Peqatigiilluta Inuunermik Pitsaasumik Pilersitsissaagut
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PEQQISSUUNEQ PILLUGU SAMMISAQ ANGISOOQ / STORT SUNDHEDSTEMA INUUNERITTA – Peqatigiilluta inuunermik pitsaasumik pilersitsissaagut INUUNERITTA – Sammen skaber vi det gode liv CHRISTIAN KLINDT SØLBECKCHRISTIAN KLINDT Aviisi paasissutissiissut Paarisa-mit saqqummersinneqartoq Informationsavis udgivet af Paarisa 2 OKTOBER 2020 SUNDHEDSTEMA CHRISTIAN KLINDT SØLBECKCHRISTIAN KLINDT Inuuneritta – Peqatigiilluta inuunermik pitsaasumik pilersitsissaagut Naalakkersuisut qaammammi matumani lannguinernik pitsaasunik pilersitsiniar- simik paasinnittaatsip nappaatip akerleri- tuaarneq aallartissimavarput. Tamatta aki- siusinnerusukkut innuttaasut inuunerin- nermi iluatsilluartumik angusaqartoqarsi- saannaatut isumaqartikkunnaarlugu siam- sussaaffimmik tigusinissarput pineqarpoq, nerulernissaannik pilersaarut Inuuneritta mammat. marnerunissaa. Kisianni eqqarsaat taman- meerartatta inuunerissuunissaannik peqa- III, meeqqat inuunerissuunissaat pillugu Peqqinneq peqqinnartunik nerisaqar- na amerlanernut takornartaanngilaq. Ta- tigiilluta pilersitsisinnaaniassagatta. ukiuni tulliuttuni qulini suleqatigiinner- nermit akuttunngitsumillu timigissartar- mattami nalunngilarput ilorrisimaarnit- mut sammivissamik najoqqutassiisoq, ili- nermit imartunerujussuuvoq. Kalaallit Nu- sinnut, nukittussutsinnut inuunermilu Atuarluarisi. saritippaat. Tassami naalakkersuisoqarfiit, naanni Innuttaasut Peqqissusaannik Ilisi- unammilligassanik isumaginnissinnaanit- oqartussaasoqarfiit kommunillu akimorlu- matusarnermut ataqatigiissaarisup Inge- sinnut pissutsit assigiinngitsorpassuit git suleqatigiinneq pineqarpiarpoq. lise Olesenip erseqqissaatigisaatut kalaal- aalajangiisuu sut. Anguniagaq tassaavoq ataatsimut isigisu- lisut oqaaseq peqqinneq qallunaat oqaa- Aqqummi eqqortumi ingerlajartuaaler- mik susassaqarfiit akimorlugit ataatsimoo- siannit imartunerujussuuvoq. Peqqinneq pugut. Sorpassuit pilersinneqarsimapput, PEQQISSUUNEQ russamik tunngaviliinissaq, illoqarfinni naleqartitanut soorlu maniguunnermut, inuiaqatigiittut inuttullu ataasiakkaatut PILLUGU SAMMISAQ / inoqarfinnilu ataasiakkaani najukkani na- attave qaatinut, avatangiisinut misilittakka- angusimasavut pillugit immitsinnut ner- SUNDHEDSTEMA leqartitanik nukittuffinnillu tunngaveqar- nullu aamma tunngassuteqarpoq. sualaarnissarput aamma eqqaamassavar- Aviisi paasissutissiissut Paarisa tumik. Tassami najukkami nukiit allan- Ataatsimooqatigiiffimmut peqataaneq, put, Ilinniartitaanermut, Kultureqarner- saqqummersinneqartoq nguinernik pilersitsisoqarsinnaaneranut sunngiffimmi angerlarsimaffimmi, timer- mut, Ilageeqarnermut Naalakkersuisoq, Informationsavis udgivet af Paarisa tunngavissanik pilersitsisussaapput. soqatigiiffiimmi imaluunniit najukkami Karl Frederik Danielsen, oqarpoq. Ki- Ilaatigut Canadap issittortaa Islandilu inuiaqatigiinni, peqqissutsikkut inummut nguaassiuutitigut atornerluineq pillugu Immikkut naqitaq Inuuneritta – Peqatigiilluta inuunermik isumassarsiorfigineqarsimapput, taakku- pingaaruteqarpoq. Taamaappoq aamma oqaloqatigiinnerit mianernartut ammaas- pitsaasumik pilersitsissaagut nani innuttaasunut qaninnikkut peqqis- pinngortitamik atuisinnaaneq namminer- simavavut, aamma imminut toquttarneq suunissap atugarissaarnisssallu iluanni al- lu nerisassanik piniarsinnaaneq. Peqqissut- pillugu paquminartunik atorunnaarsitsiar- Informationsavis Inuuneritta – Sammen skaber vi det gode liv Pisortaq | Direktør: Direktør Chr. Schultz-Lorentzen Inuuneritta – Sammen Mediehuset Sermitsiaq.AG Aqqissuisoqarfik | Redaktion: Trine Juncher Jørgensen skaber vi det gode liv Ea Cecilie Aidt Tuniniaanermi Naalakkersuisut præsenterede tidligere på være tæt på borgerne. for de fleste. Vi ved jo godt alle sammen, at immikkoortortaqarfik | Annoncer: måneden det nye folkesundhedsprogram Sundhed er meget mere end sund kost vores velbefindende, vores styrke og vores [email protected] Inuuneritta III, der sætter retningen for de og regelmæssig motion. Som forskningsko- evne til at håndtere livets udfordringer af- Trine Birch Larsen, salgskonsulent kommende 10 års samarbejde om det gode ordinator i Center for Folkesundhed i hænger af en lang række faktorer. tlf. 38 39 86, [email protected] børneliv. For der er netop tale om et sam- Grønland Ingelise Olesen påpeger, så er Vi er på rette vej. Der er sat meget i værk, arbejde på tværs af departementer, sekto- det grønlandske ord for sundhed »peqqin- og vi skal også huske at rose os selv, for det Nutserisoq | Oversætter rer og kommuner. neq« faktisk langt mere dækkende end det vi har opnået som folk og individer, siger Gâbánguak Johansen Målet er at skabe en fælles ramme for danske ord. For peqqinneq handler også Naa lakkersuisoq for Uddannelse, Kultur helhedsorienterede og tværsektorielle ind- om værdier som ydmyghed, relationer, om- og Kirke, Karl Frederik Danielsen. Vi har Suliarinnittoq | Produktion satser, der tager udgangspunkt i de lokale givelser og erfaringer. åbnet for en sårbar samtale om overgreb, Linda L. Rachlitz, værdier og styrker i de enkelte byer og bo- At være en del af et fællesskab om det er og vi er også i gang med at nedbryde tabu- tlf.: 38 39 75, [email protected] steder. For det er de lokale kræfter, der skal på fritidshjemmet, i sportsklubben eller i erne om selvmord. Det handler om at vi danne forudsætningen for, at der kan ska- lokalsamfundet har en sundhedsmæssig alle tager ansvar, så vi sammen kan skabe Naqiterneqarfia | Tryk bes ændringer. betydning for et menneske. Det samme har det gode liv for vores børn. Trykkeriet – Nordvestsjælland Inspirationen kommer fra blandt andet adgangen til naturen og evnen til at fange Microvej 4 Arktisk Canada og Island, hvor man har sin mad selv. Sundhedsbegrebet bredes ud God læselyst. 4300 Holbæk haft succes med at skabe positive foran- til at dække mere end bare modsætningen dringer inden for sundhed og trivsel ved at til sygdom. Det er ikke en fremmed tanke PEQQISSUUNEQ PILLUGU SAMMISAQ OKTOBARI 2020 3 MANU-p illit namminerpiaq angajoqqaatut pissusilersuutissavit nassaarinissaanut ikiussavatit. MANU hjælper dig med at finde din helt egen forældrestil. www.MANU.gl w www.PAARISA.gl 4 OKTOBER 2020 SUNDHEDSTEMA Meerartatta peqqissuunissaat ataatsimoorluta suliassaraarput Kivitseqatigiissaagut meerartattalu peqqissuunissaannut inuunerissuunissaannullu tamatta akisussaaffimmik tigusilluta. Illoqarfiit nunaqarfiillu tamarmik nukittuunik ilungersuussilluartunik suliniuteqarluartortaqarput, najukkami allannguinernik pilersitsisinnaasunik. Meeqqat siunissaat inersimasut tamarmik assaanniippoq suuvoq, suleqatigiinnerullu ataasiinnarmik – Pissutsit mumippavut. Oqariartuutit luni nammineq inuunerisamut peqqissut- All. Trine Juncher Jørgensen tunngaveqannginnissarput qulakkiissavaa. taamaallaat piviusunngorsinnaapput, suli- simullu akisussaaffimmik tigusisoqarsin- [email protected] Naalakkersuisunut ilaasortaavugut pinga- niarnermut piginnittuuneq najukkani pi- naaneranik takutitsisoq. sut, oqartussaaffinnut inunnut tun- giliunneqarpat. Inuiaqatigiinni ataasiak- – Meeqqat inuusuttullu ilaqutariinni, Naalakkersuisoqarfiit pingasut Inuuneritta ngassuteqartunut akisussaaffimmik tigum- kaani – inoqarfinni illoqarfinnilu – pigin- atuarfimmi sunngiffimmilu maligassiuil- III-mik periusissiaq aqqutigalugu Kalaallit minnittut; Peqqissutsimut, isumaginnin- naasat inuiaqatigiinni najukkatsinni al- luartunik misigisaqaraangamik isumassar- Nunaanni meeqqat pitsaanerusumik inuu- nee mut, inatsisinik atuutsitsinermut aam- lannguinernik pilersitsisinnaanitsinnut sisinneqartarput. Inuuneritta III innuttaa- neqalernissaannik aqqummi allorassaaqa- ma ilinniartitaanermut tunngasunik. Ta- tunngavissaapput. Inuuneritta I-imi aam- sut peqqissuunissaasa inunnut ataasiak- tigiinnissamik qulakkeerinninniarlutik matta immikkut periusissiornitsinnut taar- ma II-mi sammisat aalajangersimasut, in- kaanut inuiaqatigiinnullu nalilerujus- suleqatigiilerput. Aamma politikerit im- siullugu ataatsimut periusissiaq manna nuttaasunut soqutigeqqullugit kaammat- suanngornissaannut sinaakkusiivoq, mikkullu ilisimasallit kisimik sammivim- aqqutigalugu takutinniarparput, sulias- tuutigisimasavut, pingaartissimavavut. Ta- Peq qissutsimut Naalakkersuisoq, Anna mik pilersitsisuussanngillat. Kommunini saqarfiit akimorlugit suliaqarneq tunnga- matumuuna innuttaasunut kaammattuuti- Wangenheim, oqarpoq. atorfillit, najukkani ilungersuussilluartut viulluinnartuusoq. Suliniarnermut pigin- garput najukkami isumalluutinut ilummut ilaqutariillu najukkaminnut sammivimmik nittuuneq uatsinni naalakkersuisoqarfin- isiginiaqqullugit, taava ornigutissaqqaar- Sumiiffiit tamarmik attassisuussapput naleqqanillu siunnius- niissanngilaq, kisiannili kommunini najuk- pugut suliniutinillu ikorfartuinermut ikiu- immikkuullarissuupput sisuussallutik. kanilu inuiaqatigiinni ataasiakkaa- ulluta, ilassuteqarluni oqarpoq. Ilinniartitaanermut Naalakkersuisoq, Karl – Periusissiaq manna aqqutigalugu sia- niissalluni, Isumaginninnermut, Ilaquta- Inuk isumalluutinik pigisaqartoq aam- Frederik Danielsen, najukkami nukiit masinnerujussuarmik suleqatigiinnissamut riinnermut Inatsisinillu Atuutsitsinermut ma tassaasinnaavoq najukkami timersor- meeqqap ineriartornissaanut qanoq pi- qaaqqusinissarput pingaaruteqartorujus- Naalakkersuisoq, Martha Abelsen, oqarpoq. tartoq, pissusilersornnermigut qanoq ilil- ngaa ruteqartigisinnaanerannik erseqqis- PEQQISSUUNEQ PILLUGU SAMMISAQ OKTOBARI 2020 5 LEIFF JOSEFSEN saassuteqarpoq. ni unammilligassanik naapitaqarpata, taa- Isumakkut peqqissuseq laallit Nunaanni ilinniarnertuunngortar- – 7. klassi atualernissama uannullu va misilittakkat nunap