ISSN 1644-4183 MAJ/CZERWIEC/(31) 2013 MAY/JUNE (31) 2013 Słuupskpsk DLA OBIEŻYŚWIATÓW / FOR GLOBETROTTERS HHavanaavana DLA SERCA / FOR HEART

GAZETA POKŁADOWA

WWW.PKSPOLONUS.PL Niemcy RODZINNA PRZYGODA / – A FAMILY AADVENTUREDVEENTURE

www.magazynswiat.plw w.w m

11-15.indd-15.indd 1 113-08-063-08-06 10:1410:14 www.platinumpalace.pl

11-15.indd-15.indd 2-32-3 113-08-063-08-06 10:1410:14 4 edytorial

Wyjątkowo długa zima, która w tym roku opuściła nas dopiero w kwietniu, sprawi- ła, że spragnieni jesteśmy słońca i ciepłe- go morza. Znakomitym miejscem na urlop This year’s exceptionally long winter lasted może być zatem Egipt. Czekają tu na nas until April. Now, we anticipate a great summer of sunbathing and swimming in piękne, rozległe plaże i to nad dwoma mo- the warm sea. is the perfect location rzami do wyboru – Śródziemnym i Czerwo- for holidays, with its delicious food, color- nym, fantastyczne warunki do nurkowania ful reef and beautiful broad beaches at two i windsurfingu, a także świetna kuchnia. seas of your choice – the Mediterranean A do tego jeszcze na własne możemy zo- Sea and the Red Sea. The whole bay gives baczyć Sfinksa i piramidy czy zgromadzone rise to fantastic diving and windsurfing w Luksorze skarby faraonów. conditions. Egypt offers also a unique flair Ci, którzy chcieliby się wybrać w znacznie of history such as visiting the Sphinx and rzadziej uczęszczane przez turystów miej- the Pyramids or admiring the pharaoh’s sca, a z równie cennymi zabytkami, powin- treasures in Luxor. ni pomyśleć o Uzbekistanie. Tu właśnie za- Those who like to travel a bit off the beaten chowały się najwspanialsze miasta Wiel- path with equally interesting historic sites, should consider holidays in Uzbekistan. kiego Jedwabnego Szlaku, który już w II Many of its wonderful cities are as much w. p.n.e. łączył Europę z Indiami i Dalekim Silky Road cities, as they were thousands Wschodem. Buchara, Samarkanda i Chiwa of years ago when the Road, built in the to prawdziwe perły – każde z tych miast ma 2nd century BC, connected Europe, India po 25 wieków historii, a ich genialna archi- and the Far East. Bukhara, Samarkand and tektura zachwyca do dziś. Khiva are architectural gems – delve into 25 centuries of history and explore the ar- chitecture that takes your breath away.

Bożena Miller redaktor wydania / editor of issue

11-15.indd-15.indd 4-54-5 113-08-063-08-06 10:1410:14 6 w zasię gu rę ki at hand’s reach 7

HATSZEPSUT – KOBIETA FARAON HATSHEPSUT - A FEMALE PHARAOH P. Wroński Jej historia zaczyna się w Deir el-Bahari zwanej „Świątynią Her story starts in Deir el-Bahari called the „Temple of Mil- Milionów Lat” w pobliżu Teb, religijnej stolicy starożytnego lion Years” near Thebes, the religious capital of ancient Egiptu. W tej świątyni grobowej 170 lat temu Jean-François Egypt. In this mortuary temple 170 years ago Jean-François Najsłynniejsze kobiety Champollion jako pierwszy człowiek od 2 tys. lat przeczy- Champollion was the first man to read the female name in- tał kobiece imię pisane w kartuszu – Hatszepsut. Była cór- scribed in a cartouche - Hatshepsut for 200 years. She was ką wielkiego władcy Totmesa I, która po śmierci męża/bra- the daughter of a great emperor Thutmose I, who did her- ta Totmesa II pokazała, na co ją stać. Początkowo rządziła self justice after the death of her husband/brother Thutmose starożytnego Egiptu jako regentka małoletniego Totmesa III, ale po paru latach II. At first she acted as regent for the minor Thutmose III but THE MOST FAMOUS WOMEN OF ANCIENT EGYPT ogłosiła się faraonem i awansowała na córkę/syna Amona after several years she declared herself pharaoh and promo- Ra. Rozpoczęła budowę, która przerosła swym ogromem ted herself to be the daughter/son of Amun-Re. She started wszystkie poprzednie. Szlachetne proste linie wyróżniały się the construction of an edifice whose magnitude exceeded na tle skalistego otoczenia. Deir el-Bahari to jedna z najpięk- all previous structures. Noble straight lines stood out aga- niejszych budowli Egiptu. Rekonstrukcja świątyni wykony- inst the background of the rocky surroundings. Deir el-Baha- wana jest przez polską misję archeologiczną. Prace zostały ri is one of the most beautiful edifices of Egypt. The temple rozpoczęte w 1961 r., w pierwszym okresie kierował nimi is being reconstructed by a Polish archaeological mission. profesor Kazimierz Michałowski. W 2002 r. świątynia zo- The work commenced in 1961. In the first phase it was di- stała udostępniona zwiedzającym. Hatszepsut przez siedem rected by Professor Kazimierz Michałowski. The temple was miesięcy postawiła wykuty z asuańskiego granitu, najwyż- opened to tourists in 2002. It took Hatshepsut seven mon- szy (o wadze około 350 ton) obelisk w Karnaku. Niedokoń- ths to erect the highest obelisk /around 350 tons/ of Aswan czony obelisk ważący około 1000 ton nadal leży w miejscu, granite in Karnak. Another unfinished obelisk weighing aro- gdzie zaczęto jego wykuwanie, w kamieniołomach w Asu- und 1000 tons still lies where its forging started - in the qu- anie. Rozpoczęła też budowę słynnej Czerwonej Kaplicy arries of Aswan. She also began the construction of the fa- wzniesionej jako kaplica Świętej Barki, ale Totmes III, któ- mous Red Chapel intended as a sacred barque shrine but ry po jej śmierci niszczył wszelkie jej wizerunki, nakazał roz- Thutmose III, who destroyed all her images after her death, biórkę kaplicy. Rekonstrukcji dokonano w 1997 r. w obrębie had the chapel dismantled. It was reconstructed in 1997 at muzeum w świątyni w Karnaku. the in the temple in Karnak.

ZZasmakujasmakuj hhistorii,istorii, pprzygodyrzygody Get a taste of history, adventure i słońccaa – zzapraszamapraszam w podrópodróż and the sun - let me invite you w cczasiezasie i pprzestrzenirzestrzeni sszlakiemzlakiem on a journey through time and KKleopatry,leopatry, NNefertitiefertiti space following Cleopatra,

i HHatszepsut.atszepsut. Nefertiti and Hatshepsut. Fot.: © Csaba Balasi - Fotolia.com

11-15.indd-15.indd 6-76-7 113-08-063-08-06 10:1510:15 8 w zasię gu rę ki at hand’s reach 9

KLEOPATRA I ALEKSANDRIA Dzięki jej zręcznym zabiegom Egipt odzyskał niezależną CLEOPATRA AND ALEXANDRIA Caesar and Mark Antony became legendary and have in- Od tysiącleci Aleksandria należy do największych metro- pozycję, a sytuacja ekonomiczna i polityczna kraju usta- For thousands of years Alexandria has been numbered spired composers, poets, writers, painters and filmmakers. polii Afryki. Wciąż jest znaczącym portem oraz ośrodkiem bilizowała się. Niestety, podczas zażartych walk, które to- among the largest metropolises of Africa. It is still a major Through her skilful politics Egypt regained an independent handlowym, naukowym i kulturalnym. Miasto założo- czyła o egipski tron, spłonęła słynna biblioteka aleksan- port and commercial, scientific and cultural centre. position and its economical and political condition stabili- ne przez Aleksandra Macedońskiego w 332 r. p.n.e. było dryjska, jeden z cudów ówczesnego świata. Zagadką do Founded in 332 BC by Alexander the Great, the city was sed. Unfortunately, during her fierce struggle for the thro- stolicą Egiptu przez blisko tysiąc lat – do podboju Egip- dziś pozostaje też śmierć Kleopatry. Czy popełniła samo- the capital of Egypt for almost one thousand years – until ne, the famous Library of Alexandria, one of the wonders tu przez Arabów w 641 r. Najwspanialszy okres w dzie- bójstwo, jak chce romantyczna legenda, czy została za- the conquest of Egypt by Arabs in 641 AD. The most ma- of the then world, burned down. jach Aleksandrii przypadł na trzy stulecia panowania fara- mordowana na rozkaz Oktawiana Augusta, któremu stała gnificent period in the story of Alexandria fell on the three The death of Cleopatra remains a puzzle to this day. Did onów z dynastii Ptolemeuszów. Ostatnim z nich była Kle- na drodze do opanowania Egiptu? Pewne jest tylko to, że hundred years of the rule of pharaohs of the Ptolemaic dy- she commit suicide according to the romantic legend or opatra, kobieta wszechstronnie wykształcona, obdarzona z jej odejściem skończyły się czasy faraonów. nasty, the last of whom was Cleopatra, a woman of com- did Octavian Augustus, for whom she was an obstacle to politycznym talentem i inteligencją. Nie wiadomo, czy na- Być może zagadki wyglądu i śmierci Kleopatry zostaną prehensive education and political talents and intelligen- the invasion of Egypt, have her killed? It is only certain as prawdę była tak piękna, jak ją przedstawiają artyści, po- rozwiązane, gdyż odkryty w 2006 r. w świątyni Taposiris ce. We do not really know, whether she was as beautiful much that her demise meant the end of the times of pha- nieważ nie zachował się jej żaden oryginalny wizerunek. Magna w Abusir grobowiec może być, według naukow- as artists portray her because no original image has survi- raohs. Perhaps the mysteries of the looks and death of Cle- Jednak romanse Kleopatry z Gajuszem Juliuszem Ceza- ców, miejscem spoczynku Kleopatry i Marka Antoniusza. ved. However, Cleopatra’s love affairs with Gaius Julius opatra will be solved as the tomb discovered in 2006 in rem i Markiem Antoniuszem przeszły do legendy, inspiru- the temple of Taposiris Magna in Abusir may be the mau- jąc kompozytorów, poetów, pisarzy, malarzy i filmowców. soleum of Cleopatra and Mark Antony. Fot.: © Natalia Pavlova - Fotolia.com

11-15.indd-15.indd 8-98-9 113-08-063-08-06 10:1510:15 10 w zasię gu rę ki at hand’s reach 11

NEFERTITI I AMARNA Tell el-Amarna jest jednym z największych stanowisk archeologicz- nych Egiptu. Leży w środkowym biegu Nilu, ok. 320 km na południe od Kairu. Obejmuje ruiny miasta, które przez niespełna dwie dekady było stolicą kraju. Założył je ok. 1358 r. p.n.e. Amenthotep IV (Echnaton) i nazwał Achetatonem – horyzontem Atona. Władca ów wprowadził kult jedne- go boga – pana słońca Atona, ograniczając wszechwładną pozycję ka- płanów. Reformy jednak umarły wraz z nim. Kapłani szybko odzyskali wpływy, a opuszczone miasto zasypały piaski pustyni. Dopiero w 1714 r. natrafił na nie podróżujący wzdłuż Nilu francuski jezuita Claude Si- card, misjonarz i zapalony archeolog. Prowadzone przez blisko 200 lat badania doprowadziły do odkrycia pałacu, świątyni Atona i archiwum z ogromną liczbą tabliczek pisma klinowego. Była to korespondencja dyplomatyczna, nazwana listami z Amarny. Badania wykazały, że fara- on-reformator był przeciwnikiem wojen i mecenasem sztuki, wspiera- nym przez lojalną i piękną żonę Nefertiti (znaną też jako Nefretete). Jej półmetrowej wysokości popiersie, odkryte w ruinach, wzbudziło sen- sację, a Nefretete została uznana za ideał starożytnego piękna. Przez przypadek, gdy w Neues Museum w Berlinie, gdzie jest przechowy- wana rzeźba, przygasło światło, zauważono, że artysta oddał na twa- rzy królowej również zmarszczki i cienie pod oczami. Portretował prze- cież kobietę dojrzałą, matkę, a zgodnie z obowiązującym wówczas ka- nonem musiał dać świadectwo prawdzie. Jednak jego kunszt sprawił, że przy dobrym oświetleniu zmarszczki i cienie stają się niewidoczne.

NEFERTITI AND AMARNA Tell el-Amarna is one of the biggest archaeological sites of Egypt. It is located on the middle course of the Nile, around 320 km south of Ca- iro. It embraces the ruins of a city which was the capital of the country for less than two decades. It was established c. 1358 BC by Amenhotep IV (Echnaton) and called Akhetaton – Horizon of the Aton. The ruler in- troduced worship of one god – the sun-lord Aton - limiting thus the al- l-powerful position of priests. The reforms died with him though. Prie- sts soon regained their influences and the abandoned city was cove- red by the sands of the desert. It was in 1714 that a French Jesuit priest Claude Sicard, a missionary and keen archaeologist, who was travel- ling along the Nile, discovered the city. Explorations which were carried out for nearly 200 years resulted in the discovery of a palace, temple of the Aton and archives with a large number of cuneiform script tablets. It was diplomatic correspondence called the Amarna letters. Examina- tion showed that the pharaoh-reformer was an opposer to war and a patron of the arts supported by a loyal and beautiful wife Nefertiti. Her 50-cm bust, discovered in the ruins, caused a sensation, and Neferti- ti was considered the ideal of ancient beauty. By accident, when in the Neues Museum in Berlin, where the bust is kept, light was dimmed, they noticed that the artist sculpted wrinkles and shadows under the eyes of the queen. After all, he portrayed a mature woman, a mother, and according to the standards of those times he had to bear witness to the truth. Thanks to his artistry though at good lighting the wrinkles and eye bags become invisible. Fot.: © Tkachuk - Fotolia.com

11-15.indd-15.indd 10-1110-11 113-08-063-08-06 10:1510:15 12 from the blog... ADRES REDAKCJI 02-548 Warszawa, Robert Szewczyk ul. Grażyny 15 lok. 112–114 tel./faks: +48 22 845 58 41 redakcja: z bloga... tel.: +48 22 845 29 24 www.magazynswiat.pl [email protected]

PODRÓŻ W CZASIE REDAKTOR WYDANIA BOŻENA MILLER TIME TRAVEL [email protected]

W ZASIĘGU RĘKI / AT HAND’S REACH POD ŻAGLAMI WSPÓŁPRACA Pamiętam, że kiedy w dzieciństwie wracałem z wakacji, rozgląda- Najsłynniejsze kobiety starożytnego Egiptu OUT ON THE OPEN SEAS ALINA ERT-EBERDT The most famous women of ancient Egypt ....6 Chorwacja – Zadar od nawietrznej łem się z ciekawością po rodzinnym mieście i domu w poszukiwaniu I remember coming home from holidays as a child, looking around my MAJKA FUDAŁA Croatia. Leeward Zadar...... 52 zmian. Przecież przez te kilka tygodni tyle się wydarzyło! A tu nic: rze- hometown and family house, seeking for any changes there. After all, MONIKA GALICKA Z BLOGA / BLOG czywistość jak zamurowana – te same ulice, place, mój pokój. Jakby JAROSŁAW KAŁUCKI so much happened in those weeks! Nothing of the kind: the reality Podróż w czasie / Time travel ...... 12 TRAVEL WITH CULTURE JAGA KOLAWA czas stanął w miejscu. Zawsze byłem trochę zdziwiony i zawiedziony. seemed to freeze; the streets, the squares, my room were all the same. PODRÓŻE Z KULTURĄ PIOTR KAŁUŻA Lata później (ale już lata temu) to uczucie nabrało na sile, gdy po raz It made me feel a bit surprised and upset. Many years later (yet some WYPRAWA / ADVENTURE Muzyczna posiadłość mistrza Paderewskiego PAWEŁ KLIMEK pierwszy wyjechałem za granicę. Wszystko było pierwsze: paszport, time ago) this feeling grew stronger when I went abroad for the first Hawana od serca Musical estate of master Paderewski ...... 58 Havana of the heart ...... 16 FIONA PEREZ time in my life. Everything was first time to me: first passport, first flight, lot samolotem, przekraczanie granic, inny kontynent, kraj, ludzie, kul- JERZY PAWLETA first time out of the continent, new people, culture, climate... I went into MIEJSCE / PLACE tura, klimat… Zachłystywałem się. Po kilkunastu dniach wylądowa- PODRÓŻE Z POMYSŁEM CEZARY RUDZIŃSKI raptures about it. When I landed on the frosty airport in Warsaw sev- Pocztówka ze Słupska łem na mroźnym Okęciu z poczuciem, że oto wracam z misji na in- JOURNEYS WITH AN IDEA ROBERT SZEWCZYK eral days after, it was like coming back from another planet. The world A postcard from Słupsk ...... 64 nej planecie. I znowu wokół mnie bez zmian: szary, znany świat. Nie Śladami braci Grimm PAWEŁ WROŃSKI around me remained unchanged, grey and only too familiar. I didn’t In the footsteps of the Brothers Grimm ....24 miałem nawet ochoty opowiadać kolegom o swojej podróży. Oni żyli Ełk – odlotowe wakacje even feel like telling my friends about my journey. All they cared about PROMOCJA wynikami meczów, klasowymi wydarzeniami. Ja wyleciałem na orbi- EłkA slamming vacation ...... 68 were football scores and school stuff. It turned out I launched myself Hity 2013 w Europa-Parku [email protected] tę i wróciłem trochę inny. 2013 Tops in Europa-Park ...... 30 into orbit and came back slightly different. Mały-wielki Strumień Życie funduje nam na siłę rutynę, dzień toczka w toczkę podobny do Life is routine with every day looking exactly the same. We’re caught Little-great Strumień ...... 72 REKLAMA Mazowsze dla turysty dnia. Nawet jeśli w pracy mamy wrażenie, że wpadliśmy do rozpę- in the hamster wheel in our work life, knowing that another day will be [email protected] Mazovia for tourists ...... 34 dzonej wirówki i ledwo nadążamy, to przecież jutro, pojutrze będzie no different. Some meetings to attend, a couple of projects or reports STO KILOMETRÓW PRZYGODY [email protected] to samo. Jakieś projekty, zebrania, raporty… A potem? Serial, telewi- ONE HUNDRED KILOMETERS to do... And later? TV series, soap opera, political gobbledygook, news- ROZMOWA Z ... / INTERVIEW WITH ... OF ADVENTURE KOREKTA POLSKA zyjny show, publicystyczny bełkot, gazeta, domowe sprawy. Pewnie papers and, at the end of the day, family time. There’s nothing wrong Egipt – jeszcze o nim wszystkiego nie wiecie Grecja / Grece ...... 76 BARBARA DYBICZ nie ma w tym nic złego. Life is life. Tyle że jak czasami słucham niektó- about it. Life is life, as they say. It’s only when I listen to my friends that I Egypt – you still do not know Uzbekistan ...... 80 rych znajomych, mam wrażenie, że oni nie żyją własnym życiem, tylko have a feeling they don’t live their lives anymore. What they actually live everything about it ...... 38 Indonezja / Indonesia ...... 86 TŁUMACZENIE jakimś medialnym erzacem. Własne życie zmieniają w tysięczne od- is some kind of a mass media-created ersatz life, cutting their existence SPACEREM PO... / WALKING AROUND... ADVERBIUM LANGUAGE SERVICES into another soap episode. They don’t want to change this status quo. WYDARZENIA / EVENTS cinki opery mydlanej i nie są zainteresowani zaburzeniem tego status Wałbrzych księżnej Daisy AL. JEROZOLIMSKIE 29/2 Płock – Natura i kultura quo. No dobrze, bąkają coś o urlopie, odpoczynku, wyrwaniu się. Ale Every now and then they do drop a hint about ‘getting out of here’ and Wałbrzych of Princess Daisy ...... 44 00-508 WARSZAWA Płock – nature and culture combined ...... 92 w efekcie okazuje się to kolejną rutyną: przewidywalnym wypoczyn- ‘taking some time off’. But in the end it all turns out to be yet another [email protected] routine activity, a scheduled rest from the predictably scheduled life. – książęce smaki WWW.ADVERBIUM.PL kiem od przewidywalnie zapracowanego życia. Po obu stronach Olzy Why am I travelling? Because life is absorbing, surprising and yet-to-be- Pszczyna – Princely flavours ...... 48 +48 501 047 939 Dlaczego podróżuję? Bo świat jest pasjonujący, zaskakujący i niezna- On both sides of Olza ...... 98 discovered, that’s for sure. But the main reason I travel is to feel back ny. Oczywiście. Ale przede wszystkim, żeby znowu odczuć ten stan the condensed events and emotions. To experience again the intensity NAKŁAD kondensacji wydarzeń i emocji. Skoncentrowanego czasu, w któ- of the time when so many things are happening. To wake up not know- 10 OOO egzemplarzy rym tyle się dzieje. Żeby budząc się rano, musieć przez chwilę pomy- Niezamówionych materiałów redakcja nie zwraca, a w razie opublikowania zastrzega sobie prawo do ich skracania. © Copyright by Magazyn Świat ing exactly where I am and recalling yesterday’s adventures as I am © śleć: gdzie ja jestem? A przy kawie próbować uporządkować zdarze- Magazyn Świat nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i reklam i ma prawo odmówić publikacji bez podania przyczyny. sitting anywhere in the world and sipping my morning coffee. ‘Gosh, did © Copyright by Magazyn Świat. Wszystkie materiały są objęte prawem autorskim. Przedruk materiałów w jakiejkolwiek formie nia dnia poprzedniego. Rany, to było wczoraj? A wydaje się jakby mi- i w jakimkolwiek języku bez wcześniejszej pisemnej zgody Wydawcy jest zabroniony. Wydawca zabrania bezumownej sprzedaży Okładka: Europa-Park it really happen only yesterday? Feels like ages ago!’ Travelling around numerów bieżących i archiwalnych miesięcznika „Świat Podróże Kultura”. Działanie wbrew powyższemu zakazowi skutkuje odpowiedzialnością prawną. fot.: archiwum DTZ nęło wiele dni! Podróżowanie daje więcej, znacznie więcej w tym sa- the globe is quite like travelling in time: you can experience more in the Fot.: © zanarinilara - Fotolia.com mym czasie. same period of time.

11-15.indd-15.indd 12-1312-13 113-08-063-08-06 10:1510:15 14 in may In June 15 Maj Czerwiec Krakowskie wianki XIV Międzynarodowe Na wyjątkowej scenie plenerowej w za- IV Warszawskie Targi Książki, Górskie Zawody Balonowe, Krosno kolu Wisły pod Wawelem wystąpią m.in.: Stadion Narodowy Popisy baloniarzy, akrobacje samolotowe, Jamiroquai, Lenny Kravitz i Wyclef Jean Wielowątkowe wydarzenie adresowane Międzynarodowy Dzień Dziecka wystawy sprzętu lotniczego. oraz czołowi przedstawiciele polskiej sce- do wszystkich miłośników książek. Radosne święto wszystkich dzieci. ny muzycznej. th 14 Mountain Hot-Air Balloon Kraków Wreaths 4nd Warsaw Book Fair, International Children’s Day Competition, Krosno A unique open-air stage in the meander National Stadion Joyful holiday of all children Shows by professional Hot-Air Balloon of the Vistual River will host e.g. Jamiro- A multi-thematic event for all book lovers. pilots,airplane acrobatics, exhibitions of quai, Lenny Kravitz, Wyclef Jean and top www.targi-ksiazki.waw.pl aircraft equipment. 11-2-2 116-196-19 1 2211 Polish artists. www.gorskie-zawody-balonowe.pl www.krakowlife.pl Międzynarodowe Mistrzostwa Autostopowe Gdańsk – Amsterdam 17. Piknik Naukowy Polskiego Radia Noc muzeów VI Płocki Piknik Lotniczy Zawody miłośników darmowego podró- i Centrum Nauki Kopernik Koncerty, imprezy, warsztaty Jedną z atrakcji będzie slalom żowania. Początek trasy w Trójmieście, fi - Największa w Europie plenerowa impreza – w tę noc w muzeach w Polsce i w Europie na czas między ustawionymi nisz w Amsterdamie, podróżować wolno popularyzująca naukę. tylko autostopem. zwiedzanie za darmo. na Wiśle przeszkodami. International Hitchhiking 17th Science Picnic of Polish Radio Museum Night 6th Płock Air Picnic Championships Gdańsk – Amsterdam and the Copernicus Science Centre Concerts, events, workshops - a lot will be One of the attractions Competition for those who love to tra- The largest in Europe open-air event Ah- going on in Polish and European ! will include a slalom race vel for free. Start in Tricity, fi nisz in Amster- med AT popularising science This night is for free. with obstacles on the River. dam; hitchhiking obliga tory. 11-3-3 1188 11-2-2 1155 www.pikniknaukowy.pl www.mistrzostwaautostopowe.pl/ www.lotniczyplock.pl

Białe Noce, St. Petersburg Dni morza, Świnoujście Festiwal fi lmowy w Cannes Słońce świeci nawet o północy, a po ulicach Industriada, miasta Śląska W programie: koncerty polskich gwiazd, O prestiżową Złotą Palmę będą walczyć spacerują ludzie. W tak niezwykłej scenerii Ok. 40 obiektów na Śląskim wystawy o charakterze morskim, konkursy najlepsze obrazy minionego roku. organizowane są koncerty, przedstawienia Szlaku Zabytków Techniki i zabawy dla dzieci. Nieodłącznym elemen- teatralne, operowe i baletowe. otwiera swoje podwoje. tem imprezy jest jarmark. Cannes Film Festival White Nights, St. Petersburg The best pictures from the previous The sun shines even at midnight and the Industriada, Silesian town Sea Days, Świnoujście year will compete for the prestigious streets are full of people walking. In this About 40 establishments Including: concerts by Polish stars, Golden Palm. unusual setting concerts, theater plays, on the Silesian Industrial Monuments marine exhibitions, contests and games for www.festival-cannes.com 88-11-11 2222 opera and ballet are performed. Route will open their doors. 8 221-221-22 children. The accompanying fair is a must. www.saint-petersburg.com www.industriada.pl www.mdk.swinoujscie.pl

Bath International Festiwal Kultury Żydowskiej, Kraków Planete Doc Review, Warszawa Music Festival, Anglia Międzynarodowy Maraton Pokoju Przez osiem dni fi lmy, spektakle, muzyka na 10. edycja warszawskiego festiwalu fi lmów Festiwal od 60 lat prezentuje różnorodne ga- Koszyce – Słowacja żywo, wystawy oraz liczne warsztaty przybli- dokumentalnych Planete Doc Review, któ- tunki muzyki, od elektronicznej, jazz i folk po To drugi najstarszy maraton w świecie – po żą tradycję i kulturę żydowską. ry odbywa się w kinie Iluzjon orkiestry symfoniczne. raz pierwszy odbył się w 1924 r. Bath International Jewish Culture Festival, Kraków Planete Doc Review, Warsaw Music Festival, Kosice International For 8 days fi lms, plays, live music, 10th edition of the Warsaw documentary Since the 1960’s the festival has presented Peace Marathon – Słovakia exhibitions and numerous workshops fi lm festival in the Iluzjon theatre. various music genre from electronic music, This is the 2nd-oldest marathon in the world will acquaint us with Jewish culture http://planetedocff.pl 110-190-19 to jazz and folk to symphonic orchestras. – held in 1924 for the fi rst time. 1100 2288 and tradition. www.bathmusicfest.org.uk www.slovakia.travel www.jewishfestival.pl

AfryKamera Chicago Blues Festival – USA Dni Pucka i Morska Pielgrzymka – Festiwal Filmów Afrykańskich Dni Fantastyki na zamku leśnickim Największy festiwal bluesowy na świe- Rybaków Festiwal odbywa się równolegle w War- we Wrocławiu cie. Pięć scen rozstawionych w chicagow- W dniu św. Piotra i Pawła rybacy wyruszają szawie, Łodzi, Wrocławiu, Gdańsku Spotkanie z literaturą, fi lmem, grami w świe- skim Grand Parku przyciąga 500 tys. fa- w morską pielgrzymkę z Kuźnicy do Pucka. i Krakowie. Promocja kina Afryki. cie fantastyki. nów bluesa AfryKamera Puck Days and the Sea Pilgrimage – African Film Festival Science-fi ction Days Chicago Blues Festival – USA of the Fishermen The festival takes place in Warsaw, Łódź, Meeting with literature, fi lm and fantasy The largest blues festival in the world. On St. Peter and Paul’s Day fi shermen Wrocław, Gdańsk and Kraków. games at Leśnica Castle in Wrocław. Five stages in Chicago Grant Park attract set out on a sea pilgrimage from Kuźnica To promote African movies. 112-142-14 225-265-26 www.dnifantastyki.pl 500,000 blues fans. 77-9-9 2299 to Puck. www.afrykamera.pl www.chicagojazz.com www.miasto.puck.pl

11-15.indd-15.indd 14-1514-15 113-08-063-08-06 10:1510:15 16 wyprawa adventure 17

FionaFFiionona PérezPéPérer z

HAVANA OF THE HEART

Kuba kojarzy się przede wszystkim ze słonecznymi plażami, cygarami, rumem i salsą. Wiadomo, że jeśli wybierzesz się do Hawany, musisz zwiedzić wpisaną na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO starówkę – La Habana Vieja, przejechać się po mieście oldskulowym chevroletem, obejrzeć fabrykę cygar, no i oczywiście pójść potańczyć (koniecznie w T-shircie z Che Guevarą lub w rewolucyjnym berecie, a najlepiej w jednym i drugim), a także wstąpić do jednego z barów, do których Hemingway zwykł wpadać na mojito.

116-216-21 hawana.inddhawana.indd 16-1716-17 113-08-063-08-06 10:1510:15 18 wyprawa adventure 19

We’re all well aware that Cuba is all about sunny beaches, cigars, rum and salsa. If you’re planning a trip to Havana, by now you probably know the musts: visit Old Havana (La Habana Vieja, inscribed in the UNESCO World Heritage List), take a tour of the town in an old Chevy followed by a trip to the cigar factory, go out dancing (it’s important that you wear a Che Guevara t-shirt or a revolutionary beret, or better yet, both) and stop by one of the bars where Hemingway himself used to have a mojito or two.

Once you’ve checked that off your list, here are a few other ideas, in case you might want to know the town and its people a little better.

Wyprawa miejskim autobusem w nieznane... / Local bus tour to the great unknown... LOCAL BUS TOUR TO THE GREAT UNKNOWN >> Take a tour of the town in one of the local buses. It’s cheap Kiedy już zrealizujesz wszystkie te punkty, a chcesz trochę le- (you get to pay in moneda nacional, the Cuban currency that’s piej poznać Hawanę i jej mieszkańców, możesz wziąć pod worth almost nothing as compared to pesos convertibles, the uwagę jeszcze kilka pomysłów. currency you’ll be dealing with, as a tourist), it’s fun and it will make even the crowded London Underground look like a joke. PODRÓŻ W NIEZNANE MIEJSKIM AUTOBUSEM Don’t expect to find any information on routes, departures and >> Wybierz się na wycieczkę po mieście jednym z lokalnych arrivals, so just hop on and off and enjoy the pleasures of the autobusów. Przejazd jest bardzo tani (płaci się kubańską wa- unknown and the complicated logistics of trying to get back to lutą pesos nacional, która jest prawie nic niewarta w porów- more familiar places. The good thing is you’ll have to ask around Kubańczycy są jednym z najbardziej roztańczonych narodów na świecie / Cubans are one of the best dancers in the world naniu z pesos convertibles, czyli pesos wymienialnymi, do for help and this gives you the perfect excuse for a conversation. wymiany których są zobligowani zagraniczni turyści), a sama zmat kraju, z którego pochodzą i grubości portfela, więc je- DANCE FOR ABSOLUTION >> And to feel less guilty podróż może być niezłą zabawą, mimo że tłok bywa więk- INCREDIBLY SWEET SWEETS >> If you happen to have śli ci to nie przeszkadza, dlaczego miałbyś się martwić o dwie about it – dance. Yes, as a tourist you will most likely be judged szy niż w londyńskim metrze. Nie spodziewaj się znaleźć żad- a sweet tooth while exploring the less beaten tracks, puff pas- lewe nogi? Równie dobrze może się okazać, że dotąd nie based on your abilities to dance (not that they’ll make this obvi- nych informacji na temat tras czy rozkładów jazdy. Po prostu try sold in the street is what you are looking for: it’s affordable, doceniałeś swoich umiejętności. Jeśli chcesz przeżyć nieza- ous to you) but then again tourists are also judged based on wskocz do autobusu i delektuj się podróżą w nieznane. easy to find and delicious, it comes in all shapes and sizes and pomniane chwile i mieć o czym opowiedzieć swoim znajo- country of origin and thickness of wallet, so if this doesn’t both- Kolejną zaletą takiego sposobu zwiedzania jest to, że kiedy it’s to die for. So are coconut ice cream, flan and caramel cov- mym, wypróbuj kluby w Miramar lub Vedado albo wybierz er you, why worry about having two left feet? It may very well już zdecydujesz się wrócić w lepiej znane ci okolice, najpraw- ered coconut – the most obscenely sweet desert I have ever się na pokaz rumby w UNEAC lub Egrem. Jeśli masz nadzieję turn out you have underestimated yourself. If you want some- dopodobniej będziesz musiał poprosić o pomoc, a to dosko- had, so unbelievably tasty it almost seemed unreal. Look out przeżyć coś, o czym się opowiada przez lata, trzymaj się ba- thing worth remembering and telling your friends about, try out nały pretekst do nawiązania rozmowy z hawańczykami. for the man walking around the Old Town with a tray filled with rów w Obispo, z których dobiegają rytmy „Guantanamery” the clubs in Miramar or Vedado or go see a rumba perform- this spectacular desert and go right for it; this is definitely worth i „Chan Chan”, albo wpadnij do bajecznie kolorowego Calle- ance at UNEAC or Egrem. If you want something everybody NIEZIEMSKO PYSZNE SŁODKOŚCI >> Jeśli lubisz trying, even if your sugar level goes sky high. jón de Hamel rozbrzmiewającego dźwiękami bębnów. else remembers and talks about, stick to the bars in Obispo, słodycze, to koniecznie spróbuj sprzedawanych na ulicy cia- the rhythms of Guantanamera and Chan Chan or the explosion Nieprzyzwoicie pyszne słodycze sprzedawane na ulicy stek – są dostępne niemal wszędzie, we wszystkich kształ- Unbelievably tasty sweets are sold in the street Fot.: Fiona Perez, © Klemsy - Fotolia.com POGAWĘDKI NA MALECÓN >> Innym sposobem na of colors and drums at Callejon de Hamel. tach i rozmiarach, a do tego niedrogie i tak pyszne, że lep- fantastyczny wieczór w Hawanie jest wypad na zimne buca- szych nie można sobie wymarzyć. Niesamowite są też lody nero na Malecón, 8-kilometrowej nadbrzeżnej promenadzie, CHATTING AT MALECON >> Another way to spend a kokosowe, flan i karmel z kokosem – najbardziej nieprzyzwo- która biegnie od starej Hawany przez Centro Habana do Ve- fabulous evening in Havana is to stop on the Malecón, the 8 km icie słodki deser, jaki kiedykolwiek jadłam, a do tego nieziem- dado. W nocy jest tu mnóstwo ludzi, słuchających muzyki long esplanade and roadway that stretches from Old Havana sko smaczny. Na starówce wypatruj sprzedawcy z tacą wypeł- z telefonów komórkowych, popijających piwo w puszkach, along Centro Habana to Vedado, for an ice-cold Bucanero, mak- nioną tym spektakularnym przysmakiem i nie wahaj się – jest flirtujących i gawędzących z przypadkowymi przechodniami. ing new friends among the locals. At night you’ll find it packed wart grzechu, nawet jeśli podskoczy ci poziom cukru. To doskonała okazja, by zyskać nowych przyjaciół wśród ha- with people sitting around, listening to music that comes from wańczyków. Będą najprawdopodobniej próbowali odgadnąć, their mobile phones, drinking canned beer, flirting, and starting TANIEC NA ROZGRZESZENIE >> Żeby pozbyć się po- skąd pochodzisz, sprzedać cygara lub nauczyć cię tańczyć. random conversations with the passersby. They will most likely czucia winy po tej słodkiej uczcie, najlepiej pójdź potańczyć. Gdy przejdziesz test, odpowiadając na trzy pierwsze pytania, try to guess where you come from, sell you cigars or teach you Oczywiście, jesteś turystą, więc najprawdopodobniej twoje spróbuj zamienić role i sam zacznij pytać. Z dumą będą mó- how to dance. Once you pass the test of the first three ques- umiejętności taneczne będą oceniane (nie, żeby zaraz ktoś dał wić o swoim mieście, o pracy, rodzinie, zwyczajach i obycza- tions, switch roles and start asking your own questions, they

ci to odczuć). Turyści są przecież zwykle oceniani przez pry- Fot.: © Klemsy - Fotolia.com jach kubańskich, trudnościach, z którymi się borykają, a tak- will be proud to tell you things about the city, about work, family

116-216-21 hawana.inddhawana.indd 18-1918-19 113-08-063-08-06 10:1610:16 20 wyprawa adventure 21

young girls as well) simply love having their nails done. Choices are endless, from flowers, stars, hearts and stripes to animal prints, flags of all the countries you can think of (last year’s hit was definitely the British flag), palm trees and complicated geo- metric abstract models. Whatever your decision might be, I can assure you that you’ll be fully satisfied and have a wonderful experience to take home as a souvenir.

Practical information Currency: Cuban peso (CUP), CUP 1 = 100 centavo; peso convertible (CUC), CUC 1 = 100 centavo. For tourists and foreigners the only binding valid currency is peso convertible CUC. If compared to , prices in Cuba are on average three times higher. VISA, CABAL, MasterCard and VISA Electron cards issued by Ameri- can banks or banks with American capital are not accepted. Entry requirements: A visa relevant for the purpose of the stay or the so-cal- led tourist card is necessary. A disability and post-accident insurance policy is ob- ligatory, and its lack may be the ground for rejection of entrance to Cuba. Vaccination, health: No protective vaccination is required. There is a periodical danger of the following illnesses: amebiasis, dengue, and dengue haemorrha- gic, viral conjunctivitis. Instances of food poisoning are frequent, especially after eating seafood dishes. One should avoid non-boiled water and unwashed vege- tables and fruits. Eating lettuce is not recommended. Instances of sunburns and cardiovascular disorders caused by high temperature, humidity and abrupt pres- sure changes are frequent (especially in the hurricanes period). Due to periodi- cal electromagnetical storms persons with pacemakers should consult their do- ctors before the journey. W Hawanie nietrudno znaleźć miejsce, w którym można zrobić manicure. Electrical appliances: voltage – 110 V, 60 Hz, at hotels and some houses – 220 V, In Havana it is not diffi cult to fi nd a place where you can have you manicure done. 60 Hz. Plugs with rectangular fl at pins of the North American style are in use.

Nadbrzeżna promenada el Malecón / A seaside promenade el Malecón. młode dziewczęta) po prostu kochają mieć zrobione paznok- www.cuba.com cie. Wybór jest nieograniczony: od kwiatów, gwiazd, serdu- Jednym ze środków transportu w Hawanie są riksze że o swoich przyjaciołach (lub krewnych), którzy podróżowali life, Cuban customs and habits, the difficulties they struggle with szek i pasków po obrazki zwierząt, flagi wszystkich krajów One of the means of transportation in Havana is rickshaw. do kraju, z którego pochodzisz. Potraktuj to z przymrużeniem and their friends (or relatives) who happened to have travelled to świata (zeszłoroczny hit to zdecydowanie flaga brytyjska), oka i ciesz się z przyjemnej pogawędki. Rozejrzyj się też za / lived and worked in the country you come from. Take it with a palmy i skomplikowane wzory geometryczne. Niezależnie od sprzedawcą orzeszków ziemnych, bo podobno orzeszki przy- pinch of salt and enjoy the conversation for conversation’s sake wyboru mogę was zapewnić, że będziecie w pełni usatysfak- noszą szczęście i miłość. more than anything else. And speaking of a pinch of salt, look out cjonowane i zabierzecie do domu wspaniałe wspomnienia. for the peanut vendor. The peanuts, he says, bring luck and love. WIZYTA U WRÓŻBITY >> Jeśli chcesz poznać swoją Informacje praktyczne przyszłość, przed powrotem do domu możesz wybrać się do A VISIT AT A FORTUNE TELLER >> To make sure you Waluta: peso kubańskie (CUP), 1 CUP = 100 centavo; peso kubańskie wymie- nialne (CUC), 1 CUC = 100 centavo. Dla turystów i cudzoziemców jedyną obo- wróżbity. Dowiesz się, przed czym ochronią cię bogowie San- know what the future holds before going back home, go see a wiązującą walutą jest kubańskie peso wymienialne CUC. W porównaniu z Pol- terii, jak należy zadawać pytania dotyczące przyszłości i dla- fortune teller. You’ll find out which gods in the Santeria religion ską ceny na Kubie są średnio trzykrotnie wyższe. Nie są honorowane karty kre- czego woda różana jest bardzo ważna, jeśli szukasz prawdzi- protect you, how to ask the right questions about your future dytowe VISA, CABAL, MasterCard, VISA Electron wydane przez banki amerykań- skie lub banki z udziałem kapitału amerykańskiego. wej miłości. Nie daj się jednak ponieść – od dowiedzenia się, and why rose water is so important if you’re looking for true love. Przepisy wjazdowe: Konieczne jest posiadanie wizy odpowiedniej do celu po- co mówią karty, do przystąpienia do nowej religii tylko mały Don’t get too carried away, it’s a slippery slope from finding out bytu lub tzw. karty turysty. Obowiązkowa jest polisa ubezpieczeniowa od na- krok, a to już trochę za dużo jak na wakacyjne doświadczenie. what’s in the cards for you to being invited to join the religion stępstw nieszczęśliwych wypadków i kosztów leczenia, a jej brak może stanowić podstawę do odmowy wjazdu na Kubę. and that might be a little too much of a vacation experience. Szczepienia, zdrowie: Nie są wymagane żadne szczepienia ochronne. Okreso- HAWAŃSKI MANICURE >> I jedna ważna rada dla wo występuje zagrożenie takimi chorobami, jak: ameboza, denga, denga krwo- pań: koniecznie zafunduj sobie manicure. Prawdopodobnie MANICURE A’LA HAVANA >> And one extra tip for the toczna, wirusowe zapalenie spojówek. Częste są zatrucia pokarmowe, zwłaszcza po spożyciu potraw z owocami morza. Nie należy pić nieprzegotowanej wody ani będzie on dużo bardziej krzykliwy, niż wszystko, czego próbo- ladies: treat yourselves to a manicure. It will probably be a lot spożywać nieumytych warzyw i owoców. Odradza się spożywanie sałaty. Częste wałaś wcześniej, ale odrobina kubańskiego przepychu wpra- flashier than anything you’ve tried before, but a bit of Cuban są też przypadki poparzeń słonecznych oraz zaburzeń układu krążenia wywoła- wi cię w odpowiedni nastrój do odkrywania cudów Hawany. glam will set the right frame of mind to explore the wonders ne wysoką temperaturą powietrza, jego dużą wilgotnością i gwałtownymi sko- kami ciśnienia (zwłaszcza w okresie huraganów). Z uwagi na występujące okre- Nie będzie trudno znaleźć miejsce, w którym można poddać Havana had to offer. It shouldn’t be difficult to find a place where sowo burze elektromagnetyczne osoby z rozrusznikiem serca powinny zasięgnąć się tej małej niewinnej przyjemności, nawet bez opuszczania you can indulge in this little not so guilty pleasure without even przed podróżą porady lekarza specjalisty. starówki. Nie nastawiaj się na wytworny salon manicure, ale leaving the Old Town. Don’t expect a nail salon, rather look Urządzenia elektryczne: Napięcie w sieci – 110 V, 60 Hz, w hotelach i niektó- rych domach – 220 V, 60 Hz. Stosowane są wtyczki z prostokątnymi płaskimi bol- zwróć uwagę na lokale w zwykłych domach, bo kubańskie out for the houses that open their living rooms for the locals, cami typu północnoamerykańskiego. Fot.: Fiona Perez, © imagesef - Fotolia.com kobiety w każdym wieku (i mam tu na myśli również całkiem because Cuban women of all ages (and by that I mean Cuban Fot.: © kmiragaya - Fotolia.com www.cuba.com

116-216-21 hawana.inddhawana.indd 20-2120-21 113-08-063-08-06 10:1610:16 222-232-23 hansahansa CubeCube Berlin.inddBerlin.indd 22-2322-23 113-08-063-08-06 10:1610:16 24 Journeys with an idea 25

Muzeum Braci Grimm w Kassel / Brothers Grimm Museum in Kassel

PPaweaweł WWrorońsskiki

IN THE FOOTSTEPS OF THE BROTHERS GRIMM

Któż nie zna losów Kopciuszka, Królewny Who does not know the stories of Cinderella, Śnieżki, Jasia i Małgosi, Muzykantów z Bremy, Snow White, Hansel and Gretel, The Bremen Town Roszpunki czy Czerwonego Kapturka? Baśnie Musicians, Rapunzel and Little Red Riding Hood? Jacoba i Wilhelma Grimmów należą do kanonu Fairy tales by Jacob and Wilhelm Grimm belong to światowych opowieści dla dzieci. 50 z nich, the canon of world’s stories for children. 50 of them, zdaniem Wilhelma najbardziej odpowiednich dla according to Wilhelm most suitable for the youngest najmłodszych czytelników, zebranych w „Kassel readers, gathered in “Kassel Handexemplare” and Handexemplare” i wydanych w 1825 r. trafiło published in 1825 were included in the UNESCO na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. World Heritage List. They have already been Do dziś przetłumaczono je na 160 języków. translated into 160 languages.

DOBRO ZAWSZE ZWYCIĘŻA ZŁO >> Wprawdzie baśnie GOOD ALWAYS OVERCOMES EVIL >> Although the fa- braci Grimm charakteryzuje specyficzne okrucieństwo, to jed- iry tales of the Brothers Grimm are marked with a specific cru- nak postacie są tak wyraziste, że nie pozostawiają wątpliwo- elty, the characters are so distinctive that it is obvious who is ści, kto dobry jest, a kto zły. Ostatecznie też dobro zawsze good and who is evil. And in the end, good always overco- zwycięża zło. Niegodziwa Baba Jaga ginie spalona w piecu, mes evil. The contemptible witch Baba Yaga dies burning in a chciwa macocha umiera, nie doczekawszy się wzbogace- the furnace and the greedy stepmother dies waiting to enrich. nia. Walka ze złem wymaga jednak wyrzeczeń i konsekwent- Nonetheless, the fight with evil requires sacrifices and consi- nego przestrzegania żelaznego kodeksu moralnego. Dzię- stent observance of iron moral code. Thanks to their expli- ki owej jednoznaczności baśnie braci Grimm pomagają na- citness, the fairy tales of the Brothers Grimm help even the wet najmłodszym dzieciom oswoić się z lękiem, radzić so- youngest children to familiarize with fear and cope with a va- bie w różnych trudnych życiowych sytuacjach. Ważnym mo- riety of difficult life situations. An important motif is a strong tywem jest silna i prawdziwa miłość, która jak w bajce o Kró- and true love, which as in the fairy tale of Snow White, can lewnie Śnieżce może przezwyciężyć nawet stuletni sen. Ba- break even a century-long sleep. The fairy tales of the Bro- śnie braci Grimm uczą, jak z pokorą znosić los, bo wszyst- thers Grimm teach how to bear one’s fate with humility, be- ko, co się dzieje, ma swój sens, i – mówiąc krótko – napawa- cause everything that happens has its sense, and - in short ją optymizmem. Tak przynajmniej twierdził Bruno Bettelheim, - instil optimism. This is at least what claimed Bruno Bet- psychoanalityk, któremu refleksje na temat oddziaływania ba- telheim, psychoanalyst who gained worldwide fame thanks śni na psychikę dziecka, bazujące właśnie na dorobku braci to reflections on the impact of fairy tales on the psyche of a Grimm, przyniosły światową sławę. child, based on the works of The Brothers Grimm.

224-294-29 Grimm.inddGrimm.indd 24-2524-25 113-08-063-08-06 10:1610:16 26 podróż e z pomysł em Journeys with an idea 27

Johannisstrasse w Getyndze / Göttingen: Johannisstrasse Ogród pałacu Bellevue w Kassel z rzeźbami bajkowych postaci Rynek w Marburgu / Marburg – Market square Neogotycki pawilon stylizowany na ruiny zamku rycerskiego w Kassel Kassel: Palais Bellevue, gardens with fairytale sculpture Neo-Gothic pavilion stylised like the ruins of the knight’s castle in Kassel

NIE TYLKO WYOBRAŹNIA >> Baśnie braci Grimm są NOT ONLY IMAGINATION >> The fairy tales of the Bro- z twórczością i dorobkiem braci Grimm, a doroczne festiwale to the work and literary output of the Brothers Grimm and the wytworem ich nieograniczonej wyobraźni, ale także głębo- thers Grimm are a product of their unlimited imagination, mają wyjątkową oprawę. Niemcy celebrują bowiem nadzwy- annual festivals have a unique setting. Germans very ceremo- kich studiów, jakie Jacob i Wilhelm prowadzili, podróżując but also of their studies which Jacob and Wilhelm conduc- czaj uroczyście jubileusz 200-lecia ukazania się drukiem naj- niously celebrate the 200th anniversary of publication in print po Niemczech i gromadząc przeplatające się przez ludowe ted when travelling around Germany and gathering threads, słynniejszych baśni świata i gorąco zapraszają do poznawa- of the world’s most famous fairy tales and warmly invite to klechdy i podania wątki. Baśnie mogą się wydawać ubocz- which interweave in folk legends and tales. The fairy tales nia miejsc związanych z ich powstaniem. get to know the places connected with their creation. nym produktem ich językoznawczych badań naukowych, któ- may seem a by-product of their linguistic scientific studies, rych efektem stał się „Słownik niemiecki” (Deutches Wörter- which resulted in “The German Dictionary” (Deutches Wör- RODZINNE STRONY BRACI GRIMM HOMELAND OF THE BROTHERS GRIMM buch), którego publikację rozpoczęli w 1852 r., a które to terbuch). The Brothers Grimm started its publication in 1852 NA NIEMIECKIM SZLAKU BAJEK ON THE GERMAN TRAIL OF FAIRY TALES dzieło kontynuowały następne pokolenia niemieckich uczo- and it was continued by next generations of scholars until 1961. Poniższe wybrane przystanki Niemieckiego Szlaku Bajek znajdują się na The following selected stops of the German Trail of Fairy Tales are located nych do 1961 r. Jednak to bajki przyniosły braciom Grimm It was fairy tales, however, that brought them world-wide fame terenie związkowego kraju Hesja. To zaledwie część bardzo długiej tra- in German state Hesse. It is merely a part of a very long route. In the Bro- światowy rozgłos i wieczną chwałę. Swój bajkowy dorobek and eternal glory. The Brothers Grimm published their fairy tales sy. W biografi i braci Grimm kraina ta zajmuje jednak miejsce szczególne, thers Grimm biography, though, this land is of signifi cant importance for it wydali Grimmowie drukiem w latach 1812-1815 w dwóch in print in the years 1812-1815 in two tomes titled „ Kinder- und bo tutaj bracia się urodzili i tutaj spędzili większość swego życia. Tu pra- was here where the brothers were born and spent most of their life. They tomach zatytułowanych „Kinder- und Hausmärchen”. Ory- Hausmärchen”. The original is the pride of collection of the Bro- cowali jako księgarze i profesorowie uniwersyteccy. Co najważniejsze, worked here as booksellers and university professors. What is most impor- ginał jest ozdobą zbiorów Muzeum Braci Grimm w Kassel. thers Grimm Museum in Kassel. The first edition of this work in przemierzając okolice Kassel, zgromadzili większość swoich baśniowych tant, they gathered the majority of their fairy tale threads when travelling Pierwsze wydanie tego dzieła w Polsce miało miejsce w 1895 Poland took place in 1895. What is interesting, in the post-war wątków. A krajobrazy, bujna przyroda oraz fascynująca architektura sta- around Kassel. Moreover, the landscapes, lush nature and fascinating ar- roku. Co ciekawe, w powojennej rzeczywistości, w 1951 r., reality in 1951, the censorship ordered immediate withdrawal of rych miast i miasteczek wpłynęły na plastyczną formę ich opowieści. chitecture of the cities and towns aff ected the artistic form of the story. cenzura nakazała natychmiastowe wycofanie niektórych ba- some fairy tales from libraries and book stores in Poland. jek z bibliotek i księgarni w Polsce. HANAU www.hanau.de HANAU www.hanau.de GERMAN TRAIL OF FAIRY TALES >> Places connected Niewielkie miasto w kraju związkowym Hesja, nieopodal Frankfurtu. A small city in the state of Hesse, near Frankfurt. Well-known and pro- NIEMIECKI SZLAK BAJEK >> Miejsca związane z życiem with the life and works of the Brothers Grimm are linked sin- Znane i promowane jako „Miasto braci Grimm” (Brüder-Grimm-Stadt), moted as the “City of the Brothers Grimm” (Brüder-Grimm-Stadt), be- i twórczością braci Grimm łączy od 1975 r. Niemiecki Szlak ce 1975 by the German Trail of Fairy Tales (Die Deutsche Mär- bo tutaj się urodzili słynni bajkopisarze. Notabene mieli też utalento- cause the famous storytellers were born here. Incidentally, they also had Bajek (Die Deutsche Märchenstraße). Jego trasa liczy ponad chenstraße).). The trail is over 600 km long and its stops are wanego trzeciego brata – Ludwika, malarza, który zilustrował pierw- a talented third brother - Louis, a painter who illustrated the fi rst edition 600 km długości, a przystanki oznaczone są wystylizowaną marked with a figure of the queen of fairies stylized in the sze wydanie ich bajek. W mieście, przed ratuszem wznosi się pomnik of their fairy tales. In the city, in front of the city hall, there is a monument w kształcie serduszka sylwetką królowej wróżek. Szlak pro- shape of a heart. The trail leads from Hanau, the hometown obu pisarzy. Oprócz wątków grimmowskiego i baśniowego warto w nim to the two writers. Apart from the issues of the Brothers Grimm and fairy wadzi z Hanau, rodzinnego miasta braci Grimm położone- of the Brothers Grimm located near Frankfurt, through Ste- zwrócić uwagę na tradycje sztuki złotniczej. Późnorenesansowy Nie- tales, it is also worth paying attention to the tradition of goldsmithery art go nieopodal Frankfurtu, przez Steinau, Marburg i Kassel do inau, Marburg and Kassel to Bremen, the city of music and miecki Dom Złotniczy (Deutsches Goldschmiedehaus) wznoszący się in this city. Late German Goldsmith House (Deutsches Gold- Bremy, miasta muzyki i muzyków. Ważne są tu jednak nie tyl- musicians. What is important are not only towns with the- przy byłym rynku mieści obecnie Muzeum Sztuki Złotniczej z najwięk- schmiedehaus) standing by the former square market currently houses the ko miejscowości z ich cennymi zabytkami, zamkami, kamie- ir precious monuments, castles, tenements, temples or exhi- szą w Niemczech kolekcją poświęconą artystycznej i rzemieślniczej ob- Museum of Goldsmith Art with the biggest in Germany collection devoted nicami i świątyniami czy ekspozycje obrazujące życie i doro- bitions depicting the life and work of the writers, but also the róbce szlachetnego kruszcu. Ze światem baśni związane są także znajdu- to processing of the precious metal both in aspects of art and craft. The fol- bek pisarzy, ale także mijane po drodze krajobrazy. Szlak prze- landscapes you pass along the way. The trail crosses as many jące się w Hanau muzea: Teatru Papierowego oraz Lalek. lowing Hanau museums are also connected with the world of fairy tales: mierza aż osiem parków natury. Prowadzi też przez miejsca as eight nature parks. It also leads through places known the Paper Theatre and the Museum of Dolls. znane ze starych niemieckich podań oraz związane z ludźmi, from old German tales and connected with people who sha- STEINAU www.steinau.de którzy podzielili się z braćmi Grimm baśniowymi motywami, red fairy tale motifs with the Brothers Grimm, affecting the Do tego miasta przeniosła się rodzina Grimmów, gdy ich ojciec otrzymał STEINAU www.steinau.de wpływając na styl i fabułę ich opowieści. Od zeszłego roku na style and plot of their fairy tales. Since the last year on the w 1791 r. posadę w Sądzie Rejonowym. W byłym gmachu sądu (funkcję Grimm family moved to this city when their father was given a position Niemieckim Szlaku Bajek odbywa się szczególnie wiele uro- German Trail of Fairy Tales there has been exceptionally many tę zabytkowy budynek pełnił do 1998 r.) urządzono muzeum poświę- in 1791 at the District Court. A museum devoted to the work of Jacob

czystości, przedstawień, imprez i happeningów związanych celebrations, performances, events and happenings related Fot.: © archiwum DZT © dieter76 - Fotolia.com Fot.: © archiwum DZT, cone twórczości Jacoba i Wilhelma. W rzeźbach rozmieszczonych w ota- and Wilhelm. Wolfhagen - a well was organized in the former courtho-

224-294-29 Grimm.inddGrimm.indd 26-2726-27 113-08-063-08-06 10:1610:16 28 podróż e z pomysł em Journeys with an idea 29

use (this historic building fulfi lled its function until 1998). Children will wieści. Łącznie zgromadzili ich około 200. To prawdziwy skarb, prze- recognize many characters well known from the famous fairy tales in the chowywany w Muzeum Braci Grimm, na zamku Bellevue. Nie bez zna- sculptures placed around the park surrounding the building. czenia dla ich twórczości była też z pewnością zabudowa Kassel, mia- sta z trzema wspaniałymi pałacami i parkami, przeciętego doliną rze- MARBURG www.marburg.de ki Fuldy. Szczególnie inspirująca była zapewne XVIII-wieczna rezydencja A fairy tale-university city. It is here, where Jacob and Wilhelm studied Schloß Wilhelmshöhe, otoczona parkiem pełnym kaskad, fontann, grot, law. Here, they also met two romantic writers Clemens Brentano and ruin i akweduktów. Roztacza się stamtąd fantastyczna panorama mia- Achim von Arnim, who would enthusiastically write down tales and folk sta, a parkowe rzeźby i mała architektura są wizytówką Kassel. Na wzgó- legends so that they are not forgotten. The brothers would eagerly help rzu wznosi się Löwenburg, romantyczny neogotycki pawilon stylizowa- KasselKassel GGetyngaetynga WWolfhagenolfhagen them and then continued their work extending it with fairy tales which ny na ruiny zamku rycerskiego (Ritterburg-Ruine) z fosami i zwodzonym HHeilbadeilbad HHeiligenstadteiligenstadt were passed down orally. Today, in honour of the Brothers Grimm and mostem. Natomiast wznoszący się nad miastem zamek Sababurg, nazy- MarburgMarburg BBaunatalaunatal SSteinauteinau their fairy tales, there is a Fairy Tale Path (Märchenrundfahrt) between wany jest zamkiem Śpiącej Królewny. Centralny plac w Kassel nosi imię HanauHanau St. Elizabeth Church and the castle. Six places located next to it are devo- braci Grimm i wznosi się przy nim ich pomnik. ted to the fairy tales of The Race between the Hedgehog and the Hare, The Wolf and the Seven Young Kids, The Frog Prince, The Valiant Little Ta- WOLFHAGEN www.wolfhagen.de ilor, Snow White and Cinderella. The trail also goes next to Barfüßstra- To miasteczko związane z opowieścią o „Wilku i siedmiu koźlątkach” ße 35, where the brothers lived during the studies. A lot of space and (motyw wykorzystano, zdobiąc rzeźbami zwierząt miejscową fontan- exhibits devoted to the Brothers Grimm and to the Romantic period, to nę), usytuowane w malowniczej okolicy, w sercu parku natury – Natur- which their work belongs, are located in Haus der Romantik - the Mu- park Habitschwald. W podziemiach ratusza znajduje się znana restaura- seum of Romanticism (www.romantik- museum-marburg.de). cja „Grimms Märchenkeller”, w której malowidła wykonał w 1814 r. trze- ci z braci – Ludwik. Ludwik pozostawił też wspaniały zbiór malowideł, KASSEL www.kassel-marketing.de przedstawiających usytuowane dziś na szlaku bajek miasteczko Fritzlar. The biggest city on the trail and, at the same time, the place where the brothers spent a large part of their life. Conducting linguistic works, they BAUNATAL www.baunatal.de used to write down the tales told by folk storytellers or found in archives. W tej dolinie leży Hofgeislar (miasteczko oddalone zaledwie o 25 km Fontanna w Wolfhagen / Fountain in Wolfhagen. They gathered around 200 of them. This is a real treasure, kept in the w kierunku północnym od Kassel). Przeszło ono do historii za sprawą of Kassel). It went down in the history because of Dorothea Viehmann, Museum of the Brothers Grimm in the Bellevue Castle. Their work also Dorothei Viehmann z domu Pierson, kobiety pochodzącej z hugenoc- née Pierson, a woman coming from the Huguenot family. It was she, czającym obiekt parku dzieci rozpoznają liczne postacie dobrze znane must have been aff ected by the building development of Kassel, the city kiej rodziny. To ona opowiedziała braciom Grimm szczególnie wiele sta- who told the Brothers Grimm very many old legends and tales, inclu- ze słynnych baśni. with three magnifi cent palaces and parks, cut by the valley of the Fulda rych podań i baśni, w tym wywodzące się z Francji legendy hugenoc- ding the Huguenot legends coming from . Therefore, because of River. Particularly inspiring was probably the eighteenth-century man- kie. Za jej więc sprawą niektóre wątki używane przez braci Grimm bli- her, the tales used by the Brothers Grimm are close to the motifs, which MARBURG www.marburg.de sion Schloß Wilhelmshöhe, surrounded by a park full of cascades, foun- skie są motywom, z których korzystał w swej twórczości francuski baj- were used in works of a French storyteller Charles Perrault. Miasto bajkowo-uniwersyteckie. To właśnie tutaj Jacob i Wilhelm stu- tains, caves, ruins and aqueducts. A fantastic view of the city stretches kopisarz Charles Perrault. diowali prawo. I tutaj poznali dwóch romantycznych pisarzy, Clemensa from there and park sculptures and small architecture are the pride of HEILBAD HEILIGENSTADT www.heilbad-heiligenstadt.de Brentano i Achima von Arnim, spisujących z zapałem historyczne poda- Kassel. On the hill stands the Löwenburg, a romantic neo-Gothic pavi- HEILBAD HEILIGENSTADT www.heilbad-heiligenstadt.de A resort surrounded by forests, in which the traditions of folk architectu- nia i ludowe legendy, by nie uległy zapomnieniu. Bracia żywo wspomo- lion stylized to knight castle ruins (Ritterburg-Ruine) with moats and a Otoczony lasami kurort, w którym za czasów braci Grimm żywe były tra- re were alive in the days of the Brothers Grimm. And the idyllic surroun- gli ich w tej pracy, a potem kontynuowali dzieło, poszerzając je o baśnie drawbridge. Moreover, the Sababurg Castle rising above the city is called dycje ludowego budownictwa. A idylliczna okolica nie pozostała bez dings was not without impact on the scene of events described in the fa- funkcjonujące jedynie w przekazie ustnym. Dziś, na cześć braci Grimm the Sleeping Beauty castle. The central square in Kassel is named after wpływu na scenerię wydarzeń opisywanych przez braci Grimm w ba- iry tales of the Brothers Grimm. To this day, the surroundings are famous i ich bajek, od kościoła św. Elżbiety do zamku wiedzie Bajkowa Ścież- the Brothers Grimm and next to it there is their monument. śniach. Do dziś okolice słyną z gęstych lasów, stanowiących tło dorocz- for their dense forests forming a background for the annual summer fa- ka (Märchenrundfahrt). Sześć usytuowanych przy niej miejsc poświęco- nych letnich festiwali bajkowych (Märchenparkfest). iry tales festivals (Märchenparkfest).). no bajkom: o wyścigu zająca z jeżem, wilku i siedmiu koźlątkach, zacza- WOLFHAGEN www.wolfhagen.de rowanym w żabę księciu, bohaterskim krawczyku, Śnieżce i Kopciuszku. This town is connected with the tale of “The Wolf and the Seven Young GETYNGA (GÖTTINGEN) www.goettingen-tourismus.de GÖTTINGEN www.goettingen-tourismus.de Trasa wiedzie także obok domu przy Barfüßstraße 35, w którym bracia Kids” (the motif was used by decorating the local fountain with sculptu- Losy braci Grimm związały się z Getyngą na dobre i złe. Podjęli pracę The fate of the Brothers Grimm was bound with Göttingen for the good mieszkali podczas studiów. Sporo miejsca i eksponatów poświęconych res of the animals), located in a picturesque location, in the heart of the na miejscowym uniwersytecie, porzuciwszy Kassel i posady w tamtej- and the bad. They took up work at the local university having left Kassel braciom Grimm oraz epoce romantyzmu, do której należy ich twórczość, nature park- Naturpark Habitschwald. In the underground of the Town szej księgarni. W latach 1837-1841 przyłączyli się do protestu przeciwko and their positions in the book store in Kassel. In the years 1837-1841, posiada Haus der Romantik – Muzeum Romantyzmu (www.romantik- Hall there is a well-known restaurant “ Grimms Märchenkeller “, whose zniesieniu konstytucji przez Króla Hannoveru Ernsta Augusta. A w kon- they joined the protest against the abolition of the constitution by King museum-marburg.de). paintings were made in 1814 by the third of the brothers - Louis. Louis sekwencji tych wydarzeń znanych jako „Protest Siedmiu” (stąd getyń- Ernst August of Hanover. As a consequence of these events, known as left also a magnifi cent collection of paintings, depicting the town of Frit- ska siódemka – Göttinger Sieben) wydalono ich z uczelni wraz z pięcio- the Protest of the Seven (hence the Göttingen Seven - Göttinger Sieben), KASSEL www.kassel-marketing.de zlar located today on the trail of fairy tales. ma innymi profesorami. Znaleźli potem posady na Uniwersytecie Ber- they were expelled from the university, along with fi ve other professors. Największe miasto na szlaku, a zarazem miejsce, gdzie bracia spędzili lińskim. Nie porzucili jednak swoich prac językoznawczych ani twórczo- Afterwards they were given positions at the Berlin University. They did sporą część swojego życia. Prowadząc prace językoznawcze, spisywa- BAUNATAL www.baunatal.de ści pisarskiej. not, however, give up their linguistic or writing works.

li zasłyszane z ust wiejskich bajarzy bądź znalezione w archiwach opo- In this valley, there is Hofgeislar (a town located only 25 km to the north - Fotolia.com Fot.: © Michael Wolf WWW.DEUTSCHE-MAERCHENSTRASSE.COM

224-294-29 Grimm.inddGrimm.indd 28-2928-29 113-08-063-08-06 10:1610:16 30 podróż e z pomysł em Journeys with an idea 31

2013 TOPS IN EUROPA-PARK

Europa-Park, located on a 94-hectares site next to the border with France and Switzerland, is the largest theme park in Ger- many. Over 100 attractions, within which 13 European coun- tries are represented, make it a unique destination for short family holidays. One of the biggest attractions of the park is the variety of shows. Embedded in the European theme are- as, they feature music, literature, culture and the style of the specifi c country. The shows are performed on the daily basis, sometimes even several times during the day so it’s worth ta- king a look on their schedule. The repertoire includes for in- stance: „Grimm Library”,”Carnival in Venice”, Musical „Water- loo”, „Spring water show”, „Bienvenue Paris”, „Flamenco evo- lución”, „Milady’s Revenge”.

ENCHANTED FOREST - NOVELTIES IN 2013! >> 200 years after the first edition of “Children’s and Household Tales” was published by the Brothers Grimm, Rapunzel, Cinde- rella, Doctor Know-all and the Golden Goose are finding a new home. From the summer season 2013, they will live in the magi- cal Enchanted Forest, a stunning area of 10,500 sqm, where they will have great fun with Euromaus –the symbol of the Europa-Park and his friends. The highlights of the Enchanted Forest are the characters from the Grimm fairy tales that live there and interact with the visitors, making them believe in the fairy-tales. Children will be amazed at the gold ass from ‘The Wishing-Table”, which spits out a huge stream of gold coins. A goat that talks when it’s MMajkaajka FFudaudała fed will make quite an impression on you as well. And Doctor Kno- w-all is sure to know an answer to any question – truly amazing! Quaint little houses at the entrance to the village, a magical gloc- Hity 2013 w Europa-Parku kenspiel, a fountain and an enchanted tower high above the ro- oftops will all be part of the expanded Enchanted Forest. There- Położony przy granicy z Francją i Szwajcarią Europa-Park jest największym parkiem BAJKOWY LAS W 2013 ROKU! >> W roku obcho- ’s plenty to discover! dów 200-lecia pierwszego wydania bajek braci Grimm w Baj- rozrywki w Niemczech. Dzięki ciekawym ofertom dla „dużych i małych” uważany jest kowym Lesie pojawią się bohaterowie kolejnych utworów: „Roszpunka”, „Kopciuszek”, „Złota Gęś”, „Doktór Wszech- Colosseo Piazza – hotel we włoskim stylu za wyjątkowe miejsce na krótkie rodzinne wypady. Na powierzchni 94 ha przygotowano Colosseo Piazza – Hotel built in Roman-Italian style wiedzący”, „Dzielny Krawczyk” i „Stoliczku nakryj się”. Od ponad 100 atrakcji, poświęconych 13 europejskim krajom. Doskonałą rozrywką są początku sezonu 2013 zamieszkają oni na powierzchni li- wystawiane tu interesujące przedstawienia. Ich tematyka jest bardzo różnorodna czącej 10 500 m2, tworząc razem z Myszką – symbolem Europa-Parku – i jej przyjaciółmi fantastyczny, urzekają- – prezentują charakterystyczne dla poszczególnych krajów utwory muzyczne i literackie cy niepowtarzalnym urokiem ogród, gdzie będzie można oraz postacie ze świata kultury, wszystko utrzymane w typowej dla danego kraju przeżyć fantastyczną przygodę. Prawdziwą atrakcją będą animowane figury. Ci, którzy wierzą w magię bajki, mogą atmosferze. Przedstawienia odbywają się o różnych porach dnia, nieraz kilkakrotnie, odnieść wrażenie, że postaci z bajek naprawdę ożyły. Zło- warto więc zapoznać się z ich szczegółowym programem. W repertuarze są m.in.: ty osiołek ze „Stoliczku nakryj się” wyrzuca wysokim łu- kiem złote monety, wprawiając dzieci w wielkie zdumie- „Biblioteka braci Grimm”, „Karnawał w Wenecji”, Musical „Waterloo” nie. Można też zrobić „wielkie oczy”, patrząc na kozę, któ- „Tańczące Fontanny”, „Witamy w Paryżu”, „Akrobacje fl amenco”, ra domaga się, żeby ją nakarmić. Zaskakujący jest także Doktór Wszechwiedzący, który gwarantuje odpowiedź na „Zemsta Milady”. każde pytanie.

330-330-33 europaeuropa park.inddpark.indd 30-3130-31 113-08-063-08-06 10:1710:17 32 podróż e z pomysł em Journeys with an idea 33

Camp Resort – Wioska Indiańska WODAN-Timburcoaster & blue fi re Megacoaster Hiszpańscy rycerze występują na hiszpańskiej arenie Nowa wystawa w hali Mercedes-Benz Camp Resort – the Tipi Village of Native Americans – sponsor GAZPROM / powered by GAZPROM Spanish knights show in the Spanish arena New exhibition in the Mercedes-Benz Hall

Bajkowy Las wzbogacą położone przy wiejskich dróżkach EUROPA-PARK – CONFERTAINMENT CENTER >> SŁODKIE MARZENIA W HOTELACH EUROPA-PARK The four additional Europa-Park hotels also ensure swe- domki pełne zakamarków z uroczymi wieżyczkami, magiczna The range of event venues has been enhanced with the Eu- >> W 2012 r. został otwarty piąty czterogwiazdkowy hotel et dreams in a Mediterranean atmosphere, though in four gra dzwonów i fontanna. Jest tu wiele do odkrycia. ropa-Park Confertainment Center. This has been built right „Bell Rock”, którego goście mogą poczuć się jak potomkowie different styles. The offer includes: Italian dolce vita in the next to the main entrance and features two new conference pielgrzymów i odkrywców, zmierzający do brzegów Ameryki. 4-star superior hotel Colosseo, a Portuguese monastery EUROPA-PARK – CENTRUM KONFERENCYJNO- rooms designed in the style of a circus, the Traumpalast ho- Wszystkie pozostałe obiekty cechuje śródziemnomorska atmos- atmosphere in the 4-star superior hotel Santa Isabel or -ROZRYWKOWE >> Baza powierzchni pod organiza- using the Pavilion of Mirrors and the historic Eden Palladium fera, choć każdy z nich reprezentuje inny styl. We włoskim ho- Spanish joie de vivre in the El Andaluz and Castillo Alca- cję wydarzeń zostanie powiększona o Centrum Konferencyj- carousel. From small family celebrations to major company telu „Colosseo” panuje „dolce vita”, w portugalskim „Santa Isa- zar 4-star hotels. What’s more, the Camp Resort offers in- no-Rozrywkowe zlokalizowane w pobliżu wejścia głównego presentations, 30 meeting and events rooms ranging from bel” można poczuć atmosferę klasztoru, a w hiszpańskich „El An- trepid guests rustic overnight options in cabins and cove- do parku. W nowym foyer znajdą się dwie sale konferencyj- 26 to 2,600 square meters in size offer space for between daluz” i „Castillo Alcazar” – prawdziwie hiszpańską radość życia. red wagons. In the Tipi Village, Native American and Wild ne zaaranżowane w stylu namiotu cyrkowego, „Pałac Ma- 10 and 2,000 people. The Eden Palladium, a 9.5 meter high Na spragnionych przygody czekają noclegi w domkach campin- West fans can sit around the campfire and spend the ni- rzeń” mieszczący gabinet z lustrami i „Eden Palladium” – za- indoor carousel from 1909, is one of the oldest devices of this gowych, wozach z plandeką lub w oryginalnych namiotach in- ght in authentic teepee tents. In the evenings the visitors bytkowa karuzela z 1909 r. o wysokości 9,5 m. Jest to jedno kind in the world. It has been recently restored to its former diańskich tipi. can enjoy one of many shows performed in the hotel area. z najstarszych tego typu urządzeń na świecie – zostało ono glory and adapted to the current technical standards. Since Wieczorami na zewnątrz hoteli odbywają się wspaniałe przed- In the evenings there are great shows held outside of the pieczołowicie odrestaurowane z zachowaniem oryginalnych December 2012 visitors have been able to enjoy a ride round stawienia. hotels. cech i dostosowane do obecnych standardów technicznych. and round on little horses and pigs or in carriages. Od grudnia 2012 r. zwiedzający mogą jeździć na staromod- nych konikach, świnkach i gondolach. NEW EXHIBITION IN THE MERCEDES-BENZ HALL W sumie na organizację uroczystości, zarówno rodzinnych, >> SPEED! This is the meaningful name of the new exhi- Bilety: Prices: spędzanych w małym gronie, jak również dużych firmowych, bition in the Mercedes-Benz Hall during season 2013. Mo- Dzieci do 3 lat – bezpłatnie Children (under 4 years of age) free Dzieci (4-11 lat) – 34 €, uczestnik wycieczki szkolnej – 23,50 € Children (4-11 years) – 34 € Europa-Park oferuje 30 sal konferencyjno-wydarzeniowych vie scenes and large sized pictures from DTM (German To- Dorośli – 39 €, uczestnik grupy min. 20-osobowej – 33 € Children in school groups – 23,50 € o powierzchni od 26 do 2600 m2 dla grup liczących od 10 uring Car Masters) and Formula 1 ensure the dynamic at- Adults 39 €, Groups (20 paying persons or more) 33 € do 2000 osób. mosphere of a car race and let the visitors plunge into the Inne rodzaje biletów i ich zakup online na For more information on tickets and the onli- www.europapark.de/gutscheine ne purchase please visit www.europapark. de/ world of motor sports. The highlights of the exhibition are gutscheine NOWA WYSTAWA W HALI MERCEDES-BENZ >> a Formula 1 show-car of the MERCEDES AMG PETRO- Najlepsze wersje dojazdu z Polski W sezonie 2013 r. w tej hali będzie królowała szybkość. NAS Formula One Team, as well as a DTM car from season oprócz podróży własnym samochodem: Besides travelling with your own car, you can autobusami rejsowymi z różnych miast, np. z fi rmą „Agat”. reach Europa-Park from Poland in several ways: Wielkoformatowe grafiki ścienne i filmowe sceny z Formuły 1 2012. Young Einsteins can explore the science centre de- Dojazd do Freiburga. Stamtąd pociągiem do stacji Ringsheim By coaches running from diff erent cities e.g. with i DTM tworzą dynamiczną atmosferę i pozwalają odwiedzają- signed within the frame of the project ‘Genius – young pe- i dalej specjalnym autokarem (4 km) do Europa-Parku the company ‘Agat’ cym poczuć superszybki świat sportu motorowego. ople with extensive knowledge’ launched for children and Arrival in Freiburg. Train trip to Rinsheim station and samolotem, najlepsze bezpośrednie połączenia, np.: then a trip with a special bus (4 km) to Europa-Park. Hitami wystawy są: samochód pokazowy załogi Formuły 1 teenagers by Daimler. – z Krakowa do Bazylei, Stuttgartu i Freiburga By plane, with most comfortable direct connections: Mercedes AMG Petronas oraz samochód DTM z 2012 roku. – z Poznania do Frankfurtu, Karlsruhe/Baden-Baden - from Cracow to Basel, Stuttgart and Freiburg W ramach specjalnego projektu „Geniusz – młodzi z wybit- SWEET DREAMS IN THE EUROPA-PARK HOTELS - from Poznan to Frankfurt and Karlsruhe/Baden-Baden Dostępne są też inne liczne połączenia, There are also many connecting fl ights available, eg. ną wiedzą”, przygotowanego dla dzieci i młodzieży przez fa- >> In the 4-star superior hotel Bell Rock opened in 2012 również z Warszawy i z Katowic, z przesiadkami. from Warsaw or Katowice. FreiburgFreiburg brykę Daimlera, otwarto Centrum Nauki dla młodych uczest- the visitors can follow in the footsteps of the Pilgrim Fathers ników pragnących poszerzyć swą wiedzę. and explorers who once ventured a voyage to the New World.

Zdjęcia z archiwum Europa-Park z archiwum Zdjęcia www.europapark.de

330-330-33 europaeuropa park.inddpark.indd 32-3332-33 113-08-063-08-06 10:1710:17 34 podróż e z pomysł em Journeys with an idea 35

Paweł Wroński Wielka wojna nad dolną The Great War upon the lower Bzurą i Rawką 1914-1915 Bzura and Rawka 1914-1915

Program na lato i zimę pod hasłem „Ożyw historię...” obej- The summer and winter program entitled „Enliven the history Mazowsze dla turysty muje wycieczkę po miejscach związanych z walkami nad ...” includes a tour of the places associated with the struggles dolną Bzurą i Rawką w czasie I wojny światowej. Zachowa- of the lower Bzura and Rawka during the First World War. In MAZOVIA FOR TOURISTS ły się bowiem elementy oryginalnych umocnień polowych, fact, in the area survived some elements of the original field które mogą dać wyobrażenie o charakterze prowadzonych fortifications, which can give you an idea of what the trench Przegląd ofert turystycznych objętych patronatem Ma- A review of tourist offers, gathered under the auspi- w latach 1914-1915 walk pozycyjnych. Rejon ten przeszedł warfare in 1914-1915 was like. This region also went down zowieckiej Regionalnej Organizacji Turystycznej, szla- ces of the Tourism Organization of the Mazovia Region, też do historii w związku z zastosowaniem na szeroką ska- in history in connection with the large-scale use of gas weap- ków tematycznych, programów edukacyjnych, gier te- thematic routes, educational programs, outdoor activi- lę broni gazowej, a jej twórca prof. Fritz Haber osobiście brał ons, and its founder Professor Fritz Haber personally took part renowych, wycieczek i cyklicznych imprez kulturalnych, ties , trips and cyclical cultural events, aimed both at in- udział w przygotowaniach do ataku 12 czerwca 1915 r. Za- in the preparations for the attack on the 12th of June 1915. adresowanych zarówno do turystów indywidualnych, dividual travelers and groups shows the enormous po- chowane w terenie obiekty zwiedza się w ramach wyciecz- Objects preserved in the area are explored on a car tour fol- jak i grup zorganizowanych, pokazuje, jak ogromny po- tential lying in the central region of Poland. Local au- ki samochodowej śladami walk wielkiej wojny. Po wyciecz- lowing in the footsteps of the Great War fighting. After the tencjał kryje w sobie centralny region Polski. Władze thorities, tourist organizations and commercial travel ce odbywa się prezentacja uzbrojenia z I i II wojny świa- tour there is a presentation of arms from both samorządowe, lokalne organizacje turystyczne i komer- agencies draw inspiration from both history and folk- towej, a także spotkanie z rekonstruktorami scen historycz- and II, as well as meeting with historical reenactment groups. cyjne biura podróży czerpią inspiracje z historii i folklo- lore. They follow in the footsteps of film characters and nych. Dla grup zorganizowanych przewidziane są także po- Organized groups are also provided with demonstrations of ru. Idą tropem filmowych postaci. Kuszą nas klimatem tempt us with the atmospheric festive customs and the kazy wyszkolenia artyleryjskiego i kawaleryjskiego. W czasie artillery and cavalry training. Held during the last week of May świątecznych obyczajów i aromatem tradycyjnych po- aroma of traditional dishes. It’s just a part of the mosa- organizowanej w ostatnim tygodniu maja rekonstrukcji walk is a reconstruction of fighting from the time of the Great War, traw. To tylko fragment mozaiki, jaką tworzą propozy- ic, comprising of tour offers of Mazovia inspired by the z czasów wielkiej wojny organizatorzy gwarantują uczestni- the organizers ensure that participants will find places in the cje wycieczek po Mazowszu inspirowanych ideą „Mody idea of „Mazovia in fashion”. Among them are cheaper, kom programu miejsca na widowni w sektorze VIP. VIP section of the audience. na Mazowsze”. Są wśród nich oferty tańsze, niskobu- budget and luxury deals. Adventure, the pleasures of dżetowe i oferty luksusowe. Przygoda, rozkosze stołu i the palate and relaxation in the spa are intertwined in Więcej informacji: More information: relaks w SPA przeplatają się w nich tak, że każdy znaj- them so that everyone can find something for themse- dzie coś dla siebie, zarówno latem, jak wiosną, jesienią lves, whether in the spring, summer, autumn or winter. Hotel „Chabrowy Dworek” Warszawska Informacja Turystyczna 96-515 Teresin, Seroki Wieś 138 A, tel. 46 861 30 55, 605 213 155 www.warsawtour.pl czy zimą. Bo „Moda na Mazowsze” trwa cały rok! For Mazovia is in fashion all year long! e-mail: [email protected], www.chabrowy.pl, www.1915.pl e-mail: [email protected], tel. 22 194 31 www.mrot.pl www.mazowsze.travel www.mrot.pl, www.mazowsze.travel

334-374-37 Mazowsze.inddMazowsze.indd 34-3534-35 113-08-063-08-06 10:1710:17 36 podróż e z pomysł em Journeys with an idea 37

W kręgu żydowskiego In the circle of Jewish dziedzictwa na Mazowszu Heritage in Mazovia

Do czasu II wojny światowej wyznawcy judaizmu współtworzy- Until World War II, Polish Jews contributed to the nation’s history li polską historię i kulturę. W czasach holocaustu naziści obrócili and culture. During the Holocaust, the Nazis laid waste to the w perzynę ich świat, mordując miliony ludzi i niszcząc material- world, killing millions of people and destroying the material traces ne ślady ich egzystencji. Mimo to na Mazowszu przetrwały licz- of their existence. Still, in Mazovia survived numerous places and ne miejsca i obiekty związane z kulturą żydowską. Otoczone tro- objects associated with the Jewish culture. Surrounded by loving skliwą opieką odzyskują powoli należne im miejsce wśród pa- care they slowly regain their rightful place among the monuments miątek polskiej historii i kultury. Poznaniu tych miejsc, ich dzie- of Polish history and culture. Knowledge of these places, their Weekend z Termami Mszczonów A weekend at Mszczonów Therms jów i piękna służy projekt Sztetl, któremu patronuje Muzeum Hi- history and beauty is provided by the Shtetl project, under the storii Żydów Polskich. Podczas organizowanych w ramach pro- auspices of the Museum of the History of Polish Jews. During the Pełny relaks w oparach gorącej wody przenika się w tej propozy- Total relaxation in steaming hot water is complemented by a jektu wycieczek można poznać wiele cennych obiektów i inte- tours organized as part of the project you can discover a number cji z różnorodnymi formami aktywnego wypoczynku. Program ad- variety of active holiday forms. The program is aimed at entire resujących miejsc w Warszawie, Górze Kalwarii, Mszczonowie of valuable objects and places of interest in Warsaw, Góra Kalwar- resowany jest również do całych rodzin, więc zawiera elementy do- families, so it includes elements tailored for the needs and expecta- i Żyrardowie. W stolicy są to: Żydowski Dom Akademicki na Pra- ia, Mszczonów and Żyrardów. In the capital there are: Auxilium stosowane do potrzeb i oczekiwań różnych grup wiekowych. Miej- tions of different age groups. Artis Loft Hotel in Radziejowice and dze (ul. Sierakowskiego 7), gmach Warszawskiej Gminy Staro- Academicum Judaicum in Prague (7 Sierakowskiego St), the build- scem wypoczynku jest Artis Loft Hotel w Radziejowicach oraz Kom- Mszczonów Therms are the recreation destinations here. Two-day zakonnych im. Bergsona (ul. Jagiellońska 28), budynek dawnej ing of the Bergson Warsaw Jewish Community (28 Jagiellońska pleks Basenów Termalnych w Mszczonowie. Dwu- i trzydniowe pa- and three-day packages include the stay in thermal springs with mykwy (ul. Kłopotowskiego 31), miejsce po dawnej synagodze St), the building of the former mikvah (31 Kłopotowskiego St), kiety obejmują pobyt w termach z pełnym dostępem do atrakcji full access to water attractions. These are supplemented, in the (ul. Jagiellońska), synagoga im. Nożyków (ul. Twarda 6), Pań- the place of the former synagogue (Jagiellońska St), Nożyk Syn- wodnych. Latem uzupełniają je zajęcia nordic walking bądź spacery summer time, by Nordic walking activities or walks around the stwowy Teatr Żydowski im. Ester Rachel Kamińskiej (pl. Grzy- agogue (6 Twarda St), the Ester Rachel Kaminska State Jewish po okolicy i przejażdżki rowerem (do dyspozycji gości jest wypoży- neighborhood, and bike rides (available at an equipment rental). bowski 12/16), cmentarz (czyli kirkut, ul. Okopowa 49/51). Theater (12/16 Grzybowski Square), cemetery (kirkut, 49/51 Oko- czalnia sprzętu). Zimą zajęcia przenoszą się na zadaszone sztuczne Winter activities move to the covered ice rink. Accommodation in W Górze Kalwarii: dwór cadyka Altera i dom modlitwy (ul. Pijar- powa St). Góra Kalwaria: the court of Tzadik Alter and a house of lodowisko. Noclegi w nowocześnie zaaranżowanych pokojach Loft modernly decorated rooms is offered by the Artis Loft Hotel. Upon ska 10/12), synagoga cadyków dynastii Alterów (ul. Pijarska 5), prayer (10/12 Pijarska St), the Alter Tzadik Dynasty Synagogue (5 Artis Hotel. W pokojach na gości czekają powitalne patery owoców, welcome the guests are presented with a bowl of fruit, and din- cmentarz (ul. Kalwaryjska). W Mszczonowie cmentarz żydow- Pijarska St), cemetery (Kalwaryjska St). In Mszczonów: cemetery a obiadokolacje szef kuchni przygotowuje według własnych autor- ners are prepared according to the chef’s unique recipes. A glass ski (ul. Poniatowskiego), a w Żyrardowie: cmentarz (róg ul. Mi- (Poniatowskiego St), and Żyrardów: Cemetery (corner of Mireck- skich przepisów. Lampka wina, parking i wi-fi gratis. of wine, parking and wi-fi are free of charge. reckiego i ul. Konopnickiej), budynek dawnej szkoły żydowskiej iego and Konopnickiej St), the building of the former Jewish (skrzyżowanie ul. Narutowicza i ul.16 stycznia). School (intersection of Narutowicza and 16 Stycznia St). Więcej informacji: More information:

Więcej informacji: More information: Termy Mszczonów Artis Loft Hotel Warszawska Informacja ul. Warszawska 52, 96-320 Mszczonów ul. Boczna 18, 96-325 Radziejowice-Parcel Turystyczna Warszawska Informacja Turystyczna tel./faks 46 857 87 81 tel. 22 256 97 56 www.warsawtour.pl www.sztetl.org.pl www.warsawtour.pl e-mail: [email protected] [email protected] e-mail: [email protected] e-mail: [email protected], tel. 22 194 31 www.termy-mszczonow.eu www.artis-loft.pl tel. 22 194 31 www.mrot.pl www.mazowsze.travel www.mrot.pl www.mazowsze.travel

334-374-37 Mazowsze.inddMazowsze.indd 36-3736-37 113-08-063-08-06 10:1710:17 38 interview with ... 39

MMonikaonika GalickaGalicka

EGYPT – YOU STILL DO NOT KNOW EVERYTHING ABOUT IT jeszcze o nim wszystkiego nie wiecie

Dla spragnionych słońca i ciepłych mórz Polaków Egipt jest wymarzonym miejscem na wakacje. Czekają tu na nich rozległe plaże nad morzem Śródziemnym i Czerwonym, barwna rafa koralowa, wymarzone warunki do nurkowania i innych sportów wodnych oraz niepowtarzalna tradycyjna kuchnia.

Nadzwyczaj bogaty wachlarz atrakcji sprawia, że Egipt pla- Egypt is the dream holiday destination for Poles suje się od lat w czołówce wybieranych przez Polaków egzo- yearning for the sun and warm seas. What awaits tycznych kierunków urlopowych. them are vast beaches on the Mediterranean and Ten fakt cieszy Ahmeda Sobhi Ismaila, piastującego od jesie- Red Seas, the colourful coral reef, ideal conditions ni 2012 r. stanowisko dyrektora Biura do spraw Turystyki przy for diving and other water sports and the unique Ambasadzie Egiptu w Polsce. Wyjaśnienie zjawiska wydaje traditional cuisine. mu się jednak oczywiste. – Brakuje wam ciepłego morza – An exceptionally rich range of attractions makes Egypt one mówi. – A w Egipcie mamy dostęp do dwóch: Śródziemnego of the top exotic holiday destinations chosen by Poles. i Czerwonego. Polacy zajmują obecnie szóstą pozycję wśród Ahmed Sobhi Ismail, head of the Tourism Office at the nacji odwiedzających jego kraj. Dyrektor pragnie podwyższe- Embassy of Egypt in Poland since autumn 2012, is happy nia tej lokaty i znaczącego zwiększenia liczby gości z Polski. about it. However, the explanation seems obvious to him. Jest pewien, że się uda, gdyż jak twierdzi, jeszcze wszystkie- - You’ve got no warm sea - he says. - And in Egypt we’ve go nie wiemy o kraju nad Nilem. got access to two seas: the Mediterranean Sea and the Red Sea. Poles come sixth among the nations visiting his ZA MIEDZĄ HURGHADY >> Niesłabnącym powodzeniem country. The Head wishes for a higher position and for a wśród Polaków cieszą się kurorty nad Morzem Czerwonym – significantly greater number of visitors from Poland. He is Hurghada i Sharm El Sheik – znane z rozległych plaż i łatwe- certain it will happen because as he asserts we still do not go dostępu do barwnej rafy koralowej, jednej z najpiękniej- know everything about the country on the Nile. szych na świecie. Panują tam wymarzone warunki do nur- kowania oraz uprawiania innych sportów wodnych, choć- BEYOND HURGHADA >> Hurghada and Sharm el- by windsurfingu. W bogatej i zróżnicowanej ofercie hotelo- Sheikh are unremittingly popular with Poles. These are wej każdy znajdzie coś na miarę swych marzeń i możliwości. resorts on the Red Sea, known for vast beaches and easy Zdając sobie jednak sprawę, że najpiękniejsze nawet miej- access to the colourful coral reef, one of the most beautiful sca odwiedzane wielokrotnie mogą znużyć, dyrektor wskazu- reefs all over the world. They offer ideal conditions for div- je istniejące w pobliżu niezwykłe enklawy. Takie jak El Gou- ing and other water sports like windsurfing. Everyone will na, prywatne miasteczko, z którego do Hurghady dociera się find something to suit their dreams and possibilities in the

338-438-43 Egipt.inddEgipt.indd 38-3938-39 113-08-063-08-06 10:1810:18 40 rozmowa z ... interview with ... 41

Ahmed Sobhi Ismail o swoim kraju potrafi opowiadać długo i ciekawie / Ahmed Sobhi Ismail can talk about his country for a longtime and in an absorbing way.

MOZAIKA PIASKÓW, KAMIENI I KULTUR >> W wy- places there are cruises by ship on the Nile which combine obrażeniach mieszkańców naszej strefy klimatycznej pusty- sightseeing with relax aboard ships. Desert landscapes nia to piaszczyste diuny formowane nieustannie przez wiatr. shift in front of your eyes while calling at bustling ports of Piękne, ale puste i groźne. Pustynie Egiptu dalece odbiegają successive destinations has its own unique climate. From od tego stereotypowego wzorca. Owszem są wśród nich cią- the perspective of the river you shall discover the country of gnące się po horyzont morza piasków. Bywają także pusty- pharaohs one more time. nie kamienne. Są białe i są czarne. Wszystkie cieszą oczy su- Pole golfowe w El Gouna / Golf Course in El Gouna. rowym pięknem. Potrafią także zaskoczyć, zwłaszcza nadspo- MOSAIC OF SANDS, STONES AND CULTURES >> dziewanie bujną przyrodą oaz. Nie są też tak bezludne, jakby In the imagination of inhabitants of our climatic zone the samochodem zaledwie w kwadrans. Są tam nie tylko hotele, extensive and diversified range of hotels. However, aware się wydawało, gdyż zamieszkują je plemiona nomadów. Na- desert is sandy dunes shaped incessantly by the wind. ale również jedno z najlepszych pól golfowych w kraju pira- of the fact that even the finest places visited frequently may uczyli się, jak na nich żyć. Opanowując siły natury, korzysta- Beautiful yet empty and menacing. The deserts of Egypt mid, stadion lekkoatletyczny i boiska piłkarskie. – Luksusowy become tiring, the Head points to extraordinary enclaves ją współcześnie ze zdobyczy techniki. Niemniej jednak kulty- are far from that stereotype. Certainly there are seas of standard w dobrej cenie – podkreśla dobitnie Ahmed Sobhi located nearby. For example El Gouna, a private town wują dawne tradycje i celebrują święta, dumni z obyczajów sands which stretch to the horizon. There are stony deserts Ismail, polecając podobne miejsca uwadze naszych tourope- from which it takes no more than 15 minutes by car to get przodków. Wycieczki do zajmowanych przez nich zakątków there as well. Some are white and some still are black. Their ratorów i indywidualnych turystów. to Hurghada. Besides hotels, there is one of the best golf niosą ze sobą posmak przygody oraz obietnicę odkryć i wra- raw beauty is a pleasure for the eyes. They can be startling courses of the country of pyramids there as well as an ath- żeń, jakich nie doznamy we własnym, mocno zestandaryzo- especially due to the unexpectedly lush nature of oases. Z PERSPEKTYWY ŻYCIODAJNEJ RZEKI >> Nad Nilem letic stadium and football grounds. A deluxe standard for a wanym świecie. Bogactwo egipskiej kultury odzwierciedlają And then they are not as desolate as one may think since narodziła się jedna z najwspanialszych i najstarszych kultur good price, emphasises Ahmed Sobhi Ismail, recommend- liczne festiwale i święta. Kraj zamieszkują przeważnie muzuł- nomadic tribes inhabit them. Nomads have learned how na Ziemi. W badaniu jej tajemnic Polacy uczestniczą z powo- ing similar places to our tour operators and single tourists. manie, więc najwięcej okazji do świętowania nastręcza rama- to live there. Restraining forces of nature, they benefit dzeniem od ponad stu lat. Inspirowane odkryciami uczonych dan. Dziewiąty miesiąc kalendarza, w którym według tradycji nowadays from achievements of technology. Nevertheless epopeje, „W pustyni i w puszczy” Henryka Sienkiewicza oraz FROM THE PERSPECTIVE OF THE LIFE-GIVING RIVER Archanioł Gabriel przekazał Mahometowi pierwsze wersy Ko- they foster old traditions and celebrate holidays proud of „Faraon” Bolesława Prusa, podsycają od pokoleń pragnienie, >> One of the greatest and oldest cultures on the earth ranu. Najpiękniejsze są wówczas wieczory. Bogato udekoro- ancestral habits. Trips to their secluded spots offer a taste by zobaczyć na własne oczy Sfinksa i piramidy, zgromadzo- stemmed on the Nile. Poles have been successfully explor- wane ulice skrzą się tysiącami świateł, a ludzie w pogodnych of adventure and a promise of discoveries and impressions ne w Luksorze skarby faraonów, najdalej na południe wysu- ing its secrets for over one hundred years. Epics inspired by nastrojach spożywają wspólnie posiłek po poście, ściśle prze- we will not experience in our own standardised world. The nięte miasto Egiptu Abu Simbel ze słynną świątynią Ramze- the discoveries of scientists - In Desert and Wilderness by strzeganym od świtu do zmierzchu, obowiązującym każdego wealth of the Egyptian culture is manifested by numerous sa II czy tamę w Assuanie, jedno z największych przedsię- and Pharaoh by Bolesław Prus - have wyznawcę Allacha powyżej 10. roku życia. Okres ramadanu festivals and holidays. The country is inhabited mostly by wzięć technicznych ludzkości. Od zarania dziejów Egipt roz- fuelled for generations the desire to see with one’s own eyes kończy Święto Przerwania Postu, podczas którego wyznaw- Muslims so most opportunities for celebrations are relat- wija się dzięki wylewom Nilu. Wody potężnej rzeki wydzie- the Sphinx and the pyramids, the treasures of pharaohs cy islamu odwiedzają się, składają sobie życzenia pomyślno- ed to Ramadan. It is the ninth month of the calendar, in rają pustyni wąski pas ziemi. Nic więc dziwnego, że właśnie gathered in Luxor, the southernmost town of Egypt, that is ści i wręczają podarki. which according to tradition Archangel Gabriel revealed w nim powstały wszystkie cuda Egiptu. Tętniące życiem me- Abu Simbel with its famous temple of Ramesses II or the the first lines of the Quran to Muhammad. Evenings are tropolie i fascynujące budowle. Alternatywą klasycznych po- Aswan Dam, one of the greatest technological enterprises NIE TYLKO ZUPA Z JUTY >> Wizytówką każdej kultury most beautiful then. Lavishly ornamented streets sparkle dróży do tych niezwykłych miejsc są rejsy statkami po Nilu, of the human kind. From the beginning of time Egypt has jest stół, zastawiony tradycyjnymi potrawami o niepowta- with thousands of lights and cheerful people eat together bowiem zwiedzanie łączy się w tej formie z wypoczynkiem na developed thanks to the flooding of the Nile. The waters of rzalnym aromacie i smaku. Kuchnia Egiptu jest zakorzenio- after fasting strictly from dawn to dusk, which is obligatory pokładzie statku. Przed oczami przesuwają się pustynne kra- the powerful river tear away a narrow strip of land from the na w tradycji śródziemnomorskiej. Przez tysiące lat przenika- for all believers in Allah older than 10. The period of Ra- jobrazy, a zawijanie do gwarnych portów przy kolejnych ce- desert. No wonder that all the miracles of Egypt originated ła jednak wpływami innych kultur, zarówno narodów pod- madan ends with the Festivity of Breaking the Fast when lach podróży ma własną, niepowtarzalną poetykę. Z perspek- there: metropolises teeming with life and fascinating build- bijanych przez armie faraonów, jak i zdobywców. Szcze- believers of Islam visit each other, wish each other good Fot.: © Paul Vinten - Fotolia.com tywy rzeki po raz kolejny odkryjecie kraj faraonów. ings. As an alternative to classical trips to those amazing Fot.: Biuro promocji Egiptu gólne piętno odcisnęli na niej Arabowie, dzięki którym nad fortune and bring gifts.

338-438-43 Egipt.inddEgipt.indd 40-4140-41 113-08-063-08-06 10:1810:18 42 rozmowa z ...

egipskim stołem unosi się aromat przypraw NOT ONLY THE JUTE SOUP >> The showpiece of every cul- i ziół: kminku, kurkumy, kolendry, pietruszki i mięty. ture is the table - set with traditional dishes of unique aromas and Desery zaś są ciężkie i słodkie. Ba, znana dość szero- flavours. The cuisine of Egypt is entrenched in the Mediterranean ko baklawa – strudel z orzechami i miodem, obecny tradition. Still it has been pervaded for thousands of years by influ- też w kuchni greckiej i tureckiej, należy do mniej słod- ences of other cultures: both of nations conquered by armies of kich. Rzecz nieco upraszczając, można powiedzieć, że pharaohs and of conquerors. Arabs have left a special stamp on it Nubijczycy, żyjący na południu kraju, lubią potrawy pi- - an aroma of spices and herbs: cumin, turmeric, coriander, parsley kantne, zaś mieszkańcy północy preferują łagodniej- and mint hovering over the Egyptian table. And desserts are heavy sze smaki. Specyficznym składnikiem potraw w całym and sweet. In fact, the widely-known baklava - strudel with nuts and kraju są bób i fasola, najczęściej miksowane po ugo- honey, present also in the Greek and Turkish cuisines, is among towaniu z cebulą, pomidorami oraz przyprawami i po- the less sweet ones. To make things a bit simpler, you could say that dawane z jajkiem. Uliczni sprzedawcy oferują je w po- Nubians in the south of the country enjoy spicy dishes while inhabit- staci pasty do kanapek albo smażonych klopsików ants of the North prefer milder flavours. Broad beans and kidney- (ta’amija lub falafel). Niezbędnym dodatkiem jest beans usually boiled and mixed with onions, tomatoes and spices chleb, przypominający polskie podpłomyki. Pocze- and served with eggs are a specific ingredient of dishes all over the sne miejsce zajmują zupy i zapewne dlatego panuje country. Street vendors offer them as sandwich spreads or fried balls przekonanie, że kulinarną wizytówką Egiptu jest gęsta (tamiya or falafel). They come obligatorily with bread similar to Polish zupa z juty (molochija), warzywa o zielonych liściach, flat cakes. Soups take a prominent place and probably that is why wyglądem i smakiem zbliżone do szpinaku. To jednak people are convinced that the flagship of the cuisine of Egypt is the tylko jedna z rozlicznych możliwości, bo w zależności thick soup of jute (molokhia), vegetable of green leaves similar in ap- od upodobań można wybierać między zupami mię- pearance and taste to spinach. It is one of many possibilities and de- snymi, warzywnymi i rybnymi. Ryby i owoce morza pending on preferences you may choose from meat, vegetable and są nader znaczącym składnikiem potraw, jak przysta- fish soups. Fish and seafood are a significant ingredient of dishes, as

ło na kraj z dostępem do dwóch morskich akwenów. befits a country with access to two seas. Fot.: © Kadmy - Fotolia.com

338-438-43 Egipt.inddEgipt.indd 42-4342-43 113-08-063-08-06 10:1810:18 44 spacerem po... walking around... 45

Księżna Maria Teresa Oliwia Hochberg von Pless (1873-1943), popularnie nazywana Księżną Daisy, była arystokratką angielską, która w 1891 r. poślubiła księcia pszczyńskiego Hansa Heinricha XV Hochberga, do którego należały m.in. zamki w Pszczynie i Książ. Uważana za jedną z najpiękniejszych kobiet epoki edwardiańskiej, znana była z szerokiej działalności charytatywnej. Nigdy nie zaakceptowała władzy Hitlera, podczas wojny została wysiedlona przez na- Wałbrzych zistów, zmarła w Wałbrzychu. The Princess Maria Teresa Oliwia Hochberg von Pless (1873-1943), known PiotrPiotr Kałuża as Princess Daisy, was an English aristocrat who in 1891 married the Prince of Pszczyna, Hans Heinrich XV Hochberg who was the owner of, among other things, the castle in Pszczyna and Książ castle. She was considered one of the most beau- księżnej Daisy tiful women of the Edwardian period and she was renowned for her extensive WAŁBRZYCHWAŁBRZYCH OOF PRINCESS DAISDAISYY charity work. She never accepted Hitler’s rule, during the war she was resettled by the Nazis and she died in Wałbrzych.

Leżące w malowniczej dolinie, otoczone przez szczyty Gór The town, situated in a picturesque valley and surrounded by Wałbrzyskich miasto w niczym nie przypomina dawnej, gór- the peaks of Wałbrzych Mountains, does not resemble at all niczej aglomeracji. Choć Wałbrzych jest drugim po Wrocławiu the old, mining centre. Even though Wałbrzych is the second, największym miastem województwa dolnośląskiego, panu- after Wrocław, largest town of the Lower , je w nim atmosfera małego miasteczka. Nie brakuje tu urze- it has small town atmosphere. There are plenty of fascinating kających zabytków, często o niespotykanej wartości. W klasy- monuments, frequently of unique value. Today in the classici- cystycznym pałacu Albertich z 1803 r. mieści się dzisiaj Mu- stic Alberti Family Palace of 1803 is the Museum in Wałbrzych. zeum Okręgowe w Wałbrzychu. Przepiękny budynek leży na This beautiful building is located on the route “Szlakiem Sta- Ma mnóstwo zagadek, It is full of mysteries, „Szlaku Starego Grodu” i nosi nazwisko bogatej rodziny ku- rego Grodu” (The Old Town Trail) and bears the name of the pieckiej, która posiadała pierwszą mechaniczną tkalnię w Wał- rich merchant family who had the first mechanical weaving ciekawe zabytki i pełną interesting historical brzychu. Natomiast do właściciela fabryki porcelany Carla Tiel- mill in Wałbrzych. The owner of a porcelain factory in turn, Carl niezwykłości historię. objects and unusual scha należał pałac Tielscha. Niegdyś mieściła się w nim dyrek- Tielsch, owned the Tielsch Palace. The management of the fac- cja zakładów, obecnie również, po gruntownym remoncie, pa- tory used to be there but currently, after major renovation, the Z czystym sumieniem history. Wałbrzych can łac pełni funkcje biurowe. Jednym z najświetniejszych zabyt- palace also performs office functions. One of the most splendid Wałbrzych można nazwać without any doubt be ków miasta jest trzykondygnacyjny gmach ratusza, który obec- monuments of the town is the three-storey building of the Town ną, eklektyczną formę uzyskał na początku XX w. Wzorem Kra- Hall which got its current, eclectic form at the beginning of the stolicą dolnośląskich called the capital of kowa z ratuszowej wieży rozlega się każdego dnia nad mia- 12th century. As in Cracow, from the tower of the Town Hall eve- tajemnic. Lower Silesian mysteries. stem hejnał Wałbrzycha. ry day we can listen to the bugle call of Wałbrzych.

444-474-47 WalbrzychWalbrzych (BT).indd(BT).indd 44-4544-45 113-08-063-08-06 10:1810:18 46 spacerem po... walking around... 47

W okolicach Wałbrzycha jest ponad 50 km oznakowanych szlaków rowerowych i tras turystycznych Near Wałbrzych there are over 50 km of biking routes and tourist trails.

Wałbrzycha powstało ponad 50 km oznakowanych szlaków rowerowych i tras turystycznych, na których Rodzina Hochberg von Pless – lata 20. XX w. znajdują się najciekawsze zabytki, tajemnicze miejsca Hochberg von Pless family – the 20s of the 20th century i górskie szczyty otaczające miasto. Regardless of war mysteries the town surrounded by greenery encoura- Wałbrzych – Ratusz / Wałbrzych – Town Hall STOKROTKA OPIEKUJE SIĘ MIASTEM >> ges hiking. Specifically for this purpose over 50 kilometres of marked bi- Historia Wałbrzycha nierozłącznie wiąże się z rodem king routes and tourist trails have been created near Wałbrzych, along ZIELONO MI >> Reliktem górniczej historii Wałbrzycha bę- THINK GREEN >> A relict of the mining history of Wał- Hochbergów, do których należał zamek Książ położo- which you can find the most interesting historical monuments, mysterio- dzie Park Wielokulturowy (otwarcie pod koniec 2014 r.) – Sta- brzych is Multicultural Park (to be opened at the end of 2014) - ny na terenie miasta. To trzeci pod względem wielko- us sites and mountain peaks surrounding the town. ra Kopalnia, który powstaje na terenie dawnej kopalni „Julia”. Old Mine, which was created where the old mine “Julia” used to ści zamek w Polsce. Otaczają go tarasy o powierzchni Turyści poznają w nim 500-letnią historię i tradycje górnicze be. In the Park the tourists can learn the 500-year long history 12 ha oraz wspaniały, tajemniczy park. Nad miastem THE DAISY LOOKS AFTER THE TOWN >> The history of Wał- wałbrzyskich Sudetów. Jeszcze więcej atrakcji znajdą miłośni- and mining traditions of Sudety Mountains in Wałbrzych. Even czuwa ostatnia właścicielka tutejszych dóbr, Daisy brzych is inseparably connected to the Hochbergs family who owned cy zaginionych skarbów i podziemnych tajemnic. Jak utrzymują more Wałbrzych attractions can be found by the amateurs of von Pless, nazywana Angielską Stokrotką. Piękna Książ castle situated in the town. This is the third largest castle in Poland. badacze historii drugiej wojny światowej, wiele faktów wska- lost treasures and underground mysteries. As the researchers księżna zmarła w Wałbrzychu w 1943 r., zostawia- It is surrounded by terraces, the area of which is 12 hectares, and an ama- zuje na istnienie drugiego, podziemnego Wałbrzycha, w któ- of the Second World War history maintain, many facts point to jąc za sobą legendę o wspaniałomyślnej arystokrat- zing, mysterious park. The city is being watched over by the last owner rym mogły być prowadzone badania nad tajnymi broniami Hi- the existence of another, underground Wałbrzych, where stu- ce, która dbała o rozwój regionu. Rok 2013 ogłoszo- of the local goods, Daisy of Pless, called the English Daisy. The beautiful tlera. Niektórzy uważają nawet, że pod Wałbrzychem mógł dies on Hitler’s secret weapons could have been carried out. ny został na Dolnym Śląsku Rokiem Księżnej Daisy. duchess died in Wałbrzych in 1943 leaving behind a legend of a genero- powstać podziemny kompleks tajnych fabryk. Świadczyć ma Some even believe that underneath Wałbrzych an underground Uchwała Sejmiku Województwa Dolnośląskiego od- us aristocrat who cared for the development of the region. The year 2013 o tym leżący na jednym poziomie niezwykły labirynt podziemi, complex of secret factories could have been created. An evi- dająca hołd dawnej pani na Zamku Książ ukorono- was in Lower Silesia proclaimed the year of princess Daisy of Pless. The re- hal fabrycznych i sztolni, których istnienia nie daje się wytłu- dence of it may be the fact that on one level there is an unusu- wała starania Fundacji im. Księżnej Daisy oraz wielu solution of the Sejmik of Lower Silesian Voivodeship, paying tribute to the maczyć wydobyciem węgla, a jego główne, nieodkryte dotąd al maze of underground areas, factory floors and tunnels, the mieszkańców Wałbrzycha. Trudno było o bardziej od- former lady of Książ castle, has crowned the endeavours of Princess Daisy obiekty mają się podobno znajdować w samym centrum mia- existence of which cannot be explained by coal extraction, and powiednią chwilę. Właśnie w tym roku wypada okrą- Foundation and of many Wałbrzych inhabitants. There could have been no sta, pod Górą Parkową i Domem Turysty „Harcówka”. Właśnie its main structures, which remain undiscovered, are supposed gła, podwójna rocznica: 140. rocznica urodzin księż- better moment. This is the year of round, double anniversary: 140 anniver- nej Daisy von Pless

w tych podziemiach działać miały tajne laboratoria niemieckie, to be located in the very heart of the town, under Góra Parko- ęż nej i 70. rocznica jej śmierci. sary of the duchess’s birth and 70th anniversary of her death. w których miała powstawać „cudowna broń”, ostatnia nadzie- wa and the Tourist House “Harcówka”. It is in this underground ja Adolfa Hitlera i niemieckiego dowództwa. where secret German laboratories operated, in which the „mira- Niezależnie od tego, co kryje Góra Parkowa stanowi, wraz ota- culous weapon”- the last hope of Adolph Hitler and the German Dojazd: Dojazd: PKP lub drogą krajową nr 35 z Wrocławia How to get there: By rail or national route 35 from Wrocław czającym ją Parkiem im. króla Jana III Sobieskiego, prawdziwą commanding staff, was supposed to be created. Regardless of Centrum Informacji Turystycznej: Rynek 9, 74 66 66 068 Tourist Information Centre: Rynek 9, 74 66 66 068 www.cit.walbrzych.pl, www.cit.walbrzych.pl,

oazę zieleni w samym centrum miasta. Rośnie w nim ponad what lies beneath Góra Parkowa, it is, together with the Park na- brzychu, Fundacja Ksi ł „Wałbrzych miasto MTB. Mapa rowerowa”, „Wałbrzych miasto MTB. Mapa rowerowa”, 110 gatunków drzew i krzewów, a jedną z atrakcji są monu- med after King Jan III Sobieski that surrounds it, a genuine gre- Wydawnictwo UM Wałbrzych Wałbrzych Town Hall Publishing House mentalne, stare buki. Sama Góra Parkowa, to najwyższy szczyt en oasis in the very centre of the town. There are over 110 kinds „Wałbrzych miasto MTB. Nakręć się na góry”, „Wałbrzych miasto MTB. Nakręć się na góry”, Wzgórza Parkowego, kiedyś nazywana była Wzgórzem Szu- of trees and bushes in the park and one of the attractions are Wydawnictwo UM Wałbrzych Wałbrzych Town Hall Publishing House Muzeum Okręgowe, ul. 1-go Maja 9, District Museum, ul. 1-go Maja 9, d Miejski w Wa bienicznym. Wznosi się na wysokość 510 m. n.p.m. massive, old beeches. The Góra Parkowa itself is the highest ą tel. 74 664 60 30, 664 60 31 tel. (74) 664 60 30, 664 60 31 Niezależnie od wojennych tajemnic otoczone zielenią mia- peak of Wzgórze Parkowe and it used to be called Wzgórze www.muzeum.walbrzych.pl www.muzeum.walbrzych.pl

sto zachęca do pieszych i rowerowych wędrówek. W okolicy Szubienicze (Gallows Hills). It is 510 meters above sea level. Fot.: Urz www.walbrzych.eu

444-474-47 WalbrzychWalbrzych (BT).indd(BT).indd 46-4746-47 113-08-063-08-06 10:1810:18 48 spacerem po ... walking around... 49

convenient location: situated on the crossing of Oświęcim – Rybnik and Katowice – Bielsko – Cieszyn routes is an impor- tant transport hub and seat of the gmina and poviat.

ON THE PATH OF SILESIAN FLAVOURS >> Industry, which has developed to such a great extent in other towns and cities of Silesia, hardly makes its presence felt here. With its present population of 26 thousand, Pszczyna remains a town of astounding beauty and is willingly visited by tourists. This lovely and attractive town stands out also for its splendid gastronomic facilities. Restaurants of Pszczyna are often men- tioned in culinary guides and Pszczyna dominates the culina- ry route of the Silesian Voivodeship called „Silesian Flavours” as regards the number of facilities recommended.

DESSERT OF PRINCESS DAISY >> In April 2012 Daisy, Princess of Pless, the most notable inhabitant of the Pszczyna Castle, became the official icon of the town in accor- dance with the promotional strategy of Pszczyna. Daisy was also an inspiration for a special dessert which refers to the hi- story of the aristocratic family. Representatives of many re- staurants and cafés collaborated to devise the recipe. For cen- turies the assets of Pszczyna have been forests, parks and orchards. Thus the concept for the first dish of the „prince- ly menu” - Daisy’s Dessert - An Apple from the Princess’s Or-

Daisy Days w Pszczynie / Daisy Days in Pszczyna ksiPszczynaążęce smaki PSZCZYNA – PRINCELY FLAVOURS

Na południu województwa In the south of the Silesian go usytuowania – położona na przecięciu tras Oświęcim – Rybnik śląskiego, nad rzeką Pszczynką, Voivodeship on the Pszczynka i Katowice – Bielsko – Cieszyn, jest ważnym węzłem komunika- w otoczeniu lasów – pozostałości River, amidst forests - remains cyjnym oraz siedzibą gminy i powiatu. pradawnej puszczy – ulokowało of a primeval forest - sits się miasto zwane Perłą the town called Princess NA SZLAKU ŚLĄSKICH SMAKÓW >> Przemysł, który Księżnej Daisy. Daisy’s Pearl. tak silnie rozwinął się w innych miastach Śląska, tutaj ledwie zaznaczył swą obecność. Pszczyna, która liczy obecnie 26 tys. Pszczyna – miasto o prawie 700-letniej historii, jest jednym z naj- Pszczyna – a town of 700 hundred years of history - is one of mieszkańców, pozostaje miastem niezwykłej urody, chęt- piękniejszych miast województwa śląskiego. Średniowieczna the most beautiful towns of the Silesian Voivodeship. A me- nie odwiedzanym przez turystów. To piękne i ciekawe mia- osada pszczyńska wyrosła na szlaku kupieckim, który prowadził dieval settlement of Pszczyna was established on a trading steczko wyróżnia się również doskonałą bazą gastronomicz- z Krakowa na Śląsk i dalej przez Cieszyn do południowej Euro- route from Krakow to Silesia and further through Cieszyn to ną. Pszczyńskie restauracje często opisywane są w kulinarnych py. Dzisiaj Pszczyna również czerpie korzyści ze swego dogodne- southern Europe. Nowadays Pszczyna still benefits from its przewodnikach, a na szlaku kulinarnym województwa śląskie-

448-518-51 Pszczyna.inddPszczyna.indd 48-4948-49 113-08-063-08-06 10:1910:19 50 spacerem po ... walking around... 51

Na rynku można usiąść na ławeczce razem z księżną Daisy Żubry sprowadzone zostały do Pszczyny w XIX w., żeby uatrakcyjnić polowania Zabytkowy park – blisko 160 ha kompozycji w stylu angielskim Smakowity Deser Księżnej Daisy In the market square you may sit down on a bench with Princess Daisy Wisents were brought to Pszczyna in the 19th c. to make hunting more attractive Historical park - almost 160 hectares (around 400 acres) of English-style projects Delicious Dessert of Princess Daisy

go „Śląskie Smaki” Pszczyna dominuje pod względem liczby chard. It is now the most typical and popular local dessert. niespodzianka. W części parku pszczyńskiego zwanej Dziką Pro- aquatic madness. From peaceful sailing to professional ki- polecanych obiektów. It is prepared according to the same recipe and sold for the menadą stanąć możemy oko w oko z królem puszczy. Pokazowa tesurfing - something for absolutely everybody. Those who same price by all restaurants and cafés. Daisy’s Dessert is Zagroda Żubrów otrzymała w 2009 r. tytuł Najlepszej Przestrze- prefer relaxation in picturesque surroundings should cho- DESER KSIĘŻNEJ DAISY >> W kwietniu 2012 r. zgod- an apple macerated for almost 24 hours in a special decoc- ni Publicznej w województwie śląskim. ose the neatly-groomed golf course located in the Pszczyna nie z przyjętą strategią promocji Pszczyny księżna Daisy, najsłyn- tion with spices, then filled with marzipan with nuts, co- Park, next to the Wisent Yard. There are also a dozen or so niejsza mieszkanka pszczyńskiego zamku, została oficjalną iko- ated in chocolate and sprinkled with almonds. In winter it DLA ŻEGLARZY, SURFERÓW, GOLFISTÓW I ROWE- excellently-marked bike paths, including a fragment of the ną miasta. Daisy stała się również inspiracją do stworzenia spe- is served hot while in summer - cold. It is worth giving in RZYSTÓW >> Od kilku lat lokalne władze stawiają także European Krakow-Vienna Greenway. They provide a who- cjalnego deseru, który nawiązuje do historii arystokratycznego to temptation! na rozwój turystyki aktywnej. Nowo powstały Ośrodek Sportów le new perspective to rediscover the charm of those places. rodu. Nad jego powstaniem pracowali wspólnie przedstawiciele Wodnych to wymarzone miejsce dla miłośników wodnego szaleń- Let us invite you to Pszczyna – Princess’ Daisy’s Pearl – a wielu restauracji i kawiarni. Od wieków pszczyńskie dobra obej- POLISH VERSAILLES >> When in Pszczyna you sho- stwa. Każdy znajdzie tu coś dla siebie, od spokojnego żeglowania town full of flavours, monuments, greenery and kind and mowały lasy, parki i sady. Stąd właśnie powstał pomysł na pierw- uld go for a walk around the town. Most tourists set off from po wyczynowy kitesurfing. Na amatorów relaksu w malowniczym nice people! sze danie z „książęcego menu” – Deser Daisy – Jabłko z Książę- the historical market square whose layout has been prese- otoczeniu czeka starannie utrzymane pole golfowe, usytuowane cego Sadu. To obecnie najbardziej charakterystyczny i najpopu- rved since the Middle Ages. From this point you may enter w pszczyńskim parku, w sąsiedztwie Zagrody Żubrów. DAISY DAYS >> Since 2012 Pszczyna has held Daisy larniejszy lokalny deser. W każdym miejscu przygotowywany jest the Pszczyna Castle through the Gate of the Chosen. It is Na ziemi pszczyńskiej znajduje się także kilkanaście doskonale Days – an event combining different forms of artistic and cul- według tego samego przepisu i wszędzie kosztuje tyle samo. De- undoubtedly the greatest tourist attraction of the town and oznakowanych tras rowerowych, w tym fragment europejskiej tural activity such as music, fashion, film, theatre, photogra- ser Daisy to jabłko macerowane przez prawie dobę w specjalnym region. The Castle Museum, a former castle of princes, is trasy rowerowej „Greenways” z Krakowa do Wiednia. Pozwa- phy and architecture. The event focuses on what Princess Da- wywarze z przyprawami, następnie nadziane masą marcepano- numbered among the most splendid park and palace com- lają one odkryć urok tych miejsc z zupełnie nowej perspektywy. isy like most. The second edition taking place this year will wą z orzechami, polane czekoladą i posypane migdałami. Zimą plexes in the country. The museum exhibition includes ari- Zapraszamy więc do Pszczyny – Perły Księżnej Daisy – miasta include: podawane jest na ciepło, latem na zimno. Warto ulec pokusie! stocratic interiors from the end of the 19th c. and the be- pełnego smaków, zabytków, zieleni oraz życzliwych i sympa- an Equestrian Picnic, that is horse racing and show in the park ginning of the 20th c. The Pszczyna Castle is often called a tycznych ludzi! Daisy’s Gardens – the market square in greenery – an exhibition of POLSKI WERSAL >> Będąc w Pszczynie, warto wybrać się Polish Versailles and the comparison is neither exaggerated ready-made garden designs na spacer po mieście. Większość turystów rozpoczyna go na za- nor complimentary. DAISY DAYS >> Od 2012 r. w Pszczynie organizowane są a Night Game of Princes – the 5th edition of a night town game ta- bytkowym rynku, którego układ urbanistyczny zachował się od Daisy Days – impreza łącząca różne formy aktywności artystycz- king its participants back to the times of the Hochbergs. This year’s średniowiecza. Stąd przez Bramę Wybrańców można wejść do FACE TO FACE WITH THE KING OF THE FOREST no-kulturalnej, takie jak muzyka, moda, film, teatr, fotografia, edition is entitled „The Hunting at the Hochbergs’” pszczyńskiego zamku. To niewątpliwie największa atrakcja tury- >> In the very centre of the town, several hundred metres architektura. Najbardziej eksponowane są te, które szczególnie and an outdoor concert of the Sudetes Philharmonic arranged in col- styczna miasta i regionu. Muzeum Zamkowe, będące dawnym from the historical Old Town, there is another surprise for us. lubiła księżna Daisy. Podczas tegorocznej, drugiej edycji odbę- laboration with the Princess Daisy of Pless Foundation from Wał- zamkiem książęcym, zaliczane jest do najwspanialszych zespo- In the Wild Promenade, part of the Pszczyna Park, we may dą się: brzych. łów parkowo-pałacowych w kraju. Ekspozycja muzealna obej- encounter the king of the forest. The Model Wisent Yard was Majówka Konna, czyli zawody i pokazy hippiczne na terenie parku; muje odtworzone z wielką dbałością o każdy szczegół magnac- given the title of the Best Public Space in the Silesian Voivo- Ogrody Daisy – rynek w zieleni – wystawa gotowych aranżacji ogrodo- kie wnętrza mieszkalne z przełomu XIX i XX w. Pszczyński za- deship in 2009. wych; Biuro Informacji Turystycznej Tourist Information Centre mek nazywany jest często polskim Wersalem i nie jest to porów- Nocna Gra Książęca – V edycja nocnej gry miejskiej przenoszącej uczest- Brama Wybrańców 1, 43-200 Pszczyna nanie ani na wyrost, ani grzecznościowe. FOR SAILORS, SURFERS, GOLFERS AND CYCLISTS ników w czasy Hochbergów. Tegoroczna edycja nosi tytuł „Polowanie pon.-pt. godz. 8-16, sob.- niedz. 10-16

d Miejski w Pszczynie tel. 32 212 99 99, faks 32 212 99 99 >> Several years ago the local authorities started to focus ą u Hochbergów”; e-mail: [email protected], [email protected] OKO W OKO Z KRÓLEM PUSZCZY >> W samym sercu on the development of active tourism. The newly-establi- Koncert plenerowy Filharmonii Sudeckiej przygotowany we współpra- www.pszczyna.info.pl miasta, kilkaset metrów od zabytkowej starówki, czeka kolejna shed Water Sports Centre is a perfect place for the lovers of Fot.: Urz cy z Fundacją Księżnej Daisy z Wałbrzycha.

448-518-51 Pszczyna.inddPszczyna.indd 50-5150-51 113-08-063-08-06 10:1910:19 52 pod ż aglami out on the open seas 53

JJerzyerzy PPawletaawleta Samolot powoduje, że ledwo zdążymy zjeść posiłek na jego Croatia is such a beautiful spot pokładzie i zajrzeć przez owalne okienko, by podziwiać la- on earth which I visit as often as zurowe wody Adriatyku i jasne wybrzeże usiane ceglasty- possible. Travelling by whatever mi dachówkami domów, już lądujemy w samym centrum wakacyjnej przygody. Jadąc samochodem przez Chorwa- means possible: by plane, by car or cję, możemy do woli nasycić się wspaniałymi krajobrazami, by yacht. Each way has its pros. And CChorwacjahorwacja zahaczyć o kafejkę na rynku małego rozgrzanego słońcem if our destination is the picturesque miasteczka, odkryć zwykłe życie i magiczne miejsca z dala city of Zadar in northern Dalmatia od turystycznego wybrzeża. we may take either means of ZZadaradar oodd nnawietrznejawietrznej Jednak nadmorski kraj najpiękniejszy jest wtedy, gdy podzi- wiamy go z burty wygodnego jachtu. Panorama białych gór communication. CROATIA.CROATIA LEEWARD ZADARZADAR. opadających wprost do Adriatyku, na zboczach których roz- lokowały się genialne w swojej południowej architekturze, The thing about the plane is that hardly do we eat the meal Chorwacja to takie piękne miejsce na ziemi, do którego zaglądam tak często, jak pełne zabytków miasta i miasteczka oglądana z perspekty- aboard and peek through the oval window to admire the tylko się da. I czym się da. Samolotem, samochodem czy jachtem. Każdy wy błękitu wody jest nadzwyczajna. Manewrowanie pomię- azure waters of the Adriatic and the bright coast dotted with z tych sposobów ma swoje plusy. A jeśli naszym celem jest niezwykle malownicze dzy niewielkimi wysepkami, poszukiwanie zacisznych miejsc brick-red roof tiles, we already land in the very centre of our miasto Zadar w północnej Dalmacji, wykorzystać możemy każdy z tych środków w ich zakolach, by zakosztować kąpieli w ciepłych wodach, holiday adventure. Going by car through Croatia we get the lokomocji. kolacja z owocami morza w marinie czy przybrzeżnej wio- opportunity to imbibe gorgeous landscapes to our heart’s sce… czy może być piękniej? content, stop off at a café in the market square of a small su-

552-572-57 Zadar.inddZadar.indd 52-5352-53 113-08-063-08-06 10:1910:19 54 pod ż aglami out on the open seas 55

those who love fishing. And in September Jezera hosts Big Game Fishing - a tuna fishing competition.

HIKE AND CLIMB >> Zadar is surrounded by several national and nature parks such as Paklenica, Kornati, Tela- šćica, Vransko Jezero or Krka waterfalls, which we may re- ach by yacht admiring the lovely Šibenik and Skradin on our way there. A bit further to the north we will find the Plitvice Lakes and Northern Velebit and a reserve with an intriguing name of Visibaba. Those who love walking may go on trips (including mountain treks) lasting for hours, do the free climbing or put their fitness to the test cycling. The Korna- Autor za kołem sterowym / Author behind the steering wheel Kościół św. Donatusa / St. Donatus’ Church Brama Lądowa / Land Gate ti archipelago (Kornati National Park) as a land of thousand islands is a paradise for sailors. This is the biggest cluster of NIE TRZEBA BYĆ MILIONEREM >> Właśnie tutaj, n-drenched town, discover the every-day life and magic pla- skupisko wysp na całym Morzu Śródziemnym. To tu usytu- islands in the whole Mediterranean Sea. As much as 40% w Zadarze, po raz pierwszy wsiadłem na pokład małego ża- ces far from the touristic coast. owane jest aż 40% wszystkich chorwackich wysp. Większość of all Croatian islands are located here. Most of them are not glowca. Nie sądziłem nawet, że żeglowanie po Adriatyku But then the seaside country is most beautiful when we ma- z nich jest niezamieszkana. Ochroną objęto 89 ze 152 księ- inhabited. 89 of 152 moonlike islands of the archipelago może być takie proste. Nie trzeba być milionerem. Nie trzeba rvel at it from aboard a comfortable yacht. The panorama of życowych wysp archipelagu. W tym rejonie koniecznie trze- are under preservation. In this region you just have to try lo- mieć jachtu ani żadnych uprawnień. Wszystko można wyna- white mountains with slopes shelving directly to the Adriatic ba spróbować lokalnych ryb duszonych w oliwie z czosnkiem cal fish stewed in olive oil with garlic and parsley. jąć. I jacht, i skipera. I to za całkiem realne pieniądze. is extraordinary when you look from the perspective of the i pietruszką. Zaczynamy rejs w marinie w Sukosanie koło Zadaru i pły- blue waters. The slopes house cities and towns of ingenio- ROMAN MEMENTOES >> But now to Zadar, the eco- niemy na południe „w Chorwację” i z powrotem. Po drodze us southern architecture full of historic monuments. Navi- PAMIĄTKI PO RZYMIANACH >> Ale czas na Zadar, nomic and cultural centre of northern Dalmatia. The histo- zwiedzamy piękne miasta i miasteczka, urokliwe wyspy, za- gating among the small islands, seeking for secluded spots centrum gospodarcze oraz kulturalne północnej Dalmacji. Hi- ry of the city goes back to the 4th century BC, when there toczki, cuda natury i przyrody. Na deser zostawiamy sobie in their meanders to enjoy a swim in the warm waters and storia miasta sięga IV w. p.n.e., gdy na terenie dzisiejszego was a colony of the Liburnian tribe in the place of the pre- sam Zadar. a dinner of seafood at a marina or a coastal village… could Zadaru istniała kolonia plemienia Liburnów. 300 lat później sent Zadar. 300 years later Romans invaded the city. Under life be any better? miasto opanowali Rzymianie. Za rządów Cezara i Augusta the rule of Julius Caesar and Emperor Augustus it was enc- RAJ DLA NURKÓW I WĘDKARZY >> „Morski” kra- otoczono je murami obronnymi z trzema bramami, wytyczo- losed in city walls with three gates; a forum was assigned jobraz Zadaru jest nadzwyczajny. Podziwiać można tutaj po- NO NEED TO BE A MILLIONAIRE >> It was here, no forum, wzniesiono świątynie i bazyliki, amfiteatr i akwe- and temples, basilicas, an amphitheatre and aqueduct were nad 200 wysp i wysepek, nieskończoną liczbę zatok i cieśnin. in Zadar, that I had got on board a small sailing ship. I dukt. Wokół tych budowli oraz kościoła św. Donatusa (crkva built. The touristic life of the city goes on around those edi- W archipelagu zadarskim znajdziemy wiele marin, szczegól- had not imagined that sailing across the Adriatic could sv. Donata) z IX w., którego olbrzymia rotunda to najważniej- fices and St. Donatus’ Church(crkva sv. Donata) from the nie urokliwe są na wyspach Dugi Otok, Olib czy Pasman. Że- be that simple. No need to be a millionaire. You need ne- sza i najbardziej charakterystyczna budowla sakralna w Zada- 9th century, whose huge rotunda is the most important and glarze uwielbiają tę część Adriatyku ze względu na łagodny ither a yacht nor any licences. You can hire everything: rze, toczy się turystyczne życie grodu. characteristic sacred building in Zadar. klimat, sprzyjające wiatry, niezwykłe widoki i inne przyjemno- both the yacht and a skipper. And for quite a realistic ści, na przykład nurkowanie. Kryształowo czyste morze, kalej- price. doskop ryb przemykających w załomach podwodnych ścian, We start our voyage at the marina in Sukošan near Zadar przepiękna podwodna roślinność zachęcają do podwodnych and sail southwards „into Croatia” and back. On our way penetracji. Bezmiar ryb jest również rajem dla miłośników we visit lovely cities and towns, delightful islands, bays wędkarstwa. A we wrześniu w Jezerach organizowane jsą and marvels of nature. And Zadar is for the dessert. zawody w połowie tuńczyka – Big Game Fishing. IT IS A PARADISE FOR DIVERS AND FISHERMEN WĘDRÓWKI I WSPINACZKI >> Zadar otoczony jest >> The „maritime” landscape of Zadar is amazing. We kilkoma parkami narodowymi i przyrodniczymi, takimi jak Pa- may admire over 200 islands and islets and an infini- klenica, Kornati, Telascica, Vransko Jezero czy Wodospady ty of bays and straits. In the Zadar archipelago we will Krka, do których dotrzemy jachtem, podziwiając po drodze find numerous marinas, the ones on the islands of Dugi piękny Sibenik i Skradin. Nieco bardziej na północ znajdzie- Otok, Olib and Pašman being particularly charming. Sa- my Jeziora Plitwickie, Północny Velebit czy rezerwat o intry- ilors love this part of the Adriatic for its mild climate, fa- gującej nazwie Visibaba. Wszędzie tam miłośnicy spacerów vourable winds, exceptional views and other pleasures mogą się wybierać na wielogodzinne wycieczki (w tym gór- such as diving. The crystal-clear sea, a kaleidoscope of skie trekingi), zaliczyć free climbing lub sprawdzić swoją kon- fish flashing in the bends of submarine walls and glorio- dycję na rowerze. Rajem dla żeglarzy jest archipelag Kornaty us underwater plants encourage us to explore the sea. Fot.:© ArturFot.:© - Fotolia.com Bogacki (PN Kornati), kraina tysiąca wysp. Znajduje się tu największe The countless multitude of fish guarantees a paradise for JerzyFot.: Pawleta

552-572-57 Zadar.inddZadar.indd 54-5554-55 113-08-063-08-06 10:1910:19 56 pod ż aglami

Morskie Organy / Sea Organ

IN BUSTLING STREETS >> We enter the city through the beautiful ornamental Land Gate (Kopnena Vrata) situ- ated at the tiny port full of fishing and sailing boats which ne- ighbours the city walls. Walking along narrow bustling stre- ets thronged with historic monuments, shops and cafés we reach Narodni Trg (People’s Square) with a beautiful buil- Budynek straży miejskiej / Building of the City Sentinel ding of the City Sentinel from 1562. On the other side of the square there is the historic Gradska loža (City Lodge) with huge windows from 1565, which now houses a gallery. W GĄSZCZU GWARNYCH ULICZEK >> Wchodzi- The centre of the square is occupied by the tables and cha- my do miasta piękną ozdobną Bramą Lądową (Kopnena Vra- irs of bars and cafés located in the walls of the historic tene- ta) usytuowaną przy malutkim porcie pełnym łodzi rybac- ment houses around the square. kich i żaglówek przylegającym do miejskich murów. Wąski- Then we stroll along the main Siroka street towards the fo- mi gwarnymi uliczkami pełnymi zabytkowych budowli, skle- rum and St. Donatus’ Church, where local kids play football pów i knajpek docieramy do placu Narodni Trg z pięknym bu- with historic columns serving as goalposts. On a warm mid- dynkiem straży miejskiej z 1562 r. Po przeciwnej stronie placu day there are lots of tourists and lace makers exhibiting their znajduje się zabytkowa przeszklona Gradska loža z 1565 r., works on the lying fragments of columns. We pass the love- w której urządzono galerię. Centrum placu zajmują stoliki i fo- ly St. Anastasia’s Cathedral wandering further to the Franci- tele barów i kafejek rozlokowanych w murach zabytkowych scan monastery and church, whose courtyard encircled by kamienic otaczających plac. columns invites us to its friendly half-shadow. Dalej skierowaliśmy się główną ulicą Siroką w stronę fo- Two more steps and we get to the Sea Organ constructed in rum i kościoła św. Donatusa, gdzie miejscowe dzieciaki grają 2005 on the southern sea-shore - it is a cultic meeting pla- w piłkę, mając zabytkowe kolumny za słupki bramki. W ciepłe ce for both the inhabitants of Zadar and tourists. A clever- południe miejsce okupowane jest przez turystów i koronczar- ly designed stony organ produces harmonic sounds when ki wystawiające swoje wyroby na leżących fragmentach ko- even the tiniest wave hits its nozzles open to the Adriatic. lumn. Wędrujemy dalej koło pięknej katedry św. Anastazji do We have lingered here listening to the sea symphony at the klasztoru i kościoła Franciszkanów, którego otoczony kolum- end of our fine expedition to Croatia bidding farewell to the nami dziedziniec zaprasza przyjaznym półcieniem. stunningly beautiful and hospitable regions. Stąd już tylko dwa kroki do nowych Morskich Organów skon- struowanych w 2005 r. na południowym nabrzeżu, kulto- wego już miejsca spotkań mieszkańców Zadaru i turystów. Od przełomu kwietnia i maja do listopada bieżącego roku dodatko- Zmyślnie skonstruowane kamienne organy wydzielają har- we rejsy linii lotniczych Eurolot połączą Polskę z czterema chorwac- monijne dźwięki, gdy uderzy w ich otwarte na Adriatyk dy- kimi miastami: Dubrownikiem, Splitem, Zadarem i Rijeką. Ceny bi- sze najmniejsza nawet fala. Zasiedzieliśmy się tu, słuchając letów od 269 zł, rezerwacja przez internet, a jeden z najpiękniej- szych regionów na wybrzeżu Adriatyku – Dalmacja – dostępny za- morskiej symfonii na zakończenie naszego niezwykle uda- ledwie w 3 godziny. Loty z Warszawy, Gdańska, Poznania i Krakowa. nego wypadu do Chorwacji, żegnając te nadzwyczaj pięk- Szczegóły na www.eurolot.com

ne i gościnne rejony. - Fotolia.com - Fotolia.com © Larson © Larson, Fot.:

552-572-57 Zadar.inddZadar.indd 56-5756-57 113-08-063-08-06 10:1910:19 58 travel with culture 59

Imprezy muzyczne organizowane są w dworku Paderewskiego przez cały rok Kąśną Dolną chętnie odwiedzają artyści Musical events are organized in Paderewski’s manor all year long Kąśną Dolną is willingly visited by artists

PAMIĄTKI PO PADEREWSKIM >> Obecnie Dworek MEMENTOES OF PADEREWSKI >> Currently, the funkcjonuje jako muzeum Paderewskiego, w którym prezen- manor functions as The Paderewski Museum, in which me- towane są pamiątki po artyście. Meble i wyposażenie nawią- mentoes of the artist are presented. Furniture and equipment zują do stylu, w jakim urządzony był obiekt, gdy jego właści- represent the style in which the estate was furnished when cielem był Mistrz. Odtworzone zostały: salonik, pokój chiń- the Master owned it. The following rooms were reconstructed: ski, gabinet pana domu, sypialnia oraz salony – klasycystycz- small living room, Chinese room, study of master of the house, AAlinalina Ert-EberdtErt-Eberdt ny i neorokokowy. Zabytkowy Dworek można zwiedzać przez bedroom and living rooms - classical and neo-rococo. The his- siedem dni w tygodniu. toric manor can be visited seven days a week.

MALOWNICZY PARK ROMANTYCZNY >> Piękny THE PICTURESQUE ROMANTIC PARK >> The beau- 16-hektarowy park, który otacza Dworek, założony został na tiful 16-hectare park, which surrounds the manor was estab- przełomie XVIII i XIX w. Pod koniec XIX w. został przekom- lished at the turn of the 17th and 18th centuries. At the end of ponowany na krajobrazowo-romantyczny o dużej różnorodno- the 19th century it was rearranged into a scenic and romantic ści drzew i krzewów, z alejami i swobodnie poprowadzonymi park with a large variety of trees and bushes with alleys and ścieżkami. Jego malowniczą ozdobą jest staw z urokliwą wyspą freely routed paths. A pond with a charming island in the middle pośrodku. Przez park wiedzie zabytkowa aleja lipowa, którą za- of it is its picturesque decoration. In the park, there is a historic MUSICAL ESTATE OF MASTER PADEREWSKI myka las – naturalna granica południowo-zachodnia kompleksu. lime avenue, which ends with a forest - natural south-western boundary of the complex. Jedną z wyjątkowo malowniczych atrakcji One of the exceptionally scenic attractions DOM PRACY TWÓRCZEJ >> W bezpośrednim sąsiedz- twie Dworku znajduje się Dom Pracy Twórczej. Odbudowany HOUSE OF CREATIVE WORK >> In the immediate vi- południowej Polski jest posiadłość Ignacego Jana of the southern Poland is the estate of Ignacy Jan w miejscu dawnej oficyny północnej budynek ma 22 miejsca cinity of the manor there is the House of Creative Work. The Paderewskiego – wielkiego polskiego pianisty, Paderewski - a great Polish pianist, composer noclegowe w komfortowych pokojach z łazienkami. Jest to building rebuilt in the place of the former northern outbuilding doskonałe miejsce do twórczego wypoczynku z dala od zgieł- has 22 accommodations in comfortable rooms with private kompozytora, męża stanu. Kompleks dworsko- and statesman. The manor-park complex ku cywilizacji, chętnie odwiedzane przez artystów, malarzy, bathrooms. It is a perfect place for a creative rest away from - parkowy w Kąśnej Dolnej na terenie Pogórza in Kąśna Dolna in the area of Pogórze poetów. Obiekt jest także dostępny dla turystów, na których the hustle and bustle of civilization, willingly visited by artists, czekają też dodatkowe atrakcje, m.in. wędkowanie, grillowa- painters and poets. The estate is also available for tourists, for Ciężkowickiego to jedyny na świecie zachowany Ciężkowickie is the only house of the artist nie, ogrodzony plac zabaw dla dzieci. whom there are additional attractions such as fishing, grilling or do naszych czasów dom artysty. that preserved to the present day. fenced playground for children. MUZYCZNE SPOTKANIA I FESTIWALE >> Od 1990 r. kompleksem dworsko-parkowym zarządza Centrum Pade- MUSICAL MEETINGS AND FESTIVALS >> Since Dwór w Kąśnej był jego polskim domem w latach 1897- The manor in Kąśna was his Polish house in the years 1897- rewskiego Tarnów-Kąśna Dolna – instytucja kultury Powia- 1990, the manor-park complex has been managed by the Pa- -1903. Artysta spędzał tu letnie miesiące, przygotowując się 1903. The artist would spend here summer months preparing tu Tarnowskiego. Organizuje tu koncerty, kursy mistrzowskie, derewski Centre Tarnów - Kąśna Dolna - a cultural institution of do tras koncertowych. Lubił to miejsce i miał rozległe plany for concert tours. He liked this place and had extensive plans for warsztaty muzyczne, kursy interpretacji i klasy mistrzowskie. the Tarnów District. It organizes here concerts, master courses, związane z jego rozwojem. Myślał nawet o budowie obiek- its development. He even thought about building sanatorium fa- Latem odbywają się „Muzyczne Spotkania u Paderewskiego”, music workshops, courses of interpretation and master classes. tów sanatoryjnych w pobliskich Ciężkowicach – tereny te sły- cilities in nearby Ciężkowickie - these areas are known for their a największym wydarzeniem jest Festiwal Muzyki Kameralnej In the summer there are Musical Meetings at Paderewski’s and ną z leczniczego klimatu porównywanego z krynickim. therapeutic climate, which is comparable to the one of Krynica. „Bravo Maestro” z udziałem gwiazd muzyki klasycznej oraz the biggest event is the “Bravo Maestro” Festival of Chamber

558-618-61 paderewski.inddpaderewski.indd 58-5958-59 113-08-063-08-06 10:2110:21 60 podróż e z kulturą

Grape Hotel&Restaurant, ul. Parkowa 8, 51-616 Wrocław tel. +48 604 630 600, 71 73 60 400 [email protected], www.grapehotel.pl, www.graperestaurant.pl Malownicze okolice można zwiedzać zabytkową bryczką / Picturesque countryside can be explored by a historic horse-drawn carriage. Hotel w klasie Exclusive & Excellent dysponuje 13 unikatowo za- aranżowanymi pokojami, które charakterem i designem nawiązują do wybitnych wykonawców jazzowych, jak Michał Urbaniak czy Music with the participation of classical music stars and out- najbardziej znanych regionów winnych na świecie. Jest to pierwszy Leszek Możdżer. standing jazz performers such as Michal Urbaniak or Leszek obiekt w Polsce zainspirowany winem. Oferuje pełen komfort odpo- Grape Hotel & Restaurant of the Exclusive & Excellent class has 13 Od ponad trzydziestu lat w Kąśnej Dolnej organizowany jest Możdżer. czynku i odprężenia oraz bezpieczeństwo zarówno gościom bizneso- uniquely arranged rooms with their style and design based on the Tydzień Talentów, który był początkiem kariery m.in. piani- For over thirty years in Kąśna Dolna there has been held the wym, jak i prywatnym. Jest wyjątkową butikową wizytówką gościnno- world’s most well known wine regions. It is the fi rst facility in Po- stów Rafała Blechacza i Waldemara Malickiego czy sekstetu Week of Talents, which was the beginning of a career for pi- ści Wrocławia. land to be inspired by wine. Both business and private visitors can wokalnego Affabre Concinui. Imprezy muzyczne odbywają- anists Rafał Blechacz, Waldemar Malicki, vocal sextet Affabre Grape Hotel & Restaurant to usytuowany w zabytkowym obiekcie, ka- enjoy their fully comfortable and safe stay in this historically lo- ce się w tym wyjątkowym miejscu niemal przez cały rok gro- Concinui and others. Musical events which are held in this meralny hotel biznesowy z ogólnodostępną restauracją, pełnym zakre- cated hospitable boutique hotel in Wroclaw. Grape Hotel & Restau- madzą wielu słuchaczy spragnionych muzycznych doznań na unique place almost all year long draw many listeners seeking sem usług noclegowych i restauracyjnych oraz przeznaczoną dla gości rant, a friendly business hotel with a freely accessible restaurant, najwyższym poziomie. musical experiences at the highest level. hotelu kameralną strefą business SPA. offers its Guests a full range of accommodation and food services, including a Business SPA Lounge. BLISKO TU Z TATR, A NAWET Z PARYŻA >> Nie- IT IS CLOSE TO HERE FROM THE TATRA MOUN- Restauracja i kuchnia gdyś na łamach „Boston Transcript” Paderewski zapraszał TAINS AND EVEN FROM PARIS >> Some time ago Grape Restaurant to pierwszy w Europie obiekt gościnny, który Restaurant and Cuisine obywateli amerykańskich, aby odwiedzali Kąśną, gdyż „bli- Some time ago in the pages of „Boston Transcript” Paderewski w sposób profesjonalny, z uwagą na potrzeby Gości, oferuje najbar- Grape Restaurant, as the fi rst facility in Europe, offers their Guests sko tu z Tatr, a nawet z Paryża – jedynie 33 godziny pocią- invited American citizens to Kąśna since “it is close to here from dziej naturalną kulinarykę winną, z pierwszą na świecie biblioteką nature-based wine culinary experiences, featuring the fi rst in the giem”. Także sąsiedzi ze wsi nieraz mieli sposobność przysłu- the Tatra Mountains and even from Paris - only 33 hours by wina. Smaczna i ekskluzywna kuchnia oraz wyjątkowy serwis zadowo- world wine library. Delicious and exclusive cuisine together with chiwać się jego grze, gdy ćwiczył na fortepianie wystawio- train”. Also neighbours from village had many opportunities to li najwybredniejszych gości. W Grape będzie królowała świeża i natu- service will keep even the most demanding visitors satisfi ed. nym przed Dworem. listen to his play when he was practising on the piano in front ralna kuchnia gourmet. Galeria produktów i aromaty klimatów regio- Grape Restaurant specializes in fresh gourmet food accompanied Dwór w Kąśnej Dolnej jak za dawnych czasów pozostaje of the manor. As in the old days, the manor in Kąśna Dolna re- nów winnych „ubrane” dla każdego wraz z winem wg smaków natu- by wines divided into three taste categories: Nature, Love and Lux- wciąż otwarty i gościnny. mains open and hospitable. ry, miłości i luksusu, będą serwowane w Grape w rzadko spotykanej ury. The courses are served as a tasting menu, a form not popular w Polsce formie – menu degustacyjnego. in Polish restaurants. Dojazd: Kąśna Dolna leży w odległości ponad 100 km od Krakowa. Ja- Driving directions: Kąśna Dolna is situated over 100 km from Kra- dąc drogą nr 4 w kierunku Tarnowa i Rzeszowa, w Wojniczu należy skrę- ków. Driving along the road No. 4 in the direction of Tarnów and Rze- cić w prawo w kierunku Gromnika i Ciężkowic. Za Ciężkowicami trze- szów, in Wojnicz turn right towards Gromnik and Ciężkowice. After ba zwolnić, by nie przeoczyć tablic kierujących do dworku Ignacego Pa- Ciężkowice, slow down so as not to overlook signs directing you to derewskiego. the manor of Ignacy Paderewski. www.paderewski.tarnow.pl

558-618-61 paderewski.inddpaderewski.indd 60-6160-61 113-08-063-08-06 10:2110:21 JJarosarosłaaww KKaałuuckicki ‘EUROPA NA WIDELCU’ OR GREAT EATS WITH A EUROPEAN FLAIR IN WROCLAW

Zupa z milickiego karpia i warzyw, Soup of vegetables and carp from Milicz; turkey pierś z indyka faszerowana szpinakiem breast stuffed with spinach and nuts on salsa i orzechami na salsie z buraków made of beetroots and apples from orchards i jabłek trzebnickich czy muffi nki in Trzebnica; yeast muffi ns with regional goat’s drożdżowe z regionalnym kozim serem milk ricotta, cranberries and sunfl ower seeds ricotta, żurawiną i słonecznikiem – these are just a few specialties to be served – to tylko niektóre specjały piątej during the 5th edition of ‘Europa na widelcu’, edycji wielkiego przeglądu kuchni a Europe-oriented culinary festival. The event europejskich na wrocławskim rynku, will take place on 6-9 June 2013 at the Market który potrwa od 6 do 9 czerwca. Square in Wroclaw.

Podczas tej międzynarodowej biesiady będzie można During this international feast the visitors can taste not only spróbować nie tylko dań kuchni wrocławskiej – to motyw regional food of Lower Silesia, which is the festival’s main przewodni imprezy – ale również przysmaków z 20 innych theme this year, but also nibble on dishes of twenty cuisines kuchni europejskich. from all over Europe. Menu, skomponowane przy współpracy z Piotrem Bikontem The exquisite menu, composed in collaboration with Piotr oraz Robertem Makłowiczem, rozsmakuje gości m.in. musem Bikont and Robert Makłowicz, Poland’s renowned food truskawkowym i zupą canja (Portugalia), zupą z ciecierzycy critics, includes: strawberry mousse and canja soup z grzybami (Węgry), roast beef sandwichem, zupą chłodnikiem (Portugal); chickpea soup with mushrooms (Hungary); z zielonego groszku oraz tartą cytrynową (Wielka Brytania). roast beef sandwich, chilled green pea soup and lemon tart Smakowicie zapowiadają się też kluski na parze z sosem (UK); jam-fi lled dumplings with vanilla sauce and calves waniliowym i wątróbka cielęca z pieczonymi ziemniakami liver with roasted potatoes (Austria); giuvech – a meat stew (Austria), gjuwacz, czyli gulasz mięsny (Bułgaria), (Bulgaria) and last but not least: grilled shashliks czy też grillowane szaszłyki z ajvarem i surową served with ajvar and raw red onion cut into czerwoną cebulą krojoną w łódki (Chorwacja). wedges (Croatia). Cena kuponu na jedną porcję to 5 złotych. A coupon for one helping costs 5 zloty.

662-632-63 EuropaEuropa nana widelcu.inddwidelcu.indd 62-6362-63 113-08-063-08-06 10:2110:21 64 place 65

PPaweaweł KKlimeklimek SEAT OF THE HOUSE OF GRIFFINS >> Słupsk is witho- ut doubts the most interesting and intriguing city in the area between Tricity and Szczecin. Its rich history dates back to the foundation of Poland. Between the 14th and 16th centuries Słupsk became the seat of the House of Griffins and the capi- tal of the duchy, which set the stage for its economic growth. During this time the city joined the Hanseatic League and was one of the first centers of the Reformation movement in the Western Pomerania. Due to its immediate proximity to the har- bor in Ustka, the brewing industry, the amber craftsmanship and both land and sea trade flourished. In the second half of the 19th century the city has developed rapidly in terms of fur- niture industry, building materials industry and fruit and vege- table processing industry.

NEO-GOTHIC TOWN HALL >> The city centre is marked by a wonderful brick-red town hall with a 56-meter guildhall to- wer with the observation deck. Built in the early 20th century in the neo-Gothic style, the town hall retains many original de- corative details. The most beautiful interior is the Cabinet of the President of twelve walls, an extraordinary architectural de- sign in Europe. The suite features original furniture and richly sculpted paneling that survived World War II. The most singu- lar part of the interior is a hundred-year wallpaper imitating em- bossed leatherwork.

THE OLD TOWN >> The Old Town can be accessed thro- ugh the New Gate (Nowa Brama), of the two remaining fortifi- cations. After the Soviet Red Army seized Słupsk, most of its li- ving quarters were burnt and completely destroyed. The who- le area of the Old Town ceased to exist. Along Nowobramska, one of the most beautiful streets, the commieblocks were built. It seemed that Słupsk, once known as ‘little Paris’ has lost its charm forever. In the last years though, it looks as if Nowobram- A POSTCARD FROM SŁUPSK ska restored its former glory. The stylish sitting banks, street li-

Słupsk? Co tam można w ogóle zobaczyć? Kiedy wiatr Słupsk? What is there to see and do? When the wind SIEDZIBA GRYFITÓW >> Można śmiało powiedzieć, że między Trójmiastem a Szczecinem nie znajdziemy równie cie- W zabytkowym tramwaju mieści się kawiarenka oraz punkt informacji turystycznej od północy przynosi zapach morza, kiedy w spokojnym from the North brings the smell of the Baltic Sea; when The historic tram houses the small café and the tourist offi ce kawego i intrygującego miasta jak Słupsk. Bogata historia mia- nurcie Słupi odbija się szachulcowa bryła spichlerza, gdy the calm waters of the Słupia River refl ect the granary sta sięga czasów narodzin państwa polskiego. Jego gospodar- w letni dzień można poczuć, jak płynie czas odmierzany built in the wattle and daub style; when the summer czy rozwój nastąpił w XIV-XVI w., kiedy Słupsk został siedzibą kwiatowym zegarem, kiedy za gotyckimi murami powoli time goes by, measured by a fl ower clock; when the sun rodu Gryfitów i odgrywał rolę stolicy księstwa. W tym czasie na- zachodzi słońce, a z miejscowych knajpek dochodzą sets, hiding behind the Gothic walls; when wonderful leżał też do Hanzy i był jednym z pierwszych ośrodków reformacji na Pomorzu Zachodnim. Bardzo intensywnie rozwinęło się wte- aromaty potraw, których nie skosztujesz nigdzie indziej, smells of the dishes you can’t fi nd elsewhere lure you dy browarnictwo, bursztyniarstwo i handel, w tym morski, dzię- wtedy przychodzi do głowy to krótkie zdanie, że jednak in the local restaurants - then you realize it’s actually ki pobliskiemu portowi w Ustce. W drugiej połowie XIX w. na- można tu zobaczyć więcej, niż myślisz. Bo Słupsk jest more to see here than you thought. Słupsk is quite like stąpił rozwój przemysłu meblarskiego, materiałów budowlanych i przetwórstwa rolno-spożywczego. trochę podobny do portretów Witkacego – nie da się o a portrait painted by Witkacy – not beautiful in the nim powiedzieć, że to kanon piękna, ale trudno oderwać classical sense, but catching everyone’s eyes and sought NEOGOTYCKI RATUSZ >> W centrum Słupska na skraju

oczy, i w głębi duszy, każdy chciałby taki mieć… after by many. Fot.: archiwum Miasta Slupsk Klimek Fot.: P. wielkiego placu stoi piękny ceglany ratusz z 56-metrową wieżą,

664-674-67 slupsk.inddslupsk.indd 64-6564-65 113-08-063-08-06 10:2310:23 66 miejsce place 67

Neogotycki ratusz Zamek – Muzeum Pomorza Środkowego Spichlerz Richtera z 1780 r. Neo-Gothic Town Hall The Castle – the Museum of the Central Pomerania Granary Richter in 1780

która służy turystom za punkt widokowy. W zbudowanym na ghts and well-kept greenery made this grayish, tasteless area no tu kobiety posądzone o czary. Ostatnią z ofiar uznaną za „cza- początku XX w. neogotyckim stylu ratuszu zachowało się wie- into the most visited parts of the city. The unique atmosphere rownicę” była słupszczanka Trina Papisten, spalona w 1701 r. le elementów z autentycznego wystroju wnętrza. Najpiękniej- is also provided by a newly restored antique tram, located just szy jest pokój prezydenta, który należy do rzadkości w Europie, behind the New Gate. It features the images of the historic city, NAJWIĘKSZA NA ŚWIECIE KOLEKCJA PRAC ponieważ ma 12 ścian. Są tu oryginalne meble i rzeźbione bo- the small café and the tourist office. The trams used to roll thro- WITKACEGO >> W końcu dochodzimy do najpiękniejszego azerie, które cudem przetrwały wojenną zawieruchę. Prawdzi- ugh Słupsk between 1910 and 1959, with one of the routes zakątka miasta – zespołu zamkowego. Zamek, który był rezyden- wą osobliwością jest stuletnia papierowa tapeta, która imitu- running directly under the New Gate. cją książąt pomorskich z dynastii Gryfitów, wzniesiono w 1507 je kurdyban. roku. Dziś swoją siedzibę ma tu Muzeum Pomorza Środkowego, THE WITCHES TOWER >> Strolling along the paved stre- które może poszczycić się największą na świecie kolekcją prac Baszta czarownic / The Witches Tower STARE MIASTO >> Przez gotycką Nową Bramę, jedną ets of the Old Town, going past the enormous brick-built Go- Witkacego, choć sam twórca nigdy nie był w Słupsku. Na wy- z dwóch zachowanych z dawnych obwarowań, wchodzimy na thic St. Mary’s Church and the Old Market Square with a co- stawie eksponowane są prace wykonane w ramach Firmy Por- ets, it has been carefully restored, relocated and converted into teren Starego Miasta. Los obszedł się z nim wyjątkową okrutnie uple of nice tenant houses, we reach the Słupia and the park tretowej „S.I. Witkiewicz”, kilka obrazów olejnych, kilka rysun- a cozy tea house. Its wattle and daub structure reflected in the na sam koniec II wojny światowej. Po zajęciu miasta przez Ar- stretched along the river. Going along the defensive walls (ap- ków – w sumie 253 prace. Historia kolekcji sięga roku 1965, river is one of the most stunning and romantic views in the city. mię Czerwoną całe kwartały dawnej zabudowy zostały podpalo- prox. 8 meters tall), we are passing the Gothic Witches’ Tower. kiedy muzeum zakupiło 110 pastelowych prac od mieszkające- The castle complex features the Castle Mill, one of the oldest ne i całkowicie zniszczone. Całe Stare Miasto odeszło w niebyt. In the 17th century the keep was converted into a prison and go wówczas w Lęborku Michała Białynickiego-Biruli, syna Teo- working industrial facilities in Poland, the Fisher’s Gate, the Wzdłuż jednej z najpiękniejszych ulic „małego Paryża” – Nowo- women accused of witchcraft were held there. The last victim dora – zakopiańskiego lekarza i bliskiego przyjaciela Witkacego. Richter’s Granary and the St. Hyacinth’s Church. On our way bramskiej – pobudowano mieszkalne „klocki” i wydawało się, of the witch hunt was a local woman, Trina Papisten, who was back to the town hall we can walk through the Planty, one of że miejsce to bezpowrotnie utraciło swój urok. A jednak, dzię- burnt to death in 1701. WOKÓŁ ZAMKU >> Obok zamku uwagę przyciąga malow- the oldest public gardens in Poland. Sending out a postcard is ki usilnym zabiegom ostatnich lat, odzyskało przynajmniej część niczy Spichlerz Richtera z 1780 r., który pierwotnie zlokalizowa- an absolute must since Słupsk is a home town of Heinrich von dawnego blasku. Stylizowane ławeczki, latarnie i zadbana zie- THE WORLD’S LARGEST COLLECTION OF WITKACY’S ny był u zbiegu ulic Kopernika i Wolności. Dziś, skrupulatnie od- Stephan, the inventor of a postcard. Our trip ends here but the- leń sprawiły, że ta pozbawiona wyrazu, szara ulica zyskała nie- ARTWORKS >> We have finally reached the most beauti- nowiony i przeniesiony na nowe miejsce, jest przyjemną herba- re are still many places to visit and stories to tell… Like the one zwykły klimat i jest jednym z najchętniej odwiedzanych miejsc ful part of the city – the Castle complex. Erected in 1507, the ciarnią. Jego szachulcowa konstrukcja, odbijająca się w wodzie, of the Poland’s oldest pizzeria, of the city bridges, of the only w Słupsku. Castle was once the seat of the Pomeranian dukes from the tworzy jeden z najbardziej malowniczych i romantycznych wido- Fish Feast in Poland and of the delicacies you can taste and Ważnym elementem tego niepowtarzalnego klimatu jest pięknie House of Griffins. Today it houses the Museum of the Cen- ków w mieście. Do zespołu zamkowego należą także Młyn Zam- buy in the local food shop Słupska Spiżarnia. There is definite- odnowiony zabytkowy tramwaj ustawiony tuż za Nową Bramą. tral Pomerania together with the largest collection of Witka- kowy, jeden z najstarszych czynnych obiektów przemysłowych ly more to discover in Słupsk than you thought! Opatrzono go wizerunkami starego Słupska, a wewnątrz urucho- cy’s artworks, even though the artist himself has never visited w Polsce, Brama Rybacka oraz kościół św. Jacka. Od zamku do miono maleńką kawiarenkę oraz punkt informacji turystycznej. the city. The exhibition includes 253 works: mainly the portra- ratusza można wrócić Słupskimi Plantami – jednymi z najstar- Tramwaje jeździły po Słupsku od 1910 do 1959 r., a jedna z linii its made by Witkacy in terms of ‘The S.I. Witkiewicz Portrait szych w Polsce. Koniecznie trzeba jeszcze wysłać pocztówkę – ze Informacja turystyczna / Tourist offi ce: przebiegała właśnie pod Nową Bramą. Painting Firm’ together with a couple of oil paintings and dra- Słupska właśnie pochodził bowiem Heinrich von Stephan, który Słupsk, ul. Starzyńskiego 1, tel. 59 842 43 26 wings. The collection dates back to 1965 when the Museum kartki pocztowe wynalazł. Muzeum Pomorza Środkowego: Museum of the Central Pomerania: BASZTA CZAROWNIC >> Brukowanymi ulicami Starego bought 110 pastel paintings from Michał Białynicki-Birula, who- Koniec wycieczki, a przecież pozostało jeszcze tyle pięknych Słupsk, ul. Dominikańska 5/9, Miasta, mijając ogromny ceglany korpus gotyckiego Kościoła se father Teodor, a renowned doctor in Zakopane, was a close miejsc do zobaczenia i tyle historii do opowiedzenia. O najstar- tel. 59 842 65 18, 59 842 40 81 Mariackiego, a potem Stary Rynek z kilkoma ładnymi kamienica- friend of Witkacy. szej w Polsce pizzerii, o słupskich mostach, o jedynym w Pol- www.muzeum.slupsk.pl Wirtualny spacer po Słupsku: mi, dochodzimy do Słupi i ciągnącego się wzdłuż niej parkowe- sce Święcie Ryby i miejscowych smakołykach, których spróbo- Virtual walk around Słupsk: go pasa zieleni. Idąc dalej wzdłuż murów miejskich, które mają AROUND THE CASTLE >> Stepping out of the castle, a wać można w Słupskiej Spiżarni Regionalnej. I o całym mnóstwie panoramy.slupsk.eu do ośmiu metrów wysokości, mijamy gotycką Basztę Czarownic. picturesque Richter’s Granary immediately catches our atten- innych miejsc, których w Słupsku i jego okolicach jest naprawdę www.slupsk.pl

W XVII w. basztę przebudowano na więzienie i przetrzymywa- tion. Built in 1780 at the corner of Kopernik and Wolność Stre- Fot.: archiwum Miasta Slupsk Klimek, © Marcin Chodorowski - Fotolia.com Fot.: P. mnóstwo. Więcej, niż myślicie.

664-674-67 slupsk.inddslupsk.indd 66-6766-67 113-08-063-08-06 10:2310:23 68 miejsce place 69

RRobertobert SSzewczykzewczyk ECO-EŁK >> The Lake District of Ełk is nothing but pic- turesque. Surrounded by woods postglacial land uplifts hi- ding hundreds of lakes of all shapes and sizes create stun- ning landscapes and holiday atmosphere. Here you can take a deep breath since Ełk is located in Masuria, the re- Ełk gion of one of the purest environments in Poland. There is no need to leave the city to get closer to the nature. Ełk is located literally a stone’s throw from the lake and surroun- ded by woods that are home to a large number of birds and other animals. Strolling along the 6 km long avenue at the oodlotowedlotowe wwakacjeakacje sunset, jogging on the forest path in the morning, angling, sailing, canoeing and cross-country skiing…Everyone will find something for themselves.

EŁKA SLAMMING VACATION

Hasło promujące miasto – „tu wracam” The marketing slogan of Ełk – ‘Here is − zobowiązuje co najmniej z dwóch where I come back’ – carries at least EKO EŁK >> Pojezierze Ełckie trudno określić innym przy- powodów. Po pierwsze, żeby wrócić, two meanings. Firstly, people must miotnikiem niż malownicze. Porośnięte lasami wzniesienia musi się tu podobać, a po drugie, like it here. Secondly, the city must at- polodowcowe i ukryte wśród nich setki jezior różnej wielko- ści i kształtu tworzą piękny krajobraz nieodparcie kojarzący powinno się dziać coś ciekawego. tract people. In case of Ełk, the motto się z wakacjami. Tu się oddycha pełną piersią, tym bardziej, W wypadku Ełku zdecydowanie zawsze is successful – it is definitely worth co- że Ełk położony jest na Mazurach – w regionie, którego śro- warto wracać. ming back to. dowisko przyrodnicze należy do najczystszych w kraju. Żeby zażyć mazurskiego wypoczynku, nie ma potrzeby opuszczać Nazwa Ełk wywodzi się od nazwy rzeki nadanej przez daw- The name of Ełk originated from the name of the nearby ri- miasta. Ełk jest przytulony do jeziora i otoczony borami, któ- nych mieszkańców tych ziem − Jaćwingów. Hipotez jej po- ver Łek. In the language of the Yotvingians, who lived the- re są domem dla wielu gatunków zwierząt i ptaków. Spacer chodzenia jest wiele, a jedna z nich twierdzi, że słowo „lek” re at that time, Łek meant the white water lily. The flower sześciokilometrową promenadą o zachodzie słońca, poranny w jaćwieskiej mowie oznaczało białą lilię wodną. Kwiat stał is now one of the city’s symbols. The other one is the whi- jogging leśnym szlakiem, wędkowanie, halsowanie żaglów- się jednym z dwóch symboli miasta. Drugim jest bocian bia- te stork. The city is commonly referred to as “The Land of ką, spływ kajakowy, a zimą wycieczka na nartach... dla każ- ły. Gniazd bocianich jest w okolicy tak wiele, że potocznie na- the White Stork” due to the large population of this species dego coś miłego. fot. archiwum U.M. w Ełku U.M. archiwum fot. zywa się ten region Krainą Bociana. in the region. w Ełku U.M. archiwum fot.

668-718-71 elk.inddelk.indd 68-6968-69 113-08-063-08-06 10:2310:23 70 miejsce place 71

Ełk – wybrane imprezy wakacyjne Selected summer events in Ełk 26 V Wyścigi drezyn 26 V Handcar Race 20-23 VI Międzynarodowy Folklorystyczny 20-23 VI Tecza International Festival of Children’s Festiwal Dzieci i Młodzieży TĘCZA and Youth Folk Groups Występy zespołów folklorystycznych z całego świata. The performances of folk groups from all over the word. 12-13 VII Festiwal Ełk, Ogień & Woda 12-13 VII Ełk Festival of Fire & Water Koncerty: 12 VII Mela Koteluk, 13 VII Sylwia Grzeszczak Concerts: 12 VII Mela Koteluk , 13 VII Sylwia Grzeszczak W ciągu dwóch dni widzowie obejrzą wybuchową mieszankę ognia During two days the guest will experience an explosive mixture of fire i wody. Główną atrakcją jest konkurs widowisk pirotechnicznych, and water. The firework teams from Italy, Belarus, Lithuania and a także występy teatrów ognia. O laur zwycięstwa będą zmagać się Russia will compete in the firework competition and the fire theatre drużyny pirotechniczne z Włoch, Białorusi, Litwy, Rosji. shows will be performed. W ZAUŁKACH MIASTA >> Historię miasta odzwier- IN THE CITY’S ALLEYS >> The history of the city 20 VII Triathlon Ełcki 20 VII Ełk Triathlon ciedlają jego zabytki, wśród których są ruiny krzyżackiego is reflected in its historic buildings. Among them there are: Wydarzenie z udziałem gwiazd sportu, filmu i muzyki. W programie The event will be featured by the sports, movie and music celebrities. The zamku z przełomu XIV i XV w. (jego budowę nadzorował the Teutonic Order castle from 14th and 15th century, bu- zawody indywidualne oraz sztafety. triathlon consists of swimming, cycling and running. Both individual and team relay races are included in the programme. Urlich von Jungingen), wieża ciśnień z XIX w., w której mie- ild under the supervision of Urlich von Jungingen, the water 25-27 VII VI Mazurskie Lato Balonowe ści się zagadkowe Muzeum Kropli Wody oraz ponadstuletnia tower from 19th century housing the mysterious Museum Zawody balonowe. W programie 5 lotów konkursowych, parada 25-27 VII VI Masurian Hot Air Show The balloon competition featuring: 5 contest flights, ballooners’ para- katedra. Najstarszą ulicą w Ełku jest ulica Wojska Polskiego, for Water Drop and the hundred-year cathedral. The oldest baloniarzy ulicami Ełku i nocny pokaz balonów. de through the streets of Ełk and night balloon show niegdyś Główna. Jeżeli wybierzemy się tu w południe, usły- street in Ełk is Wojska Polskiego Street (previously Główna 31 VII − 3 VIII Mazurskie Lato Kabaretowe Mulatka szymy rozlegający się z wieży kościoła hejnał Ełku. Nie tyl- Street). Visiting the place at noon, we will hear the trumpet Dni wypełnione dobrym humorem i spotkaniem kabaretów amator- 31 VII − 3 VIII Masurian Cabaret Event ‘Mulatka’ skich i zawodowych. Jeden z największych przeglądów kabareto- Humour and great entertainment provided by professional and ama- ko latem, ale też przez cały rok życie towarzyskie koncentruje call played from the church tower. Not only in the summer wych w Polsce. teur cabaret teams. One of the biggest reviews of the cabaret teams się na nadjeziornej promenadzie, gdzie do późnego wieczora have time but all year round the social life centres around in Poland. czynne są kawiarenki, puby i smażalnie ryb. the lake avenue, full of cafés, pubs and stands with fried fish. Kino pod gwiazdami na promenadzie Spotkania z filmem odbywać się będą w każdy wtorek od połowy Open-air cinema on the lake avenue czerwca do końca sierpnia. The movies will be shown every Tuesday from mid June till mid August. JEST WIELE MOŻLIWOŚCI >> Co można robić PLENTY TO DO AND SEE >> What to do in Ełk? 11 lub 17 VIII Mazovia MTB 11 lub 17 VIII Mazovia MTB w Ełku? Jedni szukają ciszy i spokoju. Dla nich w sam raz bę- Those who are looking for peace and quiet can go for a boat Amatorski maraton rowerowy na 4 dystansach organizowany The amateur bike marathon organized within 4 distance categories. dzie wycieczka łódką po Jeziorze Ełckim, podglądanie ptaków trip on the Ełk Lake, watch birds from the canoe on Łaźna w ramach cyklu Mazovia MTB. A part of the event cycle Mazovia MTB. z kajaka na Łaźnej Strudze oraz ustronne szlaki piesze, rowe- Struga river and take advantage of many secluded hiking 11 VIII IV Mazurski Moto Show Ełk 11 VIII V Masurian Motorcycle Show Ełk rowe i narciarskie („Wokół Jeziora Selment” – 47 km, „Tatar- paths and cycling and cross-country skiing routes (“Around Jedna z największych imprez motoryzacyjnych w Polsce. W tym roku One of the biggest motorcycle events in Poland. The main attractions skim Szlakiem” – 19 km, „Mazur Garbatych” – 135 km i wiele the Selment Lake” – 47 km, „The routes of Tatar people” – atrakcjami będą: bolid F1 oraz ogólnopolskie wyścigi na ¼ mili, ogól- of this edition are: F1 car, Poland’s One Mile Race, Poland’s CarAudio innych). Inni z kolei mają ochotę na zabawę. Ci z pewnością 19 km, „The rout of Mazury Garbate” – 135 km and many nopolskie zawody CarAudio; symulatory jazdy F1, WRC. Race, F1 simulators, WRC. chętnie wezmą udział w turnieju piłki plażowej, zaszaleją na more). The adrenaline seekers will enjoy the beach ball to- Całe wakacje − Ełckie Koncerty Muzyki Organowej i Kameralnej All summer round − Ełk Concerts of Organ and Classical Music nartach wodnych lub na paralotni. Najmłodsi nie odmówią urnament or try out water skies and paragliding. A ride with więcej na: www.elk.pl więcej na: www.elk.pl wycieczki stuletnią Ełcką Koleją Wąskotorową. 48-kilometro- the narrow-gauge rail of Ełk will be an exciting experience wa trasa zaczyna się przy ulicy (nomen omen) Wąski Tor 1. for the younger guests. The 48 km long route starts at 1 W lipcu po raz kolejny nad Ełkiem wzniosą się kolorowe aero- Wąski Tor Street. The 6th Masurian Hot Air Balloon Com- Informacja Turystyczna Urząd Miasta Ełku, Wydział Promocji staty. Miasto słynie z corocznych zawodów balonowych o Pu- petition for the Cup of the Ełk’s Mayor will be held in July. It Tourist Information: i Spraw Społecznych / Promotion and Social Aff airs char Prezydenta Ełku. To niezwykła okazja, by spojrzeć na will provide the guest with the unique opportunity to have a ul. Wojska Polskiego 47, 19-300 Ełk, tel. 48 (87) 621 70 10 ul. Piłsudskiego 4, 19-300 Ełk, tel. 48 (87) 732 62 00 miasto i pojezierze z lotu ptaka. Do zobaczenia! view of the city. See you there! fot. Łukasz Klimowicz Łukasz fot. w Ełku U.M. archiwum Klimowicz, Łukasz fot. www.elk.pl, mail: [email protected], [email protected]

668-718-71 elk.inddelk.indd 70-7170-71 113-08-063-08-06 10:2310:23 72 miejsce place 73

Krzyż pokutny w Pruchnej / Penitential cross in Park i fontanna w Strumieniu / Park and fountain in Strumień

mieniu będą mieli prawdziwie używanie! Zapewne nawet ments and historical oddities! Surely even experienced to- wytrawni turyści nie wiedzą, że gmina może poszczycić się urists do not know that the gmina prides itself on the oldest najstarszym zachowanym w województwie śląskim ratu- town hall in the Silesian Voivodeship. The edifice JJadwigaadwiga KolawaKolawa szem. Barokowy gmach z 1628 r., przebudowany w II po- of 1628, reconstructed in the 2nd half of the 18th centu- łowie XVIII w., jest najbardziej reprezentacyjnym budynkiem ry, is the most elegant building of the entrancing market zachwycającego strumieńskiego rynku z rzędem piętrowych square of Strumień with its row of storied middle-class te- mieszczańskich kamieniczek z charakterystycznymi, mansar- nement houses with typical mansard roofs. Another rarity MMaałyy-wielki-wielki SStrumietrumień dowymi dachami. Kolejny ewenement to „Galeria Pod Ra- is Galeria Pod Ratuszem (Gallery under the Town Hall) – tuszem” – jedyna w regionie galeria mieszcząca się w mu- the only gallery in the region housed in the basements of LITTLE-GREAT STRUMIEŃ rach Urzędu Miejskiego. Niewykorzystane ratuszowe piwnice the Town Hall. Unused cellars turned into a venue teeming zmieniły się w miejsce tętniące sztuką. Następnym niebanal- with art. Another original place - a must when visiting Stru- nym punktem obowiązkowym podczas zwiedzania Strumie- mień - is the town park with an unusual attraction if you con- Strumień – niewielka miejscowość położona na Strumień – a small town situated in the nor- nia stał się park miejski z nietypową – jak na Śląsk – atrak- sider Silesia. Tired tourists will find their relief in a truly ma- północnym skraju powiatu cieszyńskiego z po- thernmost part of - is success- cją. Zmęczeni turyści mogą tutaj znaleźć ukojenie w iście nad- ritime climate thanks to a brine fountain with the highest wodzeniem aspiruje do miana najciekawszej fully aspiring to the title of the most touristi- morskim klimacie zapewnianym przez fontannę solankową content of iodine (144 mg/litre!) in the world. The gmina turystycznie gminy należącej do Lokalnej Gru- cally attractive gmina in the Local Action Gro- z największą zawartością jodu (144 miligramy/litr!) na świe- abounds with monuments and tourist attractions also bey- py Działania – Cieszyńska Kraina. Jedno z naj- up – Cieszyn Land. One of the littlest towns of cie. Gmina obfituje w zabytki i atrakcje turystyczne także poza ond the boundaries of Strumień. In the nearby Pruchna, si- mniejszych miast województwa śląskiego, oto- the Silesian Voivodeship, surrounded by wo- granicami Strumienia. W pobliskiej Pruchnej, znajdującej się tuated at the main road leading to Cieszyn, you may find a czone lasami, polami i akwenami wodnymi jest ods, fields and water reservoirs, not only does przy głównej drodze prowadzącej do Cieszyna, stoi jedyny na penitential cross dating back to 1645 - the only one in the nie tylko miejscem sprzyjającym wypoczynkowi it conduce to relaxation and recreation, but Śląsku Cieszyńskim krzyż pokutny z 1645 r. Ten wykuty z pia- . This oldest artefact of stonework, which is i rekreacji, ale również zaskakującym swoim bo- also it astounds with its historical and cultu- skowca relikt sztuki kamieniarskiej jest historycznym świadec- wrought from sandstone, is historical evidence of an old law gactwem historycznym i kulturowym. ral wealth. twem dawnego prawa nakazującego skazańcom stawianie commanding convicts to place crosses in the places of the- krzyży na miejscu ich zbrodni. ir crimes. WYPRAWA DO „ŻABIEGO KRAJU” >> Nazwa EXPEDITION TO „FROG LAND” >> The name of miasta związana jest z jego położeniem – nad Wisłą u uj- the town (Stream) is related to its location - on the Vistula Ri- PIESZO I ROWEREM PRZEZ STRUMIEŃSKIE WALK OR CYCLE ALONG THE PATHS OF ścia potoku Knajka i kanału Strumień, w pobliżu Zbiornika ver, at the mouth of the Knajka Stream and Strumień Chan- DRÓŻKI >> Żeby w pełni poznać zaskakujące uroki stru- STRUMIEŃ >> To explore the beauties of the lands Goczałkowickiego. Średniowieczna osada, nazywana „Żabim nel, near the Goczałkowice Reservoir. A medieval settlement, mieńskiej krainy, warto skorzystać z przebiegających przez surrounding Strumień, you should follow the bike and foot Krajem”, już w XV w. otrzymała prawa miejskie. Przez wieki called „Frog Land”, was granted municipal rights as soon as gminę ścieżek rowerowo-pieszych. Dla miłośników przyrody paths running all over the gmina. It will be a veritable feast piękno i wyjątkowość strumieńskiej ziemi nie została do koń- in the 15th century. The beauty and uniqueness of the Stru- będzie to prawdziwa uczta. Knajski Las w Drogomyślu za- for nature lovers. Knajski Las in Drogomyśl invites you to ca odkryta. Teraz nieskażona przyroda, wśród której „przy- mień land have not been fully explored for centuries. The virgin chęca do spacerów i zbierania leśnych owoców. Na zielo- take a walk and pick forest fruits. On the green swamps and cupnęły” zabytkowe kościółki, kaplice, dawne dworki i sta- nature with lurking historic little churches, chapels, former ma- nych mokradłach i Łąkach Myszkowskich można podpatry- Myszków Meadows you may watch hunting buzzards and re chałupy, to niewątpliwe atuty gminy skupiającej w swo- nor houses and old peasant huts are unquestionable advanta- wać polujące myszołowy i bieliki, a na skraju lasu w Bąko- sea eagles while at the forest edge in Bąków you may con- ich granicach sześć urokliwych miejscowości: Bąków, Pruch- ges of the gmina which embraces six charming towns: Bąków, wie kontemplować zielonosiwe dzięcioły. Znużony spacero- template grey-headed woodpeckers. Weary strollers and nę, Drogomyśl, Strumień, Zabłocie i Zbytków. Pruchna, Drogomyśl, Strumień, Zabłocie and Zbytków. wicz i rowerzysta chwilę wytchnienia znajdzie nad wodą. Błę- bikers may repose by the stream. Blue and emerald gre- kitno-szmaragdowe oczka stawów wśród zieleni cieszą i koją en ponds blinking in the greenery bring pleasure and com- TYLKO W STRUMIENIU! >> Miłośnicy ciekawostek, ONLY IN STRUMIEŃ! >> Strumień will be a genuine oczy swoim dostojnym pięknem. Wycieczkę można rozpocząć fort to the eyes with their noble beauty. You may start your fot. archiwum U.M. w Strumieniu U.M. archiwum fot. wyjątkowych zabytków i historycznych osobliwości w Stru- delight for enthusiasts for curiosities, extraordinary monu- w Strumieniu U.M. archiwum fot. w sercu Strumienia. Przy ul. 1 Maja znajduje się jedna z wi- excursion in the heart of Strumień. A showpiece of the town

772-752-75 strumien-kopia.inddstrumien-kopia.indd 72-7372-73 113-08-063-08-06 10:2310:23 74 miejsce

ul. Piłsudskiego 74/45 a, 50-020 Wrocław [email protected] www.centralawczasow.pl, www.joannawroc.pl tel/fax: 071/344 19 30 tel: 071/341 84 62, 071/347 14 59 Infolinia: 801 000 674

Dołącz do nas na facebooku

Galeria pod Ratuszem / Gallery under the Town Hall Latamy na Krym z Warszawy, Katowic, Wrocławia i Poznania - baroque St. Barbara’s church of 1790 - is located at ul. 1 Maja. It is a sanctuary. Opposite the church there is a con- Kościół św. Barbary w Strumieniu / St. Barbara’s Church in Strumień fectionery - U Szostka - the oldest one in the Podbeskidzie Region. At its very threshold tourists are tempted with de- zytówek miasta – barokowy kościół św. Barbary z 1790 r. licious smells. Refreshed before further trips we circle the podniesiony do rangi sanktuarium. Mieszcząca się naprzeciw- market place, sitting down by the well for a moment to ad- Odkryj nowe, ko kościoła najstarsza na Podbeskidziu cukiernia „U Szostka” mire the tall stone sculpture of Jesus Christ from the 19th atrakcyjne destynacje kusi turystów smakowitymi zapachami. Pokrzepieni na dalszą century and the town hall on the other side of the market w naszej ofercie: drogę objeżdżamy Rynek, na chwilę siadając koło studni, by place. And another historical point of interest - a tenement Azerbejdżan, Indie, Chiny, Kanada, podziwiać wysoką kamienną rzeźbę Jezusa Chrystusa z XIX w. house in which the Archduke of Austria, Emperor Joseph II Kambodża, Mongolia, Tajlandia, i stojący po drugiej stronie Rynku budynek ratusza. Tuż obok stayed for the night in 1780 when visiting Strumień. Direc- Wietnam, oraz Sardynia znajduje się kolejna historyczna ciekawostka – kamienica, ting our steps further down ul. Ks. Londzina we have the w której w 1780 r. nocował sam arcyksiążę Austrii, cesarz Jó- opportunity to see natural monuments – an oak and limes zef II w czasie swojej wizyty w Strumieniu. Kierując się dalej near a former manor house dating back to the turn of the wzdłuż ul. Ks. Londzina, mamy okazję zobaczyć pomniki przy- 18th century. With favourable weather we can continue our rody – dąb i lipy w pobliżu dawnego dworu z przełomu XVII escapade walking along a dike towards the forest to appro- i XVIII w. Przy sprzyjającej pogodzie eskapadę można konty- ach the frontier post commemorating the Austria and Prus- nuować, kierując się wzdłuż grobli w stronę lasu, by dotrzeć sia frontier which used to run this way. Bike and foot paths 191 LLatat dodoświwiadczeniaadczenia LLAUREAT PROGRAMU do słupa granicznego upamiętniającego przebiegającą tędy have been designed so as to enable tourists to combine or „Latam z Katowic” niegdyś granicę Austrii i Prus. Ścieżki rowerowo-piesze zosta- shorten them depending on one’s preferences and fitness. • Touroperator nowego kierunku roku 2005 – ły tak opracowane, że można je łączyć i skracać w zależności One thing is for sure – they guarantee fruitful and relaxing nagroda ufundowana przez: Międzynarodowy od upodobań i kondycji turystów. Jedno jest pewne – dają excursions - a genuine “stream” of attractions. The settle- Port Lotniczy Katowice za wypromowanie gwarancję owocnych i relaksujących wypadów – prawdzi- ment which was founded centuries ago on the River Vistula nowego kierunku na polskim rynku wy „strumień” atrakcji. Osada założona przed wiekami nad is now a delightful little town where you could rest and take • KRYMU SAMOLOTEM brzegiem Wisły to dziś urokliwe miasteczko, w którym moż- a break or spend time actively – walking, cycling or fishing. na odpocząć i znaleźć wytchnienie, a także aktywnie spędzić Do not miss this tourist gem when travelling through the • KRYM – samolotem, czas – pieszo, na rowerze albo wędkując. Tej prawdziwej tu- most interesting spots of the Cieszyn land. • NOWOŚĆ! REJS NA KRYM: po Dnieprze fot. archiwum U.M. w Strumieniu U.M. archiwum fot. rystycznej perełki nie można pominąć w trakcie przemierzania i Morzu Czarnym, najciekawszych zakątków ziemi cieszyńskiej. • NOWOŚĆ! wycieczki egzotyczne, • NOWOŚĆ! Sardynia, • NOWOŚĆ! GRUZJA SAMOLOTEM • wyjazdy sanatoryjne: Truskawiec, Druskienniki i Palanga, Trasy turystyczne: Tourist routes: • ODESSA – wczasy i pobyty lecznicze, 122 C – Jaworze – Jasienica – Rudzica – Zaborze – Zabłocie – Stru- 122 C – Jaworze – Jasienica – Rudzica – Zaborze – Zabłocie – Stru- • SOCZI - wczasy w Rosji, mień; długość trasy: 24 km, mień; route length: 24 km, • wyjazdy krajowe: w górach, nad morzem, 9 N – Strumień – Zbytków – Golasowice – Jastrzębie-Zdrój – Jastrzę- 9 N – Strumień – Zbytków – Golasowice – Jastrzębie-Zdrój – Jastrzę- i jeziorach, bie-Zdrój Moszczenica; długość trasy: 23 km bie-Zdrój Moszczenica; route length: 23 km • kolonie i obozy młodzieżowe, www.strumien.pl • wczasy i wycieczki.

772-752-75 strumien-kopia.inddstrumien-kopia.indd 74-7574-75 113-08-063-08-06 10:2310:23 76 sto kilometrów przygody one hundred kilometers of adventure 77 Attyka PawePaweł WrWrooński Riwiera Atenska

Sercem Attyki są Ateny. Miasto, Athens, cradle of democracy, is the heart of w którym narodziła się grecka demokracja, Attica. Surrounded by olive groves, the city has otoczone krainą oliwnych gajów, mitów lived a life full of myths and historic events i wydarzeń, które tak jak bieg maratoński that, just like the marathon, have become przeszły do legendy. legendary. The ancient remains can be found Pamiątki starożytności spotyka everywhere. There are plenty of wonderful się tutaj na każdym niemal kroku. sunny beaches situated not all that far from Region ten obfituje także w przepiękne Athens whereas the route from Athens to słoneczne plaże położone w niewielkiej Sounion is renowned as one of the most odległości od Aten. beautiful seaside routes throughout Greece.

ATTICA – ATHENS RIVIERA

Tę z pozoru niegościnną ziemię upodobali sobie bogowie. The Greek gods took a liking to this at the first sight unwelco- sa, wielkiego przywódcy i reformatora. Najbardziej imponują- the mythical contest between Athena and Poseidon took place. Zwłaszcza uosabiająca mądrość Atena oraz władca mórz ming land. The two Olympian gods who were particularly inte- cy gmach kompleksu – Partenon – wspiera się na 46 kolum- The settlement was built during the Golden Age of the city (5th i oceanów Posejdon. Komu z nich przypadnie władanie nad rested in the patronage of this land were Poseidon, the god of nach, a ozdobą jego murów są reliefy ze scenami mitologicz- century BC) under the leadership of Pericles, a great statesman Attyką, mieli – za radą ojca bogów i ludzi Zeusa – rozstrzy- the Seas and Athena, the goddess of Wisdom. Following the nymi i historycznymi. Obok Partenonu wznosi się poświęcona and general. The most impressive building of the complex – the gnąć sami mieszkańcy, oceniając dary obu bogów. Posejdon advice of Zeus, the city population decided to hold a contest for Posejdonowi i Atenie świątynia wybudowana na cześć Erech- Parthenon – has 46 outer pillars and is decorated with the frie- uderzył trójzębem w skały Akropolu i trysnęła z nich woda. the city. The gods were asked to offer a gift truly valuable for teusza, jednego z pierwszych władców Aten. Jest też sank- ze depicting historical and mythological scenes. On the north Słone źródło nie znalazło jednak uznania w oczach paste- Athens. Whoever presented the city with the best gift would tuarium Artemidy. A obok Propylejów, czyli potężnej budow- side of the Acropolis there is Erechtheion, a temple dedicated rzy i rolników zamieszkujących Attykę. Natomiast na skłonie be rewarded with the city itself. Poseidon came first: he struck li wejściowej, niewielki Apteros, świątynia poświęcona rów- to Athena and Poseidon which has been built in honor of the wzgórza, tam gdzie wskazała palcem Atena, wyrosło oliwne the earth powerfully and created a well with his trident. Imme- nież Atenie, ale noszącej przydomek Nike, czyli Zwycięskiej. legendary king Erechtheus. A temple devoted to Artemis, the drzewko. Jego owoce okazały się tak smaczne i pożyteczne, diately, streaming water shot forth, but it turned out to be sal- W zespole mieści się jeszcze Pinakoteka, najstarsza na świe- goddess of wilderness can also be found there. Close to Pro- że ludzie bez wahania oddali swoją ziemię w opiekę mądrej ty and not very useful for the population. Next, it was the turn cie galeria. U stóp Akropolu znajduje się drugi bezcenny kom- pylaea, a monumental gateway, there is another temple devo- bogini. Przezorność nakazała im jednak nie pomijać innych of goddess Athena. She planted an olive branch and created an pleks – ruiny Agory, czyli otoczonego publicznymi gmacha- ted to Athena Nike. Apart from it, the complex features the ol- mieszkańców olimpijskiego pałacu. I dlatego, oprócz Parte- olive tree, as a symbolization of peace and prosperity on earth. mi centralnego placu Aten. Na niej gromadzili się mieszkań- dest gallery in the world, Pinacotheca. Beneath the Acropolis nonu, świątyni swej patronki, wznieśli z czasem i im dedyko- The people were impressed by Athena’s gift and they chose her cy, by rozstrzygać o żywotnych sprawach swego miasta-pań- there is more to discover – the ruins of the Ancient Agora, a lar- wane wspaniałe budowle. to lay claim of the city of Athens. They haven’t forgotten abo- stwa, na co dzień zaś, aby handlować i dzielić się wieściami. ge open area in the city centre surrounded by buildings of vario- ut the others gods though and built impressive temples dedi- Nieopodal wznosi się też Teatr Dionizosa, najsłynniejszy bo- us functions. The spot was utilized for commerce, political and KU CZCI ATENY I INNYCH BOGÓW >> Starożytne ruiny cated to them. daj grecki amfiteatr, na którym wzorowali się architekci wzno- religious activity. On the south slope of the Acropolis the The- są dziś największym cudem Aten. Centralne miejsce zajmu- szący podobne budowle w całym antycznym świecie. Łuk Ha- atre of Dionysus Eleuthereus is located. It is the most famous of je ich zespół na Akropolu, wapiennym wzgórzu, które było IN HONOR OF ATHENA AND OTHER GODS >>The driana, rzymskiego cesarza, który kazał wznieść naprzeciw all Greek theatres and also the birthplace of European theaters. miejscem mitycznego sporu bogów. Powstał w złotej erze ancient ruins are nowadays the greatest miracle of Athens. They Aten nowe miasto Adrianopolis, przypieczętowując panowa- The Arch of Hadrian, the Roman Emperor who founded the city w dziejach Aten, w połowie V w. p.n.e., w czasach Perykle- are mainly located on the Acropolis, an ancient citadel where nie Rzymu nad Helladą, oraz świątynia Zeusa Olimpijskiego of Hadrianopolis to seal a victory against the Greeks, and the

776-796-79 AttykaAttyka (BT).indd(BT).indd 776-776-77 113-08-063-08-06 10:2510:25 78 sto kilometrów przygody one hundred kilometers of adventure 79

294 A, PATISSION STR, 112 55 ATHENS Greece T +30 210 2114557, 210 2114558 M +30 6972 599 059 @ [email protected] www.simpletravel.gr

Malownicza uliczka Plaki u stóp Akropolu / A picturesque street of Plaka under the Acropolis

DYSTANS MARATOŃSKI >> gion are nothing like the hustle and Nadmorskie kurorty Attyki są raczej ka- bustle of the nearby Athens. Located meralne, mimo że niezbyt odległe od within marathon distance from the gwarnych Aten. Można powiedzieć, capital, the resorts attract the visitors Twój Agent Turystyczny w Grecji że średnio dzieli je od stolicy Grecji dy- with their amazing beaches. The- Teatr Dionizosa / The Theatre of Dionysus Eleuthereus stans maratoński. Kuszą przepiękny- re are sandy beaches such as Schi- mi plażami − wśród nich są zarówno nias at Marathon or the beaches of wypoczynek wakacyjny dla grup dopełniają wachlarz zachowanych w stolicy Grecji najsłyn- Temple of Olympian Zeus complete the picture of the most valu- piaszczyste, jak Schinias przy Marato- Vouliagmeni, the most beautiful se- i turystów indywidualnych (Riwiera Ateńska, Peloponez, Cyklady, niejszych ruin antycznego świata. able remaining parts of the antique Greece. nie czy w Vouliagmeni, najpiękniejszej aside district of Athens; the rocky be- Riwiera Olimpijska, Chalkidiki) nadmorskiej dzielnicy Aten, jak i skali- aches and last but not least, the peb- wycieczki objazdowe po Grecji MIEJSCE TRAGICZNYCH I ROMANTYCZNYCH UNIE- A BLEND OF TRAGEDY AND ROMANCE >>Poseidon, ste czy mieszane − piaszczyste z drob- bled beaches. The comfortable hotels imprezy tematyczne SIEŃ >> Ponoć Posejdon poczuł się urażony wyborem Ateń- offended by the decision of the Athens’s people, withdrew from nymi otoczakami. Bezpośrednio przy are located in the immediate proxi- wyjazdy fi rmowe czyków i pomimo czci, jaką mu nadal oddawali, upodobał the capital and took a fancy to Cape Sounion. The ruins of his nich usytuowane są komfortowe ho- mity of the beaches. Equipped with konferencje sobie miejsce od miasta oddalone – przylądek Sunion. Nad temple constructed in the 5th century BC are perched above the tele − wszystkie odnowione kilka lat modern facilities and newly renova- rejsy po Morzu Śródziemnym przylądkiem góruje na 60 m skaliste wzgórze. Na jego skłonie sea at a height of almost 60 meters. A sign of approaching safe temu, nowocześnie wyposażone i ofe- ted, they offer their guests the hi- sprzedaż biletów promowych zachowało się zaledwie 12 kolumn – ażurowa pozostałość po harbor for sailors who navigated towards Athens and a sign of rujące doskonałe warunki do wypo- ghest standard of accommodation in i lotniczych kolumnadzie świetnej niegdyś świątyni, wzniesionej na cześć farewell for departing ones, the temple of Poseidon has stood czynku. Miejscowości Attyki są dosko- the relaxing atmosphere. wynajem samochodów pana morskich głębin w połowie V w. p.n.e. Ruiny są znako- silently for thousands of years as a reminder of respect for migh- nale skomunikowane z Atenami. Po- The cities in the Attica region are micie widoczne z morza, świątynia pełniła bowiem funkcję ty god. According to the myth, Cape Sounion is the spot where dróżuje się więc bez wysiłku, przez co very well connected to the capi- nie tylko kultową, ale również praktyczną. Żeglarze wracają- Aegeus, king of Athens, leapt to his death off the cliff, thus gi- Mati, oddalone zaledwie o 29 km, czy tal. Since getting around is a pie- cy z handlowych czy wojennych wypraw, widząc ją, wiedzie- ving his name to the Aegean Sea. The story goes that Aegeus, Agli Theodori – o 65 km, stanowią do- ce of cake, Mati (29 km away from li, że zbliżają się do domu. W tym właśnie miejscu oczekiwał anxiously looking out from Sounion, despaired when he saw a godne bazy wypadowe dla tych, któ- the Athens) and Agli Theodori (65 km ponoć powrotu Tezeusza jego ojciec Aigeus, król Aten. Syn black sail on his son Theseus’s ship, returning from Crete. This rzy pragną zwiedzać Attykę. W wie- away) are great starting points for fur- wyruszył na Kretę, by zmierzyć się z Minotaurem. Gdyby wra- led him to believe that his son had been killed in his contest lu nadmorskich miejscowościach, jak ther excursions. Many seashore villa- cał jako zwycięzca, miał rozwinąć białe żagle, a gdyby wra- with the dreaded Minotaur, a monster that was half man and choćby w Lavrio, Pireusie, Vouliagme- ges: Lavrio, Pireus, Vouliagmeni, Por- cały tylko jego zwłoki, statek miał płynąć pod czarnymi. Teze- half bull. Theseus had agreed with his father that if he survived ni, Porto Rafti czy Rafinie, są piękne to Rafti or Rafina harbour beautiful usz zwyciężył Minotaura, ale utracił Ariadnę, w której się za- the contest, he would hoist a white sail. In fact, he had overco- mariny. Można z nich popłynąć na jed- marinas. From there you can take a kochał i zapomniał o przyrzeczeniu danym ojcu. Aigeus uj- me and slain the Minotaur, but mourning after Ariadne he felt in nodniową wycieczkę na którąś z po- one day boat trip to the nearby Cycla- rzawszy czarne płótno, pewien, że syn zginął, rzucił się z roz- love with during his journey, he had simply forgotten about the bliskich wysp Cyklad, np. na Myko- des islands: Mykonos, Andros, Paros, paczy w morskie odmęty. Dziś ruiny świątyni Posejdona sły- white sail. Nowadays no dramatic events take place here. So- nos, Andros, Paros, Kea czy Tinos, lub Kea or Tinos or visit one of the islands ną jako doskonały punkt podziwiania zachodów oraz wscho- union, with its marvelous view and the glorious sunsets has be- na jedną z wysp Zatoki Sarońskiej, jak of the Saronic Gulf: Aegina, Hydra or dów słońca i nastrajają raczej romantycznie. Natomiast dro- come a popular spot for romantic trips. Aegina, Hydra czy Poros. Planując wy- Poros. It is definitely an option worth ga wiodąca z Aten do Sunion uchodzi za jedną z najpiękniej- poczynek na Riwierze Ateńskiej, warto considering if you are planning your szych nadmorskich tras w całej Grecji. MARATHON DISTANCE >> Other cities of the Attica re- wziąć pod uwagę taką eskapadę. vacation on the Athenian Riviera.

776-796-79 AttykaAttyka (BT).indd(BT).indd 778-798-79 113-08-063-08-06 10:2510:25 80 one hundred kilometers of adventure 81

CCezaryezary RudziRudzińskiski Oases and cities developed along it. The most beautiful, true pearls preserved in Uzbekistan. Bukhara, Samarkand and Khiva, unique Uzbek cities, once particularly important commercial and political centres on the Silk Road have at least 25 centuries of UUZBEKISTANZBEKISTAN history. PPererły WWielkiegoielkiego JJedwabnegoedwabnego SzlakuSzlaku THE HOLY CITY BUKHARA >> For ages Bukhara was con- sidered a sacred city, to which access by infidels was forbidden and punished with death. It was already mentioned in Avesta, an ancient Zoroastrian book dated around the 6th century BC. The city, which would be destroyed and rebuilt over the millen- nia, preserved over 400 architectural monuments. It is called the biggest museum under the open sky in the Central Asia. In the Middle Ages, it was the most significant trade centre along the entire Great Silk Road. Some of the goods sold at its bazaars, such as carpets and fabrics, are still called Bukharan. With over one hundred of madrasas - Islamic institutions of higher educa- tion, and mosques, it constituted at the same time one of the most important scientific and cultural centres the contemporary world. And even though the oldest preserved Bukharan monuments are dated back “only” to the 10th - 11th century, the registers of some of them are between ten and twenty centuries older. For exam- ple The Ark - a citadel in its present form from the 16th century with subsequent alterations, has fragments from the 3rd century BC. The Samanid Mausoleum (10th - 11th century), the pearl of architecture, ingeniously combines it with the geometry and philo- sophical symbolism. Built of unburnt brick, arranged in elaborate lacy patterns and ornaments so that, depending on the time of day and lighting, the colours of the external walls change from sandy and grey through yellowish, almost red and purple to almost black. Inside, you also can not take your eyes off the patterned walls and vault. The minaret of the Kalyan Mosque is an equally beautiful building, which was erected in 1127. It has 46 meters of height, a base of a 9-meter diameter and it is covered from outside with 14 stripes with ornamental inscriptions intertwining with stripes with beautiful patterns. Over the centuries it served not only as PEARLS OF THE GREAT SILK ROAD Medresa Chor Minor w Bucharze Madrasa Chor-Minor, Bukhara Z piasków pustyni wyłaniają się najpierw First to emerge from the sands of desert Wzdłuż niego rozwijały się oazy i miasta. Najwspanialsze, minarety meczetów, później pokryte are minarets of mosques, then domes of prawdziwe perły, zachowały się w Uzbekistanie. Buchara, Samarkanda i Chiwa, niepowtarzalne miasta uzbeckie, nie- błękitną majoliką kopuły medres i mury madrasas covered with blue maiolica and gdyś szczególnie ważne centra handlowe i polityczne na Je- dawnych oaz. Taki widok ma przed oczami walls of ancient oases. This is the view from dwabnym Szlaku, mają po co najmniej 25 wieków historii. podróżny, zbliżając się do najsławniejszych the eyes of a traveller approaching the most ŚWIĘTE MIASTO >> Buchara przez wieki uważana była miast dawnego Wielkiego Jedwabnego famous cities of the ancient Great Silk Road. za miasto święte, do którego wstęp dla „niewiernych” był za- Szlaku. Ten najdłuższy lądowy szlak This longest in the history overland trade broniony i karany śmiercią. Wspomniana została już w „Awe- handlowy w dziejach łączył Europę route linked Europe with India and the Far ście”, antycznej księdze zaratusztriańskiej datowanej na ok. VI w. p.n.e. Burzona i odbudowywana w ciągu tysiącleci, za- z Indiami i Dalekim Wschodem od II w. East since the 2nd century BC until the 16th chowała ponad 400 zabytków architektury. Nazywana jest Fot.: © alfotokunst - Fotolia.com © alfotokunst Fot.: p.n.e. do XVI-XVII w. n.e. and 17th centuries AD. - Fotolia.com © claire74cd Fot.: największym w Azji Środkowej muzeum pod gołym niebem.

880-850-85 Uzbekistan.inddUzbekistan.indd 80-8180-81 113-08-063-08-06 10:2610:26 82 sto kilometrów przygody one hundred kilometers of adventure 83

a place of calling the faithful to prayer and a lantern pointing the way for caravans at night (fires were burnt on top of it), but also as a place of execution. Convicts were simply thrown down from the top. There is no end to other wonderful historic buildings in Bukhara with 300,000 residents: madrasas, mosques, mausole- ums, palaces and also bazaars, which vibrate with life and Oriental colours under the characteristic domes.

TAMERLANE’S CURSE >> When exploring Samarkand, the wealth of architecture and design can make your head spin. The construction of the great architectural complex Registan (in Uz- bek “buried in sand”), covering a huge town square surrounded by three madrassas and a mosque, lasted from the 15th to the 17th Samarkanda – Nekropolia Szach-i-Zinda, XI-XV w. Zespół muzyczny z Samarkandy w tradycyjnych strojach century. In the Middle Ages it was here, where the students of the Samarkand - Necropolis Shah-i-Zinda, 11th - 15th century A music band from Samarkand in traditional costumes madrasa established by the grandson of Emir Timur - a ruler and scholar astronomer Ulugh Beg - would learn not only the Koran, Przez wieki służył nie tylko jako miejsce nawoływania wier- over a space, the ones of Khiva are closed in the area smaller Sharia law, and other secrets of the Prophet, but also study math- nych do modlitwy oraz latarnia wskazująca w nocy drogę ka- than the Krakow Planty Park. According to tradition, this city was ematics, astronomy, geography and medicine. There are also ruins rawanom (na szczycie palono ogniska), ale i jako miejsce kaź- founded over 25 centuries ago by Shem, the son of Noah, the of the famous astronomical observatory of Ulugh Beg, equipped ni. Skazańców po prostu zrzucano z góry. Innych wspaniałych biblical prophet, in an oasis lying between two deserts: Kyzył-kum with the best in those days astronomical instruments - including zabytkowych budowli jest w 300-tysięcznej Bucharze bez and Kara-kum, near a source called Khey-vakh, from which the a 40-meter sextant built in a wall. The monumental mausoleum liku: medres, meczetów, mauzoleów, pałaców, a także tęt- name of the city was derived. This is the another, full of specific Gur-Emir, the tomb of Timur and his family, is one of the most valu- niących życiem i barwami Orientu bazarów pod charaktery- charm, pearl of the Silk Road, previously an antique centre of the able monuments of Samarkand. Another exceptional structure is stycznymi kopułami. country of Khorezm. Khiva takes pride in the fact that already in the Necropolis Shah-i-Zinda, established in the 11th century, also the 3rd century BC the writing was known here and in the the with many monumental mausoleums, including the one of Kusam- KLĄTWA TAMERLANA >> Zwiedzając Samarkan- 8th century AD Al-Chorezmi was born here, who was the author Buchara / Bukhara ibn-Abbas - according to the legend - the cousin of the Prophet dę, można dostać zawrotu głowy od bogactwa architektu- of famous works in mathematics and algebra, which in the follow- Muhammad. The mausoleum Gur-Emir is connected with an inter- W średniowieczu była najznaczniejszym centrum handlowym esting story willingly told by guides The story goes that the tomb na całym Wielkim Szlaku Jedwabnym. of Timur was sealed with a curse - a carved warning: who breaches Niektóre ze sprzedawanych na jej bazarach towarów, jak np. his peace, will bring a cataclysm Soviet scholars, however, decided dywany i tkaniny, do dziś nazywa się „bucharskimi”. Z po- to examine its contents and, basing on the skull, recreate the like- nad setką medres – islamskich szkół wyższych, oraz mecze- ness of one of the bloodiest rulers in the history. The sarcophagus tów, stanowiła zarazem jedno z najbardziej liczących się cen- was opened on the night of 21 to 22 in June 1941. A few hours trów naukowych i kulturalnych ówczesnego świata. I cho- later, Hitler launched an offensive against the USSR. ciaż najstarsze zachowane bucharskie zabytki pochodzą „za- ledwie” z IX-XI w., to metryka niektórych z nich jest nawet OASIS OF SHEM, THE SON OF NOAH >> While the most

o kilkanaście stuleci starsza. Np. Ark – cytadela, w obecnym treasured monuments of Bukhara and Samarkand are scattered - Fotolia.com Cezary © alfotokunst Fot.: Rudziński, kształcie z XVI w. z późniejszymi przeróbkami, ma fragmen- ty z III w p.n.e. Perłą architektury jest Mauzoleum Samani- Mauzoleum Samanidów w Bucharze / Samanid Mausoleum, Buchara dów (IX-XI w.), które genialnie łączy ją z geometrią i filozo- ficzną symboliką. Zbudowane zostało z niewypalonej cegły, ułożonej w przemyślne koronkowe wzory i ornamenty, tak by w zależności od pory dnia i oświetlenia kolory zewnętrz- nych ścian zmieniały się od piaskowego i szarego poprzez żółtawe, niemal czerwone oraz fioletowe aż po prawie czar- ne. Wewnątrz również nie można oderwać wzroku od wzo- rzystych ścian i sklepienia. Równie piękną budowlą jest wzniesiony w 1127 r. minaret meczetu Kalian. 46-metrowej wysokości, z podstawą o śred- nicy 9 m, na zewnątrz pokryty 14 pasami ornamentowych

napisów przeplatających się z pasami o pięknych wzorach. CezaryFot.: Rudziński

880-850-85 Uzbekistan.inddUzbekistan.indd 82-8382-83 113-08-063-08-06 10:2610:26 880-85 Uzbekistan.indd 84-85 84 84 0 - 8 5

U z b markanda najcenniejszezabytkimaj mniejszym ni towChiwiezamkni niej przestrzeni, zów, miastotoza go prorokaNoego,woaziele szy 1941r.w nocyz21na22czerwca Kilkagodzinpó w go znajkrwawszych OAZA SEMA, WNUKA NOEGO WNUKA OAZA SEMA, orazwzornictwa.Wspaniary powstawa medresyimeczet trzy cy ogromyplacmiejskiotoczonyprzez stan (wj którego wywodzisi mi: Kyzy gólnego uroku,per medresy za Bega, wyposa si matematyk ran, prawoszariatuiinnetajnikiProroka,alestudiowalitak i uczonegoastronomaU dy astronomiczne,wtymwbudowany warto taklizm. Uczeniradzieccypostanowilijednakzbada kl ników ciekawahistoria.Otó ra ijegorodziny. jestte Niepowtarzalna jest monumentalnemauzoleumGur-Emir –grobowiecTimu- wy sekstant.JednymznajcenniejszychzabytkówSamarkandy leum Gur-Emir wi brata prorokaMahometa–KusamaIbnAbbasa.Zmauzo- nymi mauzoleami,wtym–wed Szach-i-Zinda, za e ę k ą i te tw s ł a hitlerowskaofensywanaZSRR. t a ż n ę ść ruinys . -ostrze i n , anapodstawieczaszkiodtworzy d ł -kum i Kara-kum, przy przy -kum iKara-kum, ę d ł

zyku uzbeckim „Przysypany piaskiem”)obejmuj zyku uzbeckim„Przysypany

wXV-XVII w. To tuw ę ł

sto kilometrówprzygody o 8 , astronomi Residents ofKhiva cultivate traditional ceremonies andcustoms. 4 ż ż Mieszkańcy Chiwy kultywują tradycyjne uroczystości tradycyjne izwyczaje kultywują Chiwy Mieszkańcy ż ł ż - onej przez wnukaTimuraonej przez Chromego–w obr ynnego obserwatorium astronomicznegoU ynnego obserwatorium enie: ktonaruszyjegospokój,spowodujeka- 8 onego wnajlepszeowychczasachprzyrz 5 ł ąż o ł ę ż o e si ł ę ona wXIw., te b krakowskichPlantów. Wed ż a JedwabnegoSzlaku, wcze nazwamiasta.To kolejna,pe y ł przed 25wiekamiSem,synbiblijne- przed ę ł adców wdziejach.Sarkofagotwarto ę ch ł , geografi ug Bega–poznawalinietylkoKo- ę tnie opowiadana przez przewod- tnie opowiadanaprzez ż ł żą y zespó nagrobowcuTimura wykuto cej mi ź ródle zwanymChiwak–od ł ug legendy – stryjecznego ug legendy–stryjecznego ę ż zwielomamonumental- imedycyn ś

redniowieczu s ę >> ą ł ę architektonicznyRegi- te s rozrzucone napew- rozrzucone dzy dwiemapustynia- ż rozleg ć ą OileBucharaiSa- podobizn one na obszarze onenaobszarze ś cian ę ł ś a nekropolia . Zachowa ę niej antycz- ł 40-metro- ug przeka- ł ć na szcze- jegoza- ł ź ę uchacze niej ru- jedne- ł adc ł ug ż ą ą ł e ę y - -

people. and dishesintraditionalchaikhanas meetthefriendlylocal tea onealsonecessarily hasto bazaars, try to passthecolourful exploringties for andgainingnew experiences. Itisimpossible are ofopportuni- countless.Thus,therein Uzbekistan isplenty seeing songs bothinRussian andPolish. Citiesandplacesworth herandintheCatholicchurch onecanhearher named after singer, was whowasloved inRussia. ofthecity Themainstreet trip. Here in1936, AnnaGermanwasborn,apopularPolish Urgench,toregion whichyou isthecity cantake asentimental tic panoramastretches from there ThecapitaloftheKhwarezm isonly44,5metersvisible from high andafantas- adistance, giant itwouldhave been,sincetheIslam-HojaMinaret, whichis with maiolicatilesfrom theoutside.Onecanonlyimaginewhat whatcouldbebuilt,wasbeautifullycovered Asia. Nevertheless, supposed to beover 100 in meters highandbecomethehighest a 14-meter diameter and29meters ofheight,althoughitwas minaret”. Ithasabaseofover Minor minaret iscalledthe“Short Kaltathe roofed bazaar. famous themost Althoughunfinished, turies), theEmir’s Palace, madrasas,mosques,minarets and patterns), thecitadelKunya-arkunique carved (17th -19th cen- moreover,this period,onlyafew preserved, eachofthemhas Mosque comingfrom the12th (outof213 century columnsof City, 54monumentsofarchitecture -suchasFriday preserved which is2200mlong,8-10 mhighandhas4gates. IntheInner withseveral onlypartially, gateswhich preserved andtheinner, 50,000 residents today issurrounded withtwowalls-theouter, witharound Thecity from thatgloriouspast. ments preserved China andfrom theMediterranean region to Siberia.Many monu- was thecrossing pointoftheroutes to from TheMiddleEast oftheSilkRoad, which “string” placeonthenorthern important Europe CanonofMedicine”usedin “The writinghere hisfamous started of European schoolofmathematics.Moreover, in1010 Avicenna translatingtheminto Latin,becamethebasis ing centuries,after until the17th century. IntheMiddleAges, Khivawasan Chiwa. Brama zachodniawewnętrznego miasta Khiva The west gate oftheinnercity.

Fot.: Cezary Rudziński

Fot.: © Cezary Rudziński , Rolf Langohr - Fotolia.comki nych wiekach,poprzet europejskiej szko autor s w. p.n.e.znano tupismo,awVIIIw. n.e.urodzi ne centrumpa ka spo j nym Mie go tylko cz dzi Z tejs skiego Wschodu doChinizregionuMorza w Rosji.G na minaret IslamHod mo Stolic go fantastycznapanorama. sobie tylkowyobrazi 14 m niedoko medresy, meczety, bazar. minaretyorazkryty Najs cytadelaKunjaArk(XVII-XIX wzory), w.),powtarzalne pa i miejsc.Naprawd W Uzbekistanieniebraktak mo sa nej „nitce” Jedwabnego Szlaku, w którym przecina nej „nitce”JedwabnegoSzlaku,wktórym dowa prawie 100mista XVII w. W sposób pomin herbaty ipotrawwtradycyjnychczajchanach ipozna nych ą Chiwa. Pomnik arabskiego matematyka, geografa iastronoma AlChorezmiego cy wiekXIIMeczetPi ć ś ś tuswójs ż ż ś ci 2200m,wysokichna8-10z4bramami.WWewn miastootaczaj na odby na us wiat AnnaGerman,popularnapiosenkarkapolska,uwielbiana ż ą ć ł yczliwo awnej przesz ś obwoduchorezmijskiegojestmiastoUrgencz,doktórego ś , pi ł rednicy upodstawyi29mwysoko ynnych praczzakresumatematykiialgebry, którewnast ród 213 kolumn, przy czymka ród 213kolumn,przy ęś ń ś czony, Minorzwany jest„Krótkim”.Maponad minaretKalta ł cie zachowa ciowo, zkilkomabramami,orazwewn ę ysze ł ś ówna ulicamiastanosijejimi knie pokryto zzewn knie pokryto redniowieczu Chiwaby ć ł ś Khiva –Amonument ofAlChorezmi -anArab mathematician, ynny „Kanon Medycyny”,stosowanywEuropiea ynny „Kanon sentymentaln ąć ci ludzi. ć ń jejpiosenki, barwnych bazarów, barwnych koniecznie te stwa Chorezmu.Chiwaszczycisi ł y matematyki.W1010r. za ż ą ę ć ł a matylko44,5mwysoko o dwapasymurów–zewn jestwi si ć ś , jakiby ci pozosta ł ę ą y si ł najwy tkowy (ztegookresuzachowa umaczeniu ichna ę ę ż 54pomnikiarchitektury, m.in.pami e wielu innych, wartych zobaczenia miast e wieluinnych,wartychzobaczeniamiast c wtymkrajucozobaczy ą ś wycieczk ł piewane porosyjskuipolsku. by togigant,skorowidocznyzdaleka ż szym wAzji.Aleto,cozd ł ą o wielebudowli.Blisko50-tysi trz majolikowymip trz ł a wa ż da rze ę geographer andastronomer . To tuw1936r. przysz ż ę nym miejscemnapó ł Ś acin , awko ś ródziemnego naSyberi ci, chocia ź ę biona jestwinne,nie- ś trznych, zachowanych trznych, ś ę ci iroztaczasi Avicennazacz , sta ł si ż ł ę trzeba skosztowa trzeba awniejszy, chocia ę tym, ę ć ł trznych –od trznych y si ś tamtejszychpe tuAl-Chorezmi, ł ł ciele katolickim y si ć ytkami. Mo ż ł iprze o si mia ę drogizBli- ę ż ąż podstaw e ju ę ł ac emira, tylkokil- ono zbu- ł mierzy ż ę y ż znie- ć ę one hundredkilometersofadventure wIII ął ł . Nie . Nie ę czne noc- ż ę pi- ż do trz- ę ta- ł na p- u- ę ł ł a ą ż ć ć - .

tetanus isadvised. Vaccination: with avisaandthecurrent registration. While staying inUzbekistan, foreigners apassport shouldalways carry when leaving thecountry. untry. The lackofany ofthepropiskas results inseriousconsequences of proofs ofregistration mustbekept andshown whenleaving theco- keep theticket withthedate andtimeofthejourney. The complete set If any ofthenights was spent whentravelling by train orbus, onemust than inthree days. The proof of registration, orpropiska, mustbekept. Registration: shown whenleaving thecountry. customs offi dicines. theclearance, During oneofthedeclarations willbekept by a lest sums),valuables me- (suchaslaptops orcameras) andimported Itisrequired(or airport). to cash(even declare theimported thesmal- mustobligatorilyOne fi declarations llin2customs import at theborder bekistan. vitation from alegalpersonaccredited inUzbekistan oracitizen ofUz- obtained onthebasisofavoucher ofanUzbek travel oranin- agency Visas: A i żółtaczkitypu wszczepiennej Boraz tężca. typu Szczepienia: z wiząi aktualnym zameldowaniem.sobie paszport Podczas pobytu w Uzbekistanie cudzoziemcy powinni zawsze miećprzy opuszczaniu kraju.mi przy z kraju. Brak którejkolwiek z „propisek” skutkujepoważnymi problema- Komplet dowodów wyjeździe rejestracji przy zachować należy i okazać podróży. i godziną giem lubautobusem, zachować należy biletz datą skę” zachować. należy spędziliśmy podróżując Jeśliktórąś z nocy pocią- nieprzekraczalnym terminie 3dni.Dowód rejestracji, czyli w „propi- Meldunek: opuszczaniucelne, zachować bezwzględnie kraju. należy i okazaćprzy odprawie, przy a drugą,opieczętowanącji celnik zatrzyma przez służby aparat fotografi Jednąz deklara- lekarstwa. przywożone czny), a także (nawet najdrobniejsze sumy) orazwartościowe przedmioty (np. laptop, racje celne wwozowe. zadeklarować wwożoną w nich Należy gotówkę (lublotnisku)obowiązkowoNa granicy dwiedekla- wypełnić należy watela Uzbekistanu. proszenia odosoby prawnej akredytowanej w Uzbekistanie lubodoby- napodstawie vouchera lubza- uzyskać uzbeckiegobiura turystycznego Wizy: Obywatele Polski objęcisąobowiązkiem wizowym. Wizę można Polish citizens to are thevisarequirement. subject Avisacanbe cer andtheother, stamped, declaration mustbekept and Po doUzbekistanu przyjeździe sięzameldować należy Zaleca sięzaszczepienie sięodżółtaczki pokarmowej Vaccination against Viral hepatitis A, Viral hepatitis Band After arrivinginUzbekistan onemustregister nolater www.uzbekistan.com Chiwa –panorama miasta Chiwa –skyline 113-08-06 10:26 3 - 0 8 - 0 6

1 85 0 : 2 6 86 sto kilometrów przygody one hundred kilometers of adventure 87

PPaweaweł WWrorońsskiki Indonezja PPapuaapua nana NowejNowej GwineiGwinei OOstatniestatnie takietakie mmiejsceiejsce nana ZiemiZiemi INDONESIA, PAPUA NEW GUINEA - THE LAST PLACE LIKE THIS ON THE EARTH

xxxx

TTraaddyccjeje i jęzęzykyki pponnaad 8000 plp ememioion twworząą baarrwnwną kuultltururę PaPappuuii,, innddoonneezzyjskskieej pprrowowiinncji w zzaachchooddniejej częęścści wysps y NoNowwaa Gwwinneeaa. Tymy barardzdziei j eegzzootytycczznnąą, żeż naasszaza cyywwiilliizzaaccjaja zawittałła ttaam zzaaleeddwwiee kilka deekkadad teemmuu. I to nin e wwszęędziee. O wwiiele u ppllememiioonanacchh wiadodomomo boowieiem nnaaddaal jedynniie tylee, żeże są.ą.

ThThe ttrraaddititiionnss and lannguguaaggese of oovveer 800 tribbees foormrm thehe cololouourfrfulu culultuure of Pappuua,a, a proovvinincce of InIndonenesisia inin thhe weessttern para t ofo the Newew Guuiineneaa.. Thhee moro e eexooticc as oouur cciivilissaattiioonn appppeaeareed tht eerre no earlil er thaan a fefew deeccaadedes agagoo. Buutt minind yoy uu, notot evevere yywwherere. AAbbouout mamannyy triibbes wwee onlnly knk ooww thah t ththeyey exist.

886-916-91 indonezja.inddindonezja.indd 86-8786-87 113-08-063-08-06 10:2710:27 88 sto kilometrów przygody one hundred kilometers of adventure 89

Wojownik z plemienia Asmatów Domy na słupach w koronach drzew buduje wiele papuaskich plemion An Asmat warrior Many Papuan tribes build tree houses on stilts

Jakżeż więc zaskakujące są słowa płynące z ust pierwszego How astounding then it is to hear words coming from the mouth napotkanego autochtona, wypowiedziane w języku przypo- of the first native you encounter, whose pronunciation does so- minającym bulgotanie, z częstymi powtórkami tych samych und like gurgling and is characterised by frequent repetitions of zgłosek. Wydaje się on zabawny, ale jest zrozumiały dla każ- the same sounds. It seems funny but is comprehensible to any- dego, kto chociaż w podstawowym stopniu opanował an- one who has learnt basic English. It is Tok Pisin or Pidgin. The gielski. Ten język to tok-pisin albo pidgin. Nazwa pochodzi od name is a cluster of English talk and the pronunciation of a Chi- zlepku angielskiego talk oraz chińskiego pidżin, słowa ozna- nese word pidżin, which means business. It is used in local media, Tradycyjna uczta plemienia Dani / A traditional feast of the Dani tribe czającego biznes. Jest używany w miejscowych mediach, spoken during parliament sessions, books are published in Tok rozbrzmiewa podczas obrad parlamentu, wydaje się w nim Pisin and children learn it at school because all classes are in this ściach czy w wyścigach łodzi. Przejażdżki nimi stanowią tu work tool for the natives who catch fish and shrimp. Visits to the- książki, a dzieci uczą się go w szkołach, bo w nim prowadzo- language. Missionaries who work on the island also speak it. Pid- nie tylko atrakcję. Są koniecznością, bo na zamieszkiwanych ir villages are not deprived of culinary elements either. In every vil- ne są wszystkie lekcje. Używają go także pracujący na wy- gin has a simple grammar and only 16 consonants and 5 vowels. przez Asmatów bagiennych terenach stanowią główny śro- lage and the museum of the culture of this Papuan people you spie misjonarze. Pidgin ma prostą gramatykę oraz tylko 16 It is the mother tongue for barely 120,000 islanders; however, sin- dek transportu i kluczowe narzędzie pracy dla łowiących may witness how traditional food, called sago, is prepared. The diet spółgłosek i 5 samogłosek. Jest ojczystym językiem dla zaled- ce over 4 million people, that is much more than half Papuan pe- ryby i krewetki autochtonów. Wizyty w ich wioskach nie są is based on fish, crustaceans and fat larvae feeding on decaying wie 120 tysięcy mieszkańców wyspy, ale ponieważ jako dru- ople, use it as their second language, Pidgin is a lingua franca. też pozbawione kulinarnych akcentów. W każdej z nich oraz stumps of sago palms. Larvae feasts can last for up to two weeks. gim posługuje się nim ponad 4 mln, czyli grubo ponad po- The civilisation is slowly pervading and changing the ancient rhy- w muzeum poświęconym kulturze tego papuaskiego ludu Meals are eaten to the accompaniment of drums and ritual dances. łowa Papuasów, pidgin pełni funkcję języka uniwersalnego. thm of life of the inhabitants of Papua while an ever-growing num- można stać się świadkiem przygotowywania tradycyjnego Outstanding beauty of the landscape and virgin nature are typical Cywilizacja przenika powoli, zmieniając odwieczny rytm ży- ber of tourists walks down the so-far inaccessible paths leading to pożywienia, zwanego sago. Podstawą diety są tutaj oprócz for the realm of the Asmat. The authorities of Indonesia have esta- cia mieszkańców Papui, a niedostępnymi jeszcze do niedaw- the heart of the rainforest. ryb i skorupiaków tłuste larwy żerujące na rozkładających blished Lorentz National Park to conserve the nature. na ścieżkami wędruje dziś w głąb deszczowego lasu coraz się pniach palm sagowych. Uczty larwowe ciągną się nawet więcej turystów. TO THE ASMAT PEOPLE >> A people whose population is dwa tygodnie. A posiłkom towarzyszą dźwięki bębnów i ry- TO THE KOROWAI AND KOMBAI PEOPLES >> The clo- estimated to be 70,000. The Asmat live on the south-eastern co- tualne tańce. Tereny zamieszkane przez Asmatów charakte- sest neighbours of the Asmat eat similar food and wear similar clo- DO ASMATÓW>> Populację Asmatów szacuje się na 70 ast of the island. Their art discovered in the last century is particu- ryzują się niezwykłym pięknem krajobrazu i dziewiczą przy- thing. The difference is that every 3 years on average they move tys. Żyją na południowo-wschodnim wybrzeżu wyspy. Szcze- larly enchanting, mostly wood sculptures which have become the rodą. Władze Indonezji otoczyły je ochroną w ramach Parku so as to find the optimum conditions for finding food. After every gólny zachwyt budzi ich sztuka odkryta w minionym stule- pride of the collections at the Metropolitan Museum in New York Narodowego Lorentza. transfer they built houses on posts of 9-25 metres, in the crowns ciu. Zwłaszcza rzeźby w drewnie, które stały się ozdobą ko- City and the Tropenmuseum in Amsterdam. They are said to have of surrounding trees. This manner of building is associated mo- lekcji Metropolitan Museum w Nowym Jorku i Tropenmu- charmed such great artists as Henri Matisse, Marc Chagall and DO KOROWAJÓW I KOMBAJÓW>> Najbliżsi sąsiedzi stly with these nomadic peoples, but in fact it is a solution used seum w Amsterdamie. Ponoć zachwycały i inspirowały ar- Pablo Picasso. Sought by private collectors, they reach exorbitant Asmatów żywią się i noszą podobnie. Z tym że średnio co by many Papuan tribes. This protects inhabitants of waterlogged, tystów tej miary co Henri Matisse, Marc Chagall czy Pablo prices at auctions. Partly it is due to the fact that these are not re- 3 lata zmieniają swoje miejsce pobytu, tak aby znaleźć jak marshy terrains against insects hovering over the surface of wa- Picasso. Poszukiwane przez prywatnych kolekcjonerów osią- lics of the past but very much alive art, works still created in the najdogodniejsze warunki do zbierania pożywienia. Zaraz po ter. It also evidence of the traditional military strategy. Tree houses gają niebotyczne ceny na aukcjach. Między innymi dlatego, memory of ancestors. They are full of symbolic references to the przenosinach budują domy na słupach wysokości 9-25 m, were hardly visible to the enemy while it was hard to miss attac- że nie są to zabytki, ale żywa sztuka, dzieła tworzone wciąż world of spirits and beliefs and also to the old war craft and hun- w koronach otaczających drzew. Z tym sposobem budowania kers who were climbing the posts. From the areas inhabited by the ku pamięci przodków. Są pełne symbolicznych odniesień do ting customs. Since the Asmat welcomed newcomers they have są najczęściej kojarzone te wędrowne ludy, choć jest to roz- Korowai and Kombai comes the precious aromatic gaharu (agar- świata duchów i wierzeń, ale również do dawnych obycza- let others participate in their rituals such as ceremonies with ritu- wiązanie stosowane przez wiele papuaskich plemion. Ten bo- wood). Those are dried cuttings of wood obtained from trees of jów wojennych i myśliwskich. Odkąd Asmatowie otworzyli al singing or boat races. Boat trips are much more than a pure at- wiem sposób budowania chroni mieszkańców podmokłych, the Aquilaria Malaccensis species (Agarwood, Gaharu). They are się przed przybyszami, pozwalają uczestniczyć w swoich ob- traction. They are necessary since the marshy areas inhabited by bagiennych terenów przed insektami, unoszącymi się nad po- used for the manufacture of cosmetics and in India and China for

rzędach, rozbrzmiewających rytualnym śpiewem uroczysto- the Asmat the boat is the main means of transport and crucial Fot.: arch. Adventure Indonesia Fot.: arch. Adventure Indonesia wierzchnią wody. Jest też świadectwem tradycyjnej strategii medicinal purposes as well.

886-916-91 indonezja.inddindonezja.indd 88-8988-89 113-08-063-08-06 10:2710:27 90 sto kilometrów przygody Adventure Indonesia Jakkarta Offi ce: Bali Offi ce: Jl. Guru Serih 38 Cijantung Ruko Kuta Indiah Permal B-18 Jakarta 13780 Jl, Raya Tuban, Kuta – Bali 80361 Phone (+62 21) 293 833 01 (hunting) Phone (+62 361) 916 60 61 www.adventureindonesia.com [email protected]

Explore Indonesia with the leading and trusted local tour operator to:

Asmatowie używają charakterystycznych długich łodzi Wojownicy z plemienia Dani The Asmat use characteristic long boats Warriors of the Dani tribe PAPUA: Baliem Valley, Korowai Tree House & Asmat Tribes wojennej. Domy w koronach drzew trudniej było wypatrzyć wrogowi, TO THE DANI PEOPLE >> The people living in the a wspinających się po słupach napastników łatwo było zauważyć. Z te- highlands of the interior was discovered by explorers of renów zamieszkanych przez Korowajów i Kombajów pochodzi cenny New Guinea in the 1920’s. In 1938 Richard Archbold aromatyczny agar. To suszone skrawki drewna pozyskiwane z drzew took photos of their Grand Valley from an airplane and gatunku Aquilaria Malaccensis (Agarwood, Gaharu). Wykorzystuje się in 1965 the film Dead birds was released. The film was je do produkcji kosmetyków, a w Indiach czy w Chinach także do ce- created by Robert Gardner in the Baliem River Valley. lów leczniczych. The title referred to the ritual dance by warriors using the weapons and ornaments of the dead enemy perfor- Flores & Komodo Islands DO DANICH >> Ten lud zamieszkujący wyżyny w interiorze odkryli med for two days after victory. The history and tradition badacze Nowej Gwinei w latach 20. XX w. W 1938 r. Richard Archbold of the Dani is surrounded by the myth of cannibalism tho- sfotografował ich Wielką Dolinę z pokładu aeroplanu, a w 1965 r. wyemi- ugh their cuisine is based on sweet potatoes, bananas towano film „Dead birds”, nakręcony w dolinie rzeki Baliem przez Ro- and pork cooked in earth ovens for the greatest family berta Gardnera. Tytuł nawiązywał do rytualnego tańca, jaki wojowni- or tribal events. Artefacts from the past - the kaneke sto- cy wykonywali przez dwa dni po zwycięstwie, używając broni i ozdób nes and mummies of their chiefs - stir quite some curio- poległych wrogów. Historię i tradycję ludu Dani otacza mit kanibali- sity. The former ones are religious relics, while the lat- zmu, choć podstawą ich kuchni są słodkie pataty, banany i wieprzowi- ter ensure connection with the ancestors and their pro- na pieczona z okazji największych wydarzeń rodzinnych lub plemien- tection. The Dani keep them with great reverence in the Bali nych w wykopanych w ziemi piecach. Sporą ciekawość budzą artefak- house of men together with old war trophies. The Ba- ty z przeszłości – kamienie kaneke i mumie wodzów. Pierwsze są reli- liem River valley they inhabit hosts annual festivals no- kwią, drugie zapewniają łączność z przodkami i ich opiekę. Dani prze- wadays. Festivals are frequented by representatives of chowują je z wielkim pietyzmem w domach mężczyzn, obok dawnych the all the tribes living in the valley and its vicinity, that is łupów wojennych. Dolina Baliem, którą zamieszkują, jest dziś miej- the Dani, Yali and Lani. The participants come in tradi- scem dorocznych festiwali. Biorą w nich udział przedstawiciele wszyst- tional costumes to present their art, handicraft and ritu- kich żyjących w dolinie i jej otoczeniu plemion Dani, Yali i Lani. Przyby- al dances and music. All this happening in the spellbin- wają w tradycyjnych strojach, by prezentować swoją sztukę, rękodzie- ding wild environment of chaste nature. The valley stret- Orangutan tours, Borneo ło oraz obrzędowe tańce i muzykę. Wszystko to dzieje się w zachwy- ches for around 60 km among mountain ranges of up to cającym dzikim otoczeniu nieskażonej cywilizacją przyrody. Dolina cią- 2,500-3,000 metres above sea level. gnie się bowiem przez około 60 km pomiędzy górskimi łańcuchami się- Visits to the villages of the Asmat, Korowai and Dani or gającymi 2500-3000 m n.p.m. participation in a Baliem Valley festival is an unforgetta- Wizyty w wioskach Asmatów, Korowajów i Dani albo udział w festi- ble experience. The more so because everyone may be- walu w dolinie Baliem są niezapomnianym przeżyciem. Tym bardziej come an explorer of the still unexplored world of Papu- że we wciąż niezbadanym świecie Papuasów każdy może stać się od- an peoples. There is no doubt that it is the last place on krywcą. Nie ma przy tym wątpliwości, że to ostatnie miejsce na Ziemi, the Earth where such discoveries are still possible, still w którym takie odkrycia są nie tylko możliwe, ale konieczne. Zanim cy- necessary. Before the civilisation drowns out the echo- Toraja tribe, Sulawesi

wilizacja zagłuszy echa przeszłości. es of the past. Fot.: arch. Adventure Indonesia Members of:

886-916-91 indonezja.inddindonezja.indd 90-9190-91 113-08-063-08-06 10:2710:27 92 wydarzenia events 93

can continue to explore the city or leave its hustle and bu- stle and go down to the Vistula. Shining in the sun and flo- wing wide, the river lures you with the hot sandy beach. All you have to do is take sunbath and have fun to the music all around you. Two music festivals are preceded by two other interesting events: Tumski Fair (Jarmark Tumski) and the Płock Air Show (Piknik Lotniczy).

LADIES IN WAITING AND KINGHTS >> During Tumski Fair and Płock History Days the streets and squ- ares are filled with the colorful stalls offering antiques, cra- fts, paintings and regional food. The organ grinders are sure to be heard. The sound of the street organs, the cries of the vendors and the amazed gasps of the visitors provide for the unique Tumski Fair atmosphere. The seasoned collectors will be delighted to visit it since it is the largest exchange and meeting points for collectors in the central Poland. Du- ring the accompanying Płock History Days the Tumski Hill changes into arena with the knights fighting, ladies in wa- iting dancing and local crossbow team members competing in the tournament.

SPECTACULAR SKY ACROBATICS >> The first week- end of June is marked by the whirr of the plane engines he- ading to the Płock Air Show. The high scarp created a natu- ral amphitheatre, a perfect venue to admire the air show wi- W Płocku natura i kultura thout keeping your head up. są ze sobą nierozerwalnie związane, a lato upływa w rytmie muzycznych Summer Fall Festival, fot. archiwum UMP festiwali.

In Płock nature and culture Płock go hand in hand and the sum- mer nights are heated up by Natura i kultura festival vibes. Audioriver, fot. archiwum UMP PŁOCK - NATURE AND CULTURE COMBINED

Już sama panorama Płocka, leżącego na 50-metrowej skarpie The city itself, located on the 50-meter high Vistula scarp, nad Wisłę. Lśniąca w słońcu i szeroko rozlana w tym miej- wiślanej, jest warta przyjazdu. To jeden z najpiękniejszych wi- invites the visitors with its picturesque panorama, one of the scu rzeka oraz gorący piasek nadwiślańskiej plaży zachęcają doków na Mazowszu. W dzień ceglaste mury liczącej prawie most beautiful views in the Mazovia region. During the day do korzystania z kąpieli słonecznych oraz zabawy w rytm roz- dziewięć wieków katedry pięknie kontrastują z zielenią skar- the brick built walls of the 900 year old cathedral contrast brzmiewającej wokół muzyki. py, a iluminowane nocą wyglądają jak z bajki. Idąc promena- nicely with the green scarp; brightly lit and night they look Duże muzyczne festiwale poprzedzają dwie bardzo atrakcyjne dą po szczycie skarpy, mija się najważniejsze obiekty w Płoc- like palaces from fairy tales. Strolling along the boulevard imprezy: Jarmark Tumski i Piknik Lotniczy. ku. Po obejrzeniu najbogatszej w Polsce kolekcji sztuki sece- on the scarp’s top, you are passing the most important si- syjnej w Muzeum Mazowieckim i wypiciu kawy na Starym tes of Płock. Having visited the Museum of Mazovia region DAMY DWORU I RYCERZE >> Podczas Jarmarku Tum- Rynku można podziwiać inne atrakcje Płocka albo zostawia- with the richest collection of Art Nouveau art in Poland and skiego i Dni Historii Płocka ulice i place zapełniają się kolo- jąc za sobą chłód tysiącletnich murów i gwar miasta, zejść enjoyed a cup of coffee in one of the Old Town’s cafés we rowymi kramami, które uginają się pod ciężarem staroci, rę-

992-952-95 plock.inddplock.indd 92-9392-93 113-08-063-08-06 10:2710:27 94 wydarzenia events 95

Piknik Lotniczy / Płock Air Show, fot. Jan Waćkowski Reggaeland, fot. fotoznieba Park na Tumach / Tumski Park, fot. Mariusz Młynarkiewicz Jarmark Tumski / Tumski Fair, fot. archiwum UMP

kodzieła, obrazów oraz regionalnych przysmaków. W tłu- JAMAICAN FLAIR IN POLAND >> Reggaeland festi- li muzyki elektronicznej na świecie, według międzynaro- rate it in the multimedia shows. The animated scenes di- mie wyróżniają się kataryniarze. Dźwięk katarynek, pokrzy- val heralds the opening of the holiday season. Thousands dowego portalu Resident Advisor. Na dwa dni i dwie noce splayed on the facade of the historic Town Hall turn the kiwania sprzedawców i okrzyki zachwytu przechodniów of guests from all over Europe arrive at the Vistula beach elektroniczne brzmienia przejmują władzę nad plażą i ca- city architecture into a piece of art. A true feast for all the tworzą atmosferę święta. Także wytrawni zbieracze znajdą called ‘the Polish Jamaica’ to bounce to all of the kinds of łym miastem. Od zmierzchu do świtu fani tańczą na piasku, senses. The festival season concludes with the Septem- tu coś dla siebie, bo Jarmark Tumski to największa w cen- reggae music. The July nights are hot and the audience is a w dzień chłodzą się w fontannie na Starym Rynku. Tu od- ber Summer Fall Festival – the youngest event in the gro- tralnej Polsce giełda kolekcjonerska z rzadkimi okazami. Na warmed up even more by the best reggae artists from Po- bywa się dzienna część festiwalu, czyli Rynek Niezależny, zło- up of city events. On this occasion the beach hosts fans of czas towarzyszących mu Dni Historii Płocka Wzgórze Tum- land and abroad. The festival hosted, among others, Gen- żony z Targów Muzycznych, warsztatów z gwiazdami festi- broadly defined rock music: from indie, through traditional skie staje się areną, na której walczą rycerze, tańczą damy tleman, Israel Vibration, Christopher Martin, Julian Marley walu oraz koncertów. Warto zajrzeć też do Kina Festiwalowe- guitar sounds to metal. dworu, a w turnieju zmagają się członkowie Płockiej Druży- and Vavamuffin. The main guest of this year’s edition is go, wyświetlającego filmy muzyczne niedostępne w regular- Visit Płock – the city where the music goes on and on! ny Kuszniczej. Shaggy. nej dystrybucji.

PODNIEBNE AKROBACJE >> W pierwszy weekend ELECTRONIC SOUNDS OF AUDIORIVER FESTIVAL DŹWIĘK, TEATR I OBRAZ >> Atmosferę twórczej swobo- KALENDARIUM WYDARZEŃ czerwca na niebie pojawiają się samoloty zmierzające na >> The fans of the electronic music are looking forward dy można poczuć podczas Rynku Sztuki, który łączy dźwięk, 24-26 maja 2013 r. V Jarmark Tumski i Dni Historii Płocka, Piknik Lotniczy. Warkot silników burzy majestatyczny spokój to the end of July, when Audioriver is about to take pla- teatr i obraz w harmonijną całość. Ta kameralna impreza sta- Stary Rynek, Wzgórze Tumskie, ul. Tumska Wzgórza Tumskiego. Wysoka skarpa tworzy naturalny am- ce. This festival was chosen the best Polish event of 2011 ła się synonimem jakości i awangardy. Wykonawcy, ekspe- 1-2 czerwca 2013 r. Płocki Piknik Lotniczy, fiteatr, który jest wyśmienitym miejscem do oglądania poka- and 2012 by the music portal muno.pl and one of ten best rymentujący z różnymi rodzajami muzyki, zapraszają na Sta- Lotnisko Aeroklubu, Wzgórze Tumskie zów lotniczych. Tylko tu można podziwiać podniebne akroba- electronic music festivals in the world by the international ry Rynek. Towarzyszą im multimedialne widowiska – anima- 12-14 lipca 2013 r. Reggaeland, plaża nad Wisłą cje bez zadzierania głowy do góry. portal Resident Advisor. For two days and two nights elec- cje wyświetlane na fasadzie zabytkowego ratusza sprawiają, 26-28 lipca 2013 r. Audioriver, plaża nad Wisłą, Stary Rynek tronic sounds take over control of the beach and the who- że miejska architektura zmienia się w dzieło sztuki. Prawdzi- 30 sierpnia – 1 września 2013 r. Rynek Sztuki, Stary Rynek POLSKA JAMAJKA >> Tradycyjnie początek wakacji wy- le city. Whereas the beach provides for entertainment at wa uczta dla ucha i oka. 14 września 2013 r. Summer Fall Festival, plaża nad Wisłą znacza Reggaeland. Na nadwiślańską piaszczystą plażę nazy- night, the Old Market Square invites the guests during the Sezon festiwalowy zamyka we wrześniu Summer Fall Festival waną „polską Jamajką” przybywają tysiące ludzi z całej Pol- day, luring them with refreshing shower in the fountain. – najnowsze wydarzenie w kalendarzu płockich imprez. Nad ski i Europy, by falować w rytmach wszystkich odmian mu- The daytime part of Audioriver event - the Alternative Mar- Wisłą spotykają się fani szeroko rozumianej muzyki rockowej: EVENT CALENDAR zyki reggae. Temperaturę lipcowych nocy podnoszą koncerty ket Square – features Music Fairs, workshops with the gu- od indie przez tradycyjne brzmienia gitarowe po metal. May 24-26, 2013 – 5th Tumski Fair and Płock Historic Days, najlepszych polskich i zagranicznych wykonawców. W Płoc- est stars as well as minor gigs. The Festival Cinema with Przyjeżdżajcie do Płocka, tutaj zawsze gra muzyka! The Old Town, Tumski Hill and Tumska Street ku występowali już m.in. Gentleman, Israel Vibration, Chri- a wide range of underground movies is definitely worth vi- June 1-2, 2013 –Płock Air Show, Flying Club’s Airport, Tumski Hill stopher Martin, Julian Marley, Vavamuffin, a w tym roku przy- siting as well. July 12-14, 2013 – Reggaeland, The beach on the Vistula jedzie Shaggy. Urząd Miasta Płocka July 26-28, 2013 – Audioriver, ACTING, SOUND AND VISION >> The atmosphe- Stary Rynek 1, 09-400 Płock The beach on the Vistula and the Market Square tel. 24 367 15 55 August 30- September 1, 2013 –Art Market Square, ELEKTRONICZNE BRZMIENIA AUDIORIVER >> Fani re of the artistic freedom can be easily felt during the Art Informacja Turystyczna muzyki elektronicznej z niecierpliwością czekają na przełom Market Square (Rynek Sztuki). This avant-garde and yet Stary Rynek 8, 09-400 Płock The Market Square lipca i sierpnia, by przyjechać do Płocka na Audioriver – naj- tasteful event has successfully combined acting, sound tel. (24) 367 19 44 September 14, 2013 – Summer Fall Festival, turystykaplock.eu lepszą polską imprezę roku 2011 i 2012 według portalu mu- and vision into a harmonious whole. In the Market Square The beach on the Vistula www.plock.eu zycznego Muno.pl i jeden z dziesięciu najlepszych festiwa- the artist experiment with all sorts of music and incorpo-

992-952-95 plock.inddplock.indd 94-9594-95 113-08-063-08-06 10:2710:27 96 JJarosarosłaaww KKaałuuckicki ul. Juliana Tuwima, 12 80-210 Gdańsk, Polska telefon: 58 343 87 00 telefon komórkowy: 782 971 931 faks: 58 343 87 01 Gdańsk – Twierdza Wisłoujście e-mail: [email protected], www.hotelimpresja.pl WISŁOUJŚCIE FORTRESS

Będąc latem w Gdańsku, warto zwiedzić Twierdzę In summer in Gdańsk visiting Wisłoujście Fortress is Wisłoujście. Sąsiadujący z Westerplatte obiekt ma równie something you cannot miss. The history of this structure, zapierającą dech w piersiach historię. O randze twierdzy situated in the vicinity of Westerplatte, is equally breathtaking. świadczy fakt, że World Monument Watch umieścił ją A proof of the importance of the fortress is the fact that World na liście stu zagrożonych zabytków na świecie, których Monument Watch placed it on the list of 100 most endangered utrata stanowiłaby niepowetowaną stratę dla ludzkości. monuments in the world, the disappearance of which would be an irreparable loss for mankind. Jej tradycyjna nazwa to Latarnia, bo niegdyś na wieży pło- nął ogień, wskazując drogę statkom, ale w historii odegra- Its traditional name is Lighthouse because light used to burn in the ła znacznie bardziej istotną, militarną rolę. Ponoć już za pa- tower and guide ships, but in history it played much more important, nowania książąt pomorskich znajdowa- military role. It is said that under the Pomeranian prin- ła się tu strażnica. W czasach krzyżac- ces’ rule a watchtower was situated here. In the times Hotel Impresja *** Gdańsk The *** Impresja Hotel in Gdańsk kich stanęła tu drewniana warownia, of the Teutonic Order a wooden stronghold was erec- jest nowo wybudowanym obiektem usytuowanym między starymi kamienicami przy spo- is a newly built facility situated amidst old tenement houses at a calm and quiet street in kojnej i cichej ulicy we Wrzeszczu. Doskonała lokalizacja umożliwia szybki i prosty dojazd sa- Wrzeszcz. Its excellent location ensures rapid and easy access by car or city transport to all im- a zabytek w obecnej postaci – czte- ted here and the monument in its present form- fo- mochodem lub komunikacją miejską do wszystkich ważnych miejsc w Trójmieście. Na Sta- portant places in Tricity. It takes 5 minutes by car to get to the Old Town and 25 minutes on robastionowy fort carré – ma już po- ur-bastion carré fort - is over fi ve hundred years old. It rówkę z hotelu można dotrzeć w 5 minut samochodem, a spacer na ulicę Mariacką zajmu- foot to get to the Mariacka Street. The Medical University of Gdańsk and Gdańsk University of nad pięćset lat. Szturmował ją król Ste- was stormed by Stefan Batory and it is from here that je około 25 minut. Tuż obok hotelu znajduje się Gdański Uniwersytet Medyczny, Politechni- ka Gdańska, a nieco dalej Multikino i Opera Bałtycka. Biegnącą w pobliżu ścieżką rowero- Technology are situated very near the hotel while Multikino (multiplex) and the Baltic Opera fan Batory, stąd wyruszyły okręty kró- the ships of king Zygmunt III Waza set out for the vic- wą można dotrzeć aż do Sopotu. Podróż do Galerii Bałtyckiej zajmuje zaledwie kilka minut. only slightly further. If you decide to follow the nearby bike path you could reach Sopot. It ta- la Zygmunta II Wazy w zwycięski bój torious battle of Oliwa. The fortress defended the le- kes several minutes only to go to the Baltic Gallery (shopping centre). Na terenie Hotelu Impresja znajdują się: pod Oliwą. Twierdza broniła legalnie gally elected king Stanisław Leszczyński and it also kameralny drink bar sala śniadaniowo-szkoleniowa dla około 30 osób The Impresja Hotel features: wybranego króla Stanisława Leszczyń- caused much trouble to the Poles who together with dwa parkingi dla gości – naziemny i podziemny a cosy bar a breakfast/conference room for around 30 people skiego, sprawiła też wiele kłopotu Po- Napoleon fought to recapture Gdańsk from the Prus- Na gości czekają wygodne pokoje: two car parks - an outdoor and an underground facilities lakom, którzy wraz z Napoleonem od- sians. The atmosphere of these last events is brought 20 pokoi 1-osobowych, 10 pokoi 2-osobowych, w tym wygodny, przestronny pokój Lux każdy pokój jest komfortowo i elegancko urządzony, w skład wyposażenia wchodzą: te- Comfortable rooms await guests: bijali Gdańsk z rąk Prusaków. Atmosfe- closer by historical shows of Napoleon soldiers’ eve- lewizor LCD, telefon, radio z budzikiem oraz dostęp do bezprzewodowego internetu 20 single rooms and 10 double rooms, including a comfortable spacious deluxe room rę tych ostatnich wydarzeń przybliżają ryday life. wszystkie pokoje posiadają łazienki z kabiną prysznicową oraz standardowym wypo- each room is furnished in a luxurious and elegant manner; the fi ttings/facilities include: pokazy historyczne życia codziennego sażeniem an LCD TV set, phone, clock radio and access to the wireless Internet bezpieczeństwa naszych gości pilnuje elektroniczny system drzwi zamykanych na key there is a bathroom with a shower and standard facilities in every room żołnierzy napoleońskich. karty oraz monitoring an electronic door system with key cards and surveillance ensure the safety of our guests budynek wyposażony jest w windę there is a lift in the building Hotel oferuje: The hotel provides: dostęp do sejfu możliwość wynajęcia rzutnika, ekranu rozwiązania i udogodnienia access to a safe rental of a projector and screen dla osób niepełnosprawnych solutions and facilities for the disabled Gościom zapewniamy kompleksową obsługę: wynajmiemy auto pożyczymy rowery zatrudnimy przewodnika zajmiemy się To our guests we off er all-inclusive services; we will: pralnią polecimy atrakcyjne miejsca zweryfi kujemy repertuar teatralny zapewni- rent a car hire bikes engage a guide do the laundry recommend attractive places my całodzienne wyżywienie check the theatre repertoire provide full board Na nas można polegać! You can rely on us! Serdecznie zapraszamy! Please feel cordially invited!

996-976-97 impresja.inddimpresja.indd 96-9796-97 113-08-063-08-06 10:2810:28 98 wydarzenia events 99

Alina Ert-Eberdt Naczelnym architektem w XIX-wiecznym Cieszynie był Józef The Chief architect of the nineteenth-century Cieszyn was Joseph Kornhausel – autor przebudowy Góry Zamkowej, projektant My- Kornhäusel - the author of the reconstruction of the Castle Hill, śliwskiego Pałacu Habsburgów oraz fasady cieszyńskiego ratu- the designer of the Hunting Palace of the Habsburgs and the fa- sza, a także pałaców książąt Lichtensteinów, hrabiów Esterha- cade of the Cieszyn Town Hall, as well as palaces of the Princely zych w Baden pod Wiedniem i wesołego miasteczka na wiedeń- Family of Liechtenstein, Counts Esterhazy in Baden near Vienna skim Praterze. Teatr w Cieszynie jest dziełem Atelier Fellner & Hel- and the amusement park in The Wiener Prater. The theatre in ON BOTH SIDES OF OLZA mer, które wybudowało 48 teatrów, m.in. w Salzburgu, Karlsba- Cieszyn is the work of Atelier Fellner & Helmer, which built 48 dzie, Berlinie, Zurychu i oczywiście w Wiedniu. Widownia i foyer theatres, for example in Salzburg, Carlsbad, Berlin, Zurich and, of teatru cieszyńskiego są cackami secesyjnymi. Andrzej Wajda krę- course, in Vienna. The auditorium and foyer of the Cieszyn Thea- cił tu sceny do „Ziemi Obiecanej”, a Jerzy Sztwiertnia do serialu tre are Art Nouveau gems. Andrzej Wajda filmed here scenes for o Helenie Modrzejewskiej. the “Promised Land” and Jerzy Sztwiertnia for the TV series on Po podziale w 1920 r. na Cieszyn i Český Těšín (granica biegła na Helena Modjeska. After the division in 1920 into Cieszyn and Olzie) najładniejsza część miasta z rynkiem i Górą Zamkową po- Český Těšín (Olza was the border), the most beautiful part of została po stronie polskiej, a część przemysłowa – po czeskiej. the city with the market and Castle Hill remained on the Polish Przez długie lata do Czech wchodziło się mostem Przyjaźni, do side and the industrial part on the side of the Czech Republic. Polski wracało mostem Wolności, a na granicy bywały bardzo For years, one would enter the Czech Republic by the Friendship szczegółowe kontrole. Dziś to już historia. Po przystąpieniu Pol- Bridge, and return to Poland by the Bridge of Freedom, moreover, ski do strefy Schengen granicę przekracza się swobodnie, a mo- the inspections at the border would be very thorough. Today, it is sty stały się miejscem wydarzeń kulturalnych. history. After the accession of Poland to the Schengen area, one W latach 90. XX w. miasta nawiązały współpracę, by Cieszyn may freely cross the border and the bridges became the place znów funkcjonował jako jeden organizm miejski. Od dawna peł- of cultural events. In the 90s of the 20th century, the cities estab-

Leżący u podnóża Cieszyn, which lies at the Beskidów Cieszyn należy foot of the Beskid Mountains, do najładniejszych miast is one of the most beautiful w Polsce. Klasycystyczne, cities in Poland. Classical, secesyjne i modernistyczne Art Nouveau and modernist kamienice projektowali tenements were designed głównie architekci wiedeńscy. mostly by Viennese architects. ouce 998-1048-104 cieszyncieszyn imprezy.inddimprezy.indd 98-9998-99 113-08-063-08-06 10:2810:28 100 wydarzenia events 101

STB Bractwo Kurkowe / Three Brothers’ Holiday - Cieszyn Rifl e Club Cieszyn – plenerowe zajęcia dla dzieci / Cieszyn - activities for children

lished cooperation so that Cieszyn could once again function as a galerie Zamku Cieszyn oraz najstarsze zabytki Cieszyna – romań- single urban organism. For a long time, they have acted jointly as ska rotunda i Wieża Piastowska. Czechy organizują Noc Kościo- Performance Jiřiego Franty i Davida Böhma na ul. Sejmowej the capital of Cieszyn Silesia. They together hold events that inte- łów, więc w Českým Těšínie będzie można zwiedzać świątynie. Jiří Franta and David Böhm - Performance Sejmowa Street grate inhabitants of both shores of Olza and attract visitors from the W Cieszynie na nocne zwiedzanie zapraszają kościół św. Marii far end of Poland, the Czech Republic and other countries. Magdaleny i Ewangelicki Kościół Jezusowy – jeden z sześciu tzw. kościołów łaski, które cesarz Józef I pozwolił wybudować na Ślą- the emperor Joseph I allowed to build in Silesia. They could not Ulica Głęboka w Cieszynie / The Głęboka Street in Cieszyn NIGHT RUMMAGING >> Spring in Cieszyn is primarily a sku. Nie mogły one stać w obrębie murów miejskich i nie bliżej stand inside the city walls and no closer than within a cannon shot treat for film buffs and enthusiasts of unconventional visits to mu- niż w odległości strzału armatniego od miasta. Dlatego wszystkie from a city. This is why they all are so enormous - because they nią wspólnie funkcję stolicy Śląska Cieszyńskiego. Organizują ra- seums. At the turn of April and May (30.04-5.05), the biggest są ogromne, bo musiały pomieścić wiernych z dużego obszaru. had to hold all the faithful from a large area. The Cieszyn Church of zem imprezy, które integrują mieszkańców obu brzegów Olzy, in Silesia film event will be held for the 15th time - the Cinema Cieszyński Kościół Jezusowy jest największym kościołem ewan- Jesus is the biggest Evangelical-Augsburg church in Central and a także przyciągają gości z głębi Polski, Czech i z innych krajów. at the Border film review presenting Czech, Polish, Slovak and gelicko-augsburskim w Europie Środkowo-Wschodniej – mieści Eastern Europe - it can hold around 6 thousand people. Hungarian films. Films presented in this year include a retrospec- ok. 6 tys. osób. NOCNE BUSZOWANIE >> Wiosna w Cieszynie to przede tive of Slovak classic Peter Solan, a review of works of Jerzy Stuhr THE INTERNATIONAL THEATRE FESTIVAL “WITHOUT wszystkim gratka dla miłośników kina i amatorów niekonwen- and a series of films on rivers. The series “Borders and walls of FESTIWAL TEATRALNY „BEZ GRANIC” >> 5-8 czerw- BORDERS” >> The Polish-Czech-Slovak Solidarity Founda- cjonalnego zwiedzania muzeów. Na przełomie kwietnia i maja the world” will be devoted to the relations between Israel and Pal- ca odbędzie się organizowany przez Solidarność Polsko-Cze- tion will hold the Theatre Festival on the 5th - 8th June. The (30.04-5.05) już po raz 15. odbędzie się największa na Śląsku estine. In the evening, concerts will be held in the festival club. sko-Słowacką Festiwal Teatralny. W programie konkurs o „Zła- programme includes also a contest for the “Broken Barrier”, impreza filmowa – Przegląd Filmowy „Kino na Granicy” prezen- The Cieszyn Museum Night will be held this year on the 24/25 many Szlaban”, prezentacja współczesnych dramaturgów „Dra- presentation of the modern playwrights “Drama Without Limits” tujący filmy czeskie, polskie, słowackie i węgierskie. W tym roku May. A dozen or so institutions will take part in it. The walk around mat bez granic” , akcja edukacyjna „Inter- (“Dramat bez granic”), educational action m.in. retrospektywa słowackiego klasyka Petera Solana, prze- the former place of customs clearance and meeting with former wencja Teatralna” oraz konferencja „Dia- “The Theatre Intervention” (“Interwencja gląd dzieł Jerzego Stuhra i cykl filmów o rzekach. Cykl „Grani- customs officers is going to be very interesting. They will share logi Havlovskie: doświadczenia 1968”. Teatralna”) and the conference “Havel’s ce i mury świata” poświęcony będzie relacjom Izrael – Palestyna. their memories from that unusual work and tell what was on the Spektakle odbywają się w cieszyńskim te- Dialogues: Experiences from 1968” (“Di- Wieczorami w klubie festiwalowym odbędą się koncerty. Friendship Bridge at that time. On this night, one may rummage atrze oraz w divadle w Českým Těšínie, alogi Havlowskie: doświadczenia 1968”). Cieszyńska Noc Muzeów odbędzie się w tym roku z 24 na 25 around the Museum of Cieszyn Silesia, Museum Těšínska, Muse- w którym znajduje się jedyna scena pol- The performances take place in the maja. Weźmie w niej udział kilkanaście instytucji. Niezwykle inte- um of Protestantism, Museum of the 4th Podhale Rifles Infantry ska poza granicami naszego kraju. Cieszyn Theatre and in the Český Těšín resująco zapowiada się spacer po byłym punkcie odprawy celnej Regiment and others. The Cieszyn Theatre and the branch of the Theatre, in which there is the only Polish i spotkanie z byłymi celnikami. Podzielą się oni wspomnieniami National Archives will open doors to corners which are normally INDUSTRIADA >> Święto Szlaku Za- stage outside Poland. ze swojej specyficznej pracy, opowiedzą, co się wówczas znajdo- closed for the visitors. The Cieszyn Library organizes, for example, bytków Techniki Województwa Śląskie- wało na moście Przyjaźni. demonstrations of conservation of old prints. One will be able to go jest wzorowane na niemieckiej Extra INDUSTRIADA >> The holiday of Tej nocy będzie można pobuszować m.in. po Muzeum Ślą- visit the historic session room in the town hall, which was person- Schicht, odbywającej się w Zagłębiu Ruh- the Industrial Monuments Route of the ska Cieszyńskiego, Muzeum Těšínska, Muzeum Protestanty- ally inaugurated by Francis Joseph I. The galleries of the Cieszyn ry. Śląski szlak obejmuje 36 obiektów, Silesian Voivodship is modelled on the zmu i Muzeum 4 Pułku Strzelców Podhalańskich. Drzwi do na Castle and the oldest monuments of Cieszyn - the Romanesque m.in. Muzeum Drukarstwa w Cieszynie. German Extraschicht, which takes place co dzień niedostępnych dla zwiedzających zakamarków otwo- rotunda and The Piast Tower will be open on that night. The Tegoroczna Industriada (8 czerwca) od- in Ruhr. The Silesian trail includes 36 rzy cieszyński Teatr i oddział Archiwum Państwowego. Książnica Czech Republic will hold the Night of Churches, so one can visit będzie się pod hasłem „Energia”. Trwają buildings, for example the Museum of Cieszyńska zorganizuje m.in. pokazy konserwacji starodruków. the temples in Český Těšín The following Cieszyn churches invite starania, by wzorem ubiegłego roku, mię- Printing in Cieszyn This year’s Industriada Można będzie zobaczyć zabytkową salę sesyjną w ratuszu, któ- to the night visiting: St. Mary Magdalene Church and Evangelical dzy obiektami biorącymi udział w święcie Plakat festiwalu „Kino na Granicy “ (8th June) will be held under the theme rą osobiście inaugurował Franciszek Józef I. W tę noc otwarte są Church of Jesus - one of the six so called churches of grace, which kursowała bezpłatna komunikacja. Do lo- The poster of the festival Cinema at the Border “Energy”. There are efforts to provide free

998-1048-104 cieszyncieszyn imprezy.inddimprezy.indd 100-101100-101 113-08-063-08-06 10:2810:28 102 wydarzenia

Cieszyńska Noc Muzeów / Cieszyn Museum Night

public transport between buildings which take part in the holiday, as it was in the previous year. Additionally, the following compa- Muzeum Drukarstwa, w tle Książnica Cieszyńska nies will be invited to the local Cieszyn Industriada: Museum of Printing, in the background The Cieszyn Library Drukarnia OffsetDruk i Media and Introligatornia introALS – companies, which are not normally open for visitors. kalnej, cieszyńskiej Industriady zostaną dodatkowo zaproszone Drukarnia OffsetDruk i Media, i Introligatornia introALS – zakłady, IN THE CIRCLE OF ART >> The June Three Brothers’ Holi- które na co dzień nie są udostępniane do zwiedzania. day refers to the legend about the founding of Cieszyn, according to which, the ways of the three brothers crossed by a spring. En- W KRĘGU SZTUKI >> Czerwcowe Święto Trzech Braci na- joying the meeting, they decided to commemorate it by founding zwą nawiązuje do legendy o powstaniu Cieszyna, według któ- here a settlement and calling it Cieszyn (cieszyć - to be glad). rej przy źródle zeszły się drogi trzech braci. Ciesząc się ze spotka- Today, at the place of the spring, there is the historic Well of nia, postanowili na pamiątkę założyć tu gród i nazwać go Cie- Three Brothers. And the idea behind the organized for over 20 szynem. Dziś na miejscu źródła znajduje się zabytkowa Studnia years holiday is the integration of the inhabitants of the Polish Trzech Braci. A ideą organizowanego od ponad 20 lat święta jest and Czech part of the city. Outdoor concerts and cabaret per- integracja mieszkańców polskiej i czeskiej części miasta. Plene- formances take place on the market squares on both sides of the rowe koncerty i występy kabaretów odbywają się na rynkach po border. In Cieszyn, with the advent of summer, begins the large obu stronach granicy. interdisciplinary Festival of European Art and Artistic Schools Z nadejściem lata zaczyna się w Cieszynie wielki, interdyscy- “Circles Of Art”. Its programme include film, theatre, music and plinarny Festiwal Europejskich Szkół Artystycznych i Twórczości photography workshops. They are accompanied by interesting „Kręgi Sztuki”. W jego programie znajdują się warsztaty filmo- lectures. This year, the film classes will be conducted by Wojciech we, teatralne, muzyczne, fotograficzne. Towarzyszą im interesu- Marczewski and the music classes by Maria Pomianowska. The jące wykłady. W tym roku zajęcia filmowe poprowadzi Wojciech film review “Summer Frames in the Circle of Art” will be very rich. Marczewski, a muzyczne Maria Pomianowska. It will consist of as many as 11 series, for example “The Review Bardzo bogaty będzie przegląd filmowy „Wakacyjne Kadry of the New Polish Cinema” (“Przegląd nowego kina polskiego”), w Kręgu Sztuki”. Złoży się na niego aż 11 cykli, m.in.: „Przegląd “The Review of Student Short Films” (“Przegląd etiud studenck- nowego kina polskiego”, „Przegląd etiud studenckich”, „Współ- ich”) or “The Modern Scandinavian Cinema” (“Współczesne kino czesne kino skandynawskie”. Zaplanowano też spektakl teatral- skandynawskie”). Also a theatre performance, exhibitions and

ny, wystawy i wiele koncertów. many concerts are planned. Performance organizatorzy Bohdan Heblík, jest Plakatu proj. Zubrzycka, Barbara Karpińska, Renata Fot.:

KALENDARIUM EVENT CALENDAR 30 IV – 5 V: 15. Przegląd Filmowy „Kino na Granicy” (Kinonagranicy.pl) 30th VII – 5th V: 15th fi lm review “Cinema on the Border” (Kinonagranicy.pl) 24 V: Cieszyńska Noc Muzeów 24 V: Cieszyn Museum Night 5-8 VI: Festiwal Teatralny „Bez granic” (borderfestival.eu) 5th - 8th VI: The International Theatre Festival 8 VI: Industriada “Without Borders” (borderfestival.eu) 14-16 VI: XXIII Święto Trzech Braci 8th VI: Industriada VII: Festiwal Europejskich Szkół Artystycznych 14th - 16th VI: 23rd Three Brothers’ Holiday i Twórczości „Kręgi Sztuki” VII: Festival of European Art and Artistic Schools “Circles Of Art” Szczegółowe kalendarium imprez na www.cieszyn.pl The detailed event calendar is available at www.cieszyn.pl

998-1048-104 cieszyncieszyn imprezy.inddimprezy.indd 102-103102-103 113-08-063-08-06 10:2810:28 998-1048-104 cieszyncieszyn imprezy.inddimprezy.indd 104104 113-08-063-08-06 10:2810:28