Mahremî'nin (Ö.942/1535) Mecmau'l-Letâyif Adlı Farsça Eseri
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Çetin KASKA Mahremî’nin(ö.942/1535) Mecmau’l-LetâyifAdlıFarsçaEseri Öz:Meşhurkişilerinbaşlarındangeçenilginçolaylarıanlatankısa,etkileyicibazengüldürücüveçoğunlukladersveibretverici küçükfıkralaralatîfedenilmektedir.OsmanlıdönemindelâtifeyazanşairveyazarlarımızdanbirideMahremî’dir.Mahremî Mecmau’l-LetâyifadınıverdiğiFarsçaeseriniÂcemsultanlarınınmeclislerindeanlatılan,Sa’dî-iŞîrâzîvebazıAcemnüktedan larınnaklettiğilatîfeleritoplayarakhazırlamıştır.Manzumvemensurkarışık50latîfeninyeraldığıbueserde56beyitve6mıs rabulunmaktadır.EserdekilatîfelerSa’dî-iŞîrâzî,SultanYakub,Lütfullâh-iNîşâbûrî,Fettâhî-iNîşâbûrî,MîrzâBaysungûr, MollaCâmî,SultanHüseyinBaykarâ,AlîŞîrNevâî,Hâfız-iŞîrâzî,Ubeyd-iZâkânîvedahabirçokkimsehakkındadır.Kendisi hakındaazbilgibulunanMahremî,bueserindekilatîfesayısını,adınıvemahlasınızikretmiştir.Mahremîbueserini,Ubeyd-i Zâkânî’ninlatîfelerininveCâmî’ninBahâristân’ındakieğlendiricihikâyelerinokunduğubirgecemeclisindehazırlamayakarar vermiştir.Mahremîbueseriadınınmeclislerdeanılmasınısağlamakvedöneminnüktedanlarınınlatîfelerekolayulaşmasına yardımcıolmakiçinyazmıştır.EserCâmî’ninBahâristân’ıörnekalınarakhazırlanmıştır.Mahremî’ninMecmau’l-Letâyif yeraldığıyazmamecmuada,ondansonraikisiTürkçeolmaküzere34latîfeninyeraldığıbirMecmau’l-LetâyifDKDE maktadır.BueserinMahremî’yeaitolupolmadığıbellideğildir.BumakaledeSüleymaniyeKütüphanesiEsadEfendiKolek siyonu’ndabulunanMahremî’ninMecmau’l-Letâyifadlıeseriilkdefaelealınmıştır. AnahtarKelimeler:Mahremî,Mecmau’l-Letâyif,Latîfe,FarsçaLatîfeler,OsmanlıŞairi. Mahrami’s(d.942/1535)PersianWorkTitledMajmaal-Latayif Abstract:Short,impressive,sometimeslaughableandoenlecturingandexemplarylittleanecdotestellingaboutinteresting eventsexperiencedbyfamouspeoplearecalledlatife.OneofourpoetsandwriterswhowrotelatifeintheOttomanperiod isMahrami.MahramipreparedhisworkinPersian,whichhecalledMajmaal-Latayif,bycollectingthelatifesdescribedin thecouncilsoftheAjamsultansandnarratedbySaadiShiraziandsomeAjamhumorists.Thereare56coupletsand6lines inthiswork,whichincludes50latifemixedinverseandprose.ThelatifesintheworkareaboutSaadiShirazi,SultanYakub, LutfullahNishapuri,FettahiNishapuri,MirzaBaysungur,MollaJami,SultanHusaynBaykara,AliShirNavai,HafezShirazi, UbaydZakaniandmanyothers.Mahrami,whohaslittleinformationabouthim,rememberedthenumberoflatife,hisname andpseudonyminthiswork.MahramidecidedtopreparethisworkinanightassemblywherelatifesofUbaydZakaniand entertainingstoriesinJami’sBaharestanwereread.Mahramiwrotethisworktoensurethathisnameismentionedinthe assembliesandtohelpthehumoristsoftheperiodreachlatifeseasily.InthemanuscriptthatincludesMahrami’sMajma al-Latayif,thereisanotherMajmaal-Latayif,whichincludes34latife,twoofwhichareinTurkish.Itisnotclearwhether thisworkbelongstoMahramiornot.Inthisarticle,Mahrami’sworknamedMajmaal-Latayif,whichisintheEsadEfendi CollectionoftheSuleymaniyeLibrary,isdiscussedforthersttime. KeywordsMahrami,Majmaal-Latayif,Latife,PersianLatifes,OttomanPoet. ثرفاسمرمبااملا چيد:بشوخایكوتامااكباتاقاجالبریفرمهوتافاسگاخندغال ًا یعندليمگوند.عوندگاشاعرماحوليو،رمم باشد.رمكافاسلاالسطاشااتويمكسدیبرخليگواك ليامكردكاكرس.كای0ليمنومنوسكشامشم 6بييزمباشد.ليایموجوكا،موسدیشی،ساو،ليابوی،فاح يابوی،مبانو،مجام،ساحبار،عشو،حافشی،عيدكافر اریم باشد.طعاكمورمجولثرخوتدليا،اصكركرس.رم وشثرباخودساایعيدكاساایگركنندكااساجامك کش بو،تصيبوشگرف.رمثربریكالاكرشوبریكکبليگواكسس حبلياشباشند،وشساساجامبعنولوبریوشقرس.وع خكشاملارمسکلاريزجوكشام3ليسكليا بباتركس.مويكثرمبرممباشداخ.مال،بریلباثررمبا لاككيوسدفندیكاباسييس،برسشدس. ژایكيدی:رم،لا،لي،ليایفاس،شاعرع. Plagiarism/İntihal:Thisarticlehasbeenreviewedbyatleasttworefereesandscannedviaaplagiarismsoware. Bumakale,enazikihakemtarafındanincelendiveintihaliçermediğiteyitedildi. CC BY-NC 4.0 | This paper is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial License Commons Attribution-NonCommercial licensedunder a Creative paper is 4.0 | This BY-NC CC Dr., İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Fars Dili ve Edebiyatı Bölümü/[email protected] ,).DNDHWMahremî’nin(ö.942/1535)Mecmau’l-LetâyifAdlıFarsçaEseri”AdlıEseri’ninTahkîkiKL İslamiİlimlerAraştırmaveNeşirDergisi4/1(Haziran/June2021):427-47 Geliş Tarihi: 17.03.2021 Kabul Tarihi: 20.06.2021 DOI: 10.5281/zenodo.5008189 ORCID: orcid.org/ 0000-0002-1168-5522. TahkikİslamiİlimlerAraştırmaveNeşirDergisi مدم كلي،كیاسشوخشو طسكاهابخند، سرگرمحيشاسومد.كبيابمنایساكوتاگای خندسامشو.گذشبچنيثایلااممگند.چنيلا امایخقاعرفايزجو.ليا،منو،منوبو منومنووششدس.ليا ژگایجالفرمهوفرخا لابشسابيامشو.فا دایكليایبادكرشوب وتيكنابيام شوبطویكخرسيساداحكر ماطبرطرمكند.گاقاليایشمهغ ژگای بایكوششدسامند،عبر،لياشام حاعنارحیكوششددحمكنند.لا امالا ژگحالاطنزژگلي،عبر، لااماادگبزگاادگکجامامي ًادگشصي امنمكند.ليقرشازبياعابک بتد شدس.بد ،بماكليایوشمشدد لاالااممگند.ليایبوکثرممومشددك یمووعاماميزگرمدبود.بيافاسساای اكوتاليمگندفریماندل ل،حيعكاش،مير مهدیشو،سدیشيری،عيدكاجامثای مينوشد.موا بدلي،مچ،عدل چ،ت،فهكامرمبياترك، لياوشد.١ 1 İskenderPala,AnsiklopedikDivanŞiiriSözlüğü,(İstanbul:KapıYayınları,2005)286-87;Mustafa Uslu,AnsiklopedikTürkDiliveEdebiyatıTerimleriSözlüğü,(İstanbul:YağmurYayınları,2007),211- 12;TuranKarataş,AnsiklopedikEdebiyatTerimleriSözlüğü,(Ankara:AkçağYayınları,2004),291; ArslanTekin,EdebiyatımızdaİsimlerveTerimler,(İstanbul:ÖtükenYayınları,1995),366. سيدمصحينش،ماما رلاجامس،)تهر؛موسفرن،١39(/6 عكرد،لنامد،)تهر،موساچااتهر،١33(١2/١386 Mahremî’nin(ö.942/1535)Mecmau’l-LetâyifAdlıFarsçaEseri دگمرم احدامصشامرممرممباشد.يطعات موتاتولدجودلسایتاتاغ2مولدشدس.برخ منابمدكگایبيبو،لستردس.د،مصاحا بازد،مدعتاتالمباشد.مرمبدتاكرتصيخو، حدبيساغبعنواكاتموبكاشد.موحچ شيریاشامدچكلاسهایخوعومكنندتابریتاشای عيداساليابكيابردشریوشسبخاطريكابركناشد.بد مدت، فرعذخوكربكاخوبرگ.نامكحچ بهيری،قاغبعنوقاسيکمنصوشد،مرمربابعنو اف.نامكیسا09)١33(بساوبرمگ،كیك سوشد،موحشقرگرفبرفردرسيرشد.مرم بریوفدیا،رفردبگرگاگذشبساومد سا92)١3(نامكوكافبرییاجكربو،فوكر. ساحيد00١فوی3جیشدبریاخاوفرسا. تاماجیو،فردمرمفوكربو.بنابرر،خر کربساوباگند. 2 امیبزساو.(Galata)بریطعاقيبلنامدمرجكنيد: https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%D8%BA%D9%84%D8%B7%D9%87 3»سٔ ند:جٔداچهسمویاصدزعدشرففویكب حا نازتوماشاعرقس.«بریطعاقيبلنامدمرجكنيد: https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%D9%81%D9%84%D9%88%D8%B1%DB%8C HaticeAynur,Aynur,“MahremMahremî”TürkiyeTürkiyeDiyanetDiyanetVakfıVakfıİslâmİslâmAnsiklopedisiAnsiklopedisi,,(Ankara:(Ankara:TürkiyeTürkiyeDiyanetDiyanetVakfı VakfıYayınları,Yayınları,2003),2003),27/390-91;27/390-91;ŞenerŞenerDemirel,Demirel,“16.“16.YüzyılYüzyılDivanDivanŞairlerindenŞairlerindenTatavlalıTatavlalıMahremîMahremîve veŞütürnâmesi”Şütürnâmesi”MilliMilliFolklorFolklor,,65(2005),65(2005),49-66;49-66;HaticeHaticeAynur,Aynur,“Tatavlalı“TatavlalıMahremî’ninMahremî’ninŞehnâmesi’ndeŞehnâme- si’ndeSuriçiSuriçiİstanbul’u”İstanbul’u”Yıllık:Yıllık:AnnualAnnualofİstanbulofİstanbulStudiesStudies,,2(2020),2(2020),175-18;175-18;HaticeHaticeAynur,Aynur,MahremiMah-ve remiŞehnâme’si,veŞehnâme’si,I.KısımI.YavuzKısımSultanYavuzSelimSultanDönemiSelimDönemiİnceleme-Metin-Sözlük-Dizinİnceleme-Metin-Sözlük-Dizin,,(İstanbul:(İstanbul:İstanbul İstanbulÜniversitesiÜniversitesiSosyalBilimlerSosyalEnstitüsü,BilimlerEnstitüsü,DoktoraTezi,Doktora1993),Tezi,1-27;1993),Veyis1-27;Değirmençay,VeyisDeğirmençay,FarsçaŞiir .SöyleyenFarsçaŞiirOsmanlıSöyleyenŞairleriOsmanlı,(Erzurum:Şairleri,Atatürk(Erzurum:ÜniversitesiAtatürkYayınları,Üniversitesi2013),Yayınları,420. 2013),420 TahkikİslamiİlimlerAraştırmaveNeşirDergisi ثامرم مرمیكابومنومنومباشد: 1-شانام:ی١2280بيكسقتيشدس.ق ثر،سرا،لركايرایبازدبكرس.قيزمربو بساسيبخصوموسرابرمصرموماو س.قسو،تاقاساخيرسنقاوفبرمباشد. 2-شرام:ثربومنومنووششدسكتاقاتكبرسر شریفاسبوليبيامكند. 3-ملا:بومنومنووششدسكبد ًمو بخويكر. 4-طرلال:ثریبومنومنوسك ثرترجیكا صيحيببسيدليباطرلالمباشد. -ومرم:بثراقمباشدلبا جوی3 قصيد3١غزمباشد. 6-بيام: ثركبسکمنویوششدسلبعصركنوىرسيد س. 7-شانام:ثرمنوبفاسبرماوشس.ثر0١ بيجوبحااسا 9١)١١١(بااسيدس.ثرببازد عاتدشدس.یبشا١32كابام ر یمشو.مرمبنياگذجرابتركبيبياتركعاس ميرسا،مرم،نامفاسفاساطولباكا،)تهر؛ساماچاا فرنشاسم،١383(،3/6 حمدی،شاناممرم،نامفاسفاساطولباكا،)تهر؛ساماچاا فرنشاسم،١383(،0/6 بگحمدی،ثرمنوفاسكابامرمبمرمس. Mahremî’nin(ö.942/1535)Mecmau’l-LetâyifAdlıFarsçaEseri وسکتركبيبرساويرسباتركایبياتاكد شند.چندبيشاناممرم:6 بشهنامم وكطملشمو بمقدسچورشدباتوشهنامساشد برکسگرچجابميدفرسفا سا كنشاباجوسامکمو ملا مرم ثربومنومنووششدسكشام0ليمباشد.مرم ثرخوباحدسپاتيدشركرس.مدمملاا مرم،حدبمدبعتاتالمصبمرممرممرفشد س.چمامرمتصيبوشكاگرفكدثرلوقر، خوچنيبياكرس: شچوولييرمباخوبالياظر بوت ًاقامغيرمطماسررف،چناگالا عيدكااكردگاماابهاسامخوددك َلهز ُفل ِ َكالف ل َ َا.مخاطرمرچناوفاكلاكابرعكي قباشداجكنبطرامااسالساتاظرفایر شریعصرركجشودخودسال،ایاشامر شو،چنادا مطاماابهاسامواجامكغنل امخنددشوفامشاد. ١6Yüzyıl,DemirelDivan9١-390/2Şairlerinden,TatavlalıAynur,“MahremîMahremîve 6..Aynur,Yüzyıl“Mahremî”,DŞairlerinden27/390-91;TatavlalıDemirel,“16 Şütürnâmesi”Aynur, Mahremi65:49-66; ve Şehnâme’si,Aynur,Mahremi I. KısımveŞehnâme’si,66-9I.:6KısımMahremîYavuzSultan ve ŞütürnâmesiSelimDönemi İnceleme-Metin-Sözlük-Dizin,1-27;Değirmençay,FarsçaŞiirSöyleyenOsmanlıŞairleri,420. YavuzSultanSelimDönemiİnceleme-Metin-Sözlük-Dizin,Değirmençay2-١, ميرسا،مرم،3/6 حمدی،شاناممرم،0/6 TahkikİslamiİlimlerAraştırmaveNeşirDergisi مرمثرحامربوبليالييامركربياكرس برساليایيامر،مابوليكركرس.مرممویكا، ليوشچسبرهاچنيتويس: ناليكمسطيعحضرشيسدیقد ّسر بضظرفایعقشدسجكرامملاهاس بياركطالاسالكابيدود. ررچيزكبياباشدخ امرغوشومرسيمابيخوباجهاميدسكرمك جشودعاشاراوششودسالبوندمرمب باشيربيا اكنندجاشاكنند. ثر،باسدیشيری،اترزی،شي ، ساومير، حاجلل يابوی،فاحيابوی،ميربانو،مجام،ساحي بار،كیبي،حعمير،مواسو ،سابابرمير،قاعي،موا طوس،حاججهامویگا،عشيرو،حافشيری،شيشن،شا موخا،ميرشرل ،عيدكا،سابوسا،سااج،مد ّعصا يرری،مواطوس،موای،ساشارمير،مواكات،موابدی،م شرلدم،بري،دی،خاقاشير،مواساعي، ل ل،خوجباط،ميرخر،قاح،حوی،تيولن،م ج،مه،سوجهاخاتوسااليابياكرس. ثریشمصر6بيسكج ًا0ليفاسخوجكر