1

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013

Ochotnica Dolna, listopad 2004 r. 2

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

Spis treści

1. Wprowadzenie. ______4

2. Obszar i czas realizacji Planu Rozwoju Lokalnego. ______5

3. Aktualna sytuacja społeczno-gospodarcza na obszarze objętym wdrażaniem planu. ____ 6

3.1. Położenie, powierzchnia, ludność. ______6

3.2. Środowisko przyrodnicze. ______9

3.3. Turystyka.______11 3.3.1. Baza noclegowa. ______13 3.3.3. Sport i rekreacja. ______14

3.4. Zagospodarowanie przestrzenne. ______15 3.4.1. Infrastruktura techniczna. ______22 3.4.1.1. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna. ______22 3.4.1.2. Elektroenergetyka i gazownictwo.______23 3.4.1.3. Ciepłownictwo. ______23 3.4.1.4. Gospodarka odpadami. ______24 3.4.1.5. Transport i komunikacja. ______24 3.4.2. Identyfikacja problemów. ______28

3.5. Gospodarka. ______29 3.5.1. Rynek pracy. ______33 3.5.2. Gospodarstwa rolne. ______37 3.5.3. Bezrobocie. ______38 3.5.4. Identyfikacja problemów. ______42

3.6. Sfera społeczna. ______43 3.6.1. Demografia.______43 3.6.2. Wykształcenie.______49 3.6.4. Edukacja. ______51 3.6.4.1. Przedszkola.______51 3.6.4.2. Szkoły podstawowe i gimnazjalne______51 3.6.5. Ochrona zdrowia i opieka społeczna. ______52 3.6.5.1. Pomoc społeczna.______52 3.6.5.2. Ochrona zdrowia ______53 3.6.6. Zasoby mieszkaniowe.______53 3

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

3.6.7. Identyfikacja problemów. ______54

4. Zadania polegające na poprawie sytuacji na danym obszarze. ______56

4.1. Lista zadań.______56

5. Zadania i projekty. ______60

5.1. Działania w okresie od 2004 do 2006.______60

5.2. Działania w okresie od 2007 do 2013.______75

6. Powiązanie projektów z innymi działaniami realizowanymi na terenie gminy/powiatu/województwa ______81

7. Oczekiwane wskaźniki osiągnięć Planu Rozwoju Lokalnego______83

8. Plan finansowy na lata 2004 – 2006 (obligatoryjnie) i na następne planowane lata (fakultatywnie) ______85

8.1. Finanse Gminy Ochotnica Dolna ______85

8.2. Możliwe źródła współfinansowania zadań Planu Rozwoju Lokalnego. ______91

8.3. Wsparcia finansowe na realizację Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Ochotnica Dolna w okresie planowania 2007 – 2013______98

9. System wdrażania. ______100

10. Sposoby monitorowania, oceny i komunikacji społecznej.______102

Spis tabel______104

Spis wykresów______105

4

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

1. Wprowadzenie.

Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej 1 maja 2004 otwiera przed samorządami nowe możliwości współfinansowania rozwoju lokalnego. Zadania stojące przed samorządami gminnymi wyznaczają szerokie pole dla realizacji projektów inwestycyjnych mających na celu poprawę jakości życia mieszkańców oraz wzrost konkurencyjności obszaru, na jakim są wdrażane. Środki pomocowe Unii Europejskiej to w najbliższych latach jedno z głównych źródeł, z jakiego tego typu programy inwestycyjne mogą być finansowane. Najważniejszym źródłem, z którego współfinansować można projekty realizowane przez polskie samorządy, jest Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) . Zasadniczym polskim dokumentem mającym służyć programowaniu i wykorzystaniu środków z Funduszy Strukturalnych jest Narodowy Plan Rozwoju (NPR) opracowany na lata 2004-2006 oraz projekt Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013. W oparciu o NPR opracowywane są tzw. sektorowe programy operacyjne (np. Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw – skierowany głównie do małych i średnich firm, czy Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich, którego głównym celem jest budowa otwartego, opartego na wiedzy społeczeństwa). Najważniejszym programem dla lokalnych samorządów jest natomiast Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR), który nie jest bezpośrednio skierowany do danego sektora czy branży, lecz ma gruntownie poprawić konkurencyjność polskich regionów i środowisk lokalnych. Jego zasadniczy cel to: Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) to główne narzędzie pozyskiwania środków przez samorządy na finansowanie zadań inwestycyjnych. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Ochotnica Dolna został opracowany w celu umożliwienia Urzędowi Gminy sięgania po środki europejskie w ramach ZPORR, w szczególności w ramach PRIORYTETU III – „Rozwój lokalny”. W ramach tego priorytetu wspierane 5

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______będą w 75% kosztów projekty o charakterze lokalnym, o wartości poniżej 1 mln. EUR, realizowane samodzielnie przez pojedynczy samorząd. Prace mające na celu przygotowanie Planu Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna rozpoczęły się w listopadzie 2004. 4 listopada 2004 zawarto umowę pomiędzy wykonawcą – Stowarzyszeniem Wspierania Inicjatyw Gospodarczych DELTA PARTNER, a Wójtem Gminy Ochotnica Dolna, której przedmiotem było opracowanie Planu.

Zespół Stowarzyszenia Wspierania Inicjatyw Gospodarczych DELTA PARTNER biorący udział w pracach nad Planem: Rafał Chybiorz, Marcin Adamczyk, Bartosz Tyrna, Mateusz Werpachowski, Szczepan Brzeski, Patrycja Dziewa.

2. Obszar i czas realizacji Planu Rozwoju Lokalnego.

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Ochotnica Dolna obejmuje dwie perspektywy czasowe: - Okres I - lata 2004 – 2006 - Okres II - lata 2007 – 2013. Przyjęty przedział czasowy odpowiada okresowi programowania funduszy strukturalnych dla Polski. Dla okresu I Plan Rozwoju Lokalnego prezentuje pełen wykaz planowanych inwestycji z określeniem terminu ich realizacji, jak również szacunkowych kosztów. Wskazuje również źródła potencjalnego współfinansowania projektów. Dla okresu II prezentuje zadania stosując podobny układ, niemniej przedstawione plany działań od roku 2007 należy traktować raczej jako wyraz pewnych dążeń, niż ostateczny plan przedsięwzięć inwestycyjnych do 2013 r. Planowane inwestycje realizowane będą na terenie gminy Ochotnica Dolna, powiat nowotarski, województwo małopolskie. Dla każdej inwestycji wskazano dokładne miejsce jej realizacji. 6

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

3. Aktualna sytuacja społeczno-gospodarcza na obszarze objętym wdrażaniem planu.

3.1. Położenie, powierzchnia, ludność.

Gmina Ochotnica Dolna położona jest w południowej części województwa małopolskiego w powiecie nowotarskim. Jest jedną z 14 gmin powiatu nowotarskiego, a ściślej jedną z 11 gmin wiejskich.

Gmina graniczy z następującymi jednostkami samorządowymi: − od południowego zachodu z gminą wiejską Nowy Targ (powiat nowotarski), − od południa z gminami Czorsztyn i Krościenko nad Dunajcem (powiat nowotarski), − od północy z gminą wiejską Kamienica (powiat limanowski), − od północnego wschodu z gmina wiejską Łącko (powiat nowosądecki). Powierzchnia gminy wynosi 141 w km 2, stanowi tym samym 9,56% powiatu nowotarskiego. Daje to gminie czwartą pozycję wśród jednostek składających się na powiat nowotarski. Ochotnicę Dolną zamieszkuje 8 015 osób. W sumie populacja gminy stanowi 4,41% populacji powiatu (9. miejsce). Administracyjnie podzielona jest na cztery sołectwa: − Ochotnica Dolna, − Ochotnica Górna, − Tylmanowa, − Młynne.

Tabl. 1. Ludność i powierzchnia gminy Ochotnica oraz pozostałych gmin powiatu nowotarskiego (31.12.2003.). 7

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

Udział w Lokata ze Udział w Lokata ze Ludność populacji względu na Powierzchnia powierzchni względu na Gmina w 2003 r. powiatu wielkość w km 2 powiatu wielkość populacji powierzchni Ochotnica Dolna 7914 4,39 9 141 9,56 4 Czarny Dunajec 20871 11,57 3 218 14,78 1 Czorsztyn 7050 3,91 11 62 4,20 10 Jabłonka 16701 9,26 5 213 14,44 2 Krościenko nad 12 57 3,86 11 6326 3,51 Dunajcem Lipnica Wielka 5576 3,09 13 68 4,61 9 Łapsze Niżne 8743 4,85 8 125 8,47 5 Nowy Targ gm. 1 51 3,46 13 33416 18,52 miejska Nowy Targ gm. 2 209 14,17 3 21703 12,03 wiejska Raba Wyżna 13358 7,40 6 88 5,97 6 Rabka 17338 9,61 4 69 4,68 6 Spytkowice 3978 2,20 14 32 2,17 14 Szaflary 10058 5,57 7 54 3,66 12 Szczawnica 7401 4,10 10 88 5,97 6 Powiat nowotarski 181 743 100,00 - 1 475 100 -

Powierzchnia gruntów klasyfikowanych jako użytki rolne wynosi 35,54% ogólnej powierzchni gminy (5018 ha). Największy udział w nich mają łąki (17,04%) oraz grunty orne (14,30%). Powierzchnia sadów ze względu na niesprzyjający klimat jest znacznie ograniczona i wynosi zaledwie 22 ha. Jako wysoki uznać należy natomiast udział pastwisk w powierzchni omawianej jednostki samorządowej (4,04%). 8

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

Tabl. 2. Powierzchnia gminy Ochotnica Dolna. Udział w Powierzchnia Wyszczególnienie powierzchni [ha] [%] Powierzchnia użytków rolnych 5018 35,54 Grunty orne 2020 14,30 Sady 22 0,16 Łąki 2406 17,04 Pastwiska 570 4,04 Lasy i grunty leśne 8208 58,13 Pozostałe grunty i nieużytki 877 6,21

Gmina charakteryzuje się bardzo wysokim poziomem zalesienia kształtującym się na poziomie aż 58,13%. Jednocześnie znaczna część powierzchni podlega prawnej ochronie. W sumie jest to obszar aż 11 149,3 ha, co stanowi 78,95% terenu gminy. W tym formy poddane szczególnej ochronie, a więc parki narodowe oraz rezerwaty przyrody zlokalizowane są na odpowiednio 961,8 ha i 92,6 ha. Bogactwo unikalnej przyrody w sposób znaczący określa kierunki rozwoju gminy. Prowadzona działalność gospodarcza nie może naruszać obszarów prawnie chronionych, z drugiej strony warunki naturalne oznaczają wysoką atrakcyjność turystyczną.

Tabl. 3. Powierzchnia gminy Ochotnica Dolna prawnie chroniona. Udział w Wyszczególnienie Powierzchnia powierzchni [%] Powierzchnia obszarów prawnie chronionych ogółem 11149,3 78,95 Parki narodowe 962,8 6,82 Rezerwaty przyrody 92,6 0,66 Parki krajobrazowe 1854,4 13,13 Obszary chronionego krajobrazu 8332,1 59,00

Z punktu widzenia rozwoju gminy ważne jest podkreślenie znacznie wyższych nakładów inwestycyjnych zwłaszcza dla realizowanych projektów inwestycyjnych. Warunki naturalne, w szczególności wysoki poziom zalesienia, jak również związane z tym rozproszenie zabudowy czyni, zwłaszcza inwestycje w zakresie dróg czy kanalizacji szczególnie kosztownymi. Jednocześnie na lokalny samorząd nałożone są dodatkowo obowiązki związane z koniecznością zachowania unikalnego środowiska naturalnego. 9

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

3.2. Środowisko przyrodnicze.

Gmina Ochotnica Dolna jest położona w Gorcach oraz na stokach Beskidu Sądeckiego. Pierwszy z wymienionych mezoregionów obejmuje swoją powierzchnią ponad 90% gminy, drugi zaledwie 10%. Ich granicę wyznacza jeden z dwóch cieków wodnych rzeka Dunajec (drugim jest potok Ochotnica). Podkreślić należy, iż blisko 50% powierzchni gminy leży powyżej 700 m n.p.m. Gorce jako grupa górska należą do Beskidu Zachodniego. Stanowią one część Zewnętrznych Karpat Fliszowych. Położone są między Przełęczą Sieniawską a przełomem Dunajca i dolnym biegiem Kamienicy. Struktura budowy morfologicznej Gorców wykazuje przewagę ławic twardych piaskowców. Mają one budowę pasmową. Centrum Gorców zajmuje masyw Turbacza (1310 m n.p.m.), będącego najwyższym szczytem grupy. Od jego szczytu rozchodzą się we wszystkich kierunkach grzbiety górskie: − w kierunku zachodnim grzbiety Obidowa (1102 m n.p.m.), Średniego Wierchu (1114 m n.p.m.) i Bukowiny (1140 m n.p.m.), − w kierunku północnym grzbiet Turbaczyka (1091 m n.p.m.), − w kierunku północno wschodnim grzbiet Mostownicy (1244 m n.p.m.) i Kudłonia (1274 m n.p.m.), − w kierunku wschodnim Jaworzyny (1287 m n.p.m.) i Gorca (1228 m n.p.m.) z odgałęzieniem na południowy wschód gdzie za przełęczą Knurowską rozciąga się grzbiet Lubania (1211 m n.p.m.). Granicę Gorców wyznaczają: − południową: Kotlina Nowotarska, − z Pieninami: dolina Krośnicy, − wschodnią: przełom Dunajca między Krościenkiem a Łąckiem, − północną: doliną rzeki Raby. Obszar Gorców należy do zlewisk Raby i Dunajca. Biegi dolin potoków w pasmach Gorców mają układ odśrodkowy. Doliną wyróżniającą się swoją długością jest dolina rzeki Kamienicy. Ze względu na znaczące różnice wysokości występuje tu piętrowość klimatyczna. Wyróżnia się trzy piętra klimatyczne: 10

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

− umiarkowanie ciepłe z średnią roczną temp. ok. 6 o /do 600 –750 m/, − umiarkowanie chłodne z średnią temp. roczną 4-6o/ 600 –1000m/, − chłodne ze średnią temperaturą roczną poniżej 4 o (powyżej 1100m n.p.m.). Gorce są obszarem silnie zalesionym. Występuje tu typowe dla piętra regla dolnego siedliska jodły i buka oraz piętro regla górnego ze świerkiem. Do charakterystycznego krajobrazu należą hale i polany powstałe w wyniku działalności gospodarczej górali - zajmowane były jako tereny pod wypas bydła. Gorce ze względu na swoje położenie oraz warunki geograficzne są obszarem bardzo korzystnym dla rozwijania turystyki pieszej oraz rowerowej. Warunki klimatyczno- geograficzne (zaleganie pokrywy śnieżnej ponad 140 dni oraz różnice wzniesień ponad 400 m, korzystne wartości nachylenia i ekspozycji stoków) predysponują do zakwalifikowania do I kategorii pod względem przydatności do narciarstwa znacznej części Gorców. Obszar Gorców zalicza się również do terenów I kategorii pod względem walorów wypoczynkowych w Polsce. Na obszarze Gorców obejmującym 5 926 ha stworzono w 1981 roku Gorczański Park Narodowy w jego skład wchodzi centralna i północno-wschodnia część pasma Gorców, z najwyższym szczytem Jaworzyną Kamienicką (1288 m n.p.m.). Początki ochrony przyrody na tym terenie sięgają 1927 roku, kiedy to utworzony został w dobrach hr. Ludwika Wodzickiego z Poręby Wielkiej leśny rezerwat przyrody Turbacz im. Władysława Orkana. Obecna powierzchnia parku wynosi 7030 ha, z czego 6585 ha to lasy. Ochroną ścisłą objęto 3611 ha, w tym 3563 ha lasów. Powierzchnia otuliny GPN obejmuje 16647 ha. W Parku wytyczono ok. 70 km szlaków turystycznych. Beskid Sądecki, w którego części zlokalizowana jest gmina Ochotnica Dolna, zalicza się do gór średnich o deniwelacjach względnych rzędu 400-800 m i wysokości 800-1400 m n.p.m. Na obrzeżu gór średnich występują góry niskie o wysokości względnej 200-400 m nad dnem dolin, wykształcone na ogół w mniej odpornych skałach (np. Pogórze Gubałowskie, Działy Orawskie, Brama Sieniawska, część Magury Spiskiej). Popradzki Park Krajobrazowy , utworzony w Karpatach Zachodnich w 1987 r., obejmuje Beskid Sądecki. Granicę jego otuliny na wschodzie stanowi Kamienica Nawojowska, na zachodzie i północy - Dunajec. 70% powierzchni Parku stanowią lasy. Szczególnie cenne fragmenty są rezerwatami przyrody. 11

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

3.3. Turystyka.

Gmina wyróżnia się swoistymi atrakcjami turystycznymi. Skupiają się ono przede wszystkim wokół wyjątkowego stanu środowiska naturalnego, potwierdzanego objęciem 78,95% (11149,3 ha) obszaru jednostki samorządowej prawną ochroną. Na jej terenie znajdują się Gorczański Park Narodowy oraz Popradzki Park Krajobrazowy, liczne parki krajobrazowe (1854,4 ha) oraz dwa pomniki przyrody. Stwarza to możliwości do szerokiego rozwoju turystyki, zarówno weekendowej, jak i pobytowej oraz różnego rodzaju turystyk kwalifikowanych (rowerowa, spływy itp.). Jednocześnie niewystarczający ciągle stan infrastruktury turystycznej w znacznym stopniu utrudnia wykorzystanie walorów przyrodniczych. Przez prezentowany obszar przebiegają liczne szlaki turystyczne: − czerwony - fragment Głównego Szlaku Beskidzkiego na odcinku Lubań – Przełęcz Knurowska – Kiczora. Szlak ten biegnący z Krościenka przez grzbiet Lubania i następnie na Turbacz ma długość 32 km; − zielony – szlak Turbacz – Gorc – Ochotnica Dolna – Lubań, łączący szczytu głównego pasma Gorców i pasam Lubania ma długość 25 km; − niebieski – szlak biegnący przez Lubań – Ochotnicę Dolną – Młynne do Kamienicy ma długość 15 km; − zielony – jest wytyczony grzbietem oddzielającym dolinę Ochotnicy od Przełomu Tylmanowskiego Dunajca, biegnący przez Ochotnicę Dolną, rzekę Makowice i Lubań. Jego długość wynosi 5 km; − żółty – biegnie przez Przysłop – Kosarzyska – Ochotnice Górną – Jamne. Nazywa się go „szlakiem chatkowym”, prowadzi bowiem do studenckiej chatki „Hawiarskie Koliby”. Długość szlaku wynosi 3 km. W 2003 r. na terenie Gorców i Beskidu Wsypowego utworzono Szlak Papieski . Przez Ochotnicę Dolną przebiega trasa będąca łącznikiem pomiędzy Krościenkiem a Beskidem Wyspowym. Wchodzi ona w ciąg łączący Szlaki Papieskie w Beskidzie Wyspowym ze Szlakami Papieskimi w Gorcach. Na terenie gminy znajdują się dwa schroniska turystyczne: 12

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

− całoroczne studenckie "Hawiarska Koliba" w Jamnem - prowadzona przez Oddział Akademicki PTTK w Krakowie (SKPG AGH); − schronisko prywatne „Na Skałce”, znajduje się na wysokości ok. 1050 m n. p. m. Turyści mogą korzystać z kilku wyciągów narciarskich, umożliwiających uprawianie narciarstwa zjazdowego. Wszystkie wyciągi prywatne są wyciągami zaczepowymi, a więc stosunkowo niewielkimi oraz niezapewniającymi odpowiedniego standardu korzystania, tylko gminny jest wyciągiem orczykowym. Wśród wyróżniających gminę zabytków wymienić można: • Kościół drewniany p. w. Św. Mikołaja z 1756 r. z ołtarzem Św. Antoniego z I połowy XVII w. w Tylmanowej, • Klasyczne Dwór z 1840 r. w Tylmanowej, • Kościół p. w. Znalezienia Świętego Krzyża z 1816 r. w Ochotnicy Dolnej, • Kolyby, pasterskie stodoły, piwnice będące pozostałościami po kulturze wołoskiej w Ochotnicy Dolnej, • Zespół najstarszej osady chłopskiej tzw. „kurna chata” z 1839 r. w osiedlu Forendówki w Ochotnicy Górnej, • Pomnik upamiętniający tzw. „krwawą wigilię” 1944 r. będący świadectwem walk partyzanckich formacji z okupantem niemieckim. Na terenie Ochotnicy Górnej znajduje się także prywatne Muzeum Regionalne „Studzienki”. Placówkami i organizacjami, które propagują i animują życie kulturalne w gminie są między innymi: 1. Wiejski Ośrodek Kultury mający siedzibę w Ochotnicy Dolnej, 2. Gminna Bibliotek Publiczna w Ochotnicy Dolnej, 3. Filie biblioteczne w Tylmanowej i Ochotnicy Górnej, 4. Wiejskie Ośrodki Kultury w Tylmanowej i Ochotnicy Górnej, 5. Świetlica kościelna w Ochotnicy Dolnej. Na terenie gminy działają ponadto regionalne zespoły muzyczne: Zespół Dziecięcy „Mali Ochotni”, Regionalny Zespół „Ochotni”, Zespół muzyczny przy Szkole Podstawowej im. M. Konopnickiej i Zespół Regionalny „Mali Tylmanowianie”. Przy Ośrodku kultury działa także Strażacka Orkiestra Dęta, ognisko muzyczne liczące około 30 osób oraz młodzieżowy zespół teatralny. 13

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

3.3.1. Baza noclegowa.

Bazę noclegowa na terenie gminy tworzą (dane GUS za 2003 r.): • Schronisko młodzieżowe :
liczba miejsc noclegowych całorocznych – 28;
liczba osób korzystających z noclegów w okresie I – XII – 267;
udzielone noclegi w okresie I –XII – 616. • Ośrodek wczasowy (dane nie dotyczą kwater prywatnych):
liczba miejsc noclegowych całorocznych – 120;
liczba osób korzystających z noclegów w okresie I – XII – 921;
udzielone noclegi w okresie I –XII – 3 096. • Ośrodki kolonijne : o liczba miejsc noclegowych całorocznych – 182; o liczba osób korzystających z noclegów w okresie I – XII – 2 065; o udzielone noclegi w okresie I –XII – 8 375. • Kemping : o liczba miejsc noclegowych całorocznych – 12; o liczba osób korzystających z noclegów w okresie I – XII – 24; o udzielone noclegi w okresie I –XII – 120. • Pole biwakowe : o liczba miejsc noclegowych całorocznych – 56; o liczba osób korzystających z noclegów w okresie I – XII – 744; o udzielone noclegi w okresie I –XII – 801. • Pozostałe niesklasyfikowane obiekty : o liczba obiektów – 3; o liczba osób korzystających z noclegów w okresie I – XII – 1226; o udzielone noclegi w okresie I –XII – 6 209. Powyżej prezentowane dane nie uwzględniają miejsc noclegowych w gospodarstwach agroturystycznych oraz tzw. kwater prywatnych. Tymczasem tylko w Stowarzyszeniu Agroturystycznym „Galicyjskie Gospodarstwa Gościnne” w gminie zrzeszonych jest 28 gospodarstw. Ich goście, jak również liczba oferowanych miejsc noclegowych nie jest uwzględniana w oficjalnych statystykach. 14

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

Tabl. 4. Dane dotyczące noclegów udzielanych w gminie Ochotnica Dolna (2003 r.). Turyści Osoby zagraniczni Udzielone Wyszczególnienie korzystające z korzystający z noclegi noclegów noclegów I - XII I - XII Ochotnica Dolna 5 247 6 19 1999

Zgodnie z oficjalnymi statystkami w 2003 r. w gminie z noclegów skorzystało 5 247 osób (w tym 6 turystów zagranicznych). Łącznie udzielono ponad 19 tys. noclegów. Dane te należy traktować jako mocno zaniżone z przyczyn wymienionych powyżej. Rozwój mody na spędzanie urlopów, czy nawet weekendów w gospodarstwach agroturystycznych skierował znaczną część ruchu turystycznego, odwiedzającego omawiany obszar, właśnie do tych podmiotów. Ze względu na regulacje prawne nie muszą oni do określonej liczby pokoi rejestrować swojej działalności.

Tabl. 5. Baza noclegowa na terenie gminy Ochotnica Dolna. Lp. Nazwa Obiektu Ilości miejsc 1. Ośrodek turystyczny „Krokus” w Tylmanowej 120 2. „Barnasiówka” w Ochotnicy Dlonej 60 3. Pensjonat „Gorce” w Ochotnicy Górnej 32 4. Ośrodek kolonijno – wypoczynkowy w 100 Ochotnicy Górnej

3.3.3. Sport i rekreacja.

Gmina nie posiada na swym terenie 3 szkolne sale gimnastyczne, w chwili obecnej budowana jest kolejna obiektów sportowych. Istniejący piłkarski klub „Lubań” Tylmanowa korzysta ze szkolnego boiska sportowego. W 1999 r. utworzono klub sportowy „Gorc” Ochotnica Dolna. Na terenie gminy istnieją jedynie dwa boiska szkolne w Tylmanowej i w Ochotnicy Dolnej.

15

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

3.4. Zagospodarowanie przestrzenne.

Gminę wyróżnia pośród większości innych jednostek samorządowych posiadanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego przyjętego uchwałą nr XXIV/159/04 przez Radę Gminy Ochotnica Dolna z dnia 21 września 2004 roku. Planem objęto teren całej gminy o powierzchni 14 103 ha, składającej się z czterech sołectw: Ochotnica Dolna, Ochotnica Górna, Tylmanowa i Młynne. Niniejszy dokument zawiera wyciąg z planu zagospodarowania przestrzennego gminy Ochotnica Dolna. 1. Warunki zagospodarowania wynikające z potrzeb ochrony środowiska i zdrowia ludzi oraz zasady ochrony wartości kulturowych oraz krajobrazowych obejmują: − Wielkoprzestrzenny System Obszarów Chronionych na terenie gminy tworzą: Gorczański Park Narodowy, Popradzki Park Narodowy, Obszar Chronionego Krajobrazu Województwa Nowosądeckiego – jednostka Obszar Gorców, Rezerwat Przyrody „Pusta Wielka”, Rezerwat Przyrody „Kłodne na Dunajcem”; − na terenie gminy chronione prawem są dwa pomniki przyrody ożywionej: pomnik nr 356 położony na gruncie o nr ewidencyjnym 2471/2 we wsi Ochotnica Dolna – tworzy go grupa drzew: lipy drobnolistne, dąb szypułkowy; pomnik nr 357 położony na gruncie o nr ewidencyjnym 2471/1 tworzy go grupa drzew: lipa drobnolistna i jarząb pospolity; − na terenie gminy planuje się utworzenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego pod nazwą „Kłodne nad Dunajcem”; − obszar gminy wchodzi w obręb węzła ekologicznego o znaczeniu międzynarodowym – 43M – Sądecki i korytarza ekologicznego o znaczeniu międzynarodowym – 29m Dolnego Dunajca; − w ramach europejskiego systemu Natura 2000 wyznaczono obszary ochrony siedlisk naturalnych fauny i flory obejmujące dwie lokalizacje: Obszar Gorce obejmujący teren Gorczańskiego Parku Narodowego częściowo z otuliną, po Przełęcz Knurowską; obszar Popradzkiego Parku Krajobrazowego obejmujący jego teren częściowo z otuliną; − w ramach poprawy stanu czystości wód określono następujące działania dotyczące m.in.: zakazu odprowadzania ścieków do wód podziemnych, odprowadzania ścieków 16

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

do wód powierzchniowych i gleby po uprzednim oczyszczeniu, przyśpieszenia budowy sieci kanalizacyjnej dla istniejącej zabudowy itp.; − przyjęto zadania dotyczące zapewnienia warunków ochrony osób i mienia na wypadek występowanie osuwisk, złazisk i powodzi; − określono zasady uwzględniające potrzeby ochrony przed hałasem i wibracjami, ustalono, że na obszarze objętym planem wartości poziomu dźwięku nie mogą przekraczać wartości normowanych, wynoszących odpowiednio dla terenów zabudowy mieszkaniowej, wypoczynkowej, rekreacyjnej 50 dB w porze dziennej i 40 dB w porze nocnej, a dla terenów zabudowy z usługami rzemieślniczymi i zabudowy zagrodowej 60 dB w porze dziennej i 50 dB w porze nocnej; 2. Zasady obsługi w zakresie komunikacji i infrastruktury technicznej obejmują: − powiązania zewnętrzne w skład których wchodzą: droga wojewódzka Nowy Targ – Krościenko – Nowy Sącz i droga powiatowa Tylmanowa – Knurów, dla których ustalono parametry techniczne: droga wojewódzka szerokość jezdni 7 m, w liniach rozgraniczających 25 m, linia zabudowy od zewnętrznej krawędzi jezdni co najmniej 8 m w terenach zabudowanych, 20 m poza terenami zabudowy; droga powiatowa szerokość jezdni 6 m, w liniach rozgraniczających 20 m, linia zabudowy od zewnętrznej krawędzi jezdni co najmniej 8 m w terenach zabudowanych, 20 m poza terenami zabudowy; − obsługę komunikacyjną wewnątrz gminy zapewniają drogi lokalne i dojazdowe, dla których ustalono parametry techniczne: szerokość jezdni 3,5m – 6m, szerokość w liniach rozgraniczających 10 m – 15m, linia zabudowy od zewnętrznej krawędzi jezdni w zależności od charakteru 8 m – 15 m, przy drogach dojazdowych węższych zapewnione mają być miejsca wymijania w zależności od widoczności w odległościach maksymalnie do 100 m, zapewniono możliwość realizacji planów ciągów infrastruktury technicznej; − przyjęto zasadę stopniowej poprawy obsługi komunikacyjnej gminy poprzez zapewnienie pełnej dostępności terenów w obszarze poszczególnych wsi gminy, w tym przysiółków i zabudowy rozproszonej. Przewidziano również rozbudowę infrastruktury komunikacyjnej (budowa dróg i mostów) oraz poprawę nawierzchni istniejących dróg; 17

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

− w zakresie zaopatrzenie w wodę przyjęto rozwiązania indywidualne w oparciu o lokalne ujęcia źródeł potoków górskich oraz studni kopalnych, docelowo przewidziano również korzystanie z wodociągu gminnego w oparciu o duże powierzchniowe ujęcie wody na rzece Ochotnica i większych potoków; − w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków przewidziano: realizację gminnej sieci kanalizacji sanitarnej w układzie grawitacyjnym, realizację gminnej oczyszczalni ścieków w Tylmanowej służącej wszystkim mieszkańcom gminy, utrzymanie indywidualnych rozwiązań dla terenów położonych poza zasięgiem sieci. Ustalono obowiązek oczyszczania wszelkich ścieków opadowych przed wprowadzeniem do wód powierzchniowych i gleby; − w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną ustalono zasilenie terenów objętych planem z istniejącej sieci niskiego i średniego napięcia poprzez jej rozbudowę oraz przyjęto plan budowy nowej sieci rozdzielczej, kablowej; − ustalono parametry bezpiecznego odstępu od linii energetycznych przy realizacji zabudowy przeznaczonej na pobyt stały ludności; − w zakresie gazownictwa przyjęto rozwiązania indywidualne w oparciu o gaz butlowy, docelowo przewidziano budowę gazociągu wysokoprężnego relacji Słopnice – Szczawnica biegnącego przez Tylmanową; − w systemie zaopatrzenia w ciepło przyjęto rozwiązania oparte na paliwach ekologicznych, na które sukcesywnie wymieniane będzie stosowane w gminie paliwo stałe; 3. Zasady zagospodarowania i kształtowania zabudowy, kompozycji obsługi komunikacyjnej uzależniono od rodzajów terenów, przyjmując: − dla terenów mieszkalnictwa jednorodzinnego i zagrodowego z usługami podstawowymi, oznaczonych symbolem MMJ wprowadzono między innymi następujące regulacje:
jako przeznaczenie podstawowe – mieszkalnictwo jednorodzinne i zagrodowe z towarzyszącymi zabudowami gospodarczymi i garażami,
jako przeznaczenie dopuszczalne ustalono mieszkalnictwo pensjonatowe, rekreacyjne, usługi publiczne, usługi komercyjne wbudowane, nieuciążliwe dla otoczenia oraz urządzenia infrastruktury 18

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

technicznej związane z użytkowaniem podstawowym, dojazdy i miejsca parkingowe;
określono warunki zagospodarowania mające na celu zapewnienie dostępności komunikacyjnej terenów, a przy podziale terenu na działki budowlane oraz przy rozplanowaniu działek konieczność uwzględnienia między innymi wielkości działek, zakazu wydzielania dróg dojazdowych o szerokości mniejszej niż 3,5 m, zabezpieczenia przebiegu sieci i realizacji urządzeń infrastruktury technicznej;
w rozwiązaniach architektoniczno-konstrukcyjnych przyjęto nawiązanie do tradycji budownictwa regionu Gorców i Beskidu Sądeckiego, przez wprowadzenie budynków z dachami spadzistymi, stromymi o wspólnej kalenicy połaci głównych (kąt nachylenia 45 ° z tolerancją +/- 10 °), wysokości nie przekraczającej 1,5 – 2 kondygnacji w zależności od wielkości działki na podmurówce lub podpiwniczony z poddaszem użytkowym; zakaz stosowania otoczaków do licowania ścian zewnętrznych; − dla terenów usług publicznych w wydzielonych zespołach skoncentrowanych oznaczonych symbolem UP przyjęto między innymi następujące ustalenia:
jako przeznaczenie podstawowe określono usługi publiczne z zakresu administracji, zdrowia, kultury, oświaty, sportu;
jako przeznaczenie dopuszczalne ustalono usługi komercyjne z zakresu handlu, gastronomii, rzemiosła, zieleń urządzoną, urządzenia infrastruktury technicznej, dojazdy i miejsca parkingowe; − dla terenów usług sportu, turystyki i rekreacji określonych symbolem UST przyjęto między innymi następujące ustalenia:
jako przeznaczenie podstawowe określono obiekty i urządzenia z zakresu sportu, turystyki, rekreacji i innych;
jako przeznaczenie dopuszczalne ustalono usługi komercyjne z zakresu handlu, gastronomii, rzemiosła, zieleń urządzoną i nieurządzoną, urządzenia infrastruktury technicznej, dojazdy i miejsca parkingowe; 19

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

− dla terenów działalności typu produkcyjno-usługowego określonych symbolem DG przyjęto między innymi następujące ustalenia:
jako przeznaczenie podstawowe określono usługi produkcyjno- wytwórcze, rzemieślnicze, gospodarcze i tereny ofertowe;
jako przeznaczenie dopuszczalne obiekty i urządzenia infrastruktury technicznej i komunikacji, zieleń urządzoną i nieurządzoną, usługi bezpośrednio związane z przeznaczeniem podstawowym, dojazdy i miejsca parkingowe;
obiekty mają być dostosowane do historycznych zasad kompozycji; − dla terenów obsługi transportu samochodowego oznaczonych symbolem TS przyjęto między innymi następujące ustalenia:
jako przeznaczenie podstawowe określono parkingi całoroczne, TSc, urządzenia infrastruktury technicznej i socjalnej;
jako przeznaczenie dopuszczalne zieleń urządzoną i nieurządzoną, usługi towarzyszące z zakresu gastronomii, handlu i inne; − dla terenów zieleni wysokiej oznaczonej symbolem RL przyjęto między innymi następujące ustalenia:
jako przeznaczenie podstawowe istniejące kompleksy leśne i zadrzewianie;
jako przeznaczenie uzupełniające trasy, szlaki piesze, spacerowe i turystyczne, trasy hipiczne i ścieżki rowerowe, rekreacyjne; − dla terenów dolesień oznaczonych symbolem RLz przyjęto między innymi następujące ustalenia:
jako przeznaczenie podstawowe istniejące kompleksy leśne;
jako przeznaczenie uzupełniające urządzenia infrastruktury technicznej; − dla terenów łęgów i łąk górskich oznaczonych symbolem RŁG przyjęto między innymi następujące ustalenia:
jako przeznaczenie podstawowe istniejące łęgi i łąki górskich, z zalesieniami bez prawa zabudowy;
jako przeznaczenie uzupełniające trasy, szlaki piesze, spacerowe i turystyczne, trasy hipiczne i ścieżki rowerowe, rekreacyjne; 20

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

− dla terenów upraw polowych i zieleni śródpolnej oznaczonych symbolem R przyjęto między innymi następujące ustalenia:
jako przeznaczenie podstawowe rolnicze użytkowanie kompleksów rolnych;
jako przeznaczenie uzupełniające urządzenia infrastruktury technicznej, uprawy ogrodniczo-sadownicze, hodowle na małą skalę, funkcje rekreacyjno-turystyczne i sportowe;
ustalono zakazy dotyczące wycinania drzew, krzewów, naruszania urządzeń melioracyjnych itp.; − dla terenów działalności gospodarczej oraz działalności turystycznej oznaczonych symbolem DGT przyjęto między innymi następujące ustalenia:
jako przeznaczenie podstawowe usługi rzemieślnicze, gospodarcze, produkcyjno-wytwórcze, turystyczne i tereny ofertowe;
jako przeznaczenie uzupełniające urządzenia infrastruktury technicznej, komunikacji, zieleń urządzoną wysoką i niską, zieleń nieurządzoną, usługi bezpośrednio związane z przeznaczeniem podstawowym; − dla terenów urządzeń produkcyjno-usługowych rolnictwa i leśnictwa oznaczonych symbolem DGRL przyjęto między innymi następujące ustalenia:
jako przeznaczenie podstawowe teren urządzeń rolnictwa i leśnictwa;
jako przeznaczenie uzupełniające urządzenia infrastruktury technicznej, komunikacji, uprawy rolnicze i obiekty związane z obsługą leśnictwa; − dla terenów urządzeń zaopatrzenia w wodę oznaczonych symbolem WZ przyjęto między innymi następujące ustalenia:
jako przeznaczenie podstawowe urządzenia zaopatrzenia w wodę;
jako przeznaczenie uzupełniające urządzenia infrastruktury technicznej, zieleń urządzona i zieleń nieurządzoną; − dla terenów oczyszczalni ścieków oznaczonych symbolem NO przyjęto między innymi następujące ustalenia:
jako przeznaczenie podstawowe oczyszczalnia ścieków wraz punktem zlewnym płynnych odpadów komunalnych; 21

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

jako przeznaczenie uzupełniające pomieszczenia techniczne i socjalne obsługi, dojazdy i miejsca postojowe, zieleń; − dla terenów urządzeń komunalnych oznaczonych symbolem NU przyjęto między innymi następujące ustalenia:
jako przeznaczenie podstawowe urządzenia okresowego składowania i segregacji odpadów komunalnych;
jako przeznaczenie uzupełniające pomieszczenia techniczne i socjalne obsługi, dojazdy i miejsca postojowe, zieleń; − dla terenów odbudowy biologicznej rzek i potoków oraz zielni łęgowych oznaczonych symbolem ZNRL przyjęto między innymi następujące ustalenia:
jako przeznaczenie podstawowe ekologicznie czynne zespoły zieleni niskiej, łęgowej i wysokiej wraz z ciekami wodnymi stanowiące fragmenty całego ekosystemu;
jako przeznaczenie uzupełniające urządzenia infrastruktury technicznej, urządzenia melioracyjne, prace regulacyjne i wykorzystanie rolnicze; − dla terenów cmentarzów oznaczonych symbolem ZC przyjęto między innymi następujące ustalenia:
jako przeznaczenie podstawowe tereny cmentarzy istniejących i rezerwy dla ich powiększenia;
jako przeznaczenie uzupełniające urządzenia i obiekty związane z funkcją terenu; − dla terenów zieleni urządzonej oznaczone symbolem ZP przyjęto między innymi następujące ustalenia:
jako przeznaczenie podstawowe zieleń urządzona, wypoczynkowa;
jako przeznaczenie uzupełniające urządzenia infrastruktury technicznej i zieleń izolacyjna.

22

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

3.4.1. Infrastruktura techniczna.

3.4.1.1. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna.

W gminie Ochotnica Dolna nie ma zakładu komunalnego ani żadnej wyodrębnionej jednostki organizacyjnej zajmującej się gospodarką wodno – ściekową. Podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę na terenie gminy są wody powierzchniowe oraz infiltracyjne potoków. Pobór wody odbywa się poprzez wodociągi grawitacyjne działające na zasadzie spadku wody bez konieczności wyposażenia pompy, przy braku urządzeń pozwalających na uzdatnianie wody. Wodociągi te zostały zbudowane przez indywidualnych użytkowników. Około 98% mieszkańców gminy w ten sposób zaopatruje się w wodę. Wśród innych źródeł poboru wody wymienić można: studnie głębinowe i studnie kopalne. Systemy te nie są ewidencjonowane. Według danych opracowanych na bazie NSP 2002 z sieci wodociągowej korzysta na terenie gminy 322 osób.

Tabl. 6. Gospodarka komunalna na terenie gminy Ochotnica Dolna (12.31.2003). Liczba Ludność Długość połączeń korzystająca z Długość czynnej sieci prowadzących sieci Ścieki Wyszczególnienie czynnej sieci kanalizacyjnej do budynków kanalizacyjnej odprowadzone kanalizacyjnej – własność mieszkalnych (na bazie NSP gminy i zbiorowego 2002r.) zamieszkania Ochotnica Dolna 9,1 km 9,1 km 220 szt. 1063 os. 5 dam 3

W 2001 r. przystąpiono do budowy systemu kanalizacyjnego począwszy od budowy oczyszczalni ścieków i pierwszego odcinka kanalizacji w Tylmanowej. Na terenie gminy nie ma wodociągu komunalnego, funkcjonują zaś małe osiedlowe wodociągi będące własnością prywatną. Sieć kanalizacyjna istniejąca na terenie gminy jest siecią rozdzielczą, odprowadzającą wyłącznie ścieki sanitarne z gospodarstw domowych i małych zakładów rzemieślniczych. Obecnie eksploatowany jest odcinek kolektora sanitarnego o długości 21 km w Tylmanowej. Do tej sieci podłączonych jest 320 budynków mieszkalnych w tym 270 zamieszkanych. Z sieci kanalizacyjnej korzysta wiec około połowy mieszkańców wsi, co stanowi 18% 23

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______mieszkańców całej gminy. W budowie znajduje się kolejny odcinek kanalizacji o długości 17,9 km w Ochotnicy Dolnej - około 270 sztuk przyłączy. Wielkości odbieranych ścieków na jednego mieszkańca kształtują się na poziomie 30 – 40 m 3 co daje około 3,0 m 3 na miesiąc. Wskaźnik ten należy określić jako bardzo niski. W 2003 r. oddano do użytku oczyszczalnię ścieków w Tylmanowej. Ma ona obsługiwać cały teren gminy Ochotnica Dolna. Oczyszczalnia ta jest typu mechaniczno – biologicznego o docelowej przepustowości 600 m 3/dobę. W chwili obecnej wyposażona ona jest w technologię pozwalającą przyjąć 200 m 3/dobę. Większość gospodarstw posiada szamba. W większości są one jednak nieszczelne i w złym stanie technicznym.

3.4.1.2. Elektroenergetyka i gazownictwo.

Gmina Ochotnica Dolna jest całkowicie zelektryfikowana. Około 95% mieszkańców wyposażonych jest w siec trójfazową. Podstawowym źródłem zasilania gminy są: • dla Tylmanowej linia 30kV Biegonica – Szaflary z GPZ Biegonica, • dla Ochotnicy Dolnej i Górnej linia 15kV Zabrzeż – Ochotnica z GPZ Zabrzez. Obszar gminy nie jest zgazyfikowany.

3.4.1.3. Ciepłownictwo.

Na obszarze gminy nie występuje scentralizowany system ogrzewania, a wyposażenie w ciepło obiektów odbywa się z indywidualnych kotłowni wybudowanych zarówno dla pojedynczych budynków jak i zespołów obiektów. Poza tym znaczna cześć obiektów korzysta z ogrzewania piecowego. Wymienione źródła ogrzewania bazują na paliwie stałym: koks, węgiel, względnie olej opałowy. Powszechne jest również stosowanie drewna opałowego. 24

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

3.4.1.4. Gospodarka odpadami.

Gmina nie dysponuje zlokalizowanym na swoim terenie wysypiskiem odpadów komunalnych. Odpady stałe wywożone są poza obszar gminy. W gminie występują jednak liczne dzikie wysypiska odpadów komunalnych, co wpływa na zagrożenie środowiska przyrodniczego. Często stosowną metodą pozbywania się odpadów jest ich spalanie.

3.4.1.5. Transport i komunikacja.

Sieć dróg pozostających w zarządzie gminy ma długość 70 km. 40 km dróg gminnych posiada nawierzchnie twardą ulepszoną. Pozostałe 30 km charakteryzuje się nawierzchnią twardą, brak jest jezdni o nawierzchni gruntowej. Trudne warunki atmosferyczne, jak również brak środków finansowych wpływa na zły stan części dróg gminnych. Znaczna ich cześć wymaga podjęcia prac interwencyjnych polegających na odnowie nawierzchni.

Tabl. 7. Długość dróg gminnych na terenie Ochotnicy Dolnej (31.12.2003). Gmina Drogi Drogi Drogi o nawierzchni o nawierzchni o nawierzchni twardej twardej - gruntowej ulepszonej w km Ochotnica Dolna 70,0 40,0 0,0

Głównymi szlakami łączącymi gminę z sąsiednimi jednostkami administracyjnymi są: − droga wojewódzka nr 969; − droga powiatowa nr 25404 Harklawa – Ochotnica – Tylmanowa. Poniżej umieszczono szczegółowy wykaz 103 dróg gminnych:

Tabl. 8. Wykaz dróg gminnych – gmina Ochotnica Dolna. Numer drogi Wieś Nazwa drogi 25

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

25420 01 Ochotnica Dolna -Ligasy 25420 02 Ochotnica Dolna -p. Janczurowski 25420 03 Ochotnica Dolna -Rola 25420 04 Ochotnica Dolna -Lubanskie 25420 05 Ochotnica Dolna -Kudowe 25420 06 Ochotnica Dolna -Skrodne 25420 07 Ochotnica Dolna -Gorcowe 25420 08 Ochotnica Dolna -Młynne 25420 09 Ochotnica Dolna -Kuce 25420 10 Ochotnica Dolna -Osobie 25420 11 Ochotnica Dolna -Pitki 25420 12 Ochotnica Dolna -Zarembówka 25420 13 Ochotnica Dolna -Szlagówka 25420 14 Ochotnica Górna -p. Jurkowski 25420 15 Ochotnica Górna -Majdówka 25420 16 Ochotnica Górna -Jamne 25420 17 Ochotnica Górna -Jaszcze 25420 18 Ochotnica Górna -Mostkowe 25420 19 Ochotnica Górna -Forendówka 25420 20 Ochotnica Górna -Bartoszówka 25420 21 Ochotnica Górna -obok kościoła 25420 22 Ochotnica Górna -p.Gronie 25420 23 Tylmanowa -Piszczki - Gabrysie 25420 24 Tylmanowa -Buciorówka – Lachówka 25420 25 Tylmanowa -Bliszcze – Płaśnie 25420 26 Tylmanowa - Bliszcze – Książaki 25420 27 Tylmanowa -Stachówka - Kotelnica 25420 28 Tylmanowa -Stachówka - Ziemianki 25420 29 Tylmanowa -Potok - Miazgi 25420 30 Tylmanowa -Łęg Dolny – Brzegi 25420 31 Tylmanowa -Basta - Sz.P. Zawodzie 25420 32 Ochotnica Dolna -Tarchały 25420 33 Ochotnica Dolna -Brysiówka 25420 34 Ochotnica Dolna -Sikorówka 25420 35 Ochotnica Dolna -Zachry 25420 36 Ochotnica Dolna -Janczury – Osobie 26

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

25420 37 Ochotnica Dolna -Rola - Folwark 25420 38 Ochotnica Dolna -Polisiówka 25420 39 Ochotnica Dolna -Soskówka 25420 40 Ochotnica Dolna -Bąki 25420 41 Ochotnica Dolna -Leskówka 25420 42 Ochotnica Dolna -Bibiarze 25420 43 Ochotnica Dolna -Szymany 25420 44 Ochotnica Dolna -Nogawki 25420 45 Ochotnica Dolna -Gardonie 25420 46 Ochotnica Dolna -Kołodzieje 25420 47 Ochotnica Dolna -Dłubacze 25420 48 Ochotnica Dolna -Gorcowe - Chryczyki 25420 49 Ochotnica Dolna -do Gok-u i remizy 25420 50 Ochotnica Dolna -Rusnaki 25420 51 Ochotnica Dolna -Kapłony 25420 52 Ochotnica Górna -Posadowskie 25420 53 Ochotnica Górna -Skałka 25420 54 Ochotnica Górna -Małe Jaszcze 25420 55 Ochotnica Górna -Studzionki 25420 56 Ochotnica Górna -Holina 25420 57 Ochotnica Górna -Zagroniowski Potok 25420 58 Ochotnica Górna -Jaszcze – Kowalówka 25420 59 Ochotnica Górna -Zawady – Do Krzyża 25420 60 Ochotnica Górna -Jamne P. Potok 25420 61 Ochotnica Górna -Jamne - Cyrchla 25420 62 Ochotnica Górna -Gabrysie 25420 63 Ochotnica Górna -Kołodziejówka 25420 64 Ochotnica Górna -Błaszczaki 25420 65 Ochotnica Górna -Polaki 25420 66 Ochotnica Górna -Kopcówka 25420 67 Tylmanowa -Króle 25420 68 Tylmanowa -Mastalerze 25420 69 Tylmanowa -Paluchy 25420 70 Tylmanowa -Czeczugi 25420 71 Tylmanowa -Klępy 25420 72 Tylmanowa -Zaziąbły 27

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

25420 73 Tylmanowa -Kozuby 25420 74 Tylmanowa -Grzebaki 25420 75 Tylmanowa -Marciakówka 25420 76 Tylmanowa -Wybrańce 25420 77 Tylmanowa -Górzany 25420 78 Tylmanowa -Łapiakówka 25420 79 Tylmanowa -Brzegi 25420 80 Tylmanowa -Łęg Górny 25420 81 Tylmanowa -Kłodne 25420 82 Tylmanowa -Kotelnica 25420 83 Tylmanowa -Ligasy 25420 84 Tylmanowa -Chlebki 25420 85 Tylmanowa -Brodki 25420 86 Tylmanowa -Brodki – Glinik 25420 87 Tylmanowa -Kozielce 25420 88 Tylmanowa -Gabrysie 25420 89 Tylmanowa -Obłaz - Makowica 25420 90 Tylmanowa -Polanki 25420 91 Tylmanowa -Hardopadły 25420 92 Tylmanowa -Piszczki 25420 93 Tylmanowa -Talafusy 25420 94 Tylmanowa -Zabaście 25420 95 Tylmanowa -Rzeka - Osobie 25420 96 Tylmanowa -Droga na cmentarz 25420 97 Tylmanowa -Potok Dąbkowo 25420 98 Tylmanowa -Górki 25420 99 Tylmanowa -Rzeka Górna 25421 00 Ochotnica Dolna -Młynne Chrobaki 25421 01 Ochotnica Dolna -Młynne - Brzeźnie 25421 02 Ochotnica Dolna -Wyżny Gr. – Wierch Mł. 25421 03 Ochotnica Dolna -Barnasie - Folw. - Na Gr.

28

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

3.4.2. Identyfikacja problemów.

Wśród najważniejszych problemów występujących w gminie w zakresie zagospodarowania przestrzennego wymienić należy: 1. Zły stan techniczny części dróg gminnych oraz głównych szlaków łączących jednostkę samorządową z innymi gminami. 2. Brak regulacji rzek i potoków górskich powodujących częste powodzie i wylewy. 3. Brak zabezpieczeń zboczy wywołujące osuwiska między innymi na szlaki komunikacyjne. 4. Wysoki koszt inwestycji infrastrukturalnych wynikający z wysokiego udziału w powierzchni gminy lasów. Powoduje to dodatkowo rozproszenie budownictwa. 5. Brak sieci gazowej. 6. Dominacja tradycyjnego ogrzewania domów wpływająca znacząco poziom emisji. 7. Niewystarczający rozwój sieci kanalizacyjnej oraz wodociągowej. Wpływa on na pogarszanie się stanu lokalnych wód. 8. Prawna ochronna znacznej części obszaru gminy (park narodowy, rezerwaty przyrody itp.) nakłada na samorząd obowiązek szczególnej troski o stan środowiska naturalnego, co w wpływa na zakres i koszty prowadzonych prac inwestycyjnych. 29

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

3.5. Gospodarka.

Liczba jednostek zarejestrowanych w systemie REGON w Gminie Ochotnica Dolna jest niska i wynosi zaledwie 373 podmioty. W zdecydowanej mierze są to jednostki prywatne – 95,2%. Pomimo odnotowywania wzrostu również w grupie przedsiębiorstw publicznych, dominacja wartości prywatnej jest znacząca. Wskaźnik przedsiębiorczości lokalnej ludności może być mierzony liczbą przedsiębiorstw na 1000 mieszkańców. Wynosi on 47,4 i określić go należy jako stosunkowo niski. W skali kraju kształtuje się na poziomie zbliżonym do 90. W związku z niewielkim znaczeniem rolnictwa dla lokalnej gospodarki budzi to w pełni uzasadnione pytanie o źródło dochodów lokalnej ludności. Sytuacja ta podobna jest na całym Podhalu, gdzie ważnym źródłem dochodu jest praca na migracji, jak również okresowe zatrudnienie w np.: firmach budowlanych na obszarze całego kraju. Wraz z rosnącymi obciążeniami fiskalnymi jest ona coraz częściej nie rejestrowana. Jako systematycznie nabierające na znaczeniu źródło zarobków wskazać należy turystykę, a w szczególności agroturystykę. Także i ona zgodnie z regulacjami prawnym nie musi podlegać rejestracji. Poziom przedsiębiorczości wskazuje na słaby rynek lokalny, którego nie są w stanie uatrakcyjnić odwiedzający gminę turyści. Sytuację na rynku pracy (opisywaną w dalszej części dokumentu) rozwiązać mogą działania zmierzające do zwiększenia roli samozatrudnienia. Wymaga to jednak podjęcia z jednej strony szeroko zakrojonych akcji informacyjnych i doradczych, z drugiej natomiast wypracowania form wspierania nowopowstałych podmiotów.

Tabl. 9. Podmioty gospodarcze w gminie Ochotnica Dolna w latach 1996-2003. Rok Jednostki zarejestrowane w Liczba systemie REGON przedsiębiorstw Ogółem W sektorze na 1000 prywatnym mieszkańców 1996 319 307 43,5 1997 358 346 48,4 1998 339 326 45,4 1999 350 336 46,7 2000 350 331 46,1 2001 349 330 45,5 2002 356 337 45,5 30

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

2003 373 355 47,4

Podkreślić należy, iż wielkość wskaźnika przedsiębiorczości w gminie systematycznie spada w ciągu ostatnich kilku lat. Jego najwyższy poziom odnotowano w 1997 r. Dopiero ostatni rok wskazuje na wzrost dynamiki powstawania nowych podmiotów gospodarczych. Proces ten należy określić jako posiadający niewielkie natężenie. Wśród podmiotów gospodarczych funkcjonujących w gminie szczególną rolę odgrywają firmy budowlane. Stanowią one 31,07% ogółu (110 podmiotów). Niewiele mniejszym udziałem charakteryzują się podmioty z sekcji Przetwórstwo przemysłowe – 21,19% (75 podmiotów). Liczne są również podmioty z sekcji Handel i naprawy – 17,51% (62 firmy). Powyższe dane w pełni obrazują stan lokalnej gospodarki, podobnej zresztą na całym Podhalu. Znacząca rola podmiotów w sekcji Budownictwo odpowiada nie tylko postrzeganiu mieszkańców tego obszaru jako doskonałych budowniczych, ale również wskazuje na słabości lokalnej gospodarki bazującej ciągle na świadczeniu usług niewymagających wysokich kwalifikacji. Jako wskaźnik pozytywny należy wskazać natomiast wysoki udział firm z sekcji Przetwórstwo przemysłowe, pomimo, iż w większości są to niewielkie firmy rzemieślnicze. Specyfika wytwarzanych wyrobów uniemożliwia zastosowanie maszyn i produkcji seryjnej. Część wytwarzanych produktów na stałe wpisała się w atrakcyjność turystyczną omawianego obszaru. Jednocześnie obok podmiotów małych funkcjonują również większe przedsiębiorstwa zajmujące się masową produkcją garniturów, kapci itp. Ważną rolę dogrywa również przemysł drzewny, choć skupia się głównie na wstępnej obróbce materiału. Znaczący udział podmiotów z sekcji Handel i naprawy jest typowy dla obszarów wiejskich. Są to w większości niewielki sklepy, zakłady naprawcze. Jednocześnie w przeciwieństwie do średnich czy dużych miast, ich rynkowa pozycja jest stosunkowo mocna. 31

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

Tabl. 10. Podmioty według sekcji w gminie Ochotnica Dolna i pozostałych gminach powiatu nowotarskiego (06.30.2003).

W tym: Udział w ogólnej Transpo liczbie Rolni- rt, Obsługa Przetwór Gmina Ogółem przedsięb ctwo, Hotele i gospodar nierucho -stwo Budowni Handel i iorstw łowie- restaura- ka mości i przemysł -ctwo naprawy powiatu ctwo i cje magazyn firm, owe w % leśnictwo owa i nauka łączność Ochotnica 354 2,98 14 75 110 62 27 17 4 Dolna Czarny 677 5,70 14 125 94 199 22 52 35 Dunajec Czorsztyn 743 6,26 4 72 37 65 57 28 14 Jabłonka 694 5,85 131 107 99 141 16 58 26 Krościenko 466 3,93 14 35 63 87 47 51 21 nad Dunajcem Lipnica Wielka 181 1,53 16 21 44 45 9 6 4 Łapsze Niżne 352 2,97 24 37 113 55 19 28 13 Nowy Targ – 1056 8,90 27 334 134 285 29 57 34 gmina Nowy Targ - 4039 34,04 35 653 294 1620 123 216 394 miasto Raba Wyżna 584 4,92 19 143 79 178 23 34 17 Rabka Zdrój 1402 11,82 8 236 110 418 123 89 78 Spytkowice 181 1,53 5 49 26 52 8 9 6 Szaflary 363 3,06 3 84 43 125 12 33 11 Szczawnica 774 6,52 17 48 98 145 227 65 42 Powiat 11866 100 331 2019 1344 3477 742 743 699 nowotarski

Podmioty gospodarcze działające na terenie gminy: - branża krawiecka: 1. Kegel Błażusiak – Ochotnica Dolna, firma zatrudnia około 200 osób, 2. „Polsmrek” D. B. Sobczyńscy – Ochotnica Dolna, firma zatrudnia około 30 mieszkańców gminy. - branża obuwnicza 1. Firma P.H.U. „Tylbut” – Tylmanowa, firma zatrudnia około 10 osób, 2. Jan Tworek – Tylmanowa, zakład zatrudnia około 10 osób, 3. „Mastel” F. Udziela – Tylmanowa, firma zatrudnia około 5 osób, 32

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

4. „Fredpoll” M. Szałęga, 5. Pantel T.U. T&T Udziela - Tylmanowa - branża budowlana i usługi transportowe 1. P.H.U. „Gala” T. Gal – Ochotnica dolna, firma zatrudnia około 5 osób, 2. Zakład Budowlany S. Chryczyk – Ochotnica Dolna, firma zatrudnia około 10 osób, 3. Czajka Stanisław - Ochotnica Dolna, zakład zatrudnia 1-2 pracowników, 4. Franasowicz Jan – Ochotnica Dolna, 5. Hebla Firma Budowlana – Tylmanowa, 6. F.H. „Turbacz” EX – IMP – Ochotnica Dolna. Firma zajmuje się handlem i transportem międzynarodowym. Zatrudnia około 15 osób. - branża mechaniczno - pojazdowa 1. B. Krzyśko – mechanika pojazdowa, Ochotnica Dolna, firma zatrudnia 1 pracownika, 2. J. Czajka – mechanika pojazdowa, Ochotnica Górna firma zatrudnia 1 pracownika. - branża usługowo – handlowa i turystyczna 1. Firma Usługowo – Handlowa Jagieła Józef – Ochotnica Dolna, firma zatrudnia około 3 osób, 2. Firma Turystyczna – Usługowa „Jurkowski” – Ochotnica Górna, 3. Józef Grzywnowicz – Ochotnica Dolna, 4. Maria Urbaniak – Ochotnica Dolna, 5. Piekarnia „Rusnak” – Ochotnica Dolna, firma zatrudnia około 25 mieszkańców gminy.

- tartaki a) Tartak „Rusnak” T. Rusnak – Ochotnica Dolna, zakład zatrudnia około 2 pracowników, b) Firma P.H.U. „Forenda” P.M. Forenda – Ochotnica Dolna, firma zatrudnia około 5 pracowników, 33

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

c) Tartak – Jan Szlaga - Ochotnica Górna. - usługi komunalne 1. Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych „Empol” – Tylmanowa, firma zatrudnia około 50 osób.

3.5.1. Rynek pracy.

Populacje gminy charakteryzuje bardzo niski poziom aktywności zawodowej. Wynosi on zaledwie 49,3% (jest to udział aktywnych zawodowo w całości populacji). W regionie małopolskim wskaźnik ten wynosi 54,1%, a w powiecie nowotarskim jest jeszcze wyższy i kształtuje się na poziomie 54,7%. Ogólnie jako pracujące zakwalifikowano 2374 osoby z pośród 2771 aktywnych zawodowo. Podkreślić jednak należy, iż jako pracujące traktowano osoby, które przynajmniej 1 godzinę w tygodniu wykonują prace w postaci np.: pomocy w prowadzeniu gospodarstwa rolnego. Na terenach wiejskich jest to sytuacja standardowa. W związku z czym zakładać można, iż liczba faktycznie pracujących jest jeszcze niższa. Mniej odstający od poziomu wojewódzkiego i powiatowego w porównaniu do współczynnika aktywności zatrudnienia jest wskaźnik zatrudnienia. Wynosi on 42,3%. Znacznie niższa jest natomiast stopa bezrobocia (14,3%) – w regionie 19,1%, w powiecie 18,1%. Wydaje się jednak, że wskaźnik ten jest znacznie zaniżony. Na terenach wiejskich znacznie wyższy jest poziom bezrobocia ukrytego. Do tego część społeczności wiejskiej trudno zakwalifikować jako osoby bezrobotne, gdy tymczasem faktycznie nimi są. 34

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

Tabl. 19. Aktywność zawodowa ludności w wieku 15 lat i więcej (05.2002). Aktywni zawodowo Nieusta Współc lony zynnik Wskaź Bierni Stopa status aktywn nik Ogółem bezrobot zawodo bezrob Wyszczególnienie razem pracujący na ości zatrudn -ni wo ocia rynku zawodo ienia pracy wej w os. w % Województwo 2607547 1357213 1097673 259540 1152079 98255 54,1 43,7 19,1 Powiat 137131 67986 55689 12297 56414 12731 54,7 44,8 18,1 Ochotnica Dolna 5767 2771 2374 397 2846 150 49,3 42,3 14,3

Głównym źródłem utrzymania mieszkańców gminy jest praca poza rolnictwem (3175 os. – 40,74%). Wskaźnik ten jest znacznie niższy niż w regionie małopolskim (55,79%) czy powiecie nowotarskim (52,53%). Wyższy, jak można było się spodziewać na obszarze wiejskim, jest natomiast udział osób, których głównym źródłem utrzymania jest praca w rolnictwie (26,11%). Jednocześnie jako bardzo wysoki należy określić wskaźnik osób utrzymujących się renty z tytułu niezdolności do pracy. W sumie takie osoby stanowią 17,70% całej populacji. W powiecie i województwie wskaźnik ten oscyluje około 13%. Wskaźnik ten świadczy przede wszystkim o niewykorzystywaniu zasobów ludzkich w gminie. Brak miejsc pracy, mało efektywne rolnictwo skłania do poszukiwania innych niż praca źródeł dochodu. Jednocześnie nie zamyka to drogi do faktycznego prowadzenia gospodarstwa rolnego. Znacznie mniej osób jako główne źródło dochodu wskazuje emerytury. Wynika to prawdopodobnie z rzadszego uzyskiwania praw do tego typu świadczeń oraz nieprzechodzeniu na wcześniejszą emeryturę.

Tabl. 20. Ludność według głównego źródła utrzymania. Utrzymujący się z niezarobkowego Utrzymujący się z pracy źródła renty z pozostałe Wyszczególnienie poza tytułu w rolnictwie emerytury niezarobkowe rolnictwem niezdolności źródła do pracy w os. Województwo 222596 1774160 462078 433229 288255 Powiat 25531 91687 22143 22780 12406 Ochotnica Dolna 2035 3175 696 1379 508 w % Województwo 7,00 55,79 14,53 13,62 9,06 Powiat 14,63 52,53 12,69 13,05 7,11 Ochotnica Dolna 26,11 40,74 8,93 17,70 6,52 35

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

Brak jest danych dotyczących zatrudnienia w gminie we wszystkich podmiotach gospodarczych. Prezentowane dane poniżej pokazują zatrudnienie w przedsiębiorstwach zatrudniających więcej niż 9 osób (do 1998 r. do 5 osób). W podmiotach tej wielkości pracuje 589 osób, w tym 432 osoby (73,34%). Na przestrzeni od 1996 roku zatrudnienie, co należy podkreślić przy niekorzystnej zmianie metody naliczania przez GUS, wzrosło o 146 osób (blisko 33%). Liczbę zatrudnionych w podmiotach tej wielkości należy określić jako bardzo niską. W zdecydowanej większości w przedsiębiorstwach większych niż mikrofirmy zatrudnione są kobiety – 2003 r. 432 osoby tj. 73,34%. Powoli udział ten się zmniejsza niemniej proces ten jest bardzo powolny. Obserwowane zjawisko należy traktować z jednej strony jako pozytywne, bo wyrównujące szanse kobiet na rynku pracy. Z drugiej strony wskazuje to na zatrudnianie mężczyzn głównie w niewielkich podmiotach gospodarczych, obsługujących takie branże jak budownictwo, rzemiosło itp. W znacznej części są to miejsca dające zatrudnienie okresowe. Znaczna część mężczyzn pracuje w rolnictwie.

Tabl. 21. Pracujący w jednostkach zatrudniających powyżej 9 osób na terenie gminy Ochotnica Dolna. W tym kobiety Rok Pracujący 1 W tym kobiety w % 1996 443 338 76,30 1997 516 403 78,10 1998 542 428 78,97 1999 560 425 75,89 2000 546 418 76,56 2001 583 466 79,93 2002 581 469 80,72 2003 589 432 73,34

Większość miejsc pracy w podmiotach zatrudniających więcej niż 9 osób funkcjonuje w sektorze prywatnym (66,72%). Jednocześnie ciągle wysoki jest udział sektora prywatnego, wynoszący 33,28%. W zdecydowanej większości są to miejsca pracy obciążające budżet gminy. Pod względem zatrudnienia sekcją gospodarki tworzącą największą liczbę miejsc pracy jest sektor przemysłowy (51,10%). W zdecydowanej większości są to osoby zatrudnione 36

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______w przetwórstwie przemysłowym: szycie konfekcji, produkcja obuwia itp. W związku ze znaczącymi aspiracjami turystycznymi gminy, jako słabo rozbudowany należy określić sektor usług rynkowych (20,20% miejsc pracy). Wynika to przede wszystkim z obsługi ruchu turystycznego przez niewielkie podmioty (firmy rodzinne) lub jednostki niepodlegające rejestracji (gospodarstwa agroturystyczne). Sektor usług nierynkowych stanowią w zdecydowanej większości podmioty publiczne, a więc szkoły, ośrodki zdrowia, świadczące usługi komunalne itp.

Tabl. 22. Pracujący 2 w gminie Ochotnica Dolna według sektorów gospodarki. Sektor Sektor Sektor Sektor Sektor Sektor usługowy usługowy – Wyszczególnienie publiczny prywatny rolniczy przemysłowy – usługi usługi rynkowe nierynkowe w os. w os. Ochotnica Dolna 196 393 7 301 119 162 w % w % Ochotnica Dolna 33,28 66,72 1,19 51,10 20,20 27,50

1 W podmiotach gospodarki narodowej zatrudniających powyżej 9 osób. 2 W podmiotach gospodarki narodowej zatrudniających powyżej 9 osób. 37

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

3.5.2. Gospodarstwa rolne.

W gminie Ochotnica Dolna funkcjonuje 1178 gospodarstw - 7,14% funkcjonujących w powiecie. Ważnym wskaźnikiem określającym rolę rolnictwa w lokalnej gospodarce jest udział dochodów z prowadzenia gospodarstwa w dochodach gospodarstw domowych. W przypadku gminy prezentowane dane wskazują na niewielki wpływ tej branży na dochody. Pułap poniżej 10% deklarowało 208 gospodarstw (17,66%). Przyjąć należy, iż działalność rolnicza prowadzona przez nie ma charakter dorywczy i jest zajęciem pobocznym. Kolejną grupę stanowią gospodarstwa domowe, dla których działalność rolnicza tworzy od 10 do 50% budżetu domowego. Stanowią one 55,18% wszystkich gospodarstw. W tych jednostkach, co najmniej jedna osoba pracuje poza rolnictwem lub posiada inne poza pracą źródło dochodu (renty, emerytury itp.). Oba rodzaje gospodarstw stanowią 72,8% wszystkich działających. Tylko 27,16% wskazuje rolnictwo jako główne źródła utrzymania gospodarstwa domowego.

Tabl. 23. Liczba gospodarstw indywidualnych prowadzących działalność rolniczą. Wyszczególnienie Gospodarstwa Gospodarstwa indywidualne prowadzące indywidualne działalność rolniczą według udziału prowadzące dochodów z działalności rolniczej działalność rolniczą w dochodach gospodarstwa domowego w liczbach <10% 10-50% 50-100% bezwzględnych Powiat nowotarski 16 499 3 540 8 631 4 328 Ochotnica Dolna 1 178 208 650 320

38

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

3.5.3. Bezrobocie.

Liczba osób bezrobotnych we wrześniu 2004 r. wyniosła 369, utrzymując się na podobnym poziomie w ciągu ostatniego roku. W przeliczeniu na 1000 mieszkańców wskaźnik wynosi 46,43 będąc tym samym podobny do odnotowywanego w powiecie nowotarskim (46,62). Ogólną liczbę bezrobotnych należy określić jako niską. Zaznaczyć należy jednak, iż tereny wiejskie charakteryzują się znaczącym bezrobociem ukrytym. Świadczą o tym między innymi dane dotyczące osób korzystających z opieki społecznej zamieszczane w następnych rozdziałach. W gminie częściej bezrobotni są mężczyźni - 55,28%. Odpowiada to strukturze płci lokalnej populacji. Jako bardzo negatywne zjawisko należy określić przede wszystkim bardzo niski udział wśród osób pozbawionych pracy bezrobotnych z prawem do zasiłku – zaledwie 15,45%, w tym tylko 4,61%. Świadczy to przede wszystkim o długotrwałym czasie pozostawania bez pracy, jak również o wpływie opisywanego zjawiska na standard życia mieszkańców gminy. Jednocześnie zaznaczyć należy, iż sytuacja w powiecie prezentuje się jeszcze gorzej. Prawo do zasiłku posiada jedynie 12,54% bezrobotnych. Jako szczególnie zaskakujące należy uznać statystyki Powiatowego Urzędu Pracy dotyczące bezrobotnych absolwentów. Zgodnie z nimi nie ma na terenie gminy bezrobotnych absolwentów. Wynika tak tylko z okresu podawania danych. W czerwcu tego roku odnotowano 3 osoby w tej kategorii (wszystkie 3 kobiety). Wśród osób zarejestrowanych w PUP są tylko dwie niepełnosprawne w tym jedna poszukująca pracy. Biorąc pod uwagę liczbę osób, dla których podstawą utrzymania jest renta, wskaźnik ten należy traktować przede wszystkim jako niewykorzystanie zasobów ludzkich. Jednocześnie świadczy to o rezygnacji ze starań o miejsce, nawet w ograniczonym zakresie, na rynku pracy. 39

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

Tabl. 24. Charakterystyka bezrobocia w gminie Ochotnica Dolna oraz pozostałych gminach powiatu nowotarskiego (stan na 30.09.2004). Bezrobotni z prawem do zasiłku Absolwenci Gmina ogółem kobiety ogółem kobiety ogółem Kobiety Gmina Ochotnica 369 165 57 17 0 0 Dolna Miasto: Nowy Targ 1930 1043 224 111 6 5 Szczawnica 470 242 41 18 0 0 Gmina: Czarny Dunajec 652 307 94 34 1 1 Czorsztyn 299 154 37 16 1 1 Jabłonka 723 366 115 45 0 0 Krościenko 284 145 47 24 1 0 Lipnica Wielka 276 141 49 8 0 0 Łapsze Niżne 228 127 39 23 2 0 Nowy Targ 912 446 114 49 2 1 Raba Wyżna 764 401 77 36 3 3 Rabka / miasto 757 363 76 46 1 0 Rabka / wieś 203 90 21 10 0 0 Spytkowice 170 90 21 8 0 0 Szaflary 354 173 40 15 0 0 Powiat nowotarski 8391 4253 1052 460 17 11

Wśród bezrobotnych przeważają głównie osoby w wieku mobilnym zawodowo. Najliczniejszą grupą są osoby do 24 roku życia (151 os., 40,92% ogółu). W większości nie posiadają one żadnego doświadczenia zawodowego. O blisko połowę mniej liczną grupę stanowią osoby zarejestrowane w PUP w wieku od 25 do 34 r. ż., niewiele mniej liczna jest kolejna kategoria wiekowa od 35 – 44 r. ż. (17,89%). Tym samym osoby w okresie mobilnym zawodowo (do 44 r. ż.) stanowią 79,67% ogółu pozbawionych pracy. Kolejną liczną kategorią jest grupa w okresie od 45 do 55 r. ż. (61 os., 16,53%). Następne kategorie są już mniej liczne. Struktura wiekowa bezrobotnych nie jest typowa dla Polski. W całym kraju najliczniejszą grupę stanowią osoby w wieku do 24 lat. Absolwentom bez doświadczenia zawodowego najtrudniej wejść na rynek pracy. Jednocześnie jednak z reguły prawie taka sama, lub w niewielkim stopniu mniejsza jest grupa kolejna, a więc osób w okresie od 25 do 34 r. ż. W przypadku omawianego obszaru różnica sięga blisko 50%. Przyczyn tego zjawiska można prawdopodobnie szukać w migracji zarobkowej osób młodych w okresie końca lat 90. 40

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

Generalnie strukturę wieku należy ocenić negatywnie. Dominują osoby młode, bez lub z niewielkim stażem zawodowym. Kluczowym działaniem dla poprawy sytuacji wydaje się wyposażenie ich w kwalifikacje, które ułatwią im znalezienie pracy.

Tabl. 25. Bezrobotni według wieku w gminie Ochotnica Dolna oraz pozostałych gminach powiatu nowotarskiego (stan na 30.09.2004). Wiek Gmina do 24 lat 25-34 lat 35-44 lat 45-55 lat 55-59 lat 60-64 lat Ochotnica Dolna 151 77 66 61 12 2 Miasto: Nowy Targ 506 512 415 412 78 7 Szczawnica 130 128 96 94 19 3 Gmina: Czarny Dunajec 248 151 130 100 18 5 Czorsztyn 130 51 62 49 7 0 Jabłonka 290 166 148 107 10 2 Krościenko 96 67 64 48 8 1 Lipnica Wielka 108 75 46 38 7 2 Łapsze Niżne 110 47 37 32 2 0 Nowy Targ 362 218 171 130 28 3 Raba Wyżna 275 190 152 133 12 2 Rabka / miasto 171 190 159 202 33 2 Rabka / wieś 79 53 37 28 6 0 Spytkowice 74 34 35 22 5 0 Szaflary 131 99 58 57 8 1 Powiat nowotarski 2861 2058 1676 1513 253 30

Czynnikiem, który w znacznym stopniu determinuje znalezienie pracy jest wykształcenie. Pomimo, iż ta zmienna traci na znaczeniu w części obszarów Polski, w gminie Ochotnica Dolna ma kluczowe znaczenie. Wśród osób bezrobotnych najwięcej jest osób z wykształceniem podstawowym (34,96%, 129 os.) oraz zasadniczym zawodowym (126 os., 34,15%). Ich wykształcenie nie pozwala na dostosowanie się do wymogów rynku pracy. Podkreślić należy, iż osoby te trudno przekwalifikowywać. Kolejną liczną grupę stanową absolwenci szkół policealnych oraz średnich zawodowych (82 os., 22,22%). Osoby reprezentujące pozostałe poziomy edukacji stanowią niewielką grupę: absolwenci liceów ogólnokształcących – 23 os., 6,23%; szkól wyższych – 9 os., 2,44%. Podkreślić należy, iż bezrobotni reprezentują w znacznej mierze poziomy kształcenia najpopularniejsze wśród mieszkańców gminy: szkoły zasadnicze zawodowe oraz średnie techniczne. Prezentowane dane zwracają uwagę na konieczność dokonania zmian 41

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

w szkolnictwie na poziomie średnim. Znajduje się ono w gestii samorządu powiatowego, niemniej gmina powinna aktywnie wpływać na sposób kształcenia młodzieży szkolnej.

Tabl. 26. Bezrobotni wg wykształcenia w gminie Ochotnica Dolna oraz pozostałych gminach powiatu nowotarskiego – ciąg dalszy (stan na 30.09.2004). Wykształcenie policealne Gmina zasadnicze wyższe i średnie LO Podstawowe zawodowe zawodowe Ochotnica Dolna 9 82 23 126 129 Miasto: Nowy Targ 59 425 198 630 618 Szczawnica 8 89 59 140 174 Gmina: Czarny Dunajec 11 61 43 204 333 Czorsztyn 10 52 37 102 98 Jabłonka 16 70 87 215 335 Krościenko 11 50 33 85 105 Lipnica Wielka 4 17 40 67 148 Łapsze Niżne 3 46 24 94 61 Nowy Targ 13 143 87 298 371 Raba Wyżna 13 128 58 288 277 Rabka / miasto 35 166 65 214 277 Rabka / wieś 5 35 16 57 90 Spytkowice 4 30 14 42 80 Szaflary 4 47 12 108 183 Powiat nowotarski 205 1441 796 2670 3279 42

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

3.5.4. Identyfikacja problemów.

Wśród problemów natury gospodarczej dotykającej mieszkańców gminy wymienić można przede wszystkim: 1. Poziom bezrobocia w gminie utrzymuje się na wysokim, choć jednym z niższych w powiecie, poziomie. W znacznym stopniu obniża to standard życia mieszkańców. 2. Wysoki poziom bezrobocia wśród osób młodych bez doświadczenia zawodowego. 3. Wysoki udział w grupie pozbawionych pracy osób, które ukończyły jedynie szkołę podstawową lub zasadniczą zawodową. 4. Niski udział w grupie bezrobotnych osób posiadających prawo do zasiłku. 5. Lokalne gospodarstwa rolne charakteryzują się niskim poziom dochodowości. 6. Lokalny rynek wytwarza niewielką liczbę miejsc pracy w szczególności w zakresie pomiotów zatrudniających więcej niż 9 osób. Dominują tym samym podmioty małe (mikrofirmy). Przedsiębiorstwa te są szczególnie narażone na zmiany na rynku. 7. Gminę charakteryzuje niski współczynnik aktywności zawodowej.

43

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

3.6. Sfera społeczna.

3.6.1. Demografia.

Gminę Ochotnica Dolną zamieszkuje 7 948 osób (stan na koniec 2003 r.). Jak już wspomniano powyżej gmina ze względu na wielkość populacji jest jedną z mniejszych w powiecie nowotarskim (9 lokata).

Tabl. 11.Ludność gminy Ochotnica Dolna oraz pozostałych gmin powiatu nowotarskiego w latach 1995 – 2003. Gmina 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Ochotnica 7 299 7 326 7 397 7 473 7 493 7 592 7 675 7 816 7948 Dolna Czarny 20 010 20 134 20 153 20 305 20 536 20 656 20 773 20 808 20911 Dunajec Czorsztyn 6 446 6 490 6 577 6 618 6 674 6 742 6 820 7 013 7082 Jabłonka 15 235 15 410 15 592 15 727 15 874 16 062 16 227 16 522 16772 Krościenko 6 362 6 411 6 412 6 389 6 437 6 429 6 450 6 327 6336 n. Dunajcem Lipnica Wielka 5 215 5 272 5 332 5 403 5 425 5 494 5 566 5 520 5601 Łapsze Niżne 8 203 8 292 8 360 8 413 8 476 8 522 8 588 8 679 8781 Nowy Targ gm. 34 020 34 099 34 284 34 326 34 547 34 576 34 505 33 257 33428 Miejska Nowy Targ gm. 20 382 20 567 20 725 21 018 21 131 21 350 21 577 21 567 21776 Wiejska Raba Wyżna 16 531 16 641 16 747 12 892 13 021 13 136 13 295 13 234 13412 Rabka 17 816 17 893 17 946 17 942 17 997 18 017 18 036 17 269 17266 Spytkowice - - - 3 935 3 967 3 969 3 973 3 949 3988 Szaflary 9 349 9 440 9 507 9 580 9 661 9 727 9 769 10 019 10075 Szczawnica 7 289 7 271 7 325 7 375 7 410 7 395 7 412 7 340 7401 Powiat 174 157 175 246 176 357 177 396 178 649 179 667 180 666 179 320 180777 nowotarski

Proces zwiększania się populacji systematycznie nabiera dynamiki. W okresie od 1995 r. do 2003 r. liczba ludności wzrosła o 649 osób, czyli 8,89%. W ciągu ostatnich czterech lat przyrost wahał się od 83 do nawet 141 osób (2002 r.) Podkreślić należy, iż na większości 44

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______obszarów wiejskich w Polsce wielkość populacji znacząco się zmniejsza. Jako główną przyczynę takiego stanu uznać należy przede wszystkim wysoki przyrost naturalny odnotowywany w gminie.

Wykres. 1. Populacja gminy Ochotnica Dolna w latach 1995 – 2003.

Ochotnica Dolna

8 000 7948 7 800 7 816 7 675 7 600 7 592 7 473 7 493 7 400 7 397 7 299 7 326 ludność 7 200 7 000 6 800 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 rok

Gminę zamieszkuje 3944 kobiety oraz 4004 mężczyzn. Wskaźnik feminizacji, a więc liczba kobiet na 100 mężczyzn jest niska i wynosi 98,5. Jest on najniższy w powiecie nowotarskim, podobny odnotowano tylko w gminie Szaflary. Przyczyn takiego zjawiska należy upatrywać przede wszystkim w większej mobilności zawodowej kobiet w Polsce. W związku z tym procesem zdecydowanie więcej kobiet zamieszkuje miasta, gdzie łatwiej znaleźć pracę. 45

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

Tabl. 12. Struktura płci w gmina Ochotnica Dolna oraz pozostałych gminach powiatu nowotarskiego. Wskaźnik Wyszczególnienie Mężczyźni Kobiety feminizacji Ochotnica Dolna 4004 3944 98,50 Nowy Targ – gm. 15876 17552 110,56 Miejska Szczawnica 3562 3839 107,78 Czarny Dunajec 10282 10629 103,37 Czorsztyn 3472 3610 103,97 Jabłonka 8349 8423 100,89 Krościenko nad 3119 3217 103,14 Dunajcem Lipnica Wielka 2752 2849 103,52 Łapsze Niżne 4349 4432 101,91 Nowy Targ – gm. 10849 10927 100,72 Wiejska Raba Wyżna 6690 6722 100,48 Rabka Zdrój 8235 9031 109,67 Spytkjowice 1995 1993 99,90 Szaflary 5072 5003 98,64 Powiat nowotarski 92610 96115 103,78

Gmina charakteryzuje bardzo wysoki wskaźnik przyrostu naturalnego. Wynosi on w przeliczeniu na 1000 mieszkańców aż 5,85. Dla porównania wskaźnik ten dla całego kraju kształtuje się na poziomie ujemnym -0,37 (przewaga zgonów nad urodzeniami). Wynika on przede wszystkim z wysokiej liczby urodzeń (14,75 na 1000 mieszkańców, w kraju 9,19) oraz przeciętnego wskaźnika zgonów (8,90, w Polsce 9,56). Wysoki wskaźnik urodzeń utrzymuje się pomimo niskiego i zmniejszającego się udziału kobiet w populacji. Świadczy to przede wszystkim o wysokim poziomie rozrodczości i kulturowej preferencji rodzin wielodzietnych. Liczba zawieranych małżeństw traktowana może być między innymi jako określenie wiązania swojej przyszłości z danym obszarem przez osoby młode. Jest ona zwykle wyższa z przyczyn kulturowych na obszarach wiejskich niż w miastach. Wskaźnik ten w gminie jest znacznie wyższy niż w kraju (5,12 na 1000 mieszkańców) i wynosi 6,48.

46

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

Tabl. 13. Ruch naturalny ludności w gminie Ochotnica Dolna (31.12.2003). Na 1000 Wyszczególnienie W osobach mieszkańców Urodzenia żywe 116 14,75 Zgony 70 8,90 Przyrost naturalny 46 5,85 Małżeństwa 51 6,48

W okresie od 1997 do 2001 roku (z wyjątkiem 1998 r.) gminę charakteryzował bardzo wysoki ujemny wskaźnik migracji. W 1997 r. przekroczył on nawet poziom 3 osób na 1000 mieszkańców. W okresie ostatnich dwóch lat proces ten znacząco wyhamował, osiągając poziom dodatni – w 2003 r. 0,38 na 1000 mieszkańców. Przypuszczać można, iż nasilenie się odpływu mieszkańców wynikało przede wszystkim z pogarszającej się sytuacji na lokalnym rynku pracy. W chwili obecnej poprawa ogólnej sytuacji gospodarczej przyczynia się do ograniczenia tego procesu. Prawdopodobnie część osób, które zdecydowały się na migrację w połowie lat 90 obecnie powraca na obszar gminy. Atrakcyjność środowiska naturalnego gminy może w najbliższym czasie przyczynić się do nasilenia się osiedlania się przez osoby pochodzące z dużych miast. Zjawisko wyprowadzania się z dużych miast obserwowane jest nie tylko w gminach leżących w ich bezpośredniej bliskości, ale również w jednostkach wyróżniających się środowiskiem naturalnym. Na pewno warunkiem rozwoju tego typu osadnictwa jest dobre skomunikowanie z dużymi ośrodkami miejskimi, w przypadku gminy Ochotnica Dolna z Krakowem.

Tabl. 14. Ruch naturalny ludności w gminie Ochotnica Dolna (31.12.2003) Wyszczególnienie 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Odpływ 64 65 47 75 52 57 46 53 Napływ 60 40 54 64 43 33 63 57 Saldo migracji wewnętrznych gminne 4 -25 7 -12 -12 -22 14 3 ogółem Saldo migracji na 0,55 -3,38 0,94 -1,60 -1,58 -2,87 1,79 0,38 1000mieszkańcow

W odniesieniu do innych jednostek samorządowych w powiecie nowotarskim gmina wyróżnia się przede wszystkim znaczącym udziałem w populacji osób w okresie przedprodukcyjnym (1. lokata). Stanowią one aż 30,36% populacji, gdy średnio w całym 47

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______powiecie 27,32%. Poziom tego wskaźnika pozwala określić lokalną społeczność jako młodą i jest bezpośrednim efektem wysokiego, utrzymującego się od lat przyrostu naturalnego. Jednocześnie gminę wyróżnia najniższy w powiecie udział osób w okresie produkcyjnym (55,58%) oraz przeciętny, ale powyżej średniej powiatowej w poprodukcyjnym. Powyższe wskaźniki mają znaczący wpływ na gospodarkę gminy, jak również koszty ponoszone przez jednostkę samorządową. Na każde 100 osób w okresie produkcyjnym przypada aż 79,94 w wieku nieprodukcyjnym. Biorąc pod uwagę stosunkowo wysokie bezrobocie rejestrowe, jak również typowe dla obszarów wiejskich bezrobocie ukryte pokazuje to ogólny, niski standard życia części mieszkańców. Znaczna liczba dzieci w okresie szkolnym zwiększa również nakłady ponoszone przez samorząd gminny na edukację na poziomie podstawowym oraz gimnazjalnym. Niski udział w populacji osób w wieku produkcyjnym zwiększa również konieczne nakłady na opiekę społeczną. Przy słabym rynku wewnętrznym oraz utrudnionym dojeździe do większych aglomeracji znalezienie pracy jest trudne, a jednocześnie wskaźnik obciążenia, czyli liczba osób na utrzymaniu, wysoka.

Tabl. 15. Ludność wg ekonomicznych grup wieku w gminie Ochotnica Dolna oraz pozostałych gminach powiatu nowotarskiego (31.12.2003). Ludność w wieku Ludność w wieku Ludność w wieku przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym W W W W % W % W % Wyszczególnienie osobach osobach osobach Ochotnica Dolna 2388 30,36 4371 55,58 1106 14,06 Nowy Targ 8047 24,19 21052 63,29 4164 12,52 Szczawnica 1801 24,69 4245 58,21 1247 17,10 Czarny Dunajec 5838 27,91 12166 58,15 2916 13,94 Czorsztyn 1995 28,11 4218 59,44 883 12,44 Jabłonka 5045 30,28 9513 57,10 2102 12,62 Krościenko nad 1614 25,49 3756 59,31 963 15,21 Dunajcem Lipnica Wielka 1809 32,51 3144 56,51 611 10,98 Łasze Niżne 2391 27,38 5279 60,44 1064 12,18 Nowy Targ 6262 28,81 12729 58,57 2741 12,61 Raba Wyżna 3638 27,35 7960 59,85 1702 12,80 Rabka Zdrój 4246 24,68 10157 59,05 2798 16,27 Spytkjowice 1203 30,23 2268 56,98 509 12,79 Szaflary 2882 28,75 5878 58,63 1265 12,62 Powiat nowotarski 49159 27,32 106736 59,31 24071 13,38

48

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

Obserwowane tendencje w strukturze wiekowej mieszkańców gminy wskazują na stopniowe ograniczenie opisanych wyżej zjawisk. Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym systematycznie maleje. Proces ten przebiega znacznie wolniej niż w innych jednostkach samorządowych, a wynika przede wszystkim z przechodzenia w okres produkcyjny osób z wyżu demograficznego przełomu lat 70 i 80. Szczególnej dynamiki zjawisko to nabrało w ciągu dwóch ostatnich lat. Liczony łącznie (za lata 2002 i 2003) przyrost tej grupy wyniósł 1,65%. Jednocześnie na zbliżonym poziomie utrzymuje się udział w populacji osób w wieku poprodukcyjnym. Spodziewać się można w okresie najbliższych lat znacznego wzrostu również tej grupy. W ten okres życia wchodzić zaczyna bowiem powojenny wyż demograficzny. Ogólną tendencje należy określić jako pozytywną. Niemniej należy pamiętać, iż wychodzenie na rynek pracy coraz większej liczby młodych ludzi powoduje zwiększanie się presji na lokalnym rynku pracy. Już w chwili obecnej funkcjonuje na nim zbyt mało miejsc pracy, a lokalni przedsiębiorcy nie są w stanie wytworzyć ich więcej. Bez podjęcia działań zmierzających do rozwoju gospodarczego gminy, w okresie najbliższych lat nasilić się może proces odpływu ludzi młodych, więc stanowiących o przyszłości obszaru.

Tabl. 16. Ludność wg ekonomicznych grup wieku w gminie Ochotnica Dolna w latach 1995 – 2003. Wyszczególnienie 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Ludność w wieku 33,67 33,51 33,31 32,72 32,60 31,92 30,81 30,36 przedprodukcyjnym Ludność w wieku 52,58 52,79 52,67 53,05 53,07 53,93 55,07 55,58 produkcyjnym Ludność w wieku 13,75 13,69 14,02 14,23 14,33 14,15 14,12 14,06 poprodukcyjnym

Gęstość zaludnienie gminy ze względu na wysoki poziom zalesienia jest najniższa w powiecie. Wynosi ona zaledwie 54 osoby na 1 km 2, przy średnim wskaźniku powiatowym 122.

49

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

Tabl. 17. Gęstość zaludnienia w gminie Ochotnica Dolna oraz pozostałych gminach powiatu nowotarskiego (31.12.2003). Liczba osób Gmina przypadających na 1 km 2 Ochotnica Dolna 54 Czarny Dunajec 95 Czorsztyn 110 Jabłonka 76 Krościenko nad Dunajcem 113 Lipnica Wielka 82 Łapsze Niżne 69 Nowy Targ gm. miejska 677 Nowy Targ gm. wiejska 103 Raba Wyżna 151 Rabka 261 Spytkowice 124 Szaflary 181 Szczawnica 84 Powiat nowotarski 122

3.6.2. Wykształcenie.

Ważnym czynnikiem determinującym rozwój poszczególnych obszarów jest wykształcenie mieszkańców. W gminie Ochotnica Dolna ogólny poziom wykształcenia należy określić jako niski. Sytuacja taka jest charakterystyczna dla większości obszarów wiejskich w Polsce. Rynek pracy oferuje miejsca pracy wymagające wysokich kwalifikacji głównie w miastach. Na prezentowane poniżej dane wpływ ma znacząca liczba osób w wieku szkolnym powyżej 13 r.ż., jaką można obserwować w gminie Ochotnica Dolna. W niewielkim stopniu zniekształca to dane dotyczące udziału poszczególnych grup w populacji. Wykształceniem wyższym na omawianym obszarze legitymuje się zaledwie 3.33% mieszkańców powyżej 13 r.ż. Pomimo, iż wskaźnik ten jest niewiele niższy niż w powiecie nowotarskim (5,41%) to w odniesieniu do danych wojewódzkich (10,08%) oraz ogólnopolskich (9,9%) kształtuje się na bardzo niskim poziomie. Zaznaczyć należy, iż prezentowana grupa jest w Polsce mało liczna w odniesieniu do pozostałych krajów należących do UE. Na ogólną liczbę osób z wykształceniem wyższym w gminie ma wpływ przede wszystkim niewielka liczba osób uczących się, lub takich, które zakończyły edukacje, 50

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

na poziomie ogólnokształcącym (zaledwie 3,10%). Szkoły o tym profilu najlepiej przygotowują do kontynuacji na poziomie uczelni wyższych. Dodatkowo poziom tego wskaźnika świadczy o braku perspektyw na zwiększenie się udziału w populacji osób z dyplomem szkoły wyższej. Wykształceniem na poziomie średnim legitymuje się w gminie 17,05% mieszkańców. Wskaźnik ten jest również niższy niż wartości krajowe (28,3%), regionalne (27,91%) czy powiatowe (19,99%). W większości są to osoby, które ukończyły szkoły zawodowe (13,59%). Ich udział jest znacznie wyższy niż w przypadku porównywanych obszarów. Jako niski należy określić natomiast udział osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym - 23,88%, przy podobnym wskaźniku ogólnopolskim, ale już wyższym w regionie i powiecie. Bardzo wysoki udział w populacji osób z wykształceniem podstawowym (44,33%) wynika z wysokiego przyrostu naturalnego obserwowanego w gminie od wielu lat. W znacznej części są to osoby, które będą jeszcze kontynuować edukację na poziomie gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym. Jako czynnik negatywny należy określić udział w populacji osób posiadających wykształcenie niepełne podstawowe i bez wykształcenia szkolnego. Stanowią one 9,43% populacji powyżej 13 r.ż. W grupie tej znaczącą część stanowią osoby dorosłe nie kontynuujące edukacji.

Tabl. 18. Wykształcenie osób powyżej 13 r.ż. Średnie Niepełne podsta- Nieustalo- Zasadnicze Podsta wowe i bez ny poziom Wyższe Policealne Ogólno- Wyszczególnienie Razem Zawodowe (zawodowe) -wowe wykształ- wykształ- kształcące cenia cenia szkolnego W % Polska 9,9 3,2 28,3 19,7 8,6 23,2 29,8 3,6 2,0 Województwo 10,08 3,27 27,91 19,46 8,44 25,09 28,92 3,14 1,59 Powiat 5,41 2,99 19,99 13,54 6,45 24,99 41,39 4,20 1,03 Ochotnica Dolna 3,33 1,97 17,05 3,10 13,95 23,88 44,33 9,43 - 51

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

3.6.4. Edukacja.

3.6.4.1. Przedszkola.

W gminie funkcjonuje 7 placówek przedszkolnych prowadzących 9 oddziałów. Prowadzoną one zajęcia dla 148 dzieci. Na jeden oddział przypada 16,44 dzieci. Grupy są wie niewielkie i zapewniające odpowiednia opiekę.

Tabl. 27. Wychowanie przedszkolne (stan na 2003 r.). Gmina Liczba dzieci w Oddziały przedszkolne przy oddziałach szkołach podstawowych przedszkolnych Oddziały Placówki przy szkołach podstawowych. Ochotnica Dolna 148 9 7

3.6.4.2. Szkoły podstawowe i gimnazjalne Na omawianym obszarze prowadzonych jest 6 szkól podstawowych oraz 3 gimnazja. W pierwszych z wymienionych edukacja prowadzona jest dla 835 dzieci w 42 oddziałach. W drugich dla 430 w 18 oddziałach. Lokalne szkoły są stosunkowo małe. Jednocześnie jednak nie istnieje mobilność ze względu na utrudnioną komunikacje pomiędzy poszczególnym sołectwami. Przyjąć jednak należy, iż zmniejszająca się liczba dzieci zmuszać będzie do stopniowego zamykania część szkół. Na obszarze gminy nie funkcjonuje żadna szkoła ponadgimnazjalna.

Tabl. 28. Szkoły podstawowe i gimnazjalne na terenie gminy Ochotnica Dolna. Nazwa szkoły Ilość Liczba uczniów oddziałów Szkoły podstawowe Szkoła Podstawowa im. mjr. H. 164 7 Sucharskiego w Tylmanowej Szkoła Podstawowa 136 6 Tylmanowa - Zawodzie Szkoła Podstawowa im. Jana 173 8 Pawła II w Ochotnicy Dolnej 52

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

Szkoła Podstawowa im. Bohaterów Krwawej Wigilii w 77 6 Ochotnicy Dolnej Młynne Szkoła Podstawowa im. ks. prof. Józefa Tischnera w 117 6 Ochotnicy Dolnej Skrodne Szkoła Podstawowa im. M. Konopnickiej w Ochotnicy 168 9 Górnej Razem 835 42 Gimnazja Gimnazjum nr 1 Tylmanowa 156 6 Gimnazjum nr 2 im. Jana Pawła 171 7 II w Ochotnicy Dolnej Centrum Gimnazjum nr 3 Ochotnica 103 5 Górna Razem 430 18

3.6.5. Ochrona zdrowia i opieka społeczna.

3.6.5.1. Pomoc społeczna.

Ośrodki świadczące pomoc społeczną na terenie gminy: 1. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Ochotnicy Dolnej. 2. Albertyński Ośrodek Pomocy Społecznej dla Dzieci i Osób Starszych w Tylmanowej. 3. Ośrodek „Dom Monaru” w Ochotnicy Dolnej. 4. specjalny Ośrodek Rehabilitacyjno – Edukacyjno – Wychowawczy na Brysiówce Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej realizując zadania zlecone przez państwo udzielił wsparcia w zakresie (stan na I półrocze 2004 r.):
macierzyńskich zasiłków okresowych – 32 świadczenia
zasiłków stałych - 25 świadczeń do kwietnia 2004 r,
zasiłków wyrównawczych stałych – 3 świadczenia do kwietnia 2004 r., zasiłków okresowych gwarantowanych – 1 świadczenie,
opłat składki na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne – 13 osobom. 53

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

Ponadto ośrodek świadczył pomoc w zakresie dożywania dzieci w szkołach i ośrodkach specjalnych a także 178 osób objętych zostało zasiłkami celowymi i w naturze. Na terenie gminy pomocą społeczną objętych jest 326 rodzin (stan na koniec trzeciego kwartału 2004 r.). Łącznie z pomocy korzysta 636 osób i 1690 osób w rodzinach.

3.6.5.2. Ochrona zdrowia

Na terenie gminy funkcjonują ośrodki zdrowia zlokalizowane w miejscowości Ochotnica Dolna, Ochotnica Górna i w Tylmanowej. W gminie działa jedna apteka.

Tabl. 29. Ilość porad z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (stan na 2003 r.). Porady Porady Porady ogólnodostępne ogólnodostępne w Gmina ogólnodostępne razem lekarzy podstawowej poradniach opieki zdrowotnej stomatologicznych Ochotnica Dolna 32 382 25 890 5 121

3.6.6. Zasoby mieszkaniowe.

Zasoby mieszkaniowe według stanu na 2003 r. wynosiły w gminie Ochotnica Dolna 1 911 mieszkań. Obejmowały one 9 123 izby. Łącznie powierzchnia użytkowa wszystkich mieszkań wyniosła 190 783 m 2. Gmina jest właścicielem 6 mieszkań obejmujących 13 izb (stan na 2003 r.). Łączna powierzchnia użytkowa zasobów mieszkaniowych stanowiących własność gminy wynosi 344 m 2.

Tabl. 30. Zasoby mieszkaniowe w gminie Ochotnica Dolna (stan na 2002 r.). Gmina Zasoby Zasoby Zasoby Przeciętne mieszkanio mieszkanio mieszkanio powierzchnia użytkowa we ogółem we ogółem we ogółem liczba osób 2 liczba izb w m liczba liczba izb powierzchn mieszkań ia w mieszka- w 1 1 użytkowa na 1 izbę na 1 osobę mieszkań niu mieszkaniu mieszkania [m 2] Ochotnica 1911 9123 190783 4,8 4,2 1,1 99,8 24,0 Dolna

54

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

W zakresie wyposażenie mieszkań w urządzenia sanitarne wyróżnić należy: • 1 847 mieszkań wyposażonych jest w urządzenia techniczno-sanitarne wodociągowe, • 1 579 mieszkań wyposażonych jest w urządzenia techniczno-sanitarne - ustęp spłukiwany, • 1 615 mieszkań wyposażonych w łazienki (urządzenia kąpielowe, prysznice z odpływem wody), • 1192 mieszkań posiada centralne ogrzewanie. W gminie dominuje zabudowa indywidualna. W związku z czym standard zamieszkania jest wysoki. Standardowe mieszkanie składa się z 4,8 izb o łącznej powierzchni 99,8 m 2. Na jedną osobę przypada 1,2 izby i koło 24 m 2. Jedno mieszkanie jest statystycznie rzecz ujmując zamieszkiwane przez 4,2 osoby. W roku 2003 do użytku oddano 159 mieszkań w tym 924 izby. Całkowita powierzchnia użytkowa mieszkań wyniosła 21 974 m 2.

Tabl. 31. Gospodarka mieszkaniowa w gminie Ochotnica dolna (stan na 2003 r.). Gmina Budynki oddane do Budynki oddane do Mieszkania oddane do użytku - ogółem użytku, budownictwo użytku ogółem - liczba budynków indywidualne - liczba liczba mieszkań budynków Ochotnica Dolna 172 budynki 169 budynków 159 mieszkań

3.6.7. Identyfikacja problemów.

W zakresie sfery społecznej wskazać należy następujące problemy: 1. Gminę charakteryzuje niski udział w społeczności lokalnej grupy w okresie produkcyjnym. Powoduje to znaczne obciążenia osób pracujących, które muszą utrzymywać większą niż w innych regionach grupę w wieku nieprodukcyjnym. 2. Znaczna część społeczności lokalnej utrzymuje się z innych źródeł niż praca. Szczególnie duża grupa osób utrzymuje się z rent oraz pomocy społecznej. 3. Lokalna społeczności charakteryzuje się niskim poziomem wykształcenia. Znaczna część posiada wykształcenie zasadnicze zawodowe oraz podstawowe. Grupy te są szczególnie narażone na bezrobocie. 55

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

4. Prowadzone jednostki oświatowe są słabo wyposażone w zakresie uprawiania sportu. Szczególnie brakuje sal gimnastycznych. 56

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

4. Zadania polegające na poprawie sytuacji na danym obszarze.

4.1. Lista zadań.

Lista zadań zawartych w Planie Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna opracowana została podczas przeprowadzonych warsztatów. Jednoczesne opierano się na Strategii Rozwoju Gminy Ochotnica Dolna oraz Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy. Następujące zadania w poszczególnych obszarach zostały uznane za priorytetowe i rekomendowane do wdrożenia w najbliższym okresie planowania (w latach 2004-2006):

I Poprawa warunków i jakości życia mieszkańców, w tym zmiany w strukturze zamieszkania
Remont Ośrodka Zdrowia w Ochotnicy Dolnej uwzględniający zagospodarowanie terenu wokół ośrodka (uporządkowanie zieleni, parkingi) oraz budowę windy,
Rozbudowa Remizy OSP w Ochotnicy Górnej.
Rozbudowa Remizy OSP w Ochotnicy Dolnej.
Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości na terenie gminy. II Poprawa stanu środowiska kulturowego
Remont WOK w Ochotnicy Dolnej umożliwiający wielofunkcyjne wykorzystanie budynku jako punktu informacji turystycznej, miejsca organizacji imprez – kulturalnych i rozrywkowych itp. oraz zagospodarowanie otoczenia budynku.
Remont WOK w Ochotnicy Górnej mający na celu podniesienie standardu zaplecza turystycznego (punkt informacji turystycznej) i kulturowego obiektu, jak również zagospodarowanie bezpośredniego otoczenia budynku.
Poprawa dostępności usług Urzędu Gminy Ochotnica – remont budynku Urzędu Gminy (dach, parking, udogodnienia dla niepełnosprawnych – winda). 57

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

Adaptacja budynku przekazanego przez Policję do świadczenia usług w zakresie opieki społecznej – wymagającej modernizacji budynku oraz ogrodzenia obiektu.
Budowa sali gimnastycznej przy Szkole Podstawowej im. ks. prof. J. Tischnera w Ochotnicy Dolnej – Skrodne.
Modernizacja budynku Gimnazjum im. Jana Pawła II w Ochotnicy Dolnej – Centrum oraz budowa stołówki wraz z zapleczem kuchennym oraz budową boiska sportowego, wraz z ogrodzeniem terenu.
Dokończenie rozbudowy Szkoły Podstawowej Tylmanowa Zawodzie.
Remont Gimnazjum nr 1 w Tylmanowej.
Remont dachu drewnianego budynku Szkoły Podstawowej w Ochotnicy Górnej Ustrzyk.
Modernizacja Szkoły Podstawowej im. Bohaterów Krwawej Wigilii w Ochotnicy Dolnej – Młynne wraz z ogrodzeniem terenu i budową boiska sportowego.
Remont szkoły podstawowej/gimnazjum w Ochotnicy Górnej – Jamne oraz budową boiska sportowego wraz z zagospodarowaniem terenu. III Rozwój systemu komunikacji i infrastruktury
Budowa chodników wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 969 w Tylmanowej.
Przebudowa drogi powiatowej nr 25404 Harklowa – Ochotnica – Tylmanowa (dokończenie przebudowy do Przełęczy Knurowskiej) – współfinansowanie inwestycji powiatu nowotarskiego.
Budowa mostu na rzece Dunajec w Tylmanowej – Zawodzie.
Budowa drogi gminnej w Tylmanowej (Zawodzie – Łęgi).
Remont infrastruktury drogowej na terenie gminy.
Budowa miejsc parkingowych w ramach przebudowy drogi powiatowej 25404 (w tym Przełęcz Knurowska) - współfinansowanie powiatu nowotarskiego.
Budowa chodników jednostronnych wzdłuż drogi powiatowej 25404 oraz ścieżki rowerowej.
Budowa drogi gminnej Zasadne – Młynne – Kamienica. 58

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

Budowa parkingów (niewielkich zatoczek) na osiedlach gminnych (m.in.: Zachry, Brysiówka, Kawaleńce, Bibiarze, Gronie, Jamne, Jamne Potok, Szpuntówka, Ustrzyk, Jaszcze, Tylmanowa – Paluchy, Ligasy).
Wymiana wiat przy przystankach autobusowych.
Budowa obwodnicy Młynne – Kapłony. IV Zmiany w strukturze gospodarczej obszaru, w tym zasady kształtowania rolnej i leśnej przestrzeni produkcyjnej
Regulacja koryta rzeki Ochotnicy na obszarze sołectw Ochotnica Górna i Ochotnica Dolna oraz budowa miejsc rekreacyjno-wypoczynkowych (plaż trawiastych, skwerków, bulwaru wzdłuż rzeki w centrum Ochotnicy Dolnej).
Regulacja i remont potoków osiedlowych na terenie gminy (kompleksowo) z uwzględnieniem zabezpieczenie dróg. V Gospodarka wodno-ściekowa
Rozbudowa oczyszczalni ścieków o urządzenia technologiczne.
Budowa kanalizacji w Tylmanowej Etap VI.
Budowa kanalizacji w Ochotnicy Dolnej I Etap.
Budowa kanalizacji w Ochotnicy Dolnej (II Etap) oraz w Ochotnicy Górnej (I Etap).
Budowa kanalizacji w Ochotnicy Górnej Etap II.
Budowa osiedlowych oczyszczalni ścieków na terenie gminy.
Wodociągi – wspieranie inicjatyw społeczności w zakresie infrastruktury wodociągowej.
Budowa ogólnodostępnych toalet publicznych w centrach każdego z sołectw. 59

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

VI Turystyka
Ścieżki rowerowe – lokalizacja zgodnie z zapisami w Planie Zagospodarowania Przestrzennego – oznakowanie, punkty regeneracyjne, promocja.
Wyznaczenie i oznakowanie punktów widokowych na trasach turystycznych, budowa wież widokowo-obserwacyjnych (we współpracy z Lasami Państwowymi, dyrekcją Gorczańskiego Parku Narodowego oraz dyrekcją Popradzkiego Parku Krajobrazowego).
Utworzenie skansenu szałasów pasterskich (odbudowa kultury wołoskiej).
Poprawa oznakowania wytyczonych szlaków turystycznych, wytyczenie i oznakowanie nowych tras spacerowych, ścieżek edukacyjnych, historycznych i przyrodniczych we współpracy z PTTK zgodnie z planem Rady Gminy.
Promocja Szlaku Papieskiego – umieszczenie tablic informacyjnych, informowanie na stronie WWW, oznakowanie dojścia na szlak z poszczególnych sołectw.
Podjęcie działań ułatwiających otwieranie i prowadzenie pól biwakowych przez podmioty prywatne.
Utworzenie Centrów Informacji Turystycznej przy Wiejskich Ośrodkach Kultury otwartych również w weekendy.
Utworzenie Muzeum w Ochotnicy Górnej (Izba Historyczna i Etnograficzna).
Utworzenie Muzeum w Ochotnicy Dolnej (historyczne, etnograficzne i rolnicze) oraz Izby Pamięci Narodowej.
Promocja agroturystyki w gminie.
Podjęcie działań zmierzających do pozyskania inwestorów do budowy centrum rekreacyjnego (basen, korty, boiska, plac zabaw).
Poszukiwanie inwestorów do budowy wyciągu narciarskiego.

60

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

5. Zadania i projekty.

Prezentowane zadania zostały przedstawione w podziale na następujące działy: − zmiany w strukturze gospodarczej obszaru, w tym zasady kształtowania rolnej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, − zmiany w sposobie użytkowania terenu, − rozwój systemu komunikacji i infrastruktury, − poprawę stanu środowiska naturalnego, − poprawę stanu środowiska kulturowego, − poprawę warunków i jakości życia mieszkańców, w tym zmiany w strukturze zamieszkania. Jednocześnie uwzględniono podział na inwestycje w podziale na okres do 2006 r. i od 2007 do 2013.

5.1. Działania w okresie od 2004 do 2006.

61

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

I Poprawa warunków i jakości życia mieszkańców, w tym zmiany w strukturze zamieszkania zadania

l.p. Nazwa zadania Termin realizacji Podmiot Lokalizacja Szacunkowy koszt Źródła realizujący [zł] finansowania 1. Remont Ośrodka Zdrowia 2005 – 2006 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna 1 502 684 1.35% Ministerstwo w Ochotnicy Dolnej Ochotnicy Dolnej Infrastruktury uwzględniający 2. 50% środki zagospodarowanie terenu wokół publiczne ośrodka (uporządkowanie 3. 15% środki budżetu gminy zieleni, parkingi) oraz budowę windy. 2. Rozbudowa Remizy OSP w 2004 – 2005 Urząd Gminy w Ochotnica Górnej 328 669 1. 328 669zł - Ochotnicy Górnej. Ochotnicy Dolnej środki budżetu gminy,

3. Rozbudowa Remizy OSP w 2005 – 2006 Urząd Gminy w Ochotnica Dolnej 350 000 1. 75% - program Ochotnicy Dolnej. Ochotnicy Dolnej ZPORR, 2. 10% środki publiczne odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy 4. Wspieranie rozwoju 2004 – 2006 Urząd Gminy w Gmina Ochotnica Działanie nie - przedsiębiorczości na terenie Ochotnicy Dolnej Dolna wymaga gminy nakładów finansowych 62

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

II Poprawa stanu środowiska kulturowego

5. Remont WOK w Ochotnicy 2005 – 2008 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna 1 000 000 1. 75% - program Dolnej umożliwiający Ochotnicy Dolnej ZPORR, wielofunkcyjne wykorzystanie 2. 10% środki budynku jako punktu informacji publiczne turystycznej, miejsca organizacji odpowiedniego imprez – kulturalnych ministerstwa, i rozrywkowych itp. oraz 3. 15% środki zagospodarowanie otoczenia budżetu gminy budynku. 6. Remont WOK w Ochotnicy 2005 - 2006 Urząd Gminy w Ochotnica Górna 800 000 1. 75% - program Górnej mający na celu Ochotnicy Dolnej ZPORR, podniesienie standardu zaplecza 2. 10% środki turystycznego (punkt informacji publiczne turystycznej) i kulturowego odpowiedniego obiektu, jak również ministerstwa, zagospodarowanie 3. 15% środki bezpośredniego otoczenia budżetu gminy budynku. 7. Poprawa dostępności usług 2004 - 2006 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna 100 000 1. 75% - program Urzędu Gminy Ochotnica – Ochotnicy Dolnej ZPORR, remont budynku Urzędu Gminy 2. 10% środki (dach, parking, udogodnienia dla publiczne niepełnosprawnych – winda). odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki 63

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

budżetu gminy 8. Adaptacja budynku 2004 - 2005 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna 150 000 1. 75% - program przekazanego przez Policję do Ochotnicy Dolnej ZPORR, świadczenia usług w zakresie 2. 10% środki opieki społecznej – publiczne wymagającej modernizacji odpowiedniego budynku oraz ogrodzenia ministerstwa, obiektu. 3. 15% środki budżetu gminy 9. Budowa sali gimnastycznej przy 2004 – 2007 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna 1 500 000 1. 75% - program Szkole Podstawowej im. Ks. J. Ochotnicy Dolnej ZPORR, Tischnera w Ochotnicy Dolnej – 2. 10% środki Skrodne. publiczne odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy

10. Modernizacja budynku 2005 - 2006 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna 300 000 1. 75% - program Gimnazjum w Ochotnicy Dolnej Ochotnicy Dolnej ZPORR, – centrum oraz budowa stołówki 2. 10% środki wraz z zapleczem kuchennym publiczne oraz budową boiska sportowego, odpowiedniego ogrodzeniem terenu ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy 11. Dokończenie rozbudowy Szkoły 2004 – 2005 Urząd Gminy w Tylmanowa 470 700 -– 283000 zł Podstawowej Tylmanowa Ochotnicy Dolnej MENiS Zawodzie. - 187 700 zł – 64

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

środki budżetu gminy

12. Remont Gimnazjum nr 1 w 2004 – 2006 Urząd Gminy w Tylmanowa 300 000 - 77 245,20 zł Tylmanowej. Ochotnicy Dolnej Urząd Marszałkowski, - 222754,80 zł - środki budżetu gminy

13. Remont dachu drewnianego 2005 Urząd Gminy w Górne Ustrzyki 100 000 1. 75% - program budynku Szkoły Podstawowej w Ochotnicy Dolnej ZPORR, Ochotnicy Górnej Ustrzyki. 2. 10% środki publiczne odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy 14. Modernizacja Szkoły 2006 – 2008 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna 200 000 1. 75% - program Podstawowej im. Bohaterów Ochotnicy Dolnej ZPORR, Krwawej Wigilii w Ochotnicy 2. 10% środki Dolnej – Młynne wraz z publiczne ogrodzenie terenu i budowa odpowiedniego boiska sportowego. ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy 15. Remont szkoły 2004 – 2007 Urząd Gminy w Ochotnica Górna 400 000 1. 75% - program podstawowej/gimnazjum w Ochotnicy Dolnej ZPORR, Ochotnicy Górnej – Jamnie 2. 10% środki 65

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

ogrodzenie terenu i budowa publiczne boiska sportowego. odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy

III Rozwój systemu komunikacji i infrastruktury

16. Budowa chodników wzdłuż 2005 Urząd Gminy w Tylmanowa 140 000 1. 50% drogi wojewódzkiej nr 969 Ochotnicy Dolnej Wojewódzki w Tylmanowej. Zarząd Dróg 2. 50% środki budżetu gminy

17. Przebudowa drogi powiatowej 2006 – 2007 Urząd Gminy w Tylmanowa, 2 500 000 1. 70% - program nr 25404 Harklawa – Ochotnica Ochotnicy Dolnej Harklowa, ZPORR i Phare, – Tylmanowa (dokończenie Ochotnica Dolna 2. 15% środki przebudowy do Przełęczy Powiatowego Knurowskiej) – Zarządu Dróg współfinansowanie inwestycji 3. 15% środki powiatu nowotarskiego. budżetu gminy

18. Budowa mostu na rzece Dunajec 2006 – 2008 Urząd Gminy w Tylmanowa 2 000 000 1. 75% - program w Tylmanowej – Zawodzie. Ochotnicy Dolnej ZPORR, 2. 10% środki publiczne odpowiedniego 66

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy 19. Budowa drogi gminnej w 2006 – 2009 Urząd Gminy w Tylmanowa 1 500 000 1. 75% - program Tylmanowej (Zawodzie – Łęgi). Ochotnicy Dolnej ZPORR, 2. 10% środki publiczne odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy

20. Remont infrastruktury drogowej 2004 – 2006 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna, 400 000 1. 75% - program na terenie gminy. Ochotnicy Dolnej Ochotnica Górna, ZPORR, Tylmanowa, 2. 10% środki Młynne publiczne odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy 21. Budowa miejsc parkingowych 2006 – 2007 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna, 50 000 1. 75% - program w ramach przebudowy drogi Ochotnicy Dolnej Ochotnica Górna ZPORR, powiatowej 25404 (w tym 2. 10% środki Przełęcz Knurowska) publiczne - współfinansowanie powiatu odpowiedniego nowotarskiego. ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy 22. Budowa chodników 2004 – 2007 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna, 50 000 w okresie 1. 75% - program 67

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

jednostronnych wzdłuż drogi Ochotnicy Dolnej Ochotnica Górna, rocznym ZPORR, powiatowej 25404 oraz ścieżki Tylmanowa, 2. 10% środki rowerowej. Młynne publiczne odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy (montaż finansowy przy założeniu łączenia mniejszych inwestycji z większymi projektami drogowymi) 23. Budowa drogi gminnej Zasadne 2005 - 2007 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna, 50 000 w okresie 1. 75% - program – Młynne – Kamienica. Ochotnicy Dolnej Ochotnica Górna, rocznym ZPORR, Tylmanowa, 2. 10% środki Młynne publiczne odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy (montaż finansowy przy założeniu łączenia mniejszych inwestycji z większymi 68

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

projektami drogowymi) 24. Budowa parkingów (niewielkich Działanie Urząd Gminy w Ochotnica Dolna, 40 000 w okresie 1. 75% - program zatoczek) na osiedlach systematyczne od Ochotnicy Dolnej Ochotnica Górna, rocznym ZPORR, gminnych (m.in.: Zachry, 2004 (jedna Tylmanowa, 2. 10% środki Brysiówka, Kawaleńce, lokalizacja Młynne publiczne Bibiarze, Gronie, Jamne, Jamne rocznie) odpowiedniego Potok, Szpuntówka, Ustrzyk, ministerstwa, Jaszcze, Tylmanowa – Paluchy). 3. 15% środki budżetu gminy (montaż finansowy przy założeniu łączenia mniejszych inwestycji z większymi projektami drogowymi)

25. Wymiana wiat przy 2005 – 2006 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna, 20 000 środki budżetu przystankach autobusowych. Ochotnicy Dolnej Ochotnica Górna, gminy Tylmanowa, Młynne 26. Budowa obwodnicy Młynne - 2005 – 2006 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna 1 500 000 1. 75% - program Kapłony Ochotnicy Dolnej ZPORR, 2. 10% środki publiczne odpowiedniego ministerstwa, 69

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

3. 15% środki budżetu gminy

IV Zmiany w strukturze gospodarczej obszaru, w tym zasady kształtowania rolnej i leśnej przestrzeni produkcyjnej

27. Regulacja koryta rzeki 2004 – 2010 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna 1 800 000 - 90% Regionalny Ochotnicy na obszarze sołectw Ochotnicy Dolnej Zarząd Ochotnica Górna i Ochotnica Gospodarki Dolna oraz budowa miejsc Wodnej, rekreacyjno-wypoczynkowych - 10% środki (plaż trawiastych, skwerków, budżetu gminy bulwaru wzdłuż rzeki w centrum Ochotnicy Dolnej). 28. Regulacja i remont potoków Systematyczne Urząd Gminy w Ochotnica Dolna, 20 000 w okresie - środki budżetu osiedlowych na terenie gminy działania Ochotnicy Dolnej Ochotnica Górna, rocznym gminy (kompleksowo) obejmujące Tylmanowa, - Regionalny z uwzględnieniem regulacje 1 potoku Młynne Zarząd zabezpieczenie dróg. rocznie Gospodarki Wodnej

V Gospodarka wodno-ściekowa

29. Rozbudowa oczyszczalni 2005 - 2007 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna 2 010 000 1. 75% - program ścieków o urządzenia Ochotnicy Dolnej ZPORR, technologiczne. 2. 10% środki 70

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

publiczne odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy

30. Budowa kanalizacji 2006 – 2010 Urząd Gminy w Tylmanowa 3 363 568 1. 75% - program w Tylmanowej Etap VI. Ochotnicy Dolnej ZPORR, 2. 25% środki budżetu gminy

31. Budowa kanalizacji w 2004 – 2006 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna 2 453 640 1. 1507795,13 - Ochotnicy Dolnej I Etap. Ochotnicy Dolnej program SAPARD, 2. 10% środki publiczne odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy

32. Budowa kanalizacji w 2006 – 2010 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna, 4 150 000 1. 75% - program Ochotnicy Dolnej (II Etap) oraz Ochotnicy Dolnej Ochotnica Górna ZPORR, w Ochotnicy Górnej (I Etap). 2. 10% środki publiczne odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy 71

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

33. Budowa osiedlowych 2005 – 2006 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna, 50 000 1. 20% środki oczyszczalni ścieków na terenie Ochotnicy Dolnej Ochotnica Górna. (w okresie roku) publiczne gminy. Tylmanowa, odpowiedniego Młynne ministerstwa, 3. 80% środki budżetu gminy 34. Wodociągi – wspieranie Działanie bieżące Urząd Gminy w Ochotnica Dolna, Nie wymaga - inicjatyw społeczności w Ochotnicy Dolnej Ochotnica Górna. nakładów zakresie infrastruktury Tylmanowa, finansowych wodociągowej. Młynne 35. Budowa ogólnodostępnych 2005 – 2006 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna, 10 000 środki budżetu toalet publicznych w centrach Ochotnicy Dolnej Ochotnica Górna. gminy każdego z sołectw. Tylmanowa, Młynne 36. Budowa kanalizacji w 2005 – 2006 Urząd Gminy w Ochotnica Górna 2 500 000 1. 75% - program Ochotnicy Górnej Etap II. Ochotnicy Dolnej ZPORR, 2. 10% środki publiczne odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy

VI Turystyka

37. Ścieżki rowerowe – lokalizacja 2005 – 2006 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna, 10 000 w okresie środki budżetu zgodnie z zapisami w Planie Ochotnicy Dolnej Ochotnica Górna. rocznym gminy oraz 72

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

Zagospodarowania Tylmanowa, programy Przestrzennego – oznakowanie, Młynne pomocowe punkty regeneracyjne, promocja. 38. Wyznaczenie i oznakowanie 2005 – 2006 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna, 250 000 1. 75% - program punktów widokowych na trasach Ochotnicy Dolnej Ochotnica Górna. ZPORR, turystycznych, budowa wież Tylmanowa, 2. 10% środki widokowo-obserwacyjnych (we Młynne publiczne współpracy z Lasami odpowiedniego Państwowymi, dyrekcją ministerstwa, Gorczańskiego Parku 3. 15% środki Narodowego oraz Dyrekcja budżetu gminy Popradzkiego Parku Krajoznawczego).

39. Utworzenie skansenu szałasów 2006 Urząd Gminy w Ochotnica Górna 100 000 środki budżetu pasterskich (odbudowa kultury Ochotnicy Dolnej gminy wołoskiej). 40. Poprawa oznakowania 2 rocznie Urząd Gminy w Ochotnica Dolna, 20 000 środki budżetu wytyczonych szlaków Ochotnicy Dolnej Ochotnica Górna. gminy, PTTK turystycznych, wytyczenie Tylmanowa, i oznakowanie nowych tras Młynne spacerowych, ścieżek edukacyjnych, historycznych i przyrodniczych we współpracy z PTTK zgodnie z planem Rady Gminy; 41. Promocja Szlaku Papieskiego – 2005 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna, 2 000 środki budżetu umieszczenie tablic Ochotnicy Dolnej Ochotnica Górna. gminy informacyjnych, informowanie Tylmanowa, 73

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

na stronie WWW, oznakowanie Młynne dojścia na szlak z poszczególnych sołectw.

42. Podjęcie działań ułatwiających Działania Urząd Gminy w Ochotnica Dolna, Działanie nie - otwieranie i prowadzenie pól systematyczne Ochotnicy Dolnej Ochotnica Górna. wymaga biwakowych przez podmioty Tylmanowa, nakładów prywatne. Młynne finansowych

43. Utworzenie Centrów Informacji 2005 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna, 15 000 1. środki Turystycznej przy Wiejskich Ochotnicy Dolnej Ochotnica Górna, budżetu gminy Ośrodkach Kultury otwartych Tylmanowa, również w weekendy. Młynne

44. Utworzenie Muzeum w 2004 - 2005 Urząd Gminy w Ochotnica Górna 50 000 1. środki Ochotnicy Górnej (Izba Ochotnicy Dolnej budżetu gminy Historyczna i Etnograficzna);

45. Utworzenie muzeum w 2005 - 2006 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna 50 000 1.środki Ochotnicy Dolnej (Izba Ochotnicy Dolnej budżetu gminy Historyczna, Etnograficzna, Rolnicza, Izba Pamięci Narodowej)

46. Promocja agroturystyki w Systematycznie Urząd Gminy w Gmina Ochotnica 4 000 w okresie środki budżetu gminie; Ochotnicy Dolnej Dolna roku gminy

47. Podjęcie działań zmierzających 2005 – 2006 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna Działanie nie - do pozyskania inwestorów do Ochotnicy Dolnej wymaga 74

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

budowy centrum rekreacyjnego nakładów (basen, korty, boiska, plac finansowych zabaw);

48. Poszukiwanie inwestorów do 2005 – 2006 Urząd Gminy w Działanie nie - budowy wyciągu narciarskiego. Ochotnicy Dolnej wymaga nakładów finansowych

75

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006 i 2007 - 2013. ______

5.2. Działania w okresie od 2007 do 2013.

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

I Poprawa warunków i jakości życia mieszkańców, w tym zmiany w strukturze zamieszkania zadania.

l.p. Nazwa zadania Termin realizacji Podmiot Lokalizacja Szacunkowy Źródła realizujący koszt finansowania 1. Rozbudowa oraz doposażenie 2007 – 2008 Urząd Gminy w Ochotnica Górna 250 000 1. 75% - program Ośrodka Zdrowia w Ochotnicy Ochotnicy Dolnej ZPORR, Górnej. 2. 10% środki publiczne odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy 2. Remont obiektu oraz 2009 – 2010 Urząd Gminy w Tylmanowa 250 000 1. 75% - program zagospodarowanie terenu wokół Ochotnicy Dolnej ZPORR, Ośrodka Zdrowia 2. 10% środki w Tylmanowej. publiczne odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy 3. Modernizacja oraz wymiana 2007 Urząd Gminy w Ochotnica Górna 250 000 1. 75% - program systemu ogrzewania w budynku Ochotnicy Dolnej ZPORR, Szkoły Podstawowej w 2. 10% środki Ochotnicy Górnej wraz publiczne z budową boiska sportowego. odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki

76

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

budżetu gminy 4. Zapewnienie pomocy 2007 – 2009 Specjalny Brysiówka Działanie nie - techniczno-organizacyjnej dla Ośrodek wymaga projektów modernizacyjnych Rehabilitacyjno – nakładów w Specjalnym Ośrodku Edukacyjno – finansowych Rehabilitacyjno – Edukacyjno – Wychowawczy; Wychowawczym (os. Urząd Gminy w Brysiówka) – (m. in. budowa Ochotnicy Dolnej; placu zabaw). Urząd Gminy w Ochotnicy Dolnej 5. Remont i zagospodarowanie 2007 Urząd Gminy w Młynne 200 000 1. 75% - program terenu wokół budynku Szkoły Ochotnicy Dolnej ZPORR, Podstawowej w Młynne. 2. 10% środki publiczne odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy 6. Budowa placów zabaw przy 2007 - 2013 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna, 100 000 1. 75% - program Wiejskich Ośrodkach Kultury i Ochotnicy Dolnej Ochotnica Górna, ZPORR, szkołach podstawowych. Tylmanowa, 2. 10% środki Młynne publiczne odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy 7. Utworzenie Gminnego Centrum 2005 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna 100 000 1. 60% Informacji w ramach programu Ochotnicy Dolnej Wojewódzki Pierwsza Praca – lokalizacja Urząd Pracy, wybrany WOK. 2. 40% środki 77

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

budżetu gminy 8. Wspieranie rozwoju 2004 – 2006 Urząd Gminy w Gmina Ochotnica Działanie nie - przedsiębiorczości na terenie Ochotnicy Dolnej Dolna wymaga gminy nakładów finansowych

II Poprawa stanu środowiska kulturowego

9. Rozbudowa WOK Tylmanowa z 2007 Urząd Gminy w Tylmanowa 100 000 1. 75% - program przystosowaniem obiektu do Ochotnicy Dolnej ZPORR, prowadzania działalności 2. 10% środki usługowej. publiczne odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy

III Rozwój systemu komunikacji i infrastruktury

10. Budowa kładki pieszo-jezdnej 2006 - 2008 Urząd Gminy w Ochotnica Dolna 781 760 1. 75% - program na osiedlu Kuce. Ochotnicy Dolnej ZPORR, 2. 10% środki publiczne odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy 11. Budowa mostu 2013 Wojewódzki Tylmanowa 2 000 000 1. 80% WZD, wielotonażowego na Dunajcu na Zarząd Dróg, 2. 20% środki 78

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

osiedlu Górzany. Urząd Gminy w budżetu gminy Ochotnicy Dolnej 12. Budowa obwodnicy Młynne – 2013 Urząd Gminy w 1 000 000 1. 75% - program Kapłony. Ochotnicy Dolnej ZPORR, 2. 10% środki publiczne odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy 13. Remont infrastruktury drogowej 2004 – 2006 Gmina Ochotnica Ochotnica Dolna, 1 840 000 1. 75% - program na terenie gminy. Dolna Ochotnica Górna. ZPORR, Tylmanowa, 2. 10% środki Młynne publiczne odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy

IV Gospodarka wodno-ściekowa

14. Opracowanie programu budowy 2007 Gmina Ochotnica Ochotnica Dolna, 12 000 środki budżetu gminnej sieci wodociągowej na Dolna Ochotnica Górna. gminy lata 2007-2013. Tylmanowa, Młynne 15. Budowa osiedlowych 2007 – 2013 Gmina Ochotnica Ochotnica Dolna, 50 000 1. 75% - program oczyszczalni ścieków na terenie Dolna Ochotnica Górna. (w okresie roku) ZPORR, gminy. Tylmanowa, 2. 10% środki Młynne publiczne

79

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy 16. Budowa zbiorników 2007- 2010 Gmina Ochotnica Ochotnica Dolna, 500 000 środki budżetu przeciwpożarowych – osiedle Dolna Ochotnica Górna. gminy Skałka, Mostkowe, Studzionki, Tylmanowa, Holina, budowa zastawek na Młynne potokach osiedlowych;

V Turystyka

17. Wytyczenie szlaku wodnego 2007 - 2013 Gmina Ochotnica Tylmanowa 300 000 1. 75% - program (spływ łódkami) z Krościenka Dolna ZPORR, do Łęgu Dolnego, oznakowanie, 2. 10% środki budowa infrastruktury: publiczne przystanie, miejsca odpoczynku; odpowiedniego ministerstwa, 3. 15% środki budżetu gminy

80

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

6. Powiązanie projektów z innymi działaniami realizowanymi na terenie gminy/powiatu/województwa

Przedstawione powyżej działania wykazują pełną spójność z dokumentami planistycznymi na poziomie gminy Ochotnica Dolna, powiatu nowotarskiego oraz województwa małopolskiego. a) Strategia Rozwoju Gminy Ochotnicy Dolnej. Dokument wskazuje następujące cele rozwoju gminy: 1. Likwidacja szkodliwych czynników dla środowiska naturalnego (ścieki, śmieci, zanieczyszczenia powietrza – pełna ekologia). 2. Rozwój infrastruktury turystycznej w zgodzie z zachowaniem warunków naturalnych – eliminowanie zagrożeń dla środowiska. 3. Utrzymanie i poszerzenie współpracy ze związkami gminy i innymi organizacjami. 4. Przekształcanie rolnictwa w tym szczególnie rozwój agroturystyki. 5. Zachowanie odrębności kulturowej Gorców. 6. Stworzenie dogodnych warunków dla inwestycji nie mających ujemnego wpływu na środowisko naturalne. 7. Promocja gminy. Plan Rozwoju Lokalnego jako dokument podrzędny w stosunku do „Strategii…” wykazuje się pełną spójnością na poziomie wszystkich celów w szczególności dotyczących infrastruktury, i turystyki. b) Strategia Rozwoju Powiatu Nowotarskiego na lata 2002 – 2005. W obrębie dokumentu planistycznego wyróżniono podejmowanie działań w następujących działach: I. Edukacja ponadgimnazjalna II. Promocja i ochrona zdrowia III. Polityka społeczna IV. Przeciwdziałanie bezrobociu i aktywizacja lokalnego rynku pracy V. Transport, komunikacja i drogi publiczne VI. Bezpieczeństwo i porządek publiczny VII. Kultura, ochrona dóbr kultury, turystyka i sport 81

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

VIII. Geodezja, kartografia i kataster IX. Ochrona środowiska, rolnictwo i leśnictwo X. Gospodarka nieruchomościami stanowiącymi mienie Powiatu XI. Administracja architektoniczno-budowlana i nadzór budowlany XII. Promocja Powiatu, współpraca z organizacjami pozarządowymi i transgraniczna Powyższe obszary działań pokrywają się z wyznaczonymi w „Planie Rozwoju Lokalnego Gminy Ochotnica” c) Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2001 – 2006. Dokument rozwoju regionu małopolskiego obejmuje szerszy zakres tematyczny niż w przypadku Planu Rozwoju Lokalnego. Dlatego też wskazano pola strategiczne, w które planowany rozwój gminy najpełniej się wpisuje: • Pole: MIESZKAŃCY – postawy, kwalifikacje, aktywność Cel nadrzędny: A. Lepiej wykształceni, aktywni i przedsiębiorczy mieszkańcy Cel strategiczny A.4. Silna rodzina i zdrowy styl życia Rozwiązanie: A.4.3. Rozwinięta infrastruktura sportowo-rekreacyjna. • Pole: PEJZAŻ – środowisko i krajobraz Cel nadrzędny: B. Wysoka jakość środowiska przyrodniczego i kulturowego Cele strategiczne: B.1. Zlikwidowanie zaniedbań w ochronie środowiska. Rozwiązania: B.1.1. Poprawa jakości wód. B.1.2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń. B.2. Racjonalne gospodarowanie środowiskiem. Rozwiązania: B.2.1. Minimalizacja zużycia zasobów naturalnych i racjonalizacja zużycia energii. B.2.2. Zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii. • Pole: WIĘZI – komunikacja i współpraca Cel nadrzędny: D. Lepsza dostępność komunikacyjna całego regionu Cel strategiczny: D.2. Sprawny system transportu wewnętrznego. Rozwiązania:

82

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

D.2.1. Modernizacja dróg regionalnych i lokalnych, w tym budowa obwodnic miast. D.2.2. Poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego.

7. Oczekiwane wskaźniki osiągnięć Planu Rozwoju Lokalnego

Plan Rozwoju Lokalnego, który stanowi dokument bazowy w odniesieniu do pozyskiwania przez Gminę Ochotnica Dolna środków finansowych w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego musi zawierać precyzyjnie określone cele w odniesieniu do przyjętych rekomendacji wdrożeniowych. Należy, zatem zaprojektować wskaźniki osiągnięć dla każdego celu, które będą następnie służyć do zakładania wskaźników realizacji poszczególnych projektów i zadań inwestycyjnych. Metodologia identyfikowania wskaźników osiągnięć strategii rozwoju, a w tym przypadku Planu Rozwoju Lokalnego, dzieli wskaźniki na trzy zasadnicze grupy: produkty (bezpośrednie, materialne osiągnięcia realizacji poszczególnych zadań lub grup zadań), rezultaty (opisujące bezpośredni wpływ produktów powstałych w wyniku realizacji poszczególnych zadań na poziom życia ich odbiorców bądź na wskaźniki gospodarcze), oddziaływanie (opisujące długofalowy wpływ realizacji zadań, sekwencji zadań na społeczność lokalną). Szczegółowe wskaźniki można definiować jedynie w odniesieniu do ściśle wyodrębnionych projektów, wtedy też można dokonać ich kwantyfikacji i przedstawić liczbowo. Na potrzeby niniejszego dokumentu dokonano ogólnej prognozy możliwych wskaźników realizacji Planu Rozwoju Lokalnego na lata 2004-2006. Z uwagi na brak szczegółowych projektów wykonawczych na poziomie sporządzania Planu Rozwoju Lokalnego nie można także wskazać skwantyfikowanych wskaźników dla poszczególnych zadań. Jednocześnie pamiętać należy, że wskaźniki te służyć mają monitoringowi realizacji Planu, na co zaś składać się będzie wdrażanie poszczególnych zadań inwestycyjnych. Dlatego także oczekiwane wskaźniki realizacji będą musiały ulegać zmianie w przypadku dokonywania korekt w kolejności bądź przedmiotowym zakresie projektów przewidywanych do realizacji.

83

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

Produkty Planu Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna w okresie 2004-2006: • liczba zmodernizowanych obiektów służących kulturze i turystyce – 3; • liczba rozbudowanych oczyszczalni ścieków – 1 ; • liczba kilometrów nowopowstałej sieci kanalizacyjnej – 5 km; • liczba kilometrów zmodernizowanych głównych szlaków komunikacyjnych – 10 km; • liczba kilometrów nowopowstałych chodników – 1 km; • liczba budynków infrastruktury edukacyjnej, w których dokonano termomodernizacji - 3; • liczba nowopowstałych obiektów infrastruktury sportowej – 3; • ilość nowopowstałych miejsc parkingowych - 40;

Rezultaty Planu Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna w horyzoncie 2004- 2006: • liczba nowych ofert z zakresu kultury i turystyki – min. 7; • liczba osób korzystających z nowej i zmodernizowanej lokalnej bazy kulturalnej i turystycznej – 30 000 w roku 2006 • miejsca pracy w obszarze kultury i turystyki – wzrost o 5% do roku 2006 • liczba pojazdów korzystających ze zmodernizowanych lub nowopowstałych dróg – wzrost o 10%;

Oddziaływanie Planu Rozwoju Lokalnego w perspektywie długoterminowej: Długofalowe oddziaływanie projektów realizowanych w obrębie Plany Rozwoju Lokalnego zdefiniować można przede wszystkim na poziomie następujących obszarów: • wzrost liczby odwiedzających gminę; • powstanie nowych miejsc pracy w obsłudze ruchu turystycznego oraz branżach okołoturystycznych (lokalne rzemiosło, przetwórstwo spożywcze); • poprawy warunków życia mieszkańców w zakresie dostępu do mediów, edukacji itp.; • poprawy bezpieczeństwa na drogach w wyniku poprawy ich parametrów technicznych; • zmniejszenie procesu odpływu ludzi młodych z obszaru gminy.

84

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

8. Plan finansowy na lata 2004 – 2006 (obligatoryjnie) i na następne planowane lata (fakultatywnie)

8.1. Finanse Gminy Ochotnica Dolna

Podstawowym celem przeprowadzonej analizy finansowej zawartej w niniejszym Planie Rozwoju Lokalnego Gminy Ochotnica Dolna jest zapewnienie montażu finansowego zadań, które mogą być współfinansowane w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Analiza dochodów gminy Ochotnica Dolna, pozwala prognozować zasoby finansowe gminy na następne lata, natomiast analiza wydatków pozwala określić typowe dla jednostki samorządu terytorialnego wydatki, z podziałem na wydatki bieżące jak i inwestycje. Dokonanie analizy opartej na porównaniu pewnych wielkości, zależności i tendencji, które wystąpiły na płaszczyźnie finansowej w Ochotnicy Dolnej w latach wcześniejszych nie pozwala dobrze prognozować planu przychodów i wydatków na kolejne lata. Wynika to ze zmian legislacyjnych systemu zasilania finansowego jednostek samorządu terytorialnego, które nastąpiły od 1 stycznia 2004. W związku z tym prognozy oparto głównie na analizie planu dochodów i wydatków z 2004 roku. Z uchwały budżetowej Uchwała nr XVII/122/04 Rady Gminy Ochotnica Dolna w sprawie budżetu Gminy Ochotnica Dolna na rok 2004 wynika, iż w strukturze dochodów globalnych Gminy Ochotnica Dolna dochody własne stanowią 60,87%, udział w podatkach stanowiących dochód państwa w podatku dochodowym - 6,14%, subwencja ogólna –28,80 % a dotacje celowe – 4,19%. Natomiast z analizy strony wydatkowej na rok 2004 wynika, że wydatki przeznaczone mają być w 77,87 % na finansowanie zadań bieżących i w 22,13% na finansowanie zadań inwestycyjnych. W efekcie – określając możliwości finansowe dla budżetu gminy Ochotnica Dolna w zakresie wygenerowania „wkładu własnego” można by przyjąć w kolejnych latach podobne proporcje między omawianymi kategoriami wydatków.

85

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

Dla jednostek samorządu terytorialnego możliwości sfinansowania danego zadania inwestycyjnego, polegają na wygenerowaniu odpowiedniej części wolnych środków na inwestycje. Najprościej można je wyznaczyć poprzez pomniejszenie dochodów ogółem o wydatki bieżące (bez kosztów obsługi długu). To co można przeznaczyć na ewentualne przedsięwzięcia inwestycyjne określane często mianem „wolnych środków na inwestycje” w rzeczywistości jest wielkością wolnych środków pomniejszoną o koszty obsługi długu przypadające na dany rok budżetowy. Na podstawie załączonej do uchwały budżetowej prognozy długu publicznego do roku 2013 wielkość wolnych środków na inwestycje można w każdym roku określić mniej więcej na poziomie około 1,5 mln zł

Założenia odnośnie wkładu własnego. Wymagany „wkład własny” jednostki samorządu terytorialnego ubiegającej się o środki zewnętrzne z funduszy strukturalnych w ramach ZPORR w wysokości 25% może być trudny do zrealizowania. W efekcie – po uwzględnieniu między innymi kosztów niekwalifikowanych, czy też po prostu sytuacji, kiedy nie zostaną przyznane środki zewnętrzne w wysokości dokładnie 75% wartości kosztorysowej inwestycji, ale niestety niższe – słusznym wydaje się uwzględnić poziom „bezpieczniejszy” w wysokości 30 - 35%. Takie postawienie sprawy niejako utrudnia sytuację gminy, gdyż obliguje ją tym samym do wygenerowania większych środków, jednakże – z drugiej strony – zapewnia pewien margines swobody. Analiza kosztów projektów inwestycyjnych, przewidzianych do realizacji na pierwszy okres planowania (lata 2004-2006), pozwala określić wielkość środków potrzebnych na zapewnienie wkładu własnego gminie. Szacunkowe koszty planowanych inwestycji zostały przypisane do pierwszego roku okresu, na które dane przedsięwzięcie zostało zaplanowane. Przyjęte zostały dwie wielkości wkładu własnego gminy – 25% i 35%, przy czym do późniejszych obliczeń, ze względów podanych powyżej, przyjęty zostanie poziom wkładu własnego 35%.

86

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

Tabl. 32. Prognoza wysokości wkładu własnego dla inwestycji współfinansowanych ze ZPORRu na lata 2004-2006 w gminie Ochotnica Dolna 2004 2005 2006 Wielkość wkładu 2 170 000 900 000 980 000 własnego (25%) Wielkość wkładu 3038 000 1 250 000 1 380 000 własnego (35%)

Dla każdej jednostki samorządu terytorialnego istotne znaczenie odgrywa zarówno wielkość zaciąganych zobowiązań finansowych, jak i ich charakter, wiążący się bezpośrednio z obciążeniem finansowym na kolejne lata budżetowe. Istotnym również wydaje się kształtowanie pewnych ustawowo określonych, wskaźników, przede wszystkim poziomu zadłużenia, których wielkości nie mogą przekroczyć określonego poziomu. I tak: • wskaźnik procentowy zadłużenia określony w art.113 ustawy o finansach publicznych, określający stosunek obsługi długu (spłata zobowiązań, poręczenia i gwarancje) do dochodów ogółem, którego wartość nie może przekroczyć 15%, przy czym za bezpieczny uznaje się poziom ok.10-13%; • wskaźnik procentowy zadłużenia określony w art. 114 ustawy o finansach publicznych, określający zależność całkowitego zadłużenia (na koniec danego roku budżetowego) i dochodów globalnych, którego wartość nie może przekroczyć 60%, przy czym za wartość bezpieczną uznać można poziom znacznie niższy, oscylujący koło 30-40%; • wskaźnik obrazujący zależność pomiędzy wydatkami na obsługę długu a wolnymi środkami, którego bezpieczną wartość przyjmuje się na poziomie około 25-30%.

Tabl. 32. Prognoza zadłużenia gminy Ochotnica Dolna na latach 2004-2006 (w tys. PLN) Plan na Prognoza Prognoza Wyszczególnienie 2004 na 2005 na 2006 kwota zadłużenia na 31.12. 3 459 2 966 2 461 spłata rat kredytów i pożyczek 406 406 428 Spłata odsetek 89 87 77

Tabl. 33. Prognoza finansowa Gminy Ochotnica Dolna na lata 2004 – 2006. PROGNOZA (w tys. PLN) Wyszczególnienie 2004 2005 2006 DOCHODY OGÓŁEM 1 041 823 855 Podatki i opłaty lokalne 735 567 589 Udziały w podatkach państwowych 261 136 142 Dochody z mienia 8 713 9 027 9 388 87

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

Subwencje 1 256 464 482 Dotacje z budżetu państwa 720 0 0 Inne 344 0 0 PRZYCHODY 12 953 10 611 11 456 (w tym z kredytów i pożyczek) WYDATKI OGÓŁEM 9 915 9 361 10 076 Wydatki bieżące 3 038 1 250 1 380 Wydatki inwestycyjne 406 406 248 WSKAŹNIK % ZADŁUŻENIA Z ART. 113 3,89 4,47 4,41 USTAWY O FINANSACH PUBLICZNYCH WSKAŹNIK % ZADŁUŻENIA Z ART. 114 27,18 26,92 21,48 USTAWY O FINANSACH PUBLICZYCH

Obecne zadłużenie Gminy Ochotnica jest na bezpiecznym poziomie. Zadłużenie na poziomie 27% pozwala gminie na zaciągnięcie dodatkowych kredytów i pożyczek długoterminowych bez obawy o przekroczenie bezpiecznego progu zadłużenia. Gmina Ochotnica Dolna nie planuje w najbliższym okresie zaciągnięcia nowych zobowiązań kredytowych dla sfinansowania zawartych w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym i Planie Rozwoju Lokalnego projektów. Gmina Ochotnica Dolna stosuje następujące stawki podatków lokalnych: 1. Od gruntów a) związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, bez względu na sposób zakwalifikowania w ewidencji gruntów i budynków 0,31 zł od 1 m 2 powierzchni b) pod jeziorami, zajętymi na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrowni wodnych 2,01 zł od 1 ha powierzchni c) pozostałych 0,08 zł od 1 m 2 powierzchni − zajętych na prowadzenie odpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego 0,05 zł od 1 m 2 powierzchni 2. Od budynków lub ich części: a. mieszkalnych 0,26 zł od 1m 2 powierzchni użytkowej b. związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz od budynków mieszkalnych lub ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarcze 8,55 zł od 1 m 2 powierzchni użytkowej

88

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

− związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz od budynków mieszkalnych lub ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie handlu zawierającego alkohol 14,20 zł od 1 m 2 powierzchni użytkowej c. zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie obrotu kwalifikowanym materiałem siewnym 4,53 zł od 1 m 2 powierzchni użytkowej d. zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych 1,01zł od 1 m 2 powierzchni użytkowej e. pozostałych 2,01 zł od 1 m 2 powierzchni użytkowej − zajętych na prowadzenie odpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego 1,00 zł od 1 m 2 powierzchni użytkowej − wykorzystanych wyłącznie w celach rekreacyjnych 4,53 zł od 1 m 2 powierzchni użytkowej 3. Od budowli lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej 2% wartości określonej na podstawie art. 4 ust. 1 pkt. 3 i ust. 3-7 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych.

4. środków transportowych na terenie Gminy Ochotnica Dolna. − Samochód ciężarowy o DMC od 3,5 tony do 5,5 tony włącznie 300 zł − Samochód ciężarowy o DMC powyżej 5,5 tony do 9 tony włącznie 350 zł − Samochód ciężarowy o DMC powyżej 9 ton i poniżej 12 ton 580 zł − Ciągnik siodłowy i balastowy o DMC Zespołu pojazdów od 3,5 ton i poniżej 12 ton 580 zł − Przyczepa i naczepa o DMC zespołu pojazdów Od 7 ton i poniżej 12 ton 100 zł − Autobusy z liczbą miejsc do siedzenia do 15 miejsc włącznie 320 zł − Autobusy z liczbą miejsc do siedzenia od 15 miejsc do 30 miejsc włącznie 530 zł − Autobusy z liczbą miejsc do siedzenia powyżej 30 miejsc 900 zł Gmina Ochotnica Dolna stosuje niskie stawki podatków lokalnych chcąc zachęcić inwestorów do lokowania swoich inwestycji w gminie. Wnioski z analizy finansowej: • realizacja wymienionych w PRL zadań inwestycyjnych, wymagająca wygenerowania wkładu własnego w ustalonej wysokości (dla bezpieczeństwa przyjęto poziom 35%) –

89

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

w przypadku gminy Ochotnica jest to możliwe, choć wiąże się to kontynuowaniem polityki racjonalizacji wydatków w najbliższych latach; • pozyskanie dodatkowych środków (potrzebnych na „wkład własny”) może nastąpić m.in. w drodze zaciągnięcia zobowiązań długoterminowych (wskaźniki długu publicznego na dobrym niskim poziomie) • racjonalne zaciąganie nowych zobowiązań kredytowych nie powinno naruszyć stabilności budżetu;

90

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

8.2. Możliwe źródła współfinansowania zadań Planu Rozwoju Lokalnego.

Ograniczone środki pozostające w dyspozycji gminy, które będzie mogła przeznaczyć na planowane inwestycje, powodują konieczność poszukiwania wsparcia finansowego ze źródeł zewnętrznych, zarówno krajowych, jak i zagranicznych. W okresie 2004-2006 największym potencjalnym źródłem dofinansowania dla zadań planowanych przez gminę są Fundusze Strukturalne Unii Europejskiej, w tym przede wszystkim Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR). Z punktu widzenia jednostki samorządu terytorialnego o charakterystyce takiej, jak Gmina Ochotnica Dolna (uwzględniając problemy i szanse rozwojowe, zakres planowanych inwestycji) zdecydowanie najbardziej interesującym jest Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR). Poniżej wskazane zostały działania ZPORR, które w związku ze specyfiką projektów planowanych w gminie można uznać za potencjalne źródło wsparcia finansowego.

Działanie 3.1.Obszary wiejskie. Typy projektów, jakie mogą ubiegać się o wsparcie to projekty inwestycyjne zlokalizowane na obszarach wiejskich i miast do 20 tys. mieszkańców: • Budowa lub modernizacja urządzeń do odprowadzania i oczyszczania ścieków; • Budowa lub modernizacja urządzeń zaopatrzenia w wodę i poboru wody; • Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii; • Poprawa jakości powietrza; • Gospodarka odpadami; • Przeciwdziałanie powodziom; • Budowa lub modernizacja dróg gminnych i powiatowych o znaczeniu lokalnym; • Kompleksowe uzbrojenie terenu pod inwestycje - projekty kompleksowego uzbrojenia terenu przeznaczonego w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego pod inwestycje, z wyłączeniem terenów pod inwestycje mieszkaniowe – uzbrojenie związane z dostarczeniem podstawowych mediów – kanalizacji, wodociągu, instalacji elektrycznych, gazowych oraz dróg wewnętrznych itp.; • Budowa lub modernizacja lokalnej bazy kulturalnej i turystycznej. 91

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

Montaż finansowy dla tego działania (możliwy poziom wsparcia) przedstawia się następująco: Dofinansowanie z EFRR: 75% kwalifikujących się wydatków publicznych lub 50% kwalifikujących się wydatków publicznych (w przypadku projektów dotyczących kompleksowego uzbrojenia terenu, gdy inwestycja generuje znaczący dochód netto); Dofinansowanie z krajowych środków publicznych: z budżetu państwa – Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej (10%), Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, Ministerstwo Kultury (zgodnie z zasadami ustalanymi przez danego dysponenta części budżetowej).

Działanie 3.5. Lokalna infrastruktura społeczna. Działanie to podzielone jest na dwa poddziałania. W ramach Poddziałania możliwe jest uzyskanie wsparcia następujących typów projektów: • Budowa nowych, przebudowa i rozbudowa istniejących obiektów dydaktycznych (w szczególności budynków szkolnych, przedszkolnych, laboratoriów dydaktycznych, sal do praktycznej nauki zawodu w szkołach ponad gimnazjalnych); • Budowa nowych, przebudowa i rozbudowa istniejących bibliotek; • Budowa nowych, przebudowa i rozbudowa istniejących obiektów sportowych (w szczególności sal gimnastycznych, basenów, boisk sportowych, stadionów, hal sportowych); • Budowa nowych, przebudowa i rozbudowa istniejących obiektów infrastruktury społeczno – edukacyjnej (w szczególności burs, internatów, stołówek); • Budowa, rozbudowa i przebudowa infrastruktury technicznej i sanitarnej; • Wyposażenie obiektów sportowych, dydaktycznych i społeczno-edukacyjnych; • Zagospodarowanie otoczenia obiektów wyłącznie w przypadku realizacji w/w. projektów realizowanych w ramach poddziałania. Montaż finansowy dla tego działania (możliwy poziom wsparcia) przedstawia się następująco: Dofinansowanie z EFRR: do 75% kwalifikujących się wydatków publicznych; Dofinansowanie z budżetu państwa - Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej (10%);

92

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

Działanie 2.3. Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego. Pomocą finansową mogą zostać objęte koszty: - Prac projektantów, architektów, konserwatorów zabytków oraz doradztwa związanego z realizacją przedsięwzięć inwestycyjnych objętych wnioskiem o pomoc finansową; - Modernizacji przestrzeni publicznej; - Budowy lub modernizacji publicznej infrastruktury związanej z rozwojem funkcji turystycznych i kulturalnych; - Modernizacji i wyposażenia obiektów pełniących funkcje kulturalne, rekreacyjne i sportowe; - Odnowy obiektów charakterystycznych dla tradycji budownictwa wiejskiego regionu oraz ich adaptacji na cele kulturalne i społeczne.

Działanie 2.6 Rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem.

Działanie umożliwia wnioskowanie o dofinansowanie projektów dotyczących: − budowy lub modernizacji dróg wewnętrznych, nie zaliczanych do żadnej z kategorii dróg publicznych; − budowy lub modernizacji urządzeń zaopatrzenia w wodę; − budowy lub modernizacji urządzeń do odprowadzania i oczyszczania ścieków; − budowy lub modernizacji sieci i urządzeń zaopatrzenia w energię; − instalacji indywidualnych stałych łączy internetowych.

Wnioskodawcami w ramach działania mogą być osoby fizyczne lub prawne prowadzące działalność rolniczą oraz mieszkańcy obszarów wiejskich. Poziom pomocy wynosi do 50% kosztów kwalifikowanych, w tym poziom wsparcia ze środków UE do 35% całkowitego kwalifikującego kosztu.

Finansowaniu podlegają projekty realizowane w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich, w miejscowościach poniżej 5 tys. mieszkańców. Wnioski opracowywane są z inicjatywy mieszkańców wsi i podlegają opiniowaniu przez samorząd lokalny (radę sołectwa). Wnioski zgłaszane są za pośrednictwem samorządu szczebla gminnego. Zadania inwestycyjne,

93

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______wchodzące w zakres wniosku, opisane w załączniku do wniosku, mogą być przyjęte do realizacji pod warunkiem, że są zgodne z przyjętą dla danego obszaru strategią rozwoju.

W ramach działania można oczekiwać wsparcia ze środków UE w wysokości do 80% całkowitych kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia. Wymagany jest również, co najmniej 20% udział gminy. INTERREG III A Gmina Ochotnica Dolna w związku ze swoim położeniem geograficznym może korzystać z programu INTERREG III A Polska - Słowacja. Nadrzędnym celem Programu INTERREG III A POLSKA – SŁOWACJA jest wspieranie zintegrowanego i zrównoważonego rozwoju w sferze gospodarczej, społecznej i kulturowej na pograniczu polsko – słowackim. Budżet programu Program INTERREG III A POLSKA – SŁOWACJA (2004 - 2006) jest finansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ang. ERDF) oraz współfinansowany przez partnerów i uczestników krajowych. W latach 2004 - 2006 ze środków ERDF strona polska przeznaczy na realizację programu 10,5 mln EUR, zaś strona słowacka 9,5 mln EUR. Ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego polscy partnerzy mogą uzyskać dofinansowanie w wysokości do 75% kosztów kwalifikowanych projektu. Środki ERDF są przekazywane w postaci refundacji. Priorytety i działania programu Priorytet 1: Rozwój infrastruktury Działanie 1.1: Rozwój infrastruktury technicznej i komunikacyjnej Działanie 1.2: Rozwój infrastruktury ochrony środowiska Priorytet 2: Rozwój społeczno – ekonomiczny Działanie 2.1: Rozwój zasobów ludzkich i promocja przedsiębiorczości Działanie 2.2: Ochrona dziedzictwa naturalnego i kulturowego Działanie 2.3: Wspieranie inicjatyw lokalnych Priorytet 3: Pomoc techniczna Działanie 3.1: Zarządzanie, wdrażanie, monitoring i kontrola Działanie 3.2: Promocja i ocena programu

94

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

Priorytet 1. Dalszy rozwój i modernizacja infrastruktury w celu poprawy konkurencyjności i obszaru pogranicza Działanie 1.1 Wspieranie rozwoju infrastruktury o znaczeniu transgranicznym; Działanie 1.2 Infrastruktura ochrony środowiska i ochrony przeciwpowodziowej; Działanie 1.3 Zapewnienie infrastruktury okołobiznesowej i infrastruktury dla rozwoju turystyki;

Priorytet 2. Rozwój społeczności lokalnej pogranicza Działanie 2.1 Rozwój turystyki; Działanie 2.2 Wspieranie inicjatyw lokalnych; Działanie 2.3 Rozwój i wspieranie transgranicznych struktur organizacyjnych i sieci współpracy;

Priorytet 3. Pomoc techniczna Działanie 3.1 Zarządzanie, wdrażanie, monitoring i kontrola Działanie 3.2 Promocja i ocena programu

Oprócz funduszy Unii Europejskiej istotnym źródłem wsparcia mogą być również podmioty krajowe. W kontekście planów inwestycyjnych Gminy Ochotnica Dolna należy przede wszystkim wskazać:

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) Fundusz udziela pożyczek, kredytów, dotacji i dopłat do oprocentowania preferencyjnych kredytów na cele określone w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, zgodnie z priorytetami NFOŚ, określonymi w oparciu o: „Politykę Ekologiczną Państwa”, listy przedsięwzięć priorytetowych wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz zgodnie z planem działalności i kryteriami wyboru przedsięwzięć, o których mowa w art. 414 ust. 1 pkt. 1 i ust. 2 pkt. 3 powołanej ustawy. Jako priorytetowe traktuje się te przedsięwzięcia, których realizacja wynika z konieczności wypełnienia zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej związanych z członkostwem Rzeczpospolitej Polskiej w Unii

95

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

Europejskiej. Zadania planowane przez Gminę Ochotnica Dolna mogą uzyskać dofinansowanie w ramach następujących programów priorytetowych: Ochrona wód przed zanieczyszczeniem W ramach programu będą dofinansowywane przedsięwzięcia związane z realizacją „Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych”, w tym: • Dokumentacja techniczna przedsięwzięć, • Oczyszczalnie, • Kanalizacja • Oczyszczalni i podoczyszczalni ścieków przemysłowych. Gospodarka wodna W ramach programu będą dofinansowywane przedsięwzięcia mające na celu zwiększenie i poprawę jakości zasobów wodnych oraz zwiększenie bezpieczeństwa przeciw- powodziowego, w tym: • Wspieranie budowy szczególnie ważnych inwestycji wieloletnich, • Poprawa jakości wody do picia – przedsięwzięcia współfinansowane ze środków Unii Europejskiej, a wskazane przez Ministra Środowiska, • Wspieranie ekologicznych form transportu wodnego poprzez fundusz żeglugowy, • Poprawa jakości wody do picia – stacje uzdatniania wody. Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem poprzez zapobieganie i ograniczenie emisji zanieczyszczeń oraz oszczędzanie surowców i energii. W ramach programu dofinansowywane będą przedsięwzięcia mające na celu: • ograniczanie emisji zanieczyszczeń z dużych źródeł spalania paliw, • oszczędzanie surowców i energii, • poprawę jakości paliw i technologii silnikowych stosowanych w transporcie, • modernizację systemów ciepłowniczych, • wykorzystanie alternatywnych, a przyjaznych środowisku źródeł energii, • ochronę przed promieniowaniem jonizującym, • utylizację odpadów w procesie spalania, • ograniczanie emisji lotnych związków organicznych oraz odorów.

96

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

Fundacja EkoFundusz EkoFundusz jest fundacją powołaną w 1992 r. przez Ministra Finansów, działającego w imieniu Skarbu Państwa, dla efektywnego zarządzania środkami finansowymi pochodzącymi z zamiany części zagranicznego długu na wspieranie przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska. EkoFundusz dysponując pieniędzmi krajów wierzycielskich, dofinansowuje w formie dotacji projekty mające istotne znaczenie dla ochrony środowiska w skali regionu czy kraju. Ponadto zadaniem EkoFunduszu jest ułatwienie transferu na polski rynek najlepszych zagranicznych technologii, a także stymulowanie rozwoju polskiego przemysłu ochrony środowiska.

97

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

8.3. Wsparcia finansowe na realizację Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Ochotnica Dolna w okresie planowania 2007 – 2013

Planowane przez Gminę Ochotnica Dolna zadania, których okres realizacji przypada na rok 2007 i lata dalsze będą mogły liczyć na wsparcie realizowanych zadań (w tym infrastrukturalnych) z Funduszy Strukturalnych UE również w kolejnym okresie programowania dla tych instrumentów finansowych, tj. w latach 2007-2013. Aktualnie największe przybliżenie pozwalające ocenić zakres wsparcia z funduszy strukturalnych w tych latach w Polsce zawiera dokument opracowany w Ministerstwie Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej pn. Z . Odnosi się on do stanowiska Komisji Europejskiej w sprawie przyszłości polityki strukturalnej i jednocześnie wskazuje pola, na których będzie koncentrować się wsparcie oraz wstępnie określa mechanizmy, jakie będą stosowane w celu realizacji tej polityki. W części „Założeń…” dotyczącej przyszłości polityki regionalnej wskazano m.in., że główną zasadą tej polityki powinna być koncentracja na projektach „twardych” dotyczących inwestycji w regionach. Inwestycje te mogą obejmować następujące, najważniejsze kierunki: • dostępność komunikacyjną – zarówno kolejową, drogową jak i lotniczą oraz morską, • infrastrukturę regionalną – telekomunikacyjną, media, uzbrojenie gruntów pod inwestycje, • infrastrukturę dostępu szerokopasmowego do Internetu oraz rozwój elektronicznych usług i treści, • programy zwiększające dostępność finansowania dla sektora MŚP ze szczególnym uwzględnieniem firm szybko rozwijających się, innowacyjnych – fundusze poręczeniowe, pożyczkowe, kapitałowe, • projekty inwestycyjne polepszające stan środowiska naturalnego, ofertę kulturalną, ochronę dziedzictwa kulturowego i edukację. W dokumencie tym wskazano również, że w okresie 2007-2013 zwiększona powinna zostać rola województw w kształtowaniu polityki regionalnej, co oznacza, że to województwa będą

98

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

samodzielnie formułować programy operacyjne dostosowane maksymalnie do uwarunkowań regionalnych.

Powyższe ustalenia dają podstawę, aby oczekiwać, że zadania planowane przez samorząd gminy Ochotnica Dolna na lata 2007-2013 będą mogły również, na podobnych zasadach jak ma to miejsce obecnie, pozyskać znaczące wsparcie ze środków Unii Europejskiej.

Tabl. 34. Prognoza zadłużenia gminy Ochotnica Dolana na latach 2007-2013 (w tys. PLN).

Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 kwota zadłużenia na 1 947 1 447 961 522 117 69 23 31.12. spłata rat kredytów i 449 449 449 414 391 43 43 pożyczek Spłata odsetek 65 51 37 25 14 5 3

Tabl. 35. Prognoza finansowa Gminy Ochotnica Dolna na lata 2007 – 2013. PROGNOZA (w tys. PLN) Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 DOCHODY OGÓŁEM 11 914 12 429 12 888 13 403 13 939 14 471 14 916 Podatki i opłaty lokalne 890 962 962 1 001 1 041 1 073 1 105 Udziały w podatkach państwowych 613 638 663 690 717 738 768 Dochody z mienia 147 153 160 166 172 177 185 Subwencje 9 762 10 154 10 560 10 982 11 422 11 878 12 235 Dotacje z budżetu państwa 502 522 543 564 587 605 623 PRZYCHODY 0 0 0 0 0 0 0 (w tym z kredytów i pożyczek) WYDATKI OGÓŁEM 11 465 11 944 12 439 12 989 13 548 14 428 14 873 Wydatki bieżące 10 015 10 394 10 789 11 189 11 698 12 528 12 923 Wydatki inwestycyjne 1 450 1 550 1 650 1 800 1 850 1 900 1 950 WSKAŹNIK % ZADŁUŻENIA Z ART. 113 USTAWY O 449 449 449 414 391 43 43 FINANSACH PUBLICZNYCH WSKAŹNIK % ZADŁUŻENIA Z ART. 114 USTAWY O 4,31 4,03 3,77 3,27 2,91 0,33 0,31 FINANSACH PUBLICZNYCH 16,34 11,68 7,46 3,89 0,84 0,48 0,15

99

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

9. System wdrażania.

System wdrażania Planu Rozwoju Lokalnego w gminie Ochotnica Dolna obejmuje szereg procesów niezbędnych do jego realizacji oraz podmioty, które będą zaangażowane w ich wykonywanie. Procesy wdrażania Planu i zakres odpowiedzialności przedstawia poniższy schemat: We wdrażanie Planu, w zależności od typu projektu, będą również zaangażowane inne jednostki lub organy, niż wskazane na schemacie.

100

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

Wykres 2. Proces wdrażania Planu Rozwoju Lokalnego.

PROCESY ODPOWIEDZIALNOŚĆ

Przygotowanie projektu Planu lub Wójt Gminy zmian do Planu

Wybór zadań do realizacji Wójt Gminy po konsultacji w ramach Planu z odpowiednia Komisją

Zabezpieczenie środków w budżecie na realizację zadań Rada Gminy, Skarbnik

Przygotowanie projektów od strony technicznej

Przygotowanie wniosków

o dofinansowanie Urząd Gminy, Referat Inwestycji

Przeprowadzenie postępowań o udzielenie zamówienia publicznego

Nadzór nad realizacją projektów, rozliczenia, raporty

Ewaluacja realizacji Planu Rozwoju Lokalnego Wójt Gminy, Odpowiednia komisja Formułowanie wniosków z ewaluacji / rekomendacji aktualizacji

101

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

10. Sposoby monitorowania, oceny i komunikacji społecznej.

Właściwe wdrażanie Planu Rozwoju Lokalnego zależy w znacznej mierze od stałego wprowadzania zmian, tak by Plan nie tracił aktualności i był elastyczny w odniesieniu do pojawiających się możliwości finansowania i realizacji poszczególnych zadań. Konieczne jest stałe monitorowanie osiągnięć Planu w celu dokonywania jego bieżącej ewaluacji. Monitoring będzie prowadzony przy wykorzystaniu następujących materiałów źródłowych: • Sprawozdania z realizacji budżetu Gminy Ochotnica Dolna; • Protokoły zdawczo-odbiorcze z przedmiotowego wykonania robót; • Raporty roczne Urzędu Gminy Ochotnica Dolna odnośnie projektów dofinansowanych w ramach ZPORR i innych funduszy pomocowych; • Studia Wykonalności projektów inwestycyjnych; • Raporty Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; • Aktualizacje Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Ochotnica Dolna; • Rejestr działalności gospodarczej prowadzony w UG; • Statystyka społeczno-gospodarcza Gminy Ochotnica Dolna; • Statystyka społeczno-gospodarcza Starostwa Powiatowego w Nowym Targu; • Aktualizacje Strategii Rozwoju Powiatu Nowotarskiego i Województwa Małopolskiego; • Statystyki Powiatowego Urzędu Pracy; • Roczniki statystyczne; • Ewidencja Krajowego Rejestru Sądowego; • Sprawozdania z wdrażania funduszy strukturalnych w Województwie Małopolskim i na terenie Polski; • Inne opracowania zlecone przez Urząd Gminy Ochotnicy Dolnej; • Opinie mieszkańców wyrażone na organizowanych spotkaniach, sesjach Rady Gminy, spotkaniach wiejskich itp; Zgodnie z systemem wdrażania stosowana będzie następująca procedura monitorowania Planu Rozwoju Lokalnego:

102

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

1. Przegląd Planu Rozwoju Lokalnego będzie przeprowadzany przez cały okres jego obowiązywania, ale przynamniej raz w roku. Wynikiem przeprowadzenia przeglądu będzie sprawozdanie zawierające informacje na temat zaawansowania poszczególnych zadań wybranych do realizacji w danym okresie. 2. Wójt Gminy, który jest odpowiedzialny za wdrażanie Planu składa Radzie Gminy sprawozdanie z jego realizacji, które przyjmowane są uchwałą Rady Gminy. 3. Zmiany w dokumencie dokonywane będą uchwałą Rady Gminy na wniosek Wójta po wydaniu stosownej opinii przez komisje odpowiednie dla danego typu inwestycji. Ocena średniookresowa Planu będzie dokonywana po zakończeniu pierwszego okresu programowania, tj. w pierwszym kwartale 2007 r. Jej celem będzie porównanie założonych w Planie efektów realizacji z faktycznie osiągniętymi wynikami. Na tej podstawie formułowane będą zalecenia na kolejne lata wdrażania Planu. Ocena dokonywana będzie przez Wójta Gminy, który przedstawi ją do przyjęcia Radzie Gminy. Ocena końcowa zostanie przeprowadzona po zakończeniu całego okresu, w jakim realizowane mają być zadania ujęte w Planie. Wnioski z oceny, sporządzone w trybie analogicznym jak dla oceny średniookresowej, posłużą jako rekomendacje w kolejnych procesach planowania strategicznego. Polityka informacyjna w zakresie Planu Rozwoju Lokalnego skupiać się będzie na następujących elementach: • prezentacji Planu na spotkaniach wiejskich, • wyłożeniu dokumentu w Urzędzie Gminy, • wyłożenie dokumentów w Wiejskich Ośrodkach Kultury, • zamieszczenie Planu Rozwoju Lokalnego na stronie internetowej gminy oraz Biuletynie Informacji Publicznej.

103

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

Spis tabel

104

Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna. ______

Z Z Z Z

Spis wykresów

105