: 22/10/2019 are the authors’ solely and do not reflect the views of the Ahmet Yesevi University Board of Trustees. ISSN: 1301-0549 Saygıdeğer okurlar, Oluşum süreci 1992’de düzenlenen Ankara Zirvesi ile başlayan Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirli- ği Konseyi 3 Ekim 2019 tarihinde kuruluşunun 10. Yılını doldurmuştur. Türk Konseyi, ilki Ekim 1992’de düzenlenen Türk Dili Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları zirvesine kurumsal bir yapı kazan- dırılması ve Türk Dünyasının bütünleşme çabalarının bir uluslararası örgüt çatısı altında sürdürülmesi amacıyla kurulmuştur. 3 Ekim 2009 tarihinde Nahcivan’da düzenlenen 9. Türk Dili Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları Zirvesi’nde imzalanan Sonuç Bildirisi, Türk Keneşi’nin kuruluş senedi olarak kabul edilir. Bir yıl sonra 16 Eylül 2010 tarihinde İstanbul’da düzenlenen 1. Türk Keneşi Zirvesi’nde ise 3 Ekim tarihinin üye ülkelerde Türk Dünyası işbirliği günü olarak kutlanması kararlaştırılmıştır. 3 Ekim tarihi, Türk Dünyasının sosyal bilimler alanındaki birikimini zenginleştirmek, Türk tarihinin ve kültürünün farklı yönlerini yansıtan araştırmaları insanlığın istifadesine sunmak, Türk Dünyasının güncel sorunlarına ilişkin çözümler üretmek gibi amaçlar doğrultusunda yayın yapan Bilig için de en önemli bayramlardan biridir. Bundan hareketle bu sayımızı Türk Keneşi’nin 10. Yıl dönümüne ithaf ettik ve Türk Dünyası bütünleşmesini özel dosya konusu olarak belirledik. Bu sayıda birbirinden değerli 11 makale yer almaktadır. Erman Akıllı makalesinde TÜRKSOY ve Türk Keneşi’ni Karl Deutch’un “transactionalist” yaklaşımı etrafında ele almaktadır. Akıllı, her iki örgütün de kültürel diplomasi alanında önemli işlevler yerine getirdiği üzerinde durmaktadır. 1993 yılında kurulan ve temel amacı Türk Cumhuriyetleri arasında kültürel işbirliğini güçlendirmek olan TÜRKSOY, günümüzde Türk Keneşi şemsiyesi altında faaliyet gösteren ilişkili kurumlardan biri- dir. Ayfer Gedikli vd. tarafından hazırlanan makale sağlık harcamaları ile yaşam beklentisi ilişkisini Türkiye ve diğer Türk Cumhuriyetleri örneğinde incelemektedir. 2000-2015 yılları arasındaki veriler üzerinden iki değişken arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Fırat Yaldız, Türk diasporası kavramını eleş- tirel bir yaklaşımla ele almakta ve Türk diasporasının olup olamayacağı sorusuna yanıt aramaktadır. İbrahim Sarıtaş’ın makalesi yüz yıl önce Osmanlı topraklarında yaşanan küresel güç mücadelesini Alman diplomat ve arkeolog Oppenhaim üzerinden anlatmaktadır. Sarıtaş’ın makalesi Pan-İslamizm ve Pan-Türkizm politikalarının ortaya çıkışında Almanya’nın yadsınamaz bir etkisinin olduğunu göz önüne sermektedir. Nilgün Eliküçük, ÇHC’nin başlattığı “tek yol tek kuşak” projesini Çinli akade- misyenlerin gözünden analiz etmektedir. Savaş Çevik ise makalesinde Türkiye’de ve diğer Türk Cum- huriyetlerinde vatandaşların, devletin rolüne ilişkin tutumlarını incelemektedir. Nazım Hikmet Po- lat’ın kaleme aldığı makalede ise edebiyat dersi kitaplarının Türk Dünyasının bütünleşmesi açısından oynadığı rolün önemi üzerinde durmaktadır. Gaspıralı İsmail “dilde fikirde işte birlik” idealiyle 1883’ten vefat ettiği 1914 yılına kadar 31 yıl boyun- ca Tercüman gazetesini yayımlamış ve bu ideali yaygınlaştırmak için ömrü boyunca çalışmıştır. “Dilde Fikirde İşte Birlik” yaklaşımının günümüzde Türk Dünyası bütünleşmesinin mottosuna dönüşmesi- nin arka planında Gaspıralı’nın bir ömür devam eden hem zihnî hem de fiilî emekleri vardır. Aynı ideali paylaşan ve bu ideal için çaba gösteren tüm yazar ve okuyucularımızın 3 Ekim Türk Dünyası İşbirliği Gününü kutlar, yeni sayımızın faydalı olmasını temenni ederiz. Prof. Dr. Fırat Purtaş Yayın Yönetmeni Dear Readers, The formation process started with the Ankara Summit in 1992, the Turkic-Speaking States Coopera- tion Council completed its 10th anniversary on 3 October 2019. The Turkic Council was established with the aim of providing an institutional structure to the Summit of the Heads of States of the Turkic Speaking States, which was held in October 1992 and to continue the integration efforts of the Turkic World under the umbrella of an international organization. Signed at the 9th Summit of the Heads of States of the Turkic Speaking States on October 3, 2009 in Nakhchivan, the Final Declaration is consid- ered as the founding bill of the Turkic Council. One year later, at the 1st Turkic Council Summit held in Istanbul on 16 September 2010, it was decided that 3 October would be celebrated as the Cooperation Day of Turkic World in the member states. The date 3 October is also one of the most important festivals for bilig, which publishes with the intention of enriching the accumulation of Turkic World in the field of social sciences, presenting the researches reflecting different aspects of Turkish history and culture to the benefit of humanity, and generating solutions for the current problems of the Turkic World. Based on this view, we dedicated this issue to the 10th anniversary of the Turkic Council and determined the integration of the Turkish World as the topic of a special issue. This issue includes 11 valuable articles. Erman Akıllı discusses TURKSOY and the Turkic Council within Karl Deutch’s “transactionalist” approach. Akıllı highlights that both organizations perform im- portant functions in the field of cultural diplomacy. Established in 1993 and whose main purpose is to strengthen cultural cooperation between the Turkic Republics, TURKSOY is one of the related institu- tions operating under the umbrella of the Turkic Council. The article prepared by Ayfer Gedikli et al. investigates the relationship between the health expenditure and life expectancy in the case of Turkey and other Turkic Republics. The relationship between the two variables was analyzed based on the data between 2000 and 2015. Fırat Yaldız examines the concept of Turkish diaspora in a critical approach and tries to find out the answer for the question of whether Turkish diaspora could exist or not. The article by İbrahim Sarıtaş depicts the struggle for the global power in the Ottoman territories a hundred years ago via the German diplomat and archaeologist Oppenhaim. Sarıtaş’s article reveals that Germany has in- controvertible influence in the emergence of Pan-Islamism and Pan-Turkism policies. Nilgün Eliküçük analyzes the “one belt one road” project initiated by the PRC from the views of Chinese academics. Savaş Çevik examines the attitudes of Turkey and orher Turkic States’ citizens toward the role of government. In the article penned by Nazım Hikmet Polat, he focuses on the importance of literature course books in terms of the integration of the Turkic World. Gaspirali Ismail published the newspaper Tercüman for 31 years from 1883 until his death in 1914 with the ideal of “unity in language, mindset and action” and worked throughout his life to spread this ideal. In the background