ISSN 1644-4183 STYCZEŃ / LUTY January / february (35) 2014

Kielce Szlak MuzeÓw / The trail of Museums Innsbruck Białe szaleŃstwo / Snow frenzy

Gazeta Pokładowa

www.pkspolonus.pl wyspa z wielką historią / Island with a big history www.magazynswiat.pl Podróż do źródeł wina

Włochydegustacja wina i produktów lokalnych

informacje i rezerwacje: HOLIDAY TRAVEL, ul. Nowowiejska 10, 00-653 Warszawa tel. 22 210 06 12 [email protected] www.holidaytravel.pl

www.platinumpalace.pl 4 e d y t o r i a l

Innsbruck, mimo że dwukrotnie był organizatorem Even though Innsbruck hosted the Winter zimowych igrzysk olimpijskich, wciąż rzadko wybie- Olympics twice, few Poles chose it as a NOVOTEL POZNAŃ CENTRUM rany jest przez Polaków jako miejsce zimowego wy- place for winter recreation. It is a shame, poczynku. A szkoda, bo stolica Tyrolu oferuje nie because the capital of Tyrol offers not only Nowa generacja komfortu w samym sercu Wielkopolski excellent infrastructure for skiers, but also tylko znakomitą infrastrukturę dla narciarzy, ale tak- New generation of comfort in the very heart of Great Poland że liczne zabytki, które można podziwiać po całym numerous monuments that can be enjoyed after a day of skiing on the slopes. The lo- dniu szusowania na stokach. Tutejsze Stare Miasto cal Old Town is one of the best preserved jest jedną z najlepiej zachowanych średniowiecz- medieval old towns in Austria. nych starówek w Austrii. If you want to go skiing a little closer, well Jeśli chcemy pojechać na narty nieco bliżej, to organized and safe ski stations, modeled świetnie zorganizowane i bezpieczne stacje narciar- after the alpine ones, can be found in Bu- skie, wzorowane na alpejskich, znajdziemy w Gmi- kowina Tatrzańska region. The trails there nie Bukowina Tatrzańska. Trasy są tu oświetlone, are lit, artificially snowed and modernized. sztucznie dośnieżane i wciąż unowocześniane, a po After all-day schussing on the slopes, skiers dniu spędzonym na stoku narciarze mogą zażywać can enjoy a relax in thermal pools. relaksu w basenach termalnych. Those who prefer a summer vacation can Ci, którzy wolą na urlop wybierać się latem, mogą think about a vacation on the Adriatic. pomyśleć o wakacjach nad Adriatykiem. Dla sma- Gourmets can come across an interesting koszy interesującą propozycją może być kulinarny proposal of a culinary trip to Croatia. Culi- wyjazd do Chorwacji. Warsztaty kulinarne i kursy nary workshops and cooking courses in the nature, using fruit and vegetables hand- gotowania w przyrodzie z własnoręcznie zbiera- picked or purchased in the market can be nych lub kupionych na targu owoców i jarzyn mogą a good way to unwind. być świetnym sposobem na odprężenie. History buffs should definitely consider a Miłośnicy historii powinni koniecznie rozważyć wy- trip to Malta. Not only great beaches and jazd na Maltę. Poza wspaniałymi plażami i cie- warm sea will they find but also temples płym morzem znajdą tu świątynie z epoki brązu, of the Bronze Age, magnificent buildings wspaniałe budowle wzniesione przez joannitów, erected by the Knights of St. John, whereas a w stolicy – Valletcie – 320 zabytkowych obiektów in the capital city - Valletta - 320 historic na zaledwie 0,8 km²! buildings at just 0.8 sq. km. Bożena Miller redaktor wydania / editor of issue

16 w y p r a w a a d v e n t u r e 17

Maria Fudała

Wyspa z wielką historią Hotel oferuje 480 klimatyzowanych pokoi z bezpłatnym dostępem do Internetu, telewizją satelitarną oraz zestawem do parzenia kawy i herbaty.

The hotel has 480 air-conditioned rooms with free Internet access, satellite TV and coffee and tea making facilities.

Novotel Poznań Centrum | Pl. Andersa 1, 61-898 Poznań Tel: +48 61 858 70 00, Fax: +48 61 833 29 61, E-mail: [email protected]

A SMALL ISLAND WITH A BIG HISTORY

Chociaż archipelag Wysp Even though the area of the Położony w samym sercu Morza Śródziemnego, w odle- Located in the heart of the Mediterranean Sea, just 93 głości 93 km od Sycylii i 300 km od Libii, od zarania dzie- km from Sicily and 300 km from Libya, from the dawn Novotel.com | Accorhotels.com Maltańskich zajmuje tylko Maltese archipelago is only 316 jów był miejscem ciągłych podbojów. Swój ślad zostawi- of history was a place of constant conquests. Nearly all 316 km² i tym samym jest mniejszy km ², and therefore is smaller ły tu niemal wszystkie wielkie cywilizacje świata: Fenicja- of the great civilizations of the world have left their trace om nie, Kartagińczycy, Rzymianie, Grecy, Arabowie, Hiszpa- in here: Phoenicians, Carthaginians, Romans, Greeks, olia. c od Warszawy (517 km²), to pod than Warsaw (517 km ²), in terms o t nie, Francuzi, Brytyjczycy i Rycerski Zakon Szpitalników Arabs, Spaniards, French, British and Knights Hospital- o - F Św. Jana, którego członków nazywano także kawalerami ler Order of St. John, whose members were also called

względem atrakcji turystycznych of tourist attractions it is a real alarpho t maltańskim lub joannitami. Obecność każdej z tych na- the Knights of Malta or Johannites. Presence of each of .: © v o t jest prawdziwą potęgą. power. F cji przejawia się do dziś w dziedzictwie kulturowym Mal- these nation is manifested to this day in the cultural heri-

16-23 Malta targi lodz.indd 16-17 02.02.2014 21:28 6 w zasięgu ręki at hand’s reach 7

Yellowstone – ikona amerykańskiego krajobrazu Najstarszy park narodowy w USA i na świecie, powołany do życia w 1872 r., Paweł Wroński za prezydentury Ulyssesa Granta. Obszary objęte dziś ochroną biali zdobyw- cy Nowego Świata zaczęli poznawać dopiero na początku XIX w. Od kilkuna- stu tysięcy lat żyli tam przedstawiciele rdzennej ludności – plemiona indiańskie Nezów, Percé’ów, Wron i Szoszonów. Badania naukowe zapoczątkowane przez ekspedycję Lewisa i Clarka, a kontynuowane przez geologa Ferdinanda Hayde- na, wykazały, że jest to nie tylko teren unikatowy krajobrazowo, ale także niepo- wtarzalny ze względu na budowę geologiczną. Rozległy płaskowyż wulkanicz- Chronione ny jest niczym pokrywa gigantycznej magmowej komory. Współczesne już ba- dania z użyciem zaawansowanych technik pozwoliły sprecyzować jej rozmiary. Rozciąga się na długość 72 km i szerokość 30 km, sięgając aż 660 km w głąb naszej planety. Krajobraz tego rejonu, przeciętego doliną rzeki Yellowstone wi- skarby Protectednatury treasures of the nature jącej się wśród fantazyjnie ukształtowanych skał, natura rzeźbi od około 2 mln lat. Kluczowe znaczenie miały następujące kilkakrotnie w tak długim okresie wy- buchy podziemnych wulkanów. Obecność magmy w głębinach Ziemi objawia się na powierzchni zjawiskami termicznymi – obecnością gorących źródeł, błot- nych wulkanów, fumaroli i gejzerów. Są one rozrzucone wśród skał i lasów, zdo- minowanych przez specyficzny gatunek sosny wydmowej, której szyszki otwie- rają się, wysypując nasiona jedynie pod wpływem wysokich temperatur. Oso- bliwością są stada bizonów, które tylko tutaj przetrwały prowadzony na Dzikim Zachodzie odstrzał. Na początku XX w. żyło dziko zaledwie 50 sztuk bizonów. Osobniki te pozwoliły odtworzyć gatunek i dziś w Yellowstone spotkamy oko- ło 3500 dzikich bizonów. Dla Indian wszystko, co obserwowali, było przejawem życia Ziemi. Dla nas to także fascynujące zjawiska przyrodnicze, inspirujące sztu- kę, zwłaszcza literaturę i film.

Yellowstone – the icon of American landscape The oldest national park, not only in America but also in the entire world, was brought to life in 1872 during Ulysses Grant’s presidency. The regions, which are nowadays protected, started to be explored by the white conquerors of the New There are over seven World only at the beginning of the 19th century. Indigenous Americans, Indian thousand of national tribes including Nez Perce, Crows and Shoshones have lived there for several parks worldwide. thousands of years. The scientific researches initiated by Lewis and Clark expedi- tion and carried on by the geologist Ferdinand Hayden, have indicated that it is Protection of the not only the landscape that makes the region unique but also it is also exceptio- most precious parts nal due to its geological structure. of our ecosystem goes The vast volcanic plateau reminds a coat of a giant chamber of magma. Thanks Na świecie istnieje ponad 7 tys. parków to modern research and usage of advanced techniques it has been precisely me- together with both asured. The plateau is 72 kilometers long, 30 kilometers wide and reaches down narodowych. Ochronę najcenniejszych fragmentów skillful exposing of 660 kilometers deep into the ground. The landscape, which is cut by the valley naszego ekosystemu łączy się z umiejętnym nature and landscape, of the Yellowstone River curving across fancifully shaped rocks, has been sculp- eksponowaniem przyrody i krajobrazu, badaniami tured for two million years. Underground volcanic eruptions, which occurred se- scientific researches veral times over such a long period, turned out to be crucial. Thermal phenome- naukowymi i edukacją. Parki narodowe zajmują and education. National na like hot springs, mud volcanoes, fumaroles and geysers indicate the presence 2 łącznie ponad 1 mln km . Wydaje się, że dużo, parks cover an area of of magma in the depths of the Earth. They are dispersed amongst rocks and fo- a jednak to zaledwie 0,2% powierzchni rests, dominated by a specific species of dune pine, whose cones open up spil- over a million square ling seeds only at high temperatures. naszej planety. kilometers. It may seem Herds of buffalo are One of the fauna singularity, as it is the only place whe- to be a lot but it stands re the buffalo survived shooting while in the Wild West it was common to hunt bison for their furs. There were only fifty of them living at the beginning of the only for 0.2% of the

iktor - Fotolia.com iktor 20thcentury. Thanks to them it was possible to restore the species so that no- W Earth surface. wadays we can encounter 3500 specimen of wild bison in Yellowstone. For In- dians, everything they observed was the manifestation of life on Earth. This also appears to be fascinating natural phenomena for us, that inspires art, especial- ly literature and film. Fot.: © K rzysztof Fot.: www.nps.gov/yell 8 w zasięgu ręki at hand’s reach 9

Serengeti – królestwo wielkiej piątki Rozległa równina porośnięta sawanną jest bodaj najczęściej odwiedza- nym parkiem narodowym Afryki. To jeden z najbardziej archaicznych eko- systemów, a zarazem jeden z największych obszarów chronionych na świecie. Zajmuje powierzchnię 14.763 km2 (obszar nieco większy od tery- torium Czarnogóry, nieznacznie mniejszy od Słowenii). Charakterystyczne są tu samotne skaliste wzgórza i pojedyncze drzewa, czasem kępy drze- wiastych akacji. W ich cieniu kryją się żyjące tutaj zwierzęta. Serengeti leży na terenie Tanzanii, rozciągając się na wschód od Jeziora Wiktorii. I wła- śnie bogactwo fauny charakterystycznej dla Czarnego Lądu jest magne- sem przyciągającym uzbrojonych niegdyś w sztucery, a dziś w aparaty fo- tograficzne gości ze świata. Podczas emocjonujących safari można w Se- rengeti podglądać największych i najbardziej drapieżnych przedstawicieli afrykańskiej fauny. Każdego roku sawannę przemierzają w poszukiwaniu wody wielomilionowe stada antylop, zebr i gazeli. Ponadto są tutaj żyra- fy, słonie, nosorożce i bawoły. A spośród drapieżników: lwy, lamparty i ge- pardy oraz poszukujące padliny hieny, likaony, szakale. W miejscach wil- gotnych, nad rzadko spotykanymi tu jeziorkami czy strugami – krokodyle i hipopotamy. W kępach zarośli – pytony. Amerykański myśliwy Stewart Edward White, odkrywca tego obszaru, nie ukrywał zachwytu, przyrów- nując w dzienniku podróży z 1913 r. Serengeti do raju na Ziemi. Od wie- ków przez te tereny pędzą bydło Masajowie. Najbarwniejszy lud wschod- niej Afryki stał się atrakcją turystyczną, jak dzika przyroda, w której żyje. Serengeti oznacza w ich mowie wielką i suchą ziemię.

Serengeti – the Kingdom of the Great Five The vast plain covered with savannah is probably the most visited natio- nal park in Africa. This is not only one of the most archaic ecosystems, but also one of the largest protected areas in the world. It occupies an area of ​​14,763 sq km (an area slightly larger than the territory of Montenegro, but slightly smaller than Slovenia). What is characteristic, there are lone- ly rocky hills and single trees, sometimes woody clumps of acacia. Their shadow serves as hide for the animals which live there. Serengeti is situ- ated in Tanzania, stretching east of Lake Victoria. And this abundance of fauna so typical of African continent, acts as a magnet attracting guests from all over the world, once armed with rifles and nowadays with the photo cameras. During the exciting safari in the Serengeti Park, you can spy on the biggest and most predatory representatives of the African fau- na. Every year, multimillion herds of antelopes, zebras and gazelles roam the savannah in search of water. Moreover, there are here giraffes, ele- phants, rhinos and buffalos and amongst predators - lions, leopards, che- etahs and hyenas, wild dogs, jackals in search of carcass. In humid are- as, at the rare here lakes or streams, there are crocodiles and hippos and in the clumps of bushes - pythons. An American hunter Stewart Edward White, the discoverer of this area, made ​​no secret of his admiration, in the travel diary from 1913, comparing the Serengeti Park to Paradise on Earth. For centuries, Masaya tribes have been rushing their cattle across this land. The most colorful people of East Africa are tourist attraction as much as wildlife. It’s their field, and the Serengeti in their language me- ans ‘great and dry land’. Fot.: © photocreo - Fotolia.com © photocreo Fot.: www.serengeti.org, www.tanzaniaparks.com/serengeti 10 w zasięgu ręki at hand’s reach 11

Jeziora Plitwickie – perła chorwackiej przyrody Jedna z największych atrakcji przyrodniczych kraju. A chociaż Chorwację koja- rzymy przede wszystkim z pasem malowniczego, choć kamienistego wybrzeża i licznymi niezbyt odległymi od brzegów wyspami, park znajduje się w interio- rze, w północnej części kraju. Obejmuje szesnaście dużych oraz kilka mniejszych akwenów wraz z otoczeniem. Jeziora Plitwickie słyną z nieskazitelnej czystości wód. Zapewne dlatego są ubogie w ryby. Czasem przemknie co najwyżej troć wędrowna, pstrąg potokowy albo goleń, a więc ryby z gatunków wędrownych. Łatwo natomiast napotkać można płazy, w tym oryginalną salamandrę plamistą. Jeziora Plitwickie otulają lasy, których ozdobą jest aż 50 gatunków storczyków, z charakterystycznym obuwikiem na czele. O malowniczości tego miejsca decy- duje jednak przede wszystkim ukształtowanie terenu. Są bowiem dwie grupy je- zior – Górne i Dolne. Największe z nich – Kozjak – ma 49,5 m głębokości. Różni- ca poziomów między położonym najwyżej Jeziorem Prošćanskim a ujściem wód do rzeki Korany sięga niemal 160 m. Woda, przepływając między jeziorami, two- rzy wodospady. Najpotężniejszy ma aż 78 m wysokości i nazywany jest Wiel- kim (chorw. Veliki slap). Rzeka zaś przedziera się efektownym skalistym kanio- nem. Niemal codziennie rzesze turystów przemierzają kręty szlak, zachwycając się szmaragdową barwą wody w jeziorach. Zaglądają w gardziel kanionu, po- dziwiając jego skalne ściany. Ścieżka sama w sobie emocjonująca, wiedzie miej- scami po krętych drewnianych kładkach umieszczonych tuż nad taflą wody. Moż- na penetrować niektóre z grot i jaskiń, jakich wiele na całym obszarze. Program wycieczki wzbogacają ponadto takie atrakcje, jak rejs stateczkiem po rzece oraz zjazd lub wjazd kolejką do najwyżej położonego zakątka parku.

Plitvice Lakes – the Pearl of Croatian Nature One of the most interesting natural attractions of the country. And although Cro- atia has been associated primarily with the picturesque though rocky coastline and numerous very distant islands, the park is located in the interior, in the nor- thern part of the country. It includes sixteen large and several smaller reservoirs of water along with the surroundings. Plitvice Lakes are famous for their pristi- ne clean water. Perhaps, this is because they are poor in fish. From time to time at most sea trout, brown trout or shin, so one of the migratory fish appears. Ho- wever, it is easy to encounter amphibians, including the original Salamander. Pli- tvice Lakes are enveloped by forests, which are decorated by up to fifty species of orchids, with characteristic Cypripedium Calceolus at the top. The picturesqu- eness of the place is determined by, above all, terrain. Since, there are two gro- ups of lakes - Upper and Lower. The largest of them, Kozjak is 49.5 m deep. The difference in the altitude between the uppermost Proscansko Lake and the mo- uth of the waters of the Korana River reaches almost 160 meters. Water flowing across the lakes creates waterfalls. The most powerful is as much as 78 meters high and it is called the Great (cr. Veliki slap). In the meantime, the river penetra- tes spectacular rocky canyon. Almost every day, crowds of tourists roam the cu- rving trail, admiring the emerald color of the water of the lakes. They glance at the mouth of the canyon, admiring the rocky walls. The path exciting itself, leads along the winding wooden walkways placed just above the waterline. You can penetrate the area abundant in the caves and caverns, with many of them ava- ilable. The itinerary is enriched with activities such as boat cruise on the river and travelling downhill or lifting up in a cable car to the uppermost corner of the Park.

www.np-plitvicka-jezera.hr Fot.: © ronnybas - Fotolia.com © ronnybas Fot.: 12 from the blog... ADRES REDAKCJI 02-548 Warszawa Robert Szewczyk ul. Grażyny 15 lok. 113–114 tel./faks: +48 22 845 58 41 redakcja: z bloga... tel.: +48 22 845 29 24 www.magazynswiat.pl A niech to szlak, [email protected] rzecz o przewodnikach turystycznych Redaktor Wydania A thing about tourist guides Bożena Miller [email protected]

Niemal każdy, kto wybiera się w podróż, swoje przygotowania Almost anyone who sets to travel starts their preparation from Współpraca rozpoczyna od nabycia i przeczytania przewodnika turystycz- the purchasing and reading a tourist guide (and, unfortunately, podróże z historią w tle MAJKA FUDAŁA often ends at that point). I have written a dozen or so guides, nego (i niestety, często na tym kończy). Napisałem kilkanaście W ZASIĘGU RĘKI / at hand’s reach travels inspired by history ANNA KŁOSOWSKA przewodników, korzystałem z setek. Wiem, że przewodnik tu- and used hundreds. I know that a tourist guide can help you Chronione skarby natury Kielce – Szlakiem muzeów JAGA KOLAWA rystyczny może pomóc w zrozumieniu nieznanej rzeczywisto- understand the unknown reality, but equally often it limits the Protected treasures of the nature...... 6 Kielce – The trail of Museums...... 44 Mirosław Mikulski ści, ale równie często ogranicza do niej dostęp, a nawet szkodzi. access to it, and even makes harm. AGNIESZKA PUSZCZEWICZ Rolą przewodnika, z definicji, jest pomoc w podróży. Najwcze- The role of a guide, by definition, is travel assistance. The ear- Z BLOGA / BLOG SPACEREM PO... / walking around... śniejsze przewodniki, na przykład beskidzkie spiski, zawierały liest guides, for example Beskidzkie Spiski (Beskid Notes), Rzecz o przewodnikach turystycznych Nad sławnym jeziorem MICHAL REMBAS informacje, jak dotrzeć do określonego miejsca oraz praktycz- contained information on how to get to a certain place, as well A thing about tourist guides...... 12 At the famous lake...... 50 ROBERT SZEWCZYK ne porady istotne dla podróżujących. Współcześnie wydawnic- as practical pieces of advice important for travellers. Today, tour- Marek Wołoszyński twa turystyczne, z kultowym Lonely Planet na czele, dominują ist publications, with the legendary Lonely Planet at the helm, WYPRAWA / ADVENTURE MIEJSCE / PLACE Paweł Wroński Malta – Wyspa z wielką historią Bukowina Tatrzańska niemal całkowicie nad umysłami turystów. Wyjazd z przewod- dominate almost entirely over the minds of tourists. Setting out with a guide under your arm gives a false sense of independ- Malta – An island with a great history...... 16 – Gmina z Morskim Okiem nikiem pod pachą daje złudne poczucie samodzielności; nie je- PROMOCJA Bukowina Tatrzańska steśmy prowadzeni za rękę przez pilota, nie idziemy bezwied- ence; we are not being led by the hand by a pilot, we do not podróże z pomysłem – a Municipality with Morskie Oko ...... 52 [email protected] nie ścieżką wyznaczoną przez biuro podróży. Dumni backpake- unwittingly follow a path determined by the travel agent. Proud backpakers, independent globetrotters read what, where, when travels with imagination rzy, niezależni trampowie czytają, co, gdzie, kiedy i jak powinni Szlak Architektury Drewnianej Celle – Świetny cel wycieczki and how they should see, what must not be missed. And as a Reklama zobaczyć, czego nie wolno przegapić. Skutkiem tego i tak wszy- Województwa Śląskiego Celle – A great trip destination...... 56 result, everyone ends up in the same places and often at the [email protected] scy trafiają w te same miejsca i to nieraz w tym samym czasie. Wooden Architecture Trail same time. [email protected] Autorzy przewodników przejmują narrację otaczającej nas rze- in the Silesian Voivodeship...... 24 podróże KULINARNE Authors of guides take over the narration of the reality that sur- czywistości. Tłumaczą ją i tak naprawdę oddzielają od niej czy- CULINARY Travels rounds us. They explain it, and in fact separate readers from telników. Oczywiście nie wszystkich. Nie ma nic złego w prze- Na STOKU / ON THE SLOPE Ketchup do pasty? Basta! Korekta polska it. Of course, not all of them. There is nothing wrong in read- czytaniu rad ludzi, którzy mają doświadczenie i wiedzę o kra- Narty w Innsbrucku Ketchup to pasta? BASTA!...... 62 BaRBARA DYBICZ ing pieces of advice of people who have the experience and jach lub regionach, gdzie się wybieramy. W pełni świadome po- Skis in Innsbruck...... 34 knowledge of the countries or regions we are going to. Fully dróżowanie wymaga jednak czegoś więcej niż przekartkowanie Chorwacja TŁUMACZENIE conscious travelling, however, requires something more than standardowego, napisanego pod zachodniego odbiorcę, bede- Ciesz się zimą, gdy dookoła wiosna Bogactwo smaków i aromatów paging through a standard guidebook, written for the western Adverbium Language Services kera. Potrzeba czasu i nieco wysiłku, żeby zapoznać się z szer- Enjoy winter when spring is all around.....40 Croatia recipient. It takes time and some effort to look at the wider read- ul. Marszałkowska 68/7 lok. 7 szą lekturą i wyrobić sobie własne zdanie o celu podróży. Bo czy Richness of flavours and aromas...... 66 ing and form one’s own opinion about the destination. Because 00-545 Warszawa drepcząc od zabytku do zabytku, od atrakcji do atrakcji, od opi- when we are scampering from monument to monument, from www.adverbium.pl sanego w przewodniku hoteliku do opatrzonej reklamą „pole- attraction to attraction, from a small hotel described in a guide +48 501 047 939 cana przez Lonely Planet” restauracyjki realizujemy swoją wła- to a small restaurant with an advertisement „recommended by sną podróż? Wałęsamy się po tych samych trasach wśród po- Lonely Planet” - do we carry out our own journey? We wander dobnych nam travelersów. Robimy takie same zdjęcia i owszem © Copyright by Magazyn Świat through the same routes among travellers similar to us. We take Niezamówionych materiałów redakcja nie zwraca, a w razie opublikowania zastrzega sobie prawo do ich skracania. mamy prawo powiedzieć: „byliśmy tam”, ale co z tego? Zo- Magazyn Świat© nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i reklam i ma prawo odmówić publikacji bez podania przyczyny. the same pictures and, yes, we have the right to say: „we were © Copyright by Magazyn Świat. Wszystkie materiały są objęte prawem autorskim. Przedruk materiałów w jakiejkolwiek formie baczmy świat własnymi oczyma. Czytajmy przewodniki krytycz- i w jakimkolwiek języku bez wcześniejszej pisemnej zgody Wydawcy jest zabroniony. Wydawca zabrania bezumownej sprzedaży Okładka: Malta there”, and so what? Let us see the world with their own eyes. numerów bieżących i archiwalnych miesięcznika „Świat Podróże Kultura”. nie i z dystansem. Działanie wbrew powyższemu zakazowi skutkuje odpowiedzialnością prawną. Arch. Biura Promocji Malty Let us read guides in a critical way and from a distance. 14 i n J a n u a r y In February 15 Styczen Luty Podbabiogórskie Spotkania Międzynarodowy Festiwal Lodu Podróżnicze, Sucha Beskidzka Dzień Świstaka (Kanada, USA) Dzień Zakochanych i Śniegu w Harbin, Chiny Cztery lata podróży w jeden dzień. Prze- Jeśli zwierzę wyciągnięte z nory Najhuczniej jest obchodzony w Chełmnie, Magiczny świat wyczarowany z lodu mierzymy m.in. Afganistan i Pakistan, nie zobaczy swego cienia, to znak, mieście zakochanych, gdzie wieczorem i śniegu. Niezliczone rzeźby, wyścigi psów, Chiny i Tajlandię oraz Australię. że wiosna tuż-tuż. na rynku zapłonie serce z lampionów. safari śladem syberyjskiego tygrysa. Traveler’s Podbabiogórskie Meetings, International Ice Sucha Beskidzka Ground Hog Day St Valentine’s Day and Snow Festival in Harbin, China Four years of travel in one day. We will tra- If an animal dragged out of its hole does It is most pompously celebrated in A magical world conjured up from ice and vel across Afghanistan and Pakistan, Chi- not see its shadow, the spring is abo- Chełmno, the city of lovers, where a he- snow. Countless statues, dog racing, sa- na and Thailand, as well as Australia and ut to come. art of lights will be lit in the market square fari on the track of the Siberian tiger. 01-30 21 other places. www.groundhog.org 02 14 in the evening. www.icefestivalharbin.com www.podbabiogorze.info.pl www.chelmno.pl

Cała Polska – Święto dobroczynności Na Styku Kultur, na niebywałą skalę Festiwal Śniegu, Kiruna, Szwecja 64. Międzynarodowy Targi Turystyczne, Łódź Zbiórce pieniędzy towarzyszą liczne im- Jedna z najciekawszych imprez zimo- Festiwal Filmowy w Berlinie Przed nami jubileuszowa edycja targów. prezy, koncerty, pokazy i przedstawienia. wych w Europie. Rzeźby z lodu, lodowe W ciągu dziesięciu dni filmowe To miejsce dialogu pomiędzy sprzedaw- igloo, wyścigi snowboardów i zaprzęgów seanse obejrzy 300 tys. widzów. cami i odbiorcami oferty turystycznej Entire Poland - Festival of charity z reniferami. Where the cultures meet of an incredible scale Snow Festival, Kiruna, Sweden 61st Int. Film Festival in Berlin Tourism Fair in Łódź The fund-raising is accompanied by nu- One of the most interesting winter events Within ten days 300 thousand Before us is a jubilee edition of the fair. merous events, concerts, shows and per- in Europe. Ice sculptures, ice igloo, sled people will watch festival films. This is a place of dialogue between provi- formances. 12 22-26 reindeer and snowboard racing. www.berlinale.de 06-16 21-23 ders and recipients of the tourist offer www.wosp.org.pl www.kirunalapland.se www.targi.lodz.pl

Mount Everest – mity i fakty 7. Jaipur Kite Festival, Dżajpur, Indie NA SZAGE – Festiwal Dzień Myśli Braterskiej Pokazy i zawody tysięcy kolorowych, o Górze Gór, Niepołomnice im. Kazimierza Nowaka, Poznań Spotkanie z podróżniczką Moniką Wit- W dzień urodzin gen. Roberta Baden- ręcznie wykonanych latawców, które Podróżnicze święto w Poznaniu. -Powella, założyciela skautingu, harcerze wzniosą się nad stolicą egzotycznego Ra- kowską, która zdobyła szczyt szczytów. Inspirujące prezentacje z podróży i wypraw Mount Everest – myths and facts abo- składają sobie życzenia. dżastanu w święto Makar Sankranti. z całego świata. 7. Jaipur Kite Festival, Jaipur, India ut the Mountain of the mountains, NA SZAGE– Festival Niepołomnice Thinking Day Shows and competitions of thousands of Kazimierz Nowak, Poznań On the birthday of General Robert of colourful hand-made kites that will rise Meeting with Monica Witkowska, the ad- Travel holiday in Poznań. Inspiring presen- venturer who climbed the summit of all Baden-Powell, the founder of scouting, above the capital of exotic Rajasthan in tations from travels and expeditions from scouts wish one another all the best. the Makar Sankranti Holiday. 14 21-30 summits. around the world. 07-09 22 http://jaipur.nic.in http://slajdypodroznicze.pl/slajdy-w-lunie www.festiwalnaszage.pl

9. Revetla i Beneides de Sant Antoni VII Katowicki Karnawał Komedii Karnawałowa rozrywka na najwyższym DEPECHE MODE w ŁODZI Abat, Majorka, Hiszpania Depeche Mode zagra koncert w Atlas Śródziemnomorska fiesta w środku zimy. poziomie. Spektakle zagrane przez naj- MTT Targi Turystyczne – Wrocław Jedne z największych targów Arenie w Łodzi w ramach trasy Uliczne koncerty, parady, tańce i ogniska. lepsze zespoły teatralne z Polski rozbawią turystycznych w Polsce ponownie odbęda The Delta Machine Tour. widzów do łez. się w Hali Stulecia. 9. Revetla i Beneides de Sant Antonio 7th Katowice Comedy Festival International Tourism Fair – Wrocław DEPECHE MODE in ŁÓDŹ Abat, Majorca, Spain Carnival entertainment at the highest le- One of the biggest tourism fairs Depeche Mode will play a concert Mediterranean fiesta in the the middle of win- vel. Performances played by the best the- 31.01- in Poland, again will be held at the in the Atlas Arena in Łódź, as part of ter. Street concerts, parades, dances and atre groups of Poland will amuse the au- Centennial Hall. The Delta Machine Tour. bonfires. 16-17 dience to tears. 07-09 24 08.02 www.mttwroclaw.pl www.eventim.pl www.mallorca-spotlight.com www.karnawalkomedii.pl

45. Przegląd Zespołów Kolędniczych DEEP PURPLE w Polsce i Obrzędowych „Żywieckie Gody”, Chiński Nowy Rok, Chiny, Azja Południowo-Wschodnia Jeden z najważniejszych zespołów Bielsko-Biała na światowej scenie muzycznej zagra kon- Tłusty czwartek Widowiska jasełkowe, koncerty kapel gó- W ostatni dzień stycznia rozpocznie się 4712 rok w chińskim kalendarzu. cert 13 lutego w poznańskiej Arenie, Usankcjonowane tradycją pozwolenie ralskich, degustacja potraw regionalnych, a 15 lutego w katowickim Spodku. na objadanie się pączkami. kiermasz. The Chinese New Year, DEEP PURPLE in Poland 45. Review of Carolling and Ceremo- One of the most important bands on Fat Thursday nial Ensembles „Żywieckie Gody” China, Southeast Asia 31.01- On the last day of January starts the 4712 the world music scene will play a concert on Gorging on donuts sanctioned - Bielsko-Biała February 13 in the Hala Arena in Poznań, and by tradition. Nativity performances, concerts of high- year in the Chinese calendar. 18 18.02 www.infoplease.com on February 15 in Spodek in Katowice. 13/15 27 land bands, tasting regional dishes, fair. www.eventim.pl www.rok.bielsko.pl 16 w y p r a w a a d v e n t u r e 17

Maria Fudała

Wyspa z wielką historią

A small island with a big history

Chociaż archipelag Wysp Even though the area of the Położony w samym sercu Morza Śródziemnego, w odle- Located in the heart of the Mediterranean Sea, just 93 głości 93 km od Sycylii i 300 km od Libii, od zarania dzie- km from Sicily and 300 km from Libya, from the dawn Maltańskich zajmuje tylko Maltese archipelago is only jów był miejscem ciągłych podbojów. Swój ślad zostawi- of history was a place of constant conquests. Nearly all 316 km² i tym samym jest mniejszy 316 km ², and therefore is smaller ły tu niemal wszystkie wielkie cywilizacje świata: Fenicja- of the great civilizations of the world have left their trace nie, Kartagińczycy, Rzymianie, Grecy, Arabowie, Hiszpa- in here: Phoenicians, Carthaginians, Romans, Greeks, od Warszawy (517 km²), to pod than Warsaw (517 km ²), in terms nie, Francuzi, Brytyjczycy i Rycerski Zakon Szpitalników Arabs, Spaniards, French, British and Knights Hospital- względem atrakcji turystycznych of tourist attractions it is a real Św. Jana, którego członków nazywano także kawalerami ler Order of St. John, whose members were also called maltańskim lub joannitami. Obecność każdej z tych na- the Knights of Malta or Johannites. Presence of each of

jest prawdziwą potęgą. power. - Fotolia.com © valarphoto Fot.: cji przejawia się do dziś w dziedzictwie kulturowym Mal- these nation is manifested to this day in the cultural heri- 18 w y p r a w a a d v e n t u r e 19

Świątynia Ħaġar Qim z 3000-2500 r. p.n.e. Bezgłowa Wenus z Malty Świątynia Mnajdra Valletta jest centrum handlowym i turystycznym kraju Na Piazza Regina można odpocząć przy filiżance kawy Ħaġar Qim from 3000-2500 BC Headless Venus of Malta Mnajdra Temple Valletta is a commercial and tourist center of the country Piazza Regina – time to relax with a cup of coffee

ty, a liczba zabytków przypadająca na 1 km² jest najwyż- tage of Malta, and the number of monuments per 1 km2 is ty są doskonałą lekcją historii na temat rozwoju cywiliza- civilization development in prehistoric times. In total, there sza na świecie. the highest in the world. cji w czasach prehistorycznych. Ogólnie w kraju znajduje are seven temples in the country. się siedem świątyń. Klify, skały, piaszczyste plaże Cliffs, rocks, sandy beaches 320 monuments in the area of 0.8 km ² >> i lazurowe morze >> Rozwojowi turystyki sprzy- and the azure sea >> The development of tourism 320 zabytków na 0,8 km² >> W Valletcie, wpi- We will be completely surprised in Valletta, entered into the jają również wspaniałe warunki naturalne. Wyspy mają is also enhanced by great natural conditions. The islands sanej na Listę Dziedzictwa UNESCO w 1980 r., czeka nas UNESCO World Heritage List in 1980. We can safely call it wyjątkowo długą linię brzegową, urozmaiconą licznymi have a very long coastline, varied by numerous peninsulas pełne zaskoczenie. Śmiało można nazwać ją niezwy- an extraordinary city because taking into account the num- półwyspami i zatokami położonymi u podnóża klifów. and bays situated at the foot of the cliffs. There are plenty of kłym miastem, bo biorąc pod uwagę liczbę mieszkań- ber of inhabitants, amounting to around 6000 citizens, and Jest tu mnóstwo rewelacyjnych miejsc do spacerów i po- superb places to stroll and enjoy the unforgettable views of ców wynoszącą ok. 6 tys. obywateli i jej powierzchnię, its area, which is 0.8 km2, it is a miniature of the world’s ca- dziwiania niezapomnianych widoków na lazurowe mo- the azure sea. Enthusiasts of water sports can choose from czyli 0,8 km², jest miniaturką wśród światowych stolic. pitals. However, due to the multitude of monuments, who- rze. Na miłośników sportów wodnych czeka tu wiele pro- numerous activities both on the prevailing rocky shores as Ale ze względu na mnogość zabytków, których liczba wy- se number is 320, it is one of the most concentrated cultu- pozycji zarówno na przeważających skalistych brzegach, well as on sandy beaches. nosi 320, stanowi jeden z najbardziej skoncentrowanych ral heritage complexes. It is also the commercial and tourist jak i na piaszczystych plażach. Mała powierzchnia kraju The small area of ​​the country is an asset because even a zespołów dziedzictwa kulturowego. Jest także centrum centre of the country. jest atutem, ponieważ nawet kilkudniowy pobyt pozwa- few days’ stay allows you to get to know many splendours. handlowym i turystycznym kraju. Valletta was named after its founder - Jean de la Vallette, la na poznanie wielu wspaniałości. Najwięcej atrakcji tu- The most tourist attractions we will discover, of course, in Valletta swoją nazwę otrzymała od nazwiska jej założy- the Grand Master of the Order of Saint John. The Knights rystycznych odkryjemy oczywiście na Malcie – największej Malta - the largest island of the archipelago (140 km2). The ciela – Jeana de la Vallette, wielkiego mistrza zakonu św. settled in Malta in 1530, after their expulsion by the Turks wyspie archipelagu (140 km²). Na początek z ich długiej li- list of its attractions is very long, and to begin with, one sho- Jana. Kawalerowie osiedlili się na Malcie w 1530 r. po wy- from the island of Rhodes. As their place of residence they sty warto na pewno wybrać dwa zabytki wpisane na Listę uld definitely choose two monuments entered in the UNE- gnaniu ich przez Turków z wyspy Rodos. Na swoją sie- chose Birgu - the contemporary capital of the country, but Światowego Dziedzictwa UNESCO. SCO World Heritage List. dzibę wybrali Birgù – ówczesną stolicę kraju, ale również also here in 1565, they were reached by the Turkish inva- tutaj w 1565 r. dosięgła ich turecka inwazja, nazywana sion called the Great Siege. The Order defended itself with Świątynia z epoki brązu >> W 1992 r. znalazła Temple of the Bronze Age >> In 1992, it inclu- Wielkim Oblężeniem. Zakon z trudem obronił się przed difficulty, incurring huge losses, therefore the Grand Master się na niej świątynia megalityczna Ħaġar Qim, architekto- ded the megalithic temple Ħaġar Qim, an architectural ma- nią, ponosząc olbrzymie straty, dlatego wielki mistrz za- decided to build a new metropolis, surrounded by massive niczne arcydzieło. Leży w południowo-wschodniej części sterpiece. It is located in the south-eastern part of the is- decydował o zbudowaniu nowej metropolii, otoczonej fortifications, so that it could never be captured by invaders. wyspy. Jej pochodzenie datowane jest na lata 3000-2500 land. Its origin is dated back to years 3000-2500 BC in the potężnymi fortyfikacjami, aby nigdy nie doszło do zdoby- The construction of Valletta designed by Francesco Lapa- p.n.e. w epoce brązu. Wielkie wrażenie robią ukazujące Bronze Age. Very impressive are emerging before us nume- cie jej przez najeźdźców. relli, a student of Michelangelo, took only five years. It is said się przed nami liczne skupiska megalitów – masywnych rous clusters of megaliths - massive limestones of various si- Budowa Valletty zaprojektowanej przez Francesco Lapa- that in fear of another attack of the Turks, because of the wapiennych kamieni o różnych rozmiarach. Największymi zes. The biggest ones are: a boulder of the size of 7 x 3 m rellego, ucznia Michała Anioła, trwała tylko 5 lat. Podob- rush, they did not manage to equalize differences in the ter- z nich są: głaz o wielkości 7 x 3 m i obelisk o wysokości and an obelisk of a height of 6 m - probably a phallic sym- no w obawie przed kolejnym atakiem Turków, z powo- rain, instead they built steps adapted to the horseback ride 6 m – prawdopodobnie symbol falliczny. Na skutek ero- bol. As a result of erosion, in the blocks appeared numerous du pośpiechu nie zdążono wyrównać poziomu terenu, of the Maltese knights. zji w blokach pojawiły się liczne wgłębienia, przyozdabia- cavities, which adorn them with different patterns, shimme- zastosowano za to schody, po których rycerze maltańscy jąc je tym samym w różne wzory, mieniące się w słońcu. ring in the sun. The shape of the temple is irregular, it consi- mogli jeździć na koniach. Romantic strolls through Kształt świątyni jest nieregularny, współtworzą ją komory sts of chambers and corridors, where stones take the form narrow streets >> Exploring Valletta is an unfor- i korytarze, w których kamienie przybierają postać stołów of offering tables, and the altars are in the form of mushro- Romantyczne spacery gettable experience. The whole city is built of honey-colo- ofiarnych, a ołtarze mają formę grzybów. Część wykopa- oms. Part of the excavations, including the headless statue pośród wąskich uliczek >> Zwiedzanie Valletty ured limestone which beautifully opalesces in the sun and lisk, m.in. bezgłowa rzeźba Wenus z Malty, została prze- of „Venus of Malta” has been transferred to the Archaeolo- dostarcza niezapomnianych wrażeń. Całe miasto zbudo- perfectly blends with the colours of the sea. In this climate, kazana do Muzeum Archeologicznego w stolicy. W po- gical Museum in the capital. Nearby is another temple of wane jest z wapienia w miodowym odcieniu, który pięknie it also has the additional advantage of giving coolness in the Fot.: arch. www.visitmalta.com, www.excelsior.com.mt www.visitmalta.com, arch. Fot.: bliżu mieści się kolejna świątynia – Mnajdra. Oba obiek- Mnajdra. Both objects are an excellent history lesson on the Lim, szirtesi - Fotolia.com © Cecilia Fot.: opalizuje w słońcu i świetnie komponuje się z kolorytem interiors of houses, most often they are low-rise, with protru- 20 w y p r a w a a d v e n t u r e 21

Fort św. Elma przez wieki był strategicznym punktem obrony Malty Wnętrza Pałacu Wielkich Mistrzów świadczą o potędze zakonu St. Elmo Fort for centuries was a strategic point of defense of Malta The interiors of the Palace of the Grand Masters testify to the great power of the Teutonic Knights

cami Valletty, można poczuć atmosferę minionych wie- which was created by the following in power: The Order until ków i mijając kolejne zabytki, poznajemy historię stolicy, 1798, Napoleon, who ruled only three years, and finally, the którą tworzyli kolejni panujący: zakon do 1798 r., Napo- British in the period 1800-1964. leon, rządzący tylko 3 lata, i na końcu Brytyjczycy w latach In particular, the Knights of the Order of St. John spared no Wyspy Maltańskie mają wyjątkowo długą linię brzegową z licznymi półwyspami i zatokami 1800-1964. Szczególnie joannici nie szczędzili pieniędzy money and gifts of great artistic value, in order to build the- The Maltese Islands have extremely long coastline with numerous peninsulas and bays i podarunków o dużej wartości artystycznej, aby budo- ir power in here. wać tutaj swoją potęgę. Palace of the Grand Masters >> That is why morza. W tym klimacie ma też dodatkową zaletę, daje ding colourful balconies. The main street of Valletta is the Pałac Wielkich Mistrzów >> Najwięcej zabyt- most historic buildings are their work, such as the distingu- chłód we wnętrzach domów, przeważnie są one kilkupię- Republic street and it „stretches” through entire city, which kowych budowli jest dziełem joannitów, tak jak znamie- ished Grand Masters Palace (1574), subsequently, the pro- trowe, z wystającymi kolorowymi balkonami. Główna uli- has been designed on a grid-plan, which at that time was a nity Pałac Wielkich Mistrzów (1574), który był w póź- perty was the residence of British governors, now it is the ca nosi nazwę Republiki i ciągnie się przez całe miasto, testimony of modern urban planning. Side streets are gene- niejszych czasach rezydencją brytyjskich gubernatorów, seat of the president and the parliament of the country. The które zostało zaprojektowane na planie sieci, co w ów- rally very narrow, many of them fall steeply to the sea - they a obecnie jest tu siedziba prezydenta i parlament kraju. armoury gathered an impressive collection of about 6000 czesnym czasie było świadectwem nowoczesnej urbani- are an ideal place for romantic walks. Zbrojownia gromadzi imponujący zbiór ok. 6 tys. ekspo- exhibits, mostly weapons and armament, both of the Order styki. Uliczki boczne są przeważnie bardzo wąskie, wie- Piling up walls of big sizes are reminiscent of the previously natów, głównie broni i uzbrojenia, zarówno używanych as well as acquired from the Turks. In the great halls exhibi- le z nich opada stromo ku morzu – są idealnym miejscem mentioned fortifications, regarded as the most outstanding przez rycerzy zakonu, jak i zdobytych na Turkach. W sa- ted are wonderful Gobelins and frescoes depicting scenes na romantyczne spacery. Piętrzące się ku górze wielkie example of military architecture in the world. In this defen- lach reprezentacyjnych są eksponowane wspaniałe gobe- from the history of the Order. mury są pozostałością wcześniej wspomnianych fortyfika- ce system, there are numerous forts and bastions - many liny i freski, przedstawiające sceny z historii zakonu. cji, uznawanych za najwybitniejszy przykład architektury named after saints, e.g. St. Barbara, St. Andrew, St. John, Hospital of the Knights of Malta >> In the wojskowej na świecie. W tym systemie obronnym są licz- St. Lazarus. They are a good place for strolls, and on the Szpital Kawalerów Maltańskich >> W tym same year as the palace, completed was the hospital of ne forty i bastiony – wiele nazwano imionami świętych, bastion of St. Christopher there is one of the most beauti- samym roku co pałac został oddany do użytku Szpital Ka- the Knights of Malta and quickly gained international fame np.: św. Barbary, św. Andrzeja, św. Jana, św. Łazarza. Są ful parks of Valletta - Lower Barrakka Gardens, an excellent walerów Maltańskich i szybko zyskał międzynarodową thanks to superb facilities and the longest hospital ward in one znakomitym miejscem do spacerów, a na bastionie vantage point. It was converted from a garden, founded by sławę dzięki świetnemu wyposażeniu i najdłuższemu od- the world with a length of 155 m. Running the hospital was św. Krzysztofa znajduje się jeden z piękniejszych parków the French, who cultivated here vegetables and fruits. działowi szpitalnemu na świecie o długości 155 m. Pro- consistent with the mission of the Knights - at the beginning Valletty – Lower Barrakka Gardens, doskonały punkt wi- wadzenie szpitala było zgodne z posłannictwem kawale- of its existence (1085), they were a community taking care dokowy. Został przekształcony z ogrodu, założonego Fort Saint Elmo >> A unique position is occupied rów – w początkach swego istnienia (1085) byli wspólnotą of the sick in Jerusalem. Patients were even treated by the przez Francuzów, którzy uprawiali tu warzywa i owoce. by the Fort St. Elmo, an enormous structure, situated on the opiekującą się chorymi w Jerozolimie. Pacjentom usługiwał Grand Master himself, and they ate their meals from silver most protruding into the sea cape of Malta. During the Gre- nawet sam wielki mistrz, a posiłki spożywali oni na srebrnej tableware. The hospital was closed by Napoleon, silver was Fort św. Elma >> Wyjątkową pozycję zajmuje Fort at Siege, it was a strategic point of defence, therefore, it was zastawie. Szpital zamknął Napoleon, srebra przetopił i wy- melted and used as a means of payment. At present, the bu- św. Elma, olbrzymia konstrukcja, położona na najbardziej very damaged, then it was rebuilt many times, it also fulfilled korzystał jako środek płatniczy. W budynku mieści się teraz ilding houses the Mediterranean Conference Centre. wysuniętym w morze przylądku Malty. Podczas Wielkiego its role very well during World War II. Śródziemnomorskie Centrum Konferencyjne. Oblężenia był on strategicznym punktem obrony, dlatego Currently the National War Museum and Police Academy National Library of Malta >> A real pearl of został bardzo zniszczony, potem wielokrotnie był prze- are headquartered here. Biblioteka joannitów >> Prawdziwą perłą spu- the legacy of the Order is the National Library that stores budowywany, doskonale też spełnił odegrał rolę w czasie When strolling through the streets of Valletta, one can feel ścizny zakonu jest biblioteka National Library, przechowu- many of its original documents and a rich collection of valu- II wojny światowej. Obecnie siedzibę ma tu Narodowe the atmosphere of the past centuries and walking past ano- jąca wiele jego oryginalnych dokumentów i bogatą kolek- able volumes, preserved thanks to the then prohibition on Fot.: © Anibal Trejo , McCarthys_PhotoWorks - Fotolia.com , McCarthys_PhotoWorks Trejo © Anibal Fot.: Muzeum Wojny oraz Akademia Policyjna. Spacerując uli- ther monuments, we get to know the history of the capital, www.excelsior.com.mt www.visitmalta.com, arch. Fot.: cję cennych woluminów, zachowanych dzięki obowiązu- selling books that belonged to deceased monks. 22 Sufit z Dzieła oberże Barokowe konnikach. za- zmarłych po ksiąg sprzedaży zakazowi wtedy jącemu na zwiedzać. Mieszczą się w się Mieszczą zwiedzać. na z pięć, się zachowało obecnych sów znajdowała się kaplica, jadalnia i w college’ów, charakter miały Oberże ska. Wło- oraz Prowansalska Portugalska, Leonu, Kastylijska, Bawarska, Angielska, Aragońska, nazwy: ich stąd ropy, z oberże przybywali kawalerowie nieważ barokowe po- strukturę, jego tworzącymi zakonu, – sekcji ośmiu mi auberges tzw. siedziba- były obiekty,które tak Nazywano (1571-1590). są Valletty ką premiera, pocztyorazMuzeumArcheologii. płyty z kolorowegomarmuru. cach i cach w pomniki upamiętniają mistrzów Wielkich Jana”. świętego „Ścięcie dzieło jego podziwiać W Jeremiasz”. „Święty gia deł znanych malarzy, np. we włoskiej jest obraz Caravag- w dekoracje z ny sce - przedstawiające sklepienie zachwyca niej do wejściu Po wnętrz. przepych na względu ze wyjątkowej -1581), w kaplice swoje ła rzeświadczy sufit wykonany z waćsiętakże Teatrem Manoela (1731), któregoo splendo zainteresowartozakonzbudowanychobiektów przez lu niałychmiejsc znajdziemy zarówno w piętrowa widownia na ponad 600 miejsc. Wiele takich wspa w Malcie. Każdy pobyt jest wspaniałym przeżyciem i Parada Gwardii w Valletcie /Guard Parade in Valletta nas olśniewające wspomnienia. Warto tu dla nich wracać. życia Chrystusa. Wszystkie kaplice mają wyjątkowe mają kaplice Wszystkie Chrystusa. życia w 22-karatowego 22-karatowego złota krypcie, a krypcie, C a w a r p y w aravaggia postaci herbów wielkich mistrzów, malowi- mistrzów, wielkich herbów postaci barokowej katedrze św. Jana (1572- Jana św. katedrze barokowej kawalerom poświęcone są nagrobne są poświęcone kawalerom >> >> uesy mzu możemy muzeum tutejszym

22-karatowegozłota i nich siedziby władz, urzędu władz, siedziby nich ad z Każda sale mieszkalne. Do cza- itrcn ciekawost - Historyczną różnych regionów Eu- regionów różnych poszczególnych kapli- poszczególnych

Valletcie,jak ina całej których dwie moż- dwie których >> w skj mia- sekcji ww. każdej z każdej Spośród wie- pozostawi

cztero nich - - - -

lourful marble are marble devoted tolourful theKnightsofMalta. dual chapels and and in gravestonesthe crypt, made of co- indivi- arecommemoratedin by monuments masters grand rework„Thehis The Baptist”. the John Saint of Beheading admi- can we museum, local the At Caravaggio. byJerome Saint of painting a thereis chapel Italian example,the in for painters, famous of paintings masters, grand the of arms of coats of form the in decorations unique have chapels the All Christ. of life the from scenes depicting vault the with delighted be will one it, entering After interiors. the of dour splen- the of (1572-1581),because John St. outstanding tioned sections had its chapels in the Baroque Cathedral of coming backhere them. for worth is It memories. great with us provide will and rience expe - wonderful a is stay Each entire Malta. in as well as ta, Valletin both - found be can places wonderful such Manyof more than600seats. made ceiling in Europe. Its be splendourthe oldest is bydemonstrated a (1731),Theatre to Manoel considered the is in which sted intere - be also might one Order, the by erected buildings The ceiling of gold 22-carat Works of Baroque taverns and theMuseumofArchaeology. the authorities, of the the office Prime Minister, a post office of seats the Theyhouse visited. be can that Auberges rved room and residential rooms. Nowadays, there are five prese- ter of a college, in each of them there was a chapel, a dining charac- the had Auberges The Italian. and Provencal ese, - Aragonese, English, Leonese, Bavarian,Portugu Castilian, names: their hence Europe, of regions different from came of the Order, its constituting because structure, the Knights sections eight housed that buildings of name the was This ta are so called Auberges – Baroque taverns (1571-1590). C of 22-carat gold and four-tier auditorium with auditorium four-tier and gold 22-carat ​​of aravaggio Barokowa katedra św. Jana/St. JohnBaroque cathedral >> A historical curiosity of Vallet A curiosity historical - >> Each of the above men- >> Among many

Fot.: © Anibal Trejo - Fotolia.com 24 podróże z pomysłem travels with imagination 25

Śląskie to region pełen Silesia offers a wide variety Jadwiga Kolawa różnorodnych, godnych polecenia of “must-see” tourist draws. Szlak Architektury Drewnianej atrakcji turystycznych. Jedną z nich Among them, a themed jest szlak tematyczny obejmujący route which covers nearly prawie 100 perełek ludowej 100 jewels of vernacular Województwa architektury. architecture. Śląskiego Wooden architecture trail in the Silesian Voivodeship Fot.: arch. ŚOT/T.Gębuś arch. Fot.: 26 podróże z pomysłem travels with imagination 27

pršut

W chorzowskim Parku Etnograficznym można poczuć się jak w dawnej wiejskiej osadzie Zagroda Wsi Pszczyńskiej usytuowana jest w centrum Pszczyny pośród cennego starodrzewu In the Ethnographic Park in Chorzów one can feel in the former rural settlement Pszczyna farmyard is located in the center of Pszczyna among the unique old trees

Liczący ponad 1000 km długości szlak może być sporym Over 1,000 km long route can prove to be quite a surprise na dowiedzieć się, jak dawniej prano, w stodole z Grza- zaskoczeniem dla turystów kojarzących region z postprze- for those tourists who associate the region with postindu- wy obejrzeć unikatową kolekcję pojazdów konnych (powo- mysłowym pejzażem. Okazuje się, że również drewniane strial paysage. The wooden structures has become an inse- zów i sań) używanych w dworach i gospodarstwach boga- budowle doskonale wpisały się w śląski krajobraz. Stare ko- parable part of the Silesian landscape. Old churches, cotta- tych chłopów na obszarze Górnego Śląska i Zagłębia Dą- ściółki, chałupy, karczmy, kaplice, leśniczówki i spichlerze ges, inns, chapels, lodges and granaries reveal a variety of browskiego w XIX i XX w. W spichlerzu ze Śmiłowic zapo- ujawniają różnorodność kształtów, piękno detalu, harmo- shapes, beauty of detail, harmony and precision of the an- znać się można z tradycyjnym rzemiosłem ludowym dzię- nię i precyzję dawnych rzemieślników tworzących w na po- cient craftsmen working in seemingly fragile building mate- ki ekspozycji ukazującej ginące zawody – bednarza, cieśli zór nietrwałym budulcu, jakim jest drewno. Dawny świat ar- rial, such as timber. It is worthwhile to discover the ancient czy kowala. Warto odwiedzać chorzowski skansen zwłasz- chitektury drewnianej warto odkryć na jej śląskim odcinku, world of wooden architecture on the Silesian section of the cza w weekendy, kiedy to organizowane są tematyczne im- prezentującym najciekawsze obiekty w ich naturalnym oto- route which presents the most interesting infrastructure fe- prezy folklorystyczne w plenerze. W kwietniu muzeum za- tor can learn how washing was done in the past, whilst a barn czeniu. Trzeba także odwiedzić placówki muzealne, ekspo- atures in their natural environment. One must also see mu- prasza na „Wielkanoc na Śląsku” – prezentację wielkanoc- of Grzawa displays a unique collection of horse-drawn vehic- nujące architekturę i sztukę ludową. seums with their exhibitions of vernacular architecture and nych zwyczajów na Śląsku, warsztaty kroszonkarskie (czyli les (carriages and sleds) used in the manor houses and ho- folk art. zdobienia pisanek), obrzędy, pokazy oraz gry i zabawy dla useholds of rich yeomen in Upper Silesia and Dabrowa basin Wiejska osada w Górnośląskim najmłodszych. in 19-20 c. The granary of Śmiłowice offers an insight into tra- Parku Etnograficznym >> Wycieczkę w poszuki- The rural settlement in the www.muzeumgpe-chorzow.pl ditional folk handicraft in form of the exhibition dedicated to va- waniu odchodzącego w przeszłość świata warto rozpo- Upper Silesian Ethnographic Park >> A trip in nishing professions of the cooper, carpenter or blacksmith. It is cząć w samym centrum śląskiej aglomeracji – w Chorzo- pursuit of the fading away world we start in the center of Ka- worth visiting the open-air museum in Chorzów, especially on wie. Tutaj w Muzeum „Górnośląskim Parku Etnograficz- towice urban area - in Chorzow. There, in the Upper Silesian W Pszczyńskiej Zagrodzie bogatego chłopa >> weekends, when themed folklore events are held outdoors. In nym” można poczuć się jak w dawnej wiejskiej osadzie. Ethnographic Park Museum a visitor can feel in the former ru- Kolejnym ważnym miejscem na Szlaku Architektury Drew- April, the museum stages “Easter in Silesia”, i.e. a presenta- Na powierzchni 25 ha zgromadzono ponad 60 budynków ral settlement. The area of 25 hectares contains over 60 resi- nianej jest Zagroda Wsi Pszczyńskiej. W Parku Dworcowym tion of Silesian Easter customs and traditions, workshops de- mieszkalnych i gospodarczych z XVIII-XIX w. pochodzących dential and farm buildings from 18-19 c. and from as many as położonym w centrum Pszczyny, w niedalekiej odległości dicated to decorating Easter eggs, ceremonies, presentations aż z 5 subregionów województwa śląskiego. W sercu skan- 5 sub-regions of Silesian province. At the heart of the museum od Rynku, Muzeum Zamkowego i Zagrody Żubrów, znaj- and games for kids. senu znajduje się kościółek św. Józefa Robotnika. Uwagę is the church of St. Joseph the Labourer. The first thing to be duje się niewielkie muzeum na wolnym powietrzu, prezen- www.muzeumgpe-chorzow.pl przyciąga malowniczo położony, górujący nad okolicą wia- noticed is a beautifully situated windmill towering over the who- tujące czternaście obiektów budownictwa drewnianego trak. Spacer po wiejskiej okolicy, z pasącymi się w tle owca- le area. A walk across the rural area, with grazing sheep in the ziemi pszczyńskiej, pochodzących głównie z XIX w. Jed- mi, końmi i kozami to niejedyna atrakcja tego wyjątkowe- background, horses and goats is not the only highlight of that nym z niewątpliwych atutów pszczyńskiego skansenu jest In Pszczyna rich peasant croft >> Rural Farm go muzeum na wolnym powietrzu. We wnętrzach drew- unique open-air museum. Inside wooden buildings visitors may jego usytuowanie. Malowniczy potok i cenny starodrzew is Pszczyna (Pleß) is another important place on the Wooden nianych budowli czekają na zwiedzających ciekawe ekspo- see interesting ethnographic exhibitions. For example, in the (m.in. rozłożyste dęby, kasztanowce, klony i wiązy) two- Architecture Route. Park Dworcowy (Station Park) situated in Fot.: arch. ŚOT/T.Gębuś arch. Fot.: zycje etnograficzne. Np. w spichlerzu z Warszowic moż- granary of Warszowice Open-air Museum in Pszczyna a visi- ŚOT/T.Gębuś arch. Fot.: rzą niezapomnianą scenerię dla zagrody bogatego go- the center of Pszczyna, a short distance from the market, the

28 podróże z pomysłem travels with imagination 29

W bielskim Domu Tkacza można obejrzeć m.in. potężne 200-letnie krosna W Muzeum Beskidzkim w Wiśle można m.in. przyjrzeć się pracy kowala Bielsko Weaver’s House holds, i.a., a big 200 –year old loom A visit to the Beskid Museum in Wisla includes a look at the work of a blacksmith

Castle Museum and Wisent Homestead, holds a small open i warsztatu sukiennika, sięgającego XVIII-wiecznych trady- ded the Beskidy Museum into two parts, illustrates how the air museum presenting 14 wooden buildings of Pszczyna area, cji. Zewnętrzna ekspozycja bielskiego muzeum podzielo- weaver worked and lived many centuries ago. A special fe- most of them from 19 c. Pszczyna museum boasts its location. na na dwie części obrazuje, jak pracował i mieszkał tkacz ature of the exhibition is a big 200-year old loom for the ma- A picturesque stream and valuable old trees (e.g. spreading przed wiekami. Wyjątkowym eksponatem są potężne kro- nufacture of woolen fabrics, as well as items for the prepara- oaks, chestnuts, maples and elms) create an unforgettable sna sprzed 200 lat, służące do wyrobu tkanin wełnianych, tion and spinning of the warp. In the kitchen, a centre of fa- spodarza. Najstarszym obiektem jest masztalnia z 1799 r., backdrop for a wealthy farmyard. The oldest building is a sta- a także przedmioty związane z przygotowywaniem i snu- mily life, there are also tools for weaving : a spinning whe- czyli budynek, gdzie trzymano konie i wozy. W czterech ble with a carriage house of 1799, the Weaver’s House whe- ciem osnowy. W kuchni, gdzie toczyło się życie całej rodzi- el, niddy-noddy (a tool used to make skeins from yarn) and a izbach chałupy z Grzawy, datowanej na 1831 r., zgroma- re the horses and carts used to be kept. In 4 rooms of a cotta- ny, również znajdują się narzędzia do tkania: kołowrotek, smaller loom to demonstrate weaving techniques to visitors. dzono m.in. polichromowany domowy ołtarzyk, malowa- ge of Grzawa, dated 1831, there is, i.a., a polychrome altar for motowidło (miara do nawijania nici) i mniejsze krosno, na After the show it is worth to ascend the attic, a place of a new ną szafę z XVIII w. i kolekcję oryginalnych lamp naftowych. private use, painted wardrobe of 18 c., and a collection of origi- którym, specjalnie dla zwiedzających, odbywa się praktycz- permanent exhibition “From cloth to silk – folk costumes”. Niewielki młyn z wiatrakiem o metalowych skrzydłach i ol- nal kerosene lamps. ny pokaz tkania. Po pokazie warto zajrzeć na poddasze, Against the background of painted chests, trunks and war- brzymia, ośmioboczna stodoła z Kryr z wystawą powozów, A small mill, windmill with metal wings and a huge, octagonal gdzie umieszczono nową stałą ekspozycję: „Od sukna po drobes a collection of colorful and lavish folk costumes from gdzie uwagę zwraca ozdobny karawan wiejski, stanowią barn of Kryry with the exhibition of carriages (don’t miss a de- jedwab – stroje ludowe”. Na tle malowanych skrzyń, ku- the interwar period has been gathered - from a sequins- and dopełnienie tego urokliwego miejsca. Muzeum oferujące corated farmhouse caravan) enrich that charming place. The frów i szaf udało się zgromadzić barwne i okazałe ubio- gold thread- embroidered headband worn by a burgess wo- także lekcje muzealne i zajęcia warsztatowe zachęca do museum also offers museum classes and workshops. The pla- ry ludowe z dwudziestolecia międzywojennego – od wy- man from Żywiec through the everyday and festive outfits of odwiedzin szczególnie wiosną i latem, gdy w zabytkowych ce is particularly worth visiting in the spring and summer, when szywanego cekinami i złotą nicią czepca mieszczki żywiec- brides and married women from Wilamowice and Cieszyn di- ulach harcują pszczoły, można też wtedy posłuchać zespo- the historic bees hives are busy with bee frenzy. A visitor may kiej poprzez codzienne i odświętne stroje panien i mężatek strict decorated with, i.a., belts made of silver jewelry, beads łów folklorystycznych z regionu pszczyńskiego i skorzystać also then listen to folk groups from the region of Pszczyna and z Wilamowic i powiatu cieszyńskiego, ozdobione m.in. pa- and sequins to hand-made ​​of linen and sheep wool clothes of z oferty kiermaszu twórców ludowych. strike a bargain at the folk artists fair. sami ze srebrnej biżuterii oraz z koralików i cekinów, po wy- Silesian Highlanders. www.skansen.pszczyna.pl, www.pszczyna.pl www.skansen.pszczyna.pl, www.pszczyna.pl konane ręcznie z lnu i owczej wełny ubrania górali śląskich. www.muzeum.bielsko.pl, www.bielsko.biala.pl www.muzeum.bielsko.pl, www.bielsko.biala.pl At the loom in the Weaver’s House >> The Wo- Przy krośnie w Domu Tkacza >> Szlak Architektu- oden Architecture Route covers as many as 71 towns of the Secrets of chimneyless cottage in the Beskidy ry Drewnianej jest rozsiany aż po 71 miejscowościach re- region. A highlight of the route is Bielsko –Biała with the We- Tajemnice kurnej chaty w Muzeum Beskidzkim Museum >> The next place which offer an experience of gionu. Na mapie szlaku ważnym punktem jest Bielsko-Bia- aver’s House. That nationally unique wooden urban building >> Kolejne miejsce, gdzie można przeżyć podróż niczym a journey like in a time capsule is located on the main pede- ła, gdzie mieści się Dom Tkacza. Ten wyjątkowy w ska- constitutes an extremely successful attempt to reconstruct w wehikule czasu, znajduje się przy głównym deptaku strian street in the center of Wisła. The Beskidy Museum, na- li kraju przykład drewnianego budownictwa miejskie- housing and workshop of a clothier, dating back to 18 c. tra- w centrum Wisły. Muzeum Beskidzkie im. Andrzeja Pod- med after Andrzej Podżorski, in a former inn from late 18 c. is Fot.: arch. ŚOT/T.Gębuś arch. Fot.: go to niezwykle udana próba rekonstrukcji mieszkania dition. The outdoor exhibition of the Bielsko Museum, divi- ŚOT/T.Gębuś arch. Fot.: żorskiego w budynku dawnej karczmy z końca XVIII w. to a fascinating place which introduces its guests into the histo- 30 podróże z pomysłem travels with imagination 31

W XV-wiecznym kościele Wszystkich Świętych w Łaziskach Rybnickich odkryto polichromię z 1560 r. In 15 c. All Saints Church in Łaziska Rybnickie murals from 1560 were discovered

może się pochwalić certyfikatem Szlaku Kulinarnego „Ślą- with dishes prepared according to traditional and Łaziska Ryb- skie Smaki”, kusząc regionalną kuchnią najwyższej jakości, niockie All Saints’ Church verified recipes. Before indulging in XVIII-wieczna karczma w Jeleśni kusi znakomitą kuchnią regionalną z daniami przyrządzanymi według tradycyjnych, spraw- a delicious and sumptuous meal it is worthwhile to engage in 18 c. Jeleśnia inn tempts with delicious regional cuisine dzonych przepisów. Oczekiwanie na pyszny i suty posiłek sightseeing. In addition to the original framework design of a warto sobie umilić zwiedzaniem. Poza oryginalną zrębo- hut, roofed with a four-sided, very high, mansard roof, note the fascynujące miejsce, które przybliża historię i folklor zwią- ry and folklore associated with the area of the Silesian Beskid. wą konstrukcją chaty, krytej czterospadowym, bardzo wy- ceiling in the central hall. According to old tales, it has been zany z okolicą Beskidu Śląskiego. W ramach stałej ekspozy- The permanent ethnographic collection holds antique house- sokim, łamanym dachem należy zwrócić uwagę na strop transferred from Cracow Cloth Hall in 19 c. The ceiling bears cji etnograficznej można zobaczyć zabytkowe sprzęty do- hold Jeleśnia Inn items associated with herding, weaving and w centralnej sali. Według podań przeniesiono go z kra- the date of 1774, which is the main reason for establishing that mowe związane z pasterstwem, tkactwem i rolnictwem, agriculture. It also offers an insight into the particular features kowskich Sukiennic w XIX w., widnieje na nim data 1774, year as the date of construction. The buffet room flaunts an zapoznać się z osobliwościami stroju ludowego i odkryć of folk costumes and allows visitors to discover the secrets of co jest głównym przyczynkiem do datowania karczmy wła- unusual fireplace, which allows one to sit there overnight. In the tajemnice tzw. kurnej chaty z wielkim piecem i stołem z ka- the so-called chimneyless cottage with a big stove and dining śnie na ten wiek. W sali bufetowej pyszni się nietypowy corner of the room there is so-called pastry board, a place for miennym blatem. W pobliżu głównego budynku muzeum table with stone top. Near the main building of the museum is kominek, umożliwiający nocowanie na tzw. przypiecku. the folk orchestra. In addition, the interior has been decorated przycupnęła enklawa drewnianych chałup góralskich. Kuź- an enclave of highlanders’ wooden huts. The forge presenting W rogu pomieszczenia umieszczono tzw. stolnicę, na któ- with paintings presenting secular folk scenes and paper orna- nia, w której można zobaczyć na żywo, jak pracuje kowal, a live show of a blacksmith at work, landless farm labourer’s hut rej zasiadała ludowa orkiestra. Dodatkowo wnętrze udeko- ments, which are famous around Jeleśnia. At the entrance to chałupa komornika z kurlawym piecem, pasterska koliba with a hearth, shepherd ‘s hut and beekeeping apiary – all they rowano obrazami ze świeckimi scenkami ludowymi i ozdo- the inn runs the inscription in the local vernacular dialect: “Are oraz pszczelarska pasieka dają możliwość żywego przeka- bring to life traditional elements of Silesian Beskid Highlander- bami z bibuły, z których słyną okolice Jeleśni. Przy wejściu do you crazy, my guy // Are you out of mind // The merry Inn zu tradycyjnych elementów kultury ludowej górali Beski- s’s folk culture. Demonstrations, workshops and museum les- karczmy widnieje napis w gwarze: „Cyś to chłopie osaloł, cy is nearby // So please, don’t be blind”. “ The inn in Jeleśnia du Śląskiego. Pokazy, warsztaty i lekcje muzealne to tyl- sons are only some of the must-see activities available for touri- ty ni mos rozumu, karcma stoi u drogi, a ty idzies do domu”. has been catering for the needs of weary wanderers for near- ko niektóre atrakcje czekające na turystów odwiedzających sts visiting the museum in Wisła. W Karczmie w Jeleśni od prawie 250 lat dobrze karmią stru- ly 250 years by now. For sure, this place may be recommen- obiekt w Wiśle. www.muzeumwisla.muzeumcieszyn.pl, www.wisla.pl dzonych wędrowców. To miejsce godne polecenia i odwie- ded and it is worthwhile to drop in here, while on the Wooden www.muzeumwisla.muzeumcieszyn.pl, www.wisla.pl dzenia na Szlaku Architektury Drewnianej. Architecture Route.

“Shepherd’s titbits” in an inn in Jeleśnia >> To- „Rarytas bacy” w Karczmie w Jeleśni >> Tury- urists, if a little tired of discovering “the beauty enchanted in Szlak Architektury Drewnianej o długości 1060 km obejmuje 92 zabytkowe obiekty oraz zespoły architektury drewnia- nej, oznakowane tablicami informacyjnymi. Na szlak składa się trasa główna oraz 5 pętli: beskidzka, pszczyńska, ryb- ści nieco zmęczeni odkrywaniem „piękna w drewnie za- wood”, can take a little rest in a historical 18 c. Beskidy inn in nicka, gliwicka i częstochowska. klętego” mogą znaleźć chwilę oddechu w zabytkowej Jeleśnia, one of the two of its kind preserved in the Beskidy re- 1060-km long, the Wooden Architecture Route covers 92 historical monuments and wooden architecture complexes, XVIII-wiecznej karczmie beskidzkiej w Jeleśni, jednym gion. The inn, which houses a restaurant and a coffee shop, ta- marked by visual communication next to the features. The route includes the major route and 5 loops of Beskid, z dwóch zachowanych tego typu obiektów w rejonie Beski- kes pride in holding a Certificate of the “Silesian Flavours” Cu- ul. Mickiewicza 29, 40-085 Katowice, tel. 32 207 207 1 Pszczyna, Rybnik, Gliwice and Częstochowa. Fot.: arch. ŚOT/T.Gębuś arch. Fot.: dów. Karczma, w której mieści się restauracja i kawiarnia, linary Route, tempting with regional cuisine of the finest quality, ŚOT/T.Gębuś arch. Fot.: Więcej informacji o szlaku: www.slaskie.travel, www.slaskie.pl/sad

34 n a s t o k u on the slope 35

Mirosław Mikulski Above the city rises the Nordkette station. The top of the mountain can be reached by cable railway from the station located almost in the center of the Old Town. Initially, the ca- ble car goes through an underground tunnel, and then rides up the side of the mountain and stops at a height of 1905 meters. There is the Hafelekar restaurant with a panoramic Narty terrace where you can enjoy a magnificent view of the enti- re city. The trip takes about 20 minutes. Anyone looking for really intense experiences can ascent even higher in a gon- w Innsbrucku dola lift, to just below the summit of the Hafelekar mounta- in, which is 2,334 m high, and go skiing from there. The re- sort draws many skiers because it can be reached quickly and the skiers can just as quickly return to the hotel for din- ner. In addition, there are ski runs which require a really high level of skills to complete and are classified as extremely dif- ficult. There is another unique attraction. Right under our feet is an international airport and while schussing a slope you can observe passenger planes approaching for landing. Such views are nowhere else to be found.

FOR SKIERS >> Being in Innsbruck, it is also worth to visit the Kühtai resort, which lies in the valley at a height of about 2,000m, and is the highest located ski village of Au- stria. Although this is the height the Kasprowy Wierch Mo- untain, city buses arrive there. From there by different lifts you can reach to a height of nearly 3,000 meters but skiers mostly choose routes starting at about 2,400m. Most of them are relatively easy and even beginner skiers can en- joy them. You can choose from several various pistes and 42 kilometers of ski runs. So there is no place for monotony. Much closer to Innsbruck (about 9 km), there is the Axamer Lizum station, known for its excellent snow conditions and

Skis in Innsbruck

Innsbruck, jako stacja narciarska, jest w Polsce Innsbruck, as a ski resort is little known in Poland. Nad samym miastem góruje sta- mało znany. A szkoda, bo jest to miejsce niezwykle It’s a pity, because this place is very attractive. cja Nordkette. Na szczyt góry moż- atrakcyjne. Stolica Tyrolu położona jest The capital of Tyrol is located in a picturesque na wjechać kolejką ze stacji położo- w malowniczej dolinie i otoczona górami. valley and surrounded by mountains. The highest nej niemal w samym centrum Stare- Najwyższe ze szczytów wznoszą się na ponad of the peaks rise to over 3.3 thousand meters. 3,3 tys. metrów. W okolicy znajduje się aż 9 stacji In the surrounding area there are as many as nine go Miasta. Początkowo wagonik po- narciarskich, które wchodzą w skład kompleksu ski resorts, which are part of the Olympia SkiWorld rusza się podziemnym tunelem, a na- Olympia SkyWorld Innsbruck. Do dyspozycji Innsbruck complex. Skiers can use 78 ski lifts stępnie wjeżdża na zbocze góry i za- narciarzy jest 78 wyciągów i blisko and nearly 300 km of ski runs. The farthest resorts trzymuje się na wysokości 1905 m. 300 km tras. Najdalsze ośrodki oddalone są are located 30-35 kilometers from the city, Tam znajduje się restauracja Hafele- o 30-35 km od miasta, ale można do nich łatwo but they can easily and conveniently kar z tarasem widokowym, skąd roz-

i wygodnie dojechać miejskimi autobusami. be reached by city buses. - Fotolia.com Sorokin © digitman2006, Nikolai Fot.: ciąga się wspaniały widok na całe 36 n a s t o k u on the slope 37

Today the tenement houses a museum, which features exhi- bits related to Emperor Maximilian. One of the attractions of Innsbruck is the Hofkirche Church which has an impressing marble tomb of Maximilian and 28 enormous statues made ​​ of bronze, depicting emperors, kings and princes related to the family of Habsburg. It is also worth visiting Baroque Ca- thedral of Saint Jacob built at the beginning of the18th cen- tury. From the outside it does not make a big impression, but inside there are eye-catching huge frescoes, richly orna- mented altar and organ.

Something for women >> Innsbruck is not only history. A dozen or so kilometers outside the city in the vil- lage of Wattens there is a Swarovski Museum. Every year it is visited by over 700 thousand tourists, as you might gu- ess, mostly women. This is the second, after the Schon- brunn Castle, mostly visited place in Austria! The museum gathered many interesting exhibits inspired by Swarovski products. There is, among others, the largest crystal in the world, weighing 62 kg, the work of Andy Warhol, and a cry- Ośrodek Kühtai jest najwyżej położoną wioską narciarską Austrii Goldenes Dachl uważany jest za symbol Innsbrucku stal cathedral, a hall consisting of 595 mirrors, which re- The Kühtai resort is the highest located ski village in Austria The Goldenes Dachl is considered the symbol of Innsbruck

miasto. Podróż trwa ok. 20 minut. Kto szuka naprawdę a large number of sunny days, even in winter. The Olympic były tu rozgrywane zimowe igrzyska olimpijskie, a dziś silnych wrażeń, może kolejką gondolową wjechać jeszcze Winter Games took place here twice, and today on the ro- na trasach, na których kiedyś rywalizowali najlepsi spor- wyżej, tuż pod szczyt góry Hafelekar, która ma 2334 m, utes where once competed the best athletes from around towcy z całego świata, mogą spróbować swych sił wszy- i stamtąd zjeżdżać na nartach. Ośrodek przyciąga wielu the world, all the lovers of skiing can try their hand. There is scy miłośnicy białego szaleństwa. Do ich dyspozycji jest narciarzy, bo można tam szybko dojechać i równie szyb- a huge alpine tundra stretching at an altitude of 1,580m to ogromna wysokogórska hala rozciągająca się na wy- ko wrócić do hotelu na obiad. Oprócz tego są tam tra- 2,340m, 10 lifts, 16 ski routes and a fun park for snowbo- sokości od 1580 m do 2340 m, 10 wyciągów, 16 tras sy, których pokonanie wymaga naprawdę dużych umie- arders. There is also an eight-kilometer toboggan run, ther- zjazdowych i funpark dla snowboardzistów. Jest tu tak- jętności i są one określane jako ekstremalnie trudne. Jest mal pools and an ice rink. że ośmiokilometrowy tor saneczkowy, baseny termalne jeszcze jedna niepowtarzalna atrakcja. Tuż pod naszymi oraz lodowisko. stopami znajduje się międzynarodowe lotnisko i szusując Attractions of the capital of Tyrol >> po stoku, można obserwować podchodzące do lądowa- Innsbruck is probably the only Alpine ski resort where after Atrakcje stolicy Tyrolu >> Innsbruck to chyba nia samoloty pasażerskie. Takich widoków próżno szukać a day of skiing on the slopes we have a choice - we can ad- jedyny alpejski ośrodek narciarski, gdzie po całym dniu gdzie indziej. mire numerous monuments, and not necessarily have to go szusowania po stokach mamy wybór – możemy podzi- to a bar! The Tyrolean capital had its period of splendor in wiać liczne zabytki, nie musimy koniecznie udawać się DLA NARCIARZY >> Będąc w Innsbrucku, warto się the 15th century, after the Emperor Maximilian I Habsburg do baru, ale możemy podziwiać liczne zabytki. Stolica Ty- Sala imperialna w cesarskim pałacu Hofburg też wybrać do ośrodka Kühtai, który leży w dolinie na wy- had moved here with his imperial court. After the period of rolu swój okres świetności miała w wieku XV, po tym, jak The Imperial Hall in the Hofburg Imperial Palace sokości ok. 2 tys. m i jest najwyżej położoną wioską nar- his reign, remained here the Hofburg Imperial Palace, re- cesarz Maksymilian I Habsburg przeniósł się tu wraz ze ciarską Austrii. Choć jest to wysokość Kasprowego Wier- garded today as one of the three most important cultural swoim cesarskim dworem. Po okresie jego panowania po- chu, dojeżdżają tam miejskie autobusy. Stamtąd różny- buildings in Austria. Especially impressive is the huge im- został tu cesarski pałac Hofburg, uznawany dziś za jed- mi wyciągami można dotrzeć nawet na wysokość blisko perial hall, which is still where the most important events in ną z trzech najważniejszych kulturalnych budowli Austrii. 3 tys. m, ale narciarze wybierają głównie trasy zaczynają- the city take place. Nearby Old Town is one of the best pre- Niesamowite wrażenie wywołuje zwłaszcza ogromna sala ce się na wysokości ok. 2,4 tys. m. Większość z nich jest served medieval old towns in the entire Austria. The symbol imperialna, w której do dziś odbywają się najważniejsze stosunkowo łatwa i mogą po niej jeździć nawet począt- of the city is Goldenes Dachl - the „Golden Roof”, which ad- imprezy w mieście. Tutejsze Stare Miasto jest jedną z naj- kujący narciarze. Do wyboru jest kilkanaście różnorod- orns one of the medieval tenements. It was built to celebra- lepiej zachowanych średniowiecznych starówek w całej nych zjazdów i 42 km tras. Trudno więc o monotonię. te the wedding of Emperor Maximilian with the daughter of Austrii. Symbolem miasta jest Goldenes Dachl – „Złoty Dużo bliżej Innsbrucku (ok. 9 km) znajduje się stacja Axa- the Duke of Milan - Bianka Maria Sforza. In her honor, the dach”, który zdobi jedną ze średniowiecznych kamienic. mer Lizum, znana z doskonałych warunków śniegowych bay window roof of the tenement was decorated with 2,738 Powstał on z okazji ślubu cesarza Maksymiliana z córką

i dużej liczby słonecznych dni, nawet zimą. Dwukrotnie gold-plated copper shingles. – Fotloia.com Todeschini © LianeM , Andrea Fot.: księcia mediolańskiego, Bianką Marią Sforzą. Na jej cześć 38 n a s t o k u

Muzeum Swarovskiego co roku odwiedza ponad 700 tys. turystów / The Swarovski Museum is visited every year by over 700 thousand tourists

dach wykusza kamienicy ozdobiono 2738 złocony- flect light. At the end of the tour we, of course, come to the sto- mi miedzianymi gontami. re. Who has stuffed wallet can buy for example a tasteful elephant Obecnie w budynku znajduje się muzeum, w któ- decorated with crystals for nearly 10 thousand Euros. Fortunate- rym prezentowane są eksponaty związane z cesa- ly, there are also less expensive products. And these are definite- rzem Maksymilianem. Jedną z atrakcji Innsbrucka ly most popular. jest kościół Hofkirche, w którym zachwyca marmu- rowy grobowiec Maksymiliana oraz 28 figur nad- Dojazd: Z Warszawy do Innsbrucku można dolecieć samolotem z przesiadką w Wied- naturalnej wielkości wykonanych z brązu, przed- niu lub Monachium. Bilet w obie strony przez Wiedeń kosztuje ok. 1,4 tys. zł, a przez stawiających cesarzy, królów i książąt związanych Monachium – 2,1 tys. Zdecydowanie tańszą opcją jest zakup biletu powrotnego tyl- ko do Monachium za ok. 500-600 zł, a potem dojazd busem do Innsbrucku za ok. z rodem Habsburgów. Warto też zajrzeć do ba- 45 euro w jedną stronę. Do Innsbrucku można też dojechać samochodem. Podróż trwa rokowej katedry św. Jakuba wybudowanej na po- kilkanaście godzin. czątku XVIII w. Z zewnątrz nie sprawia ona wielkie- NOCLEGI: Nocleg w hotelu (3 gwiazdki) – ok. 50-80 euro, nocleg w schronisku mło- go wrażenia, ale wewnątrz zachwycają ogromne dzieżowym – ok. 30 euro. Strona internetowa: www.jugendherberge-innsbruck.at CENY: Wypożyczenie kompletu sprzętu (narty, buty, kijki): 1 dzień – 29 euro, 3 dni freski, bogato zdobiony ołtarz oraz organy. – 87 euro, 5 dni – 126 euro. Dla dzieci do lat 15 oferowane są duże zniżki, nawet do 50 proc. Ceny skipassów: karnet 1-dniowy – 24-41 euro zależnie od ośrodka, 3-dniowy Coś dla kobiet >> Innsbruck to nie tylko hi- skipass ważny we wszystkich ośrodkach – 120,50 euro, 7-dniowy 224,50 euro. storia. Kilkanaście kilometrów za miastem w miej- Ceny w restauracji na stoku w ośrodku narciarskim Kühtai: zupa – 4,20-6,70 euro, szny- cel wiedeński z frytkami – 12,50 euro, spaghetti bolognese – 10,20 euro, naleśniki z se- scowości Wattens znajduje się Muzeum Swaro- rem – 10,50 euro, frytki – 4,90 euro, miejscowe piwo (1/2 litra) – 4,30 euro. vskiego. Co roku odwiedza je ponad 700 tys. tu- rystów, jak łatwo się domyślić, głównie kobiet. Jest DRIVE: You can fly From Warsaw to Innsbruck witch a change in Vienna or Munich. Ro- to drugie pod względem atrakcyjności, po zamku und-trip flight through Vienna costs about 1,400 PLN, and through Munich - 2,100 PLN. A definitely less expensive option is to buy a return ticket only to Munich for about Schonbrum, miejsce w Austrii! W muzeum zgro- 500-600 PLN, then bus transport to Innsbruck for about 45 Euros in each way. You can madzono wiele ciekawych eksponatów inspirowa- also get to Innsbruck by car. The journey takes a dozen or so hours. nych wyrobami Swarovskiego. Jest tu m.in. naj- Hotel accommodation: (3 stars) – approx. 50-80 Euros, youth hostel accommo- większy kryształ świata, ważący 62 kg, praca Andy dation – approx. 30 Euros. Website: www.jugendherberge-innsbruck.at PRICES: Renting a set of of equipment (skis, boots, poles): 1 day– 29 Euros, 3 days– 87 Warhola oraz kryształowa katedra, sala składają- Euros, 5 days– 126 Euros. Children below 15 years have big discounts - even 50 per cent. ca się z 595 luster, od których odbija się światło. Ski pass prices: one-day pass – 24-41 Euros depending on resort, 3-day ski pass valid in Na koniec wycieczki trafiamy oczywiście do sklepu. all resorts– 120.50 Euros, 7-day 224.50 Euros. Kto ma wypchany portfel, może sobie kupić np. Prices at the restaurant on the slope at a ski resort Kühtai: soup– 4.20-6.70 Euros, Wie- ner Schnitzel with French Fries– 12.50 Euros, Spaghetti Bolognese – 10.20 Euros, Pan- gustownego słonia zdobionego kryształkami za cakes with Cottage Cheese – 10.50 Euros, French Fries– 4.90 Euros, local beer (1/2 li- blisko 10 tys. euro. Na szczęście są też tańsze pro- tre) – 4.30 Euros. dukty. I te właśnie cieszą się zdecydowanie więk- szym powodzeniem. www.innsbruck.info 40 n a s t o k u on the slope 41

For families with kids >> Start from 8 March 2014. From that day on which all the world celebrates the International Women’s Day, until the end of winter season, families with children under 12 will rent an apartment for € 560. Ski equipment in the rental shop and Test Center in Ciesz się Paweł Wroński Maso Corto for 6 days for children under 9 will cost only € 20, , for children under 14 - € 50, whereas other customers will re- zimągdy dookoła ceive 15% discounts. wiosna Lady Fun Week >> Lady Fun Week to start on 29 March combined with testing K2 skis, not only downhill skis, but tour skis as well. Nothing of a coincidence! Maso Corto is a great starting point for alpine ski trips with varying degre- es of difficulty. Accordingly, the test program will include one such trip. A romantic dinner in Lazaun mountain hostel wo- uld be another kind of lure. And the finale will include tobog- ganing downhill almost to the hotel door.

Testing the Blizzard brand >> Lady Fun Week ends on 5 April. But K2 skis event will be followed by testing Blizzard brand. From 5 to 12 April, a week under the auspi- ces of Blizzard will also include a dinner in Lazaun mountain hostel. The purpose of the original trips will be to see the ice cave, located on the edge of Hochjoch glacier. A snowcat will take tourists back for lunch in another super- bly located Bella Vista shelter. As the name itself promises, there is indeed a beautiful view from there. During 2 weeks of tests the prices of apartments will start from € 289.50. And the prices of stays, in addition to ski pas- ses, tours and visits to local shelters, will also include on-si- te wellness center - swimming pool, sauna, Turkish bath and infrared cabin. For more detailed information about the entire offer, please contact Sepp Platzgummer and his team of top *** Residence Kurz: Lino, Iwona, Kasia and Anita.

Enjoy winter when spring is all around Maso Corto jest perełką włoskiego Maso Corto is a jewel of Italian Tyrolu. Kameralny, oryginalnie South Tyrol. Intimate, originally Dla rodzin z dziećmi >> Start usytuowany kompleks wypoczynko- located leisure & ski centre 8 marca 2014 r. Od tego dnia, w którym wo-narciarski z lodowcem Hochjoch on the slope of Hochjoch glacier cały świat składa życzenia paniom, do ma tę ogromną zaletę, że białemu sza- has a great advantage for skiers końca zimowego sezonu, rodziny z dzieć- leństwu można się tutaj oddawać na- who can indulge in snow frenzy mi do lat 12 wynajmą apartament w ce- wet wtedy, gdy inne kurorty zamykają even when other resorts already nie 560 euro. W wypożyczalni i Centrum już swoje podwoje. I właśnie dlatego, close their doors. And that is why, Testowym Maso Corto sprzęt narciarski na z myślą o tych, którzy pragną for those who wish to visit the Alps 6 dni dla dzieci do lat 9 będzie kosztować wyjechać w Alpy dopiero w marcu only in March or April, a team tylko 20 euro, dla dzieci do 14. roku ży- bądź kwietniu, zespół Top*** of top *** Residence Kurz cia – 50 euro, a pozostali klienci otrzyma- Residence Kurz przygotował has developed ją 15-procentowe rabaty. specjalne oferty. special offers. © Gorilla - Fotolia.com Fot.: 42 n a s t o k u

Top***Residence Kurz Lady Fun Week >> 29 marca rozpocznie się Lady Fun www.masocorto.it, Week połączony z testami nart K2. I to nie tylko nart zjazdo- [email protected] wych, ale również tourowych. Nieprzypadkowo! Maso Corto tel.: 0039 473 66 25 02 Ski Rent & Test Center to świetny punkt startowy wysokogórskich wycieczek narciar- www.skirent-masocorto.com , skich o różnym stopniu trudności. W związku z tym program [email protected] testów obejmuje jedną taką wycieczkę. Atrakcją innego ro- dzaju będzie romantyczna kolacja w schronisku Lazaun, a jej Zapraszamy na Lady Fun Week oraz Testy nart K2: finałem – zjazd saneczkami niemalże do hotelowych drzwi. 29.03.-05.04.2014 Specjalny program tygodniowy i testy nart, także skitourowych! Testowanie marki Blizzard >> Lady Fun Week Welcome to the Lady Fun Week and testing K2skis: zakończy się 5 kwietnia. Ale zaraz po nartach K2 przyjdzie 29.03. - 04.05.2014 czas testowania marki Blizzard. Od 5 do 12 kwietnia, w ty- A special weekly program and ski tests, also skitouring! godniu pod patronatem Blizzarda, także nie zabraknie kola- Testy nart topowej marki Blizzard oraz specjalny program tygodniowy: cji w schronisku Lazaun. Celem oryginalnej wycieczki będzie 05.04.-12.04.2014 Gdańsk, 11-13.04.2014 grota lodowa, która znajduje się na obrzeżach lodowca Ho- Testing top- brand Blizzard skis and a special weekly program: chjoch. Powrót ratrakiem i obiad w kolejnym efektownie usy- 05.04. - 12.04.2014 tuowanym schronisku Bella Vista. Zgodnie z nazwą rzeczywi- ście roztacza się stamtąd piękny widok. Jak zawsze w cenę wliczone jest korzystanie z basenu, sauny i łaźni tureckiej! As usually, the price includes the use of swimming pool, sauna, Turkish bath! Podczas obu tygodni testowych w apartamencie będzie moż- Specjalne oferty w Wypożyczalni i Centrum Testowym Maso Corto dla rodzin! na zamieszkać już za 289,50 euro. A ceny pobytów, oprócz Special offers for families in a rental shop and Test Center in Maso Corto! karnetów narciarskich, wycieczek i wizyt w okolicznych schro- niskach, obejmą także atrakcje wellness na miejscu – basen, sauny, łaźnię turecką i kabinę na podczerwień.

Szczegółowych informacji o całej ofercie udzielają Sepp Plat- zgummer i jego zespół z Top*** Residenze Kurz: Lino, Iwo- na, Kasia i Anita.

Szczegółowe informacje (po polsku): www.topresidencekurz.it, [email protected] , www.masocorto.it , www.skirent-masocorto.com 44 podróże z historią travels inspired by history 45

An abundance of 160 animal species from all continents >> Let’s begin our journey in the Market Square, surrounded by buildings mainly from the nineteenth and twentieth centuries. There is a place marked as the location of the then City Hall which was towering till the year 1800. The present one was built in 1835. There are houses with arcades attracting attention - No. 18 with a stylish café and No. 3 where is a Natural History Museum, the branch of the National Museum and the Museum of the Dialogue between Cultures. “Animals and Continents” Exhibition is dedicated to ecology, evolution and the zoogeography of animals. The exhibi- tion presents app. 160 specimens of animals from all continents. The recently opened Museum of the Dialogue between Cultures is a modern, interactive site where one can learn about many social problems in the contemporary world. It also approximates ideas of dialogue and coexistence among nations. www.mdk.mnki.pl

A thousand years of the city of Kielce >> Our tour leads from the Main Square along St. Leonard Street and after a few minutes of walking uphill it stops in front of Marek Wołoszyński the house, in which the Museum of the History of Kielce is situated. From 1913 to 1933 it housed the Museum of Polish Tourist Association, indicated on a commemorative plaque. The regular exhibition has been divided into several periods of history. It acquaints visitors with the history of the city dating back almost one thousand years. After visiting the museum, Kielce you should see the building of Kielce Cultural Centre as well as the statue of Henryk Sienkiewicz at the Moniuszko Square. Szlakiem muzeów www.muzeumhistoriikielc.pl

Kielce - the city of museums trail Wśród wielu ciekawych miejsc, Among many attractive Museum full of dolls and toy soldiers >> To 160 okazów zwierząt get there you need to turn right and follow Ewangelicka Street które warto odwiedzić places offered by the capital ze wszystkich kontynentów >> Naszą wędrów- finally reaching Plac Wolności (The Square of Freedom). In w świętokrzyskiej stolicy, of Świętokrzyskie, there are kę rozpoczniemy na Rynku, otoczonym zabudową głów- the period of the partitions of Poland (1795-1918) this was do szczególnie godnych museums which are especially nie z XIX i XX w. Na płycie Rynku zaznaczono miejsce, the center of a district inhabited by tsarist officials and military. polecenia należą mało znane commendable but mostly gdzie do 1800 r. stał ratusz. Obecny zaczęto wznosić There were parades and fairs taking place in the square. The w 1835 r. Uwagę przyciągają kamienice z podcieniami – przeciętnemu turyście muzea. unknown to an ordinary tourist. nr 18 ze stylową kawiarnią i nr 3, w której mieści się pod- Muzeum Dialogu Kultur / Museum of Dialogue between Cultures Zaskakuje ich liczba i różnorod- Their number and thematic legły Muzeum Narodowemu Oddział Historii Naturalnej ność tematyczna. Tym, którzy variety is surprising. Those i Muzeum Dialogu Kultur. Wystawa „Zwierzęta i konty- zatrzymali się na dłużej who stay longer in Kielce, nenty” poświęcona jest ekologii, ewolucji i zoogeogra- fii zwierząt. Ekspozycja pokazuje ok. 160 okazów zwie- w Kielcach, a pogoda akurat and the weather is not good rząt ze wszystkich kontynentów. Niedawno otwarte Mu- nie dopisała, umożliwiają enough, may both spend zeum Dialogu Kultur to nowoczesne, interaktywne miej- pożyteczne spędzenie advantageously their time and sce, w którym można zapoznać się z wieloma proble- czasu i zapoznanie się learn about the history of the mami społecznymi współczesnego świata. Przybliża idee dialogu i współżycia pomiędzy narodami. z historią regionu. region. Fot.: © arch. Muzeum Narodowe w Kielcach Narodowe Muzeum © arch. Fot.: www.mdk.mnki.pl 46 podróże z historią travels inspired by history 47

hallway. The two rooms on the first floor are occupied by an exhibition of photographs, family memorabilia, and the copies of documents related to the January Uprising in 1863. There is also part of a classroom restored in the way typical for the time when it was attended by Stefan Zeromski. www.zeromski.mnki.pl

The Museum of the Kielce Village >> After leav- ing the museum it is worth to visit a shingled mansion of the Laszczyk’s Family (1788-1792) that is situated just across the street. It homes the Museum of the Kielce Village, where some W Kamienicy pod Trzema Herbami mieści się Muzeum Dialogu Kultur W Muzeum Zabawek i Zabawy dobrze bawią się nie tylko dzieci Muzeum Wsi Kieleckiej w dworku Laszczyków temporary exhibitions are held. Afterwards, the trail climbs up The Museum of Dialogue between Cultures is located in the house under the three crests Not only do children have a fun time playing in The Museum of Toys and Games The Museum of Kielce Village in the mansion of the Laszczyk’s Family the street. www.mwk.com.pl 1000 lat historii Kielc >> Z Rynku wychodzimy exhibition halls were located in the building, erected in the ce twórców regionu świętokrzyskiego. Wystawa mode- ul. Św. Leonarda, by po kilku minutach marszu pod górę years 1871-1873, surmounted by a tower with a clock. larstwa z kolei prezentuje modele samolotów, statków zatrzymać się przed domem, w którym mieści się Mu- Nowadays, it is both the largest and the oldest in Poland Mu- i okrętów. W okresie letnim na wewnętrznym dziedzińcu The Chalice of Casimir the Great >> Opposite to zeum Historii Kielc. W latach 1913-1933 mieściło się seum of Toys and Games. It is a place where many adults ex- urządzany jest plac zabaw. Oj, bywają kłopoty z opusz- the cathedral, in a building erected by Kielce bishops in the tu Muzeum Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, perience throwback to their childhood. It is hardly then to be czeniem tego muzeum! eighteenth century, there is a Diocesan Museum located. o czym informuje tablica pamiątkowa. Wystawa stała, surprised that many kids are so reluctant to leave. Interactive www.muzeumzabawek.eu Among the valuable exhibits of religious art from the period of podzielona na kilka okresów, zapoznaje zwiedzających exhibits allow direct contact with the toys and the exhibition of fourteenth to the eighteenth century, there is a chalice from z liczącą prawie 1000 lat historią miasta. Po zwiedze- historical toys, “residing” in a fairytale town, have become a hit. around 1362, founded by Casimir the Great as well as turret niu muzeum dochodzimy do pl. Moniuszki, przy którym Among the exhibits there are dolls and toys originated from dif- W szkole Prusa, Żeromskiego monstrance from the 2nd half of the fifteenth century. wznosi się gmach Kieleckiego Centrum Kultury oraz po- ferent continents. The oldest ones date back to the eighteenth i Herlinga-Grudzińskiego >> Przechodząc przez mnik H. Sienkiewicza. century. Boys will find armies of toy soldiers, model airplanes, pl. Wolności, ul. Mickiewicza i Skwer St. Żeromskiego Paintings of the students of Matejko >> Ca- www.muzeumhistoriikielc.pl and stone blocks. There are many board games and lotto. A toy z charakterystycznym pomnikiem AK dochodzimy do thedral Basilica of the Assumption, as it is often the case, ap- workshop, the final stage of the tour, gives children the oppor- ul. Jana Pawła II. Po prawej stronie, na Wzgórzu Zam- pears to be also a kind of museum. It got its present shape tunity to play with the replicas of old toys, play games, or build kowym, góruje kielecka katedra. My skręcamy w lewo in the eighteenth century. Historic equipment dates back from Muzeum pełne lalek a castle. At the exhibition of folk toys everyone gets to know i zatrzymujemy się przed budynkiem najstarszej średniej i ołowianych żołnierzyków >> Skręcamy handicraft of artists from Świętokrzyskie region. Model exhibi- szkoły w Kielcach, do której chodzili m.in.: Adolf Dyga- Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego w prawo i ul. Ewangelicką dochodzimy do pl. Wolności. tion, for a change, presents models of aircrafts and ships. In the siński, Bolesław Prus, Walery Przyborowski, Stefan Że- Museum of Żeromski’s School Years W okresie rozbiorów był on centrum dzielnicy zamieszki- summertime the inner courtyard becomes the playground. Oh, romski i Gustaw Herling-Grudziński. Obecnie jej część wanej przez carskich urzędników i wojskowych. Na pla- some often have troubles to leave the museum. zajmuje Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego. cu odbywały się defilady oraz targi i jarmarki. We wznie- www.muzeumzabawek.eu Na klatce schodowej i korytarzu umieszczono zdjęcia sionym w latach 1871-1873 budynku zwieńczonym wie- miejsc związanych z pisarzem i okolic, które tak często życzką z zegarem mieściły się hale targowe. Obecnie zaj- opisywał, ilustracje do jego książek i pierwsze wydania muje go największe i najstarsze w kraju Muzeum Zaba- At school of Prus, Żeromski dzieł. W dwóch salach na piętrze urządzono ekspozy- wek i Zabawy. Jest to miejsce, w którym wielu dorosłych and Herling-Grudziński >> Passing through Plac cję fotografii, pamiątek rodzinnych, kopii dokumentów przeżywa powrót do czasów dzieciństwa. Trudno też się Wolności, Mickiewicza Street and Żeromski Square with a dis- związanych z powstaniem styczniowym. Odtworzono dziwić, że wiele maluchów niechętnie je opuszcza. Inte- tinctive monument of the Home Army located, tourists arrive at również fragment klasy z czasów, kiedy chodził do niej raktywne wystawy umożliwiają bezpośredni kontakt z za- the Pope John Paul II street. Kielce cathedral is towering on Stefan Żeromski. bawkami. Hitem jest wystawa zabawek historycznych the right side, on Castle Hill. The trail turns left and leads to the www.zeromski.mnki.pl „mieszkających” w baśniowym miasteczku. Wśród ekspo- oldest secondary school in Kielce, which was attended by fa- natów są lalki i zabawki z różnych kontynentów, najstar- mous Polish writers, among others: Adolf Dygasiński, Boleslaw sza pochodzi z XVIII w. Chłopcy znajdą tu armie ołowia- Prus, Valery Przyborowski, Stefan Zeromski or Gustav Herling- Muzeum Wsi Kieleckiej >> Po wyjściu z muzeum nych żołnierzyków, modele samolotów, kamienne klocki. Grudzinski. Nowadays, its part is occupied by the museum of warto zajrzeć do mieszczącej się po drugiej stronie ulicy Liczne są gry planszowe i loteryjki. W kończących zwie- Stefan Zeromski’s School Years. Photos of surrounding areas, siedziby Muzeum Wsi Kieleckiej w krytym gontem dwor- dzanie Warsztatach Zabawek dzieci mogą pobawić się re- which were so often described by him, illustrations of his books ku Laszczyków (1788-1792), gdzie urządzane są wystawy plikami dawnych zabawek, pograć w gry, zbudować za- and first editions of works as well as some photos of places as- czasowe. Dalej idziemy w górę ulicy. Fot.: © arch. Muzeum Narodowe w Kielcach, Muzeum Zabawek i Zabawy Zabawek w Kielcach, Muzeum Narodowe Muzeum © arch. Fot.:

mek. Na wystawie zabawek ludowych poznajemy pra- sociated with the writer have been placed on the staircase and w Kielcach – K. Pęczalski Narodowe Muzeum © arch. Fot.: www.mwk.com.pl 48 podróże z historią travels inspired by history 49

Dzieła Chełmońskiego, Kossaka, Witkacego >> Na parterze w salach, które w 1914 r. zajmował Józef Piłsudski, znajduje się obecnie sanktuarium Marszałka Józefa Piłsudskiego. Na pierwszym piętrze mieści się Galeria Malarstwa Polskiego i Sztuki Zdobniczej. Pod względem warto- ści zgromadzonych w niej obrazów zajmuje ona szó- ste miejsce w Polsce. Są tu m.in. prace: J. Chełmoń- skiego, W. Gersona, A. Gierymskiego, A. Grottgera, J. Kossaka, A. Kotsisa, J. Malczewskiego, St.I. Witkie- Pałac Biskupów Krakowskich jest jedną z najlepiej zachowanych rezydencji z epoki Wazów wicza, L. Wyczółkowskiego oraz St. Wyspiańskiego. Kapsuła Czasu w Centrum Geoedukacji The Cracovian Bishops’ Palace is one of the best preserved estates from the period of Vasa royal dynasty W galerii Sztuki Zdobniczej można zobaczyć bogaty Time Capsule in the Geo-education Center zbiór szkła, porcelany, sreber oraz mebli. Wychodząc Kielich Kazimierza Wielkiego >> Naprzeciwko the seventeenth and eighteenth century. The main altar, dating z muzeum, warto zejść do pięknego ogrodu włoskie- ver and furniture. After leaving the museum, it is worth to head katedry, w budynku biskupów kieleckich wzniesionym from the first half of the eighteenth century, is decorated by go leżącego na tarasie ziemnym po zachodniej stro- down to the beautiful Italian-style garden spreading on the terrace w XVIII w., mieści się Muzeum Diecezjalne. Wśród cen- the painting of the Blessed Virgin Mary’s Assumption from ap- nie pałacu. at the west side of the palace. nych eksponatów sztuki sakralnej z XIV-XVIII w. znajdują proximately the year 1730. Paintings adorning the ceiling and walls się m.in.: ufundowany przez Kazimierza Wielkiego kielich of the cathedral have been painted by the students of Jan Matejko. In XIX-wieczne więzienie >> Z ogrodu przez Nineteenth-century prison >> From the garden, z ok. 1362 r. i monstrancje wieżyczkowe z II połowy XV w. the northern aisle, we recommend to see the bas-relief of the Virgin przejście w południowym skrzydle wychodzimy na through the passage in the south flank, the trail leads out onto the www.muzeum.kielce.pl Mary with Child, accomplished ​​in 1646 out of one piece of galena ul. Zamkową, którą schodzimy w kierunku Parku Miej- Zamkowa Street which descends towards the City Park and then mined in the nearby site of Karczówka. In the south aisle there is skiego. W dawnych zabudowaniach gospodarczych to a nineteenth century prison, situated in the old farmhouse. The Elżbieta Zebrzydowska’s tombstone, considered a masterpiece of urządzono w XIX w. więzienie, które funkcjonowało prison itself was still running during the war occupation and even Malowidła uczniów Matejki >> Bazylika Ka- Renaissance sculpture art. Before leaving the cathedral, it is strongly jeszcze w czasach okupacji i po wyzwoleniu. Obec- after the liberation of the country. The action of liberation of prison- tedralna Wniebowzięcia NMP, jak to często bywa, jest advised to pause at a miraculous image of Our Lady of Graces from nie mieści się tu Ośrodek Myśli Patriotycznej i Obywa- ers from the hands of communist Home Security has gone down też swoistym muzeum. Swój obecny kształt uzyskała Kielce dating from around 1600. In the south-western part of the telskiej oraz Centrum Współczesnej Sztuki Użytkowej. in history. It was carried out here by soldiers of the underground w XVIII w. Zabytkowe wyposażenie pochodzi z XVII-XVIII w. churchyard cemetery there is a memorial plaque at the burial site of Tuż obok w zabytkowym pałacyku z charakterystycz- movement, under the command of Heda “aka Szary (The Grey)” Ołtarz główny pochodzący z pierwszej połowy XVIII w. zdo- Wojciech Bartos Glowacki, the, hero of the battle near the village of ną basztą mieści się Dom Środowisk Twórczych. Od on the night of 4/5th of August 1945. Now it houses patriotic bi obraz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z ok. 1730 Szczekociny, deceased in Kielce in 1794. zachodu sąsiaduje z nim XVIII-wieczny budynek zaj- think tank and the Center of Contemporary and Utilitarian Arts. r. Malowidła zdobiące sufit i ściany katedry wykonali ucznio- www.katedra-kielce.pl mowany obecnie przez Galerię Współczesnej Sztuki Right next to it, there is an Art Society House, situated in the his- wie Jana Matejki. W nawie północnej warto obejrzeć płasko- Sakralnej. Prezentowane w niej jest malarstwo, gra- toric palace with a distinctive turret on the top. It is neighboring rzeźbę Matki Bożej z Dzieciątkiem, wykonaną w 1646 r. z jed- fika, rysunki i fotografie, m.in.: J. Nowosielskiego, in the West to the eighteenth-century building, currently occupied nej bryły galeny wydobytej na pobliskiej Karczówce. W nawie The Cracovian Bishops’ Palace >> The Kielce T. Kantora, Wł. Hasiora, G. Zemły, A. Myjaka. by the Gallery of Contemporary Sacred Art. There are displayed południowej znajduje się nagrobek Elżbiety Zebrzydowskiej, branch of the National Museum is undoubtedly prominently www.dompraczki.pl paintings, prints, drawings and photographs, including Nowosiel- uważany za arcydzieło renesansowej sztuki rzeźbiarskiej. Za- featured place among the museums in Kielce. Its main office ski’s, Kantor’s, Hasior’s, Zemła’s, Myjak’s etc. nim wyjdziemy z katedry, koniecznie zatrzymajmy się przy cu- is located in the beautiful Cracovian Bishops’ Palace, built on www.dompraczki.pl downym obrazie Matki Bożej Łaskawej Kieleckiej pochodzą- the Castle Hill at the foot of the cathedral. The building was Podróż w Kapsule Czasu >> Po długiej i nie- cym z ok. 1600 r. W południowo-zachodniej części przyko- erected in the years 1637-1644 and is believed to be one of wątpliwie interesującej wycieczce możemy odpo- ścielnego cmentarza znajduje się tablica pamiątkowa w miej- the best preserved estates from the period of Vasa dynasty. cząć w pięknym Parku Miejskim przy Źródełku Biru- Travelling in Time Capsule >> After a long and undoubt- scu pochówku zmarłego w Kielcach w 1794 r. Wojciecha Bar- www.mnki.pl.pl ty. Na zakończenie polecamy odwiedzenie prawdzi- edly interesting trip we have the possibility to relax in the beautiful tosa Głowackiego – bohatera bitwy pod Szczekocinami. wego szlagieru muzealnego ostatnich lat, czyli Cen- City Park at a ‘Biruta’ spring. For the end, we recommend visiting a www.katedra-kielce.pl trum Geoedukacji mieszczącego się w rezerwacie real blockbuster among museums in recent years - Geo-education Artworks of Chełmoński, „Wietrznia”. W nowoczesnym wnętrzu można za- Center located in the modern interior in the area of “Wietrznia” Kossak, Witkiewicz >> On the ground floor in the halls, poznać się z historią geologiczną obszaru kieleckie- reservation. It enables you to take a look at geological history of Pałac Biskupów Krakowskich >> Poczesne which in 1914 were occupied by Marshal Józef Pilsudski, now go i cofnąć się w głąb historii geologicznej w Kapsu- the Kielce region and to move back to the geological pre-historical miejsce wśród kieleckich muzeów zajmuje bez wątpienia there is his sanctuary located. On the first floor there is a Gal- le Czasu – trzeba jednak pamiętać o wcześniejszym period thanks to the Time Capsule. You need to remember though kielecki oddział Muzeum Narodowego, którego główna lery of Polish Painting and Decorative Arts. In terms of value of zgłoszeniu, bowiem chętnych jest wielu, a kapsuła about the earlier booking, as the willing to see it are many, and the siedziba mieści się w przepięknym Pałacu Biskupów Kra- the paintings stored inside, it takes sixth place in Poland. There tylko jedna. capsule is the only one. kowskich zbudowanym na Wzgórzu Zamkowym u stóp are paintings by J. Chełmoński, W. Gerson, A. Gierymski, A. www.centrum-geoedukacji.pl www.centrum-geoedukacji.pl katedry. Obiekt wzniesiony w latach 1637-1644 jest jed- Grottger, J. Kossak, A. Kotsis, J. Malczewski, St. I. Witkiewicz, ną z najlepiej zachowanych rezydencji z epoki Wazów. L. Wyczółkowski and St. Wyspiański. The gallery of the Deco- Dojazd: pociągiem, autokarem lub samochodem / Access: by train, bus or car Regionalne Centrum Informacji Turystycznej / Regional Tourist Information Centre ul. Sienkiewicza 29, 25-007 Kielce www.mnki.pl.pl rative Arts displays extensive collection of glass, porcelain, sil- w Kielcach – K. Pęczalski Narodowe Muzeum © arch. Fot.: Wołoszyński © M. Fot.: www.um.kielce.pl 50 spacerem po... walking around... 51

dachimie ambony o kształcie gwiazdy umieszczono na niebieskim tle złote słońce (z twarzą), księżyc, gwiazdy i mknącą w stronę słońca kometę. To chyba jedyne ów- czesne przestawienie komety Halleya, która widoczna była w 1607 r. Budziła ona lęk, o czym świadczy napis na zapiecku ambony: ,,…ukazała się kometa, zwiastują- ca klęskę i nieszczęścia. Na podziękowanie Bogu za szczę- śliwe oddalenie klęsk została ufundowana przez Hr. Re- chenberg ze Sławy Śląskiej jako votum dziękczynne…”. Sama ambona, wykuta w piaskowcu w 1619 r jest wybit- nym dziełem, doskonale przemyślanym i perfekcyjnie wy- konanym. To trzeba koniecznie zobaczyć! und: a golden sun (with a face), the moon, stars, and a comet ru- shing towards the sun. This is probably the only one modern depic- Dzieło Karla Friedricha Schinkela >> Projektan- tion of the Halley’s Comet, which was visible in 1607. It aroused fear, tem kolejnej sławskiej świątyni – stojącego w rynku klasycy- which proves the inscription on the back panel of the pulpit: „...The stycznego kościoła Miłosierdzia Bożego z 1836 r. – jest sam comet appeared which announces disaster and unhappiness. Than- Karl Friedrich Schinkel, najwybitniejszy niemiecki architekt king God for the happy dismiss of the disaster it has been sponso- XIX w. Nieopodal wznosi się piękny barokowy pałac z lat 30. red by Hr. Rechenberg from Sława Śląska as a thanksgiving vote...”. XVIII w. W jego mury wkomponowane są pozostałości spa- The pulpit itself, carved in sandstone in 1619, is a remarkable work, Michał Rembas lonego w 1721 r. zamku. Pa- well thought out and perfectly carried out. łac (obecnie własność prywat- This has to be seen! na) otoczony jest starym par- kiem. Od strony jeziora rosną The work w nim dwie sosny czarne. Jedna of Karl Friedrich Schinkel >> At the famous lake z nich, z XIX w., jest najpotęż- The designer of the next Sławska temple niejszym drzewem tego gatun- - a located in the square classicist church Ornitolodzy, wędkarze i... brydżyści >> „Śląskie Ornithologists, anglers and... bridge players >> ku w Polsce – w obwodzie liczy of Divine Mercy of 1836 - is no one else Morze” – tak nazywane było jeszcze „za Niemca” tutej- „Silesian sea” – so was called (even during the „German Ti- 3,7 m, mierzy 23 m wysokości, but Karl Friedrich Schinkel, the most pro- sze Jezioro Sławskie. Będące częścią Pojezierza Sławskie- mes”) the nearby Sławskie Lake. The Sławskie Lake, being co daje jej wśród sosen czarnych minent German architect of the ninete- go jezioro rozciąga się na blisko 850 ha i jest najwięk- a part of the Sławskie Lake District, stretches over the area trzecie miejsce w Polsce. enth century Nearby rises a beautiful Ba- szym jeziorem w całym województwie lubuskim. Co cie- of almost 850 acres and is the largest lake in the whole Lu- roque palace of the 30’s of the 18th cen- kawe, ma ono wysepki o łącznej powierzchni około 10 busz Voivodeship. Interestingly, it has islands with a total area Sławska Noc Reggae >> Kiedy najlepiej odwiedzić Sła- tury. Remains of the castle burnt in 1721 were integrated into its ha. Jezioro cenią sobie ornitolodzy, bo jest znaną osto- of approximately 10 hectares. The lake is valued by ornitho- wę? Najlepiej w lipcu. Dobrze o tym wiedzą miłośnicy ja- walls. The palace (currently a private property) is surrounded by an ją ptactwa błotno-wodnego na skalę europejską, a tak- logists because it is a well-known water and marsh birds refu- majskich rytmów – od 2009 r. odbywa się tu Sławska Noc old park. From the side of the lake, two black pines grow in it. One że wędkarze i turyści. Nad jego brzegami ulokowało się gium on a European scale. And also anglers and tourists - on Reggae z udziałem znanych muzyków polskich i zagra- of them, from the 19th century, is the most powerful tree of this blisko 30 ośrodków wypoczynkowych. Pierwszy z nich its shores lie nearly 30 holiday resorts. The first one was built nicznych. Sceneria koncertów wymarzona: odbywają się species in Poland - it has 3.7m in circumference. The pine is 23m powstał tu jeszcze w 1927 r. Latem po wodach jeziora here as early as in 1927. In the summer, on the waters of the one na miejskiej plaży. A i publiczność dopisuje, co do- high which makes it the third tallest black pine in Poland. kursuje niewielki turystyczny stateczek „Lubuszanin II” lake, regularly sails a small tourist boat „Lubuszanin II” (tel. brze świadczy o poziomie imprezy – w ubiegłym roku ba- (tel. 667 060 789). A na miejskiej plaży w Sławie znaj- +48 667 060 789). And at the city beach in Sława, we will wiło się tu aż 15 tys. fanów. Przy okazji festiwalu nad je- Sławska Reggae Night >> When is it best to visit Sława? dziemy aż 70-metrową zjeżdżalnię. Nie brakuje też wypo- find a slide that is as many as 70 meters long. There are many ziorem powstaje miasteczko namiotowe – na przeszło ty- Best in July. Enthusiasts of Jamaican rhythms are well aware of życzalni sprzętu wodnego, trzeba jednak wiedzieć, że fale water sports equipment rentals. Nonetheless, one must bear siąc namiotów. it - since 2009, this place hosts the Sławska Reggae Night with bywają tu bardzo duże. in mind that the waves can be very big in here. Counting al- the participation of famous Polish and foreign musicians. The sce- Liczące prawie 4 tys. mieszkańców miasteczko znane jest most 4 thousand residents town is well-known for the Sława nery of concerts is dream-like: they take place at the city beach. z Kongresu Brydża Sportowego, na który co roku w lipcu Bridge Congress, which every year draws over 1000 people. A and the audience turns up in large numbers, which reflects przyjeżdża przeszło 1000 osób. Na Nowym Rynku mieści In the New Market Square there is a Blues Stars Alley with well on the level of the event - last year, as many as 15 thousand się Aleja Gwiazd Bluesa z odciskami dłoni znanych pol- handprints of famous Polish bluesmen. fans were having fun here. On the occasion of the festival, a tent skich bluesmanów. city is set up by the lake – for over a thousand tents. Halley’s Comet in a Renaissance church >> A lo- Kometa Halleya w renesansowym kościele >> Miej- cal oddity is a late Renaissance church dedicated to Saint Micha- Informacja turystyczna: w Urzędzie Miejskim, scową osobliwością jest późnorenesansowy kościół św. el the Archangel from the early 17th century. In fact, the pulpit’s sta- ul. H. Pobożnego 10, tel. 68 355 83 23/24 Michała Archanioła z początku XVII wieku. Otóż na bal- r-shaped canopy displays the following objects on a blue backgro- Tourist information: in the City Offices, 10 H. Pobożnego Street, tel. (48 68) 355 83 23/24 www.slawa.pl www.slawa.pl 52 m i e j s c e p l a c e 53

Kotelnica Białczańska jest jedną z największych stacji narciarskich w Gminie Bukowina Tatrzańska Kotelnica Białczańska is one of the largest ski resorts in Bukowina Tatrzańska

Gmina Bukowina Tatrzańska obejmuje ziemie leżące na styku dwóch krain oddzielonych Białką, rwącą, krystalicznie czystą rzeką, wypływającą z serca Tatr. Na jej lewym brzegu znajduje się Podhale, na prawym Spisz.

Ich odrębność, odmienna historia i kultura, a jednocze- Spa w Bukowinie Tatrzańskiej oferuje atrakcje dla dorosłych i dla dzieci śnie wzajemne przenikanie się tworzą specyficzny klimat The spa in Bukowina Tatrzańska offers a lot of fun for old and young „pogranicza”, dostrzegany na pierwszy rzut oka i stano- wiący o jego niepowtarzalności. W Gminie Bukowina Ta- The municipality includes the lands located at trzańska położone są najważniejsze miejsca polskich Tatr: the junction of two territories, Podhale on the Morskie Oko, Rysy, Dolina Pięciu Stawów Polskich, Orla left side and Spisz on the right side. They are Perć, Wołoszyn, Świnica. separated with the Białka, a crystal-clear river rising in the High Tatras. Dla narciarzy i snowboardzistów >> Even though both territories have a different character and Gmina jest atrakcyjna o każdej porze roku. Wiosną, la- don’t share the same past, they have always been interac- tem i jesienią można przemierzać tatrzańskie szlaki, któ- ting with each other. This is how the specific atmosphere of re liczą ok. 210 km, a zimą oddać się białemu szaleń- the ‘borderland’ that you can feel and see at the first glance stwu. Dobrze zorganizowane i bezpieczne stacje narciar- was created. In Bukowina Tatrzańska you can visit the most skie w Gminie Bukowina Tatrzańska, wzorowane na alpej- spectacular spots in the Tatra Mountains: Morskie Oko, skich, należą do czołówki zimowych ośrodków w Polsce. Rysy, Dolina Pięciu Stawów Polskich (Five Lakes Valley), Trasy narciarskie są znakomicie przygotowane, oświetlo- Orla Perć (Eagle’s Path), Wołoszyn and Świnica. BUKOWINA TATRZAŃSKA ne, sztucznie dośnieżane i systematycznie unowocześnia- ne. Działają tu dobrze zaopatrzone wypożyczalnie sprzę- FOR SKIERS AND SNOWBOARDERS >> The region tu i szkoły narciarskie. Stacje mają zaplecze usługowe, has something to offer in any season. In spring, summer and Gmina z Morskim Okiem handlowe i gastronomiczne. Największe stacje w gmi- fall you are welcome to hike along the 210 km long trails and Fot.: S. Pytel Fot.: nie to: Kotelnica Białczańska i Bania w Białce Tatrzań- in winter you can simply enjoy the snow fun. The ski stations BUKOWINA TATRZAŃSKA – A municipality with Morskie Oko 54 m i e j s c e 55

Po narciarskich szaleństwach warto zregenerować siły w basenach „Terma Białka” w Białce Tatrzańskiej

After a day spent on skiing, a visit in the pools of ‘Terma Białka’ in Białka Tatrzańska will surely help you regenerate your muscles

in Bukowina Tatrzańska, modeled after the Alpine slopes, are well organized, safe and offer the best conditions in Po- land. The ski-runs are well-prepared, lightened and if neces- sary, covered with man-made snow. There are also a couple Nocne jazdy na dobrze oświetlonych wyciągach Bania w Białce Tatrzańskiej of ski rental shops and ski schools right next to the slopes. Night skiing at the well lightened slope ‘Bania’ in Białka Tatrzańska The largest stations in the area are: ‘Kotelnica Białczańska’ and ‘Bania’ in Białka Tatrzańska, ‘Olczański’ and ‘Rusiński’ skiej, „Olczań-ski” i „Rusiń-ski” w Bukowinie Tatrzańskiej, in Bukowina Tatrzańska, „Hawrań” in Jurgów, and ‘Kozinie- „Hawrań” w Jurgowie oraz „Koziniec” i „Litwinka-Grapa” c’and ‘Litwinka-Grapa’ in Czarna Góra. w Czarnej Górze. RELAX IN THE SPA >> After having practiced hiking, Relaks w termach >> Po górskich wędrówkach, mountain jogging or skiing, the thermal baths are definite- biegach czy intensywnych zjazdach warto skorzystać ly worth a try. The recreational and remedial centers with a z basenów termalnych. Kompleksy rekreacyjno-rehabilita- wide offer on spa services - BUKOVINA Terma Hotel Spa in cyjne z rozległymi aneksami SPA – BUKOVINA Terma Ho- Bukowina Tatrzańska and ‘Terma Białka’ in Białka Tatrzań- tel Spa w Bukowinie Tatrzańskiej i „Terma Białka” w Białce ska are the largest and most advanced resorts of this type Tatrzańskiej – należą do największych i najnowocześniej- in Europe. szych tego typu obiektów w Europie. ACCOMMODATION >> The number of places to stay Noclegi >> Liczba miejsc noclegowych na terenie in the municipality area exceeds 20, 000. The accommo- Gminy przekracza 20 000. Baza noclegowa jest bardzo dation facilities are diverse – from guest rooms in an agri- zróżnicowana – można wybierać od pokoi gościnnych tourism farm through three-star guest houses to four-star w gospodarstwach agroturystycznych przez trzygwiazd- hotels. kowe pensjonaty po czterogwiazdkowe hotele.

Urząd Gminy w Bukowinie Tatrzańskiej / Municpality Office in Bukowina Tatrzańskia ul. Długa 144, 34-530 Bukowina Tatrzańska, tel. 18 20 772 02 [email protected] Fot.: S. Pytel Fot.: www.gmina.bukowinatatrzanska.pl 56 m i e j s c e p l a c e 57

Maria Fudała, Paweł Wroński

Celle – Dolna Saksonia Świetny cel wycieczki

Celle – Lower Saxony – A great trip destination

Dolnosaksońskie miasteczko Celle, a Lower Saxony town, Celle zachowało układ ulic i placów z 1292 r., a więc Celle retained the arrangement of streets and squares from z czasów panowania księcia Ottona Srogiego, który mia- 1292, i.e. from the reigning times of Duke Otto the Strict, who Celle jest niczym szkatułka. is like a casket. Exquisitely sto założył. Układ tym ciekawszy, że dominuje w nim founded the city. The arrangement is even more interesting Kunsztownie zdobiona kryje decorated, hides inside 500 pieczołowicie odrestaurowanych szachulcowych do- given that 500 lovingly restored half-timbered houses dominate mów. Ich konstrukcja opiera się na szkielecie z grubych in it. Their design is based on a framework of thick beams. The we wnętrzu bezcenne perły priceless pearls - intriguing belek. Przestrzenie między belkami wypełniają glina i ce- spaces between the beams are filled with clay and bricks. The – intrygujące obiekty gły. Na elewacjach pomalowanych tak, by nie ukrywać façades are painted in such a fashion so as not to hide the con- historical and contemporary konstrukcji, powstaje charakterystyczna krata. Najstarszy struction, which creates a characteristic chequered pattern. The

historyczne i współczesne. objects. © BirgitMundtOsterwiec - Fotolia.com Fot.: dom pochodzi z 1526 r. oldest house was built in 1526. 58 m i e j s c e p l a c e 59

hide wonderful altars and sculptures. Like a typical Gothic build- ing, it pierces the sky with a soaring tower. Every day at 9:30 AM and 5:30 PM, sounds of the trumpet flow from there. The bugle call is played in accordance with the tradition to the four corners the world. Nearby stands the Old Town Hall. The first mentions of this building are from 1378. The cellar is occupied by the “Rat- skeller”, a restaurant serving exquisite dishes prepared accord- ing to original recipes. Therefore, one can taste lamb, venison, dishes with asparagus or chanterelles. The most famous local dish is the cream soup. Its recipe is based on a mix of eight spe- cially selected herbs. Not far rises the new City Hall, which occu- Pierwsze wzmianki o budynku starego ratusza pochodzą z 1378 r. Nowy ratusz zajmuje budynek XIX-wiecznych koszar pies the former barracks building. This is a neo-Gothic building, The first records of the Old Town Hall date back to 1378 The new Town Hall is situated in 19 c. barracks which was built for the Hanoverian infantry regiment in 1873. The existing once 300 rooms could accommodate 1,200 sol- Domy jak z baśni >> Prawdziwym skarbem jest jed- Houses like from a fairy tale >> However, the real diers. They were the largest barracks in the German empire. This nak nieco młodszy budynek. Jak głosi napis na fasa- treasury is a little bit younger building. As says the inscription on part of the old town is separated from the ducal castle (Das Cel- dzie, wzniesiony w 1532 r. dla Simona Hoppenera. Po- the façade, erected in 1532 for Simon Hoppener. Colloquially ler Schloss) by a beautifully landscaped park. The castle, in turn, tocznie nazywany Hoppenerhaus wznosi się przy rynku called Hoppenerhaus, rises by the market square and astounds is the oldest building in Celle. It was built before the year 1318, i wprawia w zdumienie każdego, kto go zobaczy po raz anyone who sees it for the first time. It surprises not only with but after numerous reconstructions it has today not only Gothic pierwszy. Zadziwia nie tylko rozmiarami, choć to niezwy- but also Renaissance and Baroque features. From the 14th cen- its size, even though it is an impressive six-storey building, but Hoppenerhaus przyciąga uwagę bogatą dekoracją kle okazała sześciopiętrowa budowla, ale przede wszyst- mostly with the rich decoration. One can find there plant and Hoppenerhaus lavish decoration is an eye-catching feature tury to 1705, this was the place of residence of the princes of kim bogatą dekoracją. Są w niej roślinne i figuralne orna- figural ornaments, figures of people and animals, mythical and Welfen Braunschweig-Lüneburg, and in the 19th century, the menty, postacie ludzi i zwierząt, mitycznych i rzeczywi- real creatures, allegories and masks in a variety of contorted King of Hanover chose it for his seat. Today it houses a museum stych stworzeń oraz alegorie i ma- grimaces. Above the entrance, in the middle Nie tylko drewno >> Pośród szachulcowych domów presenting interiors of different ages, and a Renaissance chapel, ski powykrzywiane w różnorodnych of the front wall, sits a golden lion and holds wznoszą się także zabytkowe budowle kamienne. Jedną which is regarded in northern Germany as the most beautiful ex- grymasach. Nad wejściem, pośrod- a coat of arms in its paws. Historic houses z najcenniejszych jest kościół mariacki z 1308 r. Jego trzy- ample of architecture of that period. In the castle there is also the ku ściany frontowej, siedzi złoty lew of the old town fulfil, like centuries ago, resi- nawowe wnętrze kryje wspaniałe ołtarze i rzeźby. Jak na oldest Baroque theatre in Europe. It was founded in 1617, and i trzyma w łapach herb. Zabytkowe dential functions. Many were converted into budowlę gotycką przystało, świątynia rysuje niebo strzeli- still performs its function as the “Castle Theatre”. domy starówki pełnią tak jak przed hotels, and in their basements establishment stą wieżą. Codziennie o 930 i 1730 płyną stamtąd dźwięki wiekami funkcje mieszkalne. Nieje- were restaurants and shops with a diverse as- trąbki. Hejnał odgrywany jest zgodnie z tradycją na czte- XIV-wieczny kościół miejski św. Marii należy do najstarszych budowli w Celle den zamieniono na hotel, a w przy- sortment. Due to their location and an inter- ry strony świata. Nieopodal wznosi się stary ratusz. Pierw- 14 c. St. Mary church is one of the oldest buildings in Celle ziemiach zadomowiły się restauracje esting offer it is worth to visit at least several sze wzmianki o tym budynku pochodzą z 1378 r. Piwni- i sklepy z różnorodnym asortymen- of them. Firstly, delicatessen “Huth’s Kaffee ce natomiast zajmuje „Ratskeller”, restauracja serwująca tem. Ze względu na usytuowanie & Feinkost”. It was opened in 1851 and has wykwintne dania przyrządzane według oryginalnych re- i ciekawą ofertę warto przynajmniej on offer 100 kinds of tea, 20 kinds of daily ceptur. Można więc skosztować jagnięciny, dziczyzny, po- kilka z nich odwiedzić. Po pierwsze freshly roasted coffee and a huge selection of traw ze szparagów czy kurek. Najsłynniejszym lokalnym delikatesy „Huth’s Kaffee & Fein- sweets. In shops “Vom Fass” and “Der Zapf- daniem jest zupa krem. Jej receptura oparta jest na mie- kost”. Otwarto je w 1851 r. W ofer- hahn”, one can taste drinks and buy the cho- szance ośmiu specjalnie dobranych ziół. cie jest 100 gatunków herbaty, 20 sen one in an interestingly designed carafe. Niedaleko wznosi się nowy ratusz, który zajmuje budynek rodzajów codziennie świeżo palo- In a historic house, there is also a respectable dawnych koszar. To budowla neogotycka, którą wzniesio- nej kawy oraz ogromny wybór sło- Złoty lew nad wejściem do Hoppenerhaus Pharmacy under the Lion - “Löwenapotheke”. no dla regimentu hanowerskiej piechoty w 1873 r. W 300 dyczy. W sklepach „Vom Fass” i „Der Golden lion above the entrance to Hoppenerhaus The building is even more interesting given istniejących niegdyś pomieszczeniach mogło mieszkać Zapfhahn” można skosztować trun- that it stands beside the courtyard arranged 1200 żołnierzy. Były to największe koszary w niemieckim ków, a wybrany kupić w ciekawie in the place of the former tournament square cesarstwie. Tę część starówki oddziela od zamku książę- zaprojektowanej karafce. W zabytkowym domu mieści (Stechbahn). Engraved in the pavement horseshoe is a reminder cego (Das Celler Schloss) pięknie zagospodarowany park. się także szacowna Apteka pod Lwem – „Löwenapothe- of an unfortunately ended duel that took place in 1471. In that Zamek zaś jest najstarszą budowlą w Celle. Został wznie- ke”. Obiekt tym ciekawszy, że stoi przy dziedzińcu urzą- year, Prince Otto II fell from his horse and died. siony przed 1318 r., ale po licznych przebudowach nosi dzonym na miejscu dawnego placu turniejowego (Stech- dziś cechy nie tylko gotyckie, ale również renesansowe bahn). Wyryta w bruku podkowa jest pamiątką niefortun- Not only wood >> Among the half-timbered houses, rise i barokowe. Od XIV w. do 1705 r. rezydowali tutaj ksią- nie zakończonego pojedynku, jaki miał miejsce w 1471 r. up also historic buildings made of stone. One of the most impor- żęta Welfen Braunschweig-Lüneburg, a w XIX w wybrał ją

Książę Otton II runął wtedy z konia i się zabił. tant is the Church of Saint Mary’s of 1308. Its three-nave interiors Mapics - Fotolia.com © borisb17, BildPix.de, Fot.: Fotolia.com myschka79- © BirgitMundtOsterwiec, Fot.: na swoją siedzibę król Hanoweru. Dziś mieści się tu muzeum 60 m i e j s c e

Modern accents >> Modern accents are skilfully blended into the old urban tis- sue of Celle. The visitor will, first of all, notice sculptures created by contemporary artists. Particularly expressive are works by French sculptor Jean Ipoustéguy - “Lecture” present- ing a reading girl, and “Man Passing through the Door” invites us to reflect, referring to the mythological crossing of a man across the W zamku w Celle w XIX w. rezydował król Hanoweru River Styx. Opposite the famous Höppener The castle in Celle was the king of Hanover’s residence in 19 c. Haus, there is a group of lantern figures. Each represents a different type of human charac- prezentujące wnętrza z różnych epok oraz renesansowa kaplica, która uchodzi ter, and at the signal from motion sensors the w północnych Niemczech za najpiękniejszy przykład architektury z tego okre- lanterns begin to speak, and even talk to each su. Na zamku znajduje się również najstarszy teatr barokowy w Europie. Zało- other. They tell anecdotes, sometimes repeat żono go w 1617 r. i wciąż pełni swoją funkcję jako „Teatr Zamkowy”. funny sayings, they can also play a small skit. However, the most innovative and by all means Współczesne akcenty >> W starą miejską tkankę Celle zręcznie wkom- most successful project is the Museum of Art ponowane są współczesne akcenty. Zwiedzającemu rzucają się w oczy (Kunstmuseum Celle). It has already gained a przede wszystkim rzeźby wykonane przez współczesnych artystów. Szcze- wide renown because it is the world’s first facil- gólną ekspresją odznaczają się wśród nich dzieła francuskiego rzeźbiarza Je- ity of this kind, open around the clock. Glass ana Ipoustéguy – „Lektura” przedstawia zaczytaną dziewczynę, a „Mężczy- façades of buildings let you play with light, and zna przekraczający bramę” skłania do refleksji, nawiązując do mitologicz- sophisticated light and sound systems blur the nej przeprawy przez rzekę Styks. Naprzeciwko słynnego Hoppenerhausu boundaries between art and real space, be- znajduje się grupa latarnianych figur. Każda symbolizuje inny typ ludzkiego tween the building and the city surrounding it. charakteru, a na sygnał z czujników ruchu latarnie zaczynają mówić, a na- The impression is strongest at night, when the wet rozmawiać ze sobą. Opowiadają anegdoty, czasami powtarzają zabaw- glass foyer of the museum exudes a luminous ne powiedzonka, potrafią też odegrać krótki skecz. Najbardziej nowator- glow, like a colourfully glittering crystal. skim i ze wszech miar udanym projektem jest jednak Muzeum Sztuki (Kun- stmuseum Celle). Zyskało już szeroki rozgłos, bo jest pierwszym na świecie In Celle, it is hard to be bored >> obiektem tego typu, czynnym całą dobę. Szklane fasady budowli pozwala- In addition to numerous historical monuments ją grać światłem, a wyrafinowane instalacje świetlne i dźwiękowe sprawia- in the city, there is also a unique facility that ją, że zacierają się granice między sztuką i rzeczywistą przestrzenią, mię- will interest lovers of flowers. It is the Orchid dzy budynkiem i otaczającym go miastem. Wrażenie jest najsilniejsze wła- Centre, where floral exhibitions and fairs are śnie nocą, gdy szklane foyer muzeum roztacza świetlisty blask, niczym kolo- held. On the River Aller, flowing through the rowo skrzący się kryształ. city, regularly sail small excursion ships, but you can also canoe it downstream or get on W Celle trudno się nudzić a romantic gondola. The calendar of cultural Poza licznymi zabytkami w mieście znajduje się oryginalny obiekt, który zain- events in Celle includes a variety of events. teresuje wielbicieli kwiatów. Mowa o centrum orchidei, w którym organizo- The most interesting ones undoubtedly in- wane są targi i wystawy florystyczne. Po przepływającej przez miasto rzece clude the July’s Old Town Festival, Wine Aller kursują wycieczkowe stateczki, ale można też spływać z jej nurtem kaja- Market, customarily held at the turn of July kiem lub wsiąść do romantycznej gondoli. Kalendarz wydarzeń kulturalnych and August, Autumn Stallion Parade - a huge Celle obejmuje różnorodne imprezy. Do najciekawszych należą bez wątpie- equestrian festival, always taking place at the nia lipcowe Święto Starówki, organizowany zwyczajowo na przełomie lipca turn of September and October, and the Celle i sierpnia Jarmark Winny, jesienna Parada Ogierów – odbywający się zawsze Christmas Market, which by a widespread na przełomie września i października wielki festyn hippiczny oraz Jarmark Bo- custom in Germany continues throughout the żonarodzeniowy, który rozpowszechnionym w Niemczech obyczajem trwa Advent - from late November to Christmas przez cały adwent – od ostatnich dni listopada do wigilii Bożego Narodzenia. Eve. Celle is a great trip destination through- Celle jest świetnym celem wycieczkowym przez cały rok. out the year. www.celle.de, www.region-celle.de Fot.: © Fabio Lotti - Fotolia.com Lotti © Fabio Fot.: 62 podróże kulinarne travels via the kitchen 63

Anna Kłosowska re and I, unfortunately, was the pilot of the group this unsatisfied man was part of. Naturally, I translated the Ketchup do pasty? complaint to the waiter, who was astonished to the hi- ghest extent, but he still could not understand what the matter was. Too hard? But pasta must be Al Dente! Basta! 10 commandments of Barilla >> ”Foreign to- urists visiting Italy can even be dressed in a way that they deceptively resemble us, however, there is one place where we will immediately unmask them - at the table because as they get down do eating, they evoke in us, depending on our mood, laughter or even hor- ror” - comments a serious, all in all, Italian business newspaper “Il Sole 24 Ore”. Because foreigners, even though they have in their countries thousands of piz- za restaurants, they simply do not know how to eat all’italiana - say Italians. This is why they, that is us, need to be educated. Barilla, one of the leaders in pa- sta production in Italy (its tagiatella, fusilli and lasagna can also be bought in our grocery stores) - created a decalogue - The 10 Italian Cooking Commandments:

Ketchup to pasta? – BASTA!

Spaghetti, pasta, pizza, cappuccino Spaghetti, pasta, pizza, cappuccino fortunnie byłam pilotką grupy, do której – te słowa doskonale znamy, bo kojarzą - we perfectly know these words because należał też niezadowolony mężczyzna. they remind us of the delicious Italian Naturalnie reklamację przetłumaczyłam nam się z pyszną, włoską kuchnią. cuisine. But do we have the faintest idea zdumionemu do najwyższych granic kel- Ale czy mamy o niej choć blade pojęcie? about it? nerowi, ale on i tak dalej nie rozumiał, o co chodzi. Za twarde? Przecież spa- – Ten makaron jest za twardy – jak go ugotowałeś, pa- - This pasta is too hard - how did you cook it, plon- ghetti musi być al dente! canie? – czerwony z wściekłości turysta znad Wisły od- ker? - a tourist from over the Vistula River, red with an- sunął talerz dymiącego spaghetti. – I mówią, że Ita- ger, pushed away a plate of steaming spaghetti. - and Barilli 10 przykazań >>„Zagra- liańce umieją robić kluchy! Brednie! – dodał. Znajdo- they say that Italians know how to make pasta! Non- niczni turyści odwiedzający Italię mogą

waliśmy się w trattorii na rzymskim Zatybrzu, a ja, nie- sense! - he added. We were in a trattoria in Trasteve- - Fotolia.com Chabraszewski © Jacek Fot.: być nawet przebrani tak, że do złudze- Fot.: © anko_ter - Fotolia.com © anko_ter Fot.: 64 podróże kulinarne travels via the kitchen 65

1. You shall not sip cappuccino during a meal! (Very common in our country) Caesar Cardini, ale już po emigracji za Wielką already well-known dish Fettuccine al Burro, that 2. Risotto and pasta are NOT a side dish. (In Poland Wodę, gdzie został wziętym restauratorem. Sa- is with Parmesan and butter, in order to make it - why not?!) łatka zrobiła karierę wśród gwiazd Hollywoodu easier for his pregnant wife to eat the dish Per- 3. You shall not add oil to pasta water! (And yet, w latach 30. XX w). haps that is why it is not associated with Alfred? many well known chefs advise to do so - out of 8. Serwetki w biało-czerwoną kratkę nie zdobią restau- 10. You shall respect tradition and what Italian mam- pity I will not provide the names) racji w Italii (tymczasem ich użycie w innych krajach ma says. In accordance with the matriarchal tra- 4. Ketchup on pasta: please, don’t. (In Poland, at ma podkreślać „włoskie klimaty” danego lokalu). ditional of an Italian house, one needs to eat a the end of the People’s Republic of Poland, when 9. Fettuccine Alfredo – nikt na Półwyspie Apeniń- meal in the company of people close to their he- restaurants started serving spaghetti, using ket- skim nie zna takiego dania. Co prawda prze- art - never alone, watching TV. Family and love chup instead of tomato sauce was a rule. Ano- pis stworzył rzymski restaurator Alfredo Di Le- - amore is crucial. ther “sin”, resulting very often from thriftiness, is lio. Jednak nie był on spektakularny – po prostu substituting the expensive Parmesan with regular do znanego już dania fettuccine al burro, czyli This list should also include a ban on cutting threads yellow cheese). z parmezanem i masłem, dodał podwójną ilość with a knife and fork and overcooking pasta, which, 5. Spaghetti Bolognese? No way, it’s Tagliatelle! (It masła, aby swojej żonie w ciąży ułatwić jedzenie as has already been mentioned, must be Al Dente, a nia nas przypominają, ale jest jedno miejsce, gdzie na- was invented elsewhere, and the “poor” Bolo- potrawy. Może dlatego nie jest kojarzona z Al- bit hard. And espresso has to be no more than for one tychmiast ich zdemaskujemy – przy stole, bo gdy za- gna was simply dishonourably used for marke- fredem? good gulp, as well as served in a cup made of thick bierają się do jedzenia, to wywołują w nas, w zależno- ting purposes). 10. Należy przestrzegać reguł maminej kuchni, czy- porcelain as it holds the heat. Espresso served today ści od humoru, śmiech lub wręcz przerażenie” – komen- 6. Chicken Pasta: not in Italy. Yet Americans are sure li cucina della mamma. Zgodnie z matriarchal- in bars in small glasses for spirits such as vodka is cal- tuje poważny bądź co bądź włoski dziennik ekonomicz- of it. ną tradycją włoskiego domu, posiłek trzeba spo- led caffè in vetro. ny „Il Sole 24 Ore”. Bo cudzoziemcy, choć mają u sie- 7. “Caesar salad” (It was invented by an Italian, Ca- żywać w towarzystwie drogich naszemu sercu bie w kraju tysiące pizzerii, jeść all’italiana po prostu nie esar Cardini, but just after emigrating across the osób – nigdy zaś w samotności, przed telewizo- Where the pope is, there also is pasta >> Ita- potrafią – twierdzą Włosi. Dlatego trzeba ich, czyli nas, Big Pond, where he became a popular restaura- rem. Rodzina i miłość – amore, to podstawa. lians are obsessively in love with their cuisine. Even to edukować. Barilla, jeden z liderów produkcji makaronu teur. The salad made ​​a career among Hollywood such extent that when John Paul II was about to set w Italii (jego tagliatelle, fusilli czy lasagne można kupić stars in the 30s of the 20th century) Do tej listy należałoby dodać jeszcze zakaz krojenia ni- off for an apostolic journey, the plane was loaded with i w naszych sklepach spożywczych) – stworzył więc de- 8. The red and white checkered tablecloth is only a tek nożem i widelcem oraz rozgotowywania na mięk- boxes full of pasta, Prosciutto, Parmesan and even kalog – 10 reguł kuchni włoskiej: stereotype! (Meanwhile, their use in other coun- ko klusek, które, jak wspominałam, muszą być al den- wine. Our pope probably did not even know about 1. Nigdy nie pić cappuccino podczas posiłków tries is supposed to emphasize the “Italian atmo- te, dosłownie na ząb, czyli twardawe. A espresso ma that. On the other hand though, Signori Giornalisti of (u nas bardzo powszechne). sphere” of the restaurant). być tyle, co na jeden duży łyk, i podaje je się koniecz- the Volo Papale, i.e. Accredited Journalists of the Papal 2. Ryż i makaron nie są dodatkiem do dania (w Pol- 9. “Fettuccine Alfredo” are popular only overseas. nie w filiżaneczce z grubej porcelany, gdyż zatrzymu- Flights - for it was the official title of the media travel- sce jak najbardziej!). Although the recipe was created by a Roman re- je ciepło. Oferowana dziś w barach wersja espresso ling everywhere with the Head of the Church - could 3. Nie wlewać oliwy do gotowanego makaronu staurateur Alfredo Di Lelio, it was not spectacular w szklaneczkach do mocnych alkoholi typu wódka, not do without their products. Naturally, that applies (a tak radzi nawet wielu znanych szefów kuch- - he simply doubled the amount of butter in the zwana jest caffè in vetro. only to Italian journalists - in fact, they were most nu- ni – nazwisk nie wymienię z litości). merous in the group of almost one hundred journalists 4. Nie polewać ketchupem makaronu (u nas, w koń- Gdzie papież, tam pasta >> Włosi obsesyjnie ko- representing the world’s biggest media. I remember cówce PRL, gdy spaghetti pojawiło się restaura- chają swoją kuchnię. Do tego stopnia, że gdy w po- an Italian dinner in the Forum hotel in Cracow (which cjach, użycie ketchupu zamiast sosu pomido- dróż apostolską wyruszał Jan Paweł II, do samolotu ła- today no longer exists) that we organized for ourselves rowego było regułą. Innym „grzechem”, dowano skrzynie pełne spaghetti, prosciutto, parme- in a media circle during the papal pilgrimage in 1997. wynikającym bardzo często z oszczęd- zanu, a nawet wina. Nasz papież chyba nawet o tym Simply delicious, even though in my excitement I over- ności, jest zastępowanie drogiego par- nie wiedział. Natomiast Signori Giornalisti z Volo Papa- cooked the pasta! mezanu zwykłym, żółtym serem). le, czyli Państwo Dziennikarze – bo taki tytuł przysługi- 5. Spaghetti po bolońsku nie pocho- wał oficjalnie mediom podróżującym z Głową Kościo- dzi z Bolonii (zostało wymyślone ła we wszystkie strony świata – nie mogli się obyć bez gdzie indziej, a „biedną” Bolonię swoich produktów. Naturalnie chodzi tylko o włoskich po prostu niecnie wykorzystano dziennikarzy – ich było zresztą najwięcej w blisko set- do celów marketingowych). ce żurnalistów reprezentujących największe światowe 6. Makaron z kurczakiem nie jest media. Pamiętam taką włoską kolację w nieistniejącym daniem „typowo włoskim” już dziś hotelu Forum w Krakowie, którą zorganizowa- (a tak uważają Amerykanie). liśmy sobie w medialnym gronie podczas pielgrzymki 7. Sałatka Cezar również nie pocho- papieskiej w 1997 r. Palce lizać, choć z wrażenia prze-

dzi znad Tybru (wymyślił ją Włoch, - Fotolia.com Ilenia Pagliarini Shmel, Mayer, © Marco Fot.: gotowałam makaron! 66 podróże kulinarne travels via the kitchen 67

Agnieszka Puszczewicz Chorwacja Bogactwo smaków i aromatów Croatia - richness of flavours and aromas

Ta niezwykła kraina, gdzie morze i góry two- This unique land, where the sea and moun- rzą wspaniały krajobraz, wywiera niezatarte tains create a unique landscape, exerts a last- wrażenie na niemal wszystkich gościach, któ- ing impression in almost all guests who visit rzy ją odwiedzają. Łagodny śródziemnomor- it. Thanks to the mild Mediterranean climate, ski klimat sprawia, że lata są tu bardzo ciepłe, summers in here are very warm, and winters a zimy nadzwyczaj łagodne. exceptionally mild. Polish people like Croats Polacy lubią Chorwatów za ciepło i życzliwość for their warmth and kindness for each other, we wzajemnych kontaktach, doceniają też moreover, they appreciate Croatian attempts chorwackie próby mówienia po polsku. Lubi- to speak Polish. We also like the local cuisine. my też miejscową kuchnię. I właśnie przez żo- And it is through the stomach we find a way to łądek docieramy do Waszych serc. Wierzymy, your hearts. We believe that wine and regional że wino i regionalna kuchnia to najlepszy spo- cuisine is the best way to learn about the local sób poznawania miejscowej kultury. culture.

Ryby i owoce morza prosto z Adriatyku Fish and seafood straight from >> Chorwacja pełna jest różnorodnych sma- the Adriatic Sea >> Croatia is full of vari- ków. Bez względu na to, którą jej część odwie- ous flavours. Regardless of which part of it you Croatia - most often we smile Agnieszka Puszczewicz Chorwacja – w większości dzicie, znajdziecie smakołyki charakterystyczne visit, you will find delicacies characteristic only uśmiechamy się i mówimy: and say yes, I go there every year. tylko dla niej. Współczesna chorwacka kuchnia of this country. The contemporary Croatian tak, jeżdżę tam co roku. I also smile at the sound of this inspirowana jest zarówno tradycją, jak i nowo- cuisine is inspired both by tradition and mo- Ja też uśmiecham się na dźwięk tego czesnością. Wybrzeże Adriatyku gwarantuje dernity. The Adriatic Coast guarantees deli- word because Croatia is my home. pyszne, świeże ryby i owoce morza, a miejsco- cious, fresh fish and seafood, and using them, słowa, bo Chorwacja to mój dom. wi kucharze potrafią z nich wyczarować nie- local chefs can conjure amazing delicacies. To History, culture, sights, local Historia, kultura, zabytki, miejscowe zwykłe przysmaki. Dodatkowej frajdy dostar- have additional fun, one should try eating fish zwyczaje i chorwacka kuchnia customs and the Croatian cza jedzenie ryby rękoma… Tak lepiej smakuje, using only hands ... it tastes better this way ... a oliwa z oliwek z dodatkiem czosnku tylko and olive oil with garlic can only highlight their cuisine - this is a part of my life. – to część mojego życia. - Fotolia.com HP_Photo © mariocigic, Fot.: podkreśla ich smak. flavour .... 68 podróże kulinarne travels via the kitchen 69

Pršut świetnie komponuje się z czerwonym winem Na Istrii przyrządza się fantastyczne potrawy z trufli Oliwa z oliwek to nieodzowny składnik kuchni dalmatyńskiej Pršut goes well with red wine Fantastic dishes with truffles are made in Istria Olive oil is an essential component of Dalmatian cuisine

Mięso pachnące wiatrem >> Cieniutkie plasterki Meat that smells of wind >> Thin slices of pršut, Was gotować tradycyjne chorwackie potrawy. Warszta- W Chorwacji produkuje się wspaniałe owcze sery pršutu, ciemno-czerwone i pachnące wiatrem, doskonale dark red and smelling of wind, go perfectly with a glass ty kulinarne są również świetnym sposobem na odpręże- Delicious sheep cheese is made in Croatia komponują się z lampką czerwonego wina i świeżym, tra- of red wine and fresh traditional bread. It is also obliga- nie, a miejscowi kucharze z radością przekazują uczestni- dycyjnym chlebem. Koniecznie spróbujcie również praw- tory to try the real Slavonian kulen, which is made using kom swoją wiedzę. dziwego slawonskiego kulenu, do produkcji którego uży- the best pieces of meat and much red pepper. Enthusiasts Przyczyn rosnącej popularności turystyki kulinarnej jest participants. There are several reasons for the growing wa się najlepszych kawałków mięsa i dużo czerwonej pa- of meat should also try traditional dishes ispod peke, as kilka – programy kulinarne w TV, moda na zdrowy tryb popularity of culinary tourism - cookery programs on TV, pryki. Wielbiciele mięsa powinni też spróbować tradycyj- well as Dalmatian lamb and typical pašticada with gnocchi. życia, czy chociażby książka „Jedz, kochaj, módl się”. Dla fashion for a healthy lifestyle, or even the book “Eat, Pray, nych dań ispod peke, a także dalmatyńskiej jagnięciny coraz większej liczby naszych rodaków dobry posiłek sta- Love”. For a growing number of our countrymen, a good i typowej pašticady z niokami. Sheep cheese and royal truffles >> Lovers of je się celem podróży, a nie tylko miłym dodatkiem do niej. meal becomes the destination, not just a nice addition cheese will find here true yellow treasures. Local sheep Dlatego też podróże kulinarne do Chorwacji stają się do- to it. Therefore, culinary trips to Croatia are becoming a Owcze sery i królewskie trufle >> Amatorzy se- eat grass full of herbs and thus give high-quality milk, brym sposobem nowego odkrycia tego popularnego kra- good way to discover anew this popular country, this time

rów znajdą tu prawdziwe żółte skarby. Tutejsze owce je- which is used to produce wonderful cheeses. - Fotolia.com Bratslavsky © mariocigic , sNatalia Fot.: ju, tym razem organoleptycznie. organoleptically. dzą trawę pełną ziół i dzięki temu dają wysokiej jakości In Croatia, there are also royal truffles. Enthusiasts of mleko, z którego produkuje się wspaniałe sery. unique flavours will find them in Istria, where they are W Chorwacji są też królewskie trufle. Wielbiciele ich nie- used to make fabulous dishes. One necessarily has to zwykłego smaku znajdą je na Istrii, gdzie przyrządza się taste fuži with truffles. z nich fantastyczne potrawy. Koniecznie trzeba spróbo- wać fuži z truflami. Ice cream for gourmands >> Lovers of sweets, in turn, are advised to try ice cream in many unusual fla- Odkryj bogactwo smaków! Lody dla łasuchów >> Wielbicielom słodkości pole- vours. Unique cream puffs from Samobor are also note- Zapraszamy na podróże kulinarne cam lody w wielu niezwykłych smakach. Niepowtarzalne worthy… Be sure to also try the Rab cake – almonds and kremówki z Samoboru także są godne uwagi. Koniecz- lemon zest… delicious. oraz wyjazdy winiarskie ne spróbujcie też rabskiego tortu – migdały i skórka z cy- The Dalmatian cuisine is primarily fresh fish, herbs and po Chorwacji i państwach regionu. tryny… pychota. ubiquitous olive oil. It includes also rich flavour of excel- Szczegóły na www.ilijada.eu Dalmatyńska kuchnia to przede wszystkim świeże ryby, lent red wines. All these ingredients make up the Medi- zioła i wszechobecna oliwa z oliwek. Do tego bogaty terranean diet, entered in December 2013 into the list of smak doskonałych czerwonych win. Wszystkie te skład- UNESCO Intangible Cultural Heritage. niki składają się na dietę śródziemnomorską wpisaną w grudniu 2013 r. na listę niematerialnego dziedzictwa Cooking classes in the nature >> Nothing revives UNESCO. memories of past holidays better than taste of the dish- es we tasted while on a trip. We invite you to cooking Kursy gotowania w naturze >> Nic tak nie oży- classes in the nature. We will teach you to cook tradi- wia wspomnień minionych wakacji, jak smak potraw, któ- tional Croatian dishes using fruits and vegetables which rych skosztowaliśmy na wyjeździe. Zapraszamy Was na you will pick by yourselves or purchase at the market. kursy gotowania w przyrodzie. Z własnoręcznie pozbie- Culinary workshops are also a great way to relax, and lo-

ranych lub kupionych na targu owoców i jarzyn uczymy cal chefs are happy to share their knowledge with the , spinetta - Fotolia.com © Dalmatin.o Fot.: Biuro Podróży ILIJADA, 21000 Split, Kralja Zvonimira 14/IV, tel: +385 21 656 006, e-mail: [email protected] obsługa Gości w języku polskim Grape Hotel i Restauracja wita Gości w przedwojennej, Grape Hotel and Restaurant welcome guests in a pre- znakomicie odnowionej willi przy ulicy Parkowej, w sąsiedztwie war, superbly renovated villa on ulica Parkowa (Park Street), Hali Stulecia, parku Szczytnickiego i Ogrodu Japońskiego. adjacent to Hala Stulecia (Centennial Hall), Szczytnicki Park and Grape Hotel proponuje swoim Gościom 13 unikatowo the Japanese Garden. zaprojektowanych pokoi, które wyglądem i charakterem Grape Hotel offers to its guests 13 uniquely designed rooms nawiązują do najbardziej znanych regionów winnych świata. which by their look and character refer to the most famous wine Jest to pierwszy obiekt w Polsce zainspirowany winem. Oferuje regions of the world. It is the first facility in Poland, inspired by pełen komfort wypoczynku oraz bezpieczeństwo zarówno wine. It offers full comfort and safety of leisure for both business gościom biznesowym, jak i prywatnym. Jest to idealne miejsce and private guests. It is an ideal place for conferences, training na konferencje, szkolenia, kameralne obiady, koktajle, premiery courses, private dinners, cocktail parties, product launches, produktów oraz seminaria, a także wyjątkowa butikowa seminars and unique boutique hospitality showpiece of Wrocław. wizytówka gościnności Wrocławia. Goście mają do dyspozycji: The guests can enjoy an indoor swimming pool, jacuzzi, Finnish kryty basen, jacuzzi, saunę fińską i siłownię. sauna and gym.

13 unikatowo zaprojektowanych pokoi, które wyglądem i charakterem nawiązują do najbardziej znanych regionów winych świata... 13 uniquely designed rooms which by their look and character refer to the most famous wine regions of the world

Restauracja i kuchnia Restaurant and cuisine Grape Restaurant to pierwsza w Europie restauracja, Grape Restaurant is the first restaurant in Europe which keeps która oferuje naturalną kulinarykę winną, z pierwszą na and offers a natural table based on wine, with the world’s first świecie Biblioteką Wina. Specjalnością restauracji jest menu wine library. The restaurant’s specialty is the tasting (sample) degustacyjne, czyli wieczorny spektakl smaków. Goście mają menu, which is the evening performance of flavors. The guests do wyboru menu degustacyjne klasyczne lub wegetariańskie, enjoy a choice of classic or vegetarian tasting menu, with 10 z dziesięcioma daniami z najwyższej jakości sezonowych courses of the highest quality seasonal ingredients from Poland produktów z Polski i z Europy. and Europe.

Grape Restaurant to pierwsza w Europie restauracja, która oferuje menu degustacyjne – 10 dań i ponad 400 rodzajów wina... Grape Restaurant is the first restaurant in Europe , which offers a tasting menu - 10 courses and more than 400 types of wine...

ul. Parkowa 8, 51-616 Wrocław, tel. +48 604 630 600, 71 73 60 400, [email protected], www.grapehotel.pl, www.graperestaurant.pl