CDU’NUN 33. OLAĞAN KONGRESİ SONRASI ALMANYA SİYASETİ

M. ERKUT AYVAZ

ANALİZ ŞUBAT 2021 . SAYI 343

CDU’NUN 33. OLAĞAN KONGRESİ SONRASI ALMANYA SİYASETİ

M. ERKUT AYVAZ COPYRIGHT © 2021 Bu yayının tüm hakları SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı’na aittir. SETA’nın izni olmaksızın yayının tümünün veya bir kısmının elektronik veya mekanik (fotokopi, kayıt ve bilgi depolama vd.) yollarla basımı, yayımı, çoğaltılması veya dağıtımı yapılamaz. Kaynak göstermek suretiyle alıntı yapılabilir.

SETA Yayınları ISBN: 978-625-7712-16-3

Uygulama: Said Demirtaş Baskı: Turkuvaz Haberleşme ve Yayıncılık A.Ş., İstanbul

SETA | SİYASET, EKONOMİ VE TOPLUM ARAŞTIRMALARI VAKFI Nenehatun Cd. No: 66 GOP Çankaya 06700 Ankara TÜRKİYE Tel: +90 312 551 21 00 | Faks: +90 312 551 21 90 www.setav.org | [email protected] | @setavakfi

SETA | İstanbul Defterdar Mh. Savaklar Cd. Ayvansaray Kavşağı No: 41-43 34050 Eyüpsultan İstanbul TÜRKİYE Tel: +90 212 395 11 00 | Faks: +90 212 395 11 11

SETA | Washington D.C. 1025 Connecticut Avenue, N.W., Suite 410 Washington D.C., 20036 USA Tel: 202 223 98 85 | Faks: 202 223 60 99 www.setadc.org | [email protected] | @setadc

SETA | Kronenstraße 1, 10117 Berlin [email protected] SETA | Brüksel Avenue des Arts 27, 1000 Brussels BELGIUM Tel: +322 652 0486 CDU’NUN 33. OLAĞAN KONGRESİ SONRASI ALMANYA SİYASETİ

İÇİNDEKİLER

ÖZET 7

GİRİŞ 8

CDU’NUN 33. OLAĞAN KONGRESİNE GİDEN SÜREÇ (2017-2021) 9

15-16 OCAK KONGRE PROGRAMI VE CDU GENEL BAŞKANLIK ADAYLARI 10

KONGRE SONUÇLARI VE ÖNE ÇIKAN HUSUSLAR 14

SONUÇ 17

setav.org 5 ANALİZ

YAZAR HAKKINDA

M. ERKUT AYVAZ Erlangen-Nürnberg Üniversitesi (Almanya) Siyaset Bilimi ve Kamu Hukuku bö- lümlerinden 2011’de mezun oldu. DAAD bursu ile Duke University (ABD) Siyaset Bilimi departmanında 2012-2013 arası bir yıllık eğitim aldı. ABD dönüşü 2014’te Erlangen-Nürnberg Üniversitesi Siyaset Bilimi master programında master tezini bitirmesini müteakip mezun oldu. Çeşitli ulusal gazetelerde yayımlanmış yazıları bulunan Ayvaz Otto-Friedrich-Universitat Bamberg’te (Almanya) doktora çalışma- larını sürdürmektedir.

6 setav.org CDU’NUN 33. OLAĞAN KONGRESİ SONRASI ALMANYA SİYASETİ

ÖZET

Bu analizde CDU’nun 33. Olağan Kongresi ve kongre öncesi yaşanan siyasi süreç sonuçlarıyla birlikte ele alınmaktadır.

15-16 Ocak 2021 arasında Hristiyan Demokrat Birliği’nin (Christlich De- mokratische Union Deutschlands, CDU) 33. Olağan Kongresi ilk kez diji- tal olarak gerçekleştirilmiştir. Bu analizde CDU’nun 33. Olağan Kongresi ve kongre öncesi yaşanan siyasi süreç sonuçlarıyla birlikte ele alınmaktadır. Özellikle partide on sekiz yıl süren liderliği sonrası yaşanan istikrarsızlık sürecinin 2018’de yeni bir genel başkan seçilmesine rağmen neden sonlandırılamadığının üzerinde durulmaktadır. Analizde ayrıca son kongrede genel başkanlığa adaylığını koyan , ve Norbert Röttgen’in politika tercihleri karşılaştırılmaktadır. Son olarak CDU’nun yeni seçilen genel başkanı Armin Laschet’in önümüzdeki süreçteki konumu ve şansölye adaylığı ihtimaline değinilmektedir.

setav.org 7 ANALİZ

seçilmesi ve oyların teyit amaçlı daha sonra bir de posta yoluyla kullanılması kararlaştırıldı.1 Dijital kongredeki genel başkan adayları arasında eski CDU Federal Meclis grup başkanı, Merkel muhalifi ve partinin muhafazakar kana- dını temsil eden Friedrich Merz öne çıkmıştır. Anketlerde de birinci sırada yer alan Merz’in yanı sıra CDU’da dış politika alanındaki tecrübeleriy- le bilinen ve 2012’ye kadar Merkel kabinesinde bakanlık görevini icra eden Norbert Röttgen de adaylığını ilk açıklayanlardan olmuştur. Üçüncü aday ise mevcut Kuzey Ren-Vestfalya (KRV) Eya- leti Başbakanı Armin Laschet olmuştur. Laschet GİRİŞ her ne kadar Merkel çizgisini temsil eden aday 2020’nin başında koronavirüs (Covid-19) sal- olarak değerlendirilse de kongre öncesi anketlerde gınının Almanya’da görüldüğü sırada, federal popülaritesi en düşük aday olarak görülmüştür. hükümet koalisyonunun en büyük ortağı ve Kongrede aday olmayıp Laschet’i destekleyeceği- Şansölye Merkel’in de üyesi olduğu ve hat- ni açıklayan Federal Sağlık Bakanı da ta uzun yıllar genel başkanlığını yürüttüğü kongre sürecinde önemli bir faktör olarak öne çık- CDU’da yeni bir genel başkan arayışı sürmek- mıştır. Zira Spahn salgın öncesinde Laschet’i des- teydi. Partinin 2018 sonundan bu yana genel tekleyeceğini açıklamış ancak akabinde pandemi başkanı olan Annegret Kramp-Karrenbauer Almanya’yı da etkisi altına almış ve kendi bakan- (AKK) Şubat 2020’de yaptığı açıklamada CDU lığı da bu süreçte dikkatleri üzerine toplamış ve genel başkanlığını ilerleyen süreçte bırakacağı- bir nevi Laschet’i de gölgede bırakmasına neden nı ve yeni liderin seçilmesinin 2020’de gerçek- olmuştur.2 Ancak yine de son ana kadar Laschet’e leşeceğini belirtmişti. Bu süreçte üç CDU’lu desteğini sürdüren Spahn’ın siyasi kariyerinin iler- siyasetçinin adaylığı öne çıkarken pandemi leyen bir aşamasında da olsa tekrar liderlik (genel öncesi 25 Nisan 2020’de gerçekleştirilmesi başkanlık veya şansölye adaylığı) için şansını dene- planlanan olağanüstü kongre sonrası CDU’da mesi muhtemeldir. ve Bavyera’daki kardeş partisi Hristiyan Sosyal Salgın sebebiyle 15-16 Ocak 2021 ara- Birliği’nde (Christlich-Soziale Union in Ba- sında CDU’nun 33. Olağan Kongresi ilk kez yern, CSU) Şansölye Merkel sonrası dönem dijital olarak gerçekleştirilmiş ve Laschet parti- için yeni şansölye adayının belirlenmesi gün- nin yeni genel başkan seçilmiştir. Bu analizde demdeydi. Ancak koronavirüs salgınıyla birlik- CDU’nun 33. Olağan Kongresi, kongre öncesi te kongre ilk olarak 2020’nin ikinci yarısına ve yaşanan siyasi süreçle birlikte ele alınmaktadır. son olarak da Ocak 2021’e ertelendi. Bu süreç- Özellikle partide on sekiz yıl süren Angela Mer- te kongrenin dijital ortamda gerçekleşmesi yö- kel liderliği sonrası yaşanan istikrarsızlık süreci- nünde çağrılar oldu ve son olarak federal parti yönetimi tarafından 14 Aralık 2020’de alınan 1 “CDU wählt neuen Vorsitzenden im Januar digital”, Zeit.de, 14 Aralık kararla CDU kongresinin 15-16 Ocak arasında 2020. 2 “Unionswähler unterstützen Spahn und Söder als Spitzenduo”, Spiegel. dijital olarak gerçekleştirilmesi, genel başkanın de, 17 Ekim 2020.

8 setav.org CDU’NUN 33. OLAĞAN KONGRESİ SONRASI ALMANYA SİYASETİ

nin 2018’de yeni bir genel başkan seçilmesine bazı eyalet meclisi seçimlerindeki başarısızlık- rağmen neden sonlandırılamadığının üzerinde larından ötürü Aralık 2018’de on sekiz yıldır durulmaktadır. Analizde ayrıca son kongrede sürdürdüğü genel başkanlık vazifesini bıraka- genel başkanlığa adaylığını koyan Armin Lasc- cağını ancak 2021 federal meclis seçimlerine het, Friedrich Merz ve Norbert Röttgen’in po- kadar şansölyelik görevinin başında kalacağını litika tercihleri karşılaştırılmaktadır. Son olarak duyurmuştur.4 Buna göre genel başkanlık ve CDU’nun yeni seçilen genel başkanı Armin şansölyelik makamlarının iki ayrı kişi tarafın- Laschet’in önümüzdeki süreçteki konumu ve dan yönetilmesi gündeme gelirken eleştiriler de şansölye adaylığı sorusuna değinilmektedir. dillendirilmeye başlanmıştır. 1949’da kurulan Almanya Federal Cum- huriyeti’nde tüm federal hükümetler koalis- 1949’da kurulan Almanya yonlardan oluşmuştur. Bu hükümetlerde en çok federal şansölyeyi çıkaran partinin CDU Federal Cumhuriyeti’nde olması bu partinin daha detaylı bir şekilde tüm federal hükümetler incelenmesini gerekli kılmaktadır. Ayrıca son koalisyonlardan oluşmuştur. anketlerden yola çıkılarak 26 Eylül 2021’deki federal meclis seçimlerinde koalisyon hüküme- Aralık 2018’de gerçekleştirilen CDU kong- ti ortaklarının hangi partilerden olacağı sorusu resinde ise parti genel başkanlığına eski Saar- belirsizliğini korusa da bir sonraki federal şan- land Eyaleti Başbakanı AKK az bir oy farkıyla sölyenin yine CDU’lu bir siyasetçi olması kuv- seçilmiştir. Öncesindeki süreçte bu görevden vetle muhtemeldir. CDU genel sekreterliği için ayrılarak Merkel’in davetine icabet eden AKK esasen Merkel’in ha- lefi olarak değerlendirilmiştir. Merkel çizgisine CDU’NUN 33. OLAĞAN yakın bir politika anlayışına sahip olduğu kabul KONGRESİNE GİDEN edilen AKK kısmen daha muhafazakar eğilim- SÜREÇ (2017-2021) leriyle dikkat çekmektedir. Aralık 2018 kongre- sinde ikinci turda az bir farkla seçimi kazanan 2000’den bu yana CDU genel başkanlığı gö- AKK’nin rakipleri arasında –tıpkı son 2021 revini yürüten Şansölye Merkel son olarak kongresinde de olacağı gibi– muhafazakar kana- 2017’deki federal meclis seçimlerinde partisi dın temsilcisi Friedrich Merz yer almıştır. Ayrıca ciddi oy kaybı yaşamasına rağmen Almanya ilk turda elenen ve bugün Armin Laschet’i des- Sosyal Demokrat Partisi (Sozialdemokratische tekleyen Jens Spahn da 2018 kongresinde aday- Partei Deutschlands, SPD) ile birlikte –son bir lığını ortaya koymuştur. AKK az bir oy farkıyla opsiyon ve SPD’nin uzun çabalar sonucun- ikinci turda genel başkan seçilerek CDU genel da ikna edilmesiyle– dördüncü koalisyon hü- başkanlığı ve şansölyelik makamını iki başlı bir 3 kümetini kurabilmiştir. Ancak buna rağmen yönetime dönüştürmüştür. CDU’nun oy oranındaki düşüş durdurulama- Şansölye Merkel ile CDU Genel Başkanı mıştır. Daha sonraki süreçte Merkel partinin AKK’nin uyumlu çalıştığı görüşleri öne çıksa da

3 “Deutschland bekommt eine neue Regierung”, Federal Hükümet, 7 Mart 2018, https://www.bundesregierung.de/breg-de/leichte-sprache/ deutschland-bekommt-eine-neue-regierung-847664, (Erişim tarihi: 25 4 “Verzicht auf CDU-Vorsitz: Merkel leitet ihren politischen Rückzug Ocak 2021). ein”, DLF, 29 Ekim 2018.

setav.org 9 ANALİZ

parti içerisinde genel anlamda artan hoşnutsuz- ğan kongrede genel başkanın seçilmesi karar- luklar ile bazı eyaletlerde ve son olarak Avrupa laştırılmıştır. Esasen fiziki olarak gerçekleştiril- Birliği (AB) çapındaki seçimlerde CDU’nun mesi planlanan kongre Aralık yaklaşırken vaka kaydettiği başarısızlıklar, Merkel desteğine sahip sayılarının ciddi bir artışa geçmesi sebebiyle AKK’nin ciddi anlamda desteğinin gerilemeye bir kez daha ertelenmiş ve bazı düzenleme ve başladığı yorumlarına sebep olmuştur. Bu süreçte tartışmalar neticesinde kongrenin 15-16 Ocak Merkel ayrıca Temmuz 2019’da AKK’yi federal 2021 arasında ilk kez dijital olarak gerçekleşti- kabineye dahil etmiş ve federal savunma bakanı rilmesi kararlaştırılmıştır. yapmıştır.5 Ancak Ocak 2020’de Thüringen eya- letinde vuku bulan bir siyasi olay parti içerisinde- ki hoşnutsuzlukları artırmıştır. Buna göre FDP’li 15-16 OCAK KONGRE (Freie Demokratische Partei, Hür Demokratik PROGRAMI VE CDU GENEL Parti) CDU’lu Thüringen BAŞKANLIK ADAYLARI eyalet meclisi milletvekillerinin yanı sıra aşırı sağcı AfD’nin (Alternative für Deutschland, Almanya Kongre Programı için Alternatif) oylarıyla eyalet başbakanı seçilmiş 15 Ocak Cuma akşamı başlayan CDU’nun 33. ve bu durum başta federal CDU kurmayları ile Olağan Kongresinde mevcut CDU Genel Başka- birlikte tüm ülkede tepkilere neden olmuştur.6 nı AKK ve Şansölye Merkel’in açılış konuşmaları Zira CDU’nun aşırı sağcılarla birlikte hareket gerçekleştirilmiş, ardından Genel Sekreter Paul etmeme ilkesinin bu spesifik gelişmeyle birlikte Ziemiak ve Bavyera Başbakanı (CSU lideri) Mar- sarsıldığı ileri sürülmüş, tartışmaların sonunda ise kus Söder’in konuşmaları diğer konuşmalar gibi Genel Başkan AKK sorumluluk üstlenerek 2021 dijital bir şekilde yapılmıştır. Geçmişteki CDU için şansölye adaylığını düşünmediğini ve genel kongrelerine kıyasla bu yenilik Alman siyasetinde başkanlığı bırakacağını duyurmuştur.7 bir ilki temsil etmiştir. Daha sonraki bölümlerde Koronavirüs salgınının Mart itibarıyla Av- AB Komisyonu başkanı ve CDU üyesi olan eski rupa ülkelerinde de etkisini artırması üzerine Federal Savunma Bakanı Alman siyasetçileri de buna hazırlıksız yakalan- de bir konuşma gerçekleştirmiştir. Kongrenin mış ve CDU’nun ilk olarak 25 Nisan 2020 için ilk günü ayrıca parti içi bazı raporlar kamuoyu planladığı olağanüstü kongre belirsiz bir ileri ile paylaşılırken 16 Ocak Cumartesi günü saat tarihe ertelenmiştir.8 Salgın sebebiyle durma noktasına gelen Alman siyaseti CDU’nun ola- 9.30’da başlayan kongrede bu defa ilk olarak üç ğanüstü kongresinin de iptal edilmesine neden genel başkan adayının takriben on beş dakikalık olmuş ve bunun üzerine Aralık 2020’deki ola- konuşmalarına geçilmiştir. Daha sonra 1001 de- legenin oy kullanma hakkı olan kongrede ilk tur ve (salt çoğunluk sağlanamadığı için) ikinci tur 5 “Almanya’da Yeni Savunma Bakanı Mazbatasını Aldı”, Hürriyet, 17 Temmuz 2019. oylamaları gerçekleştirilmiştir. 6 “Nach Kemmerich-Wahl CDU und FDP nach ‘Dammbruch’ in Bed- Dijital kongredeki sonuç 16 Ocak’ta bel- rängnis”, Tagesschau.de, 6 Şubat 2020; Erbil Başay, “Almanya’da Thü- ringen Eyaleti Başbakanı Kemmerich Görevinden İstifa Etti”, Anadolu li olmasına rağmen resmi sonuca ilaveten 1001 Ajansı, 8 Şubat 2020. delegenin posta yoluyla da kullanabildiği oyların 7 “CDU-Beben: AKK verzichtet auf Kanzlerkandidatur und gibt Partei- vorsitz ab”, stern.de, 10 Şubat 2020. sonucu 22 Ocak’taki sayım işlerinin akabinde 8 “Coronavirus: CDU verschiebt Parteitag”, SZ.de, 12 Mart 2020. kamuoyu ile paylaşılmıştır. Kongrede ayrıca beş

10 setav.org CDU’NUN 33. OLAĞAN KONGRESİ SONRASI ALMANYA SİYASETİ

genel başkan yardımcısı, federal mali sorumlusu, CDU Genel Başkanlık Adayları CDU Başkanlık Divanına yedi, Federal Yönetim Armin Laschet Kuruluna yirmi altı üye seçilmiştir.9 Kongrenin koronavirüs salgınından dola- CDU’da Merkel politikalarının devamı olarak yı ilk kez dijital bir ortamda gerçekleştirilmesi değerlendirilen ve KRV’de CDU ile FDP’den kamuoyunda adayların bu yeni formata nasıl müteşekkil bir koalisyon hükümetini yöneten uyum sağlayacakları meselesini de gündeme Laschet geçmişte federal mecliste milletvekilliği getirmiştir. Nitekim neredeyse izole bir stüd- görevinin yanı sıra Avrupa Parlamentosu millet- yodan konuşma yapan adaylar evlerinde ekran- vekilliği de yapmış tecrübeli ve liberal politikalar dan kongreyi takip eden 1001 CDU delegesini yanlısı bir siyasetçidir. ilk defa bu şekilde kendileri lehine oy vermek için ikna etmeye çalışmışlardır. Buna rağmen Kongrenin koronavirüs salgınından CDU’lu siyasilerin yaptığı açıklamalardan göz- dolayı ilk kez dijital bir ortamda lendiği üzere ya bazı siyasilerin halihazırda oy gerçekleştirilmesi kamuoyunda tercihi kongre öncesi kesinleşmiş ya da bazıları adayların bu yeni formata nasıl son olarak adayların kongre konuşmalarından uyum sağlayacakları meselesini de sonra tercihlerini netleştirmişlerdir.10 Diğer yandan ilginç bir şekilde kongre gündeme getirmiştir. öncesi haftalarda anketlerde Merz’in önde ol- duğu11 ancak kongreye birkaç gün kala bilhas- Adaylık sürecini açıklamadan önce kendi- sa Almanya’nın doğusundaki Saksonya-Anhalt sinden genç olan ve CDU’da yeni bir jenerasyonu ve Thüringen eyaletlerindeki CDU’luların ve değişimi temsil ettiği ileri sürülen Federal Sağ- Merz’ten ziyade seçimi Laschet’in kazanacağı- lık Bakanı Jens Spahn ile ittifak kurarak önemli na işaret etmeleri dikkat çekmiştir.12 Laschet’in bir hamlede bulunmuştur. Zira kendisine kıyas- kongreye az bir zaman kala anketlerde yükse- la daha muhafazakar ve hatta mülteci veya en- lişe geçişi de kayda değerdir.13 Partinin gençlik tegrasyon (uyum) konularında Merkel çizgisine örgütü “Junge Union” ise Merz’i desteklerken14 zaman zaman muhalif söylemlerle de öne çıkan Merkel ve AKK’nin yanı sıra Hessen Eyalet Baş- Spahn ile birlikte (ki örneğin 2015’te ve sonra- bakanı Bouffier de Laschet’i işaret etmiştir.15 sında Avrupa’ya mülteci akımı sürecinde Spahn da muhalif söylemlerle gündeme gelmiştir)16 muhafazakar delegelerin oylarının da Laschet’te toplanmasına katkı sağlaması ümit edilmiştir. 9 “Programm 33. Parteitag der CDU Deutschlands”, CDU Parti Kongre- si, Ocak 2021. https://www.cdu-parteitag.de/programm, (Erişim tarihi: Spahn’ın anketlerde Laschet’ten daha popüler 25 Ocak 2021). olduğu ve kongre öncesi Laschet’e desteğini geri 10 “Stellvertretende CDU-Vorsitzende sieht keinen Zeitdruck bei Kanz- lerkandidatur”, FAZ.net, 2 Ocak 2021. çekebileceği veya kongre sonrası şansölye adaylı- 11 “SPIEGEL-Umfrage zum künftigen CDU-Chef Merz und Röttgen ğını talep edeceği yönünde bir hayli spekülasyon liegen klar vor Laschet”, Spiegel.de, 21 Aralik 2020. yapılmışsa da Spahn bu iddiaları reddetmiştir.17 12 Anne Hähning, ‘Wer schafft es nach oben?’”, , (02/2021). 13 “Armin Laschet holt in Umfrage unter CDU-Anhängern auf”, Zeit. de, 7 Ocak 2021. 16 “Spahn kritisiert Merkels Flüchtlingspolitik”, N-TV.de, 1 Kasım 14 “Wer wird CDU-Chef? Junge Union stimmt für Merz”, ZDF.de, 3 2018. Kasım 2020. 17 “Gesundheitsminister weist Kanzlerkandidaten-Gerüchte zurück”, 15 “Bouffier für Laschet als CDU-Chef”, Zeit.de, 12 Ocak 2021. Tagesspeigel, 9 Ocak 2020.

setav.org 11 ANALİZ

Merkel çizgisinin devamını simgeleyen hem modern hem de geleneklerinin bilincinde, Laschet 2017’de KRV eyalet meclis seçimlerini vatansever ve dünyaya açık bir Almanya arzu- kazanarak dönemin popüler siyasetçisi ve SPD’li landığı belirtilmektedir.19 KRV Başbakanı Hannelore Kraft’ı mağlup ede- On maddelik programdan öne çıkan bazı rek seçimlerde sürpriz bir şekilde kazanabilece- hususlar Almanya’da (i) 2030’a kadar “en modern ğini göstermiştir. Bazı yorumcular bu çerçevede dijital altyapı”ya ulaşma hedefine sahip bir “di- mevcut genel başkanlık yarışındaki anketlerde- jital bakanlık” kurulmak istenmesinin yanı sıra ki düşük popülarite oranlarına rağmen Laschet (ii) girişimciliğin teşvik edileceği yönündeki he- ekibinin genel başkanlığı kazanabileceğine işaret deflerdir. Programdaki bir diğer maddede ise (iii) etmişlerdir. Diğer yandan Laschet’in hem diğer ekonomiye yönelik yapısal anlamda gelişmemiş iki adaya kıyasla geçmişte ciddi anlamda siyasi olarak adlandırılan bölgelere düşük vergi uygu- başarılar sağlaması hem de 2008’den bu yana lanması vaadi ve basitleştirilmiş onay prosedürleri CDU’nun federal yönetiminde yer alması ken- ile devlet desteğinin sağlanacağı belirtilmektedir. disinin genel başkanlık görevinin de üstesinden Öne çıkan bir diğer husus ise (iv) “ekolojik-sosyal gelebileceğini düşünenlerin argümanlarından piyasa ekonomisinin gelişmesi” olarak adlandırı- biri olmuştur. 2012’den bu yana CDU’nun fede- lan madde ile (v) eğitim alanındaki hedeflerdir. ral çaptaki beş genel başkan yardımcısından biri Programda ayrıca (vi) iç güvenliğin AB bağlamın- olması da kamuoyu ve parti nezdindeki tecrübeli da düşünülerek güçlendirilmesi, suç ve radikaliz- CDU kurmayı imajını da pekiştirmiştir.18 me sıfır tolerans, siber güvenliğe pratikte ve araş- tırmada destek gibi hususlar yer almaktadır. AB Laschet ve kendisini destekleyen bağlamındaki hedeflerde ise (vii) örneğin birçok mevcut Sağlık Bakanı Spahn sorunun –ki buna Birliğin enerji politikaları veya kongre öncesi hedeflerini bilimsel etkileşim de dahil edilmektedir– Birlik bağlamında çözülmesi için çaba sarf edileceğine sıralayan ve on maddeden işaret edilmektedir. Ayrıca AB’nin karar verme oluşan “Impulse 2021” adlı bir süreçlerini de çeşitlendirmek gibi hedefler mev- program açıklamıştır. cuttur, ki burada çeşitli çoğunluklara dayalı karar alma mekanizmalarına işaret edilirken Fransız- Laschet ve kendisini destekleyen mevcut Alman ortaklığının da itici güç olduğu vurgu- Sağlık Bakanı Spahn kongre öncesi hedefleri- lanmaktadır. Yine aynı başlık altında “partnerler” ni sıralayan ve on maddeden oluşan “Impulse ile realizme dayalı bir AB dış politikasından yana 2021” adlı bir program açıklamıştır. Buna göre olunduğu ve transatlantik ilişkilerdeki yeni dina- Eylül 2021’de yapılacak federal meclis seçimleri mikten istifade etme hedefi belirtilmektedir. Bir sonrası için de hedeflerini ortaya koymuşlardır. diğer maddede (viii) Alman devlet yapısı federaliz- Söz konusu programın giriş bölümünde hali- min potansiyeli üzerinde durulurken (ix) dünyaya hazırdaki Almanya’nın dönüşümünün korona- açık bir vatanseverlik (Weltoffener Patriotismus) virüs salgını sebebiyle iyi ya da kötü anlamda için çaba harcanacağı da programda belirtilmek- hızlandırıldığına işaret edilmektedir. Ayrıca tedir. Ayrıca “çeşitliliğin ortak değerler temelinde

18 Matthias Hochstätter, “Armin Laschet will Merkels CDU der Mitte 19 “Zehn-Punkte-Plan: Laschet und Spahn wollen CDU neu ausrich- weiterführen – nicht zu unterschätzen!”, Focus Online, 12 Ocak 2021. ten”, FAZ.net, 3 Ocak 2021.

12 setav.org CDU’NUN 33. OLAĞAN KONGRESİ SONRASI ALMANYA SİYASETİ

tanınması ve güçlendirilmesi”nin savunulması da desteklemesi bu bağlamda aşırı sağ çevrelerde hedeflenmektedir. Böylelikle iyi entegre olmuş olumsuz karşılanmıştır. göçmenlerin Almanya’da kalıcı olması üzerinde Laschet’in Türkiye politikasına bakıldığında durulurken ülkeye göç edenlere yönelik “saygı ise öncelikle Merkel çizgisinin burada da devam ve değer” hususunun gerekliliği belirtilmektedir. ettirileceği öngörülebilmektedir. Zira Laschet Son olarak (x) “Hristiyan insan anlayışı”nın “çağ- geçmişte Ankara ve Berlin yönetimleri arasında daş siyaset” (Politik für heute) anlamına geleceği yaşanan gerilimlerde Merkel’e yakın rasyonel belirtilirken sağa karşı net bir çizgi çekileceğine tonda söylemlerde bulunmuş, Türkiye’nin bir ilişkin hedefler öne çıkmaktadır.20 NATO üyesi ve AB’ye komşu ülke olarak Al- Laschet kongre öncesi yaptığı bir açıklama- manya için önemine işaret etmiştir.22 Bu doğ- da CDU ve Yeşiller arasındaki olası bir koalisyon rultuda sıklıkla diyalog vurgusunda bulunan ihtimaline yönelik de temkinli yaklaşmış zira iki Laschet geçmişteki Alman hükümetleri tarafın- parti arasında ciddi fikir ayrılıkları olduğuna işa- dan verilen sözlerin tutulması ilkesine de işaret ret etmiştir. Böylelikle Laschet mevcut aşamada etmiştir. Ayrıca Türkiye’nin AB’ye tam üyeliğini Almanya’nın en güçlü ikinci partisi olarak görü- mümkün görmese de AB üyelik sürecine son ve- len ve anketlerde ikinci sırada yer alan Yeşillerden rilmesine karşı çıkan siyasetçilerdendir.23 ziyade federal seçim barajını geçme tehlikesiyle karşı karşıya olan ancak KRV’de yönettiği koa- Friedrich Merz lisyon ortağı liberal Hür Demokratlara (FDP) Friedrich Merz yıllar önce federal mecliste 21 tercihen daha yakın olduğu sinyalini vermiştir. CDU’nun grup başkanlığını yürütmüş an- Bu tutumunu önümüzdeki aylarda da sürdürme- cak daha sonraki süreçte hem bu konumunu si kuvvetle muhtemeldir. kaybetmiş (2002) hem de CDU Genel Baş- Son olarak Armin Laschet’in hem Türkiye kanı Merkel ile fikir ayrılıkları sebebiyle arka hem de Almanya’daki Türkler açısından diğer plana düşmüştür. 2009’da siyasetten tamamen iki adaya kıyasla daha ılımlı algılandığı bir ger- ayrılan Merz özel sektöre yönelmiştir. Bu sü- çektir. Laschet’in özellikle 2005-2010 arası KRV reçte aktif siyasette yer almayan Merz son ola- eyaleti aile, kadın ve uyum bakanlığı dönemin- rak 2018’deki CDU kongresinde geri dönerek de Almanya’daki Türklerin en yoğun yaşadığı adaylığını ortaya koymuş ancak ikinci turda eyaletlerinden biri olan KRV’de Türklerle yakın AKK’ye mağlup olmuştur.24 ilişki kurması kendisinin genel anlamda Türk- Muhafazakar bir kanada hitap eden Merz Alman dostluğuna önemli katkılar sunmasına 2000’de federal meclisteki bir konuşmasında en- olanak sağlamıştır. Ancak Laschet’in Türklerle tegrasyon ile ilgili ilk kez “öncü kültür” (Leitkul- yakın ve dostluk çerçevesindeki ilişkilerinin yanı tur) tanımlamasını kullanmıştır.25 Daha sonraki sıra 2015 itibarıyla Şansölye Merkel tarafından süreçte ise bu söylemi kısmen revize etmek du- hayata geçirilen “açık kapı” mülteci politikasını rumunda kalmış ve siyasetten çekilmişse de son

22 Değer Akal, “Almanya’nın Yeni Lider Adayları Türkiye’ye Nasıl Bakı- 20 “Impulse2021: Fur ein innovatives und lebenswertes Deutschland”, yor?”, DW Türkçe, 16 Ocak 2021. Armin Laschet, (Ocak 2021), https://armin-laschet.de/wp-content/up- loads/2021/01/impulse2021-teamlaschetspahn.pdf, (Erişim tarihi: 25 23 “Merkel’in Halefi Türk Dostu Laschet”, Milliyet, 17 Ocak 2021. Ocak 2021). 24 “CDU’nun Yeni Başkanı Annegret Kramp-Karrenbauer Oldu”, Hür- 21 “Laschet widerspricht Röttgen und umgarnt FDP”, FAZ.net, 13 riyet, 8 Aralık 2020. Ocak 2021. 25 “Almanya’da ‘Öncü Kültür’ Tartışması”, DW Türkçe, 21 Ekim 2005.

setav.org 13 ANALİZ

yıllarda bazı CDU ve CSU’lu siyasetçiler zaman fakat başarısız kalmıştır. Bunun üzerine Röttgen zaman yine bu tartışmalı söyleme başvurmuştur.26 2012’de Merkel tarafından federal çevre bakan- Merz 2018’deki son kongre mağlubiyeti son- lığı görevinden alınmıştır. Röttgen daha sonra rası zaman zaman gündemde kalmaya devam et- halihazırda da sürdürdüğü Federal Meclis Dış miştir. Bilhassa CDU’nun bazı eyaletlerdeki meclis İlişkiler Komisyonu başkanı olmuştur. seçimlerinde ve AB çapında aldığı seçimler sonrası Adaylığının ilk gününden bu yana Röttgen’in eleştirilerinin dozunu artırarak gündeme gelmiştir27 kongrede şansının diğer adaylara kıyasla oldukça Anketlerde Merz’e gösterilen teveccüh CDU taba- düşük olduğu değerlendirilmiştir. Her ne kadar nının daha muhafazakar politikalar yanlısı olduğu kongre öncesi bazı anketlerde Röttgen’in popüla- yorumlarına neden olmuştur. Bu süreçte Merz de ritesinin arttığı ileri sürüldüyse31 ve kongrede de alınan önemli kararlarda CDU üyelerinin tercihle- tahmin edilenin üstünde oy almışsa da Laschet ve rinin de dahil edilmesinin iyi bir fikir olduğu yö- Merz karşısında ikinci tura kalamamıştır. nünde görüş beyan ederken28 partinin gençlik teş- Röttgen dış politika alanında CDU içerisin- kilatı bir sonraki şansölye adayının da CDU üyeleri de ve hatta genel olarak Almanya’da öne çıkan en tarafından seçilmesi teklifinde bulunmuştur.29 etkin isimlerden biri olarak kabul edilmektedir. Kongre öncesi dış politika bağlamında dik- Kendisi ayrıca Merz gibi ABD yanlısı dış politika kat çeken açıklamalarda bulunan Merz “Türkiye tercihleriyle bilinmektedir. Röttgen’in diğer iki gibi ülkelere tam üye olmadan AB iç pazarına ka- adaya kıyasla parti içerisinde spesifik bir kana- tılım imkanı sağlayacak, genişletilmiş bir Avrupa dı temsil etmediği ileri sürülürken genel başkan ekonomik bölgesinin hayata geçirilebileceğini” seçilmesi sonrası CDU’lu kadın siyasilere daha belirtmiştir.30 Merz ayrıca Türkiye ile ilişkiler fazla görev verileceğine dair sinyaller vermiştir.32 bağlamında İngiltere ile hayata geçirilen ticaret Röttgen 26 Eylül’de gerçekleşecek federal mec- anlaşmasının kısmen örnek alınabileceğini dile lis seçimleri sonrası FDP ile olası bir koalisyo- getirirken “Türkiye için uzun vadede AB üyelik na yönelik mesafeli olduğunu da açıklamıştır.33 perspektifinin bulunmadığını” ifade etmiştir. Zira 2017 federal meclis seçimleri sonrasındaki (CDU/CSU-Yeşiller-FDP arasındaki) başarısız Norbert Röttgen koalisyon görüşmelerinden dolayı da –Laschet’in CDU’da üçüncü ve sürpriz aday ise 2012’ye FDP’ye yönelik ılımlı yaklaşımının aksine– ha- kadar Merkel kabinesinde federal çevre bakan- len FDP’yi sorumlu tutmaktadır. lığı görevinde de bulunmuş olan dış politika uzmanı Norbert Röttgen’dir. Röttgen de tıpkı KONGRE SONUÇLARI VE Laschet gibi geçmişte KRV eyalet meclisi se- çimlerinde SPD’nin adayı Hannelore Kraft’a ÖNE ÇIKAN HUSUSLAR karşı CDU’nun eyalet başbakanı adayı olmuş 15-16 Ocak’ta gerçekleşen CDU’nun 33. Olağan Kongresinde Laschet ikinci turda Merz’ten elli 26 “Zehn-Punkte-Plan der CSU: Mit Obergrenze und Leitkultur gegen ‘grenzenlose Freiheit’”, Tagesspiegel, 8 Ekim 2017.

27 “CDU nach Thüringen-Wahl: Friedrich Merz wirft Angela Merkel 31 “Röttgen überholt Laschet – Merz verliert an Zustimmung”, Welt. Führungsschwäche vor”, Zeit.de, 29 Ekim 2019. de, 27 Kasım 2020. 28 “Friedrich Merz will CDU-Basis beteiligen”, FAZ.net, 22 Ekim 2019. 32 “Frauen in der CDU: Röttgen will Parteiämter paritätisch besetzen”, 29 “Junge Union nimmt Antrag auf Urwahl des Kanzlerkandidaten an”, Spiegel.de, 8 Eylül 2020. Zeit.de, 11 Ekim 2019. 33 “Röttgen hat große Vorbehalte gegen Koalition mit der FDP–Laschet 30 “Türkiye için İngiltere Modeli Önerisi”, DW Türkçe, 4 Ocak 2021. sieht das anders”, Welt.de, 13 Ocak 2021.

14 setav.org CDU’NUN 33. OLAĞAN KONGRESİ SONRASI ALMANYA SİYASETİ

beş oy fazla alarak CDU’nun yeni genel başka- konuşma yapamadığıdır.38 Burada genelde Merz nı seçilmiştir. İlk turda 1001 delegenin 992’si oy ile irtibatlandırılarak ifade edilen husus partiyi bir- kullanırken Merz 385, Laschet 380 ve Röttgen ise leştirici bir söylemden ziyade Merz’in kendisinin 224 oy almıştır. Üç delege ise çekimser oy kullan- odak noktası olarak konumlandırıldığı söylemler- mıştır. Böylelikle Merz ve Laschet’in tekrar karşı dir. Diğer favori aday Laschet’in ise partideki tüm karşıya geldiği ikinci turda Laschet kullanılan 991 kesimleri birleştirme amacını ortaya koyan konuş- oydan 521 ve Merz ise 466 oy kazanmıştır.34 masının daha başarılı olduğu görüşleri öne çık- Bu sonuçla birlikte Armin Laschet mıştır. Bu bağlamda daha duygusal ve hatta kişisel CDU’nun yeni genel başkanı seçilmişse de bir konuşmayı tercih eden Laschet hem aşırı sağa sonuçlar 22 Ocak’ta delegelerin bu defa posta yönelik keskin bir ayrımda ısrarcı olunacağını hem yoluyla da oy kullanmaları neticesinde resmi- de CDU’daki fikir ayrılıklarını körüklemek yerine leşmiştir. Posta yoluyla yapılan oylama işlem- daha birleştirici ve kutuplaşmadan uzak bir lider- lerinde ise –dijital seçimdeki sonuçlardan son- lik tavrı içerisinde olacağının sinyallerini vermiştir. ra– Laschet’in karşısında aday bulunmadığı Bir değerlendirmeye göre bu yaklaşımla partinin (Merz ve Röttgen posta yoluyla gerçekleşecek “ruhunu okşayan”39 Laschet şimdilik bu yöntemle seçimlere katılmadığı için) CDU genel sekreteri seçimi kazanarak başarılı olabilmiştir. tarafından duyurulmuştur. Hatta Merz dijital kongre sonrası yaptığı bir açıklamada kendisini Laschet hem aşırı sağa yönelik destekleyen delegelere posta yoluyla yapılacak keskin bir ayrımda ısrarcı oylamada Laschet’e oy verme çağrısında bulun- olunacağını hem de CDU’daki fikir muştur.35 Posta yoluyla kullanılan oylarda ise Laschet 796 oy almış (yüzde 83,35) ve CDU ayrılıklarını körüklemek yerine genel başkanlığı onaylanmıştır.36 daha birleştirici ve kutuplaşmadan Bazı yorumcular Merkel’in kongredeki ko- uzak bir liderlik tavrı içerisinde nuşmasında AKK’ye değinmemesinin altını çiz- olacağının sinyallerini vermiştir. miştir.37 Diğer yandan AKK’nin yaptığı konuş- masında partiyi birleştirme konusunda yaşadığı Laschet’i destekleyen Federal Sağlık Bakanı zorluklara işaret etmesi parti liderliğini bırakaca- Jens Spahn da ilginç bir şekilde oldukça düşük ğına yönelik kararını daha da anlaşılır kılmıştır. bir oy alsa da Laschet’in genel başkan yardımcı- Adayların konuşmasına yönelik yapılan değerlen- sı seçilmiş ve partinin fiilen iki numarası haline dirmelerde ise öne çıkan husus Merz’in aslında gelmiştir.40 Spahn ile birlikte Hessen Eyaleti Baş- iyi bir hatip olmasına rağmen tıpkı AKK ile karşı bakanı , CDU Oldenburg Başkanı karşıya geldiği 2018 kongresindeki gibi yine iyi bir , Federal Tarım Bakanı Julia Klöck- ner ve Baden-Württemberg Eyaleti İçişleri Bakanı da CDU genel başkan yardımcıları 34 “Ergebnisse der digitalen Wahlen”, CDU Parti Kongresi, https://www. cdu-parteitag.de/wahlergebnisse, (Erişim tarihi: 25 Ocak 2021). olarak seçilmişlerdir. İlk turda elenen Röttgen ise 35 “Nach CDU-Parteitag: Merz stellt sich hinter Laschet”, Tagesschau. de, 19 Ocak 2021. 38 Wenke Börnsen, “Was Laschets Wahl zum CDU-Chef bedeutet”, Ta- 36 “Ergebnisse der schriftliche Schlussabstimmung per Briefwahl”, CDU gesschau.de, 16 Ocak 2021. Parti Kongresi, https://www.cdu-parteitag.de/wahlergebnisse, (Erişim ta- 39 Georg Ismar, “Laschets nächster Gegner ist sein eigenes Image”, Ta- rihi: 25 Ocak 2021). gesspiegel.de, 16 Ocak 2021. 37 Jasper von Altenbockum, “Mit Laschet auf Nummer Sicher”, FAZ. 40 “Spahn erleidet Klatsche bei Wahl zum CDU-Vize”, N-TV.de, 16 net, 16 Ocak 2021. Ocak 2021.

setav.org 15 ANALİZ

daha sonra CDU Başkanlık Divanı’na (Parteiprä- bir kez daha belirginleştiren bu talep Şansölye sidium) seçilmiş ve bu adımını ilginç bir şekilde Merkel’in sözcüsü Seibert tarafından “Merkel’in gerekçelendirmiştir. Röttgen’e göre kendisinin kabine değişikliği planlamadığı” açıklamasıyla CDU Başkanlık Divanı’na seçilme adımı CDU geri çevrilmiştir.43 Halihazırda Merkel’in son ka- içerisinde rekabetin ve genel başkanlık yarışı son- binesinde federal ekonomi bakanlığı görevinde rası rakiplerin bir arada çalışabileceklerinin müm- bulunan , Merkel’in uzun yıllardır kün olduğunu göstermektedir. CDU Başkanlık güven duyduğu bir isim olmakla birlikte mevcut Divanı partinin en önemli yönetim birimidir ve aşamada kabinedeki konumunun sorgulanması bünyesinde parti genel başkanı, parti genel sek- da söz konusu olmamıştır. Ayrıca Merz’in CDU reteri, genel başkan yardımcıları, partinin federal genel başkanından böyle bir talepte bulunması mali sorumlusu ve ayrıca yedi üye yer almaktadır.41 esasen Alman siyasi sistemiyle –en azından mev- cut durumda CDU genel başkanı ve şansölye- CDU Başkanlık Divanı partinin nin iki ayrı kişi olması sebebiyle– uyuşmazlık en önemli yönetim birimidir ve arz etmektedir. Merz’in tüm bunları bilmesine ve kongredeki genel başkanlık seçimini de ikinci bünyesinde parti genel başkanı, kez kaybetmesine rağmen böyle bir çıkışta bu- parti genel sekreteri, genel lunmasının sebebi şüphesiz kendisini destekle- başkan yardımcıları, partinin diğini düşündüğü ve daha muhafazakar eğilimli federal mali sorumlusu ve ayrıca CDU tabanına vermek istediği bir mesajdan yedi üye yer almaktadır. ibaret değildir. Merz’in bu adımla ayrıca Lasc- het’in CDU genel başkanı seçilmesine rağmen Yaklaşık iki yıl arayla ikinci kez bir kong- güçlü bir pozisyonda olmadığını göstermeye rede adaylık yarışından mağlup ayrılan Merz çalıştığı ileri sürülmüştür.44 Merz’in mevcut fe- ise öncelikle şaşkınlık oluşturan bir değerlen- deral ekonomi bakanlığına atanmayacak olması dirmede bulunmuştur. Her ne kadar Lasc- gerçeği bir yana bu taleple birlikte önümüzdeki het –partinin muhafazakar kanadının partiye süreçte muhtemelen sürdüreceği parti içi mü- olan bağlılığını da kuvvetlendirmek hedefiy- cadeleye yönelik pazarlığı da yüksek başlattığı le– Merz’e de CDU Başkanlık Divanı’na aday söylenebilir. Bu bağlamda önümüzdeki günler- olma teklifinde bulunsa da42 Merz daha fazla de Laschet’in Thüringen ve Saksonya-Anhalt kadının CDU Başkanlık Divanı’nda yer alması gibi eyaletlerdeki eyalet meclis seçimlerinde ta- için aday olmayacağını açıklamıştır. Ancak Merz banın isteklerine ne ölçüde karşılık vereceği de bu ilginç açıklama ile yetinmemiş daha sonra şimdiden üzerinde durulması ve bu bağlamda sosyal medya hesabından da duyurduğu üzere Merz faktörünün dikkate alınması gereken bir Laschet’e mevcut hükümette federal ekonomi konudur. Ancak her halükarda Merz’in uzun bakanlığı görevini yürütmesini teklif etmiştir. vadede tekrar (üçüncü kez) CDU’nun liderlik Merz destekçileri arasında dahi şaşkınlık oluş- konumuna gelme girişimlerinin karşılık bulma- turan ancak Merz’in siyasi hedef ve stratejisini sı düşük bir ihtimaldir.

41 “CDU-Parteitag: Jens Spahn abgestraft, Norbert Röttgen Teil des Prä- 43 “Merz will Wirtschaftsminister werden – Merkel lehnt ab”, N-TV. sidiums”, T-Online.de, 16 Ocak 2021. de, 16 Ocak 2021. 42 “Wahlsieger Laschet will Merz in Partei einbinden”, Zeit.de, 16 Ocak 44 Ahmet Külahçı, “İkinci Kez Kaybetti Ama Bırakmıyor”, Hürriyet, 17 2021. Ocak 2021.

16 setav.org CDU’NUN 33. OLAĞAN KONGRESİ SONRASI ALMANYA SİYASETİ

Diğer Partilerin Kongre Sol Parti’den gelen açıklamalarda ise öne Sonucuna İlişkin Yaklaşımları çıkan söylem Laschet’in Almanya’nın sorunları Laschet’in CDU’nun yeni genel başkanı seçilme- karşısında KRV eyaletindeki gibi hatalar yapa- si hem federal hükümet ortağı hem de muhalefet cağı ve somut yanıtları olmadığı yönündedir. partilerinin gündeminde yer almıştır. 26 Eylül’de Sol Parti’ye göre Laschet Almanya’nın sorunla- yeni bir federal hükümetin seçilecek olması sebe- rına yönelik gelecek vadetmeyen muhafazakar biyle diğer partilerin Laschet’e yönelik tutumları bir siyaset modelinde devam edecektir. Ayrıca şimdiden dikkate değerdir. Laschet’in örneğin aşırı sağ ile mücadele gibi CDU’nun kardeş partisi CSU’nun Genel hususlarda dahi somut bir yol haritasının ol- 49 Başkanı Markus Söder (ki kendisinin adı da madığına işaret edilmektedir. Ana muhalefet uzun bir süredir CDU/CSU’nun şansölye adayı partisi konumundaki aşırı sağcı AfD ise Lasc- olarak geçmektedir) Laschet ile birlikte çalışacak het’in genel başkanlığına yönelik CDU ve Yeşil- olmaktan sevinç duyduğunu ve CDU/CSU’nun ler arasındaki koalisyonun temelinin atıldığını başarı hikayesini birlikte sürdüreceklerini belirt- ileri sürmüştür. AfD’nin Federal Meclis Grup miştir.45 Federal hükümetteki koalisyon ortağı Başkanı partinin farklı bir yöne sosyal demokrat SPD’nin eş genel başkanı ve dönme şansının kati bir şekilde ıskalandığını 50 partinin sol kanadını temsil eden belirtirken AfD Genel Başkanı Jörg Meuthen ise CDU’nun içerisinde bulunduğu kimlik kri- ise Laschet’in Şansölye Merkel çizgisini devam zinin genel başkanlık kongresi sonrası dahi orta- ettireceğini ve bunun Almanya için kötü haber 51 dan kalkmadığını belirtmiştir.46 demek olduğunu belirtmiştir. Muhalefetteki Yeşillerin eş başkanları ise Laschet’in CDU’nun Merkel sonrası ne tür içe- SONUÇ riklerden yana olacağını yeniden tanımlaması ge- rektiğini ifade etmişlerdir.47 Laschet’in muhtemel 2017 federal meclis seçimlerinde CDU’nun bir federal koalisyon ortağı olarak –anketlerin ve ciddi bir oy kaybı yaşaması partinin önümüz- medyanın aksine– FDP’yi favori olarak görmesi deki süreçte federal hükümeti kurabilse dahi ve bu vesileyle Yeşiller ile CDU arasındaki fikir zorluklar yaşayacağı yorumlarını beraberinde ayrılıklarının altını çizmesi FDP’nin Laschet’in getirmiştir. Şansölye Merkel’in 2000’den itiba- genel başkan seçilmesine ilişkin görüşlerini de an- ren CDU genel başkanlığını yürütmesi ve buna lamlı kılmıştır. FDP’den gelen açıklamalar olası bir ilaveten 2005’ten günümüze kadar da Almanya koalisyonun arzulandığını belirginleştirirken Las- federal şansölyeliği görevini üstlenmesi şüp- chet’in şansölyelik adaylığını da netleştirmesi ve hesiz hem CDU hem de Almanya siyasetinde CSU lideri Söder’e bırakmaması istenmektedir.48 derin izler bırakmıştır. Özellikle CDU’yu daha merkez bir çizgiye çeken politika tercihleriyle bilhassa sol-sosyal demokrat partilerin siyaset 45 “Reaktionen auf Laschets Sieg ‘Die CDU setzt auf planlos’”, Tagessc- hau.de, 16 Ocak 2021. alanlarını daraltması bazı sonuçları beraberinde 46 Werner Kolhoff, “Interview mit Saskia Esken zum CDU-Parteitag: Die Identitätskrise der CDU ist noch nicht gelöst”, Saarbrücker Zeitung, 49 “Merkel, Söder, Scholz: Die Reaktionen auf Laschets Wahlsieg”, Augs- 17 Ocak 2021. burger-Allgemeine.de, 16 Ocak 2021. 47 “Reaktionen auf Laschets Sieg: FDP dient sich an, Grüne fordern 50 “Laschet wird CDU-Chef: Das sind die Reaktionen auf die Wahl”, Kursklärung”, Spiegel.de, 16 Ocak 2021. ZDF.de, 16 Ocak 2021. 48 “Theurer (FDP) fordert Laschet auf, nach der Kanzlerkandidatur zu 51 “CDU-Parteitag: Das sagt die Politik zu Armin Laschets Sieg”, T-On- greifen”, Deutschlandfunk, 16 Ocak 2021. line.de, 16 Ocak 2021.

setav.org 17 ANALİZ

getirmiştir. Ayrıca 2015’te Suriyeli mültecilere devamından yana olması en azından önümüzde- yönelik Almanya’nın diğer Avrupa ülkelerinden ki federal meclis seçimlerine kadar istikrarın ko- ayrışarak Merkel liderliğinde “açık kapı” poli- runacağı şeklinde yorumlanmaktadır. Buna rağ- tikasını benimsemesi sebebiyle başta CDU ve men CDU’lu delegelerin tabandan gelen daha CSU olmak üzere “merkez partilerin de zayıfla- muhafazakar politika taleplerine bir kez daha dığı, uçlardaki hareketlerin güçlendiği ve hatta karşı durarak Merkel çizgisini yeniden genel baş- AfD örneğinde görüleceği üzere partileşmesine kanlığa taşıması partinin geleceği açısından soru yol açtığı” ileri sürülmüştür. işaretlerini belirginleştirmektedir. Laschet her ne kadar ikinci turda Merz’e Laschet’in genel başkan karşı elli beş oy farkla kazansa da Merz’in daha seçilmesiyle birlikte önümüzdeki sonraki federal ekonomi bakanlığı talebi de hem Laschet’in parti içindeki gücünün –en azından süreçte çözülmesi gereken mevcut aşamada– sınırlılığını hatırlatmış hem de öncelikli husus şansölyelik Merz tarafından –somut bir neticesi olmayacak adaylığı meselesidir. olsa da– kendisini destekleyen tabanına yönelik bir mesaj içermiştir. Bu doğrultuda önümüzdeki Merkel’in 2017’de giderek kan kaybeden bir Mart’ta gerçekleşecek olan Baden-Württemberg CDU’yu nasıl toparlayacağı meselesi böyle bir ve Rheinland-Pfalz eyaletlerindeki meclis seçim- arka plan ve denklemde giderek önem arz etmiş leri, sonrasında CDU ve CSU’nun Eylül’deki fe- ancak 2017-2018 sürecinde yaşananlar parti adı- deral meclis seçimlerine liderlik edecek şansölye na olumlu bir gelişme sağlamamıştır. CDU oy adayının belirlenmesi açısından da son derece kaybını sürdürmekle kalmamış bazı eyalet meclisi önem arz edecektir. SPD’nin ise erken sayılacak seçimlerinde de gerilemiştir. Sonrasında Merkel’in bir şekilde Ağustos 2020’de mevcut Federal Ma- bilhassa partinin muhafazakar kanadından gelen liye Bakanı ’u şansölye adayı olarak hoşnutsuzlukların önünü almak amacıyla on sekiz belirlemesi52 CDU/CSU’yu da adaylık mese- yıllık CDU genel başkanlığı görevinden ayrılması lesini en kısa sürede çözme arayışına itmiştir. ancak 2021’e kadar şansölyelik görevini sürdür- Ancak gelinen aşamada birçok parti kurmayı mekte kararlı oluşu CDU’nun seçmen nezdindeki önceliğin eyalet meclisi seçimlerine verilmesi olumsuz algısını değiştirememiştir. Nitekim Mer- yönünde açıklamalarda bulunsa da görünüşe kel’in kendisi yerine desteklediği ve 2018 CDU bakıldığında adaylık sürecinin Bavyera Eyaleti kongresinde Friedrich Merz’i ikinci turda mağlup Başbakanı (CSU lideri) Söder ve CDU Genel eden AKK örneği de bu gidişata dur diyememiş, Başkanı ve KRV Eyaleti Başbakanı Laschet ara- AKK de genel başkanlık serüveninin sonunda par- sında geçmesi beklenmektedir. Esasen bu iki ti liderliğinden ayrılacağını duyurmuştur. adayın koronavirüs salgınının Mart 2020’den Son olarak 15-16 Ocak 2021’de partinin itibaren Almanya’da da etkili olmasıyla birlikte yeni genel başkanı seçilen ancak Merkel-AKK öne çıktığı ve bu doğrultuda birçok değerlen- çizgisinden radikal bir farklılık arz etmeyen Ar- dirmelerin yapıldığı unutulmamalıdır.53 min Laschet’in de benzer bir yetersiz performans gösterip göstermeyeceği üzerinde durulmakta- 52 “SPD-Spitze nominiert Olaf Scholz als Kanzlerkandidaten”, Zeit.de, 10 Ağustos 2020. dır. Laschet’in de tıpkı AKK gibi SPD ve CDU/ 53 M. Erkut Ayvaz, “Koronavirüs Salgını Sürecinde CDU ve Şansölye CSU’dan oluşan federal koalisyon hükümetinin Adaylığı için Artan Rekabet”, SETA Perspektif, Sayı: 285, (Haziran 2020).

18 setav.org CDU’NUN 33. OLAĞAN KONGRESİ SONRASI ALMANYA SİYASETİ

Laschet’in genel başkan seçilmesiyle bir- cağına ilişkindir. Her ne kadar Laschet –esasen likte önümüzdeki süreçte çözülmesi gereken tüm adaylar gibi– AfD ve hatta aşırı sağa yöne- öncelikli husus şansölyelik adaylığı meselesidir. lik net bir çizgi çekileceğini vurgulasa da bunun Diğeri de CDU’nun hem seçmen nezdindeki reel politikte dolayısıyla eyaletlerdeki teşkilatlar konumunun netleşmesi hem de başta Merz ol- nezdinde ne kadar hayata geçirilebilir olacağı mak üzere partinin muhafazakar kanadının li- tartışmalıdır. Zira unutulmamalıdır ki Thürin- beral politikalarıyla bilinen Laschet tarafından gen eyaletinde CDU’nun AfD oylarıyla birlikte partiye dahil edilebilmesidir. Bu doğrultuda her FDP’li Thomas Kemmerich’in başbakan seçil- ne kadar Laschet bir teklifte bulunarak Merz’i mesi dönemin CDU Genel Başkanı AKK’nin parti yönetimine entegre etmek istemişse de sorumluluk alarak parti görevinden ayrılma ka- Merz’in ilk aşamada buna bir bahane bularak rarı almasına yol açmıştır. mesafeli durduğu unutulmamalıdır. Diğer yan- Diğer yandan Şansölye Merkel’in küresel dan Merz’in bir kez daha kongrede mağlup ol- salgın sürecindeki politika tercihlerinin halk nez- ması kendisini destekleyen taban nezdindeki al- dinde destek bulmasıyla pandemi öncesi yüzde gıyı zedeleme potansiyeline sahiptir. Dolayısıyla 25 civarında olan CDU oylarını bu süreçte yüzde Laschet’in mevcut aşamada Merz yanlısı mu- 35’in üstüne çıkarması partinin bu oy oranını 26 hafazakar seçmenin güven ve desteğini kazan- Eylül federal meclis seçimlerine kadar koruyup mak için hangi adımları atacağı merak konusu korumayacağı sorusunu da gündeme getirmekte- olmakla birlikte bu süreçte Merkel’e mesafe dir. Burada özellikle CDU’nun Merkel popülari- koyma ihtimali de akıllara gelmektedir. Akıllara tesinden kaynaklı bu kadar oya ulaşabilmesi ancak gelen bir diğer mesele de Laschet’in Saksonya- Merkel’in 26 Eylül’de yeniden aday olmayacağı Anhalt ve Thüringen gibi eyaletlerdeki CDU gerçeğiyle birlikte nasıl bir tablo ile karşı karşıya teşkilatlarına otoritesini yansıtıp yansıtamaya- gelineceği sorusunu da gündeme getirmektedir.

setav.org 19 ANALİZ CDU’NUN 33. OLAĞAN KONGRESİ SONRASI ALMANYA SİYASETİ

M. ERKUT AYVAZ

ANALiZ

15-16 Ocak 2021 arasında Hristiyan Demokrat Birliği’nin (Christlich De- mokratische Union Deutschlands, CDU) 33. Olağan Kongresi ilk kez dijital olarak gerçekleştirilmiştir. Bu analizde CDU’nun 33. Olağan Kongresi ve kongre öncesi yaşanan siyasi süreç sonuçlarıyla birlikte ele alınmaktadır. Özellikle partide on sekiz yıl süren Angela Merkel liderliği sonrası yaşanan istikrarsızlık sürecinin 2018’de yeni bir genel başkan seçilmesine rağmen neden sonlandırılamadığının üzerinde durulmaktadır. Analizde ayrıca son kongrede genel başkanlığa adaylığını koyan Armin Laschet, Friedrich Merz ve Norbert Röttgen’in politika tercihleri karşılaştırılmaktadır. Son olarak CDU’nun yeni seçilen genel başkanı Armin Laschet’in önümüzdeki süreç- teki konumu ve şansölye adaylığı ihtimaline değinilmektedir.

www.setav.org

ANKARA • İSTANBUL • WASHINGTON D.C. • BERLİN • BRÜKSEL 20 setav.org