Nieuw Europa Versus Nieuwe Orde De Tweespalt Tussen Mussert En Hitler Over Het Nieuwe Fascistische Europa
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Nieuw Europa versus Nieuwe Orde De tweespalt tussen Mussert en Hitler over het nieuwe fascistische Europa Masterscriptie Europese Studies Studiepad Geschiedenis van de Europese Eenheid Faculteit der Geesteswetenschappen Universiteit van Amsterdam Auteur: Ramses Andreas Oomen Studentnummer: 10088849 E-mail: [email protected] Begeleider: dr. M.J.M. Rensen Tweede lezer: dr. R.J. de Bruin Datum van voltooiing: 01-07-2015 2 Inhoudsopgave Inleiding…………………………………………………………………………………... 6 Hoofdstuk 1. Het fascisme als derde weg……………………………………………….. 12 Erfenissen uit het fin de siècle: Europa in crisis………………………………….. 12 Tussen het verouderde liberalisme en het opkomende marxisme………………... 14 ‘Het Germaansche zwaard en de Romeinsche dolk’……………………………... 16 De NSB en het nieuwe Europa………………………………………………….... 18 Mussolini en Hitler als ‘goede Europeanen’?.......................................................... 23 Hoofdstuk 2. De ordening van Europa………………………………………………….. 26 Tussen nationalisme en internationalisme: de zoektocht naar een statenbond…… 26 Ideevorming rondom de Germaanse statenbond…………………………………. 27 Germaanse statenbond tegenover Germaans rijk………………………………… 31 Groot-Nederland en het Dietse ideaal…………………………………………….. 33 Hitler en de ‘volksen’ tegen de Dietse staat……………………………………… 38 Hoofdstuk 3. Europese economische eenheid…………………………………………... 41 Het corporatisme als economische derde weg……………………………………. 41 ‘De deur in het Westen’…………………………………………………………... 44 Nazi-Duitsland en Europese economische samenwerking: discrepantie tussen theorie en praktijk.................................................................................................... 47 Hoofdstuk 4. Een raszuiver Europa……………………………………………………... 52 Sociaaldarwinisme en de wereldworsteling der rassen…………………………... 52 Rasverschil binnen Europa: het Noordras en het Germaanse ras als ideaal……… 59 Het Jodenvraagstuk……………………………………………………………….. 63 Japan als het gele gevaar of een broodnodige bondgenoot?.................................... 68 Conclusie…………………………………………………………………………………. 72 Musserts nieuwe Europa tegenover Hitlers Europese Nieuwe Orde……………... 72 Pan-Europees fascisme in de huidige tijd?.............................................................. 77 Bibliografie……………………………………………………………………………….. 80 3 Lijst van figuren Figuur 1.1 Mussert of Moskou……………………………………………………….. 22 Figuur 2.1 Dietschland in beeld. Tafelberg bij Kaapstad…………………………….. 36 Figuur 2.2 Dietschland in beeld. Herfst in het bosch………………………………… 37 Figuur 3.1 Wehr- und Wirtschaftsunion Europäischer Nationen…………………….. 46 Figuur 4.1 Qualitatieve vermindering der bevolking bij te geringe voorplanting der meerwaardigen……………………………………. ……………………... 54 Figuur 4.2 Ontwikkeling van de wereldbevolking sinds 1800……………………….. 56 Figuur 4.3 Verschuiving van het zwaartepunt van de Europeesche bevolking in millioenen………………………………………………………………….57 Figuur 4.4 Verschil in lach en redevoering tussen het Noord-, Zuid- en Oostras……. 62 Figuur 4.5 Nationaal Joodsch tehuis in Zuid-Amerika………………………………..66 Figuur 4.6 Portugeesch gebied over te dragen aan Nederland……………………….. 67 Lijst van afkortingen FN Front National FPÖ Freiheitliche Partei Österreichs Nenasu Nederlandsch Nationaal Socialistische Uitgeverij NF Nationaal Front NSB Nationaal-Socialistische Beweging NSDAP Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei PNF Partito Nazionale Fascista PVV Partij voor de Vrijheid SS Schutzstaffel UKIP United Kingdom Independence Party Verdinaso Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen VNV Vlaamsch Nationaal Verbond ZF Zwart Front 4 De Nieuwe Tijd Zwarte soldaten zingen ten strijd! Hoort gij de stemmen van den nieuwen tijd? Werkers van Dietschland zingen met ons mee! Ons is de toekomst, W.A. Hou-Zee! Zwarte soldaten trekken ten strijd Hoort gij het dreunen van den nieuwen tijd? Werkers van Dietschland trekken met ons mee! Ons is de toekomst, W.A. Hou-Zee! Zwarte soldaten winnen den strijd! Banen de wegen voor den nieuwen tijd! Werkers van Dietschland winnen met ons mee! Ons is de toekomst, W.A. Hou-Zee!1 1 Zoo zingt de NSB. 20 marsch- en strijdliederen. Gelooft in datgene wat ge zingt en ge zult overwinnen, Utrecht: N.S.B. 1940, pp. 36-37. 5 Inleiding Het nationaal-socialisme is de natuurlijke erfgenaam van dezen tijd, die overal geleidelijk bezit neemt van de stellingen der vorige generatie. Liberalisme en marxisme, deze beide tegenpolen der 19e eeuw, sterven mèt de thans aan het roer zijnde generatie langzaam weg. De generatie van morgen is fascistisch.2 Anton Mussert zag de toekomst van zijn Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) in 1934, drie jaar na de oprichting van de partij, uitermate rooskleurig in. Vertrouwend op de voorspelling van Mussolini dat geheel Europa binnen tien jaar fascistisch zou worden, zag Mussert zijn partij een belangrijke positie innemen binnen dit toekomstige Europa. Het verderfelijke kapitalisme en het gevaarlijke bolsjewisme zouden binnen één Europa onder de invloedssfeer van fascisme geen plek meer hebben. Daar kwam bij dat de Nederlandse nationaalsocialisten als profeten van de ‘Nieuwe Tijd’ een verjongde natie tot stand zouden brengen in het nieuwe fascistische Europa.3 De eerste vraag die hierbij rijst is hoe Mussert dit wilde bereiken. Maar in eerste instantie is het wellicht belangrijker om stil te staan bij de vraag wat fascisme eigenlijk precies is. Fascisme heeft zich door de decennia heen ontpopt als een glibberig begrip waar uiterst moeilijk een eenduidige definitie aan toe te kennen is. Een van de redenen hiervoor is dat de essentie van fascisme moeilijk vast te stellen is. Het fascisme als concept kan refereren aan politieke regimes in Europa tijdens het interbellum, maar kan evenzeer verwijzen naar een ideologie of een groep verwante politieke bewegingen.4 Aan fascisme zijn tevens veel uiteenlopende karaktereigenschappen toe te kennen, wat mede veroorzaakt wordt door het ultranationalistische gedachtegoed dat centraal staat. Het merendeel van de fascistische bewegingen in Europa had als doel om een nationale variant van fascisme binnen de eigen natie te implementeren, wat tot gevolg heeft dat het begrip een enorm veelsoortig karakter heeft. Daarbij komt dat fascisme een complexe geschiedenis kent. Bouwend op idealen uit de verlichting en de romantiek was het fascisme voornamelijk invloedrijk ten tijde van het interbellum, waarna het met het einde van de Tweede Wereldoorlog een nieuwe vorm begon 2 Volk en Vaderland, jaargang 2, nr. 8 (24 februari 1934), p. 4. 3 Robin te Slaa en Edwin Klijn, De NSB: ontstaan en opkomst van de Nationaal-Socialistische Beweging, 1931- 1935, Amsterdam: Boom 2009, p. 781. 4 Constantin Iordachi, Comparative Fascist Studies: New Perspectives, London: Routledge 2010, pp. 1-2. 6 aan te nemen, ook wel gespecificeerd als neofascisme. Fascisme is dus geen tijdloos begrip, wat eenduidig definiëren er niet gemakkelijker op maakt. Ondanks het feit dat er legio politieke begrippen aan fascisme verbonden kunnen worden, zijn er sinds de Tweede Wereldoorlog enorm veel theorieën opgeworpen om het fascisme als algemeen verschijnsel te kunnen verklaren. Een zeer groot corpus aan teksten ligt ten grondslag aan deze zoektocht naar de definitie van ‘generic fascism’, oftewel een algemene definitie van fascisme. Hierdoor ontstaat al vrij snel de situatie waarin door de bomen het bos niet meer gezien kan worden. waarbij al vrij snel de situatie ontstaat dat door de bomen het bos niet meer gezien kan worden. Er zijn echter een paar auteurs die met hun theorieën boven de rest uitsteken door de invloed die hun onderzoek heeft gehad op de zoektocht naar een eenduidige definitie. Ernst Nolte was met zijn Der Faschismus in seiner Epoche in 1963 een van de eersten buiten het marxistische kamp die het fascisme als een algemene ideologie zag en poogde om een algemene definitie aan fascisme toe te kennen. Aan de hand van onderzoek naar het Italiaanse fascisme, het Duits nationaalsocialisme en de Franse conservatieve partij Action Française concludeert Nolte dat fascisme gedefinieerd kan worden als een afwijzing van de moderniteit, waarbij anti-marxisme en verzet tegen transcendentie, de impuls van de mens om op zoek te gaan naar het universele, centraal staan.5 Een jaar nadat Nolte zijn ideeën over fascisme uit de doeken had gedaan, verscheen een minstens zo invloedrijk werk geschreven door Eugen Weber met de titel Varities of Fascism. Weber geeft weliswaar geen eenduidige definitie, maar stelt dat fascisme geleid wordt door opportunistisch activisme, ingegeven door onvrede met de bestaande politieke machtshebbers, dat uit is op verandering en wisseling van de macht.6 In zijn boek besteedt hij voornamelijk aandacht aan het anti-liberalisme, het idee van een nationale gemeenschap en de gedachte dat het fascisme elementen uit zowel de linker- als de rechterkant van het politieke spectrum gebruikt. De theorieën van Nolte en Weber hebben voor een enorme vooruitgang in het onderzoek naar fascisme in Europa gezorgd. Onder andere George L. Mosse bouwde voort op de werken van Nolte en Weber, maar was in zijn theorie vernieuwend door de ideeën van fascisme als ‘derde weg’ en ‘de nieuwe fascistische mens’ centraal te stellen. Zeev Sternhell leverde vanaf de jaren zeventig een belangrijke bijdrage aan het debat door het belang van anti-marxistisch en ultranationalistisch gedachtegoed binnen fascistische 5 Stanley G. Payne, A History of Fascism, 1914-1945, Madison: The University of Wisconsin Press 1995, p. 459. 6 Eugen Weber, Varieties of Fascism: Doctrines of Revolution in the Twentieth Century, Princeton: