Uwagi, wnioski i sprostowania prosz ę przekazywa ć do Wydziału Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego Urz ędu Miasta Krakowa e-mail: [email protected]

2

Spis tre ści 1. WST ĘP ...... 5 2. WPROWADZENIE ...... 6 3. UWARUNKOWANIA METEOROLOGICZNE I HYDROLOGICZNE ...... 7 3.1. Kształtowanie si ę fali wezbraniowej na dopływach Wisły powy żej Krakowa ...... 10 3.2. Retencyjno ść zlewni Wisły powy żej Krakowa ...... 12 3.2.1 Retencja zbiornikowa ...... 12 3.2.2 Retencja terenowa (gruntowa, ro ślinna) ...... 13 4. UWARUNKOWANIA HYDROLOGICZNO-TECHNICZNE w zakresie funkcjonowania innych cieków (dopływów Wisły) oraz systemów rowów odwadniaj ących i kanalizacji 13 4.1. Przyczyny podtopie ń niektórych obszarów miasta o dominacji wysokich stanów na Wi śle ...... 15 4.1.1 Podtopienia spowodowane odci ęciem spływu wód w wyniku zamkni ęcia śluz wałowych ...... 15 4.1.2 Podtopienia spowodowane zamkni ęciem przelewów burzowych kanalizacji ogólnospławnej ...... 15 4.1.3 Funkcjonowanie bariery odwadniaj ącej w warunkach wezbra ń powodziowych na Wi śle ...... 17 4.2. Przyczyny podtopie ń obszarów miasta oddalonych od Wisły o dominacji zjawisk opadowych ...... 19 4.2.1 Ocena przepustowo ści cieków powierzchniowych ...... 20 4.2.1.1 Rzeki i potoki ...... 20 4.2.1.2 Rowy ...... 24 5. STAN REALIZACJI ZADA Ń WYNIKAJ ĄCYCH Z LOKALNEGO PLANU OGRANICZENIA SKUTKÓW POWODZI I PROFILAKTYKI POWODZIOWEJ (LPOSPiPP) ORAZ INNYCH ZADA Ń I DZIAŁA Ń PODEJMOWANYCH DLA POPRAWY BEZPIECZE ŃSTWA POWODZIOWEGO KRAKOWA ...... 26 5.1. Stan zaawansowania zada ń realizowanych z bud żetu pa ństwa (Grupa B) ...... 27 5.1.1 Program rz ądowy ...... 27 5.1.2 Zbiornik wodny Świnna Por ęba na rzece Skawie ...... 29 5.1.3 Zadania i działania realizowane przez RZGW na Wi śle w Krakowie ...... 30 5.1.3.1 Utrudnienia w przepływie wód powodziowych ...... 31 5.1.4 Modernizacja obwałowa ń wi ślanych w Krakowie oraz inne zadania realizowane przez Małopolski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych ...... 33 5.1.5 Zadania realizowane przez Krakowski Zwi ązek Spółek Wodnych ...... 37 5.2. Zadania i działania le żą ce w kompetencjach i mo żliwo ściach finansowych miasta (Grupa A) ...... 38 5.2.1 W zakresie organizacyjno-technicznym oraz mobilno ści słu żb ...... 38 5.2.1.1 Plan operacyjny ochrony przed powodzi ą miasta Krakowa i Powiatowy Plan Zarz ądzania Kryzysowego ...... 38 5.2.1.2 Bezpiecze ństwo powodziowe w aspekcie wyposa żenia i prowadzenia działa ń przez Komend ę Miejsk ą PSP w Krakowie...... 39 5.2.1.3 Współpraca WOPR z PSP w zakresie prowadzenia akcji powodziowej ...... 42 5.2.1.4 Bezpiecze ństwo powodziowe w aspekcie wyposa żenia magazynu przeciwpowodziowego i prowadzenia działa ń przez Zarz ąd Infrastruktury Komunalnej i Transportu w Krakowie ...... 43 5.2.2 Szkolenia i działania edukacyjne ...... 48 5.2.3 System ostrzegania i alarmowania ludno ści a w tym współpraca z systemem osłony meteorologicznej i hydrologicznej oraz ewakuacja na wypadek powodzi 50 5.2.4 Funkcjonowanie całodobowego dy żuru CZK miasta Krakowa, zapewnienie łączno ści pomi ędzy słu żbami...... 51 5.2.5 W zakresie dokumentów planistycznych miasta ...... 51 3

5.3. Zadania b ędące w kompetencjach Wydziału Kształtowania Środowiska UMK ...... 56 6. OBIEKTY PŁYWAJ ĄCE NA WI ŚLE W KRAKOWIE ...... 58 7. PORZ ĄDKOWANIE STANU PRAWNEGO URZ ĄDZE Ń WODNYCH I ZARZ ĄDZANIA GOSPODARK Ą WODN Ą ...... 60 8. PODSUMOWANIE I WNIOSKI ...... 61

Spis rysunków Rys. 1 Fragment planu miasta Krakowa z 1796 r...... 7 Rys. 2 Sytuacja biegu Wisły powy żej Krakowa ...... 8 Rys. 3 Katastrofalne i wielkie powodzie od 1813-go roku ...... 9 Rys. 4 Istotne zdarzenia powoduj ące podtopienia na tle fali powodziowej Wisły (wodowskaz Bielany) w maju 2010 r...... 14 Rys. 5 Schemat działania systemu kanalizacyjnego Krakowa na podst. „Zagro żenie powodziowe miasta Krakowa” Józef Fiszer ...... 17 Rys. 6 Bariera odwadniaj ąca ze studzien wierconych chroni ąca Kraków przed podtapianiem przez wody gruntowe na podst. „Wodoci ągi Krakowa”, Robert Wierzbicki ...... 18 Rys. 7 Zasi ęg terenów podtopionych podczas powodzi w 2010 r...... 20 Rys. 8 Sie ć hydrograficzna w obr ębie miasta Krakowa na podst. „Koncepcji odwodnienia i poprawy bezpiecze ństwa powodziowego miasta Krakowa, Raport Główny - Synteza Koncepcji, MGGP S.A., grudzie ń 2011 r.” ...... 23 Rys. 9 Rozlokowanie SIS KM PSP w Krakowie ...... 40

Spis tabel Tabela I Charakterystyka niektórych historycznych fal powodziowych, podstawowe parametry ...... 11 Tabela II Charakterystyki zbiorników przeciwpowodziowych w dorzeczu Wisły powy żej Krakowa (wg IMGW monografia powodzi 2010 r.) ...... 12 Tabela III Dekompozycja układu hydrograficznego miasta Krakowa – podział na zlewnie głównych cieków powierzchniowych...... 20 Tabela IV Przepływy charakterystyczne najistotniejszych cieków II-go rz ędu wg Koncepcji ochrony m. Krakowa i województwa przed powodzi ą, Biuro Studiów i Projektów Budownictwa Wodnego i Melioracji w Krakowie, K. Augustyniak, 1992 r...... 21 Tabela V Przepływy charakterystyczne najistotniejszych cieków II-go rz ędu wg Koncepcji odwodnienia i poprawy bezpiecze ństwa powodziowego miasta Krakowa, MGGP S.A., 2011 r...... 21 Tabela VI Wykaz zada ń inwestycyjnych i konserwacyjnych zrealizowanych w 2011 r. przez MZMiUW na terenie m. Krakowa (wg stanu na 31.12.2011): ...... 34 Tabela VII Zadania inwestycyjne i konserwacyjne realizowane i planowane do realizacji w 2012 r. na terenie m. Krakowa (wg stanu na 08.06.2012r.): ...... 35 Tabela VIII Sprz ęt na wyposa żeniu KM PSP w Krakowie ...... 41 Tabela IX Sprz ęt na wyposa żeniu WOPR w Krakowie ...... 42 Tabela X Wyposa żenie Gminnego Magazynu Przeciwpowodziowego ...... 46

4

1. WST ĘP

Powód ź1 stanowi szczególnie istotne zagro żenie po śród czynników maj ących wpływ na bezpiecze ństwo na obszarze Miasta Krakowa. Dokonywanie ocen potencjalnych zagro żeń, przygotowanie propozycji działa ń oraz przekazywanie do wiadomo ści publicznej informacji zwi ązanych z zagro żeniami nale żą do podstawowych obowi ązków zespołów zarz ądzania kryzysowego 2.

Realizuj ąc polecenie Prezydenta Miasta w ramach prac Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego dla Miasta Krakowa podj ęto prace nad sporz ądzeniem Oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego Miasta. Opracowanie ma stanowi ć form ę realizacji wymienionych zada ń ustawowych, ale tak że umo żliwi ć organom administracji publicznej (i innym podmiotom) podj ęcie niezb ędnych działa ń. Ochrona przed powodzi ą jest bowiem zadaniem organów administracji rz ądowej i samorz ądowej 3. Tak ogólne uj ęcie kompetencji niewiele wyja śnia zwłaszcza, że konkretne obowi ązki przypisane s ą wielu podmiotom i to w sposób daleki od precyzji. Ponadto tak że na podmiotach poza administracj ą ci ążą doniosłe obowi ązki, których zaniechanie ma wpływ na poziom bezpiecze ństwa.

Ocena sporz ądzana jest w celu identyfikacji głównych czynników, które maj ą wpływ na zabezpieczenie przed powodzi ą oraz przedstawienia syntetycznych informacji o bie żą cych działaniach. Ponadto podj ęto prób ę formułowania praktycznych wniosków.

Opracowanie w formie wyj ściowej sporz ądzone zostało w Wydziale Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego Urz ędu Miasta Krakowa. Nast ępnie poddane zostało konsultacjom i uzgodnieniom w ramach Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego (skład Zespołu zamieszczono w opracowaniu) oraz przedło żone do zatwierdzenia Prezydentowi Miasta Krakowa.

Prezentowana Ocena nie ma charakteru jednorazowej czynno ści. Zgodnie z wytycznymi Prezydenta Miasta dokument ma by ć na bie żą co aktualizowano i corocznie poddawany ocenie przez Zespół Zarz ądzania Kryzysowego. Dlatego wszelkie uwagi, sprostowanie nie ścisło ści i propozycje wniosków b ędą niezwykle przydatne dla osi ągni ęcia zało żonych celów opracowania.

Paweł Sta ńczyk Sekretarz Miasta Krakowa Zast ępca Szefa Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego

1 powód ź - czasowe pokrycie przez wod ę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wod ą, powstałe na skutek wezbrania wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach, powoduj ące zagro żenie dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalno ści gospodarczej (art. 9 ust. 1 pkt. 10 ustawy Prawo wodne)

2 art. 17 ust. 5 i art. 14 ust. 8 pkt. 1) ustawy o zarz ądzaniu kryzysowym

3 art. 88a ust. 1 ustawy Prawo wodne 5

2. WPROWADZENIE

Kraków podobnie jak wi ększo ść du żych miast na świecie rozbudował si ę w dolinie rzeki. Na takie usytuowanie miasta wpłyn ęły uwarunkowania historyczne i ekonomiczne. Od zarania dziejów bowiem Wisła stanowiła główny szlak komunikacyjny i handlowy, ł ącz ący Kraków z Bałtykiem i z innymi miejscowo ściami le żą cymi w dolinie Wisły poni żej i powy żej Krakowa. Takie usytuowanie miasta wpływało korzystnie na jego rozwój gospodarczy. Wi ązało si ę jednak z ryzykiem powodzi i konieczno ści ą ochrony ludzi i mienia przed jej skutkami. Z przekazów historycznych wiadomo, że Wisła zbieraj ąca przed Krakowem wody gro źnych dopływów górskich wielokrotnie zalewała miasto. Wezbrania powodziowe Wisły krakowskiej maj ą charakter wezbra ń rzeki górskiej, nast ępuj ą szybko po długo trwaj ących (jedno-, dwudniowych) opadach deszczu. Wybudowane na pocz ątku dwudziestego stulecia obwałowania rzeki Wisły, udost ępniaj ąc znaczne tereny pod zabudow ę i uprawy, ograniczyły zarazem rozległ ą przestrze ń doliny rzeki, przeznaczon ą przez natur ę do zalania podczas wezbra ń powodziowych. Powstałe w pó źniejszym czasie wielozadaniowe zbiorniki w dorzeczu Wisły, powy żej Krakowa, nie zrównowa żyły zlikwidowanej przez obwałowania retencji dolinowej i nie daj ą dostatecznej gwarancji obni żenia poziomu fal wezbraniowych. Wy żej wymienione czynniki powoduj ą, że do Krakowa docieraj ą fale powodziowe charakteryzuj ące si ę gwałtowniejszymi ni ż pierwotnie przyborami. Wisła w Krakowie jest obecnie obustronnie obwałowana, na całej ok. 36 km długo ści swojego przebiegu przez miasto, co w znacznym stopniu zmniejsza zagro żenie powodziowe. Jednak że zagro żenie to nadal istnieje, poniewa ż obwałowania nie s ą budowlami niezawodnymi, a ich obecny stan techniczny budzi wiele zastrze żeń. W przypadku awarii wałów ¼ obszaru miasta mo że zosta ć zalana. Nawet, je żeli nie dojdzie do przerwania obwałowa ń czy te ż przelania si ę wezbranych wód ponad wałami podczas przej ścia fali kulminacyjnej dolin ą Wisły, to zazwyczaj du ża ilo ść wód gromadzi si ę w ni żej poło żonych miejscach poza wałami, powoduj ąc lokalne podtopienia. Trzeba tak że podkre śli ć, że zagro żenie powodziowe w Krakowie istnieje nie tylko ze strony Wisły. Przez obszar miasta przepływa szereg mniejszych rzek i potoków o ł ącznej długo ści ok. 100 km, które równie ż stwarzaj ą zagro żenie zalaniem lub podtopieniem. Obszar miasta pokrywa też sie ć rowów melioracyjnych o łącznej długo ści ok. 190 km, których niedro żno ść mo że powodowa ć podtopienia. Lokalne podtopienia np. dróg mog ą by ć równie ż wynikiem gwałtownych i intensywnych opadów deszczu nad Krakowem i nie musz ą mie ć zwi ązku z przepełnieniem koryt rzek i mniejszych cieków wodnych. W takich przypadkach sytuacj ę mo że poprawi ć modernizacja istniej ącej kanalizacji opadowej lub budowa nowej. Trzeba mie ć tak że świadomo ść , że wraz z rozwojem urbanizacji zmniejsza si ę naturalna mo żliwo ść wchłaniania wód opadowych przez grunt (szczelne powierzchnie: parkingi, drogi, dachy) i wskutek tego nast ępuje przy śpieszenie spływu wód po terenie do ni żej poło żonych miejsc. We współczesnych czasach zagro żenie powodziowe spot ęgowane równie ż jest poprzez ró żne, wynikaj ące z przyczyn cywilizacyjnych zjawiska wtórne (ska żenie środowiska, zatrucia i epidemie, wybuchy, po żary, katastrofy budowlane). Bardziej szczegółowe poznanie ww. uwarunkowa ń sprzyjaj ących powstawaniu wi ększych lub mniejszych zagro żeń zwi ązanych z powodzi ą, analiza przyczyn i skutków tych zagro żeń jak równie ż działa ń podj ętych w celu ich zminimalizowania mo że i powinno by ć wykorzystywane do dalszego usprawnienia obecnego systemu (technicznego, organizacyjnego, gospodarczego) zabezpieczenia Krakowa przed

6 powodzi ą. I je żeli chocia ż cz ęś ciowo przyczyni si ę do tego niniejsze opracowanie – to zostanie osi ągni ęty cel, któremu ma ono słu żyć.

Rys. 1 Fragment planu miasta Krakowa z 1796 r.

3. UWARUNKOWANIA METEOROLOGICZNE I HYDROLOGICZNE

Jak nadmieniono we wst ępie, z do świadcze ń minionych powodzi wynika, że Wisła niosła w przeszło ści najwi ększe zagro żenie dla Krakowa. Rzeka ta do dnia dzisiejszego stwarza najwi ększe potencjalne zagro żenie dla miasta pomimo istniej ącej obecnie infrastruktury przeciwpowodziowej (obwałowania, zbiorniki retencyjne) na górnej Wi śle i jej dopływach. Analizuj ąc przyczyny i daty wyst ępowania katastrofalnych i wielkich powodzi na Wi śle krakowskiej mo żna uzna ć za uzasadnione stwierdzenie, iż generowane s ą one w przewa żaj ącej wi ększo ści przez rozlewne opady letnie pojawiaj ące si ę w czerwcu,

7 lipcu i sierpniu 4 (Rys. 3) nad Beskidem Żywieckim i Śląskim. St ąd w tworzeniu si ę fali wezbraniowej na Wi śle najwi ększy udział maj ą jej prawobrze żne dopływy, a wśród nich przede wszystkim Soła i , a tak że w mniejszym stopniu Mała Wisła i . W tym kontekście warto zwróci ć uwag ę na to, że suma średniorocznych opadów prawobrze żnych dopływów Wisły wynosi 700 do 1200 mm, lewobrzeżnych 600 do 700 mm. Pomimo, że nie zdarzaj ą si ę identyczne wezbrania powodziowe, mo żna ustali ć pewne ogólne warunki determinuj ące ich wielko ść i przebieg. Do okre ślenia spodziewanej wielko ści fali powodziowej, czasu jej powstawania i przemieszczania niezb ędna jest wnikliwa obserwacja zarówno opadów i układów barycznych w górnym dorzeczu Wisły jak i stanów wód w przekrojach wodowskazowych, zamieszczanych powy żej Krakowa, na Wi śle i jej dopływach (Rys. 2).

Rys. 2 Sytuacja biegu Wisły powy żej Krakowa

4 Wyst ąpienie katastrofalnej powodzi w maju 2010 r. jest rzadko ści ą w historii powodzi. Na 36 katastrofalnych wezbra ń, które wyst ąpiły w okresie ostatnich około 200 lat powodzie w maju wyst ąpiły tylko 4 razy (w zimie 3 razy i 3 razy we wrze śniu) – Rys. 3. 8

Rys. 3 Katastrofalne i wielkie powodzie od 1813-go roku

9

Przykładem praktycznym pod tym wzgl ędem jest „Raport po powodzi z maja i czerwca 2010” – strona internetowa: http://www.bip.krakow.pl/zalaczniki/dokumenty/n/92725/karta Zazwyczaj du że opady deszczu w zlewni górnej Wisły wyst ępuj ą na skutek napływu do Polski południowej ciepłych i wilgotnych mas powietrza zwrotnikowego znad Adriatyku, Morza Czarnego i Niziny W ęgierskiej. Duże opady powoduj ą równie ż północno-atlantyckie fronty atmosferyczne i zwi ązany z nimi napływ zimnych polarnomorskich mas powietrza. W najniekorzystniejszym układzie barycznym dochodzi do zetkni ęcia si ę zimnych i wilgotnych mas powietrza polarno- morskich z ciepłymi, pochodzenia zwrotnikowego. Wskutek kontrastu termicznego nast ępuj ą wówczas najwi ększe opady deszczu w Karpatach (np. w maju 2010). Takie s ą w przybli żeniu główne przyczyny du żych opadów w dorzeczu górnej Wisły, wywołuj ących wielkie lub katastrofalne powodzie 5.

3.1. Kształtowanie si ę fali wezbraniowej na dopływach Wisły powy żej Krakowa

Istotnym czynnikiem determinuj ącym wielko ść wezbrania i jego gwałtowno ść jest intensywno ść opadów, wielko ść 6 oraz ich rozkład w czasie i przestrzeni. I tak np. w roku 1997 obszarem źródłowym dla kształtuj ącej si ę fali powodziowej na dopływach górnej Wisły był obszar obejmuj ący dopływy od Małej Wisły do Dunajca (wł ącznie). Podobnie w 2010 r. strefa najwi ększych opadów obj ęła zachodni ą cz ęść Karpat 7 - od Małej Wisły po Rab ę. Było to wa żne z punktu widzenia ewentualnego zagro żenia Krakowa. Podobny rozkład opadów spowodował katastrofaln ą powód ź w 1997 r. lecz w 2010 r. przestrzenny rozkład opadów na omawianym terenie był odmienny i bardziej niekorzystny ni ż w 1997 r., kiedy to opady prawie równomiernie rozło żone były na całym obszarze. W 2010 r. maksymalne opady wyst ąpiły w środkowej i dolnej cz ęś ci dopływów Wisły. W konsekwencji na Małej Wi śle poni żej zbiornika Goczałkowice, na Sole poni żej Kaskady Soły i na Skawince w Radziszowie maksymalne stany wód przekroczyły najwy ższe dotychczas notowane warto ści w historii powodzi i było to decyduj ącym czynnikiem wygenerowania najwi ększej powodzi od prawie 200 lat 8. W tym kontek ście doda ć trzeba, że na powstanie gro źnych dla Krakowa powodzi na Wi śle ma równie ż wpływ kolejno ść wezbra ń na jej górskich dopływach. Kolejno ść ta uzale żniona jest od czasu wyst ąpienia nad nimi opadów oraz od ich intensywno ści, co ma istotny wpływ na czas ich dopływu do Wisły oraz uformowania si ę fali głównej na Wi śle, jaj kształt (czas wznoszenia, wysoko ść , czas opadania i obj ęto ść ) i przebieg.

5 Wyst ąpienie katastrofalnej powodzi w maju i czerwcu 2010 r. spowodowane było najniekorzystniejszymi układami barycznymi, które zazwyczaj wyst ępuj ą w okresie letnim. 6 Np. obj ęto ść opadów w zlewni górnej Wisły po Bielany wynosiła podczas powodzi w lipcu 1997 roku 1458 mln m 3, a w maju 2010 – 1703 mln m 3. 7 Podobnie jak w roku 1903 i 1925. Inaczej było w 1934 r. gdy o środkiem najsilniejszych opadów był środkowy obszar dorzecza górnej Wisły (Skawa, Raba, i Wisłoka). 8 Bardziej szczegółowe informacje na ten temat znajduj ą si ę w Raporcie po powodzi z maja i czerwca 2010, opublikowanym na stronie internetowej http://www.bip.krakow.pl/zalaczniki/dokumenty/n/92725/karta oraz Monografiach powodzi Lipiec 1997 i Maj, czerwiec 2010 oprac. przez IMGW 10

W wi ększo ści przypadków fala powodziowa na rzece Sole osi ąga koryto Wisły w O świ ęcimiu zanim fala z Małej Wisły dotrze do tego profilu. Kulminacja Skawy wyprzedza zazwyczaj skumulowan ą fal ę Wisły i Soły, a Skawinka z kolei wyprzedza fal ę Skawy 9. Zadaniem zbiorników retencyjnych jest zredukowanie odpływów i maksymalne (na ile to jest mo żliwe) oddalenie od siebie kulminacji dopływów np. zbiornik Goczałkowice opó źnia kulminacj ę na Małej Wi śle, zbiorniki Kaskady Soły oddalaj ą kulminacj ę Soły od kulminacji Skawy i tak ą sam ą rol ę spełnia ć b ędzie będący w budowie zbiornik Świnna Por ęba na rzece Skawie 10 . Oprócz stanów maksymalnych i przepływów istotnym parametrem charakteryzuj ącym powód ź jest obj ęto ść fali powodziowej (Tabela I).

Tabela I Charakterystyka niektórych historycznych fal powodziowych, podstawowe parametry

Obj ęto ść Pr ędko ść Przepływ Czas Stan fali Elewacja przyboru Rok Wodowskaz Max powodziowej wznoszenia [cm] 3 Hs [m] v [m/dob ę] m-c [m /s] ts [doba] pb w Bielanach V [mln m 3] 1 2 3 4 5 6 7 8 1813 Kraków 995 3300 - - - - lipiec 1903 Kraków 952 2250 - 5,45 5,5 1,0 lipiec 1940 Kraków 920 2200 - 6,99 1,3 5,4 maj 1960 Kraków 916 2000 690 6,10 - - lipiec 1970 4,7 Bielany 907 2300 537 7,50 1,6 lipiec (19,8 cm/godz.) 1972 Bielany 864 2040 532 - - - sierpie ń 1997 2,0 Bielany 872 2100 894 6,92 3,6 lipiec (8,8 cm/godz.) 2001 1,3 Bielany 838 1800 798 5,38 4,25 lipiec (5,4 cm/godz.) 2010 2,29 maj – Bielany 957 2480* 1134 6,88 3,0 (9,6 cm/godz.) czerwiec 2010 2,18 Bielany 718 1490 - 5,45 2,5 wrzesie ń (9,08 cm/godz.) * w przekroju stopnia Dąbie – max. rz ędna poziomu wezbrania wyniosła 202,44 m n.p.m.

9 Zdarzaj ą si ę jednak że odchylenia od tej reguły np. w 1903 r. intensywne opady wyst ąpiły najwcze śniej nad Mał ą Wisł ą. Wskutek tego fala powodziowa z Małej Wisły dotarła do O świ ęcimia w tym samym czasie co kulminacja ze Soły. Na w ten sposób utworzon ą kulminacj ę Wisły nało żyła si ę fala kulminacyjna ze Skawy. Był to jeden z najniekorzystniejszych przypadków w historii powodzi powy żej Krakowa. Powstał on w wyniku specyficznego czasoprzestrzennego rozkładu opadów w tej cz ęś ci zlewni górnej Wisły. Dlatego tak wa żne jest śledzenie w sytuacji zagro żenia zarówno wysoko ści opadów jak i ich rozło żenia w czasie i przestrzeni. 10 Zbiornik ten ju ż podczas powodzi w 2010 roku spełnił swoj ą rol ę. Wskutek zatrzymania ok. 60 mln m 3 w czaszy zbiornika, nast ąpiło znaczne opó źnienie spływu wód Skawy do Wisły i co za tym idzie spłaszczenie fali powodziowej na Wi śle w Smolicach o ok. 60 do 80 cm. Kulminacj ę w Krakowie spowodowała rz. Skawinka, na której w tym czasie max stan osi ągn ął poziom dotychczas nienotowany. Wskutek tego max stan wody na Bielanach wyniósł 957 cm. Gdyby nie zadziałał zbiornik Świnna Por ęba Wisła w Krakowie osi ągn ęłaby stan jeszcze wy ższy o ok. 40 cm. Tak że przepływ byłyby wi ększy o 150 – 200 m 3/s. 11

3.2. Retencyjno ść zlewni Wisły powy żej Krakowa

3.2.1 Retencja zbiornikowa

Jak wy żej wspomniano na wielko ść wezbra ń powodziowych maj ą wpływ zbiorniki retencyjne, których rol ą jest zmagazynowanie maksymalnej ilo ści wody opadowej i spłaszczenie fali powodziowej poni żej zbiornika. Najwi ększ ą rol ę przeciwpowodziow ą dla Krakowa odgrywaj ą zbiorniki na Sole i Skawie. Oddziaływanie pozostałych zbiorników ogranicza si ę do krótkich odcinków rzek i nie maj ą one istotnego wpływu na wielko ść wezbrania powodziowego na Wi śle. Szacuje si ę (Punzet), że ł ącznie wody dopływów Soły i Skawy stanowi ą 77% wód wezbraniowych w obr ębie Krakowa podczas gdy sama Wisła z pozostałymi dopływami stanowi tylko 23% 11 .

Tabela II Charakterystyki zbiorników przeciwpowodziowych w dorzeczu Wisły powy żej Krakowa (wg IMGW monografia powodzi 2010 r.) Rezerwa Zdolno ść Odpływ Lp. Zbiornik Rzeka powodziowa upustowa nieszkodliwy [mln m 3] [m 3/s] [m 3/s]

38,230 zimowa 1 Goczałkowice Mała Wisła 910 60 45,386 letnia

2 Wisła Czarne Mała Wisła 2,624 - 20

3 Łąka Pszczynka 3,93 70 10

Czarna 4 Przeczyce 2,946 64,4 20

5 Kozłowa Góra Brynica 4,78 98,68 8

35,65 zimowa 6 Tresna – Por ąbka - Czaniec Soła 1260/1638/1615 335 44,03 letnia

7 Świnna Por ęba Skawa 60*

Razem 163,696 - rezerwa letnia * Pojemno ść projektowana – budowa zbiornika jest na uko ńczeniu. Podczas powodzi w 2010 r. samoczynnie zmagazynował 60 mln m 3 wody obni żaj ąc fale powodziowa na Wi śle w Smolicach o 60 - 80 cm i przepływ o 150 – 200 m 3/s. Pomimo, że zbiorniki na Sole i Skawie zmniejszyły w znacznym stopniu wielko ść kulminacyjnych przepływów Wisły do Krakowa dotarła fala powodziowa o wielko ści nie notowanej od 200 lat (por. rys. 3). Świadczy to o tym, że nadal retencyjno ść zlewni Wisły powy żej Krakowa jest zbyt mała i nie mo żna wykluczy ć pojawienia si ę w przyszło ści wezbrania gro źniejszego ni ż w maju 2010 r., dlatego niezb ędnie jest podejmowanie działa ń zmniejszaj ących to zagro żenie. W drodze analiz technicznych ustalono, że zbiornik Świnna Por ęba będzie 3 w stanie zredukowa ć przepływ Q max0,1% do 3471 m /s obni żaj ąc fal ę powodziow ą

11 Jednak że na przykładzie powodzi 2010 wida ć, że rzeka Skawinka a tak że dopływy Wisły poni żej zbiornika Goczałkowice (Biała Bielska i Iłownica) odegrały większ ą rol ę ni ż im dotychczas przypisywano. 12 o 40 cm 12 . Jednak że przepustowo ść mi ędzywala w Krakowie jest zbyt mała (obwałowania s ą za niskie) aby pomie ści ć taki przepływ 13 . Aby sprosta ć tym uwarunkowaniom – bior ąc pod uwag ę fakt, iż dalsze podwy ższenie obwałowa ń nie jest mo żliwe 14 - rozwa ża si ę mo żliwo ść obni żenia fali powodziowej poprzez budow ę Kanału Krakowskiego na terenie miasta (program rz ądowy) lub polderów powy żej Krakowa.

3.2.2 Retencja terenowa (gruntowa, ro ślinna)

Na wielko ść wezbra ń powodziowych ma równie ż wpływ poziom wód gruntowych i wód w ciekach w okresie poprzedzaj ącym (5 – 10 dniowym) opady krytyczne, zwi ązane z przemieszczaniem si ę układów niskiego ci śnienia (np. znad Niziny W ęgierskiej). Analizy wykazały, że przy niskim nasyceniu gruntu (wska źniku retencji) dobowy opad nawet wysoko ści 60 mm mo że w ogóle nie da ć zwi ększonego odpływu. Wezbranie powodziowe równie ż wzrasta przy znacznym napełnieniu rzek przed przyborem wody. Ponadto wskutek stale wzrastaj ącego poziomu urbanizacji zmniejsza si ę retencja terenowa. W celu zrekompensowania wci ąż traconej retencji terenowej nale ży d ąż yć do odpowiedniej zabudowy biotechnicznej zlewni – zalesianie, ograniczanie uszczelniania powierzchni terenów zurbanizowanych np. poprzez: rezygnacj ę z parkingów brukowanych na rzecz parkingów zielonych – zatrzymywanie wód deszczowych w miejscu ich powstawania z odpowiednim ich zagospodarowaniem (np. przydomowe zbiorniki wód deszczowych).

4. UWARUNKOWANIA HYDROLOGICZNO-TECHNICZNE w zakresie funkcjonowania innych cieków (dopływów Wisły) oraz systemów rowów odwadniaj ących i kanalizacji

Jak nadmieniono we wst ępie problem zagro żenia powodziowego Krakowa jest zło żony i nie sprowadza si ę jedynie do zagro żenia ze strony Wisły. Zagro żenie to spot ęgowane cz ęsto bywa równoczesnym (lub wyprzedzaj ącym) wylewem mniejszych cieków, dopływów Wisły, a tak że systemów rowów odwadniaj ących lub kanalizacyjnych 15 . Pogl ądowo tak ą sytuacje ilustruje poni ższy rysunek, który na przykładzie powodzi w 2010 r. obrazuje istotne zdarzenia w zale żno ści od poziomu zwierciadła wody w Wi śle.

12 Na odcinku st. Ko ściuszko – st. D ąbie – poni żej stopnia D ąbie wpływ ten maleje do 15 cm, a w przekroju stopnia Przewóz zanika zupełnie 13 Przepustowo ść mi ędzywala na odcinku od stopnia D ąbie do stopnia Ko ściuszko po zako ńczeniu modernizacji 3 obwałowa ń wyniesie 2900 m /s co odpowiada w przybli żeniu przepływowi Q 0,5% (wodzie dwustuletniej). Tymczasem zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada ć budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie, obwałowania powinny pomie ści ć przepływ Q 0,1% (wod ę tysi ącletni ą) z 30 cm zapasem (wymogi dla klasy I) 14 Ze wzgl ędów architektoniczno-krajobrazowych – Patrz przypis 36 15 Tak jak podczas powodzi maj-czerwiec 2010 r. 13

Rys. 4 Istotne zdarzenia powoduj ące podtopienia na tle fali powodziowej Wisły (wodowskaz Bielany) w maju 2010 r.

H[m] 11

10 957

9 Przerwanie wału przy ul. Na Zakolu Wisły 8 Zamkni ęcie śluz wałowych 7 Zamkni ęcie klap na przelewach 6 burzowych kanalizacji STAN ALARMOWY 5

4 STAN OSTRZEGAWCZY

3 Wylew rzeki Wilgi 2 Wylew rzeki Serafy 1

0 Data 15.05 16.05 17.05 18.05 19.05 20.05 21.05 22.05 23.05 24.05 25.05 26.05 27.05 28.05 29.05

Doda ć trzeba, że jak wida ć z powy ższego rysunku wylew rzek Serafy i Wilgi nast ąpił zanim wyst ąpił istotny przybór na Wi śle. Wida ć tak że, iż powy żej stanu 450 na Wi śle zamykane s ą przelewy burzowe na kanalizacji ogólnospławnej, a około stanu 530 samoczynnie zamykaj ą si ę klapy zwrotne na śluzach wałowych, które w normalnych warunkach eksploatacji umo żliwiaj ą swobodny odpływ wód do Wisły z mniejszych cieków znajduj ących si ę na obszarze miasta. Przedłu żaj ący si ę podniesiony poziom Wisły ponad 450 lub 530 cm na wodowskazie na Bielanach przy równoczesnych opadach nad miastem powoduje podtopienia terenów zawala, a przedostaj ąca si ę drog ą infiltracji poprzez obwałowania woda z koryta głównego powi ększa rozmiar tych podtopie ń. Generalnie mo żna powiedzieć, że w Krakowie wyst ępuj ą podtopienia spowodowane głównie wysokim poziomem Wisły. Podtopienia te s ą zatem zdominowane wysokim stanem na Wi śle. O wiele cz ęś ciej ni ż opisana powy żej zdarza si ę sytuacja (okre ślana cz ęsto jako tzw. powód ź wewn ętrzna), która wyst ępuje wtedy gdy pojawiaj ą si ę intensywne lokalne opady deszczu na mniejszym obszarze nad samym Krakowem (lub jego cz ęś ci ą) i jego obrze żach. I chocia ż skala zagro żenia jest wówczas mniejsza ni ż w przypadku jednoczesnego wezbrania na Wi śle stwarza również du że zagro żenie 16 i wymaga szybkiej interwencji słu żb antykryzysowych. Wi ąż e si ę to ze zbyt mał ą przepustowo ści ą systemów odwodnienia miasta (dopływy Wisły, rowy, sie ć kanalizacyjna). S ą to podtopienia o dominacji zjawisk opadowych i przewa żnie wyst ępuj ą na obszarach miasta oddalonych od Wisły.

16 Z do świadczenia wynika, że dobowy opad wi ększy od 20 mm mo że spowodowa ć wylew rzeki Serafy w Bie żanowie lub potoku Rozrywka na os. Pr ądnik Czerwony. 14

4.1. Przyczyny podtopie ń niektórych obszarów miasta o dominacji wysokich stanów na Wi śle

4.1.1 Podtopienia spowodowane odci ęciem spływu wód w wyniku zamkni ęcia śluz wałowych

Generalnie mo żna powiedzie ć, że przej ście fali wezbraniowej Wisł ą krakowsk ą przy stanie na wodowskazie w Bielanach ponad 520 cm wi ąż e si ę zawsze z wi ększymi lub mniejszymi podtopieniami wzdłu ż wałów wi ślanych. Na obszarze Krakowa znajduje si ę około 40 śluz wałowych usytuowanych w lewo- i prawobrze żnych obwałowaniach Wisły. Zlokalizowane s ą one w cz ęś ci zachodniej od granic miasta do okolic skrzy żowania ul. Wio ślarskiej z ul. Ksi ęcia Józefa oraz w cz ęś ci wschodniej - od uj ścia Białuchy do wschodnich granic miasta. 17 Poprzez śluzy wałowe w normalnych warunkach eksploatacji (poza okresem wezbraniowym) wody z mniejszych cieków (najcz ęś ciej rowów melioracyjnych) odprowadzane s ą do Wisły. Z chwil ą podniesienia si ę poziomu wody w Wi śle do stanu alarmowego (520 cm) zamykaj ą si ę samoczynnie klapy zwrotne w które zaopatrzone s ą śluzy. Stan taki powoduje brak mo żliwo ści swobodnego odpływu wód z małych cieków do Wisły, ale jednocze śnie zabezpiecza przed wtargni ęciem wód powodziowych płyn ących korytem Wisły na tereny miasta. Im wy ższy i dłu żej trwaj ący poziom Wisły, tym wi ększe ilo ści wód gromadz ą si ę na zawalu powoduj ąc podtopienia. Ta niekorzystna sytuacja miała miejsce podczas minionej powodzi i spot ęgowana była równoczesnymi intensywnymi opadami deszczu nad Krakowem. Podczas wezbrania Wisły w maju stan powy żej 520 cm trwał 6,5 dnia. W tym czasie niezb ędne były interwencje Stra ży Po żarnej polegaj ące na przepompowaniu wód z zawala do Wisły. Niekiedy interwencje te były niewystarczaj ące. Do świadczenia minionej powodzi wskazuj ą na konieczno ść budowy kilku pompowni NWS (na wysokie stany) stacjonarnych i tzw. pompowni przewo źnych. Wg „Koncepcji odwodnienia i poprawy bezpiecze ństwa powodziowego miasta Krakowa, Raport Główny – Synteza Koncepcji, MGGP S.A., grudzie ń 2011 r.” w celu umo żliwienia odpływu wód z terenów zawala w okresie utrzymywania si ę wysokich stanów wody na Wi śle nale ży podj ąć działania zwi ązane z budow ą pompowni chroni ących obszary osiedli: Tyniec, Kostrze, Bodzów, Pychowice (w rejonie ul. Widłakowej i Sodowej), Lesisko, Chałupki i Wolica, a tak że: Ł ęg, Rybitwy, Przewóz i Wola Justowska.

4.1.2 Podtopienia spowodowane zamkni ęciem przelewów burzowych kanalizacji ogólnospławnej

Problem podtopie ń śródmiejskiej cz ęś ci miasta w czasie przej ścia wielkiej wody na Wi śle wi ąż e si ę z funkcjonowaniem kanalizacji ogólnospławnej, prowadz ącej ścieki bytowe i opadowe lewo- i prawobrze żnymi kolektorami kanalizacyjnymi do oczyszczalni Płaszów, i dalej korytem rzeki Drwiny Długiej, uchodz ącej do Serafy, poni żej stopnia Przewóz. Kolektor lewobrze żny bierze swój pocz ątek w rejonie skrzy żowania ul. Malczewskiego z ul. Ksi ęcia Józefa. W okolicach ulicy Miedzianej przed stopniem D ąbie przechodzi syfonem pod Wisł ą i dalej przebiega w kierunku oczyszczalni ścieków Płaszów. Kolektor prawobrze żny biegnie od ul. Tynieckiej w Pychowicach do oczyszczalni Płaszów przechodz ąc syfonem pod rzek ą Wilg ą.

17 W śródmiejskiej cz ęś ci miasta nie ma śluz wałowych, poniewa ż wody opadowe z tego rejonu odprowadzane są do Wisły systemem kanalizacji ogólnospławnej. 15

Z lewo- i prawobrze żnymi kolektorami głównymi ł ącz ą si ę kolektory boczne usytuowane wzdłu ż rzek m.in. Rudawy, Białuchy i Wilgi. W normalnych warunkach eksploatacji nadmiary wód gromadz ące si ę w kolektorach zrzucane s ą do Wisły poprzez przelewy burzowe, których na całej długo ści systemu kanalizacji jest 38. Podczas przej ścia wielkiej wody Wisł ą po osi ągni ęciu stanu na wodowskazie w Bielanach 450 cm, brygady techniczne MPWiK przystępuj ą do zamykania zasuw na przelewach burzowych po to, aby wezbrane wody Wisły nie przedostały si ę do kanałów, a nast ępnie nie zalały miasta. Po przej ściu kulminacji, z chwil ą gdy stan wody w Wi śle obni ży si ę do stanu 450 cm w Bielanach nast ępuje otwieranie zasuw na ww. przelewach. Podczas wezbrania w maju 2010 r., stan Wisły powy żej 450 cm utrzymywał si ę 8 dni. Oznacza to, że przez 8 dni zamkni ęte były zasuwy na przelewach burzowych kanalizacji, w śródmiejskiej cz ęś ci miasta. Równocze śnie trwały nad miastem intensywne opady deszczu. Na stacjach opadowych reprezentatywnych dla północnej i śródmiejskiej cz ęś ci miasta, tj. w Balicach i obserwatorium UJ (ogród botaniczny) dnia 15 maja opady te wyniosły odpowiednio 43,8 mm i 37,6 mm i miało to miejsce tu ż przed zamkni ęciem przelewów burzowych. W dniu 16 maja (w czasie zamykania zasuw na przelewach burzowych) wielko ść opadów wyniosła w Balicach 53,5 mm, obserwatorium UJ – 46,4 mm. Na stacji opadowej reprezentatywnej dla południowej cz ęś ci miasta (Ko źmice Wielkie) opady te w dniach 15 i 16 maja wyniosły odpowiednio 34,6 mm oraz 112,8 mm (!), a wi ęc znacznie przewy ższały opad 20 mm uwa żany za graniczny dla prawidłowego funkcjonowania kanalizacji w warunkach zamkni ęcia przelewów . Tak du że opady przy jednoczesnym zamkni ęciu przelewów burzowych spowodowały stany podtopie ń ni żej poło żonych terenów miasta wskutek zbyt małej zdolno ści retencyjnej sieci kanałowej, a co za tym idzie zbyt małej przepustowo ści niektórych jej odcinków. Do czasu powodzi w 1997 r. panował pogl ąd, że niewielkie jest prawdopodobie ństwo zbiegu zdarze ń, tj. zamkni ęcie zasuw przeciwpowodziowych na przelewach oraz intensywny i dłu żej trwaj ący opad nad zlewni ą kanalizacji. Odnotowano 3 takie przypadki w ci ągu 15 lat. Obecnie, po kolejnych powodziach 1997, 2001, 2007 i 2010 nale ży uzna ć, że pogl ąd ten nie wytrzymał próby czasu, a wyst ępuj ący problem wymaga technicznych rozwi ąza ń. A zatem i w tym przypadku wskazane s ą rozwi ązania systemowe poprzez m.in. budow ę przepompowni NWS (na wysokie stany) dla dwóch obszarów wyposa żonych w kanalizacj ę ogólnospławn ą, a mianowicie dla obszaru D ębnik i osiedla Podwawelskiego z pompowni ą powodziow ą zlokalizowan ą przy górnej głowicy syfonu pod Wilg ą oraz dalej z pompowni ą powodziow ą zlokalizowan ą przy dolnej głowicy syfonu pod Wisł ą. Dalej w zakresie kanalizacji ogólnospławnej konieczna jest reaktywacja przelewu burzowego P4 zlokalizowanego w okolicach Mostu Grunwaldzkiego, który został zamkni ęty w czasie budowy mostu na skutek kolizji komory przelewowej z przyczółkiem mostu. Skutki powodzi na os. Podwawelskim wskazuj ą na konieczno ść tej reaktywacji. Nast ępnym krokiem w odniesieniu do kanalizacji ogólnospławnej musi być zautomatyzowanie operacji zamykania zamkni ęć przelewowych dla zminimalizowania du żej bezwładno ści tego systemu. Obecnie proces zamykania przelewów burzowych dokonywany jest ręcznie, przez brygady techniczne MPWiK. Zwa żywszy na konieczno ść zamkni ęcia 38 zasuw (a czas zamykania jednej zasuwy wynosi 40-60 minut) nie sposób nie zauwa żyć zbyt małej mobilno ści tego systemu. Trzeba podkre śli ć, że podczas majowego wezbrania stan Wisły powy żej 450 cm trwał 8 dni. Skracaj ąc czas zamykania i otwierania zasuw mo żna wyeliminowa ć czas pracy kanalizacji pod

16 ci śnieniem lub w znacz ący sposób okres ten skróci ć, co miałoby istotny wpływ na wielko ść szkód powstałych z tego powodu. Zautomatyzowanie zatem przynajmniej cz ęś ci zamkni ęć w najbardziej wra żliwych na podtopienia miejscach jest bardzo wskazane. Ponadto powinno si ę przeanalizowa ć mo żliwo ść zainstalowania klap zwrotnych na instalacjach wewn ętrznych ni żej usytuowanych budynków (w niektórych przypadkach rozwa żyć nale ży konieczno ść budowy pompowni lokalnych). Natomiast nale ży te ż rozpatrywa ć jeszcze inne czynno ści zapobiegaj ące wyst ępowaniu cofek w kanalizacji jak: bezapelacyjne zamkni ęcie granic systemu ogólnospławnego, zastosowanie retencji wód opadowych obszarowych lub lokalnych, stosowanie urz ądze ń przeciwzalewowych na instalacjach kanalizacyjnych w budynkach. Na koniec nale ży wspomnie ć, iż nie tylko kanalizacja ogólnospławna niesie zagro żenie z tytułu cofek na zawalu. Powa żne niebezpiecze ństwo mo że grozi ć z tytułu zamkni ęcia klap na wylotach kanałów deszczowych jak np. w zlewni Nowej Huty – kanału w ul. Nowohuckiej gdzie równie ż niezb ędne jest zabezpieczenie w postaci pompowni NWS.

Rys. 5 Schemat działania systemu kanalizacyjnego Krakowa na podst. „Zagro żenie powodziowe miasta Krakowa” Józef Fiszer Serafa kolektor płaszowski Dłubnia stopie ń Przewóz Drwina Długa

Białucha

stopie ń D ąbie

syfon pod Wisł ą wybudowany ł ącznie ze stopniem D ąbie

ny ż

Wilga

kolektor lewobrze kolektor ny ż

Rudawa

Przelew burzowy Wisła kolektor prawobrze

Przelew burzowy z zamkni ęciem odpływu

BIELANY

stopie ń Ko ściuszko

4.1.3 Funkcjonowanie bariery odwadniaj ącej w warunkach wezbra ń powodziowych na Wi śle

Znacz ący wpływ na stan stosunków wodnych, a przez to na mo żliwo ść wyst ępowania podtopie ń i ich długotrwałego utrzymywania si ę po przej ściu fali kulminacyjnej na Wi śle, ma funkcjonowanie tzw. bariery odwadniaj ącej śródmiejski

17 obszar Krakowa. Bariera ta powstała w zwi ązku z oddaniem do u żytku stopnia wodnego D ąbie (1965 r.), który pi ętrz ąc wod ę w Wi śle spowodował szkodliwe dla istniej ącej zabudowy podniesienie si ę zwierciadła wód gruntowych na terenach przyległych do Wisły, na odcinku od stopnia D ąbie do uj ścia Rudawy. Zadaniem bariery jest obni żenie poziomu wody gruntowej do poziomu sprzed pi ętrzenia Wisły stopniem wodnym. Składa si ę ona z systemu 37 studni odwadniaj ących rozmieszczonych po obu stronach Wisły, z których woda odpompowywana jest do kanalizacji ogólnospławnej lub bezpo średnio do Wisły, Wilgi i Rudawy. Odpowiedzialno ść za prawidłowe funkcjonowanie bariery odwadniaj ącej spoczywa na Regionalnym Zarz ądzie Gospodarki Wodnej w Krakowie. Praca bariery nie ma ścisłego zwi ązku z przej ściem fali powodziowej. Podczas powodzi, gdy stan wody w Wi śle jest wy ższy od normalnego stanu spowodowanego pi ętrzeniem wody przez stopie ń wodny D ąbie, bariera odwadniaj ąca jest wył ączana. W tym czasie stopie ń nie pi ętrzy wody, zasuwy pi ętrz ące wod ę w normalnych warunkach eksploatacji s ą podniesione i stopie ń jest przygotowany na przepuszczenie fali powodziowej. W 2010 r. w okresie powodzi od 17 maja studnie zostały wył ączone z eksploatacji. Ponowne wł ączenie studni nast ąpiło w dniu 10 czerwca, po przej ściu fali powodziowej.

Rys. 6 Bariera odwadniaj ąca ze studzien wierconych chroni ąca Kraków przed podtapianiem przez wody gruntowe na podst. „Wodoci ągi Krakowa”, Robert Wierzbicki

Legenda: 1 – stopnie wodne, 2 – zasi ęg oddziaływania stopni wodnych na poziom wód gruntowych, 3 – bariera ochronna.

18

4.2. Przyczyny podtopie ń obszarów miasta oddalonych od Wisły o dominacji zjawisk opadowych

Sytuacj ę tak ą dobrze ilustruje przykład z powodzi z 2010 r. Dnia 16 maja o godz. 6 00 , podczas gdy Wisła w Bielanach dopiero zaczynała wzbiera ć, a stan na wodowskazie wynosił 310 cm, rzeka Serafa w Starym Bie żanowie ju ż wylała. Dobowy opad w Ko źmicach Wielkich, na stacji reprezentatywnej dla południowych obszarów Krakowa dnia 15 maja wyniósł 34,6 mm. Wskazuje to na du żą wra żliwo ść tej rzeki na zjawiska opadowe powy żej 20 mm na dob ę. W tym kontek ście na uwag ę zasługuje fakt, że intensywny opad wyst ąpił 15 maja o godz. 23 00 , a dnia 16 maja ok. godz. 6 00 rzeka wylała. Potwierdziły to nast ępne wylewy tej rzeki w lipcu i sierpniu. Ww. zjawiska świadcz ą o zbyt małej przepustowo ści tej rzeki. Przyjmuje si ę, że czterodniowy sumaryczny opad wi ększy ni ż 140 mm powoduje podtopienia i wylewy cieków w wy żej poło żonych cz ęś ciach Krakowa znacznie oddalonych od koryta Wisły. Na stacji Ko źmice Wielkie reprezentatywnej dla cz ęś ci południowej miasta, suma czterodniowych opadów (15-18 maja) wyniosła 231,1 mm, a suma dwudniowych opadów dla tej stacji (15-16 maja) to 147,4 mm. W zwi ązku z powy ższym, ju ż 16 maja (oprócz Serafy) w godzinach popołudniowych zacz ęły wylewa ć równie ż inne rzeki w południowej cz ęś ci miasta: (rejon ul. Chałubi ńskiego, Smole ńskiego, Starowiejskiej, Wypoczynkowej), Sidzinka (ul. Wrony), potok Kostrzecki (ul. Krzewowej, Bobrowej, D ąbrowy). Stan na wodowskazie w Bielanach wynosił wówczas ok. 400 cm. Podczas majowego wezbrania Wisły w północnej cz ęś ci Krakowa równie ż zaobserwowano wzrosty stanów wód na mniejszych ciekach, będących dopływami Wisły (na Rudawie został przekroczony stan alarmowy), lecz były one niewspółmiernie ni ższe ni ż na ciekach znajduj ących si ę w południowej cz ęś ci Krakowa. Natomiast w dniach 2-6 czerwca podczas wtórnych kulminacji Wisły, oprócz ponownego wylewu Serafy i Wilgi, wylał równie ż potok Rozrywka w północnej cz ęś ci miasta (Pr ądnik Czerwony). Ponadto efektem intensywnych opadów było równie ż uaktywnienie si ę osuwisk. Dwa z nich zwi ązane były z wezbraniem wody w ciekach, tj. w rejonie potoku przy ul. Żabiej i rzeki Wilgi przy ul. Go ścinnej. Odbudowa i regulacja uszkodzonych koryt ww. cieków wymaga rozwi ąza ń technicznych poprzedzonych szczegółowymi badaniami geotechnicznymi i powinna by ć rozpatrywana ł ącznie ze stabilizacj ą osuwisk.

19

Rys. 7 Zasi ęg terenów podtopionych podczas powodzi w 2010 r.

4.2.1 Ocena przepustowo ści cieków powierzchniowych

4.2.1.1 Rzeki i potoki

W „Koncepcji odwodnienia i poprawy bezpiecze ństwa powodziowego miasta Krakowa, Raport Główny - Synteza Koncepcji, MGGP S.A., grudzie ń 2011 r.” wyspecyfikowano 20 istotnych z punktu widzenia zagro żenia powodziowego, rzek i potoków znajduj ących si ę w obszarze miasta Krakowa. Wg „Koncepcji…” s ą to cieki I, II, III i IV rz ędu. Ciekiem I-go rz ędu jest rzeka Wisła, II-go rz ędu bezpo średnie dopływy Wisły, III-go dopływy do cieków II-go rz ędu, IV-go rz ędu jest potok Drwinka wpadaj ący do rz. Drwina Długa (która wg ww. klasyfikacji jest ciekiem III-go rz ędu). W poni żej umieszczonej tabeli zestawiono list ę tych cieków wg kolejno ści ich wpadania do cieków wy ższego rz ędu.

Tabela III Dekompozycja układu hydrograficznego miasta Krakowa – podział na zlewnie głównych cieków powierzchniowych. L.p. Ciek / Zlewnia Rz ąd 1 Pot. Sidzinka II 2 Rz. Sanka II 3 Pot. Kostrzecki II 4 Pot. Pychowicki II 5 Rz. II 6 Rz. Wilga II 20

7 Rz. Pr ądnik (Białucha) II 8 Pot. Sudół od Modlnicy III 9 Pot. Sudół Dominika ński (Rozrywka) III 10 Pot. Ł ęgówka II 11 Rz. Dłubnia II 12 Pot. Baranówka III 13 Kanał stopnia wodnego Przewóz II 14 Rz. Serafa II 15 Rz. Drwinia Długa III 16 Pot. Drwinka IV 17 Kanał Suchy Jar II 18 Pot. Ko ścielnicki II 19 Pot. Struga Rusiecka (Łucjanówka) III 20 Rz. Wisła I

Tabela IV Przepływy charakterystyczne najistotniejszych cieków II-go rz ędu wg Koncepcji ochrony m. Krakowa i województwa przed powodzi ą, Biuro Studiów i Projektów Budownictwa Wodnego i Melioracji w Krakowie, K. Augustyniak, 1992 r. Uj ście Wielkie przepływy prawdopodobne Nazwa km Powierzchnia [m 3/s] Lp. dopływu biegu zlewni [km 2] Q Q Q Q Q Wisły 50% 5% 1% 0,3% 0,1% 1 Sanka 67,5 90,9 17 54 80 97 114 2 Rudawa 75,4 318,3 49 117 159 188 215 3 Wilga 78,0 101,1 19 61 91 110 129 Białucha 4 81,9 195,8 9 48 80 106 130 (Pr ądnik) 5 Dłubnia 89,4 271,6 31 96 139 168 197 6 Serafa 93,5 74,9 14 48 71 88 102

Tabela V Przepływy charakterystyczne najistotniejszych cieków II-go rz ędu wg Koncepcji odwodnienia i poprawy bezpiecze ństwa powodziowego miasta Krakowa, MGGP S.A., 2011 r. Wielkie przepływy Nazwa Uj ście km Powierzchnia Lp. prawdopodobne [m 3/s] dopływu biegu Wisły zlewni [km 2] Q0, 5% Q1% Q2% 1 Sanka 67,5 96,2 87,7 75,7 63,8 2 Rudawa* 75,4 319,4 52,49 48,52 44,54 3 Wilga 78,0 100,1 100,2 88,5 76,4 Białucha 4 81,9 193,1 172,9 148,0 124,2 (Pr ądnik) 5 Dłubnia 89,4 284,6 184,2 170,4 140,6 6 Serafa 93,5 72,3 77,15 67,27 57,38 ∗ - podane wielko ści przepływów s ą niewiarygodne – zani żone około 3-krotnie (patrz tab. IV, porównaj powierzchni ę zlewni, a tak że dane z innych opracowa ń np. „Dorzecze górnej Wisły”, Rozdz. 3.2. Przepływy charakterystyczne - Jerzy Punzet, Warszawa-Kraków 1991)

21

W Koncepcji dokonano szczegółowej analizy przepustowo ści wszystkich cieków powierzchniowych wymienionych w Tabeli III. W podsumowaniu autorzy stwierdzaj ą co nast ępuje: „ Szacunkowa ocena przepustowo ści głównych dopływów rzeki Wisły (Rudawa, Wilga, Pr ądnik (Białucha), Dłubnia i Serafa), b ędących zarazem odbiornikami wód opadowych na terenie miasta, wskazuje na potrzeb ę zwi ększenia przepustowo ści wi ększo ści z tych cieków. Spo śród nich jedynie rzeka Rudawa w granicach miasta Krakowa jest w stanie pomie ści ć wod ę tysi ącletni ą bez stwarzania realnego zagro żenia powodziowego. W przypadku pozostałych czterech dopływów konieczne jest zwi ększenie ich przepustowości np., poprzez prace zwi ązane z udro żnieniem koryt, zwi ększeniem retencji dolinowej lub rozwa żeniem budowy suchych zbiorników retencyjnych w górnych partiach ich zlewni, poło żonych głównie poza granicami Krakowa. Istotnym działaniem wydaje si ę by ć równie ż natychmiastowe ograniczenie zrzutów ścieków deszczowych z nowych systemów kanalizacji opadowej oraz wprowadzenie „systemowego” (zlewniowego) zarz ądzania odpływem ścieków deszczowych. Na pozostałych ciekach powierzchniowych równie ż wyst ępuj ą problemy zwi ązane z ich ograniczon ą przepustowo ści ą. Do świadczenia ostatnich powodzi wskazuj ą na problemy w tym zakresie dotycz ące m.in. Sidzinki, Potoku Kostrzeckiego, Potoku Sudół Dominika ński (Rozrywka) czy Strugi Rusieckiej (Łucjanówki).”

22

Rys. 8 Sie ć hydrograficzna w obr ębie miasta Krakowa na podst. „Koncepcji odwodnienia i poprawy bezpiecze ństwa powodziowego miasta Krakowa, Raport Główny - Synteza Koncepcji, MGGP S.A., grudzie ń 2011 r.”

23

4.2.1.2 Rowy

Integralnym elementem systemu odwodnienia miasta s ą rowy strategiczne, łącz ące kanalizacj ę opadow ą z ciekami powierzchniowymi (rzekami i potokami). Udro żnienie sieci istniej ących rowów jest warunkiem niezb ędnym do prawidłowego funkcjonowania kanalizacji opadowej. Zadanie to powinno by ć realizowane w pierwszej kolejno ści. W „Koncepcji odwodnienia i poprawy bezpiecze ństwa powodziowego miasta Krakowa, Raport Główny - Synteza Koncepcji, MGGP S.A., grudzie ń 2011 r.” wyspecyfikowano 56 rowów strategicznych. S ą to:

− Rów Biela ński − Rów w rejonie ul. Podgórki- − Rów A (Przegorzały ) ul. Ks. Cechowa Józefa − Rów w rejonie ul. Chlebicznej − Rów F (Przegorzały) ul. Ks. Józefa − Rów w rejonie ul. Ma ćka − Rów C1 ul. Odlewnicza do Rudawy z Bogda ńca − Rów D ul. Pylna − Rów w rejonie ul. Golikówka − Rów E + F ul. Młynarska − Rów w rejonie ul. R ączna − Rów A wzdłu ż ul. Tetmajera − Rów w rejonie os. Kurdwanów − Bronowice Wielkie - Tonie rów A − Rów w rejonie ul. Unruga − Bronowice Wielkie - Tonie rów E − Rów w rejonie ul. Fortecznej do rz. − Bronowice Wielkie - Tonie rów F Wilgi − Bronowice Wielkie - Tonie rów G1 − Rów w os. Górka Ko ścielnicka − Rów A ul. Panie ńskie Skały- − Rów w os. Ko ścielniki Kogucia-Morelowa − Rów w os. Łuczanowice − Rów w rejonie ul. Bugaj, Wrobela, − Rów w rejonie ul. K ąkolowej Czeczotta, − Rów w rejonie ul. Nad Dłubni ą − Rów Bie żanowski − Rów w rejonie ul. Je żynowej − Rów Urwisko − Rów w os. Przylasek Rusiecki − Rów os. Pychowice ul. Sodowa − Rów w rejonie ul. Ziemskiej − Rów Wróblowicki − Rów w rejonie ul. Brzeskiej − Rów ul. Wrony - Spacerowa − Rów w rejonie ul. Szlifierskiej − Potok Młynny - Kobierzy ński − Rów w rejonie ul. Zapusta − Rów w rejonie ul. Merkuriusza − Rów w rejonie ul. Podstawie Polskiego − Rów w os. Gr ębałów − Rów w os. Opatkowice − Skarpa Ko ścielnicka − Rów w rejonie ul. Heligundy − Rów w rejonie ul. Zbyszka − Rów w rejonie ul. Smole ńskiego- z Bogda ńca Petra życkiego − Rów w rejonie ul. Ptaszyckiego − Rów w rejonie byłej Mleczarni os. − Rów w os. Lubocza- Gr ębałów Przewóz − Rów w os. Pysocice − Rów w rejonie boiska w os. − Rów w os. Lesisko Opatkowice − Rów w rej. ul. Podbipi ęty- − Rów w rejonie ul. Stacyjnej Odm ętowa − Rów w rejonie ul. Widłakowej − Rów w rejonie ul. Kolnej

Rowy strategiczne oraz rowy przydro żne utrzymywane s ą co do zasady przez ZIKiT.

24

Elementami systemu odwodnienia miasta s ą równie ż rowy melioracyjne, które zalicza si ę do urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych. Zgodnie z ustaw ą Prawo Wodne melioracje wodne (w tym szczegółowe, do których zaliczamy rowy) polegaj ą na regulacji stosunków wodnych w celu polepszenia zdolno ści produkcyjnej gleby, ułatwienia jej uprawy oraz na ochronie u żytków rolnych przed powodziami. Utrzymanie tych urz ądze ń nale ży do zainteresowanych wła ścicieli gruntów, natomiast ich ewidencj ę prowadzi w imieniu Marszałka Województwa - Małopolski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych. Wg tej ewidencji na obszarze Krakowa znajduje si ę ok. 187 km rowów melioracyjnych z ogólnej długo ści 628 km wszystkich rowów. Cz ęść z nich b ędąca w wykazie rowów strategicznych jest utrzymywana przez ZIKiT. W zwi ązku z powstaj ącą zabudow ą i zmian ą przeznaczenia terenów miasta w wi ększo ści rowy te zatraciły swój rolniczy charakter i powinny zosta ć wykre ślone z prowadzonej przez Marszałka ewidencji. MZMiUW dokonuje takich wykre śle ń na wniosek zainteresowanego tj. wła ściciela gruntu. Z uwagi na fakt, że powinny by ć one utrzymywane przez wła ścicieli gruntów ich stan techniczny nie jest znany oraz nie znana jest liczba rowów, które faktycznie słu żą ochronie u żytków rolnych. Nale żałoby zweryfikowa ć aktualny stan ewidencyjny urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych i pozostawi ć w ewidencji prowadzonej przez MZMiUW tylko te, które słu żą celom rolniczym. Dokonanie dla nich oceny stanu technicznego pozwoli okre śli ć ich wpływ na zmniejszenie strat powodziowych w rolnictwie. Ponadto rowy s ą równie ż istotnym elementem odwodnienia dróg. Wg stanu z 2007 r. w Krakowie jest 1279 km dróg i wi ększo ść z nich nie posiada odwodnienia. W zwi ązku z tym nale ży wykona ć ok. 800 km rowów odwadniaj ących drogi. Wg autorów „Koncepcji…” generalnie mo żna przyj ąć , że w przypadku prawidłowo utrzymanych koryt, z obsiewem skarp mieszank ą traw lub ich umocnieniem np. płytami betonowymi typu „krata” (przy zachowaniu systematyczno ści zabiegów konserwacyjnych) koryta takie powinny mie ści ć przepływy rz ędu wody Q 10% (woda 10-cio letnia).

Kompleksowa ocena przepustowo ści systemu odwodnienia miasta w kontek ście coraz cz ęś ciej pojawiaj ących si ę nad Krakowem ekstremalnych zjawisk opadowych .18

Wst ępne rozpoznanie kwestii przepustowo ści systemu odwodnienia miasta Krakowa, składaj ącego si ę z jednej strony z cieków powierzchniowych, rowów melioracyjnych i komunalnych, z drugiej za ś z systemu kanalizacji ogólnospławnej i opadowej, prowadzi do wniosków, i ż system odwodnienia miasta Krakowa nie jest w odpowiednim stopniu przygotowany na przyjmowanie wyst ępuj ących coraz cz ęś ciej w ostatnich latach ekstremalnych zjawisk opadowych, Dotyczy to zarówno zjawisk długotrwałych (maj ących głównie podło że hydrologiczne – zwi ązanych z utrzymywaniem si ę przez długi okres czasu wysokich stanów wody w mi ędzywalu Wisły – jak miało to miejsce np. w maju 2010 r.), jak równie ż coraz cz ęś ciej wyst ępuj ących nagłych, krótkotrwałych i intensywnych zjawisk o charakterze typowo opadowym. W ocenie zagro żeń powodziowych Miasta Krakowa, nale ży równie ż wzi ąć pod uwag ę lokalne podtopienia (powodzie miejskie) terenów zurbanizowanych, b ędące

18 wg Koncepcji odwodnienia i poprawy bezpiecze ństwa powodziowego miasta Krakowa, Raport Główny – Synteza Koncepcji, MGGP S.A., grudzie ń 2011 r. 25 wynikiem gwałtownych deszczy oraz długotrwałych opadów determinuj ących nieprawidłowe działanie systemu odwodnienia. W Krakowie funkcjonuje głównie system kanalizacji ogólnospławnej. System kanalizacji rozdzielczej odprowadza ścieki sanitarne i wody opadowe przede wszystkim z osiedli na obrze żach miasta. Całkowita długo ść kanalizacji w mie ście wynosi: - kanalizacja ogólnospławna – 611,35 km, - kanalizacja sanitarna – 609,71 km, - kanalizacja deszczowa – 318 km, - przył ącza kanalizacyjne – 357,79 km.

Szczegółowe analizy odno śnie systemu odwodnienia miasta ze wskazaniem rozwi ąza ń technicznych i wnioskami zawarte s ą w opracowywanej na zlecenie Urz ędu Miasta Krakowa „Koncepcji odwodnienia i poprawy bezpiecze ństwa powodziowego miasta Krakowa”. Obecnie dla tego dokumentu przygotowywana jest strategiczna ocena oddziaływania na środowisko. Termin ostatecznego uko ńczenia prac nad tym opracowaniem okre ślony jest na wrzesie ń 2013 r. Planuje si ę, że na podstawie Koncepcji opracowany zostanie „Program ochrony przed powodzi ą dla Miasta Krakowa”. Program b ędzie obejmował działania maj ące na celu popraw ę bezpiecze ństwa powodziowego miasta – w układzie działa ń przewidzianych do realizacji w najbli ższej przyszło ści, jak i tych planowanych do realizacji w bardziej odległej perspektywie czasowej – wynikaj ących z planowanego rozwoju Miasta Krakowa, w podziale na zadania własne Miasta i inne wynikaj ące z planów, programów, analiz itp. Program b ędzie skoordynowany z działaniami wynikaj ącymi z rz ądowego „Programu ochrony przed powodzi ą w dorzeczy górnej Wisły” 19 . Na podstawie wst ępnych uzgodnie ń dotycz ących realizacji zada ń z „Programu ochrony przed powodzi ą w dorzeczy górnej Wisły”- termin przedstawienia Radzie Miasta Krakowa „Programu ochrony przed powodzi ą dla Miasta Krakowa” to 2014 rok.

5. STAN REALIZACJI ZADA Ń WYNIKAJ ĄCYCH Z LOKALNEGO PLANU OGRANICZENIA SKUTKÓW POWODZI I PROFILAKTYKI POWODZIOWEJ (LPOSPiPP) ORAZ INNYCH ZADA Ń I DZIAŁA Ń PODEJMOWANYCH DLA POPRAWY BEZPIECZE ŃSTWA POWODZIOWEGO KRAKOWA

Program ochrony Krakowa przed powodzi ą realizowany jest od wielu lat. Po powodzi w 1997 r., miasto przyst ąpiło do opracowania „Lokalnego planu ograniczenia skutków powodzi i profilaktyki powodziowej”. Opracowanie to wykonał Referat Ochrony przed Powodzi ą UMK we współpracy ze wszystkimi podmiotami, które powinny uczestniczy ć w zwalczaniu powodzi, a wi ęc zarówno z jednostkami administracji rz ądowej jak i samorz ądowej. 20 W efekcie powstał dokument okre ślaj ący (zgodnie z zało żeniami wyj ściowymi) wszelkie (realne do spełnienia)

19 Informacje na temat Programu zawarto w rozdziale 5.1.1. 20 Plan ten sporz ądzony był na podstawie umowy Rz ądu Polskiego z Bankiem Światowym i pod nadzorem specjalnie powołanego w tym celu Biura Koordynacji Projektu Banku Światowego we Wrocławiu. Była to praca pionierska w warunkach polskich. 26 zadania i działania (budowlane i niebudowlane) przed, w trakcie i po powodzi 21 . Zadania te podzielono na dwie grupy: A – zadania le żą ce w kompetencjach i mo żliwo ściach finansowych miasta, B – zadania nie le żą ce w kompetencjach miasta (dotycz ące głównie infrastruktury hydrotechnicznej rz. Wisły) generalnie finansowane z bud żetu pa ństwa, które powinny by ć wspierane przez miasto. Jednocze śnie w Planie tym stwierdzono, że pilna realizacja wszystkich wynikaj ących z Lokalnego Planu zada ń jest konieczno ści ą, lecz realizacja zada ń grupy B ma decyduj ący wpływ na ochron ę miasta przed powodzi ą, poniewa ż zagro żenie ze strony Wisły jest najwi ększe, a cz ęstotliwo ść katastrofalnych wezbra ń na tej rzece ma charakter cykliczny. Wówczas stwierdzono tak że, i ż w najbli ższym czasie nale ży spodziewa ć si ę nasilenia tych ekstremalnych zjawisk, co potwierdziły kolejne powodzie w 2001, 2007 i 2010 r. (por. Rys. 3). Nowatorskim podej ściem do zagadnienia było zwrócenie du żej (wi ększej ni ż dotychczas) uwagi na tzw. nietechniczne sposoby ograniczenia skutków powodzi, a wi ęc na planowanie przestrzenne, edukacj ę, monitoring, szkolenia, a tak że aktualizacj ę planu operacyjnego ochrony przed powodzi ą. Lokalny Plan został przyj ęty uchwał ą Rady Miasta Krakowa 6.12.2000 r. i jest sukcesywnie wdra żany. Przyspieszenie tempa prac organizacyjnych i koncepcyjnych w ci ągu ostatnich kilku lat, a tak że bardzo aktywne wł ączenie si ę ró żnych środowisk i podmiotów do budowy programu ochrony Krakowa przed powodzi ą, wreszcie poparcie władz centralnych dla tego programu tak że w zakresie pozyskania funduszy na jego realizacj ę sprzyjaj ą realizacji zada ń wynikaj ących z LPOSPiPP. I tak np.: Ustawa z dnia 4 marca 2005 r. o ustanowieniu programu wieloletniego „Program budowy zbiornika wodnego Świnna Por ęba” (z pó źniejszymi zmianami) jest podstaw ą do pomy ślnego uko ńczenia budowy tego zbiornika, który jest w stanie obni żyć katastrofalne wezbrania powodziowe w Krakowie (przykład powodzi 2010). Drugim wa żnym dokumentem daj ącym gwarancje rz ądowe na popraw ę bezpiecze ństwa powodziowego Krakowa jest uchwała nr 15/2011 Rady Ministrów z dnia 9 sierpnia 2011 r. w sprawie ustanowienia „Programu ochrony przed powodzi ą w dorzeczu górnej Wisły”.

5.1. Stan zaawansowania zada ń realizowanych z bud żetu pa ństwa (Grupa B)

5.1.1 Program rz ądowy

W zwi ązku z tym, że obwałowania rz. Wisły w Krakowie nie mog ą by ć podwy ższane do pełnej, zgodnej z obowi ązuj ącymi normatywami wysoko ści, a tak że z uwagi na fakt, że wpływ zbiornika Świnna Por ęba 22 na obni żenie fali powodziowej w Krakowie jest zbyt mały, aby bezpiecznie przeprowadzi ć przez miasto przepływ Q0,1% (por. rozdz. 3.2.1) od wielu lat, dla zmniejszenia zagro żenia powodziowego Krakowa ze strony Wisły, analizowane s ą inne (dodatkowe) przedsi ęwzi ęcia inwestycyjne tj. budowa Kanału Krakowskiego i budowa polderów. Zadania te

21 Jednocze śnie stwierdzono, że Plan ten jest odzwierciedleniem ówczesnego stanu prawnego i organizacyjnego oraz wiedzy technicznej i wymaga permanentnej aktualizacji i doskonalenia wszystkich jego elementów. 22 Stan zaawansowania realizacji tego przedsi ęwzi ęcia omówiono w rozdz. 5.1.2 27 analizowane były w przeszło ści w kilku opracowaniach ró żnych autorów (PK, Hydroprojekt Kraków, Tina Viena). Aktualnie zadania te zostały uj ęte w rz ądowym „Programie ochrony przed powodzi ą w dorzeczu górnej Wisły”. Program zawiera ogólne opisy zada ń i ich charakterystyk ę, zakres rzeczowy oraz przewidywane efekty realizacji tych zada ń. Szczegółowo ść Programu jest na takim poziomie, że wyznacza tylko kierunki dla opracowa ń zlewni cz ąstkowych i działa ń lokalnych. Ł ącznie koszty realizacji wszystkich zada ń (39), które przewiduje Program wynosz ą ok. 13,151 mld zł. Zako ńczenie jego realizacji przewidziano na 2030 r. Ochrona Krakowa przed powodzi ą uwzgl ędniona jest w zadaniach nr 4, 11. Najwa żniejszymi zadaniami z punktu ochrony Krakowa przed powodzi ą wg tej uchwały s ą: 1) modernizacja stopni wodnych Ko ściuszko, D ąbie, Przewóz, 2) budowa Kanału Krakowskiego odci ąż aj ącego Wisł ę w cz ęś ci śródmiejskiej lub wariantowo budowa retencji polderowej powy żej Krakowa, 3) modernizacja obwałowa ń wi ślanych, a tak że zabezpieczenie przed tzw. powodzi ą wewn ętrzn ą23 Kwesti ą priorytetow ą jest dokonanie wyboru docelowego rozwi ązania sposobu przewidzianych w Programie wariantów tj. budowy Kanału Krakowskiego lub retencji polderowej. W Programie zapisano, i ż jako alternatywa dla Kanału Krakowskiego wprowadzona zostanie retencja polderowa o znacznie wi ększej pojemno ści ni ż w przypadkach dot ąd rozwa żanych. W tym kontek ście trzeba zaznaczy ć, że dotychczas analizowano mo żliwo ść utworzenia retencji polderowej w dolinie Wisły powy żej Krakowa w kilku opracowaniach. Najwi ększ ą pojemno ść polderow ą przewidziano w opracowaniu pn. „Model kompleksowej ochrony przed powodzi ą w obszarze dorzecza górnej Wisły na przykładzie województwa małopolskiego” wykonanym przez IMGW pod kierunkiem prof. Macieja Maciejewskiego. Ł ączna pojemno ść pi ęciu polderów (Smolice, Ł ączany, Czernichów, Góra Grodzisko i Kraków) zlokalizowanych wzdłu ż Wisły, pomiędzy uj ściem Skawy a Krakowem, wynosiła 32,4 mln m 3 przy powierzchni zalewu 920 ha. Rozwa żane w Programie poldery o znacznie wi ększej pojemno ści ni ż dotychczas analizowane powinny by ć polderami sterowalnymi, o odpowiednio przystosowanych wlotach tak, aby zadziałały w odpowiednim czasie i zmniejszyły nie tylko obj ęto ść , ale przede wszystkim wysoko ść fali powodziowej. Aby obsługa systemu zamkni ęć polderów wła ściwie spełniła swoje zadanie musi dysponowa ć dobr ą prognoz ą przej ścia fali kulminacyjnej na Wi śle. Pogł ębione analizy techniczno - ekonomiczne z uwzgl ędnieniem innych aspektów tego zagadnienia 24 w ramach szczegółowych studiów wykonalno ści (wraz z analizami kosztów i korzy ści), które powinny by ć wykonane w ramach Programu, będą podstaw ą decyzji do skierowania wła ściwego wariantu do realizacji. Doda ć trzeba, że w pi śmie skierowanym do Pełnomocnika Rz ądu ds. ww. Programu Prezydent Miasta Krakowa uznał dokonanie ww. wyboru i skierowanie wła ściwego wariantu do realizacji za kwesti ę priorytetow ą.

23 Powód ź wewn ętrzna to powód ź na terenie miasta lub obszaru poddanego urbanizacji wynikaj ąca z dotychczasowego gospodarowania wodami opadowymi na tym terenie, które prowadzi do wzrostu nat ęż enia odpływu wód opadowych, a w konsekwencji do podtopie ń b ędących skutkiem np. odpływu wód opadowych, a w konsekwencji do podtopie ń b ędących np. niewydolnej kanalizacji, niesprawnych przepustów drogowych czy źle zwymiarowanych mostów. 24 Np. korzy ści gospodarcze dla rozwoju regionu wynikaj ące z rozbudowy drogi wodnej górnej Wisły. 28

Jak poinformował Pełnomocnik Rz ądu ds. realizacji Programu Wojewoda Małopolski w 2012 r. w bud żecie pa ństwa przewidziano kwot ę 10 150 000 zł na doko ńczenie modernizacji obwałowa ń w Krakowie na odcinku od stopnia D ąbie do stopnia Ko ściuszko oraz kwot ę 346 000 zł na przygotowanie dokumentacji zbiornika „Bie żanów” na rzece Serafie. 25 Ponadto wojewoda poinformował równie ż, i ż dzi ęki pozyskanym środkom finansowym b ędzie mógł zleci ć opracowanie pn. „Ocena mo żliwo ści wykorzystania retencji polderowej w dolinie Wisły i jej dopływów w obszarze dorzecza górnej Wisły. Nadmieni ć trzeba, że opracowywana obecnie na zlecenie Urz ędu Miasta Krakowa „Koncepcja odwodnienia i poprawy bezpiecze ństwa powodziowego miasta Krakowa” równie ż wpisuje si ę w ten Program. Podobnie jak będące w trakcie opracowania przez Centrum Modelowania Powodziowego przy IMGW mapy zagro żenia i ryzyka powodziowego.

5.1.2 Zbiornik wodny Świnna Por ęba na rzece Skawie

Budow ę tego wielozadaniowego zbiornika rozpocz ęto w 1987 r. z planowanym terminem jego uko ńczenia w 2000 r. Zaawansowan ą w 30% realizacj ę tej inwestycji (istotn ą z punktu widzenia zmniejszenia zagro żenia powodziowego gmin poło żonych poni żej tego zbiornika) przerwano na przełomie lat 90-tych z przyczyn ekonomicznych, a tak że pod presj ą środowisk ekologicznych. Po powodzi 1997 r. i kolejnej w 2001 r. wskutek interwencji środowisk zwi ązanych z gospodark ą wodn ą, w tym równie ż władz miasta Krakowa 26 – władze centralne podj ęły decyzj ę o kontynuacji budowy tego zbiornika i jak ju ż wcze śniej wspomniano obj ęły t ę inwestycj ę ustaw ą rz ądow ą ustanowion ą 4 marca 2005 r. Zadanie to realizowane jest przez Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Krakowie. Aktualny stan zaawansowania budowy zbiornika wodnego Świnna Por ęba (podzielonej na 4 zadania) przedstawia si ę nast ępuj ąco: 1) Zadanie I – Zbiornik – szacunkowy stan rzeczowego zaawansowania prac w ramach tego zadania wynosi 90% a) zako ńczono budow ę zapory zbiornika wodnego Świnna Por ęba, b) zako ńczono budow ę nasypu hydrotechnicznego pod lini ę kolejow ą w gm. Zembrzyce, na uko ńczeniu jest budowa nasypu hydrotechnicznego w gm. Stryszów, c) zako ńczono budow ę mostu nad potokiem Le śnym, d) rozpocz ęto budow ę rybaczówki, e) trwa procedura wyłonienia wykonawcy na budow ę: o środka zarybieniowego, budynku administracyjnego, obwałowania m. Zembrzyce oraz obszaru ochronnego zbiornika, f) trwaj ą prace wyko ńczeniowe w budynku elektrowni wodnej oraz procedura uzyskiwania pozwolenia na budow ę kabla zasilaj ącego GPZ Wadowice- elektrownia. 2) Zadanie II – Przebudowa dróg – zaawansowanie prac zwi ązanych z przebudow ą dróg krajowych wynosi – 83%, a dróg lokalnych – 77%. 3) Zadanie III – Przebudowa linii kolejowej – zako ńczono opracowanie dokumentacji. Obecnie trwa procedura uzyskiwania pozwolenia na budow ę

25 Informacje nt stanu zaawansowania w roku 2012 tych zada ń zawarto w rozdziale 5.1.4. 26 UMK zlecił wykonanie i sfinansował „Studium architektoniczno-in żynierskie…” w którym dowiedziono, że zbiornik ten jest w stanie obni żyć poziom katastrofalnych wezbra ń powodziowych w centrum Krakowa o 40 cm. 29

przeło żenia linii kolejowej oraz drogi gminnej wzdłu ż linii kolejowej na terenie gm. Zembrzyce. 4) Zadanie IV – Ochrona zlewni zbiornika – inwestycje w ramach tego zadania zostały zako ńczone w roku 2008. Obowi ązuj ący termin zako ńczenia inwestycji okre ślony jest w wcze śniej wspomnianej ustawie z dnia 1 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o ustanowieniu programu wieloletniego „Program przebudowy zbiornika Wodnego Świnna Por ęba w latach 2006 – 2010” i przewidziany jest na koniec 2013 r. Niezale żnie od tego nale ży wspiera ć działania RZGW dotycz ące zmiany pozwolenia wodnoprawnego odno śnie zwi ększenia stałej rezerwy przeciwpowodziowej z dotychczas obowi ązuj ącej obj ęto ści 24 mln m 3 na 60 mln m 3 co zwi ększyłoby gwarancj ę obni żenia wezbra ń powodziowych. Dla poparcia tych działa ń jeszcze przed powodzi ą w 2010 r. Prezydent Miasta Krakowa wyst ąpił do RZGW w powy ższej sprawie. Z informacji uzyskanej z RZGW wynika, że stosowny wniosek o zwi ększenie rezerwy powodziowej zbiornika zostanie zło żony na etapie starania si ę o zezwolenie na u żytkowanie obiektu po zako ńczeniu jego budowy. Je śli na tym etapie zajdzie taka potrzeba Miasto powinno ponowi ć wyst ąpienie w przedmiotowej sprawie.

5.1.3 Zadania i działania realizowane przez RZGW na Wi śle w Krakowie

Ponadto RZGW w maju bie żą cego roku zako ńczył wiosenne komisyjne przegl ądy stanu technicznego obiektów hydrotechnicznych b ędących w jego administracji. Wszystkie obiekty na terenie Krakowa s ą sprawne i przygotowane do eksploatacji. W 2012 r. w ramach przyznanych środków finansowych planowana jest realizacja nast ępuj ących zada ń o ł ącznej warto ści ponad 10 mln zł.: 1) na Stopniu wodnym Ko ściuszko: a) remont kierownicy śluzy -wykonanie zabezpieczenia przed osiadaniem strefy pomi ędzy głow ą doln ą i lewym filarem jazu (II etap) b) remont konstrukcji stalowych przepławki (III etap ) c) wykonanie zabezpieczenia antykorozyjnego wrót śluzy wraz z wymian ą uszczelnie ń oraz remont zasuw we wrotach, d) remont segmentów kanałów obiegowych i kanału napełniaj ącego śluzy oraz pachołów, e) wykonanie zabezpieczenia antykorozyjnego wrót remontowych śluzy, f) modernizacja sterowania jazem i śluz ą, (I etap), 2) na Stopniu wodnym D ąbie: a) remont kierownicy dolnej (II etap ) b) wykonanie zabezpieczenia antykorozyjnego zasuwy jazu nr 3 wraz z wymian ą uszczelnie ń, c) remont zamkni ęć remontowych jazu, d) wymiana suwnicy bramowej, 3) na Stopniu wodnym Przewóz: a) remont ubezpiecze ń dolnego awanportu śluzy (I etap ) b) roboty pogł ębiarskie w górnym awanporcie c) wykonanie zabezpieczenia antykorozyjnego zasuwy nr 4 wraz z wymian ą uszczelnie ń, d) wykonanie zabezpieczenia antykorozyjnego wrót śluzy.

30

W kontek ście zada ń znajduj ących si ę w kompetencjach RZGW trzeba zwróci ć uwag ę na problem stateczno ści bulwarów niskich. Ekspertyza pn. „Prace badawcze dla oceny stanu technicznego bulwarów Wisły w Krakowie po wezbraniach w roku 2010” Politechniki Krakowskiej, ujawniła, że wskutek silnej erozji dennej przy brzegu prawym powy żej mostu D ębnickiego oraz poni żej mostu przy brzegu lewym (zakole Wisły pod Wawelem) wyst ąpiło zagro żenie utraty stateczno ści bulwarów niskich (budowli regulacyjnych stabilizuj ących koryto główne Wisły). Jak wynika z do świadcze ń, deformacja (erozja) dna jest tym wi ększa im wi ększa jest warto ść przepływu. W zwi ązku z tym zachodzi obawa, że przy nast ępnym wezbraniu powodziowym dojdzie do awarii tych budowli, co w konsekwencji mo że mie ć wpływ na utrat ę stateczno ści murów bulwarowych wysokich, pełni ących funkcj ę obwałowa ń. Zaistniała sytuacja wskazuje, że nale ży w trybie pilnym przyst ąpi ć do prac zabezpieczaj ących bulwary niskie.

5.1.3.1 Utrudnienia w przepływie wód powodziowych

W celu zapewnienia wła ściwych warunków przepływu wód powodziowych na obszarach szczególnego zagro żenia powodzi ą nale ży d ąż yć do uporz ądkowania koryta Wisły poprzez doprowadzenie do usuni ęcia drzew rosn ących w mi ędzywalu. Obecnie obowi ązuj ąca ustawa Prawo wodne z 18 lipca 2001r. (jak również poprzednia, z 1974r.) nie zezwala na utrzymywanie zwartych zakrzewie ń ani drzew w terenach zalewowych mi ędzywala rzek. Jak wskazuj ą do świadczenia z poprzednich powodzi skupiska drzew i krzewów rosn ących w terenach zalewowych, a wi ęc i w mi ędzywalu, stwarzaj ą du że zagro żenie powodziowe. Powoduj ą zakłócenie przepływu w okresie wezbra ń, które mo że doprowadzi ć do rozmycia skarp i przerwania wałów, je śli znajduj ą si ę one w niedu żej odległo ści, sprzyjaj ą powstawaniu zatorów lodowych w okresie wiosennych roztopów. W sytuacji powodzi, w przypadku powalenia du żych drzew przez pr ąd wody istnieje realne niebezpiecze ństwo blokowania świateł istniej ących mostów i przepustów, powoduje to spi ętrzenie wód i mo że doprowadzi ć do zerwania ich ustroju no śnego (dotyczy to m. in. mostu D ębnickiego, a tak że Grunwaldzkiego, które posiadaj ą bardzo nisko usytuowane konstrukcje no śne). Dodatkowo system korzeniowy, którego zasi ęg bywa bardzo rozległy tworz ąc tzw. uprzywilejowane drogi filtracji osłabia podło że wału, co mo że w konsekwencji doprowadzi ć do jego rozmycia. I tak w przypadku drzew rosn ących w mi ędzywalu Wisły, na odcinku od Bodzowa do przystani wio ślarskiej „Kolejarz” (km 71+000 ÷ 74+500), zostało dowiedzione w „Studium architektoniczno in żynierskim mo żliwo ści nadbudowy wałów i bulwarów wi ślanych w Krakowie na odcinku od stopnia D ąbie do stopnia Ko ściuszko z uwzgl ędnieniem aspektów krajobrazowych i architektonicznych” z 1997 r., że takie intensywne zadrzewienie mi ędzywala powoduje wył ączenie z przepływu 10% – 15% powierzchni przekroju poprzecznego. Przepustowo ść mi ędzywala Wisły w Krakowie szacowana jest na około 3000 m 3/s, wspomniane zablokowanie mi ędzywala oznacza wył ączenie 300 – 500 m 3/s przepływu albo dodatkowo spi ętrzenie poziomu wody w Wi śle o 20 cm. Jest to warto ść niemała, bior ąc pod uwag ę fakt, że (jak obliczono w Studium z 1997 r.) budowany wielkim nakładem kosztów zbiornik Świnna Por ęba obni ży poziom fali powodziowej w Krakowie o 40 cm.

31

W ww. Studium, do osi ągni ęcia zamierzonego celu (obni żenia poziomu wezbra ń powodziowych o 20 cm), zaproponowano uwolnienie z zadrzewie ń i zakrzewie ń mi ędzywala w omawianym rejonie, z pozostawieniem - tylko wzdłu ż wałów - pasa ochronnego o szeroko ści zmniejszonej do 20% pierwotnej szeroko ści porostu, co jest rozwi ązaniem kompromisowym, bior ącym pod uwag ę wzgl ędy przyrodnicze tym bardziej, że rosn ące w tym rejonie drzewa i zakrzaczenia powstały w czasie wykonywanych na pocz ątku ubiegłego stulecia robót regulacyjnych rz. Wisły, kiedy to materiał ziemny do budowy wałów pobierany były z mi ędzywala, a powstałe wyrobiska obsadzane były wiklin ą. Powstałe w ten sposób zakrzewienia przyczyni ć si ę miały do szybkiego wypełnienia powstałych zagł ębie ń i zapobiec erozji naruszonego terenu mi ędzywala podczas ewentualnych wezbra ń. Odrastaj ąca wiklina była systematycznie wycinana i wykorzystywana do budowy faszynad (brzegosłonów) umacniaj ących koryto główne Wisły. Po wykonaniu regulacji Wisły brakowało funduszy na wycink ę odrostów wiklinowych, co w konsekwencji doprowadziło do przerostu drzew. W tym miejscu nale ży przypomnie ć, i ż nadmierne zadrzewienie mi ędzywala w rejonie Sandomierza spowodowało podczas powodzi w 2010 r. rozmycie si ę prawego wału wi ślanego, na długo ści 170 m. Wskutek tego zalana została znaczna cz ęść miasta i kilka miejscowo ści, zagro żona zalaniem była tak że huta szkła. W Krakowie podczas ostatniej powodzi doszło do naruszenia stateczno ści wału w omawianym rejonie. Sytuacja ta została udokumentowana w Raporcie po powodzi z maja i czerwca 2010 r. (str. 30-31). W rejonie przystani wio ślarskiej „Kolejarz” doszło do rozwarstwienia wału na długo ści 50 m, a do stabilizacji korpusu wału zu żyto 47 tys. worków (tj. prawie tyle samo, co podczas powodzi w 1997 r. w całym Krakowie). Z ww. powodów powinno by ć równie ż oczyszczone mi ędzywale w rejonie Elektrociepłowni „Kraków” i ul. Golikówka (km 84+500). Na obszarach szczególnego zagro żenia powodzi ą, w celu zapewnienia wła ściwych warunków przepływu wód powodziowych dyrektor RZGW mo że, w drodze decyzji na podstawie art. 88l ust. 7 ustawy Prawo wodne, nakaza ć usuni ęcie drzew lub krzewów. W zwi ązku z powy ższym pismem OC- 03.5544.48.2012 z dnia 5 czerwca 2012 r. Prezydent Miasta Krakowa zwrócił si ę do dyrektora RZGW w Krakowie o wydanie stosownych decyzji administracyjnych. Utrudnienia w przepływie wód powodziowych stwarzaj ą równie ż usytuowane w mi ędzywalu ogródki działkowe np. w rejonie mostu Wanda (patrz Raport po powodzi 2010, str. 38). Zezwolenia na lokalizacj ę tych ogródków wydane były w przeszło ści i ze wzgl ędów społecznych ich likwidacja jest praktycznie niemo żliwa. Ta sama uwaga dotyczy lokalizacji w lewostronnym międzywalu Wisły, w pobli żu ul. Wio ślarskiej przystani wio ślarskiej „Kolejarz”. W tym kontek ście zwróci ć trzeba uwag ę, że w my śl art. 88l ust. 2 ustawy Prawo wodne jedynie dyrektor RZGW w drodze decyzji administracyjnej mo że zwolni ć (w uzasadnionych przypadkach) z niektórych zakazów (dotycz ących wykonywania robót lub czynno ści mog ących utrudni ć ochron ę przed powodzi ą) wynikaj ących z art. 88l ust. 1 ustawy Prawo wodne. W zwi ązku z powy ższym doda ć trzeba, że samowolne usytuowanie w prawostronnym mi ędzywalu Wisły w rejonie ul. Zabłocie budynku oraz innych obiektów stwarzaj ących utrudnienie dla przepływu wód powodziowych jest ra żą cym naruszeniem ustawy Prawo wodne przez wła ściciela Przedsi ębiorstwa Prywatnego „ Żegluga Krakowska”. Nadmieni ć trzeba, że pomimo wyroku NSA z 1999 r. nakazuj ącego wła ścicielowi usuni ęcie ww. obiektów, zasadnicze obiekty (budynek) do tej pory nie zostały usuni ęte. Obecnie

32 post ępowanie egzekucyjne w sprawie przywrócenia tego terenu do stanu poprzedniego prowadzi Wojewoda Małopolski. W dniu 24.09.br nało żył ponownie na wła ściciela Przedsi ębiorstwa Prywatnego „Żegluga Krakowska” grzywn ę w celu przymuszenia. Nale ży d ąż yć do jak najszybszego rozwi ązania tego trwaj ącego od lat problemu. Rozpocz ęte po powodzi 2010 intensywne działania zmierzaj ące do usuwania nadmiernych zadrzewie ń i zakrzewie ń utrudniaj ących przepływ wezbra ń powodziowych powinno by ć kontynuowane, a pojawiaj ące si ę odrosty lub tzw. samosiejki usuwane i wykaszane na bie żą co w ramach prac utrzymaniowych, aby nie dopu ści ć do ponownego zadrzewienia i zakrzewienia koryt rzecznych i wałów przeciwpowodziowych.

5.1.4 Modernizacja obwałowa ń wi ślanych w Krakowie oraz inne zadania realizowane przez Małopolski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych

Jak nadmieniono we wst ępie obecny stan techniczny obwałowa ń w Krakowie budzi wiele zastrze żeń. Z Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 20.04.2007 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada ć budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie wynika, że obwałowania w Krakowie powinny spełnia ć parametry techniczne dla I klasy obwałowa ń. Oznacza to m.in., że niweleta ich korony winna by ć wzniesiona o 30 cm ponad poziom poło żenia zwierciadła wody Q0,1% (wody tysi ącletniej), a jednocze śnie wska źnik zag ęszczenia gruntu z którego usypane s ą wały powinien wynie ść Is=0,93-0,95. Obecnie na niezmodernizowanych odcinkach obwałowa ń wynosi on zaledwie 0,75-0,8, co oznacza, że niezmodernizowane odcinki obwałowa ń łatwo mog ą by ć rozmyte przez przeciekaj ącą wod ę podczas wezbra ń powodziowych (co potwierdziła powód ź w 2010 r. – Raport). Jak wcze śniej wspomniano obwałowa ń w Krakowie nie da si ę podnie ść do pełnej, normatywnej wysoko ści (wzgl ędy architektoniczno-krajobrazowe). Trwaj ąca modernizacja obwałowa ń rozwi ąż e problem zbytniej przesi ąkliwo ści wałów i tylko cz ęś ciowo rozwi ąż e kwesti ę niedoboru ich wysoko ści (Zbiornik Świnna Por ęba cz ęś ciowo poprawi sytuacj ę. Obni ży poziom zwierciadła wody 1000-letniej o ok. 40 cm na odcinku st. Ko ściuszko – st. D ąbie. Poni żej st. D ąbie obni żenie to wyniesie ju ż tylko 15 cm, a w rejonie st. Przewóz wpływ ten zupełnie zaniknie). Nie mniej jednak zarówno doko ńczenie obecnie trwaj ącej modernizacji na odcinku st. D ąbie – st. Ko ściuszko jak i dalszych odcinków obwałowa ń na wschód od stopnia Dąbie jest spraw ą priorytetow ą bo zabezpieczy Kraków je żeli nie przed 1000-letni ą, to przynajmniej przed 200-letni ą wod ą.27 W ramach środków z „Programu ochrony przed powodzi ą w dorzeczu górnej Wisły” oraz środków z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, w bie żą cym roku, na terenie Krakowa MZMiUW planuje realizacj ę nast ępuj ących zada ń inwestycyjnych: 1) „Podwy ższenie obwałowa ń i bulwarów wi ślanych na odcinku od stopnia D ąbie do stopnia Ko ściuszko” etap 2B cz ęść II - zako ńczenie zadania stopie ń D ąbie - stopie ń Ko ściuszko (termin realizacji do 30.11.2012 r.), 2) Opracowanie dokumentacji projektowej na budow ę zbiornika Bie żanów na rzece Serafie, 3) „Usuwanie szkód powodziowych w na rzece Dłubni w km 3+100-3+650,

27 Wielko ść przepływu wody 200-letniej to ok. 2800-2900 m 3/s, 1000-letniej to 3470-3550 m 3/s – a podczas powodzi w 2010 przepływ ten wyniósł 2480 m 3/s – co odpowiada tzw. wodzie 100-letniej. 33

4) „Usuwanie szkód powodziowych na potoku Baranówka w km 0+000-0+750, 5) „Usuwanie szkód powodziowych na potoku Struga Rusiecka w km 0+000- 7+600. Wprowadzenie nowych zada ń z zakresu usuwania szkód powodziowych uzale żnione jest od pozyskania dodatkowych środków finansowych jak równie ż ewentualnych oszcz ędno ści po zako ńczeniu procedur przetargowych.

Tabela VI Wykaz zada ń inwestycyjnych i konserwacyjnych zrealizowanych w 2011 r. przez MZMiUW na terenie m. Krakowa (wg stanu na 31.12.2011): Koszt Lp. Nazwa obiektu zadania (rok 2011) [zł] zadania z zakresu usuwania szkód powodziowych Dostosowanie istniej ącej dokumentacji technicznej do przepisów obowi ązuj ącej ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. umo żliwiaj ącej realizacj ę inwestycji „Przebudowa 1 wałów przeciwpowodziowych rz. Wisły w Krakowie wraz z odwodnieniem 344 400 zawala na odcinku od st. D ąbie do st. Przewóz – odc. Lewego wału rz. Wisły wraz z wałami cofkowymi od st. D ąbie do mostu Wandy 2 Wykup terenu pod inwestycje wały przeciwpowodziowe (etap 2B) 73 658 3 Wykup terenu pod inwestycje wały przeciwpowodziowe (etap 2C) 242 324 Przebudowa wałów przeciwpowodziowych rz. Wisły w Krakowie wraz z odwodnieniem zawala na odc. od st. D ąbie do st. Przewóz – etap II – odcinek 4 137 447 lewego wału rz. Wisły wraz z wałami cofkowymi od st. D ąbie do mostu Wandy (ul. Klasztorna) 5 Wykup terenu pod inwestycje wały przeciwpowodziowe (Wolica) 88 410 Wykonanie operatu szacunkowego dla wykupu gruntu stale zaj ętego przez 6 rzek ę Serafa w km 6+922-7+005 dla działki nr 296/7 obr ęb 101 Podgórze 1 021 o powierzchni 0,0330 ha Program zwi ększenia zabezpieczenia powodziowego w dolinie rz. Serafy m. 7 196 800 Kraków, m. Brzegi Opracowanie dokumentacji technicznej na usuwanie szkód powodziowych 8 29 397 w prawym wale rz. Wisły – śluza nr 42 (Tyniec) w km 61+201 Opracowanie dokumentacji technicznej na usuwanie szkód powodziowych – 9 36 162 odbudowa uj ściowego odc. potoku Ko ścielnickiego w km 0+000-0+500 Opracowanie dokumentacji technicznej na usuwanie szkód powodziowych na 10 47 478 rz. Wilga w km 0+000-1+300 Opracowanie dokumentacji technicznej na usuwanie szkód powodziowych na 11 76 260 rz. Wilga w km 8+620-9+300 Opracowanie dokumentacji technicznej na usuwanie szkód powodziowych na 12 59 975 rz. Sidzinka w km 0+000-8+300 Podwy ższenie obwałowa ń i bulwarów wi ślanych w Krakowie na odcinku od st. Dąbie do st. Ko ściuszko Etap 2B Cz ęść I – zabezpieczenie lewego wału 13 1 480 007 przeciwpowodziowego w km (wału) 70+735-70+750, 70+758-70+815 w rejonie ul. Wio ślarskiej Podwy ższenie obwałowa ń i bulwarów wi ślanych w Krakowie na odc. od st. 14 Dąbie do st. Ko ściuszko – etap 2B – Rozbudowa lewobrze żnego wału rz. Wisły 5 303 843 na odc. od km 69+792-71+564 (rzeki) Usuwanie szkód powodziowych w prawym wale rz. Wisły km 62+030-63+190 15 2 004 900 w rej. Klasztoru Benedyktynów Usuwanie szkód powodziowych w prawym wale przeciwpowodziowym rz. Wisły 16 2 814 124 w Krakowie (ul. Widłakowa) w km 71+500-71+550 17 Usuwanie szkód powodziowych na rz. Wilga w km 8+120-8+620 1 755 191 18 Usuwanie szkód powodziowych na rz. Wilga w km 8+120-8+620 Etap II 48 277 19 Usuwanie szkód powodziowych na rz. Serafie w km 6+330-7+130 439 999 Razem inwestycje i usuwanie s zkód powodziowych 15 179 672 Razem konserwacja rzek i wałó w przeciwpowodziowych 1 115 440 OG ÓŁEM INWESTYCJE + KONSERWACJA 16 295 112

34

Tabela VII Zadania inwestycyjne i konserwacyjne realizowane i planowane do realizacji w 2012 r. na terenie m. Krakowa (wg stanu na 08.06.2012r.): Planowany koszt Lp. Nazwa obiektu zadania (rok 2012) [zł] zadania z zakresu usuwania szkód powodziowych: 1 Usuwanie szkód powodziowych na rzece Dłubni w km 3+100-3+650 178 596 2 Usuwanie szkód powodziowych na potoku Baranówka w km 0+000-1+750 206 000 Usuwanie szkód powodziowych na potoku Struga Rusiecka w km 0+000- 3 285 352 7+600 Opracowanie dokumentacji projektowej na budow ę Zbiornika Bie żanów na 4 344 400 rzece Serafie Podwy ższenie obwałowa ń i bulwarów wi ślanych w Krakowie na odcinku od 5 5 271 207 stopnia D ąbie do stopnia Ko ściuszko Etap 2B cz ęść II Razem plan owane inwestycje i usuwan ie szkód powodziowych 6 285 556 Razem konserwacja rzek i wałów przeciwpowodziowych 71 069 OGÓŁEM MIASTO KRAKÓW 2012 r. 6 356 624

Wykaz zada ń konserwacyjnych finansowanych z bud żetu pa ństwa obejmuje zadania, na które MZMiUW w chwili obecnej posiada pełne zabezpieczenie finansowe. Natomiast wprowadzenie do planu zada ń konserwacyjnych, planowanych do realizacji z rezerwy celowej bud żetu państwa uzale żniony jest od wysoko ści przyznanych środków finansowych na ten cel – w chwili obecnej brak decyzji finansowej. Koszenie wałów przeciwpowodziowych na terenie miasta Krakowa planowane jest w ramach programu „Zielona Praca”. Wśród zada ń „Programu ochrony przed powodzi ą w dorzeczu górnej Wisły” znajduje si ę tak że inwestycja pn. „Przebudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Wisły w Krakowie wraz z odwodnieniem zawala na odcinku od stopnia D ąbie do stopnia Przewóz – odcinek lewego wału rzeki Wisły wraz z wałami cofkowymi od stopnia D ąbie do mostu Wandy (w km 81+880 – 87+264 obszar D ąbie, Ł ęg, Czy żyny, Mogiła)”, obejmuj ąca swoim zakresem budow ę dwóch pompowni: Ł ęg i Lesisko. MZMiUW zgłosił ww. inwestycj ę do realizacji ze środków finansowych w ramach „Programu ochrony przed powodzi ą w dorzeczu górnej Wisły” na lata 2013-2015. Procedury administracyjne zwi ązane z projektem budowlanym zakładaj ącym przebudow ę lewego wału rzeki Wisły na odcinku od stopnia D ąbie do mostu Wandy wraz z budow ą dwóch pompowni zostały zako ńczone w 2010 r. Jednak brak prawa do dysponowania nieruchomo ści ą na cele budowlane uniemo żliwił zło żenie wniosku o pozwolenie na budow ę przed lipcem 2010 r. Dnia 8 lipca 2010 roku weszła w życie ustawa o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych zgodnie z któr ą pozyskanie nieruchomości na cele budowlane nie wymaga wcze śniejszego podpisania aktów prawnych zapewniaj ących prawo dysponowania gruntem, a jedynie zapewnienia stosownego poziomu finansowania wypłat i odszkodowa ń po wydaniu decyzji realizacyjnej. Równocze śnie spowodowała, że przed zło żeniem wniosku o pozwolenie na realizacj ę wykonany wcze śniej projekt budowlany musiał zosta ć zaktualizowany i dostosowany do jej wymogów, co wymagało pozyskania dodatkowych środków finansowych. W 2011 roku Zarz ąd Województwa przyznał MZMiUW środki na ten cel. Ze wzgl ędu na procedury administracyjne zwi ązane z mo żliwo ści ą stosowania Ustawy z dnia 8 lipca 2010 roku projekt „Przebudowa wałów przeciwpowodziowych

35 rzeki Wisły w Krakowie wraz z odwodnieniem zawala na odcinku od stopnia D ąbie do stopnia Przewóz – odcinek lewego wału rzeki Wisły wraz z wałami cofkowymi od stopnia D ąbie do mostu Wandy” został podzielony na cztery oddzielne projekty budowlane: Projekt 1: Rozbudowa lewego wału rz. Wisły wraz z wałami cofkowymi od stopnia Dąbie do mostu Wandy w km wału 81+703 – 87+260 (km rzeki 81+880 – 87+264) Projekt 2: Odwodnienie kompleksu Lesisko – suchy zbiornik retencyjny wraz z przepompowni ą Lesisko i stacj ą transformatorow ą 15/04 kV wraz z liniami energetycznym SN i NN zasilaj ącymi pompownie. Projekt 3: Pompownia Ł ęg wraz z odwodnieniem kompleksu Ł ęg. Projekt 4: Stanowisko pomp dla odwodnienia obszaru przemysłowego EC Ł ęg. W zakresie ww. projektów została wykonana aktualizacja map do celów projektowych oraz pozyskana nowa zaklauzulowana mapa obszarów zamkni ętych tj. PKP. Wykonana została zbiorcza mapa podziałowa oraz nowe projekty wykonawcze zgodnie z obowi ązuj ącymi obecnie przepisami. Podczas prolongaty pierwotnie uzgodnionych warunków technicznych przebudowy urz ądze ń infrastruktury koliduj ących z inwestycj ą administratorzy tych urz ądze ń przedstawili nowe warunki techniczne i wymogi formalno-prawne w zwi ązku z czym konieczne jest pozyskanie nowych kolejnych klauzuli ZUDP. MZMiUW w listopadzie bie żą cego roku zło żył wniosek o wydanie decyzji o pozwoleniu na realizacj ę dla zadania pn.: Rozbudowa lewego wału rz. Wisły wraz z wałami cofkowymi od stopnia D ąbie do mostu Wandy w km wału 81+703 – 87+260 (km rzeki 81+880 – 87+264). Rozpocz ęcie robót budowlanych mo żliwe będzie w 2013 roku. Kolejnym zadaniem przewidzianym do realizacji w ramach „Programu ochrony przed powodzi ą w dorzeczu górnej Wisły” jest przebudowa lewego wału rzeki Wisły w km 87+600 – 91+797 wraz z wałami cofkowymi rzeki Dłubni oraz prawym wałem Kanału Portowego, od mostu Wandy do stopnia Przewóz, m. Kraków. Na ten odcinek opracowana została w 2000 r. koncepcja wykazuj ąca konieczno ść i zakres podj ęcia działa ń. Jednak brak dostatecznych środków finansowych na podstawowe cele z zakresu administracji rz ądowej zlecone samorz ądowi województwa uniemo żliwiły ich podj ęcie przez MZMiUW. W 2012 roku MZMiUW po raz kolejny wyst ąpił do Wojewody Małopolskiego o przyznanie środków finansowych na sporz ądzenie dokumentacji projektowej na ww. cel. Przewidywany koszt dokumentacji 900 tys. zł. Niestety z uwagi na poziom finansowania programu w 2012 r. zadanie nie uzyskało akceptacji. W planie opracowa ń zgłoszonych do realizacji w 2013 r. w ramach „Programu ochrony przed powodzi ą w dorzeczu górnej Wisły” MZMiUW ponownie umie ścił ww. dokumentacj ę projektow ą, bez której nie mo żna rozpocz ąć robót budowlanych. O przyznaniu środków finansowych na to zadanie zdecyduje Wojewoda Małopolski. Odno śnie stanu zawansowania prac nad realizacj ą zbiornika Bie żanów na rzece Serafie obecnie opracowywany jest projekt budowlany. Termin zło żenia wniosku do Wojewody Małopolskiego o uzyskanie pozwolenia na realizacje inwestycji okre ślony został na 7.12.2012 r. W 2013 r. planowane jest rozpocz ęcie robót budowlanych.

36

5.1.5 Zadania realizowane przez Krakowski Zwi ązek Spółek Wodnych

Spo śród urz ądze ń wodnych, nad którymi piecz ę sprawuje KZSW najistotniejszym z punktu widzenia ochrony doliny rz. Dłubni przed wezbraniami powodziowymi jest zbiornik Zesławice zlokalizowany na granicy administracyjnej Krakowa. Zaznaczy ć trzeba jednak że, i ż główn ą funkcj ą zbiornika było zaopatrzenie byłej Huty im. Lenina w wod ę, a obecnie Arcelor Mittal Steel S.A. Oddział Kraków. Zbiornik ten ma równie ż pewien (cho ć niewielki) wpływ na redukcj ę fali powodziowej na rz. Dłubni. Pierwotnie mógł pi ętrzy ć wod ę do maksymalnego poziomu 218,00 m n.p.m. przy którym pojemno ść zbiornika wynosiła 2,20 mln m 3. Przy takim pi ętrzeniu przewidywano, i ż zalewane b ędą tereny w cofce zbiornika, jako tereny pełni ące rol ę polderów. Obecnie zalewanie tych terenów okazuje si ę praktycznie niemo żliwe, gdy ż zostały one zabudowane na skutek bł ędów w planowaniu przestrzennym gmin Zielonki i Michałowice. Wobec tego w 2003 r. decyzj ą administracyjn ą zmienione zostało dotychczasowe pozwolenie wodnoprawne i maksymalny poziom pi ętrzenia wynosi obecnie 216,50 m n.p.m. Domy pobudowane w cofce zbiornika zostały w ten sposób zabezpieczone, ale jego pojemno ść zmniejszyła si ę 3 krotnie i wynosi obecnie 0,73 mln m 3 co wyra źnie zmniejszyło skuteczno ść przeciwpowodziow ą zbiornika. Doda ć trzeba, że w obowi ązuj ącym obecnie pozwoleniu wodnoprawnym istnieje zapis, i ż mo żliwe jest w sytuacjach ekstremalnych zwi ększenie pi ętrzenia do tzw. poziomu awaryjnego tj. 218,00 m n.p.m. (czyli takiego jak pierwotnie) Przewidziano dwa warianty gospodarowania wod ą na zbiorniku podczas wezbrania powodziowego. Po osi ągni ęciu stanu maksymalnego pi ętrzenia (216,50 m npm) mo żliwe jest dalsze pi ętrzenie do poziomu 218,00 m n.p.m. co powoduje zalanie zabudowa ń pobudowanych w czaszy zbiornika (wariant I) lub nie podpi ętrzanie i utrzymywanie maksymalnego poziomu na rz ędnej 216,50 m n.p.m. (wariant II - cały dopływ do zbiornika jest równocze śnie z niego odprowadzany) co z kolei prowadzi do wyst ąpienia wody z brzegów poni żej zapory i zalanie terenów przyległych. Decyzj ę o wyborze wariantu jest władny podj ąć Wojewoda Małopolski. Nale ży mie ć na uwadze, że wybór wariantu I oznacza zalanie budynków mieszkalnych pobudowanych w czaszy zbiornika poni żej rz ędnej 218,00 m n.p.m., chocia ż z punktu widzenia zmniejszenia zagro żenia przeciwpowodziowego dla Krakowa jest korzystny. Z przekazanych przez KZSW informacji wynika, że stan techniczny urz ądze ń wodnych, cieków oraz przepompowni pozostaj ących w zarz ądzie Zwi ązku, a maj ących wpływ na bezpiecze ństwo powodziowe Krakowa jest dobry. Poni żej zestawiono zadania zrealizowane i planowane do realizacji przez KZSW. Zadania zrealizowane na obiektach KZSW w roku 2011: Zbiornik Zesławice: a) remont środkowej zasuwy jazu, b) wykonanie projektu sieci piezometrycznej do pomiaru poziomu wód gruntowych, c) kontrola posterunku wodowskazowego na rzece Dłubni poni żej zapory w km 8+400, d) pomiary i ocena stanu przepławki na jazie, e) pomiar kontrolny wydatku upustu zasuw jazu z opracowaniem dokumentacji wykonawczej i eksploatacyjnej,

37

f) projekt nowego posterunku wodowskazowego powy żej jazu, umo żliwiaj ącego kontrol ę dopływu wody do zbiornika, g) prace konserwacyjne. Pompownie Mogiła Kopaniec i Mogiła Okr ąglak - prace konserwacyjne na rowach i sieci drenarskiej. P. Ł ęgówka – prace konserwacyjne na potoku (2 razy w roku).

Zadania na 2012 Zbiornik Zesławice: a) wykonano napraw ę umocnie ń rowu odpływowego ze zbiornika nr 2, b) wykonano pomiary geologiczne przemieszcze ń pionowych i wzgl ędnych konstrukcji betonowej jazu, c) wykonano zabudow ę 4 piezometrów zgodnie z zatwierdzon ą dokumentacj ą, d) zrealizowano prace koncepcyjne dotycz ące przepławki dla ryb. Pompownia Mogiła Okr ąglak - wykonano remont 1 stanowiska pompowego. Pompownia Mogiła Kopaniec – zaplanowano przegl ąd kontrolny 1 stanowiska pompowego. Prace utrzymaniowe rowów przy pompowniach oraz na potoku Ł ęgówka. Zadania zaplanowane do wykonania na rok 2012 s ą niezb ędne dla prawidłowego funkcjonowania urz ądze ń wodnych b ędących w kompetencjach KZSW.

5.2. Zadania i działania le żą ce w kompetencjach i mo żliwo ściach finansowych miasta (Grupa A)

5.2.1 W zakresie organizacyjno-technicznym oraz mobilno ści słu żb

5.2.1.1 Plan operacyjny ochrony przed powodzi ą miasta Krakowa i Powiatowy Plan Zarz ądzania Kryzysowego

Opracowany (z uwzgl ędnieniem do świadcze ń po powodzi z 2010r.) w Wydziale Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego „Plan operacyjny ochrony przed powodzi ą miasta Krakowa”, po przeprowadzeniu uzgodnie ń z podmiotami bior ącymi udział w realizacji zada ń z zakresu ochrony przed powodzi ą, został podpisany przez Prezydenta Miasta w styczniu br. Po zorganizowanym posiedzeniu Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego w lutym br., na którym przeprowadzono ćwiczenie w formie gry decyzyjnej w zakresie reagowania na zagro żenie powodziowe, plan przekazano wszystkim członkom Zespołu celem zapoznania si ę z jego tre ści ą i ewentualnego wniesienia uwag. Na podstawie przesłanych przez członków zespołu uwag Plan został w marcu br. zaktualizowany. Kolejnej weryfikacji i aktualizacji Wydział dokonał w maju 2012 r. Plan operacyjny ochrony przed powodzi ą miasta Krakowa jest zał ącznikiem Powiatowego Planu Zarz ądzania Kryzysowego dla Powiatu Grodzkiego Kraków oraz Gminy Miejskiej Kraków i stanowi jego uzupełnienie, głównie w zakresie zagadnie ń technicznych zwi ązanych z ochron ą przed powodzi ą. Powiatowy Plan Zarz ądzania Kryzysowego dla Powiatu Grodzkiego Kraków oraz Gminy Miejskiej Kraków został opracowany zgodnie z wytycznymi Wojewody

38

Małopolskiego w II połowie 2011 r. Po weryfikacji przyj ętych rozwi ąza ń w planie oraz poszczególnych procedurach post ępowania, stanowi ących integraln ą cz ęść planu przeprowadzono uzgodnienia ze wszystkimi podmiotami realizuj ącymi zadania z zakresu zarz ądzania kryzysowego, ochrony ludno ści oraz ratownictwa i bezpiecze ństwa publicznego. Plan podpisany przez Prezydenta Miasta Krakowa przedło żony został do zatwierdzenia przez Wojewod ę Małopolskiego w styczniu 2012 r. Wojewoda zatwierdził przedło żony plan. Dokumentacja planu podlega weryfikacji i aktualizacji na bie żą co oraz w systemie kwartalnym. Słu żby, inspekcje i stra że oraz komórki organizacyjne UMK i miejskie jednostki organizacyjne s ą zobowi ązane do informowania Wydziału Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego UMK o istotnych zmianach w wewn ętrznych planach lub danych personalnych i teleadresowych. W maju 2012 r. prowadzone były uzgodnienia weryfikowanego: - zał ącznika nr 4 „Procedura post ępowania podczas wypadku mnogiego lub masowego na terenie miasta Krakowa”; - zał ącznika nr 22 „Organizacja ratownictwa, opieki medycznej oraz pomocy społecznej i psychologicznej”; - zał ącznika nr 24 „Zasady oceniania i dokumentowania szkód”. Ww. załączniki zostały zaktualizowane i zmiany zostały wprowadzone do Planu Zarz ądzania Kryzysowego.

5.2.1.2 Bezpiecze ństwo powodziowe w aspekcie wyposa żenia i prowadzenia działa ń przez Komend ę Miejsk ą PSP w Krakowie.

W ramach zarz ądzania kryzysowego szczególn ą rol ę pełni Pa ństwowa Stra ż Po żarna i Krajowy System Ratowniczo-Ga śniczy organizowany przez Komendanta miejskiego PSP. KSRG na obszarze miasta działa w oparciu o plan ratowniczy zatwierdzony przez PMK w marcu 2012 r.

Rozlokowanie Sił i środków KM PSP w Krakowie. • JRG 1 ul. Westerplatte 19 • JRG 2 ul. Rzemie ślnicza 10 • JRG 3 ul. Zarzecze 106 • JRG 4 ul. Obro ńców Modlina 2 • JRG 5 ul. Wyki 5 • JRG 6 ul. Aleksandry 2 • JRG 7 ul. Rozrywka 26 • JRG Skawina, ul. Piłsudskiego 20 • JRG SA PSP os. Zgody 18

39

Rys. 9 Rozlokowanie SIS KM PSP w Krakowie

Codziennie w przedstawionych Jednostkach Ratowniczo-Ga śniczych w systemie pracy zmianowym słu żbę pełni 110 stra żaków . W JRG Szkoły Aspirantów PSP w Krakowie w dyspozycji Stanowiska Kierowania KM PSP w Krakowie pozostaje 21 stra żaków zabezpieczaj ących rejon Nowa Huta. Dodatkowo zarówno w JRG jak i Wydziałach Komendy Miejskiej każdego dnia pełnione s ą dy żury domowe (oficerowie Wydziału Operacyjno-Szkoleniowego pozostaj ą w dyspozycji Komendanta 365 dni w roku). Dysponowanie i alarmowanie Sił i Środków PSP odbywa ć si ę b ędzie za po średnictwem SKKM przy ul. Rozrywka 26. Siły i środki przybywa ć b ędą na miejsce zdarzenia zgodnie z procedur ą dysponowania sił i środków do tego typu zdarze ń. Gdy sytuacja przero śnie mo żliwo ści operacyjne KM PSP w Krakowie lub gdy wykroczy poza rejon działania Komendy uruchamiane zostaj ą siły i środki Wojewódzkiego lub Centralnego Odwodu Operacyjnego.

Sprz ęt specjalistyczny na wyposa żeniu KM PSP w Krakowie. KM PSP w Krakowie dysponuje nast ępuj ącym sprz ętem ratowniczym i logistycznym przydatnym przy działaniach zwi ązanych z usuwaniem skutków powodzi: 1) ci ęż ki samochód do przewozu kontenerów w tym kontener pompowy: W-110 65 szt., W-75 72 szt., pompa Niagara, PP Rosenbauer 2400l/min, pompy szlamowe (elektryczne i spalinowe (JRG 5), 2) Agregaty pompowe AP 8/8000 (JRG S.A., JRG 2), AP 1100 l/min (JRG 3), przewo źne pompy du żej wydajno ści - 9100 l/min (JGR – 4), AP 10800 l/min , AP 45000 l/min (JRG - 6) 3) Rękaw przeciwpowodziowy – 150 m (JRG Skawina)

40

4) Łodzie wiosłowe – płaskodenne, motorowe , pontony Szczegółowe zestawienie sprz ętu b ędącego na wyposa żeniu KM PSP przedstawiono w tabeli VIII.

Tabela VIII Sprz ęt na wyposa żeniu KM PSP w Krakowie Parametry Nazwa Rodzaj/model Ilo ść charakt. Samochody na wyposa żeniu KM PSP w Krakowie. pompowe 1 Kontenerowe powodziowe 1 Samochody ratownictwa 2 wodnego 17 (5 (GBARt) uterenowionych) Ratowniczo-ga śnicze 13 (7 (GCBARt) uterenowionych) Kwatermistrzowskie SLKw 11 Operacyjne SOp 8 Oświetleniowy SLOn 1 Dowodzenia i Ł ączno ści SDł 1 Ratownictwa SSan 1 medycznego Pompy po żarnicze wydajno ść o du żej wydajno ści powy żej 8000 6 l/min wydajno ść pływaj ące 21 ok. 1000l/min wydajno ść od Pompy po żarnicze szlamowe 500 do 64 4000l/min gł ębinowo – turbinowe 25 Wydajno ść typu Niagara 500-1000 23 l/min motopompy 12 Agregaty pr ądotwórcze do 5 kW 37 5-10 kW 30 Agregaty pr ądotwórcze 10-20 kW 6 powy żej 20 4 kW Sprz ęt o świetleniowy, pomocniczy, ochronny, zaplecza kwatermistrzowskiego samochód SLOn 1 szperacze naja śnice 17 Lampy i reflektory standardowe 75 w ochronie Ex 23 Lampy ostrzegawcze 53 Gumowce 25

41

Wodery 79 Spodniobuty 100 Kapoki (kamizelki 61 ratunkowe) Pilarki do drewna 80 Namioty 5 Łó żka polowe 26 Materace 32 Śpiwory 33 Tuba nagła śniaj ąca 1 Siły i środki OSP z terenu powiatu OSP z KSRG 43 OSP spoza KSRG 136

5.2.1.3 Współpraca WOPR z PSP w zakresie prowadzenia akcji powodziowej

Zasady współdziałania WOPR z PSP na wypadek zagro żenia powodziowego okre ślone zostały w porozumieniu zawartym w dniu 11.03.2010 r. pomi ędzy Krakowskim Wodnym Ochotniczym Pogotowiem Ratunkowym w Krakowie a Komend ą Miejsk ą Pa ństwowej Stra ży Po żarnej. Zgodnie z ww. porozumieniem Kr WOPR zapewnia m.in. codzienne dy żury telefoniczne swoich członków do podjęcia skutecznych działa ń ratowniczych na akwenach wodnych i terenach zalewowych, wspieraj ących działania ratownicze prowadzone przez jednostki ratowniczo-ga śnicze PSP oraz Ochotnicze Stra że Po żarne na terenie okre ślonym w ww. porozumieniu. Dy żur telefoniczny całodobowo pełni ą kierownicy dru żyn lub osoby przez nie upowa żnione w ilo ści 2 osób. W okresie ogłoszonego alarmu powodziowego dy żur całodobowy na przystani Kr WOPR pełni ą 4 osoby. Do działa ń ratowniczych wyznacza si ę sprz ęt pływaj ący b ędący w dyspozycji KM PSP w Krakowie oraz KR WOPR. Krakowskie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe zabezpiecza całodobowy dy żur przy telefonie alarmowym 012 421 24 64. Siły i środki Kr WOPR mog ą by ć dysponowane przez Miejskie Stanowisko Kierowania w Krakowie (dalej MSK) do zdarze ń na terenie miasta Krakowa i powiatu krakowskiego. Do działa ń ratowniczych wyznaczono w 2012 r. nast ępuj ący sprz ęt ratowniczy będący na wyposa żeniu Kr WOPR: Tabela IX Sprz ęt na wyposa żeniu WOPR w Krakowie Nazwa Rodzaj Ilo ść (szt.) Motorowo wiosłowe 16 Łodzie Motorowe 18 Silniki 6 Samochód terenowy Jeep Grand Cherokee 1 Samochód terenowy Ford Ranger 1 Środki transportu (inne Samochód terenowy Yung Musso 1 ni ż łodzie) Samochód terenowy Jeep Cherokee 1 Przyczepa podłodziowa 12 Przyczepa Kempingowa 1

42

Ponadto na wyposa żeniu Kr WOPR znajduj ą si ę m.in. kamizelki, koła ratunkowe, rzutki, bojki oraz lekarstwa i materiały opatrunkowe. Grupa interwencyjna składaj ąca si ę z 20 ratowników wodnych i ster motorzystów, czas zbiórki 2h. Grupa ratowników posiadaj ących stopnie zawodowe Ratownika Wodnego wg ustawy „o bezpiecze ństwie osób przebywaj ących na obszarach wodnych” – 220 osób, czas zbiórki 6h. Stan członków ochotników Kr WOPR posiadaj ących stopnie ratowników WOPR – 730 osób. Ponadto podczas ogłoszenia przez Prezydenta Miasta Krakowa stanu alarmu powodziowego dy żur całodobowy odbywa 3 osobowy zespół alarmowej obsady łodzi motorowej (2 ratowników wodnych, ster motorzysta) oraz 2 osoby do wydawania sprz ętu dla PSP wg porozumienia.

5.2.1.4 Bezpiecze ństwo powodziowe w aspekcie wyposa żenia magazynu przeciwpowodziowego i prowadzenia działa ń przez Zarząd Infrastruktury Komunalnej i Transportu w Krakowie

Ustawa o samorz ądzie gminnym (art. 7, ust. 1, pkt. 14 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r.) zobowi ązuje gminy do wyposa żenia i prowadzenia magazynów przeciwpowodziowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 159 z pó źn. zmianami). Analogicznie ustawa o samorz ądzie województwa taki obowi ązek nakłada na marszałka województwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 z pó źn. zmianami). Zaznaczy ć trzeba, że obecnie brak jest jakichkolwiek uregulowa ń prawnych lub wytycznych odno śnie warunków tworzenia, a tak że wyposa żenia magazynów przeciwpowodziowych, a obowi ązek ich tworzenia istnieje na ka żdym szczeblu samorz ądu terytorialnego bez wzgl ędu na to, czy istnieje realne zagro żenie, czy te ż nie. Wojewódzki Magazyn Przeciwpowodziowy (WMP) zlokalizowany jest w sąsiedztwie portu Płaszów przy ul. Na Zakolu Wisły 12. Magazyn ten poło żony jest na 3 działkach, nale żą cych do prywatnych wła ścicieli. Obecnie 2 spo śród tych trzech działek zostały sprzedane, w zwi ązku z czym umowa na dzier żaw ę magazynu została wypowiedziana z terminem do maja 2013 r. Do dyspozycji pozostanie jedna działka wraz z cz ęś ci ą pomieszcze ń biurowo-magazynowych. Pomimo, że cz ęść dotychczasowego wyposa żenia (wraz z elementami systemu DPS 2000) uda si ę tam pomie ści ć, nale ży si ę spodziewa ć, że równie ż ta nieruchomo ść zostanie zbyta przez obecnych wła ścicieli, co spowoduje konieczno ść całkowitej zmiany lokalizacji magazynu. Wojewódzki Magazyn Przeciwpowodziowy wyposa ża i utrzymuje Samorz ąd Województwa Małopolskiego ze środków własnych oraz funduszy celowych. Wojewódzkim Magazynem Przeciwpowodziowym zarz ądza Dyrektor Małopolskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Krakowie. W magazynie tym zgromadzony jest sprz ęt niezb ędny do prowadzenia bezpo średniej akcji przeciwpowodziowej. Zgod ę na dysponowanie zasobami magazynowymi Wojewódzkiego Magazynu Przeciwpowodziowego na potrzeby przeciwdziałania sytuacji kryzysowej na terenie Województwa Małopolskiego wydaje Dyrektor Małopolskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Krakowie lub osoby przez niego upowa żnione. Transport sprz ętu i materiałów organizuje pobieraj ący we własnym zakresie. Wszelkie koszty zwi ązane z korzystaniem ze sprz ętu ponosi pobieraj ący. Zarz ąd Województwa Małopolskiego może podj ąć decyzj ę o pokryciu

43 z Bud żetu Województwa kosztów transportu i eksploatacji sprz ętu z Wojewódzkiego Magazynu Przeciwpowodziowego wykorzystywanego w akcjach kryzysowych. Po zako ńczeniu akcji przeciwdziałania sytuacji kryzysowej sprz ęt i niewykorzystane materiały podlegaj ą niezwłocznemu zwrotowi do magazynu, z którego był wydany. Pobrany sprz ęt powinien zosta ć zwrócony kompletny i w dobrym stanie technicznym. Utrata, zniszczenie lub uszkodzenie sprz ętu w trakcie akcji przeciwdziałania sytuacji kryzysowej powinno zosta ć zgłoszone, a przyczyny ich powstania wyja śnione przez jednostk ę, której zostały wydane. Koszt usuni ęcia usterek i braków powstałych wskutek niewła ściwego u żytkowania lub transportu sprz ętu ponosi pobieraj ący. Sprz ęt ten wydawany jest gminom i powiatom jako wsparcie w przypadku wyczerpania ich własnych zasobów. Dla Krakowa istotne jest to, że w magazynie Wojewódzkim zgromadzone s ą szandory przy pomocy których w razie potrzeby zamykane s ą przerwy przy ul. Wio ślarskiej, Flisackiej, Dojazdowej i Włóczków, a tak że aluminiowe ścianki rozbieralne DSP 2000 montowane w przypadku powodzi na lewostronnym obwałowaniu Wisły pomi ędzy mostem D ębnickim a wzgórzem Wawelskim (o dł. ok. 450 m) oraz na prawostronnym obwałowaniu powy żej mostu Dębnickiego (na dł. ok. 350 m). Gminny magazyn przeciwpowodziowy zlokalizowany jest w Krakowie przy ul. Za Torem 22. Wyposa żenie tego magazynu zestawiono w Tabeli IX. Zgodnie ze Statutem Zarz ądu Infrastruktury Komunalnej i Transportu w Krakowie – ZIKiT zapewnia utrzymanie w gotowo ści posiadanego sprz ętu i zabezpiecze ń oraz zapewnia obsług ę Gminnego Magazynu Przeciwpowodziowego. Dost ępno ść sprz ętu i materiałów do akcji powodziowych zapewniona jest poprzez dy żury w Gminnym Magazynie Przeciwpowodziowym. W ZIKiT działa dy żur całodobowy zgodnie z zatwierdzonym przez Dyrektora Zarz ądu ,,Planem działania ZIKiT w Krakowie w sytuacjach zdarze ń kryzysowych zaistniałych w Krakowie”– telefon dy żurny 512-048-095. Po doświadczeniach powodzi 2010 r. w celu usprawnienia przebiegu akcji powodziowej zaplanowano budow ę dwóch boksów na piasek w os. Kostrze i os. Chałupki. Zgodnie z szacunkiem ZIKiT koszt wykonania boksów wynosi ok. 80 000 zł. Ponadto celem poprawy bezpiecze ństwa powodziowego m. Krakowa w roku bie żą cym wybudowano nast ępuj ące stanowiska dla przeno śnych motopomp: 1) przy ul. Widłakowej – dla ochrony os. Bodzów 2) przy ul. Brzeskiej – dla ochrony os. Wolica 3) przy ul. Sodowej – dla ochrony os. Pychowice. Ponadto zaplanowano budow ę kolejnych stanowisk: 1) przy ul. Korbutowej 2) w os. Rybitwy 3) w os. Kujawy 4) przy ul. Ksi ęcia Józefa ZIKiT jest zarz ądc ą obwałowa ń Portu Płaszów i murów bulwarów wysokich rzeki Wisły. W dniu 18.04.2012 r. przeprowadził kontrol ę obwałowa ń Portu Płaszów, a 31.05.2012 r. - murów bulwarów wysokich. Pozostałe wały przeciwpowodziowe znajduj ą si ę w zarz ądzie Małopolskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Krakowie i Arcelor Mittal. Zdaniem ZIKiT wymagaj ą stałego nadzoru i kontroli przede wszystkim przepusty obwałowa ń na terenie Gminy Miejskiej Kraków w ilo ści 63 szt. (dewastacja i kradzie że klap zwrotnych). ZIKiT uzgodnił z MZMiUW współprac ę w tym zakresie. ZIKiT posiada w stałym utrzymaniu:

44

1) rowy melioracyjne i potoki wraz z kratami wlotowymi o ł ącznej długo ści 214,30 km, 2) pompownie: a) ul. Ksi ęcia Józefa 1szt b) ul. Szparagowa 1szt c) ul. Olszecka 1szt d) Park Lilii Wenedy 1szt e) Ofiar Katynia 1szt f) Rondo Mogilskie 4szt g) ul. Morawskiego 1szt h) ul. Madali ńskiego 1szt i) ul. Wlotowa- Kozłówek 1szt j) Pl. Bohaterów Getta 1szt k) Tunel Szybki Tramwaj 3szt ZIKiT zawarł umow ę z MZMiUW w Krakowie, w sprawie ustalenia zakresu działa ń zwi ązanych z uruchomieniem i organizacj ą monta żu rozbieralnych ścianek systemu DPS 2000 na wałach rzeki Wisły w Krakowie, na mocy której: 1) zabezpieczył środki finansowe na 2012 r. w wysoko ści 130 000 zł., 2) zabezpieczy ochron ę zamontowanych ścianek szczelnych, 3) będzie uczestniczył w odbiorach wykonanych usług. ZIKiT zawarł umow ę z Krakowskim Wodnym Ochotniczym Pogotowiem Ratunkowym na u życzenie sprz ętu pływaj ącego ZIKiT-u i udział ratowników KWOPR w okresie powodzi. W okresie wiosennym ZIKiT uczestniczy w kontroli klap zwrotnych na przepustach obwałowania rzeki Wisły, Rudawy, Serafy i Potoku Ko ścielnickiego. W czasie kontroli usuwa si ę podparcia klap (kamienie, gał ęzie, cegły). Dla poprawy stanu ochrony przed powodzi ą cieków b ędących w zarz ądzie MZMiUW, w 2004r. Gmina Miejska Kraków zawarła z Województwem Małopolskim nast ępuj ące porozumienia (zaktualizowane aneksem w 2006 r.): − w sprawie przyst ąpienia do współpracy oraz współfinansowania inwestycji zwi ązanych z regulacj ą niektórych cieków naturalnych przepływaj ących w granicach Gminy Miejskiej Kraków dla zapewnienia jej wła ściwego zabezpieczenia przeciwpowodziowego. − w sprawie przyst ąpienia do współpracy oraz współfinansowania zada ń bie żą cych zwi ązanych z utrzymaniem cieków naturalnych przepływaj ących w granicach Gminy Miejskiej Kraków dla ochrony przeciwpowodziowej jej terenów. W zakresie zada ń zwi ązanych z utrzymaniem prowadzone były przez ZIKiT prace na nast ępuj ących odcinkach cieków: 1) potok Sudoł od Modlinicy na odcinku od uj ścia do rzeki Białuchy do wlotu rowu „E”, 2) potok Sudoł Dominika ński od uj ścia do rzeki Białuchy do granicy Gminy Miejskiej Kraków, 3) potok Drwinka na całej długo ści, 4) potok Struga Rusiecka na odcinku od linii kolejowej PKP, ul. Organki do stawów. W ramach utrzymania koszone były skarpy, odmulane dna oraz usuwanie śmieci z koryt cieków. Ponadto zako ńczono zabezpieczenie skarpy wzdłu ż potoku Serafa w rejonie ulicy Złocieniowej oraz naprawiono skarp ę na potoku Wróblowickim. Obecnie prowadzone s ą równie ż prace nad aktualizacj ą przepisów reguluj ących sprawy systemu odwonienia miasta tj. uchwały Nr 562/2000 Zarz ądu Miasta Krakowa

45 z dnia 29 maja 2000r. w sprawie wprowadzenia procedury post ępowanie w sprawach dotycz ących utrzymania i rozwoju systemu odwodnienia terenów miasta oraz Uchwały Nr XXIII/163/99 Rady Miasta Krakowa z dnia 9 czerwca 1999r. w sprawie kierunków polityki rozbudowy, modernizacji oraz eksploatacji systemu odwodnienia terenów miasta. Aktualnie odbywaj ą si ę spotkania robocze z udziałem przedstawicieli ZIKiT, Wydziału Gospodarki Komunalnej i Wydziału Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego maj ące na celu weryfikacj ę istniej ących zapisów ww. uchwał. Gminny Magazyn Przeciwpowodziowy ul. Za Torem 22 w Krakowie dysponuje na dzie ń 05.06.2012 r. nast ępującymi materiałami oraz środkami trwałymi i środkami trwałymi w użytkowaniu :

Tabela X Wyposa żenie Gminnego Magazynu Przeciwpowodziowego Nazwa Rodzaj /model Parametry charakt. Ilo ść generator Honda - HEC 2200 2,2 KVA 7 szt. AGREGAT PR ĄDOTWÓRCZY ECM 2800 2,8 KVA 1 szt. EX 4000 3,8 KVA 1 szt. SMW -220 DCR 7,5 KVA 1 szt. ZESPÓŁ SMG – 80JD-S-80 KVA (du ży PR ĄDOTWÓRCZY na przyczepie dwuosiowej 80 KVA 1 szt. z zaczepem kulowym) WT - 30X 6 szt. WT – 40 X 6 szt. Grundfost 2 szt. Niagara 3 szt. Ama – Drainer 2 szt. BIAŁOGON 1 szt. Białogon 200HL-24S MOTOPOMPY (przewo źna z zaczepem wydajno ść 6 670 l/min 4 szt. kulowym) Saneco BHR 200C (przewo źna wydajno ść 8 000 l/min 1 szt. z zaczepem kulowym) Saneco BHR 250C przewo źna Wydajno ść 15 000 2 szt. z zaczepem kulowym l/min Saneco BHR 200B przewo źna wydajno ść 6 660 l/min 1 szt. z zaczepem kulowym MERCURY 3 szt. SILNIKI DO ŁODZI TOHATSU 3 szt. MARINER 1 szt. aluminiowa 3 szt. ŁODZIE saperska 2 szt. ponton z paw ężą 2 szt. PRZYCZEPY Z podłodziowa 6 szt. ZACZEPEM pod ponton 2 szt. KULOWYM ZAPORY Rękaw p/powodziowy ø40/25, dł. 25 mb 6 szt. PRZECIWPOWODZIO Rękaw p/powodziowy ø80/25, dł. 25 mb 6 szt. WE PŁACHTY 15x15m 3 szt. płachty bud. brezentowe BREZENTOWE 15x20m 3 szt. PIASEK 538,30m³

46

URZ ĄDZENIE DO ZAŁADUNKU PIASKU DO WORKÓW WRAZ 1 szt. Z AGREGATEM PR ĄDOTWÓRCZYM I PRZYCZEP Ą WORKI NA PIASEK 104 000 szt. SZNUREK DO WI ĄZANIA WORKÓW sizalowy 8 motków Z PIASKIEM

Po ka żdej powodzi rozchodowane zasoby tego magazynu s ą uzupełniane, a tak że powi ększane je żeli taka potrzeba wynika z do świadcze ń prowadzonych bezpo średnich akcji przeciwpowodziowych. Według tej zasady prowadzony był dotychczas i winien by ć prowadzony nadal gminny magazyn. Obecnie po wykonaniu 3 stanowisk pompowych istnieje potrzeba zwi ększenia wyposa żenia magazynu o dodatkowe urz ądzenia pompowe. Maksymalna obliczona wydajno ść jednego stanowiska to 1 m 3/s. Przy zało żeniu, że pompy b ędące na wyposa żeniu magazynu pokryj ą 50% maksymalnej wydajno ści, magazyn nale ży wyposa żyć w 6 agregatów pompowych o wydajno ści 15000 l/min i 5 motopomp o wydajno ści 138 m 3/h. Wykaz miejsc wskazanych przez ZIKiT mog ących stwarza ć zagro żenie powodziowe: 1) klapy zwrotne na przepustach obwałowa ń rzeki: Wisły, Drwiny Długiej, Sanki, Rudawy, Dłubni i potoków: Ko ścielnickiego i Strugi Rusieckiej (w utrzymaniu MZMiUW w Krakowie), 2) klapa zwrotna na kanale deszczowym ,,Lotnisko” w rejonie mostu na rzece Wi śle, ul. Nowohucka (w utrzymaniu MPWiK w Krakowie), 3) rzeka Serafa w Bie żanowie.

Odwodnienie wiaduktów: 5) rondo Grunwaldzkie – ul. Monte Casino, 6) ul. Pr ądnicka – tory kolejowe, 7) ul. Lubicz – tory kolejowe, 8) ul. Armii Krajowej – tory kolejowe, 9) ul. Półłanki – tory kolejowe, 10) w rejonie mostu Zwierzynieckiego, 11) w rejonie skrzy żowania ul. Wielickiej i Powsta ńców Śląskich, 12) w rejonie ul. Kamiennej, 13) rondo Polsadu – ul. Lubla ńska.

Kraty na wlocie do ruroci ągów: 1) potok Rozrywka, rejon ul. Majora, 2) potok Rozrywka, rejon ul. Lubla ńskiej, 3) struga Bronowicka, rejon ul. Zielony Most, 4) potok Drwinka, rejon ul. Łazy, 5) potok Struga Rusiecka, rejon Tunel Ruszcza, 6) potok Urwisko, rejon ul. Zbrojarzy.

47

Rowy: 1) rów al. Panie ńskich Skał, rejon Królowej Jadwigi, 2) rów os. Lubocza, rejon ul. Burzowa, 3) rów Park Zielony Jar, rejon ul. Poległych w Krzesławicach, 4) rów Lesisko, rejon ul. Podbipi ęty, 5) rów w rejonie ul. Korbutowej, 6) rów w rejonie ul. Marynarskiej.

Odwodnienia przej ść podziemnych i innych miejsc: 1) ul. Morawskiego pod al. Krasi ńskiego 2) ul. Madali ńskiego pod ul. Konopnickiej 3) os. Podwawelskie pod ul. Konopnickiej 4) ul. Barska pod ul. Konopnickiej 5) ul. Wlotowa pod ul. Wielick ą 6) ul. Siostry Faustyny pod ul. Zakopia ńska 7) os. Borek Fał ęcki pod ul. Zakopia ńsk ą 8) ul. Okulickiego pod al. Bora Komorowskiego 9) al. Jana Pawła II pod Rondem Czy żyńskim 10) ul. Rakowicka pod ul. Lubomirskiego 11) Dworzec Główny pod ul. Basztowa-Lubicz 12) Bulwar Poleski pod ul. Dietla 13) Pl. Bohaterów Getta pod ul. Na Zje ździe 14) ul. Wielicka strona wschodnia linia kolejowa 15) ul. Wielicka strona zachodnia linia kolejowa 16) ul. My ślenicka w ęzeł,, Zakopia ńska” ł ącznica drogowa 17) Tunel ,,Szybki Tramwaj’’ Politechnika –Rondo Mogilskie 18) Tunel pod torami kolejowymi ł ącz ący ul. Wita Stwosza – ul. Pawia

5.2.2 Szkolenia i działania edukacyjne

Poprzez szkolenia słu żb wchodz ących w skład PCZK mo żna poprawi ć skuteczno ść podejmowanych działa ń w przypadku wyst ąpienia powodzi. Równocze śnie niezb ędne jest prowadzenie działa ń edukacyjnych dla ludno ści mieszkaj ącej na terenach nara żonych na powód ź, aby nauczy ć mieszka ńców odpowiednich zachowa ń na wypadek powodzi. Powiatowe Centrum Zarzadzania Kryzysowego cyklicznie organizuje i prowadzi szkolenia, ćwiczenia i treningi z zakresu zarz ądzania kryzysowego na potencjalne zagro żenia. Posiedzenia odbywaj ą si ę zgodnie z zatwierdzanym przez Prezydenta Miasta Krakowa Planem Pracy Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego w Krakowie w 2012 r. Celem posiedze ń jest doskonalenie umiej ętno ści w zakresie wykrywania i rozpoznawania zagro żeń, usprawnienie sposobów pozyskiwania, przetwarzania i analizowania informacji o zagro żeniach, oceny sytuacji, prognozowania jej rozwoju oraz doskonalenie współdziałania członków Zespołu przy wypracowywaniu decyzji. Prowadzenie szkole ń kierowniczej kadry i pracowników ma na celu zapewnienie stałej gotowo ści w zakresie osi ągania wy ższych stanów gotowo ści do reagowania na sytuacje kryzysowe oraz wykonywanie zada ń przewidzianych do realizacji w poszczególnych stanach gotowo ści. Na podstawie analizy i wniosków

48 płyn ących z posiedze ń roboczych PZZK doskonalone s ą plany i procedury okre ślaj ące tryb i zasady post ępowania w przypadku wyst ąpienia zagro żeń. W 2012 roku dotychczas przeprowadzono 6 posiedze ń roboczych Zespołu. W dniu 17.02.2012 r. zorganizowano ćwiczenia w formie gry decyzyjnej w zakresie reagowania na zagro żenie powodziowe. Ćwiczenia przeprowadzono w oparciu o przygotowany w formie konspektu plan. Celem ćwicze ń było doskonalenie umiej ętno ści w zakresie wykrywania i rozpoznawania zagro żeń, sposobów pozyskiwania, przetwarzania i analizowania informacji o zagro żeniach, oceny sytuacji oraz prognozowania jej rozwoju, a tak że usprawnienie współdziałania pomi ędzy słu żbami, inspekcjami i stra żami oraz miejskimi jednostkami organizacyjnymi. Sytuacja aplikacyjna przewidywała wyst ąpienie długotrwałych opadów deszczu generuj ących bardzo du że wezbranie na Wi śle w Krakowie wymagaj ące podejmowania jednocze śnie wielu interwencji w tym samym czasie ł ącznie z zamkni ęciem mostu D ębnickiego i uło żeniem przeciwpowodziowych ścianek rozbieralnych na zani żonych odcinkach obwałowa ń. W dniu 25 maja 2012 r. odbyło si ę posiedzenie Grupy Roboczej Operacji i Organizacji Działa ń Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego w Krakowie na temat realizacji wniosków popowodziowych. W ramach tego posiedzenia przyj ęto wniosek wprowadzenia poni ższych zmian do zakresu rzeczowego listy hierarchicznej: 1) Zakup pojemnika (kontenera) na materiały sypkie do systemu hakowego niezb ędnego do przewozu piasku i żwiru dla celów umacniania i uszczelniania wałów. 2) Zakup naczepy-cysterny na wózku trzyosiowym, zabezpieczaj ącej awaryjny dowóz wody pitnej w rejon zagro żony. 3) Zakup koparko-ładowarki dla zabezpieczenia akcji przeciwpowodziowych w zakresie przekopywania rowów lub podsypywania wałów przeciwpowodziowych oraz przemieszczania ci ęż kich elementów wzmacniaj ących wały. 4) Wykonanie boksów do składowania piasku, rozlokowanych w ró żnych cz ęś ciach miasta w celu szybkiego uruchamiania procesu dowozu piasku do terenów zagro żonych powodzi ą. Wydział Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego prowadzi równie ż działania w zakresie edukacji powodziowej. Jeszcze przed powodzi ą w 2010 r. zinwentaryzowano i odrestaurowano 17 tablic powodziowych, które umieszczano na murach budynków z zaznaczonym poziomem wody. Upami ętniaj ą one historyczne wielkie powodzie ku przestrodze Krakowian. Najstarsza z 1670 r. umieszczona jest na murze przy ko ściele św. Agnieszki. Inna umieszczona na murze klasztoru ss. Norbertanek upami ętnia powód ź z 1813 r., a tak że informuje o poziomie powodzi z 1593 r. Po powodzi 2010 zamontowano 2 tego rodzaju tablice: w Ty ńcu, na murze przy ul. Benedykty ńskiej 41 oraz przy mo ście D ębnickim, na lewostronnym murze bulwarowym przy schodach zej ściowych do mi ędzywala. W roku 2011 opublikowana została w dwutygodniku Kraków.pl ulotka na temat zagro żenia powodziowego. Opracowano równie ż broszur ę „Gdy zagra ża powód ź”. W ramach działa ń w zakresie upowszechniania w śród wła ścicieli gruntów wiedzy o ci ążą cych na nich obowi ązkach zwi ązanych z utrzymaniem obiektów melioracji wodnych szczegółowych w br. przygotowano stosowny apel do mieszka ńców. Broszur ę „Gdy zagra ża powód ź”, apel o utrzymaniu urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych oraz publikacj ę „Taki

49

Kraków – tablice powodziowe” informuj ącą o historycznych wylewach Wisły w Krakowie, przekazano do Rad Dzielnic z pro śbą o upowszechnienie w śród mieszka ńców. Obecnie zwi ększono nakład broszury „Gdy zagra ża powód ź” i planuje si ę rozprowadzenie jej w śród osób mieszkaj ących na terenach zalewowych. O zagro żeniu powodzi ą informowani s ą inwestorzy staraj ący si ę o wydanie decyzji WZ i ULI CP dla lokalizacji inwestycji na terenach zalewowych. Stosowne informacje o zasi ęgu prawdopodobnych wód powodziowych s ą równie ż zamieszczane w opracowywanych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

5.2.3 System ostrzegania i alarmowania ludno ści a w tym współpraca z systemem osłony meteorologicznej i hydrologicznej oraz ewakuacja na wypadek powodzi

Dorzecze Górnej Wisły posiada sie ć automatycznych posterunków telemetrycznych systemu osłony przeciwpowodziowej. Stacje telemetryczne VISTEL kontroluj ą wszystkie wa żniejsze punkty na Wi śle i jej dopływach do uj ścia Raby i przekazuj ą co 30 min dane pomiarowe do IMGW w Krakowie. Informacje o stanach wody IMGW przesyła do PCZK poczt ą e-mail co najmniej raz dziennie zwi ększaj ąc cz ęstotliwo ść przesyłania danych w sytuacji narastania zagro żeń. Dodatkowo operatorzy PCZK maj ą nadane przez IMGW uprawnienia ci ągłego dost ępu on-line poprzez stron ę https://sh.imgw.pl/hydromonitor do bie żą cych danych pomiarowych oraz prognoz rozwoju sytuacji hydrologicznej i meteorologicznej. Ka żde prognozowane zagro żenie jest poprzedzone dodatkowym ostrze żeniem hydrologicznym lub meteorologicznym. Otrzymane z IMGW i CZK MUW ostrze żenia operator PCZK natychmiast rozsyła do okre ślonych w procedurze adresatów i zamieszcza na stronie http://www.pczk.krakow.pl. Ostrze żenia hydrologiczne i meteorologiczne s ą tak że ogólnodost ępne na stronie IMGW http://www.pogodynka.pl/ostrzezenia. Aktualny stan sytuacji hydrologicznej w dorzeczu górnej Wisły jest ogólnodost ępny na stronie: http://www.pogodynka.pl/polska/podest/zlewnia_gornej_wisly. Aktualny stan wody w zbiornikach wodnych jest ogólnodost ępny na stronie: http://oki.krakow.rzgw.gov.pl/Article.aspx?tid=tabSytuacja&id=itemZbiorniki W sytuacji narastania zagro żenia powodziowego Stra ż Miejska prowadzi monitoring lokalnych cieków wodnych jak równie ż ich obwałowa ń. Monitoring jest wówczas prowadzony w miejscach potencjalnie zagro żonych okre ślonych w „Procedurze post ępowania na wypadek wyst ąpienia zagro żeń spowodowanych nawalnymi opadami deszczu na terenie miasta Krakowa” oraz w „Planie operacyjnym ochrony przed powodzi ą miasta Krakowa”. Meldunki z kontroli s ą przekazywane do PCZK. Ponadto zadaniem Stra ży Miejskiej jest monitorowanie dro żno ści mostów i przepustów, przejezdno ści dróg i podtopie ń, a w przypadku zamontowania ścianek przeciwpowodziowych równie ż ich ochrona. Monitorowanie zbiornika wodnego Zesławice prowadzone jest przez jego administratora Krakowski Zwi ązek Spółek Wodnych w oparciu o „Instrukcj ę gospodarowania wod ą, utrzymania i eksploatacji zbiornika” przy współpracy z Arcelor Mittal Poland SA Oddział w Krakowie. Powiadamianie mieszka ńców o ewentualnym zagro żeniu powodziowym odbywa si ę za pomoc ą mediów (strony internetowe m.in. strona PCZK, elektroniczne środki masowego przekazu, stacje radiowe (przede wszystkim lokalne), stacje

50 telewizyjne (przede wszystkim lokalne) oraz pras ę lokaln ą. Dodatkowo, w trakcie ewentualnego zagro żenia mog ą by ć wykorzystane radiowozy Stra ży Miejskiej i Policji do przekazywania ostrze żeń przez systemy gło śnomówi ące zamontowane w ich pojazdach słu żbowych. W przypadku konieczno ści ewakuacji mieszka ńców z terenów zagro żonych powodzi ą wdra żana jest Procedura Nr 21 „Organizacja ewakuacji” b ędąca zał ącznikiem do Powiatowego Planu Zarz ądzania Kryzysowego.

5.2.4 Funkcjonowanie całodobowego dy żuru CZK miasta Krakowa, zapewnienie łączno ści pomi ędzy słu żbami.

Powiatowe Centrum Zarz ądzania Kryzysowego jest zintegrowanym stanowiskiem dyspozytorskim przeznaczonym do wykonywania zada ń okre ślonych w ustawie o zarz ądzaniu kryzysowym (Dz.U. nr 89 poz. 590 z 2007 r. pó źn. zm.) zwi ązanych z zapewnieniem całodobowego przepływu informacji o zagro żeniach maj ących znamiona kryzysu, ich monitorowaniem oraz ostrzeganiem i alarmowaniem zagro żonej ludno ści na terenie miasta Krakowa. Powiatowe Centrum Zarz ądzania Kryzysowego mie ści si ę w Zintegrowanym Centrum Zarz ądzania Kryzysowego i Ratownictwa przy ul. Rozrywka 26 w Krakowie. Podstawowym zadaniem PCZK jest prowadzenie całodobowego monitoringu zagro żeń kryzysowych oraz informowanie szefa Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego o zaistniałej sytuacji. Zadanie realizowane jest poprzez przyjmowanie informacji o zagro żeniu, ewidencjonowanie oraz analizowanie informacji o stanie bezpiecze ństwa miasta, współpraca z instytucjami realizuj ącymi stały monitoring środowiska. Utrzymywana jest stała gotowo ść systemów ł ączno ści ze stanowiskami dy żurnymi słu żb miejskich, inspekcji i stra ży w celu realizacji zada ń i procedur zgodnie z ich kompetencjami. Słu żbę dy żurn ą w PCZK pełni ą pracownicy Wydziału Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego Urz ędu Miasta Krakowa w systemie całodobowym z dwunastogodzinnym czasem pracy w oparciu o opracowany miesi ęczny harmonogram. W razie prognozy rozwoju sytuacji zagro żenia powodziowego lub w innych przypadkach wymagaj ących niezwłocznego reagowania ze wzgl ędu na powstał ą sytuacj ę, Dy żurny PCZK podejmuje działania zgodnie z opracowanymi procedurami post ępowania, a w sytuacji, gdy działania te wymagaj ą zwi ększenia obsady w PCZK powiadamia o tym fakcie Kierownika PCZK. W stanach zagro żenia do pracy w PCZK wyznaczane s ą osoby spo śród pracowników innych referatów Wydziału Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego, a je śli zajdzie taka konieczno ść równie ż spo śród pracowników innych wydziałów UMK. Ponadto w stanach zagro żenia do pracy w siedzibie PCZK skierowany zostanie przedstawiciel Stra ży Miejskiej oraz w razie konieczno ści równie ż przedstawiciele innych słu żb. Obecne wyposa żenie w środki ł ączno ści przewodowej i radiowej spełnia wymagania do realizacji powy ższych zada ń, co zostało potwierdzone w czasie zabezpieczania EURO 2012, jednak w przyszło ści wymaga dalszej modernizacji szczególnie w zakresie powiadamiania słu żb i ludno ści.

5.2.5 W zakresie dokumentów planistycznych miasta

Jak wcze śniej nadmieniono, osi ągni ęciem LPOSPiPP było zwrócenie szczególnej uwagi na uwzgl ędnienie problematyki powodziowej w dokumentach

51 planistycznych miasta, aby uchroni ć je przed stratami powodziowymi, spowodowanymi nadmiernym (niekontrolowanym) wzrostem inwestycji na terenach zagro żonych powodzi ą. Ustalenia Lokalnego Planu znalazły swoje odzwierciedlenie w obowi ązuj ącym i obecnie aktualizowanym Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego miasta Krakowa, a tak że w opracowywanych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z zapisami28 w aktualizowanym obecnie Studium… „ Bezpo średnim zagro żeniem powodzi ą (Q 1% ) obj ęte s ą głównie tereny mi ędzy wałami przeciwpowodziowymi oraz rejon północnego Bie żanowa w zlewni Serafy, a tak że wzdłu ż Dłubni i północnego odcinka Pr ądnika oraz Potoku Ko ścielnickiego 29 . Ze wzgl ędu na du że zainwestowanie szczególnie zagro żone obszary znajduj ą si ę w rejonie północnego Bie żanowa. Na gromadzenie wód wezbraniowych nara żone s ą tak że tereny przy śluzach wałowych nad Wisł ą, które zamykane s ą przy wysokich stanach Wisły. Zjawisko to wymaga dodatkowego szczegółowego rozpoznania w celu wyznaczenia obszaru nara żonego na zalanie i podtopienie, podobnie jak zagro żenie powodziowe generowane przez mniejsze cieki w tym m.in. Sudół. Na obszarach bezpo średniego zagro żenia powodzi ą zabrania si ę wykonywania robót oraz czynno ści, które mog ą utrudni ć ochron ę przed powodzi ą, a w szczególno ści: • wykonywania urz ądze ń wodnych oraz wznoszenia innych obiektów budowlanych; • sadzenia drzew lub krzewów, z wyj ątkiem plantacji wiklinowych na potrzeby regulacji wód oraz ro ślinno ści stanowi ącej element zabudowy biologicznej dolin rzecznych lub słu żą cej do wzmacniania brzegów, obwałowa ń lub odsypisk; • zmiany ukształtowania terenu, składowania materiałów oraz wykonywania innych robót, z wyj ątkiem robót zwi ązanych z regulacj ą lub utrzymywaniem wód, a tak że utrzymywaniem lub odbudow ą, rozbudow ą lub przebudow ą wałów przeciwpowodziowych wraz z ich infrastruktur ą”.

Mimo, że w ci ągu ostatnich lat zmodernizowano wały i mury bulwarowe rzeki Wisły, to nadal obecny stan tych zabezpiecze ń nie spełnia wymogów normatywnych. Doko ńczenia wymagaj ą prace zwi ązane z modernizacj ą wałów Wisły. Rejon północnego Bie żanowa wymaga zabezpieczenia przez bezpo średnim zagro żeniem powodzi ą. Uzale żnia si ę podejmowanie nowych inwestycji od realizacji takich zabezpiecze ń. Nale ży tak że zapewni ć dogodne drogi dojazdowe do wałów przeciwpowodziowych w celu ich monitoringu, naprawy czy przeprowadzenia akcji ratowniczych. (…) Ograniczenie zarówno skutków suszy, jak i wezbra ń powodziowych oraz innych uci ąż liwo ści nawalnych opadów deszczu osi ągn ąć mo żna poprzez zwi ększanie małej retencji, która przyczynia si ę do wydłu żenia czasu obiegu wody poprzez zwi ększenie zdolno ści do zatrzymywania wód opadowych i roztopowych oraz spowolnienia

28 Zapisy te zweryfikował i uzgodnił Wydział Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego 29 „Zasi ęg obszarów bezpo średniego i potencjalnego zagro żenia powodzi ą rzeki Wisły oraz jej dopływów: Dłubni, Pr ądnika, Rudawy, Serafy oraz Wilgi w granicach administracyjnych Krakowa”. Ekspertyza firmy Björnsen Beratende Ingenieure pt. Kraków 2008. Zgodnie z zapisami znowelizowanego w 2011 r. Prawa wodnego zmieniło si ę nazewnictwo obszarów zagro żenia powodziowego. Obecnie wyró żnia si ę obszar szczególnego zagro żenia powodziowego, które w du żym zakresie pokrywaj ą si ę z obszarami bezpo średniego zagro żenia powodziowego oraz obszary nara żone na niebezpiecze ństwo powodzi, co do których w uproszczeniu mo żna powiedzie ć, że zast ąpiły obszary potencjalnego zagro żenia powodzi ą. 52 odpływu, zatrzymywania zanieczyszcze ń oraz ograniczenia strat energii wody i ruchu rumowiska. Spełnienie warunków zrównowa żonego rozwoju wymaga nie tylko retencjonowania wód powierzchniowych w zbiornikach wodnych i podpi ętrzania cieków, ale tak że stosowania równie istotnych zabiegów agrotechnicznych i fitomelioracyjnych, przez zwi ększanie lesisto ści w celu retencji gruntowej oraz retencj ę glebow ą przez wykorzystanie naturalnych terenów zalewowych. Doda ć nale ży, ze wszystkie zabiegi zwi ększaj ące retencj ę wód powierzchniowych i spowolnienie ich odpływu, zwi ększaj ą tak że retencj ę wód podziemnych. W ramach Programu Małej Retencji Województwa Małopolskiego na terenie Krakowa przewiduje si ę budow ę trzech zbiorników małej retencji o charakterze jednozadaniowym – przeciwpowodziowym. S ą to zbiorniki: Pychowice na Potoku Pychowickim, Bie żanów na Serafie i Tonie na cieku Sudoł od Modlnicy, zakwalifikowane kolejno do I, II i III grupy wg kolejno ści realizacji. Istotna jest równie ż budowa polderów w dolinie Wisły, głównie powy żej od granic Krakowa.” 30 W obecnie sporz ądzanej zmianie Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego miasta Krakowa inaczej sformułowano zapisy dotycz ące zagro żenia powodziowego – uwzgl ędniono aktualny stan prawny oraz zaw ęż ono zakres do przedmiotu Studium. W sytuacji, gdy teren planowanej inwestycji znajduje si ę na obszarze zagro żonym wod ą stuletni ą i tysi ącletni ą, Wydział Architektury i Urbanistyki UMK przed wydaniem decyzji ustalaj ącej warunki zabudowy zwraca si ę do Wydziału Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego UMK o zaopiniowanie zamierzenia inwestycyjnego. Wydział oceniaj ąc pod wzgl ędem zagro żenia powodziowego planowan ą inwestycj ę informuje w swoich opiniach, do jakiej wysoko ści mo że zosta ć zalany teren w przypadku zaistnienia powodzi. Wskazuje równie ż obowi ązek uwzgl ędnienia tego faktu przez projektanta oraz wykonawc ę mi ędzy innymi poprzez stosowanie odpowiednich rozwi ąza ń technicznych i organizacyjnych zabezpieczaj ących realizowan ą inwestycj ę przed negatywnymi skutkami zalania wodami powodziowymi. Ponadto wydział podaje w swoich opiniach szereg innych wytycznych, które winny by ć uwzgl ędnione w zwi ązku z realizacj ą inwestycji na obszarze zagro żenia powodzi ą, np.: 1) zaleca ubezpieczenie inwestycji od powodzi i jej skutków, 2) wskazuje na konieczno ść opracowania „Planów operacyjnych ochrony przed powodzi ą” na czas budowy i eksploatacji, które b ędą okre śla ć zadania i działania zwi ązane z zabezpieczeniem ludzi i mienia, w przypadku budynków wielorodzinnych lub u żyteczno ści publicznej z cz ęś ci ą podziemn ą, 3) w celu zmniejszenia ewentualnych strat powodziowych nie zaleca budowy gara ży podziemnych. Zgodnie z praktyk ą informacje z opinii Wydziału Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego UMK s ą umieszczane w tre ści rozstrzygni ęcia, przy czym wobec braku podstaw prawnych wprowadzania ich w formie zapisów czy nakazów dotycz ących ochrony przed powodzi ą, stwierdzenia te maj ą jedynie charakter niewi ążą cych stron ę wytycznych. Zdarza si ę, że orzecznictwo s ądowo administracyjne kwestionuje w ogóle dopuszczalno ść umieszczania w decyzji takich niewi ążą cych sformułowań wydaje si ę jednak za uzasadnione utrzymanie tej praktyki, bowiem zwi ększa ona świadomo ść inwestorów oraz stron w kwestii planowania inwestycji na obszarze zagro żonym powodzi ą.

30 Wg projektu zmian do „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Krakowa” z czerwca 2010 r. 53

W zwi ązku z tym, że dyrektor RZGW w Krakowie nie wywi ązał si ę z ustawowego obowi ązku wynikaj ącego z art. 79 ust. 2 ustawy Prawo wodne obowi ązuj ącej do lutego 2011r. tj. opracowania studium ochrony przeciwpowodziowej dla Krakowa, przy wyznaczaniu zasi ęgu zagro żenia powodziowego korzysta si ę z nast ępuj ących opracowa ń: − Uchwała Nr LXVI/554/00 Rady Miasta Krakowa z dnia 6 grudnia 2000 r. w sprawie przyj ęcia Lokalnego Planu Ograniczenia Skutków Powodzi i Profilaktyki Powodziowej dla Krakowa, − „Zasi ęg obszarów bezpo średniego i potencjalnego zagro żenia powodzi ą rzeki Wisły oraz jej dopływów: Dłubni, Pr ądnika, Rudawy, Serafy oraz Wilgi w granicach administracyjnych Krakowa” – opracowanie Björnsen Beratende Ingenieure, − „Koncepcja odwodnienia i poprawy bezpiecze ństwa przeciwpowodziowego miasta Krakowa”.

Aby obiektywnie oceni ć zagro żenie powodziowe nale ży analizowa ć wszystkie w/w opracowania. Lokalny Plan Ograniczenia Skutków Powodzi i Profilaktyki Powodziowej dla Krakowa uwzgl ędnia granice zalewu wody 100 i 1000-letniej uwzgl ędniaj ące przypadek awarii wałów. Woda 100-letnia mie ści si ę w obwałowaniach koryta Wisły. Natomiast woda 1000-letnia na niektórych odcinkach (przede wszystkim w śródmiejskiej cz ęś ci miasta) nie mie ści si ę w obwałowaniach i jej wyst ąpienie spowoduje przelanie si ę wody ponad koron ę obwałowa ń. W opracowaniu firmy Björnsen Beratende Ingenieure nie analizowano przypadku przerwania obwałowa ń. W Koncepcji nie uwzgl ędniono natomiast zasi ęgu zalewu spowodowanego wod ą 1000-letni ą, a dla wyznaczonych zasi ęgów (dla wód 50, 100 i 200-letniej) nie uwzgl ędniono przypadku awarii wałów. Koncepcja uwzgl ędnia zagro żenie powodziowe od wi ększej ilo ści cieków (dopływów Wisły) ni ż poprzednie opracowania, lecz prace nad ni ą nie zostały jeszcze zako ńczone. Ostateczny termin jej uko ńczenia okre ślono na wrzesie ń 2013 r., a na obecnym etapie niektóre jej elementy wymagaj ą weryfikacji zgodnie ze zgłoszonymi uwagami.

Z zagadnieniem wła ściwego uwzgl ędniania problematyki powodziowej w dokumentach planistycznych wi ąż e si ę przewidziane w ustawie Prawo wodne opracowanie nast ępuj ących dokumentów: wst ępna ocena ryzyka powodziowego, mapy zagro żenia powodziowego, mapy ryzyka powodziowego oraz plany zarz ądzania ryzykiem powodziowym. Wst ępna ocena ryzyka powodziowego została opracowana przez Prezesa Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej i od ko ńca 2011 roku jest dost ępna na stronie http://www.kzgw.gov.pl/pl/Wstepna-ocena-ryzyka-powodziowego.html Zawiera ona mapy obszarów dorzeczy, informacje o powodziach historycznych, ocen ę potencjalnych negatywnych skutków powodzi oraz okre ślenie obszarów nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi. Dla obszarów nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi wskazanych we wst ępnej ocenie ryzyka powodziowego Prezes Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej ma sporz ądzi ć mapy zagro żenia powodziowego. Mapy te maj ą zawiera ć m.in.: obszary, na których prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest niskie (Q 0,2% ), obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą, obszary obejmuj ące tereny nara żone na zalanie w przypadku przelania si ę wód przez koron ę wału oraz zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego. Na mapach tych maj ą by ć zaznaczone: zasi ęg powodzi oraz gł ęboko ść wody lub poziom zwierciadła wody. Nast ępnym krokiem b ędzie, dla obszarów przedstawionych na mapach zagro żenia powodziowego, opracowanie map ryzyka powodziowego. Mapy te

54 równie ż ma sporz ądzi ć Prezes Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej. Mapy ryzyka powodziowego maj ą m.in. przedstawia ć: szacunkow ą liczb ę mieszka ńców, którzy mog ą by ć dotkni ęci powodzi ą, rodzaje działalno ści gospodarczej wykonywanej na obszarach przedstawionych na mapach, instalacje mogące spowodowa ć znaczne zanieczyszczenie środowiska oraz uj ęcia wody, obszary Natura 2000 i parki narodowe. Mapy zagro żenia powodziowego oraz ryzyka powodziowego Prezes Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej ma przekaza ć: dyrektorom regionalnych zarz ądów gospodarki wodnej, Głównemu Geodecie Kraju, Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska oraz dyrektorowi Rz ądowego Centrum Bezpiecze ństwa. Natomiast dyrektorzy RZGW maj ą przekaza ć oba dokumenty wła ściwym: dyrektorom urz ędów żeglugi śródl ądowej, wojewodom, marszałkom województw, starostom, wójtom, oraz komendantom wojewódzkim i powiatowym Pa ństwowej Stra ży Po żarnej. Do czasu przekazania map zagro żenia powodziowego (których termin wykonania został okre ślony na dzie ń 22 grudnia 2013 r.) jako obszar szczególnego zagro żenia powodzi ą w przypadku miasta Krakowa rozumie si ę obszary mi ędzy lini ą brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano tras ę wału przeciwpowodziowego. Na obszarach tych, zgodnie z art. 88l ust. 1 Prawa wodnego, zabrania si ę wykonywania robót (w szczególno ści wykonywania urz ądze ń wodnych oraz budowy innych obiektów budowlanych) oraz czynno ści utrudniaj ących ochron ę przed powodzi ą lub zwi ększaj ących zagro żenie powodziowe. Je żeli zamierzenie inwestycyjne zlokalizowane jest na ww. obszarze wydanie decyzji WZ oraz ULI CP mo żliwe jest dopiero po uzyskaniu przez inwestora decyzji Dyrektora Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Krakowie zwalniaj ącej z zakazów, o których mowa w art. 88l ust. 1 Prawa wodnego, na co wskazuje tre ść art. 53 ust. 3 pkt. 2 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w zwi ązku z art. 9 ust. 1 pkt 6c lit. Ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne oraz stanowisko RZGW w Krakowie. Granice obszarów zaznaczonych na mapach zagro żenia i ryzyka powodziowego nale ży uwzgl ędni ć w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, planie zagospodarowania przestrzennego województwa, miejscowych planach zagospodarowania Przestrzennego oraz decyzjach WZ i ULI CP. Od dnia przekazania map zagro żenia powodziowego i ryzyka powodziowego jednostkom samorz ądu terytorialnego, wszystkie decyzje ULI CP lub decyzje WZ na obszarach wykazanych na mapach zagro żenia powodziowego, musz ą uwzgl ędnia ć poziom zagro żenia powodziowego wskazany w tych dokumentach. Dodatkowo ustawodawca przewidział obowi ązek dokonania zmian w decyzjach wydanych jeszcze przed dniem opracowania map, wyznaczaj ąc na ich wykonanie maksymalny termin 18 miesi ęcy od dnia przekazania map. Przepisy jednak nie wskazuj ą trybu wprowadzania tych zmian, ani nie reguluj ą ewentualnych roszcze ń odszkodowawczych inwestorów zwi ązanych z utrat ą uprawnienia do uzyskania pozwolenia na budow ę w okre ślonym kształcie, co niew ątpliwie mo że stanowi ć utrudnienie w toku wprowadzania tych zmian. Od dnia przekazania map zagro żenia powodziowego zaktualizuje si ę równie ż obowi ązek dokonywania uzgodnie ń projektu decyzji WZ i ULI CP z dyrektorem RZGW w odniesieniu do obszarów, o których mowa w art. 88d ust. 2 ustawy Prawo wodne (tj. obszarów szczególnego zagro żenia powodzi ą obejmuj ących równie ż obszary, na których prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest średnie (raz na 100 lat) oraz wysokie (raz na 10 lat)).

55

Na podstawie map zagro żenia oraz ryzyka powodziowego nale ży sporz ądzi ć plany zarz ądzania ryzykiem powodziowym, które maj ą zawiera ć: map ę obszaru dorzecza z zaznaczonymi obszarami nara żonymi na niebezpiecze ństwo powodzi, mapy zagro żenia powodziowego, mapy ryzyka powodziowego oraz katalog działa ń słu żą cych osi ągni ęciu celów zarz ądzania ryzykiem powodziowych. Plany zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla dorzeczy ma opracowa ć Prezes Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej natomiast dla regionów wodnych – dyrektorzy regionalnych zarz ądów gospodarki wodnej. Na podstawie art. 88j ustawy Prawo wodne ministrowie wła ściwi do spraw gospodarki wodnej, gospodarki morskiej, administracji publicznej oraz do spraw wewn ętrznych maj ą okre śli ć w drodze rozporz ądzenia wymagania dotycz ące opracowywania map zagro żenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego. W styczniu 2012r. projekt ww. rozporz ądzenia został przekazany do Stałego Komitetu Rady Ministrów i 20.01.2012 r. Komitet zdjął projekt rozporz ądzenia z porz ądku obrad celem dokonania dodatkowych uzgodnie ń. Do pa ździernika 2012 r. rozporz ądzenie nie zostało wydane. Zgodnie z Dyrektyw ą 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 23 pa ździernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz ądzania nim, potocznie zwana Dyrektyw ą Powodziow ą mapy zagro żenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego maj ą zosta ć opracowane do ko ńca 2013 r. natomiast plany zarz ądzania ryzykiem powodziowym - do ko ńca 2015 r. Uwzgl ędnianie granic obszarów zaznaczonych na mapach zagro żenia i ryzyka powodziowego w mpzp oraz decyzjach ULICP i WZ jest nowym wymogiem, który ułatwi prace instytucji zwi ązanych z ochron ą przed powodzi ą oraz udost ępni inwestorom wiedze na temat zagro żenia powodzi ą interesuj ącego ich terenu. Obecnie w Krakowie w mpzp zagadnienia zwi ązane z ochron ą przed powodzi ą znajduj ą si ę w warstwie informacyjnej (nie wymaganej przez przepisy prawne) a jak wspomniano wy żej informacja o zagro żeniu powodzi ą przekazywana jest inwestorom w decyzjach WZ i ULICP. Ustawodawca przewidział konieczno ść przegl ądów wszystkich czterech dokumentów (wst ępnej oceny ryzyka powodziowego, mapy zagro żenia powodziowego, mapy ryzyka powodziowego oraz planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym) co 6 lat a w razie potrzeby równie ż ich aktualizacji. Obecnie we wst ępnej ocenie ryzyka powodziowego zostały wyznaczone obszary nara żone na niebezpiecze ństwo powodzi od wi ększych cieków.

5.3. Zadania b ędące w kompetencjach Wydziału Kształtowania Środowiska UMK

Wydział Kształtowania Środowiska realizuje obowi ązki, jakie ustawa Prawo wodne nakłada na Prezydenta/Starost ę odno śnie spraw zwi ązanych z ochron ą i kształtowaniem środowiska. W zakresie działania tego wydziału znajduj ą si ę zagadnienia zwi ązane z ochron ą przed powodzi ą m.in prowadzenie spraw zwi ązanych z działalno ści ą spółek wodnych i wydawanie decyzji dotycz ących utrzymania urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych. 31

31 Znaczenie tych urz ądze ń i uwarunkowania oraz kompetencje omówiono w rozdz.4.2.1.2. 56

W zwi ązku z powstałym problemem odwodnienia miasta Krakowa dotycz ącym m.in. ograniczonej przepustowo ści odbiorników, intensywnej zabudowy terenów zielonych oraz bior ąc pod uwag ę anomalie pogodowe (wezbrania powodziowe w 2010 r. oraz intensywne opady deszczu) działaj ąc zgodnie z Ramow ą Dyrektyw ą Wodn ą Wydział Kształtowania Środowiska Urz ędu Miasta Krakowa na etapie opiniowania inwestycji do decyzji ustalaj ących warunki zabudowy oraz do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego okre śla warunki w zakresie zagospodarowania wód opadowych zmierzaj ące do zwi ększenia retencji i gromadzenia wód opadowych w miejscu ich powstawania, tym samym ograniczaj ąc odpływów ścieków opadowych do odbiorników. Zalecane jest stosowanie rozwi ąza ń ułatwiaj ących przesi ąkanie wody deszczowej do gruntu (powierzchnie przepuszczalne, parkingi zielone), spowolnienie odpływu oraz wzrost retencji (tworzenie w sieci kanalizacyjnej pojemno ści retencyjnej, wykonywanie niecek i zagł ębie ń do gromadzenia wód opadowych). W przedmiotowej sprawie Wydział Kształtowania Środowiska wyst ąpił do Miejskiego Przedsi ębiorstwa Wodoci ągów i Kanalizacji S.A. oraz Zarz ądu Infrastruktury Komunalnej i Transportu w Krakowie, aby przy okre ślaniu warunków technicznych dla odprowadzania wód i ścieków opadowych wprowadzony został powy ższy warunek. Przy wydawaniu pozwole ń wodnoprawnych na odprowadzanie ścieków opadowych do odbiorników powy ższe zagadnienie jest szczegółowo analizowane. W uzasadnionych przypadkach uwzgl ędniaj ących istniej ące warunki gruntowo wodne oraz zagospodarowanie terenu pozwolenia te wydawane s ą pod warunkiem retencjonowania i odprowadzania do odbiornika ilo ści wód opadowych, jaka powstaje na terenie przed zagospodarowaniem (przy współczynniku spływu 0,1). Ponadto zgodnie z art. 136 ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne (Dz.U. z 2012r. poz. 145) organ wła ściwy do wydania pozwolenia (Prezydent Miasta Krakowa) dokonuje co najmniej raz na 4 lata przegl ądu ustale ń pozwole ń wodnoprawnych m.in. na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi. W przypadku m.in. zmiany celu lub zakresu korzystania z wód lub warunków wykonywania uprawnie ń ustalonych w pozwoleniu organ mo że z urz ędu cofn ąć lub ograniczy ć pozwolenie wodnoprawne bez odszkodowania. Wydział podejmuje równie ż działania pozwalaj ące na realizacj ę nało żonych na Starost ę obowi ązków, wynikaj ących z art. 88n ust. 7 ustawy Prawo wodne. Zgodnie z tym artykułem nale ży usuwa ć drzewa i zakrzewienia rosn ące na wałach przeciwpowodziowych oraz w pasie 3 m od stopy wału po stronie odpowietrznej. Wydział Kształtowania Środowiska wydaje decyzje administracyjne, nakazuj ące usuwanie tych porostów (aby zlikwidowa ć niepo żą dane drogi infiltracji powstaj ące wzdłu ż systemów korzeniowych w korpusie wałów). Podpi ętrzenie poziomu wód w mi ędzywalu podczas wezbra ń powodziowych jest szczególnie niebezpieczne w przypadku, gdy obwałowania (tak jak w Krakowie) są za niskie i wykazuj ą zbyt niski wska źnik zag ęszczenia gruntu. Jak wykazały analizy techniczne na niezmodernizowanych odcinkach obwałowa ń w Krakowie (a takich jest wi ększo ść ) wska źnik ten waha si ę w granicach Is=0,75-0,8 wobec wymaganego Is=0,95 co świadczy o ich podatno ści na rozmycie. Podczas spotkania w Wydziale Kształtowania Środowiska w dniu 18.05.2012 r. z MZMiUW i ZIKiT omówiono tematy zwi ązane z wydawaniem nakazów na wyci ęcie drzew rosn ących w korpusie wałów i w odległo ści 3 m od stopy wału od strony odpowietrznej, zgodnie z poleceniem słu żbowym nr 26/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 22 wrze śnia 2010 r. w kontek ście zagro żeń dla struktury

57 wałów przeciwpowodziowych. Ustalono, i ż najwa żniejsze jest usuni ęcie systemu korzeniowego drzew i krzewów. Wi ąż e si ę to z pracami ziemnymi w stopie i korpusie wałów przeciwpowodziowych, których wykonanie obarczone jest zakazami (art. 88n ustawy Prawo wodne). Uzgodniono, że w pierwszej kolejno ści wydawane b ędą decyzje nakazowe na usuni ęcie drzew w zwi ązku z planowan ą modernizacj ą wałów wraz z wałami cofkowymi od stopnia D ąbie do mostu Wandy w km 81+880- 87+264 Wisły (D ąbie – most Wandy) na odcinku o długo ści ok. 6 km. Wydział Kształtowania Środowiska nadal b ędzie wydawał decyzje nakazuj ące usuni ęcie drzew rosn ących w odległo ści 3 m od strony odpowietrznej dla osób fizycznych wraz z warunkiem wykarczowania karp korzeniowych po wcze śniejszym uzgodnieniu tej czynno ści z MZMiUW, w celu unikni ęcia sytuacji samowolnego rozkopywania stopy wału przeciwpowodziowego lub pozostawienia gnij ących i obsychaj ących pni i systemu korzeniowego w strukturze wału przeciwpowodziowego. W okresie od 01 stycznia 2012 do 19 listopada 2012 Wydział Kształtowania Środowiska Urz ędu Miasta Krakowa wydał 29 decyzji nakazuj ących usuni ęcie 238 drzew i 1033m 2 krzewów. Zintensyfikowane po powodzi 2010 działania zmierzaj ące do usuwania nadmiernych zadrzewie ń i zakrzewie ń utrudniaj ących przepływ wezbra ń powodziowych powinno by ć kontynuowane, a pojawiaj ące si ę odrosty lub tzw. samosiejki usuwane w wykaszane na bie żą co w ramach prac utrzymaniowych, aby nie dopu ści ć do ponownego zadrzewienia i zakrzewienia koryt rzecznych i wałów przeciwpowodziowych.

6. OBIEKTY PŁYWAJ ĄCE NA WI ŚLE W KRAKOWIE

Du że potencjalne zagro żenie powodziowe stwarzaj ą obiekty pływaj ące, które zlokalizowane s ą na odcinku Wisły pomi ędzy stopniami wodnymi Ko ściuszko i D ąbie. Obecnie, zgodnie z informacj ą z planów operacyjnych ochrony przed powodzi ą, ten odcinek drogi wodnej wykorzystywany jest przez 20 amatorów (73 jednostki pływaj ące - statki, barki, łodzie, pomosty, przystanki tramwaju wodnego). Istnieje niebezpiecze ństwo, że podczas przej ścia fali powodziowej, zawiedzie system cumowania i jednostka pływaj ąca uniesiona pr ądem wody mo że uszkodzi ć napotkane na swej drodze obiekty (mosty, stopnie wodne lub inne jednostki pływaj ące). Armatorów, w sytuacji narastaj ącego zagro żenia powodzi ą, obowi ązuje post ępowanie zgodnie z posiadanym planem operacyjnym ochrony przed powodzi ą oraz zawart ą umow ą z Zarz ądem Infrastruktury Sportowej w Krakowie 32 . Posiadanie planu operacyjnego jest wymogiem koniecznym do zawarcia ww. umowy z ZIS i jest elementem słu żą cym poprawie bezpiecze ństwa powodziowego obiektów pływaj ących. W umowie z ZIS zawarty jest zapis, który mówi że niezastosowanie si ę do zapisów planu operacyjnego ochrony przed powodzią i doprowadzenie do wyst ąpienia zagro żenia dla ludzi lub mienia mo że skutkowa ć jej rozwi ązaniem.

32 Umowa na udost ępnienie pali cumowniczych zawierana jest zgodnie z Zarz ądzeniem Nr 1495/2006 PMK z dnia 24.07.2006r. w sprawie zasad udost ępniania nieruchomo ści i urz ądze ń (pali) cumowniczych stanowi ących własno ść Gminy Miejskiej Kraków lub Skarbu Pa ństwa oraz zasad udost ępniania nieruchomo ści Gminy Miejskiej Kraków i Skarbu Pa ństwa pod lokalizacj ę urz ądze ń (pali) cumowniczych dla jednostek pływaj ących (z pó źniejszymi zmianami). Dodatkowo ka żdy armator, który chce cumowa ć na rzece Wi śle musi podpisa ć umow ę z RZGW na dzier żaw ę gruntu pod wod ą.

58

Wi ększo ść armatorów w sytuacji zagro żenia powodziowego zobligowanych jest do przemieszczenia swoich jednostek w wyznaczone miejsca tzw. bezpiecznego cumowania lub w przypadku mniejszych jednostek – wywiezienie ich l ądem. Podczas powodzi w 2010 r. armatorzy w wi ększo ści nie zd ąż yli przepłyn ąć w wyznaczone bezpieczne miejsca postojowe, tym samym nie dopełniaj ąc obowi ązków zapisanych w planach operacyjnych swoich jednostek. Podczas przej ścia fali powodziowej w czerwcu i lipcu 2010 r. nie zerwała si ę z cum żadna jednostka. Natomiast ju ż we wrze śniu 2010 r. (przy du żo ni ższych stanach) zerwała si ę barka transportowa uderzaj ąc o stopie ń D ąbie, w konsekwencji czego śluza na stopniu została wył ączona z eksploatacji na długie miesi ące. Niepokoj ące do świadczenia powodzi z 2010 roku spowodowały, że podj ęto działania w celu zminimalizowania w przyszło ści zagro żenia jakie stwarzaj ą obiekty pływaj ące. Urz ąd Żeglugi Śródl ądowej wraz z Regionalnym Zarz ądem Gospodarki Wodnej wyznaczył dodatkowe miejsca bezpiecznego, awaryjnego cumowania, natomiast Zarz ąd Infrastruktury Sportowej podj ął starania zmierzaj ące do wykonania w tych miejscach pali do awaryjnego cumowania. Zobligowano równie ż armatorów do aktualizacji planów operacyjnych ochrony przed powodzi ą swoich jednostek maj ąc na uwadze wyznaczone nowe miejsca awaryjnego cumowania i uzgodnienia tych planów z Urz ędem Żeglugi Śródl ądowej, Regionalnym Zarz ądem Gospodarki Wodnej oraz Wydziałem Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego UMK. Obecnie pilnym zadaniem do wykonania, które poprawiłoby poziom bezpiecze ństwa powodziowego jednostek pływaj ących aktualnie znajduj ących si ę na Wi śle w Krakowie jest budowa pali do awaryjnego cumowania w lokalizacjach wyznaczonych przez U ŻŚ i RZGW. Zgodnie z szacunkiem ZIS koszt wykonania jednego awaryjnego pala cumowniczego wynosi ok. 15 tys. Bior ąc pod uwag ę ewentualne straty zwi ązane z zerwaniem du żej jednostki pływaj ącej s ą to koszty niewielkie. Nale ży równie ż zadba ć, aby lokowanie nowych jednostek na terenie Krakowa nie kolidowało z uzgodnionymi ju ż planami awaryjnego cumowania istniej ących ju ż jednostek. RZGW jako administrator drogi wodnej górnej Wisły w porozumieniu z Urz ędem Żeglugi Śródl ądowej powinien wprowadzi ć zakazy postoju w miejscach szczególnie niebezpiecznych z uwagi na zagro żenie powodziowe. W §13 ust. 10 zarz ądzenia Dyrektora Urz ędu Żeglugi Śródl ądowej w Krakowie z dnia 30 kwietnia 2008 r. wyznaczone zostały bezpieczne miejsca postojowe na obszarze miasta w okresie wstrzymania ruchu żeglugowego spowodowanego przekroczeniem najwy ższej wody żeglownej (tj. 370 cm na Bielanach): port Kraków – Płaszów, port Kujawy oraz górny kanał śluzy Przewóz. Dyrektor U ŻŚ zapowiedział nowelizacj ę ww. zarz ądzenia, po wybudowaniu awaryjnych pali cumowniczych, maj ącą na celu wyznaczenie kolejnych miejsc do bezpiecznego postoju podczas przej ścia fali powodziowej. Kolejnym zadaniem jest wybudowanie infrastruktury w porcie Płaszów. Obecnie po jednej stronie basenu portu Płaszów znajduje si ę stocznia natomiast druga strona basenu jest niezagospodarowana, basen portowy i wejście do niego jest zamulone. Ze wzgl ędu na bezpiecze ństwo jednostek pływaj ących przebywaj ących na terenie Krakowa podczas przej ścia fali powodziowej wydaje si ę konieczne znalezienie inwestora, który podj ąłby si ę budowy oraz utrzymania w najbli ższych latach odpowiedniej infrastruktury na terenie portu Płaszów. Równie ż nabrze że poni żej mostu Kotlarskiego obecnie bez podstawy prawnej zajmowane przez prywatn ą firm ę mogłoby zosta ć wykorzystane jako bezpieczne

59 miejsce do cumowania podczas podwy ższonych stanów na rz. Wi śle. Warunkiem tego jest m.in. naprawa nabrze ża oraz budowa pali cumowniczych.

7. PORZ ĄDKOWANIE STANU PRAWNEGO URZ ĄDZE Ń WODNYCH I ZARZ ĄDZANIA GOSPODARK Ą WODN Ą

Obecnie istniej ące, znaczne rozproszenie kompetencji w zakresie gospodarki wodnej nie sprzyja wła ściwemu zarz ądzaniu i jest powodem sprzecznych interpretacji prawnych przez ró żne instytucje, niespójno ści działa ń i decyzyjno ści, a tak że mało efektywnego wydatkowania środków publicznych. Obecnie obowi ązuj ąca ustawa Prawo wodne stanowi, że ochrona przed powodzi ą nale ży do zada ń administracji rz ądowej i samorz ądowej. Ten bardzo ogólny zapis nie precyzuj ący zakresu zada ń pomi ędzy administracj ą rz ądow ą i samorz ądow ą wzbudza szereg kontrowersji i sporów kompetencyjnych.

Kompetencje i wielopodmiotowo ść zarz ądzania gospodark ą wodn ą i powodzi ą.

Obecny stan kompetencyjny zarz ądzania gospodark ą wodn ą – prawa wła ścicielskie do wód to:

1) Regionalne Zarz ądy Gospodarki Wodnej, działaj ące w układzie zlewniowym to pa ństwowe jednostki bud żetowe, organy administracji rz ądowej - administruj ą wi ększymi rzekami, potokami górskimi, śródl ądowymi drogami wodnymi oraz cz ęś ci ą obiektów hydrotechnicznych (zbiornikami wielozadaniowymi i stopniami wodnymi), 2) Wojewódzkie Zarz ądy Melioracji i Urz ądze ń Wodnych, działaj ące w granicach województw, podlegaj ą zarz ądowi województwa i wykonuj ą zadania rz ądowe w zakresie administrowania wodami istotnymi dla potrzeb rolnictwa i pozostałymi wodami (mniejszymi ciekami - nie zarz ądzanymi przez RZGW, za wyj ątkiem wód znajduj ących si ę w obszarze Parków Narodowych oraz wód morskich), wałami przeciwpowodziowymi i pompowniami odwadniaj ącymi, 3) Zarz ąd Infrastruktury Komunalnej i Transportu w Krakowie, jednostka podległa Prezydentowi administruje systemem odwodnienia miasta z nadmiaru wód opadowych (kanalizacja opadowa wraz z wi ększo ści ą rowów melioracyjnych) i dodatkowo zajmuje si ę miejskim magazynem przeciwpowodziowym, 4) Miejskie Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji SA – administruje kanalizacj ą ogólnospławn ą i sanitarn ą na terenie miasta wraz z oczyszczalniami ścieków Płaszów i Kujawy, 5) Podmioty prywatne – rowy i wody stoj ące na działkach prywatnych s ą własno ści ą wła ścicieli nieruchomo ści gruntowej

W tym miejscu podkre śli ć trzeba, że utrzymanie wód jest obowi ązkiem wła ściciela! (art. 21 ustawy Prawo wodne).

60

Ponadto odno śnie obecnego stanu kompetencyjnego nale ży doda ć, i ż: 1) Minister Spraw Wewn ętrznych, działaj ący w sytuacjach kryzysowych jest dysponentem środków bud żetowych z rezerw celowych na usuwanie skutków kl ęsk żywiołowych, w tym równie ż środków z kredytów celowych, 2) W kompetencji Urz ędów Żeglugi Śródl ądowej le ży m.in. nadzór nad bezpiecze ństwem żeglugi śródl ądowej, kontrola stanu technicznego statków i ich cumowania, oznakowania szlaków żeglownych, dokumentów przewozowych oraz prowadzenie post ępowa ń w sprawie wypadków żeglugowych, 3) Starostowie i wojewodowie posiadaj ą kompetencje w zakresie wydawania decyzji administracyjnych (pozwole ń wodnoprawnych), 4) Wójt (burmistrz, prezydent miasta) opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzi ą oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy na swoim terenie, o ile wojewoda nie dokonał tego wcześniej dla całego województwa lub jego cz ęś ci, zarz ądza ewakuacj ę ludno ści z terenów zagro żonych (w sytuacji kiedy zawodz ą inne sposoby ochrony życia i zdrowia), utrzymuje tak że powiatowy (miejski) magazyn przeciwpowodziowy.

Z inicjatywy Ministra Środowiska, rozpocz ęły si ę prace nad nowelizacj ą ustawy Prawo wodne. W zało żeniach nowelizacji przewiduje si ę uporz ądkowanie obecnie nieprecyzyjnego podziału kompetencji i obowi ązków w zarz ądzaniu gospodark ą wodn ą. Do przedstawionych zało żeń Prezydent Miasta Krakowa zgłosił uwagi z wnioskiem do uwzgl ędnienia ich w dalszych pracach nad nowelizacj ą ustawy. Niezale żnie od powy ższych działa ń Prezydent Krakowa Poleceniem Słu żbowym nr 19/2011 z dnia 20.09.2011 r. powołał zespół roboczy ds. inwentaryzacji nieruchomo ści zaj ętych pod wały przeciwpowodziowe (obwałowania) oraz mi ędzywale rzeki Wisły. W wyniku prac zespołu ustalone zostały kluczowe z punktu widzenia bezpiecze ństwa powodziowego odcinki obwałowa ń i innych urz ądze ń na terenie Krakowa dla rzeki Wisły i pozostałych cieków wodnych. Opracowano harmonogramy działa ń odno śnie regulacji stanów prawnych nieruchomo ści zaj ętych pod ww. obiekty. Harmonogramy obejmowały: 1) sporz ądzenie przez Wydział Informatyki map i wykazów działek – do 31.01.2012 r., 2) wst ępn ą analiz ę stanu prawnego działek obj ętych wykazami – do 31.03.2012 r., 3) przekazanie do Wydziału Skarbu Miasta informacji, sporz ądzonej na podstawie wst ępnej analizy, o działkach posiadaj ących uregulowany stan prawny oraz nie podlegaj ących komunalizacji – do 16.04.2012 r., 4) regulacj ę stanu prawnego przez Wydział Geodezji i Wydział Skarbu Miasta – sukcesywnie w miar ę posiadanych środków finansowych. Działania okre ślone w punktach 1, 2 i 3 zostały zrealizowane w cało ści. Obecnie trwaj ą prace okre ślone w punkcie 4, zwi ązane z regulacj ą stanu prawnego nieruchomo ści. Zgodnie z zapisem w harmonogramach działania te prowadzone s ą sukcesywnie, w miar ę posiadanych środków finansowych.

8. PODSUMOWANIE I WNIOSKI

Dokonana w niniejszym opracowaniu analiza stanu bezpiecze ństwa powodziowego Krakowa pozwala stwierdzi ć, że pomimo trwaj ących od wielu lat 61 działa ń maj ących na celu zmniejszenie ryzyka powodzi, zagro żenie Krakowa kl ęsk ą powodzi nadal istnieje. W zwi ązku z tym, że zagro żenie ze strony Wisły jest najwi ększe a cz ęstotliwo ść katastrofalnych wezbra ń na tej rzece ma charakter cykliczny (rys. 3) oraz bior ąc pod uwag ę wzrastającą cz ęstotliwo ść wyst ępowania deszczy o du żym nat ęż eniu w najbli ższym czasie nale ży spodziewa ć si ę nasilenia tych ekstremalnych zjawisk. Wobec zbyt małej retencyjno ści zlewni powy żej Krakowa oraz niedostatecznego stanu technicznego obwałowa ń w mie ście pojawienie si ę wezbrania na Wi śle gro źniejszego w skutkach ni ż w lipcu 1997 r. i maju 2010 r. nale ży uzna ć za bardzo prawdopodobne. Nale ży te ż uzna ć za bardzo realne i dotkliwe w skutkach wzrastaj ące zagro żenie od innych cieków oraz systemów kanalizacyjnych. Bior ąc pod uwag ę powy ższe uwarunkowania stwierdzi ć trzeba, że obecnie stan zabezpieczenia Krakowa sprzyja powstaniu kl ęski żywiołowej zwi ązanej z powodzi ą. Niezb ędne jest zatem kontynuowanie wszelkich działa ń zgodnie z zało żeniami LPOSPiPP - technicznych i nietechnicznych, przed w trakcie i po powodzi. Działania te powinny by ć prowadzone w kontek ście lokalnym i ponadlokalnym na wszystkich szczeblach administracji publicznej. Wł ączenie si ę władz centralnych do programu poprawy bezpiecze ństwa powodziowego kraju poprzez podj ęcie prac nad porz ądkowaniem stanu prawnego zarz ądzania gospodark ą wodn ą i powodzi ą (nowelizacja Prawa wodnego oraz ustanowienie „Programu ochrony przed powodzi ą w dorzeczu górnej Wisły”) są równie ż dla Krakowa optymistyczn ą zapowiedzi ą pozytywnych zmian w tym zakresie. Dlatego kontynuując rozpocz ęte działania zgodnie z zało żeniami LPOSPiPP nale ży je udoskonala ć, w miar ę nabywania nowych do świadcze ń. Do najistotniejszych z nich nale żą : 1) W zakresie uwarunkowa ń hydrometeorologicznych Nale ży brać pod uwag ę szereg czynników determinuj ących wielko ść wezbra ń powodziowych na Wi śle i jej dopływach – nale ży pami ęta ć, że opady atmosferyczne nawet tej samej wysoko ści nie zawsze powoduj ą wezbrania tej samej wielko ści 33 . Dlatego nale ży zwraca ć uwag ę na aktualny stan retencji zlewni i koryt rzecznych, nat ęż enie i czasoprzestrzenny rozkład opadów, zalesienie zlewni a tak że miejsce rozwoju układu niskiego ci śnienia i kierunek jego przemieszczenia pami ętaj ąc, że najniebezpieczniejszy jest układ baryczny zwi ązany z napływem zimnych i wilgotnych mas powietrza polarno-morskiego, które w zetkni ęciu z ciepłymi i wilgotnymi masami powietrza zwrotnikowego (np. znad Niziny W ęgierskiej) powoduj ą najgro źniejsze dla Krakowa wezbrania powodziowe na Wi śle. 2) W zakresie planowania przestrzennego, urbanistycznego i gospodarczego Aby ograniczy ć straty powodziowe, w dokumentach planistycznych miasta problematyka zagro żenia powodziowego musi by ć uwzgl ędniana w mo żliwie najszerszym zakresie. Zagro żenie to nale ży bra ć te ż pod uwag ę w działalno ści inwestycyjnej i eksploatacyjnej. Z do świadcze ń wynika, iż wzrost zainwestowania na obszarach zagro żonych powodzi ą powoduje, że straty z ka żdej nast ępnej powodzi s ą wi ększe ni ż z poprzednich, pomimo takiego samego lub podobnego zasi ęgu powodzi. 3) W zakresie organizacyjno-technicznym

33 Np. rzek ę Seraf ę i potok Rozrywka nale ży uzna ć za szczególnie wra żliwe na intensywne opady atmosferyczne. 62

Raz do roku oraz w miar ę potrzeb aktualizacja „Planu operacyjnego ochrony przed powodzi ą miasta Krakowa”. 4) W zakresie szkole ń i edukacji a) Szkolenia słu żb w ramach posiedze ń PZZK. b) Kolportowanie ulotek edukacyjnych dla ludno ści. c) Zamieszczanie w publikowanych przez Urz ąd Miasta Krakowa czasopi śmie Kraków.pl podstawowych informacji dla mieszka ńców Krakowa o zasadach post ępowania na wypadek powodzi. 5) W zakresie zabezpiecze ń technicznych – od rz. Wisły Pami ęta ć trzeba o tym, że obwałowania w Krakowie s ą za niskie by przeprowadzi ć przez miasto (zgodnie z wymaganiami normatywnymi) 34 przepływ Q0,1% z 30 centymetrowym zapasem. Trzeba mie ć równie ż na uwadze fakt, że jak wykazały to stosowne analizy,35 dalsze podwy ższanie obwałowa ń ze wzgl ędów architektoniczno-krajobrazowych nie jest mo żliwe lub jest istotnie ograniczone. W zwi ązku z powy ższym miasto licz ąc na pomy ślne rychłe uko ńczenie budowy zbiornika Świnna Por ęba powinno wspiera ć (w zakresie nie wykraczaj ącym poza jego mo żliwo ści formalno-prawne) realizacj ę równie ż zada ń uj ętych w rz ądowym „Programie ochrony przed powodzi ą w dorzeczu górnej Wisły” 36 . Wspierane powinny te ż by ć inne przedsi ęwzi ęcia (np. zwi ększenie retencji zbiornikowej), których realizacja b ędzie miała wpływ na bezpieczne przeprowadzenia przez miasto wezbrania Q0,1% . 6) Analogiczn ą polityk ę jak w punkcie 5 miasto powinno prowadzi ć w odniesieniu do modernizacji obwałowa ń oraz regulacji innych cieków b ędących w kompetencjach administracji samorz ądowej szczebla wojewódzkiego, finansowanych z bud żetu pa ństwa a znajduj ących si ę na obszarze Krakowa. 7) W zakresie zada ń inwestycyjnych i utrzymaniowych b ędących w kompetencjach miasta (kanalizacja, rowy strategiczne i przydro żne, przepompownie lokalne). Zadania te powinny by ć odpowiednio zaplanowane (prace przedprojektowe, projektowe i realizacja) i udokumentowane wraz ze zło żeniem odpowiednio uzasadnionych wniosków bud żetowych (bud żet miasta lub inne źródła finansowania). Materiałem wyj ściowym ( źródłowym) do ww. działa ń powinny by ć analizy i wnioski zawarte w opracowywanej obecnie (i b ędącej w fazie ko ńcowej) „Koncepcji odwodnienia i poprawy bezpiecze ństwa powodziowego miasta Krakowa”. Na podstawie tej koncepcji, a tak że do świadcze ń z minionych powodzi nale ży sporz ądzi ć list ę zada ń priorytetowych – realnych do wykonania w bli ższym i dalszym horyzoncie czasowym.

34 Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada ć budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie, obwałowania powinny pomie ści ć przepływ Q 0,1% (wod ę tysi ącletni ą) z 30 cm zapasem (wymogi dla klasy I) 35 „Studium architektoniczno-in żynierskie mo żliwo ści nadbudowy wałów i bulwarów wi ślanych w Krakowie na odcinku od stopnia D ąbie do stopnia Ko ściuszko oraz przebudowy przepraw przez Wisł ę ze wzgl ędu na ochron ę przeciwpowodziow ą z uwzgl ędnieniem aspektów krajobrazowych i architektonicznych”, Hydroprojekt Kraków, 1997 r. W studium stwierdzono, że dalsze działania techniczne w celu zmniejszenia zagro żenia ze strony Wisły powinny by ć podejmowane na szczeblu rz ądowym (budowa zbiorników retencyjnych, polderów ewentualnie Kanału Krakowskiego). 36 Zadania, których realizacja mo że wpłyn ąć na obni żenie poziomu wezbra ń powodziowych na Wi śle, a tak że modernizacj ę obwałowa ń. 63

Prace utrzymaniowe (konserwacyjne) nale ży planowa ć przede wszystkim w oparciu o przeprowadzane sukcesywnie przegl ądy urz ądze ń w terenie. Wskazane jest aby niniejsza ocena stanowiła stały element pracy Urz ędu Miasta Krakowa i corocznie była przedstawiana w formie aneksu Prezydentowi Miasta Krakowa.

64

Form ę wyj ściow ą dokumentu opracował : Wacław Wojciechowski – Uprawnienia Budowlane Nr GP.IV 63/101/75 specj. konstrukcyjno-in żynieryjna budowle hydrotechniczne Współpraca: Piotr Solak – Kierownik Referatu Ochrony Przed Powodzi ą Mariusz Kaczmarek – Kierownik Referatu Zarz ądzania Kryzysowego i Obrony Cywilnej Bo żena Bana ś, Agnieszka Dzier żak, Jolanta Trzcionka – pracownicy Referatu Ochrony Przed Powodzi ą Nadzór: Adam Młot – Dyrektor Wydziału Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego

Dokumentu w obecnym kształcie powstał po konsultacjach i uzgodnieniach z członkami Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego w Krakowie oraz nast ępuj ącymi podmiotami: 1) Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Krakowie, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 22, 31-109 Kraków, 2) Małopolski Urz ąd Wojewódzki – Wydział Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego, ul. Basztowa 22, 31-156 Kraków, 3) Małopolski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych ul. Szlak 73, 31-153 Kraków, 4) Urz ąd Żeglugi Śródl ądowej, ul. Bracka 13, 31-005 Kraków, 5) Wydział Skarbu Miasta UMK, ul. Kasprowicza 29, 31-523 Kraków, 6) Biuro Planowania Przestrzennego UMK, ul. Sarego 4, 31-047 Kraków, 7) Wydział Architektury i Urbanistyki UMK, Rynek Podgórski 1, 30-533 Kraków, 8) Politechnika Krakowska, Wydział In żynierii Środowiska, Instytut In żynierii i Gospodarki Wodnej, ul. Warszawska 24, 31-155 Kraków.

Skład Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego (wg stanu na dzie ń 20.11.2012 r.): 1. Szef Zespołu - Jacek Majchrowski - Prezydent Miasta Krakowa, 2. Zast ępca Szefa Zespołu - Paweł Sta ńczyk – Sekretarz Miasta Krakowa, 3. Sekretarz Zespołu - Adam Młot – Dyrektor Wydziału Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego UMK,

4. Członkowie Zespołu: 1) Marta Nowak – Dyrektor Magistratu, 2) Ryszard Gaczoł – Komendant Miejski Pa ństwowej Stra ży Po żarnej w Krakowie, 3) Wadim Dyba - Komendant Miejski Policji w Krakowie, 4) Janusz Wiaterek – Komendant Stra ży Miejskiej Miasta Krakowa, 5) Joanna Niedziałkowska – Dyrektor Zarz ądu Infrastruktury Komunalnej i Transportu w Krakowie, 6) Adam J ędrzejczyk - Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Krakowie, 7) Małgorzata Boryczko - Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w Krakowie Powiat Grodzki, 8) Kazimierz Żak - Powiatowy Lekarz Weterynarii w Krakowie,

65

9) Ryszard Langer - Prezes Miejskiego Przedsi ębiorstwa Wodoci ągów i Kanalizacji S.A., 10) Zdzisława Głód – Prezes Miejskiego Przedsi ębiorstwa Energetyki Cieplnej S.A., 11) Henryk Kultys – Prezes Miejskiego Przedsi ębiorstwa Oczyszczania Sp. z o.o. w Krakowie, 12) Mariusz Szałkowski – Prezes Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego S.A., 13) Józefa Grodecka – Dyrektor Miejskiego O środka Pomocy Społecznej w Krakowie, 14) Małgorzata Popławska - Dyrektor Krakowskiego PogotowiaRatunkowego, 15) Agnieszka Malota – Przedstawiciel Instytutu Meteorologii i Gosppodarki Wodnej, Oddział w Krakowie, 16) Artur Kania – Przedstawiciel Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie, 17) Anna Surma – Przedstawiciel Małopolskiego Zarządu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Krakowie, 18) Krzysztof Mazurek – Dyrektor Krakowskiego Zwi ązku Spółek Wodnych, 19) Waldemar Krawacki - Prezes Krakowskiego Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, 20) Marek Adamczyk – Kierownik Działu, Dysponent Operacyjny Telekomunikacji Polskiej S.A., 21) Krzysztof Dyba ś - Przedstawiciel Karpackiego Operatora Systemu Dystrybucyjnego Sp. z o.o. w Tarnowie, 22) Wojciech Jakubowski – Zast ępca Naczelnika Ekspozytury Zarz ądzania Ruchem Kolejowym w Krakowie,. 23) Ryszard Stolarczyk – Kierownik Wydziału Nadzoru Sieci i Elektrownii Zakładu Energetycznego „ENION” w Krakowie, 24) Katarzyna Komorowska – Koordynator ds. pomocy psychologicznej z Ośrodka Interwencji Kryzysowej, 25) Grzegorz Żych - Dyrektor Wydziału Informatyki UMK, 26) Ewa Olszowska-Dej - Dyrektor Wydziału Kształtowania Środowiska UMK, 27) Wacław Skubida – Dyrektor Wydziału Gospodarki Komunalnej UMK, 28) Tomasz Popiołek - Dyrektor Wydziału Spraw Administracyjnych UMK, 29) Anna Korfel-Jasi ńska - Dyrektor Wydziału Edukacji UMK, 30) Jan Żą dło - Dyrektor Wydziału Spraw Społecznych UMK, 31) Małgorzata Bana ś – Dyrektor Wydziału Obsługi Urz ędu Miasta Krakowa, 32) Michał Marszałek - Dyrektor Biura ds. Ochrony Zdrowia UMK, 33) Monika Chylaszek – Rzecznik Prasowy Prezydenta Miasta Krakowa, 34) El żbieta Herman – Dyrektor Wydziału Finansowego UMK, 35) Małgorzata Okarmus – Dyrektor Wydziału Bud żetu Miasta UMK, 36) Katarzyna Zapał - Dyrektor Zarz ądu Budynków Komunalnych w Krakowie, 37) Krzysztof Kowal – Dyrektor Zarz ądu Infrastruktury Sportowej w Krakowie, 38) Stanisław Dziedzic – Dyrektor Wydziału Kultury i Dziedzictwa Narodowego UMK, 39) Wacław Wojciechowski – Specjalista do spraw ochrony przed powodzi ą.

66

67