Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego Bulletin De La Société Polonaise De Linguistique
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ISSN 0032-3802 Société Polonaise de Linguistique Le Bulletin est l’organe de la Société. Il paraît en fascicules libres. Les articles peuvent être rédigés en polonais, anglais, français, russe ou allemand. BIULETYN POLSK IEGO TOWAR ZYSTWA Comité de rédaction JĘZYKOZNAWCZEGO Rédacteur en chef: Renata Przybylska (Université Jagellone) Secrétaire de rédaction: Patrycja Pałka Relecteurs BULLETIN DE LA SOCIÉTÉ POLONAISE Krzysztof Porosło (polonais) ZESZYT LXXV DE LINGUISTIQUE Alicja Witalisz (anglais) Comité scientifique Ireneusz Bobrowski (Université Jagellone) Andrzej Bogusławski (Université de Varsovie) ZESZYT LXXV – FASCICULE LXXV Barbara Dancygier (University of British Columbia) Magdalena Danielewicz (Université de Varsovie) Katarzyna Dziwirek (University of Washington) Laura Janda (Norges arktiske universitet, Norwegia) Krystyna Kleszczowa (Université de Silésie) Igor Mel’čuk (Université de Montréal, Kanada) Predrag Piper (Универзитет у Београду, Serbia) Piotr Stalmaszczyk (Université de Łódź) Dorota Szumska (Université Jagellone) Branko Tošović (Universität Graz, Austria) Adresse de la revue al. Mickiewicza 31 31-120 Kraków Pologne email: [email protected] Wychodzi od r. 1927. Do r. 1938: t. I–VII. Kontynuacja od r. 1948 BIULETYN POLSKIEGO TOWARZYSTWA JĘZYKOZNAWCZEGO BIULETYN JĘZYKOZNAWCZEGO POLSKIEGO TOWARZYSTWA ISSN 0032-3802 LEXIS 9 770032 380005 BIULETYN POLSKIEGO TOWARZYSTWA JĘZYKOZNAWCZEGO BULLETIN DE LA SOCIÉTÉ POLONAISE DE LINGUISTIQUE ZESZYT LXXV – FASCICULE LXXV RADA NAUKOWA Ireneusz Bobrowski (Uniwersytet Jagielloński), Andrzej Bogusławski (Uniwersytet Warszawski), Barbara Dancygier (University of British Columbia), Magdalena Danielewicz (Uniwersytet Warszawski), Katarzyna Dziwirek (University of Washington), Laura Janda (Norges arktiske universitet, Norwegia), Krystyna Kleszczowa (Uniwersytet Śląski), Igor Mel’čuk (Université de Montréal, Kanada), Predrag Piper (Универзитет у Београду, Serbia), Piotr Stalmaszczyk (Uniwersytet Łódzki), Dorota Szumska (Uniwersytet Jagielloński), Branko Tošović (Universität Graz, Austria) REDAKCJA Renata Przybylska (redaktor naczelny) Alicja Witalisz (redaktor językowy) Krzysztof Porosło (redaktor językowy) Patrycja Pałka (sekretarz redakcji) ADRES REDAKCJI al. Mickiewicza 31 31-120 Kraków e-mail: [email protected] Publikacja dofinansowana ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego na podstawie umowy nr 183/WCN/2019/1 z 22 lipca 2019 w ramach programu „Wsparcie dla czasopism naukowych”. Nakład: 100 ISSN 0032-3802 © Copyright by Polskie Towarzystwo Językoznawcze Kraków 2019 Wersją pierwotną czasopisma jest wersja elektroniczna SPIS RZECZY – TABLE DES MATIÈRES Wspomnienia Dorota Szagun, Profesor Jerzy Brzeziński (1 III 1934 – 30 XI 2017) ................ 5 Wojciech Kajtoch, Mój Profesor – wspomnienie o Walerym Pisarku . 9 Janina Labocha, Maciej Rak, Profesor Mirosław Skarżyński (26 VIII 1952 – 23 VIII 2019)............................................................... 21 Tadeusz Lewaszkiewicz, Doktor Honorata Skoczylas-Stawska (29 X 1934 – 20 VII 2018) . 25 Ewa Malinowska, Profesor Anna Starzec (1948–2018) . 27 Artykuły Piotr Bartelik, Geschichte und Gegenwart der kaschubisch-polnisch-deutschen Sprachkontakte . 29 Katarzyna Jasińska, Dariusz R. Piwowarczyk, Magister, mistrz, majster – o dro- gach przenikania wyrazów łacińskich do polszczyzny . 45 Michaił Kotin, Die Ausbildung der Artikelfunktion im Gotischen aus der Sicht der Theorien des kontaktbedingten Sprachwandels . 59 Anna Ledzińska, Łacińska humiliatio a staropolska pokora. Wpływ polszczyzny na łacinę w średniowieczu . 73 Grażyna Łopuszańska, Soziolinguistische Determinanten der Danziger Stadtsprache 87 Elżbieta Mańczak-Wohlfeld, Alicja Witalisz, Wpływ angielszczyzny na języki euro- pejskie i nieeuropejskie w kontekście projektu GLAD (Global Anglicism Database) 99 Barbara Mitrenga, Wpływy czeskie w kształtowaniu się polskich wykładników intensy- fikacji . 111 Małgorzata Rzeszutko-Iwan, Złożoność versus nieograniczoność – czy istnieją grani- ce lingwistyki, interpretacji lingwistycznej, czyli określonego dyskursu naukowego? 127 Kazimierz A. Sroka, Kontakt językowy w tłumaczeniu. Początkowy etap rozwoju przed- imka określonego w świetle gockiego przekładu Biblii . 141 Jerzy Tomaszczyk, English loans in everyday conversational Polish. A corpus study 165 Krystyna Waszakowa, Internacjonalizacja w słowotwórstwie polszczyzny przełomu XX i XXI wieku jako przykład jednostronnych kontaktów językowych . 179 Krzysztof Tomasz Witczak, Zagadnienie ugrofińskiego substratu w językach bałtyckich 195 Katarzyna Wojan, Kontakty językowe w Finlandii . 211 Sprawy administracyjne LXXVI Zjazd Polskiego Towarzystwa Językoznawczego w roku 2018 . 231 Autorzy . 241 Lista recenzentów . 247 Zalecenia edytorskie . 249 BULLETIN DE LA SOCIÉTÉ POLONAISE DE LINGUISTIQUE, FASC. LXXV, 2019 ISSN 0032-3802 Profesor Jerzy Brzeziński (1 III 1934 – 30 XI 2017)1 Profesor Jerzy Brzeziński urodził się 1 marca 1934 roku w Porębach Leśnych w powiecie mińskim, obecnym województwie mazowieckim. Tam wraz z rodzicami Józefem Brzezińskim i Katarzyną z Rawskich Brzezińską mieszkał do 1946 roku. W marcu 1946 roku Brzezińscy opuścili ziemię mazowiecką i przyjechali do Gubi- na, gdzie Jerzy Brzeziński mieszkał do 1953 roku, czyli do czasu złożenia egzaminu maturalnego. Studia polonistyczne podjął na Wydziale Filologiczno-Historycznym w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu. Ogromny wpływ na obraną później przez Profesora Jerzego Brzezińskiego ścieżkę językoznawczych zainteresowań nauko- wych mieli jego ówcześni nauczyciele i słynni badacze: Stanisław Bąk, Stanisław Rospond i Leon Zawadowski, a także, w okresie późniejszym, Henryk Borek i Feliks Pluta. Pracę magisterską Jerzy Brzeziński napisał i obronił w 1957 roku pod kierun- kiem prof. dr. hab. Stanisława Rosponda, czyniąc przedmiotem swych pierwszych refleksji Archaizację w powieściach i opowiadaniach historycznych Stefana Żerom- 1 Wspomnienie jest wersją biogramu, zawierającego pełną bibliografię prac profesora Jerzego Brze- zińskiego z lat 1970–2009, opublikowanego przez D. Szagun na łamach „Filologii Polskiej. Roczników Naukowych Uniwersytetu Zielonogórskiego”, Zielona Góra 2017, nr 3, s. 19–26. 6 PROFESOR JERZY BRZEZIŃSKI skiego. Zagadnieniom lingwistycznym, związanym z nurtem badań nad językiem i stylem pisarzy, pozostanie wierny przez całą swą drogę naukową. Świadectwem tego jest powrót Profesora do badań nad twórczością Żeromskiego po ponad pięćdziesięciu latach, czego dał wyraz w ostatnim artykule: O niektórych środkach ekspresji języko- wej w prozie Stefana Żeromskiego (2009). Obowiązujący od 1950 roku nakaz pracy zmusił Jerzego Brzezińskiego do reali- zacji obowiązków zawodowych nauczyciela polonisty w Liceum Ogólnokształcącym w Gubinie (1957–1966), co jednak nie przekreśliło planów i fascynacji naukowych Profesora. Obok realizacji zadań dydaktycznych Profesor równocześnie prowadził badania. Ze względu na swój rozwój naukowy został służbowo przeniesiony przez ówczesne władze do utworzonego w Zielonej Górze Studium Nauczycielskiego, przekształconego w 1971 roku w Wyższą Szkołę Nauczycielską, a następnie Wyższą Szkołę Pedagogiczną im. Tadeusza Kotarbińskiego. W murach zielonogórskiej uczel- ni współtworzył Profesor Jerzy Brzeziński środowisko polonistyczne, a szczególne znaczenie nadawał badaniom językoznawczym skupionym wokół zagadnień histo- rycznojęzykowych, gramatyczno-historycznych, dialektologicznych, a zwłaszcza sty- listycznych dotyczących języka i stylu tekstów artystycznych od XVIII do XX wieku. Pierwszy stopień naukowy otrzymał w 1972 roku na podstawie dysertacji doktorskiej pt . Język Franciszka Dionizego Kniaźnina (1976) napisanej pod kierunkiem wybit- nego onomasty prof. dr. hab. Henryka Borka. Później współpracował z prof. dr. hab. Władysławem Kuraszkiewiczem. W 1978 roku uzyskał stopień doktora habilitowane- go na podstawie książki Wyznaczniki językowostylistyczne poezji sentymentalnej i po złożonym kolokwium na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (doro- bek habilitanta recenzowali profesorowie: Henryk Borek, Władysław Kuraszkiewicz, Teresa Skubalanka). Profesorem nadzwyczajnym został w roku 1993, zwyczajnym zaś cztery lata później. Badania z zakresu lingwistyki historycznej, zwłaszcza niezwykle wartościowe kwestie stylistyczne związane z badaniami języka osobniczego, oraz stylistyki hi- storycznej tekstów artystycznych, zainspirowane przez Profesora, rozwijane były przez Jego uczniów, wychowanków i współpracowników. Pokłosiem studiów nad idiolektami i polszczyzną artystyczną jest wiele innych prac Profesora, jak chociaż- by: Styl językowy polskiej powieści sentymentalnej (1991), O języku poezji Tadeusza Łady-Zabłockiego (2001), Osobliwości języka poezji Michaliny Chełmońskiej-Szcze- pankowskiej (2003). Szczególnie istotnym naukowo wydarzeniem było ogólnopolskie sympozjum (1986), którego efekty przyniosły znaną i ważną dla językoznawstwa, a przede wszyst- kim dla teorii badań nad językiem osobniczym pracę pod redakcją Profesora Jerzego Brzezińskiego pt. Język osobniczy jako przedmiot badań lingwistycznych (Zielona Góra 1988). Ta wieloautorska monografia, gromadząca rozważania wybitnych językoznaw- ców (Irena Bajerowa, Stanisław Bąba, Henryk Borek, Antoni Furdal, Stanisław Gajda, Zenon Leszczyński, Stanisław Mikołajczak, Jadwiga Puzynina, Bogdan Walczak, Ha- lina Zgółkowa), do dziś stanowi jedną z fundamentalnych prac metodologicznych dla badań idiolektalnych. W tym samym nurcie naukowych poszukiwań utrzymana jest PROFESOR JERZY BRZEZIŃSKI 7 zresztą, zainicjowana przez Profesora