LA ONDO de Esperanto Internacia sendependa magazino en Esperanto

2010 4 ole de cirkonstancoj ekstrema peri- Vferio de RF — la regiono de Kali- ningrado — i•is nun politika centro de la lando. Tiel asertis pasintsemajne la aμtoritata moskva politologo N. Sva- nidze. Tiel opinias ankaμ multaj politi- ke aktivaj ruslandanoj tutvaste de la eksa Sovetio. La kaμzo estas serio de amasaj mitingoj kiuj perturbis sufi„e subite la stagnon de la patrolanda politika vegetado. Okazis io nekredebla, precipe por ekspertoj — amorfa, kvazaμ duonmorta socia korpo sin stre„is kaj per drastaj spasmoj INTERNACIA SENDEPENDA MAGAZINO 2010. ¹4 (186) demonstris sian vivpotencon. Aμ tio estis banala antaμmorta konvulsio? La anticipa diagnozo ja estis preskaμ fatala: Aperas „iumonate vasta nekrozo aludis pri la fino de „iu konscienca socieco… Fondita en 1909 de Aleksandr Sa†arov Oni pardonu al mi la inklinon al klinikmedicina termin- Refondita en 1991 aro, tiu tamen konvenas por nia temo. Temas do pri normo Eldonas kaj administras Halina Gorecka de reago. En la lastaj jaroj la socio ricevis aron de impulsoj Redaktas Aleksander Kor±enkov kies iritkapablo ne lasas dubi. Kresko de impostoj, var- Konstantaj kunlaborantoj Peter Balá, István Ertl, kostoj, komunservaj pagoj, fermo de bibliotekoj, hospitaloj, Dafydd ab Iago, Wolfgang Kirschstein, Aleksej Kor±enkov, lernejoj kaj hospicoj, embarasaj ›an•oj en la le•aro, servaj Alen Kris, Glebo Malcev, Floréal Martorell, reguloj ktp, ktp. Al tio aldoni•is vera polica teroro, e„ teror- Valentin Melnikov, Sergio Pokrovskij, Aloísio Sartorato, ismo kiel rutina politiko. Lavango de skandaloj, kie polic- Serge Sire, Andrzej Sochacki istoj murdis, torturis, amuzatakis homojn, ›ajnis nur malakr- Adreso RU-236039 Kaliningrad, ab. ja. 1205, Ruslando igi la percepton. La popolo silentis. ¤enerale, •i silentas Telefono (4012) 656033 ankaμ nun. Por la lo•antaro de la rusbalta enklavo oni havis Elektronika po›to [email protected] e„ pli. Luda zono estis anoncita okcidentparte, atomcentralo Hejmpa•o http://Esperanto.Org/Ondo — oriente (tiu lasta — sen minimuma neceso por la regi- Abontarifo por 2010 ono). Fine, drasta pligrandigo de aμta impostado sur terito- Internacia tarifo: 38 eμroj rio, kie la aμto tro ofte estas kondi„o de ekzisto. Orienteµropa tarifo: 20 eμroj Fakte, io estis movi•inta funde del amastavolo. La bunta Ruslanda tarifo: 590 rubloj plekto de opoziciaj grupoj formis certan interkonsentan Pollanda tarifo: 60 zlotoj konsilion. La duonmiliona Kaliningrado produktis kvinmil- Aerpo›ta aldono: 5 eμroj kaj dekmil-personajn mitingojn, la dekoble pli malgranda Elektronika abono (pdf): 12 eμroj por „iuj landoj ‚ernja†ovsk — trimilpersonan. Perantoj vidu la liston sur la 27a pa•o de la februara Ondo. Mi skribas „i-liniojn antaμ la 20a de marto. La protesta Konto „e UEA avko-u koalicio planis por tiu tago mitingon kun supozataj dudek Recenzoj Bonvolu sendi du ekzemplerojn de la recenzota libro, mil partoprenantoj kaj la samaj sloganoj del demisio de kasedo, disko k.a. al la redakcia adreso. Putin kaj radikala ›an•o de la socia politiko. La mitingo ne Eldonkvanto 600 ekzempleroj okazos, almenaμ, kiel oficiale permesita aran•o. Tiel decidis Anonctarifo la lokaj aμtoritatoj, kaj kun tio konsentis la populara heroo Plena pa•o: 100 EUR (3000 rubloj) de la protesta epopeo aμtokomerca entreprenisto Duona pa•o: 60 EUR (1800 rubloj) K.Doro›ok. Tiu nova idolo del amaso klarigis al la ›okita Kvarona pa•o: 35 EUR (1000 rubloj) publiko, ke ekzistas fortega risko de kruela sangover›a Okona pa•o: 20 EUR (600 rubloj) atako de la flanko de la rabii•inta potenco: specialaj armeaj Malpligrandaj: 0,50 EUR aμ 15 rubloj por 1 cm² ta„mentoj jam venis aervoje kaj pretas aran•i terurigan Kovrilpa•a anonco kostas duoble. Triona rabato pro ripeto. ekzemplan bu„adon. Donacoj La donacoj estas danke akceptataj „e la redakcia adreso — Krom tio, — aldonis trankvilige Doro›ok, — la regaj (ruslandaj rubloj) aμ „e nia konto “avko-u” „e UEA. instancoj jam cedis al nia premado kaj konsentis plenumi Represoj Oni povas represi tekstojn kaj bildojn el La Ondo de niajn postulojn. Esperanto nur kun permeso de la redakcio aμ de la aμtoro kaj Ekzistas do sangosoifanta frenezi•inta ›tatpotenco, kiu kun indiko de la fonto. tamen jam pretas kviete obei la popolon. © La Ondo de Esperanto, 2010. Tute ne mirigas la bonkonduto de la mitinga gvidanto Doro›ok. Kiel sukcesa kaj racia entreprenisto, li sukcese kaj “La Ondo de Esperanto” (Âîëíà ýñïåðàíòî). 2010, ¹4 (186). racie komercas per sia publika kapitalo. Iom mirigas la per- Åæåìåñÿ÷íûé æóðíàë íà ìåæäóíàðîäíîì ÿçûêå ýñïåðàíòî. cepto de la amaso: •i ne rimarkis la kontraμdiron en la cititaj Æóðíàë çàðåãèñòðèðîâàí Ìèíèñòåðñòâîì Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèè ïî äåëàì ïå÷àòè, òåëåðàäèîâåùàíèÿ è ñðåäñòâ ìàññîâûõ êîììó- argumentoj de sia heroo. íèêàöèé. Ñâèäåòåëüñòâî î ðåãèñòðàöèè ÏÈ ¹ 77-9723. Alen Kris Ó÷ðåäèòåëü è èçäàòåëü: Ãîðåöêàÿ Ã. Ð. : [email protected] Ðåäàêòîð: Êîðæåíêîâ À. Â. Ïîäïèñàíî â ïå÷àòü: 22 ìàðòà 2010 ã. Sur la kovrilo estas infanoj en la Esperanto-urbo Herzberg, Öåíà ñâîáîäíàÿ. Òèðàæ: 600 ýêç. kiuj uzas la internacian lingvon kaj Skajpon por interparol- Îòïå÷àòàíî â Ïîëüøå. Presita en Pollando. ado kun siaj britaj sama•uloj. 2 La urbo, en kiu „iam okazas io interesa

erzberg am Harz estas la Esperanto- ekkonis ege bonkorajn surlokajn esper- Hurbo, en kiu konstante io okazas. antistojn. Verkante „i tiun artikolon, mi havis dile- Alia delegacio venis el la „efurbo de mon, „u priskribi „ion, kio okazis dum la Hungario. Grupo de gimnazianoj el lastaj semajnoj aμ elekti nur unu even- Budape›to vizitis sian partnerlernejon en ton? Kiun kriterion apliki? Herzberg am Harz, pririgardis la urbon, Mi decidis limigi min nur al Esperan- la Zamenhof-ekspozicion en la kastelo, taj eventoj, strikte kunigitaj kun nia kie akceptis ilin la urbestro Gerhard movado, „ar la revuo bezonas spacon Walter. por aliaj temoj. Vi tamen povas „eesti En la programo estis ankaμ ekskursoj multajn programojn en nia Esperanta al la belaj, historiaj najbaraj urboj kaj urbo, „ar la „efaj animantoj de la surloka amikaj kunvenoj kun la gastfamilioj. Tiu movado, Zsófia Kóródy kaj Peter Zilvar „i internacia inter›an•o ekestis danke al zorgis pri tio, ke la movada kalendaro la perada laboro de la Esperanto-instru- estu plenplena •is la fino de la jaro. istino Zsófia Kóródy, kiu kunligis sian Du tagojn, la 6an kaj la 7an de marto iaman gimnazion kun gimnazio en la Ma³gosia Komarnicka sta•antino en la Esperanto-urbo pasigis en Herzberg kvarmembra dele- Esperanto-urbo. gacio de pollandaj fervojistoj. Ili unua- Vespere merkrede, la 10an de marto, La 11an de marto en la Herzberga foje vizitis la Esperanto-urbon. Mi la Esperanto-klubo en Herzberg festis la bazlernejo Nicolai okazis interparolado akompanis ilin dum tuta ilia restado. centjaran jubileon de Esperanto en Herz- per Skajpo inter Herzbergaj infanoj kaj Sabate malgraμ frosta vetero mi gvi- berg. En la urba arkivejo estis retrovita iliaj geamikoj en la urbo Bar Hill en Bri- dis ilin en la urbo. Ili rigardis antaμ „io la arkivmaterialo pri tiu evento. La 10an de tio. La virtuala renkonti•o okazis kadre plej gravajn Esperanto-objektojn admir- marto 1910 en la regiona gazeto Kreis- de la projekto Comenius. Grupoj de ante penan laboron de lokaj esperant- Zeitung aperis artikolo, kiu anoncis 6–9-jaraj infanoj per helpo de komputilo istoj. Ili ekvidis ›ildojn kaj informtabu- Esperanto-kunvenon en Herzberg am mallonge konversaciis, salutis unu la lojn en Esperanto. Grava traviva±o por ili Harz. alian, „iuj prezentis sin kaj poste kantis. estis vizitado de la Esperanto-ekspozicio En „i tiu merkreda renkonti•o ekre- La infanoj atenteme rigardis siajn alilan- en la kastelo kaj fotado „e la Zamenhof- gis specifa etoso. Peter Zilvar vigle pre- dajn geamikojn kaj estis feli„aj „eestante monumento (la unua en Germanio). zentis la historion de la Esperanto-mov- tiumaniere preparitan lecionon. Kutimo jam fari•is vizitado de la ginsen- ado en Herzberg, montrante kopion de la Finante „i tiun raporton el la Esper- ga vendejo, do ankaμ la pollandaj gastoj artikolo el Kreis-Zeitung, kaj poste „iuj anto-urbo Herzberg am Harz, mi invitas vizitis •in. Tie ili ne nur varmi•is per „eestantoj „e man•a±-plena tablo •oje „iujn viziti la multlingvan retpa•aron kaj ginsenga teo sed ankaμ vigle interparolis babiladis kaj e„ vortludis verkante histo- legi fre›ajn nova±ojn pri la multflanka kun la „armaj gemastroj Harald kaj rietojn el hazarde diritaj vortoj. agado de Interkultura Centro Herzberg: Jeong-ok. La sekvan tagon ni daμrigis la feston, www.esperanto-urbo.de Diman„e je la 10a horo en la urbo- komune tagman•ante en „ina restoracio. Ma³gosia Komarnicka domo atendis nin la urbestro de Herz- berg, Gerhard Walter. La renkonti•o pasis en ege amika etoso kun interparol- ado „efe en Esperanto. Wies³aw Libner, prezidanto de PEFA, transdonis al la urbestro donacojn, interalie la belan libron Re•o Ma„jo la Unua. Ankaμ la gastoj ricevis donacojn de sinjoro Ger- hard Walter, inkluzive de libro pri la historio de Herzberg. Dum „i tiu tago la delegacio vizitis ankaμ la Esperanto- Centron, kie la gastigantoj, Zsófia Kóródy kaj Peter Zilvar, montris al ili belan bibliotekon kaj kelkajn gravajn rarajn Esperantajn kolekta±erojn kaj ili klarigis al la gastoj la laboron de Inter- kultura Centro Herzberg (ICH). ‚eestantoj de la fervojista delegacio travivis neforgeseblajn momentojn en la

plena Esperanto-etoso de la urbo kaj Gastoj estas bonvenaj en la Interkultura Centro Herzberg Temo 3 Elekta etoso senteblas en UEA 14 membroj de UEA el 12 landoj konkursos pri la rajto reprezenti la indi- viduajn membrojn en la Komitato de la Asocio dum la periodo 2010–2013. Ses el ili estos elektitaj kiel Komitatanoj B per po›ta balotado, kiu komenci•os en aprilo. Entute estis proponitaj 16 kandi- datoj, sed du el ili ne sukcesis kompletigi siajn dosierojn •is la limdato fine de februaro. ‚iu kandidato devis akiri sub- tenon de minimume dek membroj el tri landoj. La granda nombro draste kontrastas kun la elektoj en 2007, kiam por sep lokoj aperis nur kvin kandidatoj kaj

Esperantista delegacio en la Pollanda parlamentejo balotado ne necesis. Laμ Osmo Buller, kiu pro ofico gvidas la proceduron, tio En la Pollanda parlamento Somerkursaro en januaro estas kura•iga evoluo. “Post periodo de ia apatio kaj senkonsileco membroj 4 mar 2010 la vicprezidanto de la ‚i-jare la Aμstralia Esperanta denove ekinteresi•as pri la estonteco de Pollanda Sejmo (la malsupera „ambro de Somerkursaro (AESK 2010) okazis UEA, kiu estas tiel bildodifina pri la tuta la Pollanda parlamento) Jerzy Szmaj- 10–23 jan en la Internacia Domo de la Esperanto-movado, — li konkludas. — dziŒski akceptis en la parlamentejo espe- Universitato de Sidnejo. ‚i tiu somer- Espereble tiu „i sukcesa fino de la unua rantistojn: d-rino habil. Ilona Koutny, kursaro estis malgranda: ial la kutima etapo de la elektoprocezo plu akcelos Francisko Witucki, Eduardo Kozyra, nombro de studontoj kaj ekskursontoj ne densi•on de la elekta etoso, kiun mi ja Kazimiro Krzy¿ak kaj Mariano Zdan- ali•is. Tio postulis iom da replanado, sed eksentas en la aero”. kowski. La vicprezidanton akompanis finfine la du semajnoj estis •ueblaj kaj Buller karakterizas la elekton de parlamentano Leszek Aleksandrzak. utilaj. B-komitatanoj kiel la plej grandskalan La geesperantistoj prezentis al la vic- Sabine Trenner el Germanujo eska- referendumon en Esperantujo: “¤i estas prezidanto la deziron, ke Esperanto rice- pis la teruran eμropan ne•on por kunpor- ankaμ bonega maniero ankoraμ pli prok- vu statuson de lingvo, samranga kun la ti al nia suda kursaro viglajn lecionojn, simigi la membrojn al la Asocio, precipe fremdaj lingvoj en la Pollanda edukad- internacian etoson, kaj multe da amuzo. nun, kiam pro la multeco de kandidatoj sistemo. ‹i kaj la aμstraliaj instruistoj Penny Vos, vere temas pri elektoj en la plena senco La parlamentanoj kun bonvolemo Jonathan Moylan, Jo Turvey, kaj Trevor de la vorto.” rilatis al la propono. Ili sugestis, ke la Steele instruis „iun matenon, provizante La kandidatoj estas: Marija Belo- Esperanto-grupo proponu al la ministro klasojn por infanoj, komencantoj, ševi¢ (Kroatio), Paulo Branco (Belgio), pri edukado komenci proceduron por la komencintoj, kaj progresintoj/spertuloj. Tomasz Chmielik (Pollando), Petr realigo de la prezentita celo. Ili samtem- Kun Trevor tiuj la lastaj studis librojn de Chrdle (‚e†io), Probal Dasgupta (Hinda pe deklaris apogon al la iniciato. Jean Ribillaud kaj ›atis la belan amuzan Unio), Johan Derks (Nederlando), Mark Eduardo Kozyra stilon. Fettes (Kanado), Lee Jung-kee (Korea Post matena laboro ekskursoj okazis Resp.), Jukka Pietiläinen (Finnlando), KCE denove en ALTE-kunveno posttagmeze kaj dum la centra semajn- Barbara Pietrzak (Pollando), Josip Plea- fino. Ni vizitis la operan domon kaj pied- din (Kroatio), José Antonio Vergara 25–26 feb 2010 okazis en Luksem- iris trans la havenan ponton. Ni ekskur- (‚ilio), Amri Wandel (Israelo) kaj Wu burgo la dutaga kunvenaro de la labor- sis al la urbocentro, al diversaj pla•oj, al Guojiang (‚inio). grupoj de la Asocio de LingvoTestistoj la besto•ardeno Taronga. Kvar kandidatoj (Beloševi¢, Chmie- en Eμropo (ALTE), kie Esperanto estas Dum la vesperoj ni diversmaniere lik, Derks kaj Pietiläinen) estas nunaj reprezentata de Kultura Centro Esperan- amuzis nin. Nu, eble ni iomete plendis Komitatanoj B; ne rekandidati•is nur tista laμ komisio de la Esperanta Civito. dum la luda vespero organizita de Sabi- István Ertl, kiu unue elekti•is en 2004 Prof-ino Meg Bianchi nome de KCE ne: ni devis kuri tien kaj reen por trovi kun la plej granda nombro da vo„oj en la partoprenis en „iu laborgrupo: KEFR- numerojn kaj poste cerbumi kaj esti kre- tiama balotado. Chrdle kaj Vergara estas manlibro, Kondutkodo, Migrintoj kaj emaj. Sed mi devas konfesi, ke ni •uis la Komitatanoj A; Branco, Dasgupta, Piet- Lingvotestado por specialaj celoj. sperton. Ni aμdis paroladojn kun bela rzak kaj Wandel Komitatanoj C. Aparte Apud la sep „efaj eμropaj lingvoj kultura miksa±o: sidnejano parolis pri sia rimarkinde estas, ke prezidanto Dasgup- (parolataj de pli ol kvindek milionoj en urbo, ganaano parolis pri sia afrika lan- ta, •enerala sekretario Pietrzak kaj estr- la mondo; sed esceptas la rusa), la mino- do; sed ankaμ germano montris bildojn arano Vergara prezentas sin por la pri- raj idiomoj reprezentataj en la laborgru- de Finnlando, aμstraliano kunkonatigis ju•o de individuaj membroj. Tio ne poj estas „i-foje la bulgara, „e†a, dana, informon pri Bruno Gröning el German- venas kiel surprizo, „ar sian intencon ili esperanta, eμska, galega, greka, katalu- ujo, franca aμstralianino vekis intereson indikis jam en la Universala Kongreso na, lecemberga, litova kaj nederlanda. pri japana aμtoro. en Bjalistoko. HeKo Hazel Green GK UEA 4 Eventoj IJK 2011: Unuafoje en Ukrainio ‚inio informas kaj instruas TEJO •ojas anonci, ke la 67a Inter- Pekino. — 6 mar 2010 en la libro- nacia Junulara Kongreso okazos en vendejo de Haidian-distrikto Pekina Ukrainio. Tio estis decidita en reta Esperanto-Asocio (PEA) okazigis lek- estrarkunveno. cion, en kiu Hou Zhiping, eksdirektoro La temo proponita por la kongreso de El Popola ‚inio, faris prelegon “Li estas Stabila evoluo — nova koncepto Shijun (Laμlum): genio de „ina traduk- por homaro. La kongreso okazos en ista rondo”. julio 2011 proksime de Kievo, la „efur- Laμlum estas esperantisto-traduk- bo de Ukrainio. La organizan teamon isto, membro de la Akademio de Esper- kreos UkrEA (Ukraina Esperanto Aso- Pastro Willibald Kuhnigk anto kaj honora membro de UEA. Li cio) kaj ULEJ (Ukraina Ligo de Esper- esperantigis pli ol dek „inajn famajn antista Junularo). Bibliaj Tagoj kun ADORU verkojn, inkluzive de la klasikaj roma- Tio estos la unua IJK en Ukrainio. noj ‚e akvorando, Pilgrimo al la Okci- La kongresejo trovi•as proksime de la 3–7 mar 2010 okazis Bibliaj Tagoj dento, Romano pri la Tri Regnoj, kaj per Kieva akva rezervejo. kun ADORU en la kunvenejo Haus tio kontribuis al la Esperanta kaj „ina TEJO Mariengrund en Münster-Givenbeck kulturoj. (Germanujo). ‚i tiu lekcio estas nur enkonduko al Jubileo de Ero›enko 22 personoj el Belgujo, Slovakujo, la sistemaj lekcioj pri Esperanto de Nederlando kaj Germanujo sekvis la PEA. En la sekvontaj tri monatoj la aso- En 1999 en Vladivostoko (Ruslan- inviton de pastro Bernhard Eichkorn por cio prezentos al la publiko sep pliajn do) „e la For-orienta ‹tata Teknika Uni- studi bibliajn tekstojn, precipe la libron lekciojn pri Esperanto. En la lastaj jaroj versitato komencis funkcii la Supera Sa•eco de Salomono kiel unu el la t.n. PEA „iujare okazigis tiajn prelegojn en Popola lernejo (SPL), la unua popola Duakanonaj Libroj. La studestro estis la Pekino. lernejo en la Fora Oriento kaj Siberio benedikta pastro Willibald Kuhnigk, kiu Baotou. — Danke al penado de la por studentoj de la tria a•o. lerte kaj tre profunde gvidis la partopre- Esperanto-Asocio de Baotou, kvar Ekde la komenco en SPL funkcias nantojn tra nekonata parto de Biblio. Esperantaj kursoj fondi•is en la Scienca kurso de Esperanto. La studentoj lernas Kompreneble ne mankis „iutagaj kaj Teknologia Universitato de Interna Esperanton dum sep monatoj kaj uzas kantoj el ADORU, la ekumena Esperan- Mongolio, en kiuj lernas sume 600 lern- •in: legas beletran literaturon, lernas to-Diservolibro, kiujn gvidis emerita antoj en la komenco de la semestro. En kantojn, preparas koncertajn progra- eklezia muzik-direktoro Ernst Leuze kaj la unua leciono „iuj sidlokoj en la klas- mojn, eldonas informajn bultenojn kaj kantoro Stefan Lepping, kiu akompanis „ambro estis okupitaj. artikolojn en la Internacia lingvo. Kro- la kantadon kun sia gitaro. La kursoj daμros 11 semajnojn. Liu me, la studintoj de Esperanto partopre- ‚iutage oni celebris sanktan meson Baoguo, kiu estas el Anhui-provinco kaj nas la kunsidojn de la urba Esperanto- kaj pre•is same el ADORU trifoje antaμ Chen De’en, kiu estas emerita instruisto klubo, renkonti•as kun eksterlandaj la man•otempoj konvenajn partojn. de la angla lingvo, gvidas la Esperantajn gastoj kaj mem vizitas aliajn landojn. Ne mankis duontaga ekskurso al la kursojn. Esperantaj Instruaj Materialoj Ekzemple, 26 studentoj de SPL parto- pre•ejo “Sankta Josefo” en urbokvartalo estas uzata kiel lernolibro. prenis en 2008 la Internacian Esperan- Kinderhaus de Münster, en kiu trovi•as ‚IIC to-seminarion en Harbino (‚inio). Lud- modernaj vitraj fenestroj kiel t.n. Kruc- mila Abisova, kiu finis kurson de vojo, kiuj bezonis lertan klarigon de Aµstrio: Nova po›tmarko Esperanto en 2002, nun mem instruas la Johannes Nordiek. Internacian Lingvon. Estas planataj Karl Heinz Schaeffer Esperanto-Arbeitsgemeinschaft seminarioj pri inter›an•o de sperto inter organizis internacian konkurson Aμstria similaj Superaj Popolaj Lernejoj en Printempa revido en Nienburg po›tmarko esperanto.net kun ponto. ‚inio, Pollando, Slovenio, Italio kaj Venis 274 grafika±oj el Aμstrio kaj aliaj landoj. En Nienburg 6 mar okazis unutaga eksterlando. La unuan premion gajnis La lastaj tri monatoj estis eventople- renkonti•o de Esperanto-Ligo de Mal- Christiane Harm el Aμstrio. ‹i ricevis naj: en decembro ni festis la 150-jari•on supra Saksio (EMAS). La partoprenan- 100 ekzemplerojn de la marko. de Ludoviko Zamenhof kaj en januaro la toj •uis la amikan kunestadon, babil- La po›tmarko aperis en marto 2010. 120-jari•on de Vasilij Ero›enko, kiu adon, komunan tagman•on kaj parto- Walter Klag kelkfoje vizitis Vladivostokon. 20 feb prenis en gvidata urborigardado. 2010 en la ejo de la Societo de Esploro Al la faka programo kontribuis Inter- de Amura Regiono, kie situas la Vladi- kultura Centro Herzberg per komputila vostoka Esperanto-klubo Pacifiko, oka- prezentado de historiaj materialoj, bil- zis publika kunveno pri Ero›enko, al kiu doj pri Zamenhof kaj lia familio, kaj per kontribuis finintoj de la SPL, kiuj sam- raporto pri Esperanto-projektoj en lern- tempe estas membroj de Pacifiko. ejoj kaj en la Esperanto-urbo Herzberg ‚i-oktobre Pacifiko festos sian am Harz. Restis tempo ankaμ por trovi 30-jari•on. Estus interese festi tiun jubi- interesa±ojn en la librobutiko kaj diskuti leon kun novaj kaj malnovaj amikoj. pri movadaj aktuala±oj kaj planoj. Aleksandr Titajev Anne Höpken Eventoj 5 Unufraze « Pozitiva raporto de la „efa hispanlin- gva nova±agentejo EFE pri Eo en ‚inio aperis 4 mar 2010 en multaj ±urnaloj hispanaj k amerikaj. (Landa Agado) « En februaro Kuba E-Asocio kune kun MAS k Le Monde Diplomatique, havis komunan E-standon en la tradicia Hava- na Internacia Librofoiro, kiu allogis pli ol 200 mil personojn. (Landa Agado) « 25 feb 2010 en la Muzeo de Nacia Liberigo de Maribor (Slovenio) ekfun- kciis ekspozicio pri Hirosimo pretigita de slovenaj k japanaj e-istoj. (Verda Informilo) « 20 feb 2010 en la Vojvodina Kultur- Instituto (Serbio), en kunveno de socie- toj pri lingvoj, literaturo k kulturo, repre- zentanto de E-Instituto de Serbia E-Ligo Hanojo: ‚io por UK! FEJO ne nur babilas parolis pri uzo de Eo por diskonigi ver- kojn el la serba lingvo k el minoritataj lin- La duan martan diman„on Vjetnama ‚i-jara FEJO-semajnfino okazis gvoj en Vojvodino. (Boriša Mili£evi¢) Esperanto-Asocio (VEA) kaj la Vjetna- 26–28 feb en Tampere, kie oni fondis « En la ±us eldonita litovlingva libro ma Esperantista Junulara Organizo novan junularan grupon en lasta aμtuno. Juda kulturo: historio kaj nuntempo (eld. (VEJO) organizis en Hanojo la dekan Plejparte temis pri agrabla kunestado kaj Kronta) aperis artikolo de la Vilna e-isto Printempan Renkonti•on kun la slogano •enerala babilado, sed estis ankaμ multe Gediminas Deg¡sys Zamenhof, Litovio “‚io por UK 97 en Hanojo (2012)”. da programo. kaj la ideo de mondlingvo (p. 391-401) La renkonti•on partoprenis Nguyen Vendrede ni kune kuiris picon, lu•is kun akompanaj fota±oj. (G. D.) Van Loi (prezidanto de VEA), Nguyen kaj aμskultadis muzikon. Sabate ni « 18–29 jan 2010 denove estis organiz- Phuong Mai, Thieu Quang Dieu (vicpre- konati•is kun la urbo kaj ties historio. ita „iutaga E-kurso en la ¥emia Fakulta- zidanto), Nguyen Xuan Thu (•enerala Nature ni ankaμ pasigis iom da tempo en to de la universitato UNAM (Meksiko) sekretario), estraranoj de VEJO, multe la loka Esperanto-klubejo Nesto. Plej sub la gvido de Daniel Moreno. (Esper- da membroj de VEA, VEJO kaj de la grandan parton de la vespero kaj nokto anto en Mexico) Hanoja Esperanto-Asocio (HANEA). ni saμnis, babiladis kaj aμskultadis kon- La kunvenintoj bonvenigis la deci- certon de Dolchamar, kiu ludis akustike. « 15 mar 2010 komenci•is nova seme- stro de E-kurso en la Federacia Universi- don de UEA pri la okazigo de la 97a Diman„o estis tradicie kunsidtago: unue tato de Cearao (Brazilo) en tri divers- Universala Kongreso de Esperanto en estis la jarkunsido de FEJO (Finnlanda nivelaj grupoj; la grupojn gvidas kvin Hanojo (2012). Oni atente aμskultis la Esperantista Junulara organizo) kaj E-instruistoj. (Universitato) oficialan leteron pri „i tiu temo de Osmo poste la unua kunsido de la nova estraro. Buller, •enerala direktoro de UEA. Markus Sunela « Je 21 mar 2010 al la 95a UK en Hava- Nguyen Van Loi prelegis pri niaj no ali•is 648 personoj el 51 landoj, plej estontaj agadoj por la 97a UK kaj Planedo multe el Francio 102, Japanio 60, Ger- : Kiulingve oni kantis? kura•igis ne nur membrojn de VEA sed manio 57, Brazilo 51, Italio 31, Neder- ankaμ la tutlandan esperantistaron. Li La 21an de februaro en la Nacia Dra- lando 29, Belgio 24, Pollando 18, Britio klarigis ankaμ pri la rilatoj inter VUAO ma Teatro de Litovio okazis premiero de 17, Danlando 15, Kroatio 15, Litovio 15 kaj VEA dum la organizado de la kon- la spektaklo Planedo de la populara … Usono 0. (uea.org) greso. La •enerala sekretario Nguyen Ruslanda artisto Jevgenij Gri›kovec. « 5 el la 15 membroj de la Akademio de Xuan Thu informis nin pri la agadplano La re•isoro kaj la plenuminto de la Eo, kies mandato fini•as „i-jare, decidis 2010–2012 kiu celas prepari, gastigi kaj „efa rolo estas Algirdas Dainavi£ius. La ne rekandidati•i: A›vinikumar, Gersi organizi la 97an UK. Poste Nguyen Hop, komponisto Jonas Jurkãnas por la finalo Alfredo Bays, André Cherpillod, Flávio Nguyen Van Phach kaj Nguyen Van Ha komponis kanton en Esperanto Vi estas Rebello, Trevor Steele; rekandidati•is alportis sian kontribuon per opinioj kaj maro laμ la teksto de William Auld. Pri dek elirantaj kandidatoj, kandidati•is ses spertoj por organizi la esperantistan la belsoneco de la teksto kaj pri la pro- neakademianoj. (Heroldo de Esperanto) mondkongreson post du jaroj. noncado konsilojn donis Gediminas « Svisa E-Societo nombris 149 mem- La artaj programeroj, prezentitaj de Deg¡sys. La „efan parton en Planedo brojn fine de 2009. (SES Informas) la kultura-arta sekcio de HANEA, var- kantis la fama litova kantistino Jurga « D-ro Mark Fettes estos la „efa preleg- migis la etoson de la kunveno. La deka Šeduikyt¡. anto de la 32a Malferma Tago de la Cen- Printempa Renkonti•o fini•is per †ora La komponisto skribis post la spek- tra Oficejo de UEA (17 apr 2010), en kiu kantado de Kiel estus Onklo Ho dum la taklo: “Esperanto sonis kaj ege interesis prezenti•os ankaμ la emerita angla kant- •ojplena tago de venko en la vjetnama „iujn. ‚iuj e„ demandis: en kiu lingvo istino Fraμlino Emily Barlaston. (GK lingvo kaj en Esperanto. oni kantis?” UEA) Nguyen Phuong Mai Gemininas Deg¡sys 6 Eventoj ‚u kaj kiam EU aldonos povos plenumi „iujn kondi„ojn por ali•i aliajn lingvojn? al la Eμropa Unio, kaj do necesos ofici- aligi la islandan kaj la kroatan lingvojn. Dafydd ab Iago el Bruselo Tio ne nur aldonos du lingvojn al la ekzistantaj 23, sed ankaμ povos mal- En lingvaj aferoj Katalunio ofte fermi la pordon al (ankoraμ) neoficialaj montras la vojon al aliaj nacioj sen lingvoj. ›tatoj. Ekde la restarigo de demokratio Laμ Junqueras, katalunaj, eμskaj kaj la malgranda kataluna nacio revigligas galegaj partioj devas insisti — kaj mina- sian latinidan lingvon post jardekoj de ci ne apogi la centran hispanian regist- premado fare de la hispania registaro aron — pri la aldono de siaj naciaj lin- sub generalo Franco. Lastatempe Kata- gvoj. Tio ankaμ malfermos, iom poste, lunio pu›as por pli granda agnosko de la pordon por la aliaj kun-oficialaj lin- sia lingvo je la eμropa nivelo. Tio gvoj: la kimra kaj la skot-gaela. komenci•is en 2005, kiam la irlanda La prezidanto de la Eμropa Libera aldoni•is kiel oficiala EU-lingvo. La Alianco, Jill Evans el Kimrio, alvokas adapto de la eμropunia regulo ¹1 de la Eμropon finfine ›an•i sian maldemokra- 1958a jaro ne nur agnoskis la irlandan tian aliron al neoficialaj lingvoj. “Ni kiel oficialan lingvon, sed ankaμ aldonis parolas „iam pri tio, kiel Eμropo evolu- novan kategorion de “kun-oficialaj” lin- igu pli bonan rilaton kun siaj civitanoj. gvoj por la kataluna, eμska kaj galega. Oriol Junqueras volas ke en la Eμropa Unio Ne ekzistas pli bona metodo por komen- estu pli multaj oficialaj lingvoj. (Foto de la Katalunaj aktivuloj jam dum pli ol Eµropa Parlamento) ci ol uzi la lingvojn kiujn popoloj vere jardeko premas al la hispana registaro, parolas”, — ›i diris. Aldone al la 23 ofi- ke •i insistu pri pli grava EU-statuso de faritaj en 2005. Ekzemple, Hispanio cialaj lingvoj, tio ankaμ signifas paroli la aliaj hispaniaj lingvoj: la eμska, gale- ankoraμ ne nomumis landan institucion la neoficialajn lingvojn de „irkaμ 40 ga kaj kataluna. En 2005 EU rajtigis uzi respondecan pri tradukado. Hispanio milionoj da homoj en EU. en diversaj specifaj situacioj la tri nom- ankaμ ne plenumis la promeson traduki Dum konferenco en la Eμropa Parla- itajn lingvojn. Tamen tiu agnosko venis gravajn eμropuniajn dokumentojn kata- mento, Evans notis historian okazon por ne danke al la hispania registaro, sed pro lunen, eμsken kaj galegen. Plie, la tuta sia propra lingvo, la kimra. “Mi estas tre premo de galegaj, eμskaj kaj katalunaj sistemo — laμ kiu leteroj estas resend- kontenta pro tio, ke mi estas la unua partioj. ¤i ankaμ ne estas tre granda ataj inter Bruselo kaj Hispanio por tra- membro, kiu parolas kimre kun inter- donaco. dukado — estas neefika kaj temporaba. pretado en la Eμropa Parlamento. Tio Laμ la nuna hispania registaro, la Junqueras, ano de la kataluna partio estas historia tago, — diris Evans, prezid- statuso de kun-oficiala lingvo devas Respublika Maldekstro (Esquerra Re- anto de la Eμropa Libera Alianco, kiu sufi„i por la plendemaj parolantoj de la publicana), membras en la Eμropa Libe- ankaμ kunlaboras kun la verduloj. — aliaj hispaniaj lingvoj. Tamen laμ mem- ra Alianco, kuni•o de maldekstraj regi- Nepras, ke la diskriminacio kontraμ bro de la Eμropa Parlamento, Oriol Jun- onaj kaj sendependistaj partioj. La kelkaj lingvoj fini•u, kaj estu egaleco queras, la hispania registaro ne plen- Alianco alvokas al plena statuso por la por „iuj, kiuj vivas en la Eμropa Unio”. umas e„ la interkonsentojn kun la eμro- lingvoj kiel la kimra, skot-gaela, kata- Flandra membro de la parlamento paj institucioj pri la uzado de la kun- luna, eμska, kaj ankaμ la rusa, parolata Frieda Brepoels, ankaμ el la Eμropa oficialaj lingvoj. Junqueras, kiu organi- de milionoj da homoj en la Eμropa Libera Alianco, samopinias: “Nepras zis konferencon por premi por plena ofi- Unio. Endan•erigitaj lingvoj, kiel la por la demokratia legitimeco de la cialigo de la nunaj kun-oficialaj lingvoj, korsika kaj bretona, devas esti protekt- Eμropa Unio ke civitanoj povu sekvi la ›ajne perdis „iun esperon je konstruiva ataj en EU. laboron de la institucioj en siaj propraj aliro de la nuna hispania registaro. Laμ Junqueras, bona momento por lingvoj. Nur tiel ili povos sin senti pli Junqueras akuzas la hispanian reg- aldoni kun-oficialajn lingvojn venos en enplektitaj kaj nur tiel ili povas plene istaron pri neplenumado de promesoj 2012 aμ 2013. Tiam Kroatio kaj Islando partopreni en la eμropa projekto”.

100 je 100 kaj Esperanto-tabulludo La verkojn ni atendas •is la 30a de aprilo 2010. Precizan regu- laron de la konkurso vi trovos „e: La 19an de majo 1910 okazis kunveno, dum kiu „irkaμ 70 http://www.espero.bialystok.pl/eo/article,333,12,1.html bjalistokaj esperantistoj decidis fondi la Societon Zamenhof. Aliaj interesaj programeroj estas eldono de esperantlingva Bjalistoka Esperanto-Societo, okaze de tiu centa datreveno poemaro de bjalistoka poeto Jan LeoŒczuk, urba strat-ludo laμ preparas festan aran•on la 28–31an de majo 2010. la spuroj de Esperanto, ekskurso de esperantistoj al la •emela Unu el la plej gravaj •iaj punktoj estos malfermo de Espe- urbo Grodno en Belorusujo kaj zamenhofologia konferenco ranto-biblioteko. Al nia peto — donaci 100 librojn por la en la Universitato en Bjalistoko. 100-a datreveno — respondis jam samideanaj asocioj el plu- La programon kaj detalojn pri la festo vi trovos en nia raj urboj. Por pluri„igi la kolekton sekvaj donacoj estas bon- pa•aro: venaj. Lan„ita estas ankaμ konkurso por „iuj, kiuj emas krei espero.bialystok.pl mem tabulludon. Gajnos la kreintoj de la plej ampleksaj kaj Festu kun ni! interesaj tabulludoj pri la temo de Esperanto kaj Zamenhof. Przemys³aw Wierzbowski Tribuno 7 Arbitracia komisiono estas necesa Komitatano Z en Perdita honoro de iu Gbeglo Koffi (LOdE, 2010, ¹3) paroligas min sube: Se •is nun mi persistas en mia batalado kontraμ Osmo Buller kaj Renato Corsetti, oni do komprenu, ke mi defendas (Fotis Edit Újvári) mian senkulpecon. Kio solvos la problemon, tio ne estas, ke Osmo Buller kaj Renato Corsetti uzu sian famon en UEA-medio por mortigi en Esperantujo, kiel Osmo Buller asertis tion al Renato Corsetti jam en novembro 2000 “Ni „ion faru, ke tiu ulo (tiel ili nomis min) ne havu estontecon en Esperantujo”. Ne tiel oni traktu la problemon inter ili kaj mi. Kion oni faru, tion mi jam multfoje proponis, sed ili rifuzis: starigi arbitracian komisionon, kiu zorgu pri la afero. Nur tio Petra Smidéliusz instruas solvos la problemon. Sen tio, ili daμre ekspluatos UEA-mem- Formi Esperanto-kulturmana•erojn brojn por premi „iam la malplej fortan, sed •is kiam? Estas vero, ke mi pli silentas ol parolas „ie do ankaμ en En la universitato de Szeged en septembro 2010 ekos faka „iuj kunvenoj, kiujn mi partoprenas. Estas vero, ke mi dorm- formado de organizantoj de Esperanto-eventoj. La lingva pre- etas en kunvenoj, „ar „iam miaj noktoj estas tro mallongaj. paro de la studontoj komenci•is fine de februaro. Estas vero, le mi aspektas kamparane „ie. “Vesto homon En la studprogramo de la Andragogia Instituto de la Uni- prezentas” kaj “Kapu„o mona†on ne faras”. Diri, ke la kvint- versitato de Szeged montri•is eblo je universitatnivela trejn- esenco de miaj aferoj estas mono, estas ne•uste. Kio „e Osmo ado de Esperanto-kulturmana•eroj. Buller kaj Renato Corsetti. Tie „i mi ne volas reiri al la ka›aj La nova studformo estas unujara, oficiala universitata manipuladoj de Osmo Buller kaj Marvin Stanley pri mono de kursaro. En la tria studjaro de la Andragogia Fako unu grupo UEA, kaj pri fingrumado de Renato Corsetti en la monujoj de de la studentoj („. 15-20 personoj) havos eblon speciali•i pri UEA-fonda±oj. organizado de Esperanto-eventoj. La celoj de la nova fako Mia salajro kiel instruisto ebligas al mi vivteni min kaj estas: instrui al la studentoj la internacian lingvon je almenaμ mian familion: nun unu edzino, unu filo kaj unu filino. Per •i B2-nivelo kaj partoprenigi ilin en kiel eble plej multe da mi ne povas havi propran domon. Kiun mi havas nun, tiu Esperanto-aran•oj, por ke laμ propraj spertoj kaj la lernitaj estas donaco al mi, kaj •i estas en la stato en kiu •i estis „e la fakaj konoj ili povu prepari•i je altnivela kaj profesia organiz- dono. Mi iam alpruntis en banko kaj a„etis motorciklon por ado de aran•oj kaj programoj de la Esperanto-movado. fari motortaksion cele gajni iom da mono, sed pro mia amo al Por la lingva preparo ni petis helpon de Katalin Kováts, Esperanto, mi vendis •in, kaj per la mono konstruigis laμ kies konsilo la lingvan preparlaboron de la studentoj ni „ambreton en mia domo, ke Afrika Oficejo povis trovi lokon komencis jam duonjaron antaμ ol la studoj oficiale ekos. dum kvar jaroj. Mi respektas en homo ne ri„a±on, sed bonan Kadre de tio 12 studentinoj partoprenis 3-tagan intensan konduton, kaj •uste tio iel mankas „e Renato Corsetti kaj semajnfinan kurson (24 lecionoj po 45 minutoj) sub la gvido Osmo Buller. de Petra Smidéliusz. La studentoj •uis kaj pozitive akceptis la Osmo Buller •is 2005 neniam interesi•is pri Afrika baze rektmetodan instruadon de la movade aktiva juna lingvo- Agado, kaj e„ nun plu estas tiel. Por li Afrika Agado ne estas instruistino, pli-malpli sama•a kun ili. ‹i instruis la bazajn rendimenta al UEA. Kiel povis li ion scii pri la starigo de gramatikajn kaj leksikajn elementojn de la lingvo, enkondu- Afrika Oficejo en Togolando, kaj •in gvidi? Nur Hans Bakker kis la studentojn en la movadhistorion de la Internacia lingvo kaj mi „ion iniciatis. Kiam „io estas preta, venis Osmo por kaj gustumigis al ili „efe la junularajn aran•ojn. La partopren- akapari •in kaj e„ Instituton Zamenhof. Neniam al tio oni intoj estis preparitaj memstare plulerni, uzante www.lernu.net cedu, kaj tia submeti•o al Osmo Buller tute ne eblos. Afrika kaj aliajn retajn eblojn, vortarojn, komunikkanalojn. Agado sendependi•u, „ar estas tro da ludoj per •i. Ekde septembro de 2010 la grupo havos Esperanto-lin- Feli„e multaj afrikaj esperantistoj nun komprenas „ion kaj gvokurson sub la gvido de Ildikó Ladányi. Kun la organizanto disi•as de la politiko de UEA-gvidantoj en Afriko. La maro de la projekto, Edit Újvári, la grupo lernos ankaμ pri movad- da intervenoj pri la unui•o de afrikaj esperantistoj devus ebl- historio kaj partoprenos kurson de Petra Smidéliusz pri faka igi al UEA-gvidantoj revizii sian konduton al afrikaj esper- komunikado per Esperanto. La grupanoj studos hungare antistoj, ankaμ kiuj estas homoj tre kapablaj, kompetentaj sur ankaμ fakajn studobjektojn kadre de la kursprogramo de multaj terenoj. Estas certe, ke la nunaj movoj de afrikaj esper- event-organizado. antistoj por la unuigo de afrikaj esperantistoj donos grand- Edit Újvári egajn sukcesojn al Afrika Agado. Eksterafrikanoj nur observu la iradon de la aferoj, ne provante ion sapei, „ar neniu povas 10 mar 2010 post longa malsano en Kaμno forpasis malhelpi malsupren veni lavangon. ®eslovas Liubomiras Tru£ionis (1937–2010) Fine, UEA-gvidantoj konsideru mian proponon pri starigo fakulo pri grundplibonigo, esperantisto ekde 1959, li aktiv- de arbitracia komisiono, ke la problemo inter Osmo Buller/ i•is en 1988 kaj iniciatis en 1989 fondon de la E-klubo Revo Renato Corsetti kaj mi estu traktita. Triumfos nek mi nek ili (Panev¡ys), kiun poste li dufoje prezidis. Li kunfondis la sed la vero. Sukcesu ne kontraμhomaj agadoj, sed klopodoj E-eldonejon en Panev¡ys, tradukis kaj redaktis, eldonis la bonaj por la progreso de la homaro. Esperanto sukcesu „iam, informilon Lumturo. Ni funebras kaj kondolencas. ankaμ en Afriko. Gbeglo Koffi 8 Tribuno Kiel efike retumi? kiel la plej agordebla retumilo. ¤i estas ankaμ ver›ajne la plej “Esperanta” retumilo kaj ne nur pro ekzisto de la traduko al Retumilo estas programo, sen kiu la uzado de interreto Esperanto. Pere de aldone instaleblaj programoj vi povas apenaμ estus imagebla. Ni uzas •in por ser„ado de informoj aran•i, ke dum tajpado de tekstoj en tiu „i retumilo, •i kont- en la reto, por vizitado de niaj ›atataj pa•aroj, por kontrolado rolu •ustecon de entajpataj Esperanto-vortoj. Ekzistas ankaμ de retpo›to k.s. Por multaj uzantoj, kiuj havas malgrandan programetoj, pere de kiuj eblas pli facile meti supersignojn en sperton pri komputiloj, la vortoj “interreto” kaj “retumilo” la pa•aroj…. ‚u verki pli… ofte estas sinonimoj. Oni e„ ofte ne konscias, ke temas nur pri simpla programo, kaj ke ekzistas pluraj specoj de tiuj progra- Opera moj. Oni povas elekti tiun retumilon, kiu plej bone kovras Kreanto: Opera Software bezonojn de “sia posedanto”. Inter ret-uzantoj ofte aperas Retejo: http://www.opera.com/ disputoj pri tio, kiu retumilo estas la plej bona, rapida kaj browser/ sekura. Ni preparis en tiu „i artikolo etan superrigardon pri la Unue aperis en la jaro 1994. Lon- plej konataj ekzistantaj retumiloj kun kelkaj niaj komentoj kaj gan tempon tiu „i retumilo estas pag- sugestoj: enda, sed ekde la jaro 2005 preskaμ „iuj versioj de tiu „i programo estas disvastigataj tute sen- Google Chrome page. La retumilo funkcias en „iuj operaciumaj sistemoj kaj Kreanto: Google haveblas en multaj lingvoj. ¤i same kiel la aliaj supre priskrib- Retejo: http://www.google.com/chrome itaj retumiloj subtenas instaladon de aldonaj programetoj, kiuj Tio estas unu el la plej junaj retum- signife pligrandigas funkciaron de la programo. Ekzistas ver- iloj. Unua test-versio de tiu retumilo sioj de tiu „i retumilo por po›telefonoj, po›komputiloj ks. aperis en la jaro 2008. ¤i estas senpaga, havas malfermitan kodon kaj •i estas Safari unu el la plej rapidaj retumiloj. La programo unue aperis por Kreanto: Apple Inc. Vindozo kaj pro tio •i plej bone •is nun funkcias •uste en tiu Retejo: www.apple.com/safari/ operaciuma sistemo. Tamen lastatempe komencis evolui Unue la programo estis ellaborita por la ankaμ versioj por Linukso kaj Mac OS, sed tiuj program- operaciumaj sistemoj de Makinto›o: Mac versioj estas ankoraμ en “beta”-versio. La funkciaron de la OS X, sed nuntempe ekzistas versioj ankaμ programo eblas pligrandigi pere de aldone instaleblaj program- por Vindozaj komputiloj. La tuta aspekto etoj. La programo estas tradukita jam al multegaj lingvoj, sed kaj „iuj elementoj estas faritaj en la stilo de la operaciuma Esperanto bedaμrinde daμre mankas en la listo. sistemo Mac OS X. La programo estas tute senpaga kaj ankaμ subtenas instaladon de aldonaj programetoj. Internet Explorer Kreanto: Microsoft Do, kiel videblas, la retumiloj estas diversaj, same kiel Retejo: www.microsoft.com/windows/ iliaj funkcioj. Ne estas celo de la artikolo igi legantojn uzi iun internet-explorer specifan retumilon — nur doni bazajn faktojn pri la plej kon- La plej populara retumilo en la mon- ataj, por povi decidi, „u daμre uzi sian malnovan (kaj eble ne do, kiun oni komencis ellabori en la jaro sufi„e sekuran, rapidan…), aμ eble instali novan, kiu povas 1995. La programo i•is populara „efe pro pliefikigi laboron kun interreto. La aμtoroj de la artikolo mem tio, ke •i •is nun estis parto de Vindozo — la plej populara uzas plejparte Firefox pro tio, ke •i tiom bone kongruas kun operaciuma sistemo. Por uzado de la programo oni kutime Esperanto, kaj Chrome pro •ia rapideco kaj stabileco. Ajn- bezonas a„eti Vindozon. La funkciaro de la retumilo en lastaj okaze sendepende de tio, kiun retumilon vi plej ›atas, ni reko- versioj estas plilar•igebla per instalado de aldonaj program- mendas, ke vi ne forgesu •isdatigi vian retumilon al la plej etoj. La „efa problemo estas, ke ankoraμ multaj ret-uzantoj lasta versio. Tiamaniere vi povos eviti amason de diversaj daμre uzas tre malnovajn versiojn de tiu „i retumilo, kiuj problemoj, interalie ankaμ pri sekureco. enhavas multe da sekur-truoj kaj malbone subtenas la nunajn Jevgenij Gaus, Peter Balá normojn, kiuj estas uzataj por kreado de ret-pa•aroj. Pro tio tre ofte oni ne povas •ui „iujn funkciojn de nunaj modernaj KCE: Seminario pri informado kaj interaktivaj pa•aroj. Explorer estis dum longa tempo ja plej uzata kaj konata retumilo, aliflanke ankaμ unu el malplej Lu Wunsch-Rolshoven gvidis semajnfinon pri informado sekuraj kaj rapidaj. Ankaμ pro tiuj •iaj ecoj multaj homoj en Kultura Centro Esperantista, kiun 27–28 feb 2010 parto- “migris” el •i kaj ekuzis aliajn retumilojn, „efe Firefox. prenis kadroj kaj aktivuloj el Francio, Italio, Svedio, Svislan- do. Unu el ili, sen. Bertil Nilsson, tiel priskribas la aran•on: Mozilla Firefox “‚u informi por varbi varbanton por nia laboro plibonigi Kreanto: Mozilla Foundation la mondon? Aμ informi por doni al la publiko ›ancon ri„igi Retejo: www.mozilla.com/firefox sian vivon per esperanto? Dum du tagoj Wunsch-Rolshoven, Tio estas senpaga retumilo, kiu estas gvidanto de EsperantoLand, montris kiel la du celoj postulas ellaborata ekde la jaro 2004. La retumilo malsamajn alirojn kaj donas grave diferencajn rezultojn. Al- funkcias en „iuj operaciumaj sistemoj done la partoprenintoj ricevis multajn praktikajn konsilojn”. kaj estas tradukita al multegaj lingvoj, La trejnado precipe enfokusi•is al la intervjuado. La deba- interalie ankaμ al Esperanto! Dank’ al ekzisto de amasego da to estis vigla kaj reciproke stimula. aldone instaleblaj programetoj, tiu „i retumilo estas konata HeKo Tribuno 9 Vera trezoro de oficista sa•o: la Varsovia cenzuristo M.F. Zamenhof de Aleksander Kor±enkov

I. el la Ministerio pri Popola Klerigo estis estis disportataj al la lo•ejoj de la transdonitaj al la Ministerio pri Internaj cenzuristoj de la 17a •is la 19a En la marta Ondo mi rakontis pri la Aferoj, kies kerno estis la polica apara- horo kaj estis reprenataj la sek- ›tatoficista kariero de Mark Fabianovi„ to. La „efa cenzura organo i•is la ‚efa van frumatenon. Tio daμris dum Zamenhof en la Ministerio pri Popola Administrejo pri Presaferoj (‚AP) en la tuta jaro, inkluzive de la unua Klerigado de Ruslando. ‚i-foje temos Peterburgo, al kiu subi•is lokaj cenzuraj Paska tago. Aldoni•is ekstrema pri lia servado en la Ministerio pri Inter- komitatoj. harfendemo de la loka estraro, naj Aferoj. La Varsovia Cenzura Komitato kiu „ikane kro„i•is ne nur al arti- Privat nur mallonge skizis •in en sia (VCK)10 estis establita la 17an de sep- koloj kaj verkoj, sed e„ al apartaj „arma stilo sen iuj ajn faktoj: tembro 1869 laμ la ukazo de Aleksandro bildoj, etaj informoj kaj versa±oj, surbaze de la cenzura oficejo kaj la kaj preskaμ al apartaj frazoj. La Baldaμ vidis la gefiletoj, ke la gazetfako, kiuj funkciis sub la egido de gazetara fako „e la kancelario de patro jam aldonis novan laboron la Varsovia Kleriga Departemento kaj la Varsovia •enerala gubernatoro al sia kutima korektado de kna- Konsilio de la Popola Klerigo de Pol- tiutempe okupi•is krom pri tra- baj skriba±oj: akceptinte plian lando. VCK ekfunkciis en februaro dukado de artikoloj en polaj cenzuran oficon, li „iuvespere 1870 kun Viktor Jakovlevi„ Fuks revuoj kaj ±urnaloj, kiuj povus sub la lampo malligis dikan ama- (1829–1891) kiel provizora prezidanto, interesi la estron de la lando, son da fremdaj gazetoj, kaj, pren- kiun unu jaron poste anstataμis Nikolaj ankaμ pri ser„ado de tute etaj ante ru•an krajonon en la mano, Ivanovi„ Ry±ov (1831–1905) restinta en eraroj de Varsoviaj cenzuristoj, tralegadis ±urnalon post ±urnalo. „i tiu posteno dum preskaμ 17 jaroj. kiuj estis registrataj en speciala Tian plian oficon oni komisiis al En VCK, kies oficejo trovi•is en alo kajero kaj raportataj al la estraro, li pro lia rimarkinda kono de de palaceto en la strato Miodowa ¹13, kiu siavice ripro„is la prezid- fremdaj lingvoj.1 laboris „irkaμ dek personoj. Ili okupi•is anton de la Komitato, kaj tiu Pro tio en Homarano2 la cenzurista ne nur pri la rutina prespermesado kaj ripro„is la cenzuristojn. ‚i tiuj agado de M.F. Zamenhof estis prezent- disvastigpermesado de „iuj lokaj pres- kompatinduloj, kiuj „iam estis ita surbaze de: a±oj, kio estis la „efa tasko de la ordina- sub la impreso de ripro„oj, atent- — La cenzuristo Marko Zamenhof raj cenzuraj komitatoj. Inter la labor- igoj kaj skoldoj, preskaμ perdis de Na†um Sokolov3, objektoj de VCK estis ankaμ surscen- la racion kaj faris absurda±ojn, — La mistero pri la cenzuristo igotaj dramoj (krom la ruslingvaj spek- pri kiuj mi sube rakontos. Krom Marko Zamenhof de Naftali Zvi Mai- takloj, traktataj en ‚AP), eksterlandaj la •enerala gubernatoro super la mon4 gazetoj abonataj tra la Varsovia po›tejo, Komitato pendis la Damokla (ambaμ represitaj kune5 dudek jarojn aliaj presa±oj ricevataj po›te, prelegoj glavo en la formo de la ‚efa post la unua aperigo), kaj oracioj, mapoj, bildekspozicioj — Administrejo pri Presaferoj, al kiu — Marko Fabianovi„ Zamenhof de en la dek Pollandaj gubernioj de Rus- pri ni plendis diversaj potenc- Adolf Holzhaus6, lando. havantoj, iukiale malkontentaj — la rememoroj de Maks Levite, Ne facila estis la cenzurista laboro. pri niaj agoj.11 kiuj aperis en la tradukoj de Josef ¥ristofor Vladimirovi„ Emmausskij Kohen-Cedek7, Natan ¥avkin8, sed plej (1851–?), kiu en 1876 eklaboris en VCK ‚i tiu priskribo de la cenzuristoj ne frue kaj plej plene sen mencio pri la tra- kiel subcenzuristo kaj poste (1899– kongruas kun la kli›a imago pri severaj dukinto9. 1911) estis •ia prezidanto, priskribis en „iopovuloj. ‚ar la cenzurista laboro Mi prenis el „i tiuj “klasikaj” tekstoj siaj rememoroj la laboron de la Varso- estis ne nur teda kaj “dan•era”, sed plurajn informojn •ustajn kaj erarajn. viaj cenzuristoj: ankaμ malbone pagata, la cenzurejestroj Nun, post la arkiva esplorado en Peter- malfacile povis trovi kompetentulon, burgo, mi kaptas la okazon por korekti Vere teruraj estis la kondi„oj, en kiu konsentus pri longa laboro en tiuj erarojn kaj aldoni novajn informojn. kiuj devis labori „i tiuj malfeli„aj kondi„oj. Unue ni vidu, kie kaj kiam cenzur- ›tatoficistoj. De la mateno oni istis la patro de d-ro Esperanto. devis trarigardi presprova±ojn de III. lokaj polaj perioda±oj „iutagaj II. kaj „iusemajnaj, legi presotajn Ry±ov, kiel „iu gvidanto, deziris havi manuskriptojn kaj eksterlandajn bonajn oficistojn en sia komitato. La Kadre de la reformoj en la 1860aj librojn, kaj vespere — suspektin- 4an de marto 1883 li sendis oficialan jaroj „iuj cenzuraj oficejoj en Ruslando dajn revuojn kaj ±urnalojn, kiuj leteron al la literaturisto kaj historiisto 10 Arkivo Jevgenij Mi†ajlovi„ Feoktistov (1829– de la serio Cenzuro en Ruslando: Histo- La propono de Ry±ov estis akceptita, 1898), kiu ekde la jarkomenco ekoficis rio kaj nuntempo, en kiu oni povas legi kaj la 27an de decembro 1885 Zamen- kiel la estro de ‚AP. ke Zamenhof laboris „e VCK ekde la hof ekplenumis la kromajn taskojn de la ‚i tiu letero estas la unua dokumento 12a de marto 1883 •is la 30a de septem- juda cenzurado „e VCK. Al lia antaμa en la “Afero” de Zamenhof en la bro 188818. 700-rubla salajro estis aldonita la Ruslanda ‹tata Historia Arkivo (RGIA) Ekde la fondo de VCK la verkojn en 500-rubla salajro de Cimmerman, kaj „i en Peterburgo. En •i Ry±ov petis la la judaj lingvoj en Varsovio cenzuris tiel lia suma salajro „e VCK i•is 1200 ‚APestron permesi al Mark Fabianovi„ Vladimir Vasiljevi„ Fjodorov (ankaμ rubloj jare. Zamenhof eklabori en VCK kaj argu- Feodorov, 1818–1879), antaμ la kristan- mentis jene: i•o nomata Cvi-Hir› Grinbaum. Laμ la IV. cititaj verkoj de Sokolov kaj Emmaus- … li, kiel •enerale klera homo, skij, kaj ankaμ laμ la disertacio de Emmausskij, kiu priskribis sufi„e kaj kiel konanto de la lingvoj Elja›evi„19, li estis tre klera. Fjodorov detale la laboron de Fjodorov kaj e„ rusa, pola, franca, germana kaj okupis la oficon de „efcenzuristo, trakt- aldonis anekdotecajn detalojn pri lia hebrea, povas doni gravan utilon ante „iujn hebreajn kaj jidajn presa±ojn labormaniero, tute ne menciis pri Cim- al la Komitato en la sfero de tra- kaj ankaμ librojn en la pola kaj germana merman kaj Zamenhof, supozeble „ar rigardado de la polaj, francaj kaj lingvoj. Fjodorov laboris •is la 3a de tiuj ne plentempe laboris en VCK. germanaj eksterlandaj period- novembro 1877; post lia eksi•o la Ankaμ Elja›evi„ skribas pri li nenion en a±oj, kaj poste ankaμ kiel plen- judajn eldona±ojn cenzuris alia kristan- sia 792-pa•a libro Registara politiko kaj umanto de la devoj pri cenzurado i•inta judo Isa†ar (aμ Berngard) Cim- judaj presa±oj en Ruslando, 1797–1917, de judaj presa±oj. <…> La instru- merman (aμ Zimmermann, 1813–1885), kaj pri Fjodorov li skribis kiel pri perso- ista ofico de s-ro Zamenhof ple- kiu mortis la 5an de decembro 1885. no, ne loke sed Ruslande eminenta. ne ebligas al li uzi sian tutan La 10an de decembro 1885 Ry±ov Sed Na†um Sokolov, kies gazeton posttagmezan tempon al cenzu- sciigis la morton de Cimmerman al Hacefira Zamenhof „iutage cenzuradis, raj taskoj. Doninte al li por prova Feoktistov kaj, referencinte al sia letero ne povis silenti pri li. Komparante la tri trarigardado kelkajn plej serio- de la 4a de marto 1883, el kiu ni jam cenzuristojn de Hacefira, li skribis, ke la zajn germanajn gazetojn, mi e„ citis, petis enoficigi la kunlaboranton de hebreaj scioj de Zamenhof “ne sufi„is pli certe konvinki•is, ke s-ro VCK s-ron Zamenhof kiel cenzuriston por esti cenzuristo kiel Feodorov, sed ili Zamenhof povos esti tre utila pri la eldona±oj en la juda lingvo (evi- estis tro multaj por esti cenzuristo kiel persono en cenzurado.12 dente, en la du judaj lingvoj: la jida kaj Zimmermann”, kaj daμrigis: La letero estis ricevita la 7an de mar- la hebrea) kun la suma salajro 1200 Liaj principoj ne akordi•is al la to 1883, kaj jam la 12an de marto la rubloj jare. Li aldonis: reguloj de la malnova cenzuro, ministro pri internaj aferoj grafo Dmitrij … s-ro Zamenhof, laboranta en kiu „iumomente ›anceli•is kaj Andrejevi„ Tolstoj (1823–1889) sub- la Komitato ekde la 15a de marto ›an•i•is; lia precizeco kaj rigor- skribis dokumenton13 laμ kiu al la 1883, per sia persisto kaj per tute eco kaμzis murmuradon kaj plen- instruisto de la germana lingvo en la •usta kompreno pri la devoj, dojn. Kaj lia lojaleco, patriot- Varsovia 1a Vira Progimnazio Zamen- komisiitaj al li, plej bone reko- ismo kaj singardemo kontraμ la hof estis asignita jarsalajro 700 rubloj mendis sin, kio servas kiel [ne- registaro ne sufi„is, por eviti pro lia cenzurista laboro en VCK. La legebla vorto] garantio pri tio, ke konjektojn kaj suspektojn. Li 15an de marto 1883 Feoktistov komuni- li kun plena konscienco rilatos al forstrekis „ion forstrekeblan kaj kis „i tiun decidon al Ry±ov14. la devoj de la juda cenzurado, „ion neforstrekeblan. Tiutempe ‚i tiu “malkovro” montris, ke eraris kiu, kiel konate, pro la eksklu- mi jam skribis la plimulton de la Holzhaus, skribinta, ke Zamenhof ekla- ziva specialeco kaj karakteriza gazeto, ne subskribinte per miaj boris kiel “cenzuristo por hebreaj kaj aparteco, postulas pruvitajn komencaj literoj, kaj — pardonu judaj gazetoj” en 187815; kaj mi ripetis moralajn kvalitojn de la persono, al li Dio — plej ofte mi devis tion en Homarano, kvankam mi tre bone al kiu •i estas konfidata.20 skribi du-tri fojojn, la unuan konis la Waringhien-an datigon: Li kronis tiun promocion, ating- La oficejo de la ante en 1882 la oficon de regna Varsovia Cenzura cenzuristo super la hebreaj eldon- Komitato tovi•is a±oj kaj gazeto en Varsovio16. en alo de la Decidigis min akcepti la Holzhaus- ‚efepiskopa palaco an version, sed ne la Waringhien-an, tio, (str. Miodowa 13), ke ankaμ Zofia Banet-Fornalowa, kiu, kies „efkontsrua±on laμ mi, devis kontroli „i tion en Varso- okupis la Varsovia vio, notis, ke “la tre respondeca kaj sin- romkatolika epis- dona patro akceptis en 1878 novan labo- kopo. En la sama ron de cenzuristo por Varsovio de alo estis ankaμ la hebreaj kaj judaj gazetoj kaj libroj”17. lo•ejo de la Nur post la prespretigo de Homar- prezidanto de ano, mi konati•is kun la kvara volumo VCK. Arkivo 11 fojon aμ la duan al la paperkorbo, Sokolov la 26an de januaro (la 7an „ar li •in malaprobis, la trian, al de februaro) 1888 aperigis en Hacefira la presejo. Plej rigora li estis kon- (¹22) rimarkindan artikolon. traμ la artikolaro: “Observanto Varsovio. Estas agrable al ni super la domo de Izrael”. Jam la sciigi, ke inter la ministroj, ofic- titolon li rigardis kiel arogant- istoj kaj ›tataj altranguloj, kiuj en econ kaj malrespekton kontraμ la la komenco de la nuna kristan- cenzuro. Mi nun ne povas kon- kalendara jaro ricevis ordenojn stati, „u mia opinio estis •usta aμ de nia supera registaro en nia mal•usta, sed dum jaroj mi havis lando, estas ankaμ nia tre sa•a la firman konvinkon, ke „ion frato, gimnazia instruisto kaj altvaloran li forstrekas kaj „ion ›tata cenzuristo, lia alta mo›to malklaran li aprobas. Mi „iam M.F. Zamenhof, kiu ricevis la devis danci sur ›nuro, teksi mal- ordenon “Anna de la tria grado” dikajn fadenojn, por interne de la (çà îòëè÷íî-óñåðäíóþ pro sia fadenbulo ka›i la kernon de la granda diligenteco en ›tata serv- ideo, kiun mi preferus diri — e„ ado ñëóæáó è îñîáûõú tiam, en la tempo de la bibli-fraz- òðóäîâú27). Tiu „i kara homo a±a esprimmaniero — plej simple; estas modelo pro siaj kapabloj sed tion la cenzuro ne allasis. kaj virtoj, kaj malmultaj estas la Se s-ro Zamenhof ne estus Sokolov panegiris sian cenzuriston Mark homoj, kiuj similas al li, „ar per vera trezoro de oficista sa•o, kiel Zamenhof kaj ties gefilojn Lazarj kaj Avgu- sia granda laboro sur la kampo li fakte estis, tiam li e„ unu stina en Hacefira, sen scii, ke post kelkaj de scienco kaj literaturo li akiris monaton ne okupus la cenzuran monatoj li havos novan cenzuriston. „i tiun sukceson, kaj lia dekstra oficon. Ke li •in multajn jarojn mano ebligis al li supreniri la okupis, tio estis miraklo de lia Lejb Citron skribis en Malantaµ la kur- ›tuparon de la elturni•emo •is la mirinda talento — per tiu mirak- teno25, ke Zjusmen multe helpis judajn loko sur kiu li staras nun, servan- lo li staris, kaj pere de •i li daμre verkistojn kaj konfidencis al judaj te en du altaj postenoj. Tio •is starus, se tio dependus sole de „i komunumaj aktivuloj la planojn kiujn la nun neniam estis vidata en nia tiu oficejo. Sed super li ja estis Ruslanda registaro havis pri judoj. Sed lando sur ›ultro de unu el niaj kontrolanto, kaj tiu lin multe ankaμ Citron — same kiel Sokolov kaj fratoj. „ikanis, •is li sukcesis forpu›i lin Elja›evi„ — skribis, ke Zjusmen estis Ankaμ inter la aμtoroj de sa•aj de lia ofico.21 drinkulo. Laμ Kac, en rerakonto de verkoj la sa•ulo Zamenhof fam- Elja›evi„, Zjusmen pro trodrinkado ofte i•is per siaj utilaj verkoj, kiuj Temas pri tio, ke krom al la estroj de prespermesis librojn sen legi ilin. La estis akceptitaj en ›tataj lernejoj siaj cenzuraj komitatoj, la lokaj judaj finon de lia kariero en ‚AP metis la fare de la ministro pri klerigo, kaj cenzuristoj estis respondecaj ankaμ al la ekstreme ortodoksa hebrea verko Isur „iuj „i verkoj donas honoron al judaj cenzuristoj „e ‚AP, kies tiutem- ve-heter he-aru†, kiun li prespermesis, ilia verkinto. La plej a•a filo de pan nomliston ni prenas el la libro de ne sciante ke •i enhavas, interalie, mal- tiu „i sa•ulo estas la fama d-ro Elja›evi„: Pavel Margolin (15 feb 1875 permeson al la judoj estingi incendion L. Zamenhof, nia samurbano, – 10 apr 1887), Naum Rappoport (1 feb en nejudaj domoj sabate kaj aliajn simi- kies gloron oni ±us disfamigis, 1883 – 1 feb 1891), Nikandr Zjusmen lajn aferojn. Post la maldungo Zjusmen kaj ankaμ lia plej a•a filino28,la (10 apr 1887 – 31 okt 1890).22 Ili (same forveturis eksterlanden, ne redoninte al plej kara el la junaj virinoj, Ojgu- kiel ilia antaμulo, la fama Jakov Alek- ‚AP kelkajn oficajn dokumentojn26. sta Zamenhof, akiris altan ran- sandrovi„ Brafman) estis judoj baptitaj Oni scias nenion pri la posta vivo de gon, ricevinte la postenon de rusortodokse. „i Zjusmen, sed supozeble li revenis al instruistino en gimnazio, kiel ni La kontrolanto, aludita de Sokolov, Ruslando, „ar en la reto estas trovebla jam menciis en Hacefira.29 estis Nikandr Vasiljevi„ Zjusmen (ne fragmento de lia artikolo el Du†ovnyj Zusmen, kiel Sokolov skribis; ruse Vestnik (1900, ¹43), en kiu Zjusmen Sed jam densi•is nuboj super la kapo Çþñìåí, sed ne Çóñìåí). Oni konas indigni•as pro disipado de multa mono de la “eminenta klerulo”. ‹an•i•is liaj malmultajn faktojn el lia biografio, por kristanigo de duonsova•aj popoloj, estroj en Peterburgo kaj en Varsovio. krom tio ke li estis judo, akceptinta la dum inter la judoj oni tute ne faras La unuan ›an•on ni jam menciis: La rusortodoksan eklezion, fininto de la kristanan misian laboron. 10an de aprilo 1887 anstataμ Pavel kristana seminario en Kazano. Elja›evi„ Tamen nin interesas ne lia zorgo pri Vasiljevi„ Margolin en Peterburgo ekla- skribas pri liaj rilatoj kun Rappoport kaj (ne)kristani•o de la Ruslandaj judoj, sed boris Zjusmen. Zjusmen estis malkon- pri la skandaleca fino de lia nelonga lia rolo en la sorto de Mark Fabianovi„ tenta pri M.F. Zamenhof, kiu en 1887 cenzurista kariero kaj referencas al la Zamenhof. permesis aperigon de satira poemo artikolo de B.Kac23, kiun mi ne sukcesis ‹tono el la koro de Abraham Goldfaden trovi. V. en la jidlingva cionisma publika±o Der Na†um Sokolov en sia citita (kaj Jidi›er Veker (La Juda Vekanto). citota) verko skribis pri Zjusmen tre La jaro 1888a komenci•is tre bone Zjusmen atendis taμgan pretekston por negative. Sed laμ Josef ‹emer24, ‹muel por la 50-jara ›tatoficisto Zamenhof. maldungi lin. 12 Arkivo La dua ›an•o okazis en Varsovio: la manskribita klarigo pri tio, ke post „i tiu Kaj la ›afo por la brulofero — 3an de decembro 1887, kiam la 28-jara numero la eldonado estis portempe mal- post tiom da klopodoj kaj fina novedzo Lazarj Zamenhof festis sian permesita pro la artikolo pri la morto de klarigo de la miskompreno — 28-jari•on, „esis la preskaμ 17-jara la Aμstria-Hungaria imperiestro Frede- estis S-ro Zamenhof. Kial? Mi VCK-prezidado de Nikolaj Ivanovi„ riko (¹126) kaj pro la artikolo pri judaj tion ne scias •is la nuna tago.33 Ry±ov, la protektanto de M.F. Zamen- komercistoj en Varsovio (¹137). Do, hof. Kiel la prezidanto ekservis Ivan ne temas pri kontraμdrinkada teksto. Resume, la fermon de Hacefira kaj Konstantinovi„ Jankulio (1847–1912), Josef ‹emer atente trarigardis la ori- la maldungon de Zamenhof kaμzis ne la kiu antaμe gvidis la gazetaran fakon „e ginalajn hebrelingvajn tekstojn de la artikolo de Frenkel pri drinkado, sed la la kancelario de la Varsovia •enerala verkoj de Sokolov kaj de ‹muel Lejb materialo pri la kunordigendeco de la gubernatoro (vi memoras, ke „i tiun Citron, el kiuj Maimon aperigis frag- juda komercado. En ordo, sed restas fakon Emmausskij denuncis pri „ikana- mentojn, kaj trovis en ili neniun aludon demandoj: do de VCK). pri drinkemo de la imperiestro, nek pri 1. ‚u Maks Levite fantaziis pri la La duafojan ordenigon (kiu, inter- la kvinmilrubla pago de Zamenhof. germana gazeto? alie, altigis lian pension) post kelkaj Ankaμ Sokolov skribis, ke Hacefira 2. Kiam Zamenhof estis maldung- monatoj sekvis malagrabla okaza±o. estis portempe fermita pro la jam menci- ita? Unue skribis pri •i Maks Levite, filo ita artikolo pri konkurenco de judaj 3. ‚u Zamenhof kaj Sokolov pagis de Josef kaj Rozalja Levite (Rozalja komercistoj en Varsovio: korupta±on al Zjusmen? estis fratino de Klara Aleksandrovna La respondon al la tria demando ni Zamenhof, do bofratino de Lazarj Mar- ‚i tiun demandon ni pritraktis ne evidente ne povos ekscii, „ar ne estas kovi„ Zamenhof): pro ia negoca intereso, sed sole imageble, ke „i tiu korupta±o, se vere por plibonigi la ekonomian sta- donita, estis dokumentita kaj enarkivig- En unu numero de la “Berliner ton. La Varsoviaj judoj okupadas ita. La respondojn al la unua kaj dua Tageblatt” aperis anonco pri iuj sin pri kelkaj gravaj bran„oj, demandoj mi ser„is en RGIA. alkoholaj drinka±oj, dirante ke la inter ili tiu de teksa±oj. Tiu plej fama a„etanto de ili estas la bran„o povus floradi, povus pli VI. tiama caro Aleksandro la Tria. bone efiki „e negocistoj, komizoj La rusa registaro akuzis la cenzo- kaj laboristoj, se •i estus submet- Danke al la “Afero” de Zamenhof ni ron Zamenhof, „ar li enlasis tiun ata al certa regularo, sed la kon- scias tion, kion Maimon ne sciis. Mark anoncon, kiu ofendas la nomon kurado ne allasis. La judaj Zamenhof havis en VCK du taskojn: de la caro, en Rusujon. Minacis komercistoj havis nek kernon de cenzurado de la germana gazetaro, al li granda puno, kaj por savi lin organizo, nek sentis neceson de venanta po›te al Varsovio; kaj cenzur- lia filo Lazaro donis al li la komuna agado. Kelkaj komerc- ado de libroj kaj gazetoj en la hebrea kaj sumon de 5000 rubloj, t.e. prok- istoj do komencis skribi pri tiu jida lingvoj, presataj en la Vistulaj simume la tutan sian pose- demando. Mi opiniis, ke afero ne gubernioj. don…30 koncernanta politikon, religion En la “Afero” ni trovas du apartajn Sekve de tiu “ofica peko” aμ la eksteran judan demandon, informojn (ruse “Spravka”): M.F. Zamenhof estis maldungita el la ne donus pretekston al la cenzu- 1. La 21an de majo 1888 cenzura komitato. ro. Mi tute eraris. Per ia ±ongl- M.F. Zamenhof estis liberigita de la Maimon malakceptis la version de ado, supera instanco kaptis du cenzurado de germanlingvaj eldona±oj, Levite, „ar, laμ li, Zamenhof cenzuris malsamajn aferojn, faris konglo- kaj restigita nur „e la cenzurado de judaj eldona±ojn jidajn kaj hebreajn, ne ger- mera±on kaj pruvis, ke per „io „i eldona±oj kun nur 500-rubla jarsalajro, manajn. Maimon ligis la maldungon de oni celas prezaltigon kaj bojko- anstataμ la antaμa 1200-rubla.34 Zamenhof kun tiutempa provizora fer- ton kontraμ la klientaro. E„ en 2. La 30an de septembro 1888 mo de Hacefira. Maimon, esplorante la son•o tia ideo neniam venis al la M.F. Zamenhof estis maldungita kiel temon drinkado, trovis en la numeroj verkintoj de la nomitaj artikoloj. cenzuristo de judaj eldona±oj en VCK.35 ¹199–200 kaj 202 de Hacefira artiko- Pri tiu ±onglado mi eksciis Montri•is do, ke pravis kaj Levite lon de J. Frenkel pri malutilo de drink- post la okaza±o, post la dekreto. pri la artikolo en germana gazeto kaj ado por la homo. Laμ Maimon en la Tio estis en la jaro 1888. ‚io Sokolov pri la artikolo en Hacefira — Ruslandaj kondi„oj la “homo” povus estis presita kun la permeso de la ambaμ estis prespermesitaj de signifi la “caron” kaj do esti taksita kiel Varsovia cenzuristo. S-ro M.F. Zamenhof, kaj pro ambaμ perme- ofenda akuzo de la imperiestro pri drink- Zamenhof ne supozis, ke li per- soj li suferis. Li estis liberigita de la ado, precipe „ar Zjusmen mem estis mesas krima±on. La verkintaj taskoj en VCK dufoje: en majo kiel ger- drinkema31. komercistoj, kiuj tiun temon pri- manlingva cenzuristo, kaj en septembro ‚i tiu supozo de Maimon estas mal- traktis, intencis reguligi kaj ord- kiel cenzuristo en la judaj lingvoj. facile kredebla. ‚ar la eldonado de igi la konkuradon inter la judoj, Samtempe ni ricevis respondon al la Hacefira estis „esigita post ¹202, aper- ke •i ne estu senbrida, sed estu, dua demando. Mark Fabianovi„ Zamen- inta la 13an (25an) de septembro, Josef ekzemple, kiel la konkurado „e hof definitive forlasis la laboron en ‹emer speciale trarigardis •in32 kaj tro- la kristanoj — kaj jen venis la VCK la 30an de septembro 1888, sed ne vis la artikolon pri vino tute sensignifa. dekreto, fermi la gazeton por tri la 12an de decembro 1888 (t.e., la 30an Sed sur la unua pa•o de la biblioteka monatoj. de novembro laμ la Julia Kalendaro), numero, kiun legis ‹emer, trovi•as <…> kiel asertis Holzhaus36. Arkivo 13 Kio okazis poste? Na†um Sokolov Referencoj kaj notoj plu rakontis: 1. Privat E. Vivo de Zamenhof. 6a eld. Rotterdam: UEA, 2007, p. 26. (Efektive, „i tiu Mi vizitis, kompreneble, S-ron eldono estas ne la 6a, sed la 7a.) Zamenhof. Li sciis ne pli multe 2. Kor±enkov A. Homarano: La vivo, verkoj kaj ideoj de d-ro L.L. Zamenhof. Kali- ol mi. Kiel kutime li estis kvieta, ningrado: Sezonoj; Kaunas: Litova Esperanto-Asocio, 2009. laμetiketa. Nervozecon oni 3. Sokolov N. La cenzuristo Marko Zamenhof / Trad. el la hebrea N.Z. Maimon // La rimarkis sole en tio, ke li fumadis Nica Literatura Revuo, 1959, ¹3, p. 83–89. aron da cigaredoj, unu post la 4. Maimon N.Z. La mistero pri la cenzuristo Marko Zamenhof // La Nica Literatura alia. “Detalojn mi ne scias — li Revuo, 1959, ¹4, p. 131–140. diris — mi ne scias, kion ili tie 5. Maimon N.Z. La ka›ita vivo de Zamenhof. Tokio: Japana Esperanto-Instituto, 1978. volas. Tiu kontrolanto evidente 6. Holzhaus A. Doktoro kaj lingvo Esperanto. Helsinki: Fondumo Esperanto, 1969, ion volas. Estas necese veturi p. 7–18. tien”. Do, ek al Peterburgo!37 7. Levite M. Memora±oj pri nia majstro / Trad. el la hebrea J. Cohen-Cedek // The British Esperantist, nov-dec 1952, p. 221–222. (Faksimila represo: Ludovikologiaj Sokolov en plia rakonto (necitita de biografietoj / Komp. Itô Kanzi. Kioto: Ludovikito, 1987, p. 88–89.) Maimon, sed retrovita, tradukita kaj ret- 8. Levite M. Memoro pri mia onklo L.L. Zamenhof / Trad. el la hebrea N. Havkin // sendita al mi de Josef ‹emer) rakontis La Revuo Orienta, 1957, ¹4, p. 102–103. pri sia veturado al Sankt-Peterburgo, pri 9. Levite M. Memora±oj pri Dro. L.L. Zamenhof // Interna Bulteno [de Palestina la renkonti•oj kun Zjusmen (kun inte- Esperanto Ligo], 1944, ¹1, p. 9–11. Àíòîíîâ Â., resaj detaloj pri lia biografio, kiujn ›ajne 10. La informoj pri VCK estas prenitaj plejparte el la ruslingva studo: Ãðèí÷åíêî Í., Èçìîçèê Â., Ïàòðóøåâà Í. Ìàòåðèàëû äëÿ áèîáèáëèîãðàôè÷åñêîãî ne konis Elja›evi„), sed li skribis nur pri ñïðàâî÷íèêà “Öåíçîðû Ðîññèéñêîé èìïåðèè. Êîíåö XVIII — íà÷àëî XX âåêà” // Öåíçóðà â siaj klopodoj repermesigi Hacefira, Ðîññèè: Èñòîðèÿ è ñîâðåìåííîñòü: Ñá. íàó÷í. òðóäîâ. Âûï. 4 / Ñîñò. Ì. Áåíèíà, nenion pri M.F. Zamenhof, nek pri ties Ì. Êîíàøåâ, Í. Ïàòðóøåâà. ÑÏá: ÐÍÁ, 2008. Ñ. 373–471. korupta±o. 11. Ýììàóññêèé Õ.Â. Èç âîñïîìèíàíèé âàðøàâñêîãî öåíçîðà // Öåíçóðà â Ðîññèè â Kion faris la maldungita cenzuristo êîíöå XIX — íà÷àëå XX âåêà: Ñá. âîñïîìèíàíèé / Ñîñò. Í. Ïàòðóøåâà. ÑÏá: Ä. Áóëà- Mark Zamenhof?.. íèí, 2003. Ñ. 69–70. (Tradukis el la rusa A. Kor±enkov) Eksciinte pri sia maldungo, Mark 12. ÐÃÈÀ. Ô. 776, îï. 20, ä. 582. ë. 1-2. Zamenhof skribis “humilan peton” al 13. ÐÃÈÀ. Ô. 776, îï. 20, ä. 582. ë. 8. Feoktistov38, kiun vi trovas en la apuda 14. ÐÃÈÀ. Ô. 776, îï. 20, ä. 582. ë. 9. pa•o. (‹ajnas, ke unuafoje ni povas vidi 15. Holzhaus A. Doktoro kaj lingvo Esperanto, p. 11. la manskribon de la patro, kiu estas mul- 16. Waringhien G. 1887 kaj la sekvo… Antverpeno: TK; La Laguna: J. Régulo, 1980, te pli klara ol tiu de la filo.) p. 11–12. 17. Banet-Fornalowa Z. La familio Zamenhof. La Chaux-de-Fonds: Kooperativo de Sed lia peto ne estis kontentigita. Literatura Foiro, 2000, p. 17. Liajn taskojn ekde la 30a de septembro 18. Öåíçóðà â Ðîññèè: Èñòîðèÿ è ñîâðåìåííîñòü. C. 429. 1888 ekplenumis eksa Suvalkia rabeno 19. Ýëüÿøåâè÷ Ä.À. Ïðàâèòåëüñòâåííàÿ ïîëèòèêà è åâðåéñêàÿ ïå÷àòü â Ðîññèè, Solomon Osipovi„ Zeligman (1835–?), 1797-1917: Î÷åðêè èñòîðèè öåíçóðû. ÑÏá: Ìîñòû êóëüòóðû; Èåðóñàëèì: Ãåøàðèì, sed, kiel Zamenhof skribis al Feoktistov 1999. Ñ. 227–228. (Elja›evi„ citas ankaμ el la studo de Efraim Deinard Celem behe†al (vidu la suplementon), li ne intencis lon- aperinta en 1911 en New Orleans.) ge labori en VCK — post sep semajnoj, 20. ÐÃÈÀ. Ô. 776, îï. 20, ä. 582. ë. 11îá. la 19an de novembro, la verkojn en la 21. Maimon N.Z. La ka›ita vivo de Zamenhof, p. 147. lingvoj hebrea kaj jida komencis cenzuri 22. Ýëüÿøåâè÷ Ä.À. Ïðàâèòåëüñòâåííàÿ ïîëèòèêà è åâðåéñêàÿ ïå÷àòü â Ðîññèè, 1797-1917. Ñ. 538. hebrea verkisto Abram Solomonovi„ 23. Kac B. Letoldot hacenzura ›el hasifrut haiisreelit (Re›umim vezi†ronot) // Fridberg (1838–1902), kiu dum 1883– Hatoren, 1923, Vol. 9, 10, 12. 1886 redaktis la hebrelingvan gazeton 24. Retmesa•o de Josef ‹emer, 5 maj 2009. Hamelic. 25. Citron ‹. Mea†orej hapargod: mumarim, bogdim, mitka†a›im. Vilno, 1924. Mark Fabianovi„ Zamenhof konser- 26. Ýëüÿøåâè÷ Ä.À. Ïðàâèòåëüñòâåííàÿ ïîëèòèêà è åâðåéñêàÿ ïå÷àòü â Ðîññèè, vis sian ›tatinstruistan postenon kaj sian 1797-1917. Ñ. 363–364. nobelecon kaj plu laboris en Varsovio 27. La rusaj vortoj estas kli›aj: “pro la perfekta kaj diligenta servado” kaj “pro specia- kiel gimnazia instruisto. laj taskoj”. Li emeriti•is dek jarojn poste en la 28. Gitla-Avgustina-Aμgusta-Ojgusta Zamenhof estis je du jaroj kaj duono pli juna ol alta ›tatoficista rango “›tata konsilisto” la plej a•a filino Fejgla-Fanna/Faina-Fania; vidu la liston de la infanoj en la marta Ondo. (ñòàòñêèé ñîâåòíèê), kiu ekvivalentis 29. La Esperanta traduko unue aperis en Heroldo de Esperanto (1975, ¹7), kaj mi al la ne plu ekzistanta armea rango bri- uzis •in en Homarano, sed laμ mia peto Josef ‹emer denove tradukis •in (intence ne gadira, do inter kolonelo kaj generalo. leginte la pli fruan tradukon) kaj Cvi Sadan redaktis •in. 30. Levite M. Memora±oj pri Dro. L.L. Zamenhof // Interna Bulteno, 1944, ¹1, p. 10. 31. Maimon N.Z. La ka›ita vivo de Zamenhof, p. 156. Mi dankas al Oksana Burkina, 32. Retmesa•o de Josef ‹emer, 7 maj 2009. 33. Maimon N.Z. La ka›ita vivo de Zamenhof, p. 148–149. Roy McCoy, Natalja Patru›eva, 34. ÐÃÈÀ. Ô. 776, îï. 20, ä. 582. ë. 15. Cvi Sadan kaj Josef ‹emer pro la 35. Samloke. helpo en la pretigo kaj netigo de 36. Holzhaus A. Doktoro kaj lingvo Esperanto, p. 12. „i tiu teksto. 37. Maimon N.Z. La ka›ita vivo de Zamenhof, p. 148. 38. ÐÃÈÀ. Ô. 776, îï. 20, ä. 582. ë. 16–17. 14 Arkivo Humila peto de Mark Zamenhof

Al lia Alta Mo›to eldona±oj, kion mi faris •is la 10a tago de Notoj de la tradukinto Sinjoro Estro de la ‚efa la nuna oktobro. Havante jam sufi„an ‚i tiu letero estis registrita en la ‚efa Administrejo pri presaferoj sperton en la afero de cenzurado, mi Administrejo pri presaferoj la 4an de esperas, ke ankaμ en la estonteco mi pli novembro 1888, ¹4927/[1515.] de la eksa juda facile restos prudenta, ol iu komencanto, En la leterosupro estas noto, pro- cenzuristo Mark Zamenhof kiu ne povos eviti erarojn, lernante la bable de Feoktistov, kiu legeblas kiel komplikan taskon nekonatan al li. “Pro›u peregovoritj”, t. e.: “Mi petas Humila peto. Varsovio, la 31an de oktobro 1888 interparoli pri tio”. Mark Zamenhof La emfazitaj vortoj pri Zeligman La 10an tagon de la nuna oktobro en Tradukis el la rusa estis substrekitaj en ‚AP; mar•ene apud la Kancelario de la Varsovia Cenzura Aleksander Kor±enkov ili estas du demandosignoj. Komitato oni anoncis al mi, ke sur la bazo de la decido de la ‚efa Administr- ejo pri presaferoj, kies gvidado estas al vi komisiita, s-ro Zeligman estas enofic- igita anstataμ mi por la traktado de judaj eldona±oj „e la Varsovia Cenzura Komi- tato. Kvankam •is nun mi tute ne scias, en kio nome konsistas mia eraro, kaμzinta tiel severan kaj rapidan punon, nome: eksigon de mi el la ofico, kiun mi dum 6 jaroj okupis „e la Varsovia Cenzura Komitato, mi tute humile akceptis la sor- ton donitan al mi. Tamen, konsiderante ke mi jam dum 22 jaroj servas en la kleriga fako, nome: dum 8 jaroj kiel instruisto de judaj stud- objektoj en la ‹tata juda lernejo en la u. Belostoko kaj dum 14 jaroj kiel etata instruisto de la germana lingvo — antaμe en la Varsovia 1a Vira Progimna- zio kaj nun en la Varsovia Reala Lern- ejo, kaj ke dum la tuta tempo de mia serv- ado mi multfoje ricevis laμdojn de la lernejaj estraroj, min tre afliktas la pen- so pri tio, ke mi, tute sen mia kulpo, estas suspektita pri kvazaμ neglektema rilato al miaj devoj „e la Varsovia Cen- zura Komitato. — Dum 6 jaroj de mia laboro „e la Varsovia Cenzura Komitato mi dum 5 jaroj okupi•is ankaμ pri tra- rigardo de eksterlandaj ±urnaloj kaj revuoj en la germana lingvo, inter kiuj estis sufi„e seriozaj eldona±oj, ekzem- ple: Schlesische Zeitung, Kölnische Zeitung, Die Presse, Neue freie Presse, Kladderadatsch, Berliner Wespen, kaj ankaμ neniam mi ricevis iun ajn mal- laμdon de la Estraro. Konsiderante „ion supre skribitan kaj eksciinte, ke mia posteulo s-ro Zeligman malakceptas la oficon, proponitan al li, mi kura•as tre humile peti Vian Altan Mo›ton, „u ne estus oportune denove enoficigi min „e la Varsovia Cenzura Komitato por traktado de judaj Arkivo 15 Nia poezio Poemoj de Gerrit Berveling Pastoro de la eta eklezio remonstranta, instruisto pri la ›rumpanta fako “klasikaj lingvoj”, mult-okupa literatoro en la malgranda kulturrondo Esperantuja, la nederland- ano Gerrit Berveling figuras grande en nia beletro. Dek kvar jarojn redaktoro de Fonto, senlaca produktanto de laμplane dekvoluma Latina Antologio, preleganto, provleganto, predikanto, prezidanto (de E-lingva Verkista Asocio), arbiter de eleganto — li estus vera Proteo, se li ne memorigus samtempe ankaμ Merkurion kaj… precipe Erasmon, kies novtempa reenkarni•o li probable estas. Se mi diros ke egala vo„o aμdi•as „e Berveling prozisto, Berveling poeto, kaj Berveling beletristo •enerale — „u tio sonos simile al jenaj vortoj de Christian Declerck? «…lia liriko estas tiel tembunta, tiom stilvaria, divers•enra kaj diversforma, Biblio-inspirita aμ idee tendenca, tiel socikritika, movad- kaj kredo-pria, virindefenda, por-okaza aμ interpersona, kelkfoje pure anekdota aμ e„ aforisma, ke la akcento nur escepte ku›as „e literatura belo. ‚efrolas pensoj. Kaj Berveling pensas memstare…» Jes, penspoeto, menspoeto, Mensch-poeto. Unika vo„o.

Foto: Ziko van Dijk István Ertl

Apolono Naskas idon Apolon’ Muzogvida Por flegi malsanojn Apolon’ multfaceta Fine e„ la sunon konkeras: Apolon’ senperea Apolon’ ne sin limigas Apolono eterna! Por Bak†o ne cedas Kiu rabas el son’ la muzikon? Hera Kiu faras el ru•o aµ verd’, Hera, bov-okula Diino stranga, ja el fre›a gam’ de koloroj Nura ›ercfiguro kun kokra edzo, belajn bildoteksa±ojn, ‚u e„ iu iam vin serioze ikonojn, portretojn, Prenis? Vi plej famas pro kontraµulo sendivenajn abstraktojn? Tre impona: ja pro Heraklo kiu Kiu kreas la mondon re? Kreskis laµstature pro via hato. Apolon’ Muzogvida ‚u kun via edzo la nupton ›irmi? Apolon’ multfaceta ‚u aku›istino fari•is vere Apolon’ senperea Vi, post kiam bebon Hefesto ±eti Apolono eterna! Vi kura•is el la Olimpo teren? Dafna kien forfadas re? L’ arboj ka›as ›ian gracion for. Vido ‚u kulti „u ne kulti turnu turnu retroen vin! Haltu! Tra la mondo la Di-dekduon daµre Vin avidas ne mava Di’! Kara! ¤iaj neniigintoj plu kultivas. Dafna cerve galopas plu tra la Estis e„ profesor’ Germana foje, ja senlaµra arbar’. Arbar’ laµra Fama arkeologo, kiu Zeµson post nelonge etendos sin, kie Ade alvokis beni la laboron. seksperfort’ Apolonon presk’ — Tamen ‚e komplika fosado e„ la Dian restis pura la Dio: lin raµka Gvidon petis li: fari lin klarvida… Dafna, kri’ senespera, lin savis Mankis por taµr-ofero nur financoj, Zeµso: Dafna forfadas re. L’ arboj Ne la em’. Sed diman„e „i-nunulo nun de l’ laµra arbar’ al Feb’ restos La kristanan pre•ejon pie kultis. sanktaj: „irkaµ la kap’ girlando jen! Apolon’ Muzogvida Formis Eµropon… Apolon’ multfaceta la instru’ gimnazia mortigis Apolon’ senperea la diojn Apolono eterna! „ar por gimnazia edukateco Gigantserpento serpentumas unuavice gravas la filologia detal’ Timigas Delfe laµ tradici’ renesanca, Lin mortigas Apolon’ ne la itala frua renesanco Pastrinon sidigas sed precipe la pliposta Igas orakoli la •ermana, Foje gargojle la holanda Foje sa•a±ojn la germana Foje freneze nenio plu restis de la praa mistero Foje stulta±ojn nur nova tekstkritika eldon’ 16 Kulturo Nia trezoro monujojn de siaj viktimoj. Bazarulo Kredu min, sinjorino! restas bazarulo, „u kolportante sian fatrason, aμ „u ofertante financajn t.n. Verki humure ege malfacilas. servojn. Tiamaniere Kredu min, sinjor- Aμtoro de komedioj, dissenditaj en la ino! ne nur distras, sed ankaμ informas, brita nacia radio BBC iam asertis, ke helpas kompreni la mondon. Prodesse morti oble pli facilas ol humuri. Kiu et delectare: instrui kaj agrabli. Jen scias? Tamen eble li pravis, „ar malmul- karakteriza±o de granda, klasika arta±o. tas tiuj, kiuj sukcese kontribuis al tiu „i La dua aspekto de la romano rekon- plej malfacila •enro “humuro”. ebla en la cita±o rilatas al la humuro, kiu Temas efektive pri elito, al kiu en trafluas la verkon. Vik informas, ke Esperantujo apartenas i.a. Baghy, Beau- bazarulo uzas „iujn rimedojn por enret- caire, Schwartz kaj sendube Cezaro igi sian kaptoton, “esceptinte pafilon”. Rossetti, kies sprite suka romano Kredu Tuj evidentas la tono de la verko: neniel min, sinjorino! ankoraμ popularas 60 tro serioza, peza; kaj certe amuza, ridet- jarojn post publikigo en 1950. iga. ‚i tiun impreson firmigas sekva Menciu “Rossetti” kaj, malgraμ la dialogo. Vik, diskutante kun amiko sukceso de Kredu min, sinjorino!, espe- etimologion, informas, ke ›ajs signifas rantisto pensos pri Reto Rossetti, ne pri slange malbonega negoco: la pli a•a frato Cezaro. Evidente: Ceza- “‚u ›ajs estas latina?” ro mortis 48-jara en 1950, kompletiginte legantoj, kaj ne nur en Esperantujo, „ar demandis Ernesto. nur unu romanon; Reto, kontraste, mor- •i estas tradukita en la hungaran kaj la “Ne tute,” mi respondis, “•i tis en sia naμa jardeko, aμtorinte poe- japanan. Cetere en 1990 •i atingis sian estas ne latina sed pli•uste … mojn, eseojn, novelojn, tradukojn, kaj trian eldonon (fenomeno malofta en latrina kaj venas de la germana redaktinte presti•ajn Esperanto-revu- Esperantujo). Kredu min, sinjorino! lingvo”. ojn. Romanon, tamen, li ne verkis. fari•is do esperanta klasika±o, reko- Bela, amuza vortludo … kaj, se tia Estas interese konsideri, se la kre- mendita kiel amuza, flua lega±o por lern- ne tuj sor„as leganton, tiu apenaμ indas into de Kredu min, sinjorino! ne estus antoj. nomi sin esperantisto. Tiel la aμtoro mortinta relative juna•a, „u li estus Samtempe, malgraμ aμ eventuale dekomence vekas la intereson de sia verkinta pliajn romanojn. Se tiel, eble pro sia klasika statuso, •i restas io mal- publiko — kiel bazarulo. nun oni elspirus unue la nomon de facile precizigebla. Geoffrey Sutton, en Tiamaniere, dum Vik transformi•as Cezaro, nur due tiun de Reto. Iasence sia Konciza enciklopedio pri la origina- de senlaborulo al vendisto de senakva Cezaro Rossetti, kies vivo tro frue esting- la literaturo de Esperanto, nomas la kuirilo, veturante tra la lando — Britujo i•is, ne permesanta plenan artisman verkon “speco de romano •is nun unika — de foriro al foriro (kaj brile spegulan- maturi•on, literature ekvivalentas Schu- en Esperanto”. Unika, „ar temas pri te en Esperanto la lingva±on de britaj bert, ankaμ superombratan de lia kom- aμtobiografio ne en la kutima senco: la bazaruloj), la leganto lernas pri la vivo ponista “frato” Beethoven. aμtoro ne informas ekzemple pri infanaj de komercisto tia. Ekzemple trejnado: Aμ eble ne. Kredu min, sinjorino! jaroj, gepatroj, lernejo, sed tuj ensaltas, kiam Vik esploras la eblon labori kiel prezentas — kiel notas Reto en la plenkreskinte, la profesian vivon. Tiam brosvendisto, la kolegoj ekkantas, hono- enkonduko al la dua eldono de 1974 — li rakontas, romane; ne raportas, re al la varo. Tiel, notas Vik, la franca aμtobiografion. Tio signifas, ke Cezaro aμtobiografie. Alivorte: aμtobiografion “marseljezo” fari•as parodie la “brosel- „erpis pli el la memoro, malpli el la ima- li romanigis. jezo”. Abundas scenoj tiaj. go. Nepre levi•as la demando, „u fakte Helpas sendube la fikcia distanco Kaj, se tiom da ri„a±oj ne sufi„as, Cezaro posedis sufi„an imagopovon por inter verkanto kaj verkato. La romano restas Esperanto. Vik, unue skeptika, verki malpli faktan, pli fantazian ver- estas skribita en la “mi”-formo, kvazaμ kredinte la lingvon “morta”, •in ekler- kon. Ne eblas kun certeco respondi. parolus la aμtobiografiisto mem. Tamen nas. Li rapide komprenas, ke Esperanto Tamen helpas rimarko de Reto en la ne rolas Cezaro Rossetti, sed bazarulo estas “vere vivanta±o, kaj vivanta±on oni menciita enkonduko. Malgraμ tio, ke Vik. La metion “bazarulo” karakterizas efektive povas studi ‘dum eterno’ … •i Cezaro estis “verva, dibo„e amuza Vik jene: “Ordinare li estas kombino de neniam el„erpi•as”. Tamen en›teli•as rakontisto, kiu sciis sor„i siajn aμskult- „arlatano kaj trud-vendisto, kaj lin inte- satiro. “Nun mi klare vidas, — diras antojn •is la kvara matene”, li tamen resas nur la tuja vendado. Li uzas „iujn Vik, — ke Esperanto estas mirinda “abomenis la mekanikan taskon tion rimedojn, esceptinte pafilon, por devigi lingvo, per kiu samlandanoj ne povas skribi •is la provoko transmeti •in en la interesaton a„eti”. kompreni unu la alian”. esperanton lin logis”. Tio sugestas, ke Tiu „i priskribo prilumas du gravajn Kredu min, sinjorino! estas unu el verkado ne aparte pla„is; ke la lingvo aspektojn de la romano kaj parte klar- tiuj Esperanto-romanoj (la Schwartz-a Esperanto pli allogis ol rakontado, igas ties popularecon. Unue evidentas, Kiel akvo de l’ rivero estas alia) el kiu almenaμ en skriba formo. Do eble, e„ se ke malgraμ la a•o de la libro •i ankoraμ eblus krei furor-filmon. Tamen, •is mi Cezaro estus pli longe vivinta, Kredu aktualas — eble, en la nuna mono-mon- trovos tempon por verki filmlibron kaj min, sinjorino! restus unusola literatura do, e„ pli, ol kiam •i aperis. ‚irkaμ vend- bazarule •in oferti al ri„a re•isoro, nur monumento al talenta, sed „efe aμtobio- ado, surmerkatigo pivotas la intrigo; eblas legi la romanon. Kredu min, grafia, unuromana aμtoro. „irkaμ la ruzoj aplikataj de komercistoj gesinjorinoj: vi ne bedaμros. ‚iaokaze la verko eniris la korojn de por vendi varojn kaj tiel malplenigi la Paul Gubbins Kulturo 17 Malpli estintus pli impreso, ke malpli estintus pli. Sendube tio validas por la tuta bloko X (Anekdo- La arto labori kune. Festlibro por toj kaj rememoroj) kiu impresas kiel ia Humphrey Tonkin / Red. Detlev Blan- suplemento de Adoru. Sed en sia emo al ke, Ulrich Lins. — Rotterdam: UEA, dikotomio la editoroj volis “±eti iom da 2010. — 901 p. lumo sur la homon”. Se temus pri hagio- grafio… Ne eblas listigi „iujn aμtorojn 1. La •enro nek ties geografian distribuitecon, sed eble interesos la a•o-strukturo kiu osci- Fest-libroj (D Festschrift, termino las inter 1923 (Li Shijun) kaj 1979 transprenita ankaμ en aliajn lingvojn) (Balá) jene:6 havas firman tradicion en la •erman-lin- 1920-29: 5 1930-39: 27 gva sfero akademia. Ilia celo estas 1940-49: 35 1950-59: 20 oma•i konatan scienciston, kutime oka- 1960-69: 10 1970-79: 6 ze de “(duon)ronda” (60, 65, 70, 75, 80) aniverso. Dis„iploj, amikoj kaj kolegoj 5. La enhavo kontribuas artikolojn el la fako de la oma•ato. La fest-libroj laμas striktan La strikta-sencaj kontribuoj divi- skemon: uverturas foto kun subskribo di•as en naμ blokojn: lingvo-politiko de la jubileulo, sekvas enkonduka eseo kaj lingvo-planado (2), interlingvistiko (ofte biografia) kaj bibliografio de la 1998 Menade bal püki bal (Rein- (3), anekdotoj kaj rememoroj (10). La publikiga±oj1 (•i povas laμokaze situi hard Haupenthal, 50-jari•o) cetero apartenas al esperantologio, libro-fine), Tabula Gratulatoria (listo 1999 Lingva arto (William Auld, kvankam la redaktoroj apartigas la sek- de gratulantoj, kutime pli ampleksa ol la Marjorie Boulton, 75-jari•o) ciojn 5 (historio), 6 (movado kaj komu- listo de kontribuantoj) kaj la kontribuoj 2000 DeAalB(André Albault, numo), 7 (apliko kaj disvastigo), 8 (lite- mem (kun aμ sen subdividoj). 75-jari•o) raturo) kaj 9 (strategio), en efektiveco Oni kritikas „e fest-libroj mankon de 2001 Studoj pri interlingvistiko nur disciplinoj de la esperantologio. La selektivo kaj fortan heterogenon, ankaμ (Detlev Blanke, 60-jari•o) ordo ene de „i blokoj ne evidentas: “recikladon” de artikoloj — ripro„oj 2003 Klaro kaj Elasto (Fernando de supozatan laμaμtoran alfabetecon oni ne validaj ankaμ por la recenzata volumo. Diego, 80-jari•o) trovas. 2004 Esperante kaj Ekumene Se ni plu difinas interlingvistikon 2. Kritiko (Adolf Burkhardt, 75-jari•o) kiel sciencon de la plan-lingvoj, la arti- Ekster la strikta kadro movada fest- kolo de Vergara falas el „i kadro. D. Malgraμ sia firma establi•o, librojn oni dedi„is al konataj esperanto- Blanke (la kioman fojon?) prezentas fest-libroj ne imunas kontraμ kritiko. La logoj/interlingvistoj, i.a. Otto Back, sian dorlot-infanon GIL konfirmante la art-historiisto Henry Keazor (Saar- Hermann Ölberg, Fabrizio Pennachietti, impreson, ke li parolas pro domo. Cete- brücken) citas2 recenzinton kiu formulis sed nur kun “hazardaj” plan-lingvistikaj re, la enir-kriterio de GIL ne estas la mordan verdikton, nome ke fest-libroj kontribuoj.5 La fest-libro Humphrey faka kvalifiko de kandidato, sed „u li estas obscenaj aran•oj: oni deklaras iun Tonkin estas retrofalo en la movadajn pla„as al Blanke. Neniel kompreneblas, festo-porko por poste rosti lin surspi- dimensiojn. Kvankam Tonkin celebr- ke la kontribuo de W. Blanke jam se3… Pro tempo-lima premo, fest-libroj i•as kiel “elstara literatursciencisto” antaμe aperis en alia fest-libro (por ofte degeneras al •ena ritualo4. Pro (kun honora doktoreco de Hartford), la H. Salvesky, 2004) kaj en ›ia volumo manko de tempo kaj trankvilo multaj nuna fest-libro ne elkreskis sur la fertila Esperanto — Terminologie… (2008). fest-libroj pleni•as per materialo „erpita grundo de universitata produktivo, sed Ankaμ la artikoloj de C. Gacond (pri el sliparoj kaj tir-kestoj, cirkonstanco en areno kie Tonkin rolas divers-funk- CDELI) kaj C. Kiselman (pri hilelismo) responsa pri la hazardeco de la temoj. cie de jam duona jar-cento: la Esper- jam aperis pli frue kaj ali-loke. Povas Pro tio la teksto-speco “fest-libra kontri- anto-movado, precipe la asocia vivo de esti, ke Tonkin ›atas revarmigitan buo” malkvalifiki•as kiel sinonimo de TEJO kaj UEA kaj la universalaj kon- gula›on, sed kial ›topi rema„a±on „i- scienca bagateleco. gresoj de „i lasta. En „i sfero Tonkin libren? La s.m. ripro„o pri renversitaj Ni devas ekzameni, „u en la kazo de estis kaj plu estas speco de faktoto kaj sliparoj kaj tir-kestoj trudi•as „e la la tonkinalo „i ripro„oj konfirmi•as. evidente bezonas la banon en la verdaj bibliografieskaj listoj de Wandel, amasoj… Chrdle, Barandovská-Frank (p. 221-222 3. Fest-libroj en Esperantujo kun kameleonaj Internet-referencoj). 4. La kontribuintoj Persone mi legis kun plezuro kaj La manko de klerigaj institucioj en profito la artikolojn de Chengtai (pri la Esperanto-movado kaμzis i.a. e„ tion, La fakto, ke la redaktoroj, D. Blanke Elpin), Hu•imoto (pri Takasugi Itirô), ke la scienca •enro “fest-libro” malfrue kaj U. Lins, kuntamburis centon da per- Lins (pri komunistaj esperantistoj), establi•is. sonoj por iel-tiel kontribui, pruvas „i Minnaja (pri lingvo-kontrolaj insti- En 1985 mi lan„is kaj la nocion kaj konatecon kaj popularon de Tonkin, sed tucioj) kaj Ragnarsson (pri la Shake- la •enron mem per Li kaj Ni (por la entenas riskon kondensitan en la fama speare-tradukoj de Tonkin). 80-jari•o de G. Waringhien). La ekzem- formulo de Grosjean-Maupin: ju pli Ftize feblas multaj artikoloj, por plo imiti•is: multaj, des pli stultaj. Tiel trudi•as la ekzemplo tiu de W. Bormann kiu 18 Kulturo milda-vo„e dra›etas la Civiton sen trafi povas kompreni […] eble la plej bona Bukedo da „ineskoj la kernon de la absurdo. ‚i taskon neniu maniero havigi al ni tiun teorion estas kontribuinto kapablis (kura•is?) alfron- dresi Probal. Aµ interpreti lin!” (p. 37) Guozhu. Poemoj. Volumo de „in- ti. La sola kiu povus, fu•is: Carlevaro. La mulo… lamulo… eskoj: [Elektronika libro]. — ‚inio: La artikolon de Bormann-filo oni prefe- [La aµtoro], 2010. — 133 p., il. re metintus en man-libron por propa- 7. Resumo En la reto aperis nova eLibro Poe- gandistoj. moj de Guozhu — Volumo de „ineskoj. Ne eblas „i-kadre sublupeigi centon Persone mi •ojas, ke mia fest-libra Oni povas legi aµ el›uti •in „e http:// da artikoloj. En sia strebo al vastega iniciato ne perdi•is ensable. Certe Ton- www.elerno.cn/elibro/gz„ineske.pdf. aµtor-gamo la editoroj subfalis la eraron kin ne restos la lasta en la vico. En la volumo estas kolektitaj 180 konfuzi kvanton kun kvalito. Lins mem La arto labori kune (titolo kiu karak- „ineskoj — t.e. mallongaj poemetoj (en iom sinincensa artikolo en Esper- terizas pli la stilon de Tonkin ol la esen- „instilaj — en 84 skemoj. Kiujn vers/ anto 2010: 2, p. 28) konfesas: “Ni lasis con de lia verkado) estas krono kun- rim-skemojn konas ordinara poeto aµ al ili mem kion verki”. La rezulto estas plektita ne nur de fakuloj kaj special- poezi-›atanto? E„ la plej erudicia ape- tre sentebla malekvilibro kaj nivel-dife- istoj, sed ankaµ de huraistoj kaj jodluloj. naµ nomos pli ol dekon. Soneto, trioleto, renco. Drasta selekto kaj forrifuzo de Tiele al la folioj laµraj almiksi•is velkaj rondelo, balado, limeriko, robajo, hajko, straso kaj fatraso aldonintus al la valoro kaj maldaµraj. Se tion oni ignoras, tankao… „u io plu? Kaj nun imagu, ke de la verko. Kombini makdonaldismon restas bela kvanto da atentindaj kaj en „ina poezio ekzistas minimume 84 kun alta gastronomio estas sia-speca legindaj artikoloj kiuj gardos aktualon (onidire, kelkcent) diversaj skemoj! Por kvadratigo de la cirklo… kaj malbanalon. Ili konsistigas la veran leganto tio estas malkovro de tute nova valoron sub la stuko. Al „i valoro inter- nekonata mondo. Do la poemkolekto 6. La intervjuo de Fettes na aldoni•as tiu de la fizika libro kiun rekomendindas jam pro tio. makulas preskaµ nul lingva miso nek La poemetoj estis verkitaj de Guozhu Kerna kaj ›losila mozaikero mon- komposta fu›o. En neniu ›ranko •i ekde 1973 •is 2009. Ne nur skemoj, tri•as la enkonduka “biografia konver- manku. ankaµ la temoj treege varias. De funebra sacio” (p. 20-43). ‚i intervjuego de M. Reinhard Haupenthal tago pro tertremo •is impresoj pri furora Fettes rivelas multon, ne nur pri la rilato filmo; de admiro pro starto de „ina Lapenna-Tonkin (kaj inverse). Ia-sence Notoj kosmo›ipo •is mond-rekordo pri amasa Tonkin estas klona±o de Lapenna: fikado. Salutoj kaj gratuloj al amikoj ambaµ estas uretraj tipoj (se uzi la ter- 1. Pro tio fest-librojn oni konsideras vivantaj, rememoroj pri amikoj forpas- minon de Carlevaro) kaj nepraj narcisoj: grava fonto por la scienco-historio. intaj — eminentaj kaj nekonataj. E„ „in- manko de populareco estus mortiga por 2. Kp. Www.sehepunkte.de/2002/ eskaj resumoj de konataj klasikaj poe- ambaµ. UEA estis/as por ili areno kun 10/3517.html en recenzo pri Ars et moj. Kompreneble, multas ankaµ publiko (ofte mediokra) tut-monda. Tie Scriptura (Festschrift für Rudolf priskriboj de bela naturo kaj certe „e- ili matadoris kaj nul taµro potencis Preimesberger. Berlin: Mann 2001. estas — ja la kolekto estas en Esperanto! sufi„e por mortigi la matadoron. Kiam 272 p.) — oma•oj al diversaj movadaj eventoj Lapenna tamen instinkte rimarkis la 3. spiso: bastono [metala] pinta „e (iomete pli multaj ol konvenus) kaj ±uro alvenon de tia taµro, li eliris kaj neniam unu fino sur kiun oni pikas viandon por pri fideleco al memoro de nia Majstro. plu revenis: la arenon li foroferis al la rostado kaj turnado [super fajro]; pul„inela teatro de NEM. 22 jarojn post rosto-spiso. Rosti bovon sur spiso. sia forpaso li tamen sepulti•is en flanka (A spit;DSpieß;Fbroche;Ispiedo; navo de UEA… P espeto,Iospiso.) Detaleto en „i intervjuo rivelas la 4. ritualo: ripetata, „iam sama, enverguron de la literatura flug-kapablo regula procedado laµ fiksita ordo. (La de Tonkin. Demandite kiun verkon de la difinoj de rito en PIV kaj NPIV estas lastaj 40-50 jaroj li taksas plej elstara, la nek kongruaj nek sufi„aj.) ›ekspirologo ne hezitis stultigi sin mem 5. Iom escepta estas la kvar-voluma per jena diro: “Mi hontas diri tion, sed fest-libraro por Juan Régulo realigita de La Litomi›la tombejo estas ver›ajne la universitato de La Laguna: unu volu- inter la plej supraj. Mi hontas diri tion, mo estas dedi„ita al “esperantismo”. „ar subteni Pí£ estas katastrofa pozicio”. 6. Brent, Charters kaj Pietrzak La kolekto estas ilustrita per 58 bil- Tiel oni kreas sian Salman Rushdie… (*1944) prisilentas sian a•on, „e doj, inter kiuj estas kaj antikvaj pentr- Ali-flanke la lingva preciozulo Dasgup- Ragnarsson (*1930) forfalis per- a±oj, kaj modernaj fotoj. ta finas sian antaµparolon jene: “Li estas son-indikoj (p. 727). Erarojn mi ne rimarkis — eble pro sufi„e renesanca, ke mi permesas al mi entuziasma legado. El mankoj menci- uzi avangarde litomi›lan sufikson kaj eblas nur ne „iam bona enpa•igo, dezir- deziri … feli„an sepdekjaralon, ‚i-somere la eldonanto kaj la indus havi „iun miniaturon sur aparta La Ondo Humphrey!” (p. 13) Kia katastrofa redaktoro de planas pa•o, sen rompoj. pozicio! partopreni en FRE‹O 2010 Bon›ance, en nia epoko “virtualaj” Nu, pri la povra bengalo Tonkin (Olsztyn, Pollando) kaj en libroj senprobleme atingeblas por litera- bon-volas diri jenon: “Sed ni bezonas BET-46 (Visaginas, Litovio). tur›atantoj. Do — agrablan legadon! [literatur-]teoriiston, kiun oni ankaµ Valentin Melnikov Kulturo 19 Afrika Kompilo aperis!

Jam en 1996 Vinilkosmo kunlaboris kiu registris kelkajn kantojn kaj koncer- KEF kaj FESTO, sed „iufoje estis mal- kun afrikaj artistoj ekzilitaj en Germa- tis en KEF 1995 en Kopenhago. sukceso pro vizoproblemoj. En 2009 nio (Denizo Rock Tamba) kaj en Fran- Poste Dennis Rock Tamba preparis Vigla Muziko sukcesis veni al Ruslando cio (Zhou-Mack). En la dua volumo de kasedan sol-albumon kvintitolan Afrika kaj tie koncerti. Aliaj projektoj estas en Vinilkosmo-Kompil’ enestis La hom- Nokto. En 2004 La Rolls nova bando, atendo… Inter ili, preparo de plena ma›ino de la grupo Afrika Espero de kiun Dennis Rock Tamba kreis en Ger- albumo. Dennis Rock-Tamba kaj Louison Yam- manio, eldonis KD-albumon Sunradio. Vigla Muziko registris en Kin›aso buka, kaj Pro viaj faroj de FreeMagni- En majo 2005 Denis Rock Tamba estis kelkajn titolojn el kiuj tri trovi•as en tiu Zhou la muzika bando de Zhou-Mack. forpelita de Germanio kun aliaj kong- „i Afrika Kompilo. En 2007 Vinilkosmo lan„is la pro- anoj post dek ses jaroj de ekzilo, lasinte jekton Afrika Kompilo kaj ricevis plu- tie sian filon kaj organizitan vivon. MAYOMA rajn reagojn, sed nur malmultaj povis Post la reveno al Kin›aso Denis Théophile Mayoma Diankembo alporti efektive eldoneblajn kontri- Rock Tamba reaktivi•is muzike en naski•is la 28an de julio 1960 en Kin- buojn. La projekto haltis pro manko de Kongo kaj renkontis aliajn artistojn. ›aso. Mayoma esperanti•is en 1983. Li rimedoj, malbonkvalita muzikmateri- Unue li provis eldoni muzikvideon ekkantis kaj komencis verki Esperanto- alo, kaj ankaμ „ar •i startis dum la disko- Libera, sed la projekto ne finpreti•is… kantojn en 1985. Li neniam kantis en krizo. Dum la pasintjara seminario de ILEI muzika grupo, sed „iam kantas sola kaj Sed finfine •i efektivi•is danke al en Kin›aso renkonti•is Viktor Lufimpu, mem verkas kaj komponas siajn kan- Konga Espero, kunlaboro inter Mayoma Junior Ngangu, kaj Denis Rock Tamba, tojn, sen ludi instrumenton. kaj JoMo, kaj kantoj de Dido Fundu el lo•antaj en diversaj lokoj de Kongo, Mayoma ser„is artistojn kiuj pretus Vigla Muziko. renkonti•is kaj kreis muzikgrupon Kon- muzikaran•i kaj kanti siajn kantojn en la En la kompilo estas: Kiu lingvo? (8 ga Espero kun aliaj muzikistoj. Malgraμ internacia lingvo. Li sendis la tekstojn titoloj) de Konga Espero, Mayoma kun la rimedaj malfacila±oj ili sukcesis regi- de siaj kantoj al homoj, Esperanto-gru- JoMo Afrikumas (7 titoloj), kaj 3 titoloj stri en Kin›aso oktitolan albumeton Kiu poj, kaj asocioj por trovi kantiston, sed de Vigla Muziko. Ili estis miksitaj, lingvo? kaj konsentis eldoni •in kadre tio ne sukcesis. Poste li provis registri mastrigitaj kaj kompilitaj en la Studio de Afrika Kompilo. siajn kantojn surkasede kaj sendis ilin de la Trappe/Vinilkosmo sur la disko sub La muzikstilo de Konga Espero same kiel la tekstojn. En 1987 la usona la titolo Afrika Kompilo, kaj eldonita de voja•as de regeo kaj zuko tra latina •is komponisto David Gaines respondis kaj Vinilkosmo. funk-roko, kun enga•itaj, pacaj, kaj am- surbendigis du kantojn kaj sendis ilin al Tiu „i projekto efektivi•is danke al tekstoj. Mayoma surkasede. internacia solidareco kaj kunlaboro inter Post 1992 Mayoma perdis la kontak- artistoj, teknikistoj, grafistoj, produkt- VIGLA MUZIKO ton kun David Gaines kaj malsukcese istoj, kaj subtenaj amikoj el Kongo Dido Fundu komencis muziki kaj ser„is aliajn artistojn kaj produktistojn. (Kin›aso kaj „irkaμaj urboj), Germanio, kanti en la lingvo lingala en 1985 en Finfine, en 2006 la tuluzano JoMo Hispanio kaj Francio (Donneville, Tour- Mbanza-Ngungu (Malsupra Kongo), (Jean-Marc Leclecq) afable konsentis, nefeuille, Tuluzo, Parizo). kiam li ankoraμ estis en lernejo. Li faris kaj komence de 2007 JoMo ekregistris Pri la artistoj pli detale: sian unuan koncerton en la Universitato liajn kantojn por la Afrika Kompilo de ISP de Mbanza-Ngungu. Lerninte Vinilkosmo. KONGA ESPERO Esperanton, Dido Fundu ekkantis en la Speciale por tiu „i kompilo JoMo En la komenco de la 1990aj jaroj internacia lingvo en 1993 kaj nomis sian komponis la trilingvan kanton Afriko ne pluraj Esperanto-artistoj fu•is el D.R. grupon Vigla Muziko. ‘stas vendenda (Esperante), Africa n’es Kongo al Eμropo pro la milito. Dennis Nuntempe la muzikgrupo loki•as en pas per vénder (okcitane), Afrika ezali Rock Tamba kaj Louison Yambuka en Kin›aso. Estis pluraj provoj inviti ya koteka te (lingale). Germanio starigis bandon Afrika Espero Viglan Muzikon al Eμropo okaze de Afrukumis por vi Flo!

20 Kulturo Kio furoris en 2009? Spegulo, printempo 2010 (GK UEA) La ekzerclibreto Po›amiko de B. Allée kaj K. Kováts estis la plej furore La kovropa•on de la printempa Spe- vendita libro en la Libroservo de UEA en 2009. ¤ia vendonombro (392) estis pre- gulo ornamas desegna±o de la pola art- skaμ duoblo de la klasika lernolibro ‚u vi parolas tendare? de Renato Corsetti kaj isto-esperantisto Andrzej Ko³panowicz. Mauro La Torre (213 ekz.), kiu post longa paμzo regajnis altan lokon dank’ al mece- La redakcia artikolo Esperanto inter nata a„eto por afrikanoj. brikaj kaj kanajlaj ›tatoj etendas sian Aparta statistiko pri unuekzempleraj vendoj donas pli nuancitan bildon pri la analizemon al la tiel nomataj BRIC- efektiva populareco de la titoloj en 2009, „ar la nombrojn de entutaj vendoj „efe difi- ›tatoj (Brazilo, Ruslando, Barato kaj nas la kvantaj mendoj de aliaj libroservoj. En la alia statistiko venkis Esperanto de ‚inio) kaj tiuj de la ‹an†aja Koopera nivelo al nivelo, kio elstarigas la sukcesan starton de la novtipaj ekzamenoj de UEA. Organiza±o. Temas pri la skeptiko kaj La Libroservo vendis sume por 113 298,47 EUR, t.e. je 11 809,15 EUR (9,4%) timemo de la Okcidento, pri la sekvoj de malpli ol en 2008 (125 107,62). La malkreskon „efe klarigas la “kongresa efiko”: en la financa krizo, homaj rajtoj kaj la klo- 2008 dum la Roterdama UK la vendoj sumi•is je 40 504 EUR, sed en Bjalistoko podoj de UEA promocii Esperanton en same multe da kongresanoj butikumis por 29 000 EUR (-11 504). Entute la Libro- „i tiuj landoj. Fine, la redakcio sugestas servo vendis 15049 unuopajn librojn aμ aliajn varojn (13707 en 2008). La nombro de al UEA “reveni al la racio kaj mediti pri venditaj titoloj estis praktike sama: 2560 anstataμ 2554 en 2008. tio, kiuj landoj vere povus esti perspek- Vendoj entute tivaj kiel favorantoj de Esperanto”. Po›amiko (Beatrice Allée & Katalin Kováts) ...... 392 En la nova jarkolekto estas propon- ‚u vi parolas tendare? (Renato Corsetti, Mauro La Torre)* ...... 213 ata serio da artikoloj pri la situacio en Voja•o en Esperanto-lando (Boris Kolker)*...... 179 Kubo kaj en aliaj latin-amerikaj landoj Esperanto de nivelo al nivelo (Márta Kovács) ...... 167 kun la celo aktivigi diskuton. Dume Pocket Esperanto Dictionary (Andrew McLinen)* ...... 121 mankas al Spegulo ree†o de legantoj. Monumente pri Esperanto (Hugo Röllinger)* ...... 112 La unua artikolserio estas Solidaraj Utila Estas Ali•o (Ulrich Lins)* ...... 106 kun Kubo. ¤in malfermas artikolo de la Vivo de Zamenhof (Edmond Privat)*...... 100 iama gvidanto de la pola Solidarno¼¢ Internaciaj Ekzamenoj de ILEI/UEA* ...... 91 kaj la eksa pollanda prezidento Lech Konciza klarigo pri la landnomoj en Esperanto (Anna Löwenstein) ...88 Wa³¾sa, en kiu li asertas, interalie, ke Internacia Kongresa Universitato 2009*...... 78 “se mi estus vivanta en Kubo, jam Faktoj kaj fantazioj (Marjorie Boulton)* ...... 65 delonge estus okazinta revolucio”. Pri Saluton! (Audrey Childs-Mee)* ...... 63 Mitoj kaj vero pri Kubo de Castro paro- Naturaj vortordoj en Esperanto (Wim Jansen)* ...... 62 las monda aμtoritato pri Kubo kaj Elektitaj paroladoj kaj prelegoj (Ivo Lapenna)* ...... 61 Latin-Ameriko, Jaime Suchlicki, kuba Konciza etimologia vortaro (André Cherpillod)* ...... 61 judo, kiu nelonge studis juron en la ‹losilo angla (A Key to Esperanto)...... 61 Havana universitato kaj migris al Usono Homarano (Aleksander Kor±enkov) ...... 58 kun la familio. En Usono li finis studojn La Zamenhof-strato (Roman DobrzyŒski) ...... 58 pri historio kaj faris brilan karieron. Malkovru Esperanton (E@I) ...... 53 Sekvas La pli kaj pli komplika situacio Komputeko (Yves Nevelsteen) ...... 53 en Latin-Ameriko de Miriam Leiva kaj Kie estas la socialismo? de Oscar Vendoj unuekzempleraj Manuel Espinosa Chepe, geedzoj, sen- Esperanto de nivelo al nivelo (Márta Kovács) ...... 51 dependaj ±urnalistoj el Kubo. Utila Estas Ali•o (Ulrich Lins)*...... 39 Andreas Künzli en Kun firmaj ideoj Morto de artisto (Anna Löwenstein) ...... 30 kaj ardaj diskutoj antaµen skizas la Voja•o en Esperanto-lando (Boris Kolker)* ...... 30 historion de UEA per la enhavo de •ia Beletra Almanako 4 ...... 28 revuo Esperanto. La Asocio (Ziko van Dijk)...... 27 Per fragmento el Hunda haµto la Homarano (Aleksander Kor±enkov) ...... 25 legantoj konati•as kun la albana verk- Plena ilustrita vortaro de Esperanto ...... 25 isto Fatos Kongoli, en kies romano La origino de specioj (Karolo Darvino)...... 23 disvolvi•as la vivo de avera•a intelekt- Pasporta Servo, listo de gastigantoj* ...... 23 ulo, “granda fu›ulo”. La rubriko Novaj Beletra Almanako 6 ...... 22 libroj detale prezentas la novan volu- Concise Encyclopedia of the Original Literature of Esperanto mon de Interlinguistica Tartuensis. Ger- (Geoffrey Sutton) ...... 22 rit Berveling enkondukas en la mondon Konciza klarigo pri la landnomoj en Esperanto (Anna Löwenstein) ...21 de „ineskoj, recenzante kelkajn poe- Plena manlibro de Esperanta gramatiko (Bertilo Wennergren) ...... 21 zi-librojn el ‚inio. Kelkaj poemoj de Esperanto estas… (dvd)...... 20 Anna A†matova tradukitaj de Kris Long Naturaj vortordoj en Esperanto (Wim Jansen) ...... 20 aperas kelkloke en la kajero. Esperanto Mini-Course ...... 19 Legis por vi Halina Gorecka Beletra Almanako 5 ...... 18 Konciza etimologia vortaro (André Cherpillod) ...... 17 La ›tona urbo (Anna Löwenstein) ...... 16 Internaciaj Ekzamenoj de ILEI/UEA*...... 16 * eldona±oj de UEA/TEJO Kulturo 21 La februaraj Malnovaj taskoj estis tiel malfacilaj, ke venis Spritaj splitoj kaj preskeraroj nur sep respondoj. En „iu respondo estis po unu mal•usta sol- vo, tial venkinto „i-foje mankas. el la kolekto de reduktoro La •ustaj respondoj estas: 1. Segilo, kombilo, dentrado, kranio, erpilo, posedanto de Buljono-„e-Balaton’? artefaritaj dentoj Buljon’. Boulogne. (Fundamento de Esperanto. Eldono 2. Enigmo, peniko, plendo, orgeno Oneþ 3. Patro, trono, patrono Hungara. Antwerpen: FEL, 2006, p. 130; erumis Ionel ) 4. Ganto ‚u en buljonon? 5. Sturgo, sturno, turdo Mi … klopodos pli aktive enmiksigi UEA-n… (Amri 6. Leporo — por + naμo — aμ = leono; ardeo — de + sepo Wandel, http://www.liberafolio.org/2010/amri-wandel-volas- — se = apro; lutro — tro + sepo — se = lupo aktivigi-landajn-asociojn-kaj-varbi-membrojn-en-la-reto,10 7. Kaj mar 2010) 8. Gazelo — gazeto, linko — linio, pasero — papero, rano — mano kaj aliaj. Falas ›u’ de l’„ef›uisto Humphrey Tonkin… jam multajn jarojn … lasas ne forges- Sudoku eblan stampon sur niaj Universalaj Kongresoj, kiel senla„a organizanto de pluraj kongrestemaj debatoj… (Amri Wandel, Sudoku estas japana enigmo populara en la tuta mondo. 2 dec 2009, groups.yahoo.com/group/komitato-de-uea/ Necesas plenigi la kampon per ciferoj de 1 •is 9 tiel, ke en „iu message/4905) horizontala kaj vertikala linio kaj ke en la kvadratoj 3×3 la nombroj ne ripeti•u. Arabestra aer›an•o Humphery kaj mi… humure “konkurencis” pri la titolo “plej populara IKU-preleganto” (Humphrey pri ‹ejkspiro kaj mi pri Astronomio)… (Amri Wandel, samloke) ‚u skribi aµ spezi? Aµ: Kontoj aµ rakontoj? Šimun Šito Æoriæ… franciskano, verkisto, psikologo kaj kontaμtoro… (Šimun Šito Æoriæ. Nije sve što o£i vide // Nok- ta gardisto. Zagreb: Kroata Esperanto-Ligo, 2008, p. 225; rimarkis Ionel Oneþ) Vokas vo„’ de Viki-Wales Bonvolu legi: presonan vokon de la kunfondinto de Viki- pedio, Jimmy Wales. (Eo.wikipedia.org/wiki/Vikipedio: Komunuma_Portalo, stato 16 dec. 2009; la vokon aμdis Ionel Oneþ) Mortigu laµ proceduro, diras la Civito, aµ: Ne apud la Postdomo! Se s-ro Tišljar… estas ju•enda kaj eventuale ekzekutenda, tion decidos la koncerna statuta instanco, kaj ne la memelekt- La respondoj venu al la redakcio po›te aμ rete antaμ la 10a ita estro de la sindikato de la for±etitaj oficistoj, „e pendumilo de majo 2010. Bedaμrinde, foje okazas, ke la •ustaj solvoj en roterdama postkorto. (“La preferata sporto de certaj fin- alvenas jam post la limdato, kion kaμzas malrapida funkciado venkistoj”, www.esperantio.net/index.php?id=1181, 19 feb de la po›to. Bonvolu ne prokrasti la forsendon de la solvoj. 2010) Komputile kompilis Aleksej Kor±enkov A†, „i „i„erona„’ Davor Klobu£ar gvidis nin tra la urbo [Osijek] kaj montris Pri kio temas? al ni la plej interesajn vidinda„ojn. (Danira Grgec. Renkonti•o Provu diveni, kio •i estas: de kroataj esperantistoj en Osijek 2009 // Tempo, 2009, ¹4, Karolo Pi„ havis mallongan. Casanova havis sufi„e lon- p. 3; rimarkis Ionel Oneþ) gan. Rasputin havis samlongan kiel Casanova. ‚u rigardi tra-fike? Eli Urbanová ricevis •in de sia edzo. Sed Giorgio Silfer ne sukcesis doni tion al Perla Martinelli. Mark Twain… ofte vizitis amikojn kaj najbarojn nepor- Viroj normale havas unu por la tuta vivo. Virinoj povas tante kvaraton. … Iutage… Mark… sendis [kravaton] al … tion ›an•i laμpla„e. najbaro, kun jena noto: “Iom antaμe mi vizitis vin sen mia ‚inoj •enerale havas malpli longajn, ol eμropanoj. kvarato dum „irkaμ unu horo. La mankinta objekto estas jen La Papo havas •in, sed ne uzas. pakita. ‚u vi bonvolus •in fike rigardi dum 30 minutoj kaj ¤i estas … familinomo! Sed ne tio, pri kio vi eble pen- poste redoni al mi?” (La Lanterno Azia, jan 2010, p. 17; sendis sis… kaj pakis Ionel Oneþ) Valentin Melnikov Plukis István Ertl 22 Mozaiko Japanio atendas vin 17–18 apr. La kunlo•ado de Esperanto-Ligo de Kantoo. En la Esperanto-domo de Yatugatake (Hokuto-si). : [email protected] 1–5 maj. La 23a Verda Lernejo. En Nagano-ken. : [email protected]@thn.ne.jp 2–4 maj. La 43a Esperanto-Seminario. En Tiba-si. : [email protected] 8–9 maj. La 84a Kongreso en Kju›u. En Kitakyusyu-si. : [email protected] 22–23 maj. La 59a Kongreso en Tokai. En Aiti-ken. : [email protected] 5–6 jun. La 59a Kongreso en Kantoo. En Tokio. : [email protected] 5–6 jun. La 58a Kongreso de Esperantistoj en Kansajo. Kroatio. La kvaran sinsekvan fojon la Esperanto-Maskerada En Nara-si. : [email protected] Kompanio Pado¢ (“tohuvabohuo” en la kroata „akava dialek- to) partoprenis la Internacian Karnavalan Paradon en Rijeka 2–3 okt. La 74a Hokkajda Kongreso de Esperanto. inter cento da grupoj kun „. 9 mil partoprenantoj. La paradon En Sapporo-si. spektis „. 100 mil urbanoj kaj gastoj. (Vjekoslav Moranki¢) 9–11 okt. La 97a Japana Esperanto-Kongreso. En Nagasaki Brick Hall (Nagasaki-si). Kongrestemo: Esperanto ›an•as la mondon, ankaμ vin! http://esperanto.jp/jek10n/eo.html : [email protected] 6–7 nov. La 51a Tohoku-Kongreso de Esperanto. En Morioka-si. 6–7 nov. La 11a Esperanto-Kongreso en ‚ugoku kaj ‹ikoku. En Higasikagawa-si. : [email protected] festo! Festo!! FESTO!!! Tuluzo akceptos „i somere la internacian renkonti•on-festi- valon FESTO, organizatan „iu- jare de la Junulara Esperanta Indonezio. ‚i tiu grupo de junaj indonezianoj foti•is dum Franca Organizo (JEFO) part- paµzo en seshora enkonduka kurso de Esperanto, kiun gvidis nere kun EUROKKA por la arta Heidi Goes (Belgio) en la universitato Gadjah Mada en Yogya- karta. Dum sia 18-taga voja•o en novembro 2009 ›i instruis en programo. ses Indoneziaj urboj, al entute „. 500 interesatoj. (Heidi Goes) FESTO okazos 13–20 aµg 2010 en la areo de la Universi- tato Paul Sabatier (scienca uni- versitato de Tuluzo). Bona okazo por profiti por paroli kaj praktiki Esperanton kaj renkonti junulojn el diversaj horizontoj en festeca kaj mojosa etoso. La kultura programo (ankoraµ provizora) estas alloga kaj varia: Martin kaj la Talpoj, Dolchamar, Kaj Tiel Plu, Kajto, la Pafklik, JoMo, lokaj kaj okcitanaj bandoj… Okcitana tago estas antaµvidita kaj diversaj aktiva±oj kaj distra±oj (Bicikla ekskurso laµ la suda kanalo, vizitoj de la rozkolora Tuluzo kaj •ia bela regiono, Esperanto-kursoj, ok- citanaj kaj katalunaj kursoj, kantateliero de Kajto, prelegoj kaj diversaj atelieroj…) Rezervu rapide vian semajnon antaµ el„erpi•o de dispo- Hungario. La iniciatintoj de la kurso pri formado de organizan- neblaj lokoj. toj de Esperanto-eventoj „e la Universitato de Szeged (vd.p.8) Informi•u kaj ali•u „e: esperas ke la kursanoj baldaµ organizos programojn en Szeged http://esperanto-jeunes.org/FESTO-2010?lang=eo kaj poste laboros kiel utilaj fakuloj dum multaj movadaj Flo! aran•oj kaj en diversaj Esperanto-centroj. (Edit Újvári) 23 Aleksander Kor±enkov. Historio de Esperanto L.-L. Zamenhof. Mi estas homo Serio Scio, Volumo 5 Serio Scio, Volumo 6 128 pa•oj, 12 eµroj 288 pa•oj, 24 eµroj

Aleksander Kor±enkov. Homarano Aleksander Kor±enkov. Zamenhofologio Serio Scio, Volumo 8 Serio Sed ne el katedro, Volumo 5 320 pa•oj, 27 eµroj 16 pa•oj, 3 eµroj

Mendu en via kutima libroservo