Broszura Informacyjna Informationsbroschüre

Informationsbroschüre Broszura informacyjna

Verwaltungsgliederung in Deutschland und Polen, Struktur und Arbeit der Sicherheitsbehörden in der Grenzregion Podział administracyjny w Polsce i w Niemczech, struktura i praca organów bezpieczeństwa i porządku publicznego w regionie przygranicznym

Förderung der grenzüberschreitenden Zusammenarbeit aus Mitteln des Europäischen Fonds für Regionale Entwicklung (EFRE) im Rahmen des Kooperationsprogramms INTERREG V A Brandenburg–Polen 2014-2020

Dofinansowanie transgranicznej współpracy z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w ramach Programu Współpracy INTERREG V A Brandenburgia – Polska 2014-2020 Förderung der grenzüberschreitenden Zusammenarbeit aus Mitteln des Europäischen Fonds für Regionale Entwicklung (EFRE) im Rahmen des Kooperationsprogramms INTERREG V A Brandenburg–Polen 2014-2020

Dofinansowanie transgranicznej współpracy z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w ramach Programu Współpracy INTERREG V A Brandenburgia – Polska 2014-2020

Studienreise zum Deutschen Bundestag, Berlin/Wyjazd Schulung zum Vergleich der administrativen Strukturen in studyjny do niemieckiego Bundestagu, 08.03.2018, Berlin Polen und Deutschland/Szkolenie dotyczące porównania struktur administracyjnych w Polsce i w Niemczech, 06.11.2019, Forst (Lausitz)/Baršć (Łužyca)

Impressum Impressum

Euroregion Spree-Neiße-Bober Euroregion Sprewa-Nysa-Bóbr Euroregion Spree-Neiße-Bober e.V. Stowarzyszenie Gmin RP Euroregion Berliner Straße 7 “Sprewa - Nysa - Bóbr” 03172 Guben ul. Piastowska 18 Tel.: +49 3561 3133 66-620 Gubin Fax: +49 3561 3171 Tel.:/Fax: +48 68 455 80 50 [email protected] [email protected] www.euroregion-snb.de www.euroregion-snb.pl

Euroregion PRO EUROPA VIADRINA Euroregion PRO EUROPA VIADRINA Mittlere Oder e.V. Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Holzmarkt 7 „Pro Europa Viadrina” 15230 Frankfurt (Oder) ul. Władysława Łokietka 22 Tel.: +49 335 66 594 0 66-400 Gorzów Wlkp. Fax: +49 0335 66 594 20 Tel.: +48 95 735 84 47 [email protected] Fax: +48 95 735 84 61 www.euroregion-viadrina.de [email protected] www.euroregion-viadrina.pl Inhalt spIs treścI

Einleitung WSTĘP 2 Das Verwaltungsprojekt DIALOG Projekt administracyjny DIALOG

• Verwaltungsgliederung auf Bundes- bzw. • Struktury administracji rządowej wzgl. 4 Staatsebene in Deutschland und Polen federalnej w RP i RFN • Verwaltungsgliederung auf der Ebene • Systemy administracji samorządowej 10 der Regionen und Kommunen in i krajowej w Polsce i Niemczech Deutschland und Polen • Gemeinsamkeiten der Selbstverwaltungs- • Cechy wspólne systemów samorządowej 26 systeme auf Ebene der Regionen und i krajowej administracji RP i RFN Kommunen in Deutschland und Polen

• Bundespolizei • Policja Federalna (Bundespolizei) 28 • Grenzschutz der Republik Polen • Straż Graniczna 32 • Polizei des Landes Brandenburg • Policja kraju związkowego Brandenburgia 34 • Polizei in Polen und in der • Policja w Polsce i w województwie lubuskim 38 Wojewodschaft Lubuskie • Übersichtskarte • Mapa poglądowa 40 • Grenzüberschreitende polizeiliche • Transgraniczna współpraca policyjna 42 Zusammenarbeit aus Sicht des z punktu widzenia Prezydium Policji Polizeipräsidiums • Gemeinsames deutsch-polnisches • Wspólny polsko-niemiecki Zespół Policyjny 46 Polizeiteam in Guben/Gubin (GPT) w Gubinie/Guben (WZP) • Die Zollverwaltung des Bundes • Federalna administracja celna 50 • Zoll- und Finanzverwaltung in Polen • Administracja celno-skarbowa w Polsce 54 • Gemeinsames Zentrum der deutsch- • Polsko-Niemieckie Centrum Współpracy 58 polnischen Polizei- und Zollzusammen- Służb Granicznych, Policyjnych i Celnych arbeit in Świecko (GZ Świecko) w Świecku (CW Świecko)

• Die Feuerwehr in Deutschland • Straż pożarna w Niemczech 60 • Die Feuerwehr in Polen • Straż pożarna w Polsce 62 • Die Feuerwehr im Land Brandenburg • Straż pożarna w kraju związkowym 66 Brandenburgia • Die Feuerwehr in der Wojewodschaft • Straż pożarna w województwie lubuskim 70 Lubuskie • Zusammenarbeit der Feuerwehren • Współpraca straży pożarnych na 72 im Grenzraum Brandenburg-Lubuskie pograniczu lubusko-brandenburskim

• Wichtige Adressen und Telefonnummern/ • Ważne dane teleadresowe/Spis źródeł/ 76 Quellverzeichnis/Abbildungnachweis Wykaz źródeł ilustracji

1 eInleItunG

Das Verwaltungsprojekt DIalOG Seit über 20 Jahren engagieren sich die Euro- welches den deutschen und polnischen Teil- regionen PRO EUROPA VIADRINA und Spree- nehmenden im Rahmen der vielfältigen Veran- Neiße-Bober aktiv für die Verbesserung der staltungsformate dargelegt wurde. Insbeson- deutsch-polnischen Zusammenarbeit im Grenz- dere die nachstehenden Elemente bilden die gebiet Brandenburg-Lubuskie. Um den grenz- Grundlagen dieses kleinen Kompendiums: übergreifenden Austausch zwischen Institutio- • Deutsch-Polnischer DIALOG zur Sicherheit in nen zu intensivieren und um Deutsche und Polen der Grenzregion – Polizei, Feuerwehr, Bundes- zu sensibilisieren sowie weiterzubilden, wurde polizei, polnischer Grenzschutz und Zoll im 2016 das Projekt DIALOG initiiert und im Jahr Austausch (Workshop der Sicherheitsbehörden 2017 mit der Durchführung begonnen. am 27.11.2018 in Forst (Lausitz)/Baršć (Łužyca), Der DIALOG stützte sich auf drei Säulen: • Studienreise zum Deutschen Bundestag in 1. „Kommunikation ohne Grenzen“ Berlin am 08.03.2018, - beinhaltete u.a. Schulungs- und Fortbil- • Studienreise zum Brandenburger Landtag in dungselemente wie Sprachkurse Polnisch, Potsdam am 27.03.2019, Deutsch und Englisch für Verwaltungsmit- • Schulung zum Vergleich der administrativen arbeiter, Workshops zu interkulturellen Strukturen in Polen und Deutschland am Trainings, Studienreisen sowie Kurse zu 06.11.2019 in Forst (Lausitz)/Baršć (Łužyca), den Verwaltungsstrukturen; • Studienreise zum Marschallamt der Woje- 2. „Öffentlichkeitsarbeit ohne Grenzen“ wodschaft Lubuskie sowie zur Stadtverwal- - beinhaltete u.a. eine Schultour, Infostände tung Zielona Góra am 16.01.2020. bei verschiedenen Veranstaltungen sowie die Erstellung von Werbeprodukten; Es entstand eine praktische Handreichung für die 3. „Handeln ohne Grenzen“ tägliche, grenzüberschreitende Arbeit in der Ver- - beinhaltete u.a. die Begleitung des Fach- waltung sowie im Ehrenamt. Im Fokus steht der themas Gesundheit durch die gleichnamige Vergleich der Verwaltungsstrukturen in Deutsch- Arbeitsgruppe sowie die Erstellung der land und Polen sowie die Vorstellung der deut- Zustandsbeschreibung „Potentiale und schen und polnischen Sicherheitsbehörden. Mit Hemmnisse für die grenzüberschreitende dem Folgeprojekt DIALOG 2.0 wird die Euroregion Zusammenarbeit im Gesundheitswesen am Spree-Neiße-Bober die umfänglichen Schulungs- Beispiel der Euroregion Spree-Neiße-Bober“. elemente fortsetzen und vertiefen. Bei Fragen stehen Ihnen die Mitarbeiter der Die vorliegende Projektbroschüre enthält eine Euroregionsgeschäftsstellen in Guben und Zusammenfassung des vermittelten Wissens, Gubin jederzeit gern zur Verfügung.

LEADPARTNER/ANTRAGSTELLER PROJEKTPARTNER Mittlere Oder e.V. – • Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Euroregion PRO EUROPA VIADRINA „Pro Europa Viadrina“ PROJEKTZEITRAUM • Stowarzyszenie Gmin RP Euroregion 01.03.2017 - 31.07.2020 „Sprewa-Nysa-Bóbr“ EFRE-MITTEL DES PROJEKTES • Euroregion Spree-Neiße-Bober e.V. 1.085.778,40 Euro

2 WstĘp projekt administracyjny DIalOG Euroregiony PRO EUROPA VIADRINA i Sprewa- małego kompendium są w szczególności nastę- Nysa-Bóbr od ponad 20 lat aktywnie uczestniczą pujące elementy: w usprawnianiu współpracy polsko-niemieckiej • polsko-niemiecki DIALOG na temat bezpieczeń- na pograniczu lubusko-brandenburskim. W celu stwa w regionie przygranicznym – współpraca zintensyfikowania wymiany transgranicznej policji, straży pożarnej, policji federalnej, polskiej między instytucjami oraz uwrażliwienia i dalszej straży granicznej i służby celnej (warsztaty edukacji Polaków i Niemców w 2016 roku zaini- organów bezpieczeństwa w dniu 27 listopada cjowany został projekt DIALOG, którego realiza- 2018r. w Forst (Lausitz)/Baršć (Łužyca), cja rozpoczęła się w 2017 roku. • wyjazd studyjny do Niemieckiego Bundestagu DIALOG opierał się na trzech filarach: w Berlinie 8 marca 2018r., 1. „Komunikacja bez granic ” • wyjazd studyjny do parlamentu kraju - obejmowała m.in. szkolenia i elementy związkowego Brandenburgia w Poczdamie kształcenia ustawicznego, takie jak kursy w dniu 27 marca 2019r., języka polskiego, niemieckiego i angielskiego, • szkolenie w zakresie porównywania struktur dla pracowników administracji publicznej administracyjnych w Polsce i Niemczech w dniu warsztaty interkulturowe, wyjazdy studyjne i 6 listopada 2019r. w Forst (Lausitz)/Baršć szkolenia z zakresu struktur administracyjnych; (Łužyca), 2. „Promocja bez granic” • wyjazd studyjny do Urzędu Marszałkowskiego - obejmowała wyjazdy studyjne, stoiska Województwa Lubuskiego i do Urzędu Miasta informacyjne podczas różnych wydarzeń w Zielonej Górze w dniu 16 stycznia 2020r. oraz tworzenie produktów reklamowych; Stworzono praktyczny przewodnik dotyczący 3. „Działanie bez granic” codziennej pracy transgranicznej w administracji - wsparcie prac w obszarze zdrowia prowadzo- i wolontariacie. Nacisk położony jest na porów- nych przez grupę roboczą o tej samej nazwie, nanie struktur administracyjnych w Niemczech a także przygotowanie opisu statusu i Polsce, a takżę na prezentację polskich i nie- „Potencjały i bariery we współpracy transgra- mieckich organów bezpieczeństwa i porządku nicznej w opiece zdrowotnej na przykładzie publicznego. W ramach kolejnego projektu DIA- Euroregionu Sprewa-Nysa-Bóbr”. LOG 2.0 Euroregion Sprewa-Nysa-Bóbr będzie kontynuował i pogłębiał analizę wybranych Niniejsza broszura projektowa zawiera podsu- zagadnień szkolenia. mowanie przekazanej wiedzy, która została zaprezentowana uczestnikom z Polski i Niemiec Pracownicy biur euroregionalnych w Gubinie podczas różnych wydarzeń. Podstawą tego i Guben są do Państwa dyspozycji i chętnie odpowiedzą na wszelkie pytania.

PARTNER WIODĄCY / WNIOSKODAWCA PARTNERZY PROJEKTU Mittlere Oder e.V. - • Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Euroregion PRO EUROPA VIADRINA „Pro Europa Viadrina“ CZAS TRWANIA PROJEKTU • Stowarzyszenie Gmin RP Euroregion 01.03.2017 - 31.07.2020 „Sprewa-Nysa-Bóbr“ ŚRODKI EFRR PROJEKTU • Euroregion Spree-Neiße-Bober e.V. 1 085 778,40 euro

3 VerWaltunGsGlIeDerunG auf BunDes- BzW. staatseBene

BunDesrepuBlIk DeutschlanD Die Organe der Bundesbehörden und ihre grund- Richtlinienkompetenz (sog. Kanzlerprinzip). Inner- legenden Kompetenzen sind im Grundgesetz vom halb dieser Richtlinien leiten die Bundesminister 23. Mai 1949 festgelegt. Fundamentale Verfas- ihre Ressorts selbständig und auf eigene Verant- sungsgrundsätze sind die föderale Struktur des wortung (sog. Ressortprinzip). Bundesbeauf- Staates sowie die Dreiteilung staatlicher Gewalt tragte und Koordinatoren werden von einem in Legislative, Exekutive und Judikative. Bundesminister oder dem Bundeskanzler ernannt und unterstützen diese in unabhängiger leGIslatIVe (gesetzgebende Gewalt) und beratender Form. Koordinator der Bundes- Die gesetzgebende Gewalt übt das Parlament regierung für die deutsch-polnische zwischen- aus, das sich aus zwei Kammern zusammensetzt: gesellschaftliche und grenznahe Zusammenar- dem Bundestag und dem Bundesrat. Gemeinsam beit ist derzeit der brandenburgische Minister- tagen beide Kammern im Rahmen der Bundes- präsident Dietmar Woidke. versammlung. Die Legislaturperiode des Bun- destages beträgt vier Jahre. Die gesetzliche Min- JuDIkatIVe (rechtsprechende Gewalt) destanzahl der Bundestagsabgeordneten ist im Eine besondere Stellung in der Bundesjustiz Bundeswahlgesetz festgelegt; seit 2002 beträgt nimmt das Bundesverfassungsgericht ein. sie 598. Die Abgeordneten des Deutschen Bun- Neben ihm gibt es fünf weitere oberste Gerichts- destages werden in allgemeiner, unmittelbarer, institutionen: den Bundesgerichtshof, das Bundes- freier, gleicher und geheimer Wahl gewählt. Der verwaltungsgericht, den Bundesfinanzhof, das Bundesrat ist das Vertretungsorgan der 16 Bun- Bundesarbeitsgericht und das Bundessozialgericht. desländer, in dem diese am Gesetzgebungs- prozess teilnehmen. Er hat 69 Mitglieder. Die Bundesversammlung tritt ausschließlich zur Wahl des Bundespräsidenten zusammen. Ihr gehören alle Bundestagsabgeordneten an und eine gleiche Zahl von Mitgliedern, die von den Volksvertretungen der Bundesländer gewählt werden. Bundeskanzler Bundespräsident Kanclerz Federalny Prezydent Federalny Bundesregierung exekutIVe (vollziehende Gewalt) Rząd Federalny Bundesversammlung Aufgaben der Exekutive obliegen Zgromadzenie Federalne dem Bundespräsidenten und der Bund / Federacja Länder / Kraje związkowe (Landy) Bundesregierung, an deren Spitze Bundesgerichtsbarkeit Landesgerichtsbarkeit der Bundeskanzler steht. Der Bun- Federalne sądownictwo Sądownictwo konstytucyjne despräsident als Staatsoberhaupt konstytucyjne w krajach związkowych repräsentiert den Staat nach außen Bundesrat Landesvertreter und ist das Symbol der Staatsgewalt. Rada Federalna Przedstawiciele Landu Den Bundespräsidenten wählt die § Bundestag Landtag Bundesversammlung für eine Amts- Parlament Federalny Parlament Landu zeit von fünf Jahren. Eine Wieder- wahl ist nur einmal möglich. Die DAS VOLK NARÓD Bundesregierung besteht aus dem Bundeskanzler und den Bundes- Abb./Rys. 1: Verfassungsstrukturen der Bundesrepublik Deutsch- ministern. Der Bundeskanzler land/ Federalne organy konstytucyjne Republiki Federalnej besitzt gegenüber den Ministern Niemiec

4 struktury aDmInIstracJI rząDOWeJ WzGl. feDeralneJ repuBlIka feDeralna nIemIec Organy niemieckich władz federalnych i ich pod- samodzielnie i na własną odpowiedzialność (tzw. stawowe kompetencje określone zostały mocą Ressortprinzip). Pełnomocnicy i koordynatorzy Ustawy Zasadniczej z 23 maja 1949 r. Naczelną federalni są mianowani przez ministra lub kanc- i fundamentalną zasadą konstytucyjną jest fede- lerza federalnego i wspierają ich w sposób nie- ralna struktura państwa oraz trójpodział władzy zależny i doradczy. Koordynatorem rządu fede- na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. ralnego ds. niemiecko-polskiej współpracy społecznej i przygranicznej jest obecnie premier WłaDza ustaWODaWcza Brandenburgii - Dietmar Woidke. Kompetencje ustawodawcze należą do Parla- mentu złożonego z dwóch izb: Parlamentu Fede- WłaDza sąDOWnIcza ralnego (Bundestag) i Rady Federalnej (Bunde- Szczególne stanowisko w sądownictwie federal- srat). Wspólne posiedzenie obu izb następuje na nym zajmuje Federalny Trybunał Konstytucyjny Zgromadzeniu Federalnym (Bundesversamm- (Bundesverfassungsgericht). Oprócz niego funkcjo- lung). Kadencja Parlamentu Federalnego liczy 4 nuje również 5 innych najwyższych instytucji lata. Minimalną liczbę posłów określa ustawa sądowych: Federalny Sąd Najwyższy (Bundes- wyborcza; od 2002 r. wynosi 598 osób. Skład gerichtshof); Federalny Sąd Administracyjny Bundestagu jest ustalany na podstawie wybo- (Bundesverwaltungsgericht; Federalny Trybunał rów wolnych, powszechnych, równych, bezpo- Finansowy (Bundesfinanzhof); Federalny Sąd średnich i tajnych. Rada Federalna to organ Pracy (Bundesarbeitsgericht) oraz Federalny Sąd przedstawicielski 16 krajów związkowych, party- ds. Socjalnych (Bundessozialgericht). cypujących w procesie ustawodawczym. Ona liczy 69 członków. Zgromadzenie Federalne zbiera się wyłącznie w celu dokonania wyboru Prezydenta Federalnego. W jego skład wchodzą wszyscy posłowie do Parlamentu Federalnego (Bundestagu) oraz w takiej samej liczbie delegaci wybrani przez parlamenty (landtagi) poszczegól- nych krajów związkowych (landów). WłaDza WykOnaWcza Zadania wykonawcze należą do Prezydenta Federalnego (Bundespräsident) oraz do Rządu Federalnego (Bundesregierung), na czele któ- rego stoi Kanclerz Federalny (Bundeskanzler). Prezydent Federalny jako głowa państwa reprezentuje państwo w stosunkach międzynarodo- wych oraz jest symbolem władzy państwowej. Prezydenta wybiera Zgromadzenie Federalne na 5-letnią kadencję. Reelekcja jest możliwa tylko raz. Rząd Federalny składa się z Kanclerza Fede- ralnego i ministrów federalnych. Kanclerz Federalny dysponuje prawem do ustalania wytycznych swojej polityki rządowej (tzw. Kan- zlerprinzip). W ramach tych wytycznych ministrowie federalni kierują swoimi resortami

5 Verwaltungsgliederung auf Bundes- Bzw. staatseBene repuBlIk pOlen Die Regierungsverwaltung in Polen ist einheit- (relative Mehrheitswahl in Ein-Mandat-Wahlbe- lich und zentralisiert. Sie zeichnet sich durch die zirken) für eine Amtszeit von 4 Jahren gewählt hierarchische Unterordnung von Organen der werden. niedrigeren Ebene unter Organe der höheren Die Nationalversammlung ist ein Verfassungs- Ebene aus. Es gibt zwei Ebenen der Regierungs- organ, das sich aus den beiden gemeinsam verwaltung: die zentrale und lokale Ebene. tagenden Kammern des Parlaments zusammen- zentrale eBene setzt und streng definierte Zuständigkeiten in Die zentrale Ebene stellen die obersten und zen- Bezug auf die Person des Präsidenten besitzt, tralen Organe der Regierungsverwaltung dar. d.h. die Entgegennahme des Eides des neu Die obersten Organe der Regierungsverwal- gewählten Präsidenten, die Bestätigung seiner tung sind Teil des Ministerrates. Sie nehmen dauerhaften Amtsunfähigkeit aufgrund seines eine übergeordnete Position gegenüber anderen Gesundheitszustands, die Erhebung der Anklage Organen ein und werden vom Sejm oder vom gegen den Präsidenten vor dem Staatsgerichts- Präsidenten der Republik Polen ernannt. Zentrale hof und die Anhörung der Ansprache des Präsi- Organe der Regierungsverwaltung sind nicht denten. Teil des Ministerrates und ihre Ernennung erfor- exekutIVe dert nur die Entscheidung eines obersten Organs Die Aufgaben der Exekutive fallen in die Zustän- der Regierungsverwaltung. digkeit des Präsidenten der Republik Polen und lOkale eBene des Premierministers, der an der Spitze der Die lokale Ebene besteht aus lokalen Organen Regierung steht. der Regierungsverwaltung, die dem Wojewo- Der Präsident ist das Staatsoberhaupt und wird in den unterstellt sind (allgemeine Verwaltung) allgemeiner Wahl für eine Amtszeit von fünf Jahren sowie Organen der Fachverwaltung, die der gewählt, mit dem Recht auf eine Wiederwahl. direkten Autorität von Ministern oder Zentralor- ganen der Regierungsverwaltung unterliegen. Das grundlegende Verfassungsprinzip ist die Gewaltenteilung in Legislative, Exekutive und Judikative. leGIslatIVe Die Legislativbefugnisse gehören dem Parlament, das aus zwei Kammern besteht: dem Sejm und dem Senat. Eine gemeinsame Tagung beider Kammern erfolgt als Nationalversammlung. Der Sejm ist das Unterhaus des Parlaments und besteht aus 460 Mitgliedern, die in allgemeiner, direkter und geheimer Wahl für eine Amtszeit von vier Jahren nach einem Verhältniswahlsystem gewählt werden. Der Senat ist das Oberhaus des Parlaments und zählt 100 Senatoren, die in allgemeiner, direkter und geheimer Wahl nach der Mehrheitsregel

6 struktury administracji rządowej wzgl. federalnej rzeczpOspOlIta pOlska Administracja rządowa w Polsce posiada uni- Fundamentalną zasadą konstytucyjną jest trój- tarny i scentralizowany charakter. Wyróżnia się podział władzy na: ustawodawczą, wykonawczą hierarchicznym podporządkowaniem organów i sądowniczą. niższego stopnia organom wyższego stopnia. Ist- WłaDza ustaWODaWcza nieją dwa szczeble administracji rządowej: cen- Kompetencje ustawodawcze należą do Parlamentu tralny oraz terenowy. złożonego z dwóch izb: Sejmu i Senatu. Wspólne centralny szczeBel posiedzenie obu izb następuje na Zgromadzeniu Centralny szczebel stanowią organy naczelne Narodowym. i centralne administracji rządowej. Naczelne Sejm jest izbą niższą parlamentu i liczy 460 posłów organy administracji rządowej są to organy, wybieranych w wyborach powszechnych, bezpo- które wchodzą w skład Rady Ministrów. One zaj- średnich, tajnych na 4-letnią kadencję wg systemu mują nadrzędną pozycję wśród innych i są powo- proporcjonalnego. ływane przez Sejm lub przez Prezydenta RP. Cen- tralne organy administracji rządowej nie Senat jest izbą wyższą parlamentu i liczy 100 wchodzą w skład Rady Ministrów a ich powoła- senatorów wybieranych w wyborach powszech- nie jedynie wymaga decyzji naczelnego organu nych, bezpośrednich, tajnych na 4-letnią kadencję administracji rządowej. według ordynacji większościowej (wybór większo- ścią względną w jednomandatowych okręgach). terenOWy szczeBel Terenowy szczebel stanowią terenowe organy Zgromadzenie Narodowe to organ konstytu- administracji rządowej podlegające wojewodzie cyjny, złożony ze wspólnie obradujących obu izb (administracja zespolona) oraz organy admini- parlamentu, posiadający ściśle określone kompe- stracji niezespolonej podlegającej bezpośred- tencje związane z osobą Prezydenta, tj.: przyjmo- niemu zwierzchnictwu ministrów lub centralnych wanie przysięgi od nowo wybranego Prezydenta, organów administracji rządowej. stwierdzenie jego stałej niezdolności do sprawo- wania urzędu ze względu na stan zdrowia, postawienie Prezydenta w stan oskarżenia Władza ustawodawcza Władza wykonawcza Władza sądownicza przed Trybunałem Stanu, (legislatywa) (egzekutywa) (judykatywa) Gesetzgebende Gewalt Vollziehende Gewalt Rechtsprechende Gewalt wysłuchanie orędzia Prezy- (Legislative) (Exekutive) (Judikative) denta.

Prezydent Trybunał WłaDza WykOnaWcza Zgromadzenie Präsident Konstytucyjny Zadania egzekutywy leżą Narodowe Verfassungs- Nationalversammlung gericht w gestii Prezydenta Rzeczypo- spolitej Polskiej oraz Premiera

Dwuizbowy parlament Premier Rada Trybunał stojącego na czele rządu. SEJM Rząd Gabinetowa Stanu SENAT Ministerpräsident Kabinetts- Staats- Prezydent jest głową pań- Zweikammerparlament Regierung rat gerichtshof stwa. Wybierany jest w wyborach powszechnych na 5-letnią ELEKTORAT kadencję, z prawem do jednej WÄHLERSCHAFT reelekcji. Abb./Rys. 2: Strukturen der Verfassungsorgane der Republik Polen/ Struktury organów konstytucyjnych Rzeczypospolitej Polskiej

7 Verwaltungsgliederung auf Bundes- Bzw. staatseBene

Der Premierminister (Vorsitzende des Minis- terrats) wird vom Präsidenten der Republik Polen ernannt, der auf seinen Antrag auch die Regierung (den Ministerrat) ernennt. Der Pre- mierminister trägt zusammen mit dem Minister- rat die politische Verantwortung vor dem Sejm. Der Umfang der verfassungsmäßigen Kompe- tenzen des Premierministers besteht u.a. in der Repräsentation des Ministerrats, der Lenkung seiner Arbeit, dem Erlassen von Vorschriften, der Aufsicht über die territoriale Selbstverwaltung und in der Ausübung der Dienstaufsicht über die Mitarbeiter der Regierungsverwaltung. Ein wichtiges Recht des Ministerpräsidenten besteht darin, die meisten Amtshandlungen des Präsiden- ten der Republik Polen gegenzuzeichnen. Der Ministerrat als kollektives Gremium betreibt die Innen- und Außenpolitik. Der Zuständigkeits- bereich des Ministerrates umfasst alle Fragen der Staatspolitik, die nicht anderen staatlichen oder Selbstverwaltungs-Organen vorbehalten sind. Der Wojewode (poln. Wojewoda) vertritt die polnische Zentralverwaltung in der Wojewod- schaft. Er wird vom Premierminister ernannt und übt die Funktion des Aufsichtsorgans über die Einheiten der territorialen Selbstverwaltung in den einzelnen Wojewodschaften aus. Er ist außerdem z.B. für die Polizei, den Katastrophen- schutz und die Rettungsdienste zuständig. JuDIkatIVe Die Kontrolle der Übereinstimmung der Tätigkeit anderer Staatsorgane mit dem Gesetz und der Verfassung wird von der Verfassungsgerichts- barkeit ausgeübt. Zu den wichtigsten Organen in diesem Bereich gehören der Verfassungs- gerichtshof und der Staatsgerichtshof. Zusätzlich zu diesen Gerichtshöfen gibt es ein mehrstufiges Verwaltungs- und allgemeines Gerichtssystem sowie Militärgerichte.

8 struktury administracji rządowej wzgl. federalnej

Premier (Prezes Rady Ministrów) desygnowany jest przez Prezydenta RP, który na jego wniosek powołuje także rząd (Radę Ministrów). Premier wraz z Radą Ministrów ponosi odpowiedzialność polityczną przed Sejmem. Zakres konstytucyjnych kompetencji Premiera polega m.in. na reprezentowaniu Rady Mini- strów, kierowaniu jej pracami, wydawaniu rozpo- rządzeń, sprawowaniu nadzoru nad samorządem terytorialnym oraz na służbowym zwierzchnic- twie nad pracownikami administracji rządowej. Ważnym uprawnieniem Premiera jest prawo dokonywania kontrasygnaty większości aktów urzędowych Prezydenta RP. Rada Ministrów jako organ kolegialny prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną. Do zakresu kompetencji Rady Ministrów należą wszystkie sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych lub samorządowych. Wojewoda reprezentuje centralną administrację rządową w województwie. Jest powoływany przez premiera i pełni funkcję organu nadzor- czego nad jednostkami samorządu terytorialnego w poszczególnych województwach. Jest on rów- nież odpowiedzialny za m.in.: policję, ochronę ludności i służby ratownicze. WłaDza sąDOWnIcza Kontrola zgodności działań innych organów pań- stwa z prawem i Konstytucją wykonywana jest przez sądownictwo konstytucyjne. Do kluczowych organów w tym zakresie zaliczane są Try- bunał Konstytucyjny oraz Trybunał Stanu. Obok tych trybunałów funkcjonuje także wie- loszczeblowy system sądownictwa administracyjnego i powszechnego oraz sądy wojskowe.

9 VerWaltunGsGlIeDerunG – reGIOnen unD kOmmunen

BunDesrepuBlIk DeutschlanD Die Bundesrepublik Deutschland ist ein födera- matischen Dienst, bei der Arbeitsvermittlung, ler Staat. Der Bund und die 16 Bundesländer tei- beim Zoll, beim Grenzschutz und bei der Armee len sich die Gesetzgebungs - und Verwaltungszu- eine eigene, umfassende Verwaltung. ständigkeit. Jedes Bundesland verfügt über eine Den Ländern obliegt die Durchführung von Ange- eigene Verfassung und eigenständige Organe der legenheiten der öffentlichen Verwaltung, die zu Legislative, Exekutive und Judikative. ihrem eigenen Aufgabenbereich gehören, und Grundsätzlich haben die Länder das Recht der von Angelegenheiten der Bundesverwaltung, die Gesetzgebung, soweit das Grundgesetz nicht im Auftrag des Bundes durchgeführt werden. dem Bund die Gesetzgebungskompetenz Jedes der Länder der Bundesrepublik Deutsch- zuweist. Gesetzgebungsorgane der Länder sind land weist eine eigene die Landtage. Verwaltungsgliederung auf. Die Strukturen der verschiedenen Länder Die Gesetzgebungsbefugnisse des Bundes erge- sind nur zum Teil vergleichbar. Nach der Gesetz- ben sich aus der Notwendigkeit, für alle 16 Länder gebung der Länder können sowohl zwei Ebenen in bestimmen Bereichen einheitliche Regelungen der Kommunalverwaltung, d.h. Kreis und zu schaffen, während den Bundesländern in Gemeinde, als auch drei Ebenen, d.h. Regie- allen anderen Bereichen ein unabhängiges rungsbezirk, Kreis und Gemeinde (in Baden- Handeln ermöglicht wird. Württemberg, Bayern, Hessen und Nordrhein- Westfalen; ehemals u.a. auch in Sachsen) Dieses Prinzip wird bei der Aufteilung der Kom- auftreten. petenzen des Bundes in ausschließliche und konkurrierende Gesetzgebung deutlich. Die lokale Selbstverwaltung der Gemeinden Infolge dessen unterhält der Bund nur im diplo- und Kreise in Deutschland hat das Recht, alle Angelegenhei-

Staatsgewalt Legislative Exekutive Judikative ten lokaler Ge- Ebene Władza (Gesetzgebung) (Regierung, Verwaltung) (Rechtsprechung) Szczebel Legislatywa (ustawodawstwo) Egzekutywa (rząd, administracja) Judykatywa (sądownictwo) meinschaften – Bundespräsident Bundesregierung Bundesgerichte im Rahmen der Prezydent Federalny Rząd Federalny Sądy Federalne bestehenden Ge- Bundeskanzler * Bundesverfassungsgericht Bund Bundestag Bundesminister * Oberste Gerichtshöfe setze – in eigener Federacja Parlament Federalny Kanclerz Federalny * Federalny Sąd Konstytucyjny Minister Federalny * Najwyższe Federalne Verantwortung Sądy Odwoławcze Bundesverwaltung zu regeln. Sie

Administracja Federalna müssen jedoch Bundesrat Landesregierung Landesgerichte Rada Federalna demokr atisch

STAAT Rząd Landu Sądy Krajowe Land Landtag PAŃSTWO Ministerpräsident, Minister * Landesverfassungsgericht bzw. organisiert sein, Kraj związkowy Parlament Landu Premier, Minister Staatsgerichtshof (Kraju Związkowego) Landesverwaltung * diverse Landesgerichte, den verfassungs- außer Oberste Gerichtshöfe Administracja Landu * Krajowy Sąd Konstytucyjny rechtlichen Nor- * Różne sądy krajowe, Regierungsbezirk Regierungspräsident za wyjątkiem Najwyższych men entspre- Region (Okręg) Prezydent Regionu (Okręgu) Sądów Odwoławczych chen und sich Kreis Kreistag Kreisverwaltung einer Aufsicht Powiat Sejmik Powiatu Administracja Powiatu unterordnen. Gemeinde Gemeinde- bzw. Stadtrat Gemeinde-/Stadtverwaltung Samorząd Gmina Rada Gminy albo Miasta Urząd Gminy/Miasta Selbstverwaltung Abb./Rys. 3: Staats- und Verwaltungsaufbau der Bundesrepublik Deutschland/ Ustrój administracyjny Republiki Federalnej Niemiec

10 systemy aDmInIstracJI – samOrząDOWeJ I kraJOWeJ repuBlIka feDeralna nIemIec Republika Federalna Niemiec jest pań- stwem federacyjnym. Kompetencje ustawodawcze i wykonawcze są podzielone między federacją i 16 krajami związkowymi. Każdy kraj związkowy ma swoją konstytucję oraz samodzielne organy władzy ustawodawczej, wyko- nawczej i sądowniczej. Co do zasady kraje mają prawo ustawodawcze, o ile Ustawa Zasadnicza nie przyznaje kompetencji ustawodawczej federacji. Organem ustawodawczym w krajach związkowych są parlamenty krajowe. Kompetencje ustawodawcze federacji wynikają z konieczności jednolitych regu- lacji dla wszystkich 16 krajów w pewnych dziedzinach, jednocześnie umożliwiając krajom związkowym niezależne działanie we wszystkich innych dziedzinach. Zasada ta uwidacznia się wyraźnie przy podziale kompetencji federacji na ustawodawstwo wyłączne i konkuren- cyjne. W konsekwencji federacja utrzy- Abb./Rys. 4: Die Bundesrepublik Deutschland mit der muje pełną i rozbudowaną własną Gliederung nach Bundesländern, Regierungsbezirken und Landkreisen/Republika Federalna Niemiec z podziałem na administrację tylko w służbie dyploma- kraje związkowe (landy), regiony (okręgi) i powiaty tycznej, w pośrednictwie pracy, służbie celnej, policji granicznej oraz w wojsku. Kraje związkowe są zobowiązane do realizowa- (w Badenii-Wirtembergii, Bawarii, Hesji i Nadrenii nia spraw administracji publicznej należących do Północnej-Westfalii; dawniej m.in. także w Saksonii). ich własnego zakresu oraz spraw z zakresu administracji federalnej wykonywanej na zlecenie Samorządy lokalne niemieckich gmin i powiatów federacji. posiadają prawo do regulowania wszystkich pro- blemów wspólnot lokalnych – w ramach obowią- Każdy z krajów związkowych Republiki Federalnej zujących ustaw – na własną odpowiedzialność. Niemiec ma swoją własną strukturę admini- Muszą być jednak zorganizowane w sposób stracyjną. Struktury poszczególnych krajów demokratyczny, zgodny ze konstytucyjnymi stan- związkowych są tylko częściowo porównywalne. dardami oraz musza poddawać się nadzorowi. W ramach prawodawstwa krajów istnieje możli- wość występowania zarówno dwóch szczebli samorządu, tj. powiatu i gminy, jak i trzech szczebli, tj. regionu (okręgu), powiatu i gminy

11 Verwaltungsgliederung – regionen und kommunen repuBlIk pOlen Die rechtliche Grundlage für die Selbstverwaltung Unabhängigkeit und der notwendigen Ressourcen. in Polen bilden die Verfassung der Republik Sie wird weiter gestärkt durch das Prinzip der Polen von 1997 und die einschlägigen Gesetze. Delegierung eines erheblichen Teils der öffentli- Die Struktur der lokalen Selbstverwaltung chen Aufgaben an die Selbstverwaltung. basiert auf drei Ebenen: Selbstverwaltungs- Die Hauptrichtlinie der administrativen Einteilung Wojewodschaft, Kreis und Gemeinde. Polens stellt das Prinzip der Einheit des gesamten Jedoch sind diese drei Strukturen hinsichtlich ihrer Systems dar, d.h. der Einheitlichkeit im Äußeren Kompetenzen einander nicht hierarchisch unter- und Inneren. Alle Einheiten der grundlegenden geordnet. Ihre Beziehungen sind räumlicher Natur territorialen Unterteilung müssen Einheiten der und basieren auf dem Subsidiaritätsprinzip. lokalen bzw. regionalen Selbstverwaltung sein. Das Subsidiaritätsprinzip ist in der Präambel der Im System der polnischen Selbstverwaltung gibt Verfassung der Republik Polen enthalten und hat es einen Verwaltungsdualismus, d.h. vor Ort die Gesetzgebung zur Kommunalverwaltung auf nehmen zwei Arten von Verwaltungen ihre fakti- allen Ebenen stark durchdrungen. Sie führt das schen Aufgaben wahr: die Regierungsverwal- Postulat ein, ein solches System zu schaffen, um tung und die Selbstverwaltung, die einander die Rolle des Staates bei der Befriedigung indivi- nicht untergeordnet sind. dueller und gesellschaftlicher Bedürfnisse auf das notwendige Minimum zu reduzieren. In den Wojewodschaften wird die Staatsmacht von einem Wojewoden – als einem vom Minister- Das Prinzip der Dezentralisierung der öffentli- präsidenten ernannten und diesem unterstellten chen Amtsgewalt wiederum erfordert die Dele- Vertreter der Regierungsverwaltung – und vom gation möglichst vieler öffentlicher Aufgaben an Wojewodschaftsparlament (Sejmik) mit dem eigenverantwortlich handelnde Stellen, mit der Marschall – als einer Selbstverwaltungsbehörde gesetzlichen Garantie einer entsprechenden der Wojewodschaftsgemeinschaft ausgeübt. Die Selbstverwaltungsorgane ADMINISTRACJA PUBLICZNA ÖFFENTLICHE VERWALTUNG unterliegen nur der Rechts- aufsicht durch die Regie- rungsverwaltung. In der RZĄDOWA SAMORZĄDOWA REGIERUNGSVERWALTUNG SELBSTVERWALTUNG Regel führt diese Verwaltung np. urzędy marszałkowskie, starostwa, urzędy gmin auch aus, die ihr z.B. Marschallämter, Landratsämter, Gemeindeämter Aufgaben CENTRALNA W WOJEWÓDZTWIE durch gesetzliche Beschlüsse ZENTRALVERWALTUNG WOJEWODSCHAFTSVERWALTUNG Rząd i urzędy centralne und Aufgaben übertragen Regierung und werden und die sie aufgrund Zentralämter von Vereinbarungen über- NIEZESPOLONA ZESPOLONA nimmt. Dieser Dualismus tritt FACHVERWALTUNG ALLGEMEINE VERWALTUNG podlega ministrom i urzędom podlega wojewodzie, auf der Ebene der Wojewod- centralnym, np. urzędy celne, urzędy np. Wojewódzka Komenda Państwowej morskie, izby i urzędy skarbowe Straży Pożarnej, Kuratorium Oświaty, schaft auf, während auf der Ministern und zentralen Behörden Komenda Wojewódzka Policji unterstellt, z.B. Zollämter, Seeämter, dem Wojewoden unterstellt, Ebene der Gemeinde und des Finanzämter z.B. Wojewodschaftskommandantur der Staatlichen Feuerwehr, Bildungs- Kreises die Funktionen der kuratorium, Wojewodschafts- kommandantur der Polizei Regierungsverwaltung von Exekutivorganen der lokalen Abb./Rys. 5: Aufbau der öffentlichen Verwaltung in Polen/Struktury Selbstverwaltung wahrge- administracji publicznej w Polsce nommen werden.

12 systemy administracji – samorządowej i krajowej rzeczpOspOlIta pOlska Podstawę prawną istnienia polskiej administracji nieniu odpowiedniej niezależności oraz niezbęd- samorządowej stanowi Konstytucja RP z 1997 r. nych środków. Jest ona dodatkowo wzmocniona oraz właściwe ustawy. Struktura samorządu przez zasadę przekazywania samorządowi istot- terytorialnego opiera się o trzy szczeble: samo- nej części zadań publicznych. rządowe województwo, powiat oraz gminę. Naczelną dyrektywą polskiego podziału teryto- Jednak wszystkie te trzy struktury nie są hierar- rialnego, jest zasada unitarności całego systemu, chicznie podporządkowane wobec siebie w kate- czyli jednolitości w sferze zewnętrznej i wewnętrz- goriach kompetencji władczych. Ich relacje posia- nej. Wszelkie jednostki zasadniczego podziału dają charakter przestrzenny oparty o zasadę terytorialnego muszą być jednostkami samo- pomocniczości (subsydiarności). Zasada pomoc- rządu terytorialnego. niczości jest zawarta w Preambule do Konstytucji W systemie polskiej administracji samorządowej RP i silnie przeniknęła ustawodawstwo o samo- występuje dualizm administracyjny, co oznacza, rządzie terytorialnym wszystkich szczebli. Wpro- że w terenie swoje de facto zadania wykonują wadza ona postulat tworzenia takiego ustroju, dwa rodzaje administracji: rządowa i samorzą- aby rola państwa w zaspokajaniu potrzeb indy- dowa, które nie są w stosunku do siebie podległe. widualnych i społecznych sprowadzała się do niezbędnego minimum. W województwach kompetencje swoje wykonuje Wojewoda – jako wyznaczony przez Pre- Zasada decentralizacji władzy publicznej z kolei, zesa Rady Ministrów i jemu podlegający przed- nakazuje przekazanie możliwie dużej liczby stawiciel administracji rządowej oraz Sejmik zadań publicznych podmiotom działającym na Województwa z Marszałkiem – jako samorzą- własną odpowiedzialność, przy prawnym zapew- dowa władza społeczności województwa. Administracja samorzą- Administracja rządowa Sąd Najwyższy Zgromadzenie Senat Regierungsverwaltung dowa podlega jedynie Oberstes Gericht Centrum narodowe National- nadzorowi prawnemu Zentral- Sejm Prezes Rady Ministrów Trybunał Konstytucyjny versammlung Ministerpräsident ebene Verfassungsgerichtshof ze strony administracji Prezydent Rada Ministrów Minister Trybunał Stanu rządowej. Administra- Staatspräsident Ministerrat Staatsgerichtshof Administracja samorządowa cja ta z reguły realizuje Territoriale Selbstverwaltung Wojewoda Woje- Wojewode Administracja Sądy okręgowe także zadania zlecone Województwo wództwo niezespolona Bezirksgerichte Wojewodschaft Administracja na mocy ustawowych Wojewod- zespolona Fachver- Sejmik i zarząd województwa Allgemeine waltung rozstrzygnięć oraz za- schaft Wojewodschaftssejmik u. -vorstand Verwaltung dania powierzone, któ- Powiat - Kreis Powiatowe służby, Powiat inspekcje i straże Sądy rejonowe re przejmuje na mocy Rada powiatu / Zarząd powiatu Dienste, Inspektionen und Amtsgerichte Kreis Kreisrat / Kreisvorstand Gefahrenabwehr des Kreises porozumień. Dualizm ten występuje na szcze- Gmina Gemeinde blu województwa, na- Gmina Rada gminy / Zarząd gminy tomiast na szczeblu Gemeinde Gemeinderat / Gemeindevorstand gminy i powiatu funkcje Sołectwo Dzielnica / Osiedle „Schulzenamt“ Stadtteil / Siedlung administracji rządowej

Powiązania funkcjonalne – funktionale Verbindungen pełnią wykonawcze or- Podporządkowanie organizacyjne – organisatorisches Unterstellungsverhältnis gany administracji sa- Abb./Rys. 6: Verwaltungsstruktur der Republik Polen/Struktura władz Rzeczypo- morządowej. spolitej Polskiej

13 Verwaltungsgliederung – regionen und kommunen

BunDesrepuBlIk DeutschlanD lanD

Die Länder der Bundesrepublik Deutschland Die allgemeinen Verwaltungsbehörden der haben Staatsqualität, d.h., dass sie als Gliedstaa- Länder werden durch zahlreiche Sonderbehör- ten über eigenständige rechtliche, politische und den unterschiedlicher Art ergänzt, mit verschie- territoriale Kompetenzen verfügen. Ihre Völker- denen Zuständigkeitsbereichen und unterschied- rechtssubjektivität ist von der des Bundes licher Stellung gegenüber Behörden der abgeleitet. Kompetenzen in auswärtigen Angele- allgemeinen Verwaltung, z.B. Industrieaufsichts- genheiten erhalten sie auf Grundlage des Grund- behörden, Straßenbau-, Forst-, Finanz-, Berg- gesetzes. Dementsprechend können die Länder bau- und Schulämter usw.. Verträge mit anderen Völkerrechtssubjekten abschließen, allerdings in der Regel nur mit aufsIchtsBehörDen Zustimmung der Bundesregierung und soweit Die Einhaltung der Landesverfassung im Rahmen sie für die Gesetzgebung zuständig sind. der Aktivitäten der Landesbehörden wird durch die Landesverfassungsgerichte überwacht. Der Die Stadtstaaten Berlin und Hamburg sind Aufsicht des Bundes unterliegt hingegen jener rechtlich gesehen jeweils gleichzeitig ein Land Tätigkeitsbereich der Länder, der die Wahrneh- und eine Stadt und sind nicht weiter in Gemein- mung von Verwaltungsaufgaben zum Gegenstand den untergliedert. Der Stadtstaat Bremen be- hat, die der Bund den Ländern übertragen hat. steht aus den Städten Bremen und Bremerhaven. leGIslatIVe Das Landesparlament ist die gesetzgebende Körperschaft des Landes, die von allen wahlbe- rechtigten Bürgern des Landes in freien, allgemeinen, gleichen und geheimen Wahlen gewählt wird. In den Flächenländern heißt die Volksver- tretung des Landes Landtag, in den Stadtstaaten Hamburg und Bremen Bürgerschaft und in Ber- lin Abgeordnetenhaus. Die Legislaturperiode beträgt fünf Jahre (außer in Bremen, dort vier) und es gilt das Verhältniswahlrecht. exekutIVe Die ausführende Gewalt in den Ländern obliegt der Landesregierung, an deren Spitze der vom Landesparlament für die Dauer seiner Amtszeit ernannte Ministerpräsident steht. Die Landes- minister werden vom Ministerpräsidenten ernannt und entlassen und vom Landesparla- ment bestätigt. In den Freistaaten Bayern, Sach- sen und Thüringen nennt sich die Landesregie- rung „Staatsregierung“, in den Stadtstaaten Berlin, Hamburg und Bremen „Senat“.

14 systemy administracji – samorządowej i krajowej repuBlIka feDeralna nIemIec kraJ zWIązkOWy Kraje związkowe Republiki Federalnej Niemiec posiadają jakość państwa, co BEAUFTRAGTE DER LANDESREGIERUNG IM BUNDESRAT DELEGACI RZĄDU KRAJOWEGO oznacza, że jako kraje członkowskie W RADZIE FEDERALNEJ posiadają niezależne kompetencje prawne, polityczne i terytorialne. Ich LANDES- LANDESREGIERUNG UND VERFASSUNGS- LANDTAG MINISTERPRÄSIDENT podmiotowość w prawie międzynaro- GERICHT PARLAMENT KRAJU ZWIĄZKOWEGO RZĄD I PREMIER KRAJU KRAJOWY TRYBUNAŁ ZWIĄZKOWEGO dowym jest pochodną od podmiotowo- KONSTYTUCYJNY

ści federacji. Kompetencje w sprawach WAHLEN zagranicznych przyznaje im konstytucja WYBORY federalna. Kraje związkowe mogą zatem EINWOHNER DES LANDES zawierać umowy z innymi podmio- MIESZKAŃCY KRAJU ZWIĄZKOWEGO tami prawa międzynarodowego, jednak z reguły tylko za zgodą Rządu Federal- Abb./ Rys. 7: Struktur der Staatsorgane im Bundesland/ nego i w zakresie, w jakim są one odpo- Struktura ustroju konstytucyjnego kraju związkowego w RFN wiedzialne za ustawodawstwo. Miasta-państwa Berlin i Hamburg są prawnie nazywany „rządem państwowym”. W mia- zarówno krajem związkowym, jak i miastem i nie stach-państwach Berlinie, Hamburgu i Bremie są dalej podzielone na gminy. Miasta-państwa rząd kraju związkowego nosi nazwę Senatu. Brema składa się z miast Brema i Bremerhaven. Struktura krajowej administracji terenowej WłaDza ustaWODaWcza jest uzupełniana licznymi organami administra- Parlament krajowy jest krajowym organem cji specjalnej (Sonderbehörden) o różnorodnym ustawodawczym wybieranym przez wszystkich charakterze, zakresie kompetencji oraz różnie uprawnionych obywateli danego kraju w wolnych, unormowanym stosunku do władz administracji powszechnych, równych i tajnych wyborach. ogólnej, np. urzędy nadzoru przemysłowego, W krajach związkowych niemających statusu urzędy budowy dróg, urzędy leśne, finansowe, miasta-państwa, parlament kraju związkowego górnicze, szkolne, etc. nazywa się Landtag, w miastach-państwach OrGany naDzOrcze Hamburg i Brema Bürgerschaft, a w Berlinie Organy nadzorcze: nadzór nad zgodnością dzia- Abgeordnetenhaus. Kadencje z reguły wynoszą łalności krajowych władz z krajową konstytucją 5 lat (tylko w Bremie 4 lata), a ordynacje wybor- wykonują krajowe trybunał konstytucyjne. cze są proporcjonalne. Nadzorem federacji objęta jest natomiast ta WłaDza WykOnaWcza sfera działalności krajów, która dotyczy wykony- Władza wykonawcza w krajach należy do Rządu wania zadań administracyjnych zlecanych kra- krajowego (Landesregierung), na czele którego jom przez federację. stoi Premier (Ministerpräsident) powoływany przez Parlament krajowy na okres jego kadencji. Ministrowie (Landesminister) powoływani i odwoływani są przez Premiera oraz zatwier- dzani przez parlament krajowy. W tzw. Wolnych Państwach Bawarii, Saksonii i Turyngii rząd jest

15 Verwaltungsgliederung – regionen und kommunen repuBlIk pOlen WOJeWODschaft Da Polen ein Einheitsstaat ist, weisen die Wojewodschaften im Gegensatz zu den deutschen Bundesländern keine Staatsqualität auf. Die Ausübung der Selbstverwaltung der Wojewodschaft obliegt den Bewohnern der Wojewodschaft, die per Gesetz eine regionale Selbstver- waltungsgemeinschaft bilden. Der Wirkungbereich der Wojewodschafts- selbstverwaltung umfasst die Erfüllung öffentlicher Aufgaben regionalen Charakters, die nicht per Gesetz den Organen der Regierungsverwaltung vorbehalten sind. Darüber hinaus darf der Wirkungsbereich der Wojewod- schaftsselbstverwaltung nicht die Unabhängigkeit des Kreises und der Gemeinde beeinträchtigen. Die innere Verfas- Abb./Rys. 8: Administrative Gliederung Polens in sung der Wojewodschaft ist im Statut der Woje- Wojewodschaften und Kreise/Podział administra- wodschaft definiert. cyjny Polski na województwa i powiaty Die Wojewodschaft wird als „regionale Selbst- Marschall der Wojewodschaft als Vorsitzen- verwaltungsgemeinschaft“ definiert. Sie ist gleich- der, nicht mehr als zwei stellvertretende Mar- zeitig die größte Einheit der grundlegenden terri- schälle und weitere Mitglieder. torialen Unterteilung des Landes, deren Ziel die Der ist hingegen der Vertreter der Ausübung der öffentlichen Verwaltung ist. In Wojewode Zentralregierung, zuständig für die Kontrolle der Polen gibt es 16 Wojewodschaften. Selbstverwaltung der Wojewodschaften, Land- Das repräsentative Organ der Wojewodschafts- kreise (Powiaty) und Gemeinden (Gminy). selbstverwaltung ist das Wojewodschaftsparla- Die Aufsicht über die Tätigkeit der Wojewod- ment (Sejmik Województwa). Der Sejmik ist ein wird Gremium, das sowohl legislative als auch kontrol- schaftsselbstverwaltung vom Premiermi- sowie in finanziel- lierende Funktionen hat. Er wird in allgemeinen nister und dem Wojewoden len Angelegenheiten von der Wahlen durch die Bürger der Wojewodschaft regionalen ausgeübt, die eine staatli- gewählt. Seine Amtszeit beträgt vier Jahre. Rechnungskammer che, externe und unabhängige Kontroll- und Der Wojewodschaftsvorstand (Exekutivaus- Aufsichtsbehörde für territoriale Selbstverwal- schuss der Wojewodschaft: Zarząd Woje- tungseinheiten im Bereich der Finanzverwaltung wództwa) ist das Exekutivorgan der Wojewod- (Haushalt) und des öffentlichen Beschaffungs- schaft. Der Wojewodschaftsvorstand wird vom wesens bildet. Wojewodschaftsparlament gewählt. Er besteht aus insgesamt 5 Personen, darunter sind der

16 systemy administracji – samorządowej i krajowej rzeczpOspOlIta pOlska WOJeWóDztWO

Ze względu na to, że Polska jest MARSZAŁEKMARSZAŁEK I ZARZĄDMARSZAŁEK I ZARZĄD I ZARZĄD URZĄDURZĄD URZĄD państwem unitarnym, woje- WOJEWÓDZTWAWOJEWÓDZTWAWOJEWÓDZTWA MARSZAŁKOWSKIMARSZAŁKOWSKIMARSZAŁKOWSKI MARSCHALLMARSCHALL UNDMARSCHALL VORSTAND UND VORSTAND UND VORSTAND MARSCHALL-MARSCHALL- MARSCHALL- wództwa, w odróżnieniu od nie- DER WOJEWODSCHAFTDER WOJEWODSCHAFTDER WOJEWODSCHAFT AMT AMT AMT mieckich krajów związkowych, KOMISJAKOMISJA REWIZYJNAKOMISJA REWIZYJNA REWIZYJNA ÜBERPRÜFUNGSAUSSCHUSSÜBERPRÜFUNGSAUSSCHUSSÜBERPRÜFUNGSAUSSCHUSS nie mają statusu państwa. SEJMIKSEJMIK WOJEWÓDZTWA WOJEWÓDZTWASEJMIK WOJEWÓDZTWA WOJEWODSCHAFTSPARLAMENTWOJEWODSCHAFTSPARLAMENTWOJEWODSCHAFTSPARLAMENT KOMISJEKOMISJE STAŁE KOMISJE ISTAŁE DORAŹNE I DORAŹNE STAŁE I DORAŹNE Sprawowanie samorządu woje- STÄNDIGESTÄNDIGE UND STÄNDIGETEMPORÄRE UND TEMPORÄRE UND TEMPORÄRE AUSSCHÜSSEAUSSCHÜSSE AUSSCHÜSSE wództwa należy do mieszkań- WYBORYWYBORY WYBORY ców województwa, którzy two- WAHLENWAHLEN WAHLEN rzą z mocy prawa regionalną wspólnotę samorządową. Do MIESZKAŃCYMIESZKAŃCY WOJEWÓDZTWAMIESZKAŃCY WOJEWÓDZTWA WOJEWÓDZTWA zakresu działania samorządu EINWOHNEREINWOHNER DEREINWOHNER WOJEWODSCHAFT DER WOJEWODSCHAFT DER WOJEWODSCHAFT województwa należy wykonywanie zadań publicznych o cha- Abb./Rys. 9: Aufbau der Wojewodschaftsselbstverwaltung/Struktura rakterze wojewódzkim, nieza- ustroju jednostki wojewódzkiego samorządu terytorialnego strzeżonych ustawami na rzecz organów administracji rządowej. Ponadto zakres Wojewoda natomiast jest przedstawicielem działania samorządu województwa nie może rządu centralnego, odpowiedzialnym za kon- naruszać samodzielności powiatu i gminy. Ustrój trolę samorządu województw, powiatów i gmin. województwa określa statut województwa. Nadzór nad działalnością samorządu wojewódz- Województwo definiowane jest jako „regio- twa sprawuje Prezes Rady Ministrów i Woje- nalna wspólnota samorządowa” i jednocześnie woda, a w zakresie spraw finansowych – Regio- jako największa jednostka zasadniczego podziału nalna Izba Obrachunkowa, która stanowi terytorialnego kraju, której celem jest wykony- państwowy, zewnętrzny i niezależny organ kon- wanie administracji publicznej. W Polsce wystę- troli i nadzoru jednostek samorządu terytorial- puje 16 województw. nego w zakresie gospodarki finansowej (budżetu) i zamówień publicznych. Organem przedstawicielskim samorządu woje- wództwa jest Sejmik Województwa. Sejmik jest organem o funkcjach stanowiących oraz kontro- lnych. Jest wybierany w powszechnych wyborach przez mieszkańców województwa. Jego kadencja wynosi 4 lata. Zarząd Województwa jest organem wykonawczym województwa. Zarząd województwa wybierany jest przez Sejmik Województwa. W skład Zarządu wchodzi łącznie 5 osób, w tym Marszałek Województwa jako jego przewodniczący, nie więcej niż 2 wicemarszałków oraz pozostali członkowie.

17 Verwaltungsgliederung – regionen und kommunen

BunDesrepuBlIk DeutschlanD kreIs Die Kreise bilden neben den Gemeinden die Grundstruktur der Kommunalverwaltung. Der Kreis ist eine übergemeindliche Einheit der Kom- munalverwaltung, die als „Kreis“ (in Nordrhein- Westfalen, Schleswig-Holstein und Hessen) oder „Landkreis“ bezeichnet wird. Jedoch sind die Kreise den Gemeinden nicht übergeordnet und die Gemeinden nicht den Kreisen untergeordnet. Der Kreis ist gegenüber der Gemeinde eine par- allele Hilfs- und Ergänzungsstruktur zur Erfül- lung jener Aufgaben, die deren Möglichkeiten überschreiten. Der Kreis nimmt sich also dann einer Aufgabe an, wenn die Leistungsfähigkeit der Gemeinde nicht ausreicht oder ein finanzieller Ausgleich zur Herstellung gleichwertiger Lebens- verhältnisse im Kreis notwendig, aber auch wenn eine einheitliche Erledigung über Gemein- degrenzen hinweg erforderlich ist. Abb./Rys. 10: Übersichtskarte der Landkreise im Es gibt keine Kreise im Bereich der Stadtstaaten Land Brandenburg/Mapa poglądowa powiatów w kraju związkowym Brandenburgia (Berlin, Hamburg, Bremen) und auf dem Gebiet kreisfreier Städte. In solchen Fällen nehmen die und Schleswig-Holstein für vier Jahre gewählt. Städte die Aufgaben eines Kreises wahr. In man- Der Kreistag ist das Entscheidungsgremium für chen Ländern existieren oberhalb der Kreise- alle relevanten Angelegenheiten des Kreises. bene sog. Kommunalverbände. Der Landrat als das Exekutivorgan des Kreises Aufbau und Struktur der Kreise sind in Land- wird in der Regel von den Bewohnern des Kreises kreisordnungen beschrieben. in Direktwahlen für die Legislaturperiode des In der Regel gibt es in allen Kreisen ein repräsen- Kreistages gewählt. Er ist der Leiter des Landrat- tatives und beschlussfassendes Gremium, den samtes, der Verwaltung des Landkreises, und Kreistag, und ein Exekutivorgan, den Landrat. übt zugleich, als untere staatliche Verwaltungs- Nur in Niedersachsen, Nordrhein-Westfalen, behörde Verwaltungsbefugnisse des Landes aus dem Saarland, Brandenburg und Mecklenburg- (sogenannte „Doppelstellung“ oder „Janusköp- Vorpommern gibt es eine dritte Kreisbehörde, figkeit“ des Landrats). den Kreisausschuss. Aufsichtsbehörden des Landkreises sind der Die Zusammensetzung des Kreistages wird in all- Ministerpräsident und die gesetzlich festgeleg- gemeinen direkten Wahlen von der Bevölkerung ten Aufsichtsbehörden des Landes. des Kreises bestimmt und stellt deren politische Vertretung dar. Die Amtszeit des Kreistags beträgt in den meisten Fällen fünf Jahre. Nur in Bayern wird der Kreistag für sechs Jahre und in Hessen

18 systemy administracji – samorządowej i krajowej repuBlIka feDeralna nIemIec pOWIat Powiaty, obok gmin składają się na podstawową strukturę samorządu lokalnego. Powiat stanowi jednostkę samorządu terytorialnego na szczeblu ponadgminnym, określaną mianem Kreis (w Nad- renii Północnej-Westfalii, Szlezwiku-Holsztynie i Hesji) albo Landkreis. Pomiędzy powiatami a gminami nie występuje jednak stosunek nad- rzędności ani podporządkowania. Powiat wobec gminy jest równoległą strukturą o charakterze pomocniczo-uzupełniającym w wypełnianiu spraw, które przekraczają jej możli- wości. Powiat podejmuje zatem zadanie, jeśli sprawność gminy nie jest wystarczająca lub jeśli Abb./Rys. 11: Übersichtskarte der Landkreise im rekompensata finansowa jest niezbędna do stwo- Freistaat Sachsen/Mapa poglądowa powiatów w rzenia równoważnych warunków życia w powie- Wolnym Państwie Saksonia

MARSZAŁEK I ZARZĄD MARSZAŁEK I ZARZĄDURZĄD URZĄDERFÜLLUNG DER VOM cie, ale także wtedy, gdy wymagana jest jednolita WOJEWÓDZTWA WOJEWÓDZTWAMARSZAŁKOWSKI MARSZAŁKOWSKILANDERFÜLLUNG ÜBERTRAGENEN DER VOM MARSCHALL UND VORSTANDMARSCHALL UND VORSTANDMARSCHALL- MARSCHALL-STAATLICHENLAND ÜBERTRAGENEN AUFGABEN realizacja zadania ponad granicami gminy. DER WOJEWODSCHAFT DER WOJEWODSCHAFTAMT AMTWYKONYWANIE STAATLICHEN AUFGABENZADAŃ ADMINISTRACJIWYKONYWANIE RZĄDOWEJ ZADAŃ KOMISJA REWIZYJNA KOMISJA REWIZYJNA ADMINISTRACJIZLECONYCH PRZEZ RZĄDOWEJ Powiaty nie występują w obszarze miast będą- ÜBERPRÜFUNGSAUSSCHUSSKRAJZLECONYCH ZWIĄZKOWY PRZEZ ÜBERPRÜFUNGSAUSSCHUSS KREISTAGSEJMIK WOJEWÓDZTWALANDRAT SEJMIK WOJEWÓDZTWA KRAJ ZWIĄZKOWY SEJMIKKREISTAGWOJEWODSCHAFTSPARLAMENT POWIATU STAROSTALANDRATWOJEWODSCHAFTSPARLAMENT POWIATU KOMISJE STAŁE I DORAŹNE KOMISJE STAŁE I DORAŹNE cych krajami związkowymi (Berlin, Hamburg, SEJMIK POWIATU STAROSTA POWIATU STÄNDIGEERFÜLLUNG UND TEMPORÄREDER EIGENENSTÄNDIGE UND TEMPORÄRE AUFGABENERFÜLLUNGAUSSCHÜSSE DES DER KREISES EIGENEN AUSSCHÜSSE Brema) oraz w obszarze miast wyłączonych WYKONYWANIEAUFGABEN DES ZADAŃ KREISES KREISWAHLENWYBORY WYBORY WŁASNYCH POWIATU WYBORYWAHLEN POWIATOWE WAHLEN WYKONYWANIE ZADAŃ KREISWAHLEN WŁASNYCH POWIATU z powiatu. W takich wypadkach miasta wyko- WYBORY POWIATOWE nują jedynie właściwości powiatu. W niektórych MIESZKAŃCY WOJEWÓDZTWAEINWOHNERMIESZKAŃCY DES KREISES WOJEWÓDZTWA EINWOHNER DER WOJEWODSCHAFTMIESZKAŃCYEINWOHNER POWIATU DER WOJEWODSCHAFT krajach powyżej poziomu powiatu istnieją wyż- EINWOHNER DES KREISES MIESZKAŃCY POWIATU sze stowarzyszenia samorządu terytorialnego. Abb./Rys. 12: Aufbau der Kreisverwaltung in Ustroje powiatów określone są w ordynacjach Deutschland/Struktura samorządu powiatowego powiatowych (Landkreisordnungen). w RFN Generalnie, we wszystkich powiatach występuje 4 lata. Sejmik powiatowy jest organem stanowią- ciało przedstawicielsko-uchwałodawcze – Sejmik cym we wszystkich istotnych sprawach powiatu. powiatu (Kreistag) oraz organ wykonawczy – Starosta powiatu (Landrat). Jedynie w Dolnej Starosta jako organ wykonawczy powiatu, Saksonii, Nadrenii Północnej-Westfalii, Saarze, wybierany jest zazwyczaj przez mieszkańców Brandenburgii i Meklemburgii-Pomorzu Przed- powiatu w wyborach bezpośrednich na okres nim występuje trzeci organ powiatu – Komisja kadencji Sejmiku powiatowego. Starosta jest powiatowa (Kreisausschuss). szefem administracyjnego organu powiatowego – starostwa powiatowego – oraz jako najniższy Skład wybierany jest Sejmiku powiatowego krajowy organ administracyjny wykonuje właści- bezpośrednio przez ogół mieszkańców powiatu wości administracyjne kraju (tzw. „podwójne i stanowi ich polityczne przedstawicielstwo. stanowisko” starosty). Kadencje Sejmików w większości przypadków trwają 5 lat. Jedynie w Bawarii Sejmik wybierany Organy nadzoru powiatu to premier kraju oraz jest na 6 lat, a w Hesji i Szlezwiku – Holsztynie na wyznaczone ustawą krajowe organy nadzoru.

19 Verwaltungsgliederung – regionen und kommunen repuBlIk pOlen kreIs

Der Kreis (Powiat) hat ein festgelegtes Territo- WYKONYWANIE ZADAŃ ADMINISTRACJI ZLECONEJ rium und seine Einwohner bilden per Gesetz ERFÜLLUNG DER ÜBERTRAGENEN RADA POWIATU STAROSTA POWIATU ADMINISTRATIVEN AUFGABEN auf Kreisebene eine Selbstverwaltungsge- (ORGAN (ORGAN WYKONAWCZY) PRZEDSTAWICIELSKI) LANDRAT meinschaft. Neben den klassischen Selbstver- KREISTAG WYKONYWANIE ZADAŃ (EXEKUTIVORGAN) (VERTRETUNGSORGAN) WŁASNYCH POWIATU waltungskreisen, die mehrere Gemeinden ERFÜLLUNG DER EIGENEN umfassen, gibt es in Polen den sog. Stadtkreis. AUFGABEN DES KREISES WYBORY POWIATOWE Dies ist eine Stadtgemeinde mit Kreisrechten, KREISTAGSWAHLEN die die Aufgaben eines Kreises wahrnimmt. In allen Städten mit Kreisrechten ist der Stadtprä- MIESZKAŃCY POWIATU sident das Exekutivorgan. EINWOHNER DES KREISES Der Kreis hat Rechtspersönlichkeit und erfüllt Abb./Rys. 13: Struktur der Kreisselbstverwaltung der die gesetzlich festgelegten öffentlichen Aufga- Republik Polen/Struktura jednostki samorządu powiatowego RP ben in eigenem Namen und in eigener Ver- antwortung. Die Unabhängigkeit des Kreises zeit des Rates beträgt 4 Jahre und die Ratsmit- unterliegt dem Schutz der Justiz. Die innere Struk- glieder werden direkt gewählt. Das Exekutivorgan tur des Kreises wird durch dessen Satzung gere- des Kreises ist der Kreisvorstand (Zarząd powi- gelt. Der Landkreis erfüllt umfangreiche öffentli- atu). Er besteht aus dem Starosten (Starosta — che Aufgaben mit überörtlichem Charakter, die Landrat) als Vorsitzendem sowie drei bis fünf durch die Gesetze im Bereich der folgenden Berei- weiteren Personen, darunter dem Vize-Staros- che definiert sind: öffentliche Bildung, Gesund- ten (Wicestarosta). Der Kreisvorstand wird vom heitsförderung und -schutz, Sozialhilfe, Familien- Kreisrat gewählt. Er führt die Beschlüsse des förderung, Unterstützung von Behinderten, Kreisrats und die gesetzlich festgelegten Aufgaben öffentlicher Verkehr und Straßen, Kultur, Körper- des Kreises aus. kultur und Tourismus, Vermessungswesen, Immo- Die bilienverwaltung, Wasserwirtschaft, Umwelt- Aufsicht über die Tätigkeit des Kreises wird schutz, Landwirtschaft, öffentliche Ordnung und vom Premierminister und dem Wojewoden ausgeübt, und im Bereich der finanziellen Ange- Sicherheit der Bürger, Hochwasser- und Brand- legenheiten von der schutz, Verhinderung von Arbeitslosigkeit. regionalen Rechnungs- kammer. Die Aufsichtsbehörden dürfen nur in Aufgaben im Bereich der Regierungsverwal- vom Gesetz vorgesehenen Fällen in die Tätigkeit tung können als Aufgaben im Auftrag des Staa- des Kreises eingreifen. In extremen Fällen von tes an den Kreis übertragen werden. Die Erfül- Gesetzesverstößen durch den Kreis kann die lung der Aufgaben des Kreises darf den Aufsichtsbehörde den Kreisrat auflösen. Gegen Tätigkeitsbereich und die Zuständigkeit der die Entscheidungen der Aufsichtsbehörde kann Gemeinden in keiner Weise beeinträchtigen. Der beim Verwaltungsgericht Rechtsbehelf einge- Landkreis ist verpflichtet, seine Kompetenzen legt werden. durch eine entsprechende Vereinbarung an die Gemeinde zu delegieren, wenn sich die Gemeinde darum mit einem begründeten Antrag bemüht. Der Kreisrat (Rada powiatu) ist das Entschei- dungs- und Kontrollorgan des Kreises. Die Amts-

20 systemy administracji – samorządowej i krajowej rzeczpOspOlIta pOlska pOWIat Powiat posiada określone terytorium, a miesz- kańcy z mocy prawa tworzą w jego ramach lokalną, powiatową wspólnotę samorządową. Obok klasycznych samorządowych jednostek powiatowych, w skład których włączone są gminy, w Polsce występuje tzw. powiat grodzki. Jest to gmina - miasto, na prawach powiatu, wykonująca zadania powiatu. We wszystkich miastach na prawach powiatu organem wykonawczym jest Prezydent miasta. Posiadając osobowość prawną, powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzial- ność. Samodzielność powiatu podlega ochronie sądowej. O ustroju powiatu stanowi jego statut. Powiat wykonuje określone ustawami szerokie zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie takim jak m.in.: edukacja publiczna, promocja i ochrona zdrowia, pomoc społeczna, polityka prorodzinna, wspieranie osób niepełnosprawnych, transport zbiorowy i drogi publiczne, kultura, kultura fizyczna i tury- styka, geodezja, gospodarka nieruchomościami, gospodarka wodna, ochrona środowiska, rolnic- Abb./Rys. 14: Übersichtskarte der Landkreise in two, porządek publiczny i bezpieczeństwo oby- der Wojewodschaft Lubuskie/ Mapa poglądowa wateli, ochrona przeciwpowodziowa i przeciw- powiatów w województwie lubuskim pożarowa, przeciwdziałanie bezrobociu. jako jego przewodniczący oraz członkowie Zadania z zakresu administracji rządowej mogą w liczbie od 3 do 5 osób, w tym Wicestarosta. zostać powierzone zakresowi działania powiatu Zarząd wybrany zostaje przez Radę powiatu. jako zadania zlecone przez państwo. Wykonywa- Zarząd powiatu wykonuje uchwały Rady powiatu nie zadań powiatu nie może w żaden sposób i zadania powiatu określone przepisami prawa. naruszać zakresu działania i kompetencji gmin. Powiat zobligowany jest do przekazania wykony- Nadzór nad działalnością powiatu sprawuje wanej kompetencji gminie mocą stosownego Prezes Rady Ministrów oraz Wojewoda, a w porozumienia, w przypadku gdy ta, wystąpi o to zakresie spraw finansowych - Regionalna Izba z uzasadnionym wnioskiem. Obrachunkowa. Organy nadzoru mogą wkra- czać w działalność powiatu tylko w przypadkach Rada powiatu jest organem stanowiącym i kon- określonych ustawami. W skrajnych przypad- trolnym w powiecie. Kadencja rady trwa 4 lata, kach naruszenia prawa przez powiat, podmiot a radni wybierani są w wyborach bezpośrednich. nadzoru może rozwiązać Radę powiatu. Roz- Organem wykonawczym powiatu jest Zarząd strzygnięcia organu nadzoru podlegają możliwo- powiatu. W skład Zarządu wchodzą: Starosta ści zaskarżenia do sądu administracyjnego.

21 Verwaltungsgliederung – regionen und kommunen

BunDesrepuBlIk gemeinen der Gemeindevorsteher oder Bürger- DeutschlanD meister. GemeInDe Der Bürgermeister / Oberbürgermeister ist die Behörde, die in der Gemeinde die Verwaltungs- Die Gemeinde (oder Kommune) ist im politi- befugnisse ausübt und von den Einwohnern der schen System Deutschlands als Gebietskörper- Gemeinde in allgemeiner Wahl (Kommunalwahl) schaft die unterste Stufe des Verwaltungsauf- gewählt wird. baus und Trägerin der kommunalen Selbstver- waltung. Die Gemeinden sind dem öffentlichen Unter Kommunalwahlen versteht man politi- Wohl verpflichtet, sodass ihre Betätigung sowohl sche Wahlen in kommunalen Gebietskörper- einen öffentlichen Zweck erfüllt als auch der schaften sowie den Ortsteilen der Gemeinden Daseinsvorsorge dient. und Bezirken der Stadtstaaten. Sie dienen zur Bestimmung von Volksvertretern in den kom- In allen Ländern bestehen Gemeinden, die in den munalen Vertretungen oder bei Direktwahlen Stadtstaaten Berlin und Hamburg allerdings mit zur Wahl der Person des Bürgermeisters oder dem Land identisch sind. Die Freie Hansestadt Landrats. Daneben werden Vertreter in Bezirks- Bremen ist in zwei Stadtgemeinden (Bremen verordnetenversammlungen, Ortsbeiräten u.ä. und Bremerhaven) gegliedert. In den übrigen 13 gewählt. Gemeinsam mit den Kommunalwahlen Ländern sind die kleineren Gemeinden in Land- finden vielfach andere Wahlen (wie die zu Aus- kreisen oder ähnlichen Gemeindeverbänden länderbeiräten oder Seniorenbeiräten) sowie zusammengefasst. Volksabstimmungen statt. Kleine und kleinste Gemeinden gehören teilweise Aufsichtsbehörden der Kommunen sind der noch zu einem Amt oder ähnlichen Gemeinde- Ministerpräsident und die gesetzlich festgeleg- verband. Unterhalb der Ebene der Gemeinde ten Aufsichtsbehörden des Landes. bzw. Stadt finden sich weitere Verwaltungsein- heiten (z.B. Ortsteile und Stadtbezirke). Nach Angaben der Landesregierung gab es am 01.01.2020 in Brandenburg vier kreisfreie Städte Neben Pflichtaufgaben (etwa Meldewesen, sowie 14 Landkreise mit 413 Gemeinden, davon Abfallbeseitigung, Straßenreinigung) gibt es frei- 113 mit Stadtrecht. In Sachsen gab es dem Statis- willige Aufgaben (meist im Sozial- und Kulturbe- tischen Landesamt zufolge per 01.01.2019 drei reich wie Theater, Sport, Stadtbibliothek). Wel- kreisfreie Städte sowie 416 Gemeinden in 10 che freiwilligen Aufgaben eine Kommune Landkreisen, darunter 166 Städte. In ganz wahrnimmt, richtet sich dabei nach ihrer (finanzi- Deutschland gab es nach Angaben des Deut- ellen) Leistungsfähigkeit und wird vom örtlichen schen Städtetages am 01.01.2019 insgesamt politischen Willen bestimmt. Es existieren 11.014 Städte und Gemeinden.

Mischformen: So besteht die kommunale ERFÜLLUNG DER VOM LAND ÜBERTRAGENEN Familienpolitik sowohl aus Pflicht- wie auch STAATLICHEN AUFGABEN aus freiwilligen Aufgaben. WYKONYWANIE ZADAŃ BÜRGERMEISTER / ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ OBERBÜRGER- ZLECONYCH PRZEZ GEMEINDERAT MEISTER KRAJ ZWIĄZKOWY Repräsentatives Entscheidungsgremium der (VERTRETUNGSORGAN) (EXEKUTIVORGAN) RADA GMINY BURMISTRZ / Gemeinde ist der Gemeinderat (auch Gemein- (ORGAN NADBURMISTRZ ERFÜLLUNG DER EIGENEN PRZEDSTAWICIELSKI) (ORGAN WYKONAWCZY) AUFGABEN DER GEMEINDE devertretung, in Städten Stadtverordneten- WYKONYWANIE ZADAŃ versammlung). Er ist als Gremium in kommu- WŁASNYCH GMINY GEMEINDEWAHLEN nalen Belangen in fast allen Ländern WYBORY GMINNE anzutreffen. Er wird in allgemeiner Wahl

(Kommunalwahl) von den Einwohnern der EINWOHNER DER GEMEINDE Gemeinde gewählt. Den Vorsitz führt im All- MIESZKAŃCY GMINY

22 systemy administracji – samorządowej i krajowej repuBlIka feDeralna w wyborach powszechnych (lokalnych) przez nIemIec mieszkańców gminy. Na ogół przewodniczy jej wójt lub burmistrz. GmIna Burmistrz (Bürgermeister / Oberbürgermeister) W niemieckim systemie politycznym gmina to organ wykonujący właściwości administra- (Gemeinde) jest najniższym szczeblem struktury cyjne w gminie, zostaje wybrany w wyborach administracyjnej i organem administracyjnym powszechnych (lokalnych) przez mieszkańców samorządu terytorialnego. Gminy mają obowią- gminy. zek służyć dobru publicznemu, tak aby ich dzia- łalność służyła zarówno realizacji celu publicz- Wybory lokalne są wyborami politycznymi nego, jak i usługom użyteczności publicznej. w samorządach terytorialnych, jak również w dzielnicach gmin oraz miast-państw. Służą one We wszystkich krajach związkowych istnieją do mianowania przedstawicieli ludności lokalnej gminy, chociaż w miastach-państwach Berlin w organach przedstawicielskich jednostek samo- i Hamburg są one identyczne z krajami związko- rządu terytorialnego albo, w przypadku wybo- wymi. Wolne Miasto Hanzeatyckie Brema rów bezpośrednich, do wyboru osoby burmi- podzielone jest na dwie gminy (Brema i Bremer- strza lub starosty. Ponadto przedstawiciele są haven). W pozostałych 13 krajach związkowych wybierani w zgromadzeniach radnych dzielnic, mniejsze gminy są zgrupowane w powiatach lub radach sołeckich lub podobnych organach. Wraz podobnych związkach gmin. z wyborami lokalnymi często odbywają się inne Małe i najmniejsze gminy są nadal częścią urzędu wybory (np. do rad cudzoziemców lub rad senio- samorządowego (Amt) lub podobnego stowa- rów) oraz referenda. rzyszenia gmin. Istnieją inne jednostki admini- Organy nadzoru gmin to premier kraju związko- stracyjne (np. dzielnice) poniżej poziomu gminy wego oraz wyznaczone ustawą krajowe organy lub miasta. nadzoru. Poza zadaniami obowiązkowymi (takimi jak Według rządu kraju związkowego, na dzień sprawy meldunkowe, gospodarka odpadami, 1 stycznia 2020 r. istniały w Brandenburgii cztery czyszczenie ulic) istnieją również zadania dobro- miasta na prawach powiatu i 14 powiatów z 413 wolne (głównie w sektorze społecznym i kultu- gminami, w tym 113 z prawami miejskimi. Według ralnym, takim jak teatr, sport, biblioteka miej- Państwowego Urzędu Statystycznego, na dzień 1 ska). To, jakie dobrowolne zadania wykonuje stycznia 2019 r., istniały w Saksonii trzy miasta na gmina, zależy od jej możliwości (finansowych) prawach powiatu i 416 gmin w 10 powiatach, i jest uzależnione od lokalnej woli politycznej. Są w tym 166 miast. Według Niemieckiego Związku formy mieszane: na przykład miejska polityka Miast, na dzień 1 stycznia 2019 r. istniało w całych rodzinna obejmuje zarówno zadania obowiąz- Niemczech 11 014 miast i gmin. kowe, jak i dobrowolne. Przedstawicielskim organem decyzyjnym gminy jest rada gminy (Gemeinderat, także Gemein- devetretung lub w miastach Stadtverordnete- nversammlung). Można ją znaleźć prawie we wszystkich krajach związkowych. Jest wybierana

Abb./Rys. 15: Struktur der Gemeindeverwal- tung in Deutschland/Struktura samorządu gminnego w RFN

23 Verwaltungsgliederung – regionen und kommunen repuBlIk pOlen GemeInDe Die Bürger einer Gemeinde bilden per Gesetz wird alle vier Jahre zusammen mit den Wahlen eine kommunale Selbstverwaltungsgemein- zu den Gemeinderäten durchgeführt. schaft, während die Gemeinde selbst öffentli- Die che Aufgaben in eigenem Namen und in eigener Aufsicht über die Tätigkeit der Gemeinde wird auf der Grundlage des Kriteriums der Verantwortung wahrnimmt. Die Gemeinde hat Rechtskonformität ausgeübt. Die Aufsichtsorgane Rechtspersönlichkeit und genießt rechtlichen sind der Schutz ihrer Unabhängigkeit. Die innere Verfas- Premierminister und der Wojewode sowie, was die finanziellen Angelegenheiten sung der Gemeinde wird durch die Gemeinde- betrifft, die regionale Rechnungskammer. Die satzung geregelt. Aufsichtsorgane dürfen nur in gesetzlich festge- Der objektive Umfang der Aktivitäten der legten Fällen in die Tätigkeit der Kommune ein- Gemeinde wird durch das Prinzip der Kompe- greifen. Die Kommunen haben das Recht, Rechts- tenzvermutung bestimmt, d. h. die Zuständig- behelf einzulegen und die Entscheidungen der keit der Gemeinde umfasst alle öffentlichen Aufsichtsorgane gerichtlich überprüfen zu lassen. Angelegenheiten von lokaler Bedeutung, die Nach Angaben des Hauptamts für Statistik gab nicht gesetzlich anderen Einrichtungen vorbe- es per 1. Januar 2019 halten sind. in Polen 2.477 Gemein- den, darunter 302 Stadtgemeinden (gminy Repräsentatives Entscheidungsgremium der miejskie), 638 Stadt-Land-Gemeinden (gminy Gemeinde ist der Gemeinderat (Rada gminy), miejsko-wiejskie) und 1.537 Landgemeinden ein aus allgemeinen Wahlen hervorgegangenes, (gminy wiejskie). repräsentatives, kollegiales Organ, das von den Einwohnern der Gemeinde für eine Amtszeit von 4 Jahren ernannt wird. Der Gemeinderat handelt im Namen und im Auftrag der Einwohner. Das Exekutivorgan der Gemeinde ist der Gemeindevorsteher (Wójt, in der Regel in länd- lichen Gemeinden). Bürgermeister (Burmistrz) nennt sich das Exekutivorgan der Gemeinde, wenn sich deren Sitz in einer Stadt auf dem WYKONYWANIE ZADAŃ Gebiet der Gemeinde befindet. In Städten mit WÓJT / BURMISTRZ / ADMINISTRACJI ZLECONEJ PREZYDENT MIASTA ERFÜLLUNG DER ÜBERTRAGENEN mehr als 100.000 Einwohnern wird das Exeku- (ORGAN WYKONAWCZY) ADMINISTRATIVEN AUFGABEN RADA GMINY GEMEINDE- tivorgan als Stadtpräsident (Prezydent VORSTEHER / (ORGAN WYKONYWANIE ZADAŃ PRZEDSTAWICIELSKI) BÜRGERMEISTER / WŁASNYCH GMINY miasta) bezeichnet. GEMEINDERAT STADTPRÄSIDENT (VERTRETUNGSORGAN) (EXEKUTIVORGAN) ERFÜLLUNG DER EIGENEN Trotz unterschiedlicher Bezeichnungen ist der AUFGABEN DER GEMEINDE

Umfang der Zuständigkeiten des ausführen- WYBORY GMINNE den Organs der Gemeinde in allen Fällen GEMEINDEWAHLEN gleich. Der Gemeindevorsteher (Bürgermeis- MIESZKAŃCY GMINY ter, Präsident) wird in allgemeinen, gleichen EINWOHNER DER GEMEINDE und geheimen Kommunalwahlen direkt gewählt. Dabei wird das Gemeindegebiet als Abb./Rys. 16: Aufbau der Gemeindeselbstverwaltung ein einziger Wahlkreis behandelt. Die Wahl in Polen/Struktury jednostki samorządu gminnego RP

24 systemy administracji – samorządowej i krajowej rzeczpOspOlIta pOlska GmIna Mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa gminną w przypadkach określonych ustawami. Gminom wspólnotę samorządową, natomiast sama przysługuje prawo zaskarżania i dochodzenia gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu drogą sądową decyzji organów nadzoru. własnym i na własną odpowiedzialność. Gmina Na podstawie danych Głównego Urzędu Staty- posiada osobowość prawną oraz prawną stycznego według stanu 1 stycznia 2019 r. ochronę jej samodzielności. O ustroju gminy sta- w Polsce istniało 2 477 gmin, w tym 302 gminy nowi statut gminy. miejskie, 638 gmin miejsko-wiejskich i 1 537 Zakres przedmiotowy działania gminy określa gmin wiejskich. zasada domniemywania kompetencji, tzn. do właściwości gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Przedstawicielskim organem decyzyjnym gminy jest rada gminy. Jest ona kolegialnym, pocho- dzącym z wyborów powszechnych, powoływa- nym przez mieszkańców gminy na 4-letnią kadencję organem. Rada gminy działa w imieniu mieszkańców i za mieszkańców. Organem wykonawczym gminy jest Wójt (zazwyczaj w gminach wiejskich). Burmistrz jest organem wykonawczym w gminie, w której siedziba władz znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy. W miastach powyżej 100 000 mieszkańców organem wykonawczym jest Prezydent miasta. Organ wykonawczy posiada zatem zróżnico- wane nazewnictwo, jednak zakres jego kompetencji pozostaje we wszystkich przypadkach ten sam. Wójt (Burmistrz, Prezydent) wybierany jest bezpośrednio w gminnych wyborach powszechnych, równych i tajnych. Jednomandatowym okręgiem wyborczym staje się obszar gminy. Wybór dokonywany jest łącznie z wyborami do Rad gmin co 4 lata. Nadzór nad działalnością gminną sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem. Organami nadzoru są Prezes Rady Ministrów i Wojewoda, a w zakresie spraw finansowych – Regionalna Izba Obrachunkowa. Organy nadzoru mogą wkraczać w działalność gminną tylko

25 GemeInsamkeIten Der selBstVerWaltunGssysteme auf eBene Der reGIOnen unD kOmmunen

Folgende grundsätzliche Gemeinsamkeiten lichen Fläche von 32 km²; in Polen 2.477 Kom- bestehen: munen mit einer durchschnittlichen Fläche von • Lokale Regierungsbehörden sind Körperschaf- 126 km²) sowohl im Bereich ihrer Kompetenzen ten des öffentlichen Rechts, besitzen Rechts- als auch der territorialen Größe gegeben. persönlichkeit und arbeiten auf eigene Rech- Auch in der Statistik ist eine gewisse Vergleich- nung und Verantwortung. barkeit durch die NUTS- und LAU-Regionen • Das Recht auf Selbstverwaltung wird durch ver- gegeben, z.B. bei den NUTS-2-Regionen, die in fassungsrechtliche Bestimmungen garantiert Deutschland die 16 Bundesländer (davon 3 Stadt- und geschützt. staaten) bzw. Teilräume derselben in den bevöl- • Alle Gebietskörperschaften arbeiten inner- kerungsreichen Bundesländern (z.B. Sachsen) halb der Grenzen des Verfassungsrechts und sowie in Polen die 16 Wojewodschaften umfas- der entsprechenden Gesetze. sen, wobei die Wojewodschaft Masowien seit • Die Rechtsaufsicht gilt für alle Gebietskörper- 2018 in zwei NUTS-2-Regionen unterteilt ist, die schaften der Selbstverwaltung. eine mit der Hauptstadt Warschau und ihrem • Es gilt die Teilung in Legislativ- und Exekutiv- Umland, die andere mit den äußeren Bereichen organe. der Wojewodschaft. • Die Legislativorgane erhalten ihre Legitimation von der örtlichen Gemeinschaft mittels allge- Die Klassifikation der Gebietseinheiten für die meiner Wahlen. Statistik (Nomenclature des Unités territoriales statistiques – NUTS) und die Örtlichen Verwal- Trotz der vielen Unterschiede zwischen dem uni- tungseinheiten (Local Administrative Units – LAU) tarischen und dem föderalen System ist eine sind eine geografische Systematik, nach der das gewisse Kompatibilität zwischen Bundesländern, Gebiet der EU in vier Hierarchiestufen eingeteilt Wojewodschaften (jeweils 16 an der Zahl), Kreisen wird. Diese Einteilung ermöglicht den grenz- bzw. kreisfreien Städten (402 in Deutschland, überschreitenden statistischen Vergleich von davon 107 kreisfreie Städte; 379 in Polen, davon EU-Regionen. 65 kreisfreie Städte) und Gemeinden (in Deutsch- land 11.014 Kommunen mit einer durchschnitt- Weiterführende aktuelle Informa- tionen zu NUTS und LAU finden Sie bei Eurostat: https://ec.europa.eu/eurostat/de/ web/nuts/background und https://ec.europa.eu/eurostat/de/ web/nuts/national-structures-eu

Abb./Rys. 17: Stadtverwaltung in Guben/Urząd Miasta Guben

26 cechy Wspólne systemóW samOrząDOWeJ I kraJOWeJ aDmInIstracJI

Następujące wpólne cechy istnieją: Istnieje również możliwość statystycznego porów- • Organy administracji samorządowej są nania regionów NUTS i LAU, na przykład w regio- korporacjami prawa publicznego, posiadają nach NUTS 2, które w Niemczech obejmują 16 osobowość prawną i działają na własny krajów związkowych (w tym 3 kraje związkowe - rachunek i odpowiedzialność. miasta) lub ich podobszary w gęsto zaludnionych • Prawo do samorządności zagwarantowane krajach związkowych (np. w Saksonii), a w Polsce i chronione jest zapisami konstytucyjnymi. 16 województw, z których województwo mazo- • Wszystkie podmioty samorządowe działają wieckie zostało podzielone od 2018 r. na dwa w obrębie granic wyznaczonych prawem regiony NUTS 2, jeden z miastem stołecznym konstytucyjnym i właściwymi ustawami. Warszawa i okolicą, drugi z zewnętrznym obsza- • Wobec wszystkich podmiotów samorządu rem województwa. lokalnego stosowany jest prawny nadzór. Klasyfikacja jednostek terytorialnych (Nomen- • Stosowuje się podział na organy przedstawi- clature des Unités territoriales statistiques - cielskie i wykonawcze. NUTS) oraz lokalne jednostki administracyjne • Organy przedstawicielskie posiadają legityma- (Local Administrative Units – LAU) stanowią klasy- cje nadane w powszechnych wyborach przez fikację geograficzną, zgodnie z którą terytorium społeczności lokalne. UE jest podzielone na cztery poziomy hierar- Pomimo wielu różnic między systemem unitar- chiczne. Klasyfikacja ta umożliwia transgraniczne nym i federalnym występuje pewna zgodność porównywanie regionów UE. zarówno pod względem kompetencji, jak i wiel- na temat NUTS i LAU kości obszaru krajów związkowych i województw Dalsze aktualne informacje można znaleźć na stronie Eurostat: (w obu przypadkach ich liczba wynosi 16), powia- tów oraz miast na prawie powiatu (402 w Niem- https://ec.europa.eu/eurostat/web/nuts/back- czech, z czego 107 to miasta na prawie powiatu; ground 379 w Polsce, w tym 65 miast na prawie powiatu) oraz gmin (w Niemczech 11 014 gmin o średniej i powierzchni 32 km2; w Polsce 2477 gmin o prze- https://ec.europa.eu/eurostat/web/nuts/natio- ciętnej powierzchni 126 km2). nal-structures-eu

Abb./Rys. 18: Marschallamt der Wojewodschaft Lubuskie in Zielona Góra/ Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego w Zielonej Górze

27 BunDespOlIzeI – BunDesrepuBlIk DeutschlanD

ÜBersIcht ÜBer DIe BehörDen unD gaben wahr, die im Gesetz über die Bundespoli- OrGanIsatIOnen mIt sIcherheIts- zei, aber auch in zahlreichen anderen Rechts- aufGaBen In DeutschlanD unD pOlen vorschriften, wie beispielsweise im Aufenthalts- Behörden und Organisationen mit Sicherheits- gesetz, im Asylgesetz und im Luftsicherheitsge- aufgaben (kurz BOS) sind staatliche Einrich- setz geregelt sind. tungen und andere Organisationen, die mit Bis zum 30. Juni 2005 trug die Bundespolizei die sicherheitsrelevanten Aufgaben im Inneren Bezeichnung Bundesgrenzschutz (BGS). Der Name betraut sind, d.h. dem Schutz der Bevölkerung ergab sich aus der früheren Hauptaufgabe, dem vor Gefahren dienen. Schutz der Bundesgrenzen. Im Rahmen des Zu ihnen zählen insbesondere die nachfolgend Schengener Abkommens und mit der deutschen im Detail betrachteten Behörden und Organisatio- Wiedervereinigung im Jahre 1990 änderte sich nen in den Bereichen innere Sicherheit (Polizei, das Einsatzspektrum des BGS grundlegend, incl. Bundespolizei und Grenzschutz, Zoll- und grenzpolizeiliche Aufgaben gingen stark zurück, Finanzverwaltung) und nicht-polizeiliche Gefah- bahnpolizeiliche und Flughafensicherungsauf- renabwehr (Feuerwehr, incl. staatlicher bzw. gaben kamen hinzu. Berufsfeuerwehr und freiwilliger Feuerwehr). Die Bundespolizei verfügt über 42.500 Mitar- Ein besonderes Augenmerk wird dabei den beiter, davon sind 35.270 Polizeivollzugsbeamte bereits bestehenden Strukturen und Erfahrungen und 7.000 Verwaltungsbeamte bzw. Angestellte der grenzübergreifenden Zusammenarbeit von und gliedert sich in folgende Bereiche: Behörden und Organisationen mit Sicherheits- • Bahnpolizei aufgaben an der deutsch-polnischen Grenze • Grenzpolizei gewidmet. Dies betrifft auch Kooperationen, an • Luftsicherheit denen Einrichtungen beteiligt sind, die nachfolgend • Bundesbereitschaftspolizei nicht im Detail vorgestellt werden, wie z.B. die Aufgaben Bundesanstalt Technisches Hilfswerk (THW). Die Aufgaben und Befugnisse der Bundespolizei DIe BunDespOlIzeI sind im Bundespolizeigesetz (BPolG) geregelt. Die Bundespolizei (BPOL) ist eine Polizei des Die Bundespolizei arbeitet im Bereich der Gefah- Bundes und gehört zum Geschäftsbereich des renabwehr, der Strafverfolgung und nimmt Auf- Bundesministeriums des Innern, für Bau und gaben der Vollzugshilfe für andere Behörden Heimat (BMI). Im Sicherheitssystem des Bundes wahr. Die Aufgaben der Bundespolizei sind auf- nimmt die Bundespolizei sonderpolizeiliche Auf- grund des Föderalismus und der Polizeihoheit der Länder auf spezielle Aufgaben begrenzt. Ein wichtiges Betätigungsfeld der Bundespolizei ist die Bekämpfung der organisierten oder über- örtlich tätigen Kriminalität im Schleusungswe- sen (Verstöße gegen § 96, § 97 AufenthG) durch die sogenannte Bundespolizeiinspektion Krimi- nalitätsbekämpfung (BPOLI KB).

Abb./Rys. 19: Hinweisschilder an Dienststellen der Bundes- und Landespolizei/Oznakowania przy ko- misariatach policji federalnej i krajowej

28 pOlIcJa feDeralna (BunDespOlIzeI) przeGląD OrGanIzacJI Oraz służB pOlIcJa feDeralna BezpIeczeństWa I pOrząDku puBlIcz- Policja Federalna (BPOL) jest Policją Federacji neGO W pOlsce I nIemczech i należy do zakresu działań Federalnego Mini- Służby i organizacje bezpieczeństwa i porządku sterstwa Spraw Wewnętrznych, Budownictwa publicznego to instytucje państwowe i inne i Ojczyzny (BMI). W federalnym systemie bezpie- organizacje, którym powierzono zadania zwią- czeństwa Policja Federalna wykonuje specjalne zane z bezpieczeństwem wewnętrznym pań- zadania, które są uregulowane w federalnym stwa, tzn. służą do ochrony ludności przed prawie policyjnym, a także w wielu innych prze- zagrożeniami. pisach prawnych, takich jak prawo pobytu, prawo azylowe i prawo bezpieczeństwa lotniczego. Zaliczają się do nich w szczególności władze i organizacje w obszarach bezpieczeństwa wewnętrz- Do 30 czerwca 2005r. Policja Federalna nosiła nego (Policja, w tym Policja Federalna i Straż Gra- oznaczenie Federalna Straż Graniczna (BGS). niczna, administracja celna i finansowa) oraz Nazwa pochodzi od dawnego, głównego zada- bezpieczeństwa pozapolicyjnego (Straż Pożarna nia, jakim jest ochrona granic federalnych. państwowa lub zawodowa oraz Ochotnicza Straż W ramach układu z Schengen i po zjednoczeniu Pożarna), które omówiono szczegółowo poniżej. Niemiec w 1990 r. zakres działalności BGS zasadniczo się zmienił, zadania Policji Granicznej dot. Szczególna uwaga zostanie poświęcona istnieją- granic gwałtownie się zmniejszyły, dodano jed- cym strukturom i doświadczeniom we współpra- nak zadania dot. bezpieczeństwa kolei i portów cy transgranicznej pomiędzy służbami i organiza- lotniczych. cjami bezpieczeństwa i porządku publicznego na granicy polsko-niemieckiej. Dotyczy to również Policja Federalna liczy 42 500 pracowników, współpracy z udziałem instytucji, które nie zosta- z których 35 270 to funkcjonariusze organów ściga- ły szczegółowo niżej przedstawione, np. Federal- nia, a 7 000 to urzędnicy lub pracownicy admini- na Agencja ds. Pomocy Technicznej (THW). stracyjni, którzy dzielą się na następujące obszary: • Policja Kolejowa • Straż Graniczna • Bezpieczeństwo Lotnicze • Federalna Policja Prewencyjna Zadania Zadania i uprawnienia Policji Federalnej reguluje Ustawa o Policji Federalnej (BPolG). Policja Federalna działa w obszarach bezpieczeń- stwa, egzekwowania prawa i pomocy egzekucyj- nej dla innych organów. Jej zadania są ograniczone do konkretnych zadań ze względu na federalizm i suwerenność policji w krajach związkowych. Ważnym polem działania Policji Federalnej jest walka z przestępczością zorganizowaną lub przestępczością ponadlokalną związaną z przemytem (naruszenia § 96, § 97 Aufen- thG), przez tzw. Inspekcję Policji Federalnej związanej z przeciwdziałaniem przestępczo- Abb./Rys 20: Struktur und Standorte der Bundespolizei/ Struktura i lokalizacje Policji Federalnej ści (BPOLI KB).

29 Bundespolizei – BundesrepuBlik deutschland

BunDespOlIzeIpräsIDIum Die deutsch-polnische Grenze hat eine Gesamt- Das Bundespolizeipräsidium ist eine Bundesober- länge von ca. 460,4 km. Davon liegen 50 km an behörde mit Hauptsitz in Potsdam, die dem BMI Land, 389,8 km in Flüssen und Kanälen und ca. unmittelbar nachgeordnet ist. Es übt die Dienst- 30 km in übrigen Gewässern. Auf die branden- und Fachaufsicht über die restliche Bundespolizei burgisch-polnische Grenze entfallen davon ca. aus und ist auch für die polizeilich-strategische 264 km in Gewässern und ca. 15 km an Land. Steuerung zuständig. Es wird vom Präsidenten DIrektIOn BunDesBereItschaftspOlIzeI des Bundespolizeipräsidiums und seinen Vize- Die Direktion Bundesbereitschaftspolizei (BPOLD präsidenten geleitet. BP) mit Sitz in Fuldatal/Vellmar (Hessen) ist ver- BunDespOlIzeIakaDemIe antwortlich für die Bereitschaftspolizeiverbände Die Bundespolizeiakademie (BPOLAK) in Lübeck ist des Bundes (Bundesbereitschaftspolizei) und die zentrale Aus- und Fortbildungsstätte des mitt- dem Bundespolizeipräsidium unmittelbar nach- leren, gehobenen und höheren Polizeivollzugs- geordnet. Sie ist die personalstärkste Direktion dienstes in der Bundespolizei sowie für die weitere der Bundespolizei. Die Bundesbereitschaftspolizei fachspezifische Fortbildung. besteht aus zehn Einsatzabteilungen. Sie verfügt über fast 6.200 Mitarbeiter, davon ca. 5.100 Der Bundespolizeiakademie sind Aus- und Fortbil- Polizeivollzugsbeamte. dungszentren (BPOLAFZ), Diensthundeschulen, die Bundespolizeisportschule Bad Endorf (Winter- DIrektIOn 11 sportarten) und die Bundespolizeisportschule Kien- Die Bundespolizeidirektion 11 (Abkürzung: baum (Sommersportarten) sowie das Bundespolizei- BPOLD 11) hat ihren Sitz in Berlin. In ihr sind die trainingszentrum zugeordnet. folgenden Spezialkräfte einer zentralen Führungs- und Einsatzstruktur unterstellt: BunDespOlIzeIDIrektIOnen • GSG 9 der Bundespolizei Die elf dem Bundespolizeipräsidium nachgeord- • Bundespolizei-Fliegergruppe neten Bundespolizeidirektionen (BPOLD) haben • Polizeiliche Schutzaufgaben Ausland der als Unterbehörden ihre Dienstsitze u.a. in Berlin, Bundespolizei Pirna und am Flughafen Frankfurt/Main. • Besondere Schutzaufgaben Luftverkehr der Die Zuständigkeitsgrenzen der einzelnen Direktio- Bundespolizei nen sind dabei in der Regel deckungsgleich mit • Einsatz- und Ermittlungsunterstützung der den Grenzen der Länder und ergeben sich aus der Bundespolizei Bundespolizeizuständigkeitsverordnung (BPolZV). Darüber hinaus wurde die Fachverantwortung Ihnen sind die Bundespolizeiinspektionen (BPOLI) für die Entschärfungsdienste der Bundespolizei, und diesen wiederum die Bundespolizeireviere der Bundespolizeidirektion 11 übertragen. (BPOLR) nachgeordnet. Jeder Bundespolizei- direktion ist zudem jeweils eine Mobile Kontroll- und Überwachungseinheit (MKÜ) angegliedert. Der Bundespolizeidirektion Berlin (vgl. Karte) sind entlang der brandenburgisch-polnischen Grenze die Bundespolizeiinspektionen Anger- münde, Frankfurt (Oder) und Forst (Lausitz)/ Baršć (Łužyca) nachgeordnet. Letztere verfügt über Bundespolizeireviere in Cottbus/Chóśebuz, Senftenberg/Zły Komorow und Guben.

30 policja federalna (Bundespolizei) prezyDIum pOlIcJI feDeralneJ burskiej. Ta ostatnia inspekcja ma Komendy Poli- (Bundespolizeipräsidium) cji Federalnej w Chociebużu (Cottbus / Chóśebuz), Prezydium Policji Federalnej jest wyższym orga- Senftenberg/Zły Komorow i Guben. nem federalnym z siedzibą w Poczdamie, który Granica polsko-niemiecka ma łączną długość jest bezpośrednio podporządkowany BMI. Spra- około 460,4 km. Z tego 50 km znajduje się na lą- wuje nadzór służbowy i techniczny nad resztą dzie, 389,8 km na rzekach i kanałach i ok. 30 km Policji Federalnej, a także odpowiada za jej kon- na innych wodach. Granica polsko-brandenbur- trolę prawno-strategiczną. Na jej czele stoi Pre- ska ma długość około 264 km na wodzie i około zydent Prezydium Policji Federalnej oraz jego 15 km na lądzie. Wiceprezydent. akaDemIa pOlIcJI feDeralneJ DyrekcJa JeDnOstek specJalnych (Bundespolizeiakademie) pOlIcJI feDeralneJ Akademia Policji Federalnej (BPOLAK) w Lubece (Direktion Bundesbereitschaftspolizei) jest centralnym ośrodkiem szkoleniowym i dosko- Dyrekcja Jednostek Specjalnych Policji Federalnej nalącym dla służb policyjnych średniego i wyż- (skrót: BPOLD BP) z siedzibą w Fuldatal/Vellmar szego szczebla oraz do dalszego szkolenia specja- (Hesja) odpowiada za Jednostki Federalnej Policji listycznego. Prewencyjnej. Jest to najpotężniejsza Dyrekcja Policji Federalnej. Federalna Policja Prewencyjna Akademia Policji Federalnej posiada ośrodki składa się z dziesięciu działów operacyjnych. Ma szkoleniowe i doskonalenia zawodowego (BPO- prawie 6 200 pracowników, w tym około 5 100 LAFZ), szkoły psów, Szkołę Sportową Policji Fede- funkcjonariuszy organów ścigania. ralnej Bad Endorf (sporty zimowe) i Szkołę Spor- tową Policji Federalnej Kienbaum (sporty letnie), DyrekcJa 11 (direktion 11) a także Centrum Szkolenia Policji Federalnej. Dyrekcja Policji Federalnej 11 (skrót: BPOLD 11) ma siedzibę w Berlinie. Następujące siły specjalne DyrekcJe OkrĘGOWe pOlIcJI feDeralneJ w niej zawarte podlegają Centralnej Strukturze (Bundespolizeidirektionen) Zarządzania i Operacyjnej: Jedenastu Dyrektorów Policji Federalnej (BPOLD) • GSG 9 Policji Federalnej podległych Prezydium Policji Federalnej, posiada • Grupa Lotnicza Policji Federalnej swoje biura między innymi w Berlinie, Pirnie i na • policyjne zadania Policji Federalnej związane lotnisku we Frankfurcie nad Menem. z ochroną za granicą Granice odpowiedzialności poszczególnych Dy- • zadania specjalne Policji Federalnej związane rekcji są zwykle zgodne z granicami krajów związ- z ochroną ruchu lotniczego kowych i wynikają z Federalnego Rozporządzenia • wsparcie operacji i dochodzeń ze strony w Sprawie Odpowiedzialności Policji (BPolZV). Są Policji Federalnej im podporządkowane Inspekcje Policji Federal- Ponadto specjalistyczna odpowiedzialność Policji nej (BPOLI), a tym z kolei podlegają Komisariaty Federalnej za usługi związane z rozbrojeniem Policji Federalnej (BPOLR). Każda Dyrekcja Policji została przeniesiona na Dyrekcję Policji Fede- Federalnej jest również powiązana z Mobilną ralnej 11. Jednostką Kontroli i Monitorowania (MKÜ). Inspekcje Policji Federalnej w Berlinie (patrz mapa) są podporządkowane Inspekcjom Policji Federalnej w Angermünde, Frankfurcie nad Odrą oraz w Forst (Lausitz)/Baršć (Łužyca), roz- mieszczonym wzdłuż granicy polsko-branden-

31 Grenzschutz Der repuBlIk pOlen

Der Grenzschutz stellt einen Teil der Sicherheits- aufGaBen unD BefuGnIsse struktur der Republik Polen dar. Er wurde durch Die Aufgaben und Befugnisse des Grenzschutzes das Gesetz vom 12. Oktober 1990 ins Leben sind im Gesetz vom 12. Oktober 1990 über den gerufen und begann seine Tätigkeit am 16. Mai Grenzschutz geregelt. Sie betreffen alle Maß- 1991. Der Grenzschutz ist eine einheitliche, uni- nahmen zum Schutz der Staatsgrenze zu Wasser, formierte und bewaffnete Behörde, deren Auf- zu Lande und in der Luft. gabe der Schutz der Staatsgrenze, die Kontrolle des grenzüberschreitenden Verkehrs und die Darüber hinaus unterstützt der polnische Grenz- Vorbeugung und Bekämpfung illegaler Migration schutz – genau wie die deutsche Bundespolizei ist. Es ist eine Strafverfolgungsbehörde. Über – personell und materiell die internationalen die Behörde wacht der für innere Angelegen- Polizeimissionen der UNO, OSZE und der Europä- heiten zuständige Minister. ischen Union, ist Partner der Europäischen Grenz- schutzagentur FRONTEX und beteiligt sich an Nach Angaben der Hauptkommandantur des regionalen grenzüberschreitenden Kooperati- Grenzschutzes (2014) sind derzeit insgesamt onsformen (Kontaktpunkte für den polizeilichen 14.340 Bedienstete und 4.292 Zivilangestellte Informationsaustausch) zu den Nachbarstaaten (zusammen 17.822 Personen) beim Grenzschutz des Landes. beschäftigt. Unter den 14.340 Bediensteten gibt es 10.938 Männer und 3.402 Frauen (Frauenquote von 24 %). Der Grenzschutz bewacht die Grenze zu Lande auf 3.511 km und bedient 72 Grenzüber- gänge, darunter 20 Grenzübergänge an Flughäfen, 19 Straßengrenzübergänge, 14 Bahngrenzüber- gänge, einen Flussgrenzübergang zu Belarus (Weißrussland) und 18 Seegrenzübergänge. struktur Die Struktur des Grenzschutzes spiegelt das gesamte Aufgabenspektrum dieser Behörde wieder. Der Hauptkommandant als eine zentrale Regierungsverwaltungsbehörde ist dem für innere Angelegenheiten zuständigen Minister unterstellt. Die lokalen Organe des Grenzschut- Abb./Rys 21: Logo des Grenz- zes, die der Hauptkommandantur unterstellt schutzes der Republik Polen/ sind, bilden 9 Grenzschutzabteilungen, darunter Logo Straży Granicznej RP die Grenzschutzabteilung „Oder“ in Krosno Odrzańskie. Die Struktur der Grenzschutzabteilungen umfasst Grenzschutzdienststellen und Grenzschutzdi- visionen. Letztere gibt es nur bei der Grenz- schutzabteilung „See“ in Danzig. ausBIlDunGszentren Es gibt zentrale Schulungszentren des Grenz- schutzes in Koszalin und Kętrzyn sowie ein Zent- rum für Fachspezifische Ausbildung des Grenz- schutzes in Lubań.

32 straż GranIczna

Straż Graniczna stanowi część struktury bezpie- zaDanIa I upraWnIenIa czeństwa Rzeczpospolitej Polskiej. Została po- Zadania i uprawnienia Straży Granicznej uregu- wołana do życia Ustawą z dn. 12. października lowane są w Ustawie z dn. 12 października 1990 1990 r. i rozpoczęła działanie w dn. 16. maja o Straży Granicznej. Dotyczą wszystkich zadań w 1991 r. Straż Graniczna jest jednolitą, umundu- celu ochrony granicy państwowej na wodzie rowaną i uzbrojoną formacją, której zadaniem i lądzie oraz w przestrzeni powietrznej. jest ochrona granicy państwowej, kontrola ruchu transgranicznego oraz zapobieganie i zwalczanie Ponadto polska Straż Graniczna – dokładnie tak nielegalnej migracji. Jest ona organem ścigania jak niemiecka Policja Federalna – wspiera perso- karnego. Nad formacją czuwa minister odpowie- nalnie i materialnie międzynarodowe misje poli- dzialny za sprawy wewnętrzne. cyjne ONZ, OBWE i Unii Europejskiej, jest partne- rem Europejskiej Agencji Straży Granicznej Według danych Komendy Głównej Straży Gra- FRONTEX i bierze udział w regionalnych trans- nicznej (2014) obecnie zatrudnionych w Straży granicznych formach kooperacji (centra współ- Granicznej jest łącznie 14 340 funkcjonariuszy pracy w celu wymiany informacji policyjnych) i 4 292 pracowników cywilnych (łącznie 17 822 z państwami sąsiadującymi kraju. osób). Wśród 14 340 funkcjonariuszy jest 10 938 mężczyzn i 3 402 kobiety (udział kobiet to 24%). Straż Graniczna strzeże granicy lądowej na 3 511 km i obsługuje 72 przejścia graniczne, w tym 20 przejść na lotniskach, 19 drogowych przejść granicznych, 14 kolejowych, jedno wodne przej- ście (z Białorusią) i 18 przejść morskich. struktura Struktura Straży Granicznej odzwierciedla całe spektrum zadań tej formacji. Komendant główny jako centralny urząd administracji rządowej podlega ministrowi odpowiedzialnemu za sprawy wewnętrzne. Lokalne jednostki Straży Granicz- nej, które podlegają komendzie głównej, tworzą 9 oddziałów Straży Granicznej, m.in. Nadodrzań- ski Oddział Straży Granicznej z siedzibą w Krośnie Odrzańskim. Struktura oddziałów Straży Granicznej zawiera placówki Straży Granicznej oraz dywizjony Straży Granicznej. Ostatnie istnieją tylko w przypadku Morskiego Oddziału Straży Granicznej z siedzibą w Gdyni. centra kształcenIa Centra szkolenia Straży Granicznej istnieją w Ko- szalinie i Kętrzynie oraz Ośrodek Szkoleń Specja- listycznych Straży Granicznej w Lubaniu.

33 pOlIzeI Des lanDes BranDenBurG

Die Polizei des Landes Bran- Polizeipräsident Polizeivizepräsident Gesamt- denburg ist die zusam- Prezydent Policji Wiceprezydent Policji personalrat Łączna rada menfassende Bezeichnung przedstawicieli für die Gesamtheit aller Leistungsbereiche Behördenstab pracowników Obszary działalności Sztab administracjyjny służby cywilnej Polizeibehörden und -ein- Beauftragte richtungen des Landes Pełnomocnicy Polizeidirektion Nord Polizeidirektion Ost Polizeidirektion Süd Polizeidirektion West Brandenburg im Geschäfts- Dyrekcja Okręgowa Dyrekcja Okręgowa Dyrekcja Okręgowa Dyrekcja Okręgowa Schwer- Policji Północ Policji Wschód Policji Południe Policji Zachód behinderten- bereich des Ministeriums vertretung Reprezentacja des Innern und für Kom- osób z ciężką Landeskriminalamt (LKA) Direktion Besondere Dienste niepełno- munales des Landes Bran- Krajowy Urząd Kryminalny Dyrekcja Służby Specjalne sprawnością denburg. Dazu gehören: • das Polizeipräsidium (PP), • die Fachhochschule der Abb./Rys. 22: Organisationsschema der Polizei Brandenburg/Schemat organi- Polizei (FHPol) und zacyjny Policji Brandenburgii • der Zentraldienst der Polizei (ZDPol). präsidiums etwa 400.000 Notrufeinsätze reali- aufGaBen siert. Im Jahr 2016 hatte die Polizei des Landes Die Polizei des Landes Brandenburg hat als Exe- Brandenburg 185.831 Straftaten zu bearbeiten, kutivorgan u.a. Aufgaben der Gefahrenabwehr, davon konnten 53 % (PKS 2016) aufgeklärt werden. der vorbeugenden Bekämpfung von Straftaten Darüber hinaus waren 82.407 Verkehrsunfälle und der Verfolgung von Straftaten und Ord- mit 11.282 Verletzten und 121 Getöteten zu nungswidrigkeiten. bearbeiten. Die rechtliche Grundlage gefahrenabwehrenden Spezialeinheiten, Bereitschaftspolizei polizeilichen Handelns bildet das Gesetz über und Hubschrauberstaffel die Aufgaben, Befugnisse, Organisation und Die Direktion Besondere Dienste (DBD) setzt Zuständigkeit der Polizei im Land Brandenburg sich aus dem Führungsdienst der DBD, der (Brandenburgisches Polizeigesetz – BbgPolG vom Bereitschaftspolizeiabteilung (BPA), der Abtei- 19. März 1996, mit letzter Änderung vom lung Spezialeinheiten/Spezialkräfte (SE/SK) und 25.01.2016). der Polizeihubschrauberstaffel (PHuSt) zusammen und strukturiert sich an fünf Standorten im Neben der Beschreibung der polizeilichen Auf- Land Brandenburg. gaben werden im Gesetz die Befugnisse der Polizei im Bereich der Gefahrenabwehr geregelt. Die besonders ausgebildeten und speziell ausge- Zur zwangsweisen Durchsetzung polizeilicher statteten geschlossenen Einheiten und Kräfte Maßnahmen kann die Polizei Zwangsmittel sind vorwiegend zur Unterstützung bei besonde- einsetzen. ren Einsatzlagen vorgesehen. Beispielhaft sind das Großveranstaltungen, Demonstrationen, pOlIzeIpräsIDIum Staatsbesuche, Katastrophenereignisse. Die Ein- Das Polizeipräsidium mit Sitz in Potsdam umfasste sätze erfolgen auf Anforderung im eigenen Land laut Haushaltsplan 2017/2018 7.177 Mitarbeiter. und darüber hinaus im gesamten Bundesgebiet. Ab dem 01.01.2018 sind 7.220 Stellen für das Polizeipräsidium ausgewiesen. Untergliedert ist das Präsidium in vier Flächendirektionen mit 16 Polizeiinspektionen, das Landeskriminalamt und die Direktion Besondere Dienste. Im Jahr werden durch das Einsatz- und Lagezentrum des Polizei-

34 pOlIcJa kraJu zWIązkOWeGO BranDenBurGIa

Policja kraju związkowego Bran- denburgia jest pojęciem nadrzęd- nym dla wszystkich organów i instytucji policyjnych kraju związkowego Brandenburgia w zakresie działań Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Komunal- nych kraju związkowego Branden- burgia. Należą tu: • Prezydium Policji (PP) • Wyższa Zawodowa Szkoła Policji (FHPol) oraz • Centralna Służba Policji (ZDPol) zaDanIa Policja kraju związkowego Bran- denburgia ma jako organ wykonawczy m.in. zadania ochrony przed zagrożeniami, zapobiegania przestępstwom oraz ścigania przestępstw i wykroczeń. Abb./Rys. 23: Die vier Polizeidirektionen des Landes Brandenburg/ Cztery dyrekcje okręgowe policji kraju związkowego Brandenburgia Podstawę prawną dla działania policji w zakresie ochrony przed zagrożeniami tworzy Ustawa o zadaniach, związkowego Brandenburgia prowadziła 185 831 uprawnieniach, organizacji i kompetencji policji przestępstw, z tego 53% (PKS 2016) zostało wy- kraju związkowego Brandenburgia (Ustawa o po- krytych. Ponadto prowadzono sprawy 82 407 licji Brandenburgii – BbgPolG z dn. 19. marca wypadków drogowych z 11 282 rannych i 121 1996 r., z ostatnią zmianą z dn. 25.01.2016 r.) zabitych. Poza opisem zadań dla policji w ustawie uregulo- Jednostka specjalna, oddziały prewencji wane są przysługujące policji uprawnienia w za- i eskadra śmigłowców kresie ochrony przed zagrożeniami. Do przymu- Dyrekcja Służby Specjalne (DBD) składa się ze sowego przeprowadzenia działań policyjnych służby dowodzenia DBD, oddziałów prewencji policja może użyć środków przymusu. (BPA), wydziału jednostki specjalne/siły specjalne (SE/SK) i policyjnej eskadry śmigłowców prezyDIum pOlIcJI (PhuSt), a rozlokowana jest w pięciu miejscach w Prezydium Policji z siedzibą w Poczdamie zatrud- kraju związkowym Brandenburgia. niało zgodnie z planem budżetowym 2017/2018 7 177 pracowników. Od dn. 01.01.2018 r. wyka- Te specjalnie wyszkolone i wyposażone jednost- zanych jest 7 220 stanowisk dla Prezydium Policji. ki i siły zwarte są przewidziane przede wszystkim Prezydium Policji dzieli się na 4 dyrekcje tereno- do wsparcia w działaniach szczególnych. Przykła- we z 16 Inspekcjami Policji, Krajowym Urzędem dem mogą być tutaj imprezy masowe, demon- Kryminalnym i Dyrekcją Służby Specjalne. Rocz- stracje, wizyty państwowe, katastrofy. Działania nie Centrum Działań i Sytuacji Prezydium Policji odbywją się na zapotrzebowanie we własnym realizuje ok. 400 000 działań wynikających z te- landzie, a ponadto na obszarze całej Republiki lefonów alarmowych. W r. 2016 policja kraju Federalnej.

35 polizei des landes BrandenBurg lanDeskrImInalamt aufGaBen unD zustänDIGkeIten Der Das Landeskriminalamt (LKA) ist die kriminalpoli- WasserschutzpOlIzeI zeiliche Zentralstelle des Landes. Das Land Brandenburg ist das wasserreichste Bundesland. Zentrale Aufgabe der Wasser- Hier werden sowohl umfangreiche Servicefunkti- schutzpolizei ist der schifffahrtspolizeiliche Voll- onen für die Polizei des gesamten Landes wahrge- zug auf allen schiffbaren Wasserstraßen im Land nommen (z.B. im Bereich der Kriminaltechnik) als Brandenburg. auch eigene Ermittlungsverfahren bearbeitet. Im Rahmen der Zentralstellenfunktion werden Lage- Darüber hinaus leistet die Wasserschutzpolizei bilder zu verschiedenen Delikts- und Phänomen- Amtshilfe für andere Behörden und unterstützt bereichen erarbeitet sowie landesweite statisti- Feuerwehren, Rettungsdienste sowie Einrich- sche Daten zur Verfügung gestellt und analysiert. tungen des Katastrophenschutzes. Das Landeskriminalamt ist dem Polizeipräsidium zentralDIenst Der pOlIzeI unterstellt und gliedert sich in vier Abteilungen Der Zentraldienst der Polizei (ZDPol) ist die zentrale mit insgesamt 14 Dezernaten. Dienstleistungs- und Serviceeinrichtung für die Polizei mit dem Hauptsitz in Zossen, OT Wünsdorf. Er ist dem Ministerium des Innern und für Kom- munales des Landes Brandenburg unterstellt und somit dem Polizeipräsidium gleichgestellt. Sowohl der ZDPol als auch die Fachhochschule sind Dienstleister für das Polizeipräsidium. fachhOchschule Der pOlIzeI Des lan- Des BranDenBurG Die Fachhochschule der Polizei des Landes Bran- denburg (FHPol) führt die Polizeiausbildung für den mittleren und gehobenen Polizeivollzugs- Abb./Rys. 24: Polizeidirektion Süd in Cottbus/Chó- dienst in Oranienburg durch. Das erste Jahr des śebuz/Dyrekcja Okręgowa Policji Południe Studiums für den höheren Dienst wird gemein- w Chociebużu sam für die Branden- burger und die Berliner Sitz der Polizeidirektion Süd Schönefeld Polizei in Oranienburg in Cottbus/Chóśebuz Siedziba Dyrekcji Okręgowej durchgeführt. Königs Policji Południe w Chociebużu Wusterhausen Sitz einer Polizeiinspektion Siedziba Inspekcji Policji LDS CB-SPN: Cottbus/Spree-Neiße, Lübben/ Guben EE: Elbe-Elster, LDS: Dahme-Spreewald, Lübbenau/ OSL: Oberspreewald-Lausitz; BBI: Schönefeld Lubin Lubnjow CB-SPN Forst Polizeirevier (Lausitz)/ Komisariat Policji Berstetal Baršć (Łužyca) Standorte der Kriminalpolizei Calau/ Cottbus/ Herzberg Kalawa Placówki Policji Kryminalnej Finsterwalde Chóśebuz Senftenberg Standorte der Wasserschutzpolizei Zły Komorow Placówki Policji Wodnej EE Spremberg/ Elsterwerda OSL Grodk Standort der Autobahnpolizei Lauch- Placówka Policji Autostradowej hammer

Abb./Rys. 25: Polizeiinspektionen und Reviere der Polizeidirektion Süd/Inspekcje i komisariaty Dyrekcji Okręgowej Policji Południe

36 policja kraju związkowego BrandenBurgia kraJOWy urząD krymInalny dzibą główną w Zossen, OT Wünsdorf. Jest ona (landeskriminalamt) podporządkowana ministerstwu spraw wewnętrz- Krajowy Urząd Kryminalny (LKA) jest kryminalno- nych i komunalnych kraju związkowego Bran- -policyjną centralą landu. denburgia i w ten sposób postawiona na równi z Prezydium Policji. Zarówno ZDPol jak i Wyższa Wykonywane są tutaj zarówno liczne usługi na Zawodowa Szkoła Policji są usługodawcami dla rzecz policji całego landu (np. w zakresie techniki Prezydium Policji. kryminalistycznej), jak również prowadzone wła- sne sprawy dochodzeniowe. W ramach pełnionej Wyższa zaWODOWa szkOła pOlIcJI funkcji jednostki centralnej gromadzone są dane kraJu zWIązkOWeGO BranDenBurGIa na temat sytuacji w zakresie różnych zjawisk Wyższa Zawodowa Szkoła Policji kraju związko- przestępczych oraz przekazywane do dyspozycji wego Brandenburgia (FHPol) przeprowadza i analizowane dane statystyczne z całego landu. kształcenie policyjne dla służby podoficerskiej oraz oficerów młodszych w Oranienburgu. Krajowy Urząd Kryminalny podporządkowany Pierwszy rok studiów dla służby oficerów star- jest Prezydium Policji i dzieli sie na cztery departa- szych przeprowadzany jest wspólnie dla policji menty oraz 14 biur. brandenburskiej i berlińskiej w Oranienburgu. zaDanIa I kOmpetencJe pOlIcJI WODneJ Kraj związkowy Brandenburgia jest najbogatszym w wodę landem. Centralnym zadaniem policji wodnej jest egzekwowanie prawa w zakresie poli- cyjno-wodnym na wszystkich żeglownych drogach wodnych w kraju związkowym Brandenburgia. Ponadto policja wodna udziela pomocy prawnej świadczonej przez organy administracyjne innym urzędom i wspiera straż pożarną, służby ratunkowe oraz jednostki ochrony przed katastrofami. centralna służBa pOlIcJI (zentraldienst der polizei) Centralna Służba Policji (ZDPol) jest centralną instytucją usługową i serwisową dla policji z sie-

Abb./Rys. 26: Die Landespolizei Brandenburg im Einsatz/Policja kraju związkowego Brandenburgia w akcji

37 pOlIzeI In pOlen unD In Der WOJeWODschaft luBuskIe

Die Polizei ist eine uniformierte und bewaffnete struktur Der pOlIzeI Formation im Dienste der Gesellschaft zum Schutz Die Polizei besteht aus folgenden Diensten: der Bürger und zur Aufrechterhaltung der Sicher- • Kriminaldienst, heit und öffentlichen Ordnung. Sie ist Strafverfol- • Ermittlungsdienst, gungsbehörde und wurde kraft des Gesetzes über • schutzpolizeilichem Dienst, die Polizei vom 6. April 1990 geschaffen. Die • Unterstützungsdienst (im Bereich der Polizei untersteht dem für innere Angelegenheiten Organisation, Logistik und Technik). zuständigen Minister. Vorgesetzter aller Polizei- beamten und der zivilen Mitarbeiter dieser Institu- Die wichtigsten Einrichtungen der Polizei sind: tion ist der Hauptkommandant der Polizei mit Sitz • die Hauptkommandantur der Polizei in Warschau. Ihm unterstehen die 16 Wojewod- (Komenda Główna Policji - KGP), schaftskommandanturen der Polizei, u.a. jene für • das Zentrale Ermittlungsbüro der Polizei Lubuskie in Gorzów Wlkp. (Centralne Biuro Śledcze Policji - CBŚP), • die 16 Wojewodschaftskommandanturen der Die polnische Polizei zählt etwa 100.000 Personen, Polizei (Komendy Wojewódzkie Policji), von denen 58 % in der Schutzpolizei dienen, 34 % • die Hauptstädtische Kommandantur der in der Kriminalpolizei und die übrigen 8 % im Polizei (Komenda Stołeczna Policji), Unterstützungsdienst. • das Zentrale Kriminaltechnische Labor der Polizei, aufGaBen Der pOlIzeI • Polizeischulen, u.a. die Hochschule der Polizei Zu den Aufgaben der Polizei gehören u.a.: in Szczytno. • Schutz von Leben und Gesundheit der Bürger sowie des Eigentums vor rechtswidrigen Angrif- In Polen gab es Ende 2015 insgesamt 399 Polizei- fen auf diese Güter, wachen. • Gewährleistung von Sicherheit und Ordnung, der Ruhe auf öffentlichen Plätzen, im Güter- pOlIzeI In Der WOJeWODschaft luBuskIe und öffentlichem Personenverkehr, im Straßen- Die Polizei in der Wojewodschaft Lubuskie hat verkehr und auf dem Wasser, folgende Einheiten: • Aufklärung und Verfolgung der Täter von Straf- • Wojewodschaftskommandantur der Polizei taten und Ordnungswidrigkeiten, (Komenda Wojewódzka Policji) in Gorzów • Prävention von Straftaten und Ordnungswidrig- Wielkopolski, keiten, Zusammenarbeit mit anderen Institu- • Stadtkommandanturen der Polizei (Komendy tionen in diesem Bereich, Miejskie Policji) in Gorzów Wlkp. und Zielona • Zusammenarbeit mit den Polizeien anderer Góra, Staaten sowie mit Behörden und Institutionen • zehn Kreiskommandanturen der Polizei der Europäischen Union, Erfüllung von Aufga- (Komendy Powiatowe Policji), darunter in ben, die sich aus den Vorschriften der Europä- Krosno Odrzańskie und Żary, ischen Union, aus unterzeichneten internatio- • die selbständige Unterabteilung Prävention nalen Abkommen und Vereinbarungen sowie der Polizei (Samodzielny Pododdział Prewen- gesonderten Vorschriften ergeben. cji Policji) in Gorzów Wielkopolski, • die selbständige Unterabteilung Terrorismus- Bei der Ausübung ihrer dienstlichen Aufgaben bekämpfung der Polizei (Samodzielny verfügt die Polizei über das Recht der Anwen- Pododdział Kontrterrorystyczny Policji) in dung von Zwangsmitteln. Rechtsgrundlage dafür Gorzów Wielkopolski. ist das Gesetz vom 24. Mai 2013 über Mittel des unmittelbaren Zwangs und zur Anwendung von Schusswaffen (Dz.U. 2013 Pos. 628).

38 pOlIcJa W pOlsce I W WOJeWóDztWIe luBuskIm

Policja jest formacją umundurowaną i uzbrojoną, 24 maja 2013r. o środkach przymusu bezpośred- służącą społeczeństwu w celu ochrony bezpie- niego i użyciu broni palnej (Dz.U. 2013 poz. 628). czeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpie- czeństwa i porządku publicznego. Policja jest jed- struktura pOlIcJI nym z organów ścigania. Została utworzona na Policja składa się z następujących rodzajów służb: mocy Ustawy o Policji z dnia 6 kwietnia 1990 • kryminalnej, roku. Policja podlega ministrowi właściwemu do • śledczej, spraw wewnętrznych. Przełożonym wszystkich • spraw wewnętrznych, funkcjonariuszy Policji i pracowników cywilnych • prewencyjnej oraz wspomagającej działal- tej instytucji jest Komendant Główny Policji z sie- ność Policji w zakresie organizacyjnym, dzibą w Warszawie. Podlega mu 16 Wojewódz- logistycznym i technicznym. kich Komend Policji, m.in. ta dla Województwa Głównymi jednostkami policji są: Lubuskiego z siedzibą w Gorzowie Wlkp. • Komenda Główna Policji (KGP), W Polsce Policja liczy ponad 100 000 funkcjona- • Centralne Biuro Śledcze Policji – CBŚP, riuszy i pracowników, z czego 58% w służbie pre- • Komenda Wojewódzka Policji – KWP (16), wencyjnej, 34% w służbie kryminalnej a pozostałe • Komenda Stołeczna Policji – KSP, 8% w służbie wspomagającej. • Centralne Laboratorium Kryminalistyczne, • Szkoły Policyjne, m.in. Wyższa Szkoła Policji zaDanIa pOlIcJI w Szczytnie. Zadania policji obejmują m.in.: Na koniec 2015 r. w Polsce istniało w sumie 399 • ochronę życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed posterunków policji. bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra, pOlIcJa W WOJeWóDztWIe luBuskIm • ochronę bezpieczeństwa i porządku publicz- Policja w województwie lubuskim dysponuje nego, w tym zapewnienie spokoju w miej- następującymi jednostkami: scach publicznych oraz w środkach publiczne- • Komenda Wojewódzka Policji w Gorzowie go transportu i komunikacji publicznej, w ruchu Wielkopolskim, drogowym i na wodach przeznaczonych do • Komendy Miejskie Policji w Gorzowie powszechnego korzystania, Wielkopolskim i Zielonej Górze, • wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz • 10 Komend Powiatowych Policji, m.in. w ściganie ich sprawców, Krośnie Odrzańskim i Żarach, • inicjowanie i organizowanie działań mających • Samodzielny Pododdział Prewencji Policji w na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw Gorzowie Wielkopolskim, i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym • Samodzielny Pododdział Kontrterrorystyczny i współdziałanie w tym zakresie z organami Policji w Gorzowie Wielkopolskim. państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi, • współdziałanie z policjami innych państw oraz ich organizacjami międzynarodowymi, a także z organami i instytucjami Unii Europejskiej na podstawie umów i porozumień międzynaro- dowych oraz odrębnych przepisów. W ramach wykonywania czynności służbowych policjanci mogą stosować środki przymusu bezpo- Abb./Rys. 27: Liste der Abzeichen der polnischen średniego. Podstawą prawną jest tu ustawa z dn. Polizei/Służby policyjne wraz z insygniami

39 ÜBersichtskarte eurOreGIOn spree-neIsse-BOBer unD eurOreGIOn prO eurOpa VIaDrIna

Euroregion PRO EUROPA VIADRINA Mittlere Oder e.V. Holzmarkt 7 5230 Frankfurt (Oder) Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu „Pro Europa Viadrina” ul. Władysława Łokietka 22 6-400 Gorzów Wlkp.

Euroregion Spree-Neiße-Bober/ Sprewa-Nysa-Bóbr Euroregion Spree-Neiße-Bober e.V. Berliner Straße 7 / 03172 Guben Stowarzyszenie Gmin RP Euroregion “Sprewa - Nysa - Bóbr” ul. Piastowska 18 / 66-620 Gubin

40 mapa poglądowa eurOreGIOn spreWa-nysa-BóBr I eurOreGIOn prO eurOpa VIaDrIna

Gemeinsames Zentrum der deutsch- polnischen Polizei- und Zollzusam- menarbeit in Świecko (GZ Świecko) Polsko-Niemieckie Centrum Współpracy Służb Granicznych, Policyjnych i Celnych w Świecku (CW Świecko)

Abb./Rys 28: Die Euroregionen PRO EUROPA VIADRINA und Spree-Neiße- Bober im deutsch- polnischen Ver- flechtungsraum/ Gemeinsames deutsch-polnisches Polizeiteam in Guben/Gubin (GPT) Euroregiony PRO Wspólny polsko-niemiecki Zespół EUROPA VIADRINA Policyjny w Gubinie/Guben (WZP) i Sprewa-Nysa-Bóbr w polsko-niemieckim obszarze powiązań

41 GrenzÜBerschreItenDe pOlIzeIlIche zusammenarBeIt aus sIcht Des pOlIzeIpräsIDIums partner Botschaft Warschau, Polnische Botschaft Berlin, Folgende Institutionen arbeiten im Projekt Euroregion Pro Europa Viadrina und Euroregion „Deutsch-Polnischer DIALOG zur Sicherheit in Spree-Neiße-Bober. der Grenzregion“ zusammen: schWerpunktmassnahmen Polizeipräsidium Land Brandenburg, Polizei (Woj. Schwerpunkte der Zusammenarbeit sind Joint- Lubuskie), Grenzschutz, Zentrales Ermittlungs- Investigation Teams (Touca, Sprinter, Achse, büro, Agentur für Innere Sicherheit, Deutsche Feuer), operative Ermittlungsgruppen (Helios, Geld, Kfz), das Gemeinsame Zentrum Świecko, gemeinsame Streifen, die Zusammenarbeit der Verkehrspolizei, die Zusammenarbeit der Spezi- aleinheiten, der Sprachlehrgang „Im Tandem gegen die Grenzkriminalität“, die Grenzkonferenz. entWIcklunG Der krImInalItät In Den GrenzGemeInDen Die Fallzahlenentwicklung der Kriminalität in den Grenzgemeinden (vgl. Karte) war von 2014 bis 2017 rückläufig. Es gab einen Rückgang um 1.852 Fälle auf 17.766 Fälle (-9,4 %). Die Aufklärungs- quote war um +4,1 Prozentpunkte auf 58,8 % gestiegen. Sie lag somit über dem Landesniveau von 55,3 %. Die Häufigkeitszahl von 8.600 lag weit über dem Landesdurchschnitt von 7.015. Die Fallzahlen gingen in verschiedenen Deliktfel- dern zurück, darunter beim Diebstahl von Fahr- rädern, einschließlich unbefugter Gebrauch (1.443; -432 Fälle / -23,0 %), beim Diebstahl in/ aus Boden-, Kellerräumen, Waschküchen (617; -352 Fälle / -36,3 %), bei Beleidigungen (510; -113 Fälle / -18,1 %) und Sachbeschädigung (1.668; -330 Fälle / -16,5 %). Ein Anstieg ist hingegen in den Deliktfeldern Erschleichen von Leistungen (468; +203 Fälle / +76,6 %), Hausfriedensbruch (346; +104 Fälle / +43,0 %), Warenbetrug (307; +112 Fälle / +57,4 %), Betrugsdelikte (1.870; +381 Fälle / +25,6 %) und Widerstandsdelikte (606; +150 Fälle / +32,9 %) zu verzeichnen.

Abb./Rys. 29: Ausschnitt aus der Karte des Landes Brandenburg mit Ämtern und Gemeinden/Fragment z mapy kraju związkowego Brandenburgia z urzęda- mi i gminami pogranicza

42 transGranIczna Współpraca pOlIcyJna z punktu WIDzenIa prezyDIum pOlIcJI partnerzy DzIałanIa prIOrytetOWe Poniższe instytucje współpracują w projekcie Głównymi podmiotami współpracy są wspólne „Polsko-Niemiecki DIALOG dotyczący bezpie- zespoły dochodzeniowe (Touca, Sprinter, oś, czeństwa w regionie przygranicznym”: ogień), wspólne grupy operacyjno-śledcze (He- lios, pieniądze, pojazdy), Centrum Współpracy Prezydium Policji Landu Brandenburgia, Policja w Świecku, wspólne patrole, współpraca służby (woj. lubuskie), Straż Graniczna, Centralne Biuro ruchu drogowego, współpraca jednostek spe- Śledcze Policji, Agencja Bezpieczeństwa We- cjalnych, kursy językowe „W tandemie przeciw- wnętrznego, Ambasada RFN w Warszawie, Am- ko przestępczości transgranicznej“, konferencja basada RP w Berlinie, Euroregion Pro Europa graniczna. Viadrina i Euroregion Sprewa-Nysa-Bóbr. Entwicklung der Kriminalität in den Grenzgemeinden rOzWóJ przestĘpczOścI W Rozwój przestępczości w gminach przygranicznych GmInach przyGranIcznych Liczba przypadków przestępczości 50.000 70,0 AQ in %

Fälle w gminach przygranicznych (por. 60,0 40.000 mapę) spadła od 2014 do 2017 50,0

Anzahl der roku. Spadek nastąpił o 1 852 przy- 30.000 40,0 padki na 17 766 (-9,4%). Wskaźnik

30,0 20.000 wykrywalności przestępstw wzrósł

20,0 o +4,1 punktu procentowego do 10.000 58,8%. Jest on zatem na poziomie 10,0 krajowym ponad 55,3%. Wskaźnik 0 0,0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Straftaten Grenzgemeinden 24.748 23.241 22.373 21.990 20.251 22.184 20.567 19.884 19.618 17.766 częstotliwości na poziomie 8 600 Straftaten gesamt Land BB 209.087 200.474 204.310 197.664 195.146 197.228 196.033 188.264 185.831 175.003 jest znacznie wyższy od średniej AQ in % 54,0 52,8 52,5 48,2 53,4 57,3 53,1 57,3 54,7 58,8 HZ Grenze 10.575 10.097 9.860 9.816 9.151 10.514 9.854 9.563 9.287 8.600 krajowej wynoszącej 7 015. HZ Land BB 8.889 8.246 7.947 8.135 7.896 8.052 8.004 7.660 7.479 7.015 Liczba1 przypadków spadła w różnych Abb./Rys. 30: Entwicklung der Kriminalität in den Grenzgemeinden/ obszarach przestępczości, w tym Rozwój przestępczości w gminach przygranicznych kradzieży rowerów, także w przy- Entwicklung der Kfz-Kriminalität padku nieuprawnionego użycia Rozwój przestępczości samochodowej (1 443; - 432 przypadki / - 23,0%), 12.000 50,0 AQ in % kradzieży w / z piwnic, pralni (617; Fälle 10.000 40,0 - 352 przypadki / - 36,3%), zniewagi (510; -111 przypadków / - 18,1%) i Anzahl der 8.000 30,0 szkód majątkowych (1 668; - 330 6.000 przypadków / - 16,5%). Z drugiej 20,0 4.000 strony wzrosła liczba przestępstw

10,0 związanych z wyłudzeniami (468; 2.000 + 203 przypadki / + 76,6%), narusze- 0 0,0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 niem miru domowego (346; + 104 Erfasste Fälle 9.976 7.275 6.176 5.281 4.908 4.346 3.858 2.867 2.468 2.470 2.841 3.317 4.068 3.963 3.355 3.522 3.028 2.573 2.861 2.513 Entwicklung -3.94 -2.70 -1.09 -895 -373 -562 -488 -991 -399 2 371 476 751 -105 -608 167 -494 -455 288 -348 przypadki / + 43,0%), oszustwem HZ 388 281 237 203 189 168 150 112 96 97 112 131 162 158 134 144 124 105 115 101 towarowym (307; + 112 przypad- AQ in % 31,5 27,5 31,6 35,4 30,2 33,8 31,7 36,0 32,7 31,3 21,3 26,2 20,2 17,3 18,6 21,0 30,3 27,6 19,6 20,2 ków / + 57,4%), oszustwem (1 870; Abb./Rys. 31: Entwicklung der Kfz-Kriminalität/Rozwój przestęp- + 3812 przypadków / + 25,6%) oraz ze czości samochodowej stawianiem oporu (606; + 150 przy- padków / + 32,9%).

43 grenzÜBerschreitende polizeiliche zusammenarBeit aus sicht des polizeipräsidiums entWIcklunG Der kfz-krImInalItät Wichtige Meilensteine der Zusammenarbeit Auch die Zahl der PKW-Diebstähle war zwischen wurden bereits realisiert, so z.B.: 2014 und 2017 rückläufig. Es wurden 348 Kraft- • Entwicklung des Gemeinsamen Zentrums der wagen weniger entwendet (- 12,2 %). Die Aufklä- deutsch-polnischen Polizei- und Zollzusam- rungsquote im Land Brandenburg stieg 2017 im menarbeit in Świecko unter Beteiligung der Vergleich zum Vorjahr leicht an – um 0,6 Pro- Justiz (siehe S. 58), zentpunkte auf 20,2 % (im Bundesdurchschnitt • Gemeinsames Polizeiteam Guben/Gubin liegt sie bei 25,1 %). Der Anteil nichtdeutscher (siehe folgendes Kapitel). Tatverdächtiger betrug 48,1 % (2016: 235 Tat- verdächtige; 2017: 235 Tatverdächtige), dies waren überwiegend Polen. BeWertunG Der zusammenarBeIt Da Täter auf beiden Seiten der Grenze handeln, ist es entscheidend, dass die Polizeibehörden zusammenarbeiten und sich grenzübergreifend abstimmen, zumal Maßnahmen der einen Seite Einfluss auf die andere Seite haben. Die Erfolgsformel der deutsch-polnischen Zusammenarbeit lautet „Aufbauen – Entwi- ckeln – Pflegen“.

Abb./Rys. 32: Sprachlehrgang „Im Tandem gegen die Grenzkriminalität“/ Kurs językowy „W tandemie przeciwko przestępczości transgranicznej”

44 transgraniczna współpraca policyjna z punktu widzenia prezydium policji rOzWóJ przestĘpczOścI Formuła sukcesu polsko-niemieckiej współpracy samOchODOWeJ brzmi: „Tworzyć – Rozwijać – Utrzymywać”. Liczba kradzieży samochodów od 2014 do 2017 Ważne kamienie milowe we współpracy zostały roku stale spadała. Skradziono 348 pojazdów już osiągnięte, na przykład: mniej (-12,2%). Wskaźnik wykrywalności prze- • Rozwój Wspólnego Centrum Niemiecko-Pol- stępstw w Brandenburgii w 2017 r. lekko wzrósł skiej Współpracy Policyjnej i Celnej w Świecku w porównaniu z rokiem poprzednim - o 0,6 punk- z udziałem sądownictwa (patrz s. 59), tu procentowego, do 20,2% (średnia krajowa wy- • Wspólny niemiecko-polski Zespół Policyjny nosi 25,1%). Udział podejrzanych spoza Niemiec Guben/Gubin (patrz następny rozdział). wyniósł 48,1% (2016: 235 podejrzanych; 2017: 235 podejrzanych), byli to w większości Polacy. Ocena Współpracy W związku z tym, że sprawcy działają transgranicznie po obu stronach granicy, niezwykle waż- ne jest, aby organy policyjne transgranicznie ko- ordynowały swoje działania i współpracowały ze sobą, zwłaszcza, że działania jednej strony mają wpływ na drugą stronę.

Abb./Rys. 33: Grenztagung/Konferencja graniczna 2018

Abb./Rys. 34: Gemeinsame Streifen/Wspólne patrole

45 GemeInsames Deutsch-pOlnIsches pOlIzeIteam In GuBen / GuBIn (Gpt)

Ausgehend von der bisherigen Zusammenarbeit prOJektInhalte der Polizei in der Europastadt Guben-Gubin mit Zentrale Bestandteile des Projekts sind: maximal zwei gemeinsamen Streifen im Monat • die Durchführung von 24 Sprachkursen und zu besonderen Anlässen sowie grenzüber- (Deutsch im brandenburgischen Förder- schreitenden Arbeitstreffen von Kriminalpolizei gebiet, Polnisch im polnischen Fördergebiet), und Revierleitern wird die Kooperation der lokalen • die Ausbildung eines brandenburgisch- Polizeien im Rahmen des INTERREG-VA-Projekts polnischen Trainerteams für interkulturelle „Gemeinsames deutsch-polnisches Polizeiteam in Kompetenz, Guben/Gubin (GPT)“ vertieft. In ihm arbeiten die • die Beschaffung von Kommunikationsmitteln, Polizeidirektion Süd (PD Süd) mit Sitz in Cottbus/ eines Funkstreifenwagens und von E-Bikes, Chóśebuz und die Wojewodschaftskommandantur • die Schaffung eines identitätsstiftenden Logos. der Polizei (KWP) in Gorzów Wlkp. zusammen. Es wird durch folgende Merkmale charakterisiert: Das Trainerteam für interkulturelle Kompetenz • die dauerhafte Institutionalisierung und soll die dauerhafte Schulung des GPT, aber auch Ausweitung der gemeinsamen Streifen, von Dienstorgansiationen der PD Süd, der KWP • gemeinsame Streifen von Montag bis Freitag Gorzów Wlkp. und bei Bedarf darüber hinaus – bei entsprechender Lageanalyse auch am übernehmen. Die Schulungen dienen dem Abbau Wochenende, von Verständnisproblemen, dem Aufzeigen von • drei deutsche und drei polnische Polizeibe- unterschiedlichen Strukturen, Zuständigkeiten amten/innen als Team, und Herangehensweisen sowie der Vermittlung • Anlaufpunkt für Einwohner beider Städte zwischen den unterschiedlichen Mentalitäten, sowie Touristen, von Kultur und Geschichte. • Imagebildende Institution für die PD Süd / prOJektzIele KWP Gorzów Wlkp. Das Hauptziel des Projekts ist die Anhebung der Die Realisierung des Vorhabens erfolgt zwischen institutionellen Zusammenarbeit der Polizeien dem 01.10.2019 und 30.09.2022. Die Verant- von Guben und Gubin auf ein neues Niveau. wortung für das Projekt liegt beim Leiter der Ziele des Aufbaus des GPT sind: Polizeidirektion (L/PD) Süd und dem Komman- • der Aufbau eines Vertrauensverhältnisses danten der KWP Gorzów. Die Gesamtkosten des zwischen der Bevölkerung beider Städte Projekts betragen 296.902,80 €, bei einem Anteil und dem GPT, der EFRE-Mittel in Höhe von 252.367,38 €. • der Beitrag des GPT zur Identitätsstiftung für die Doppelstadt, • die Verhinderung von Straftaten durch die Präsenz des GPT in Guben-Gubin, • die Stärkung des Sicherheitsgefühls der Einwohner beider Städte, • die Vertiefung der Zusammenarbeit der beteiligten übergeordneten Dienststellen, • die Ausübung einer Multiplikatorfunktion für die Polizeien beider Länder durch das GPT, insbesondere für das Verständnis der Strukturen, Organisationsabläufe und Abb./Rys. 35: Logo GPT/WZP Entscheidungsfindung.

46 Wspólny pOlskO-nIemIeckI zespół pOlIcyJny W GuBInIe / GuBen (Wzp)

W oparciu o dotychczasową współpracę policji PD) Południe i komendancie KWP Gorzów Wlkp. w Euromieście Gubin-Guben z maksymalnie dwo- Całkowity koszt projektu wynosi 296 902,80 € z ma wspólnymi patrolami w miesiącu, przy specja- czego 252 367,38 € pochodzi z EFRR. nych okazjach a także transgranicznych spotka- niach roboczych policji kryminalnej i dowódców zakres prOJektu rewirów, pogłębiła się współpraca między lokalny- Do głównych elementów projektu należy: mi siłami policji w ramach projektu INTERREG-VA • prowadzenie 24 kursów językowych (język „Wspólny polsko-niemiecki Zespół Policyjny w Gu- niemiecki w Brandenburgii, język polski w re- binie / Guben (WZP)”. Pracują w nim Dyrekcja gionie polskim), Okręgowa Policji Południe (PD Süd) z siedzibą w • szkolenie polsko-brandenburskiego zespołu Chociebużu (Cottbus/Chóśebuz) oraz w Komenda trenerów w zakresie kompetencji interkultu- Wojewódzka Policji (KWP) w Gorzowie Wlkp. Cha- rowych, rakteryzuje się on następującymi cechami: • nabycie środków komunikacji, radiowozu i ro- • trwała instytucjonalizacja i poszerzanie werów elektrycznych, wspólnych patroli, • stworzenie logo kreującego wizerunek. • wspólne patrole od poniedziałku do piątku Zespół trenerów kompetencji interkulturowych – przy stosownej analizie sytuacji również powinien zapewnić stałe szkolenie WZP, a w razie w weekendy, potrzeby przejąć także jego organizację PD Süd, • trzech niemieckich i trzech polskich KWP Gorzów Wlkp. Szkolenie służy zmniejszeniu policjantów jako zespół, problemów z wzajemnym zrozumieniem, poka- • punkt kontaktowy dla mieszkańców obu zaniu różnych struktur, kompetencji, sposobów miast oraz turystów, podejcia, a także pośredniczeniu między różny- • instytucja budująca wizerunek dla PD Süd / mi mentalnościami, kulturą i historią. KWP Gorzów Wlkp. cele prOJektu Projekt realizowany jest od 01.10.2019 r. do Głównym celem projektu jest podniesienie 30.09.2022 r. Odpowiedzialność za projekt spo- współpracy instytucjonalnej sił policyjnych czywa na naczelniku Dyrekcji Okręgowej Policji (L/ miast Gubin i Guben na nowy poziom. Cele WZP są następujące: • budowanie zaufania między populacją obu miast a WZP, • wkład WZP w budowanie wizerunku wspólnego miasta, • zapobieganie przestępczości poprzez obecność WZP w Gubinie-Guben, • wzmacnianie poczucia bezpieczeń- stwa mieszkańców obu miast, • pogłębienie współpracy między zaan- gażowanymi, nadrzędnymi komisaria- tami, • pełnienie funkcji multiplikatora dla policji Abb./Rys. 36: Einweihung des gemeinsamen deutsch-polni- w obu krajach, w szczególności w celu schen Polizeiteams in Guben/Gubin/Inauguracja Wspólnego zrozumienia struktur, procesów organi- polsko-niemieckiego Zespołu Policyjnego w Gubinie/Guben zacyjnych i podejmowania decyzji.

47 Kolumnentext deutsch

gemeinsames deutsch-polnisches polizeiteam in guBen /guBin (gpt)

Dienstlich ist das GPT der Polizeiinspektion Cott- Identitätsfeststellung, die Kontrolle mitgeführter bus/Spree-Neiße (PI CB-SPN) und der Kreiskom- Identitätsnachweise, Führer- und Fahrzeug- mandantur der Polizei in Krosno Odrzańskie (KPP scheine und anderer Dokumente sowie die vor- Krosno Odrz.) unterstellt. läufige Festnahme und Übergabe an zuständige Polizeidienststelle (auch unter Zuhilfenahme von aufGaBen unD BefuGnIsse Des Gpt Mitteln des unmittelbaren Zwangs) und situati- Zu den Aufgaben des GPT zählen: onsabhängig sonstige notwendige Maßnahmen • die Bestreifung der Europastadt Guben/ unter Hinzuziehung eines Beamten des Gebiets- Gubin und Erfüllung von übertragenen staates. Aufgaben/Sachverhalten, • die Absicherung von Veranstaltungen in Guben/Gubin, • die Übernahme und Unterstützung von Präventionsmaßnahmen, wie z.B. mit Schulen und Firmen beider Städte, • die Beratung der Einwohner/innen und Interessierten zu aktuellen rechtlichen Vorschriften in beiden Ländern, • die interne sowie externe Öffentlichkeitsarbeit, • die fachliche Beratung des L/PD, • die Multiplikatorrolle für die deutsch- polnische interkulturelle Kommunikation. Die Befugnisse des GPT beruhen auf den Festle- gungen von Artikel 9 des Abkommens zwischen der Regierung der Bundesrepublik Deutschland und der Regierung der Republik Polen über die Zusammenarbeit der Polizei-, Grenz- und Zollbe- hörden vom 09.07.2015 und umfassen u.a. die

Abb./Rys. 37 Fahrzeug des gemeinsamen deutsch- -polnischen Polizeiteams in Guben/Gubin/Pojazd wspólnego polsko-niemieckiego Zespołu Policyjnego w Gubinie/Guben

48 wspólny polsko-niemiecki zespół policyjny w guBinie / guBen (wzp)

WZP podporządkowany jest Inspektoratowi Policji nież przy zastosowaniu bezpośrednich środków Chociebuż/Sprewa-Nysa (PI CB-SPN) oraz Ko- przymusu) oraz, w zależności od sytuacji, inne mendzie Wojewódzkiej Policji w Krośnie Odrzań- niezbędne środki wraz z pomocą urzędnika re- skim (KPP Krosno Odrz.). gionalnego. zaDanIa I upraWnIenIa Wzp Do zadań WZP należą: • patrolowanie euromiasta Gubin/Guben i realizacja powierzonych zadań • zabezpieczenie imprez w Gubinie/Guben • przejęcie i wsparcie środków prewencyjnych w szkołach i firmach z obu miast • doradzanie mieszkańcom i innym zaintereso- wanym w zakresie obowiązujących przepisów prawnych obu krajów • promocja wewnętrzna i zewnętrzna • fachowe doradztwo L/PD • rola multiplikatora w niemiecko-polskiej komunikacji międzykulturowej. Uprawnienia WZP opierają się na postanowie- niach art. 9 umowy między rządem Republiki Federalnej Niemiec a rządem Rzeczypospolitej Polskiej o współpracy między policją, organami granicznymi i celnymi z dnia 09.07.2015r. i obej- mują między innymi: sprawdzanie tożsamości, kontrolę dokumentów tożsamości, praw jazdy, dokumentów rejestracyjnych oraz innych doku- mentów, a także tymczasowe zatrzymanie i przekazanie właściwemu komisariatowi policji (rów-

Abb./Rys. 38: Brandenburgische und polnische Po- lizei im gemeinsamen Einsatz mit der Stadtpolizei Gubin/Polska i brandenburska policja we wspólnej akcji wraz ze Strażą Miejską Gubina

49 DIe zOllVerWaltunG Des BunDes

Organisation der Zollverwaltung in Deutschland Organizacja administracji celnej w Niemczech Der Zoll untersteht dem Bundesminis- Oberste Bundesministerium der Finanzen terium der Finanzen. Zum 1. Januar Bundesbehörde - Abteilung III - Najwyższy Federalne Ministerstwo Finansów 2016 wurde mit der Neuorganisation Urząd Federalny - Dyrekcja Generalna III - des Zolls, die Generalzolldirektion, als neue Bundesoberbehörde eingerich- Generalzolldirektion mit 9 Direktionen incl. Bundes- Zollkriminalamt (ZKA) sowie Bildungs- und tet. Die Ortsebene des Zolls bilden die 1. Stufe oberbehörde Wissenschaftszentrum (BWZ) 1 stopień Wyższy Dyrekcja Generalna Celna z 9 dyrekcjami, w tym Hauptzollämter und Zollfahndungs- Urząd Federalny Celny Urząd Kryminalny (ZKA) oraz Centrum ämter. Die Generalzolldirektion ist für Oświaty i Nauki (BWZ) die operative Steuerung der Zollver- Örtliche 43 Hauptzollämter (HZA) 8 Zollfahndungsämter (ZFA) waltung zuständig. Sie gliedert sich in 2. Stufe Behörden Główne Urzędy Celne Urzędów Dochodzenia Celnego 2 stopień Lokalne neun Direktionen – zwei Zentraldirek- urzędy 271 Zollämter (ZA) tionen und sieben Fachdirektionen. Urzędów Celnych arBeItsBereIche Des zOlls Abb./Rys. 39: Organisation der Zollverwaltung in Deutsch- land/Organizacja administracji celnej w Niemczech Arbeitsbereiche des Zolls sind u.a. • die Überwachung der Wareneinfuhr und -ausfuhr sowie eines fairen ausBIlDunG Wettbewerbs, Der theoretische Teil der Ausbildung für den • die Sicherung der Steuereinnahmen, Zolldienst findet in den Ausbildungszentren für • die Bekämpfung der Schwarzarbeit den mittleren Dienst in Plessow, Rostock oder und illegaler Beschäftigung, Sigmaringen statt. Ca. 800 Anwärterinnen und • die Überwachung des gesetzlichen Anwärter aus ganz Deutschland lernen hier. Die Mindestlohns, praktische Ausbildung übernimmt das Haupt- • die Erhebung der Kraftfahrzeugsteuer, zollamt, das die Einstellung vornimmt. • die Bekämpfung von Marken- und Die Ausbildung für den gehobenen Dienst findet Produktpiraterie, an der Hochschule des Bundes in Münster statt. • die Durchführung von Vollstreckungs Es handelt sich um ein duales Studium. Während maßnahmen, einer praktischen Einführung wird vermittelt, • die Bekämpfung der grenzüberschreitenden was der Alltag im gehobenen Zolldienst mit sich organisierten Kriminalität/Wirtschafts bringt. Danach schließen sich ein sechsmonati- kriminalität, ges Grundstudium und vier Theorieteile im Fach- • der Artenschutz. bereich „Finanzen“ der Hochschule des Bundes für öffentliche Verwaltung in Münster an. Im Jahr 2016 nahm der Zoll fast 132 Mrd. Euro ein, das entspricht etwa der Hälfte des Steuer- Praktische Erfahrungen werden in den Dienst- aufkommens des Bundes. Damit leistete er stellen des jeweiligen Hauptzollamtes vermittelt. einen wichtigen Beitrag zur Sicherung der finanziellen Leistungsfähigkeit des Staates. Als Ein- nahmeverwaltung im Auftrag des Bundes, sichert der Zoll das Gemeinwesen, fördert den Wirtschaftsstandort Deutschland, trägt zur Sta- bilität der Sozialsysteme bei und sorgt für Sicher- heit und wirtschaftliche Gerechtigkeit. Deutsch- landweit sind ca. 39.000 Zöllnerinnen und Zöllner an 700 Standorten im Einsatz, so z.B. im Zollamt Forst (Lausitz)/Baršć (Łužyca).

50 feDeralna aDmInIstracJa celna

• pobieranie podatku od pojazdów, • zwalczanie piractwa marek i produktów, • wdrożenie środków egzekwowania prawa, • zwalczanie transgranicznej przestępczości zor- ganizowanej/ przestępczości gospodarczej, • ochronę gatunków chronionych. W 2016 roku służba celna pobrała prawie 132 mld euro, co odpowiada około połowie wpły- wów podatkowych rządu federalnego. Wniosła przy tym istotny wkład w zabezpieczenie zdolno- ści finansowej państwa. Jako administracja po- datkowa w imieniu rządu federalnego, służba celna zabezpiecza wspólnotę, promuje Niemcy jako miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, przyczynia się do stabilności systemów socjalnych oraz zapewnia bezpieczeństwo i spra- wiedliwość gospodarczą. Około 39 000 funkcjonariuszy celnych jest rozmieszczonych w 700 miejscach na terenie całych Niemiec, np. w Urzędzie Celnym w Forst (Lausitz)/Baršć (Łužyca). WykształcenIe Abb./Rys. 40: Standorte der Generalzolldirektion, Część teoretyczna wykształcenia służby celnej der Hauptzollämter und der Zollfahndungsämter / odbywa się w ośrodkach szkoleniowych korpusu Lokalizacje Generalnej Dyrekcji Celnej, głównych urzędów celnych oraz dochodzeniowych podoficerów w Plessow, Rostoku lub Sigmarin- gen. Uczy się tu ok. 800 kandydatów z całych Niemiec. Szkolenie praktyczne jest prowadzone Służba celna podlega Federalnemu Minister- przez główny urząd celny, który je zatrudnia. stwu Finansów. Z dniem 1 stycznia 2016 r., wraz z reorganizacją służb celnych, utworzono Dy- Szkolenie korpusu oficerskiego odbywa się na rekcję Generalną Celną jako nowy federalny Federalnej Akademii w Münsterze. Jest to po- organ wyższego szczebla. Lokalny poziom służb dwójny kierunek studiów. Podczas praktycznego celnych tworzą główne urzędy celne i docho- wprowadzenia można się dowiedzieć, z czym dzeniowe. Dyrekcja Generalna Celna odpowia- wiąże się codzienne życie oficera w służbie cel- da za zarządzanie operacyjne administracją celnej. Następnie na wydziale „Finanse“ Federalnej ną. Składa się z dziewięciu dyrekcji - dwóch Akademii Administracji Publicznej w Münsterze dyrekcji centralnych i siedmiu dyrekcji specjali- odbywa się sześciomiesięczna nauka podstawo- stycznych. wa i cztery części teoretyczne. zakres pracy służBy celneJ Doświadczenie praktyczne zdobywa się w jed- Zakres pracy służby celnej obejmuje m. in.: nostkach właściwych głównych urzędów celnych. • monitorowanie przywozu i wywozu towarów oraz uczciwej konkurencji, • zabezpieczenie wpływów podatkowych, • Zwalczanie pracy niezgłoszonej i nielegalnego zatrudnienia, • monitorowanie ustawowej płacy minimalnej,

51 feDdie eralnazollVerwaltung aDmInIst desrac BundesJa celna HZA Frankfurt (Oder) - örtliche Zuständigkeit (15.480 km²) -

DIe spezIaleInheIten zuz unD Oez Uckermark Es gibt eine speziell ausgebildete Barnim Märkisch Oderland und ausgestattete Zentrale Oder – Spree Unterstützungsgruppe Zoll (ZUZ), Frankfurt (Oder) die zum Einsatz gelangt, wenn Dahme – Spreewald teilw. eine konkrete Gefahr für Leib und Spree – Neiße Cottbus Leben der eingesetzten Zöllnerin- Oberspreewald – Lausitz nen und Zöllner besteht. Jährlich Elbe - Elster werden von diesen Beamten ca. 100 Einsätze bundesweit absol- viert. Das Vollstrecken von Haft- befehlen gegen gewaltbereite Öffentlichkeitsarbeit Täter gehört ebenso dazu wie das Abb./Rys. 41: HZA Frankfurt (Oder), örtliche Zuständigkeit (15.480 km²)/ Sichern von Durchsuchungen, die Główny Urząd Celny Frankfurt n. Odrą, właściwość miejscowa (15 480 km²) ohne Schutz nicht möglich wären. Die Observationseinheit Zoll (OEZ) hat zu diesem hauptzOllämter Zeitpunkt ihren Job bereits erledigt. Sie sammelt Die Hauptzollämter (HZA) als Ortsbehörden sind im Vorfeld verdeckt Informationen, die für das erste Ansprechpartner für Wirtschaft, Bürger- Strafverfahren und das Verhaften von Kriminel- innen und Bürger und zuständig für die zollamt- len von Bedeutung sind. liche Behandlung von Waren sowie die Bewilligung und Überwachung zollspezifischer Fachverfahren. kOntrOlleInheIten-zOllBOOt Im brandenburgisch-polnischen Grenzraum erfüllt Sie sind die Seeleute im Zolldienst und gehören zur das HZA Frankfurt (Oder) diese Funktion, vgl. Küstenwache. Man findet sie an Nord- und Ostsee Karte in Abb. 40. aber auch am Bodensee, wo sie 33 Seehäfen und fast 2.000 Kilometer deutsche Küstenlinie über- zOllfahnDunGsämter wachen. Rund 400 Zöllnerinnen und Zöllner kont- Die acht Zollfahndungsämter sind ebenfalls örtli- rollieren auf 34 Zollbooten und Spezialschiffen das che Behörden der Zollverwaltung. Sie sind für Gebiet entlang der deutschen Grenzen. die Ermittlung der Straf- und Ordnungswidrig- keiten-Tatbestände zuständig. Schwerpunkte zOllhunDefÜhrer/Innen der Ermittlungstätigkeit bilden die Bereiche Der Zoll setzt deutschlandweit ca. 450 ausge- Zigaretten- und Rauschgiftkriminalität, Produkt- bildete Spür- und Schutzhunde ein, um Stoffe piraterie sowie Straftaten im Bereich Zölle und wie Drogen, Tabak oder geschützte Tierarten Außenwirtschaftsrecht. ausfindig zu machen. Es gibt aber auch Hunde, die speziell zum Schutz von Kolleginnen und Kollegen ausgebildet werden, sogenannte Schutzhunde. Derartige Führer können Bedienstete nach Abschluss ihrer Ausbildung im mittleren Dienst werden, die für die Zusatz- ausbildung zugelassen werden. Gemeinsam mit dem Zollhund durchlaufen diese eine zusätzliche Schulung.

52 federalna administracja celna

Hauptzollamt (HZA) Frankfurt (Oder) Główny Urząd Celny we Frankfurcie nad Odrą czech do lokalizowania sub- stancji takich jak narkotyki, ty- Sachgebiet A: Sachgebiet B: Sachgebiet C: Sachgebiet E: Sachgebiet F: toń lub chronione gatunki Allgemeine Abgaben- Kon- Finanzkontrolle Ahn- Verwaltung erhebung trollen Schwarzarbeit dung zwierząt. Istnieją jednak rów- Dział A: Dział B: Dział C: Dział E: Dział F: Administracja Pobór opłat i Kon- Kontrola finansowa Kara- nież psy, które są specjalnie wy- ogólna podatków trole Nielegalna praca nie szkolone do ochrony kolegów, Dienstorte: Dienstorte: Dienstorte: Dienstorte: Dienstort: Siedziby: Siedziby: Siedziby: Siedziby: Siedziba: tzw. psy obronne. Po ukończe- Frankfurt (Oder) Frankfurt (Oder) Frankfurt (Oder) Frankfurt (Oder) Frankfurt (Oder) Cottbus/Chóśebuz Cottbus/Chóśebuz Cottbus/Chóśebuz Cottbus/Chóśebuz niu szkolenia podstawowego Schwedt/Oder Schwedt/Oder Schwedt/Oder Schwedt/Oder funkcjonariusz wraz z psem Eberswalde Gartz (Oder) Forst (Lausitz)/ Oderberg może zostać dopuszczony do Baršć (Łužyca) Guben dodatkowego szkolenia na prze- wodnika psa w służbie celnej. Zollamt Zollamt Zollamt Zollamt Zollamt Urząd Celny Urząd Celny Urząd Celny Urząd Celny Urząd Celny Frankfurt (Oder) - Forst (Lausitz)/ Fürstenwalde Eberswalde Finsterwalde GłóWne urzĘDy celne Autobahn Baršć (Łužyca) Główne urzędy celne (HZA) jako Abb./Rys. 42: HZA Frankfurt (Oder), organisatorischer Aufbau/Główny władze lokalne są pierwszym Urząd Celny we Frankfurcie nad Odrą, struktura organizacyjna punktem kontaktowym dla przedsiębiorstw, obywateli i są JeDnOstkI specJalne zuz I Oez odpowiedzialne za obsługę celną towarów, a tak- Istnieje specjalnie wyszkolona i wyposażona że za zatwierdzanie i monitorowanie specjalnych Centralna Grupa Wsparcia Celnego (ZUZ), która procedur celnych. Na granicy polsko-brandenbur- jest wykorzystana gdy istnieje konkretne zagro- skiej tę funkcję pełni Główny Urząd Celny we żenie dla życia i zdrowia działających funkcjona- Frankfurcie nad Odrą (HZA Frankfurt (Oder)), riuszy celnych. patrz mapa na rys. 40. Każdego roku funkcjonariusze ci podejmują około urzĘDy DOchODzenIa celneGO 100 czynności na terenie całego kraju. Obejmuje Osiem urzędów dochodzenia celnego to również to wykonanie nakazów aresztowania wobec bru- lokalne organy celne. Odpowiadają one za ściga- talnych przestępców oraz zapewnienie przeszu- nie przestępstw kryminalnych i wykroczeń. Ich kania, które nie byłoby możliwe bez ochrony. działania dochodzeniowe koncentrują się na Jednostka obserwacji celnej (OEZ) już zakończy- przestępstwach związanych z papierosami, nar- ła swoją pracę w tym czasie. Gromadzi ona infor- kotykami, piractwem produktów oraz przestęp- macje ważne dla postępowań karnych i areszto- stwach kryminalnych w dziedzinie prawa celne- wań przestępców. go i handlu zagranicznego. JeDnOstkI kOntrOlne na łODzIach celnych Są to marynarze w służbie celnej i należą do straży przybrzeżnej. Znajdują się oni na Morzu Północ- nym i Bałtyckim, ale także na Jeziorze Bodeńskim gdzie monitorują 33 porty i prawie 2 000 kilome- trów niemieckiego wybrzeża. Około 400 celników kontroluje obszar wzdłuż granicy Niemiec na 34 łodziach celnych i specjalnych statkach. Abb./Rys. 43: Zusammenarbeit des deutschen Zolls przeWODnIk psa służBOWeGO mit dem polnischen Zoll- und Finanzdienst/Współ- Służba celna wykorzystuje ok. 450 wyszkolonych praca polskiej Służby Celno-Skarbowej z niemiecką psów tropiących i obronnych w całych Niem- Służbą Celną

53 zOll- unD fInanzVerWaltunG In pOlen struktur aufGaBen Die Nationale Steuerverwaltung (KAS) unter- Hauptaufgabe der Nationalen Finanzverwaltung steht dem für öffentliche Finanzen zuständigen ist die Erhebung von Steuern und Zöllen sowie Minister, ihr Leiter ist der stellvertretende Finanz- die Kontrolle der rechtmäßigen Anwendung minister. öffentlicher Abgaben. Der Aufgabenkatalog der KAS ist in Art. 2 des Gesetzes über die KAS enthal- Die KAS besteht aus folgenden Organisations- ten. Im Vergleich zur bis zum 28. Februar 2017 einheiten: funktionierenden Steuerverwaltung legt die kon- • 16 Steuerverwaltungskammern solidierte KAS einen größeren Wert u. a. auf: • 400 Finanzämtern • die Betreuung von großen Steuerpflichtigen • 16 Zollämtern (In der KAS-Zentrale gibt es eine Abteilung Der Direktor der Steuerverwaltungskammer Kundenservice und Key-Player. Sie legt die überwacht die Aufgabenerfüllung durch die Leiter Standards bei der Kundenbetreuung fest und der Finanzämter und den Leiter des Zoll- und achtet auf eine professionelle Betreuung von Steueramtes. Schlüsselkunden und Großsteuerzahlern.), • einheitliche Steuer- und Zollinformationen (Das Die Leiter der Finanzämter besitzen die Zuständig- landesweite nationale Steuerinformationssys- keit der bis zum 28. Februar 2017 gesondert funk- tem sichert eine einheitliche und individuelle tionierenden Leiter der Finanzämter und Leiter der Interpretation der Steuervorschriften sowie Zollämter im Zusammenhang u.a. mit der Erhe- Steuer- und Zollinformationen über die Service- bung von Steuern, Zöllen, Gebühren nichtsteuer- nummern 801 055 055 sowie 22 330 03 30.), licher öffentlicher Zahlungsverpflichtungen (sowie • Kriminalitätsvorbeugung (u.a. Mehrwertsteuer- anderen Verpflichtungen auf der Grundlage betrug). gesonderter Vorschriften sowie die Verwaltungs- vollstreckung von Zahlungsverpflichtungen). Sie In der KAS-Zentrale sowie den örtlichen Dienst- gewährleisten auch den Service und die Unter- stellen gibt es Organisationseinheiten zur Über- stützung für Steuerpflichtige. wachung und Bekämpfung der Wirtschaftskri- minalität, die für die Liquidation der bestehenden Die Aufgaben des Leiters des Zollamtes bestehen Grauzonen und die Eindämmung von Vergehen u.a. in der Zollkontrolle, der Festlegung und und Unregelmäßigkeiten zuständig sind. Bestimmung von Steuern, Gebühren und nicht- steuerlichen öffentlichen Zahlungsverpflichtungen (und sonstigen Verpflichtungen auf der Grundlage gesonderter Vorschriften) sowie der Verzollung von Waren.

Izba Celna Lubuski Urząd w Rzepinie Celno-Skarbowy • 2 delegatury Zollamt w Gorzowie Vertretungen In Rzepin Wielkopolskim • 4 oddziały celne Zollstellen 01.03.2017 (LUCS) Urząd Kontroli • 352 funkcjonariuszy Skarbowej w Lebuser Zoll- und Finanzamt in Beamte Zielonej Górze • 231 pracowników Gorzów Finanzkontrollamt Wielkopolski Angestellte in Zielona Góra

Abb./Rys. 44: Lebuser Zoll- und Finanzamt in Gorzów Wlkp./ Lubuski Urząd Celno-Skarbowy w Gorzowie Wlkp.

54 aDmInIstracJa celnO-skarBOWa W pOlsce struktura i określanie podatków, opłat i niepodatkowych Krajowa Administracja Skarbowa jest podpo- należności budżetowych (oraz innych należności rządkowana ministrowi właściwemu do spraw na podstawie odrębnych przepisów) czy obejmo- finansów publicznych, a jej szefem jest wicemini- wanie towarów procedurami celnymi. ster finansów. zaDanIa KAS tworzą następujące jednostki organizacyjne: Głównym zadaniem Krajowej Administracji Skar- • izby administracji skarbowej (16) bowej jest pobór należności podatkowych i cel- • urzędy skarbowe (400) nych oraz kontrola prawidłowości realizacji obo- • urzędy celno-skarbowe (16) wiązków związanych z daninami publicznymi. Pełny katalog zadań KAS zawiera przepis art. 2 Dyrektor izby administracji skarbowej nadzoru- ustawy o KAS. je wykonywanie zadań przez naczelników urzę- W odniesieniu do administracji skarbowej funk- dów skarbowych i naczelnika urzędu celno- cjonującej do 28 lutego 2017 r. skonsolidowany skarbowego. KAS większy nacisk kładzie m.in. na: Naczelnicy urzędów skarbowych posiadają kom- • obsługę dużych podatników petencje odrębnie funkcjonujących do 28 lutego (W centrali KAS działa Departament Obsługi 2017 r. naczelników urzędów skarbowych i na- Klientów oraz Kluczowych Podmiotów. Wytycza czelników urzędów celnych, związane m.in. z po- on kierunki w standardach obsługi klientów borem podatków, należności celnych, opłat oraz oraz dba o zachowanie profesjonalnej obsługi niepodatkowych należności budżetowych (oraz klientów kluczowych i dużych podatników.), innych należności na podstawie odrębnych prze- • jednolitą informację podatkową i celną pisów czy też egzekucji administracyjnej należno- (Ogólnopolska Krajowa Informacja Skarbowa, ści pieniężnych). Zapewniają też obsługę i wspar- zapewnia jednolite indywidualne interpreta- cie podatników. cje przepisów prawa podatkowego oraz infor- mację podatkową i celną, dostępną przez tele- Z kolei zadania naczelnika urzędu celno-skarbo- fon 801 055 055 lub 22 330 03 30.), wego to m.in. kontrola celno-skarbowa, ustalanie • zapobieganie przestępczości (m.in. wyłudze- niom VAT). W centrali KAS oraz w jednostkach tereno- wych istnieją piony kontroli i zwalczania prze- stępczości ekonomicznej, które odpowiadają za likwidację istniejącej szarej strefy i minima- lizację wykroczeń i nieprawidłowości.

Abb./Rys. 45: Organisationseinheiten des Lebuser Zoll- und Finanzamts (LUCS)/Jednostki organizacyjne Lubuskiego Urzędu Celno-Skarbowego (LUCS)

55 zoll- und finanzVerwaltung in polen aufGaBen an Der staatsGrenze Hauptaufgaben im Zusammenhang mit der unmittelbaren Nähe der Staatsgrenze sind: • Durchführung von Zoll- und Finanzkontrollen; • Erkennung, Aufdeckung und Bekämpfung der Kriminalität im Zusammenhang mit dem grenzüberschreitenden Verkehr von Energieprodukten, Tabakwaren und Alkohol; • Bekämpfung des Mehrwertsteuerbetrugs im Bereich der über deutsche und britische Seehäfen aus Fernost importierten Textilien und Schuhe; • Bekämpfung der Kriminalität im Zusammen- Abb./Rys. 46: Überwachung des hang mit dem illegalen Handel mit Drogen, Straßengüterverkehrs – Feste Vorprodukten, Abfällen, Waffen und SENT-Kontrollpunkte/Monitoro- Munition, gefälschten Waren usw. wanie Drogowego Przewozu To- warów – stałe punkty kontroli SENT Zentrale Aufgaben, die im Lebuser Zoll- und Finanz- amt (Lubuski Urząd Celno-Skarbowy, LUCS) aus- geführt werden: • Nationale Einsatzgruppe Alkohol (Krajowa Grupa Zadaniowa ds. Alkoholu) in Rzepin, • Nationale Einsatzgruppe Suchtstoffe (Krajowa Grupa Zadaniowa ds. Środków Odurzających) in Rzepin, • Zentrales Uniformlager (Centralny Magazyn Mundurowy).

56 administracja celno-skarBowa w polsce zaDanIa przy GranIcy państWa: Głównymi zadaniami związanymi z bezpośrednią bliskością granicy Państwa są przede wszystkim: • wykonywanie kontroli celno-skarbowej; • rozpoznawanie, wykrywanie i zwalczanie przestępczości związanej z transgranicznym przemieszczaniem wyrobów energetycznych, wyrobów tytoniowych i alkoholu; • zwalczanie wyłudzeń w zakresie podatku VAT wyrobów tekstylnych i obuwia importowa- nych z krajów dalekiego wschodu poprzez niemieckie i brytyjskie porty morskie; • zwalczanie przestępczości związanej z niele- galnym obrotem narkotykami, prekursorami, odpadami, bronią i amunicją, towarami pół- produktami, etc. Zadania centralne realizowane w Lubuskim Urzędzie Celno-Skarbowym (LUCS): • Krajowa Grupa Zadaniowa ds. Alkoholu w Rze- pinie, • Krajowa Grupa Zadaniowa ds. Środków Odu- rzających w Rzepinie, • Centralny Magazyn Mundurowy.

57 GemeInsames zentrum Der Deutsch-pOlnIschen pOlIzeI- unD zOllzusammenarBeIt In śWIeckO (Gz śWIeckO)

Im Deutsch-Polnischen Kooperationszentrum in In sehr dringenden Fällen von Bedrohungen für Świecko sind folgende Dienste tätig: Leben und Gesundheit werden auch polnische • von polnischer Seite: Polizei, Grenzschutz, Polizeieinheiten aus dem ganzen Land und Zollkammer, deutsche Polizeieinheiten aus ganz Deutschland • von deutscher Seite: Bundespolizei, Landes- versorgt. polizeien: Brandenburg, Sachsen, Mecklen- burg-Vorpommern und Zollamt. Die polnische Polizei wird durch Beamte der Abteilung für kriminalpolizeiliche Aufklärung der Wojewodschaftskommandantur in Gorzów Wiel- kopolski vertreten. Das Kooperationszentrum ist 24 Stunden am Tag und sieben Tage in der Woche im Einsatz. Die rechtliche Grundlage für die Arbeit des Deutsch-Polnischen Kooperationszentrums ist das am 26.02.2002 in Berlin unterzeichnete Abkom- men zwischen der Regierung der Republik Polen und der Regierung der Bundesrepublik Deutsch- land über die Zusammenarbeit von Polizei und Grenzschutz im Grenzraum. Das Kooperationszentrum erbringt Dienstleistun- gen für polnische Polizeieinheiten (KWP, KPP, KP), die in Grenzgebieten im Sinne des oben genannten Regierungsabkommens stationiert sind, d.h. in den Wojewodschaften Westpommern, Lubuskie, Niederschlesien und deutsche Polizeieinheiten, die ihren Sitz in den grenznahen Gebieten der Länder Mecklenburg-Vorpommern, Brandenburg, Sachsen und Berlin haben.

Abb./Rys. 47: Gemeinsames Zentrum der deutsch- Abb./Rys. 48: Gemeinsames Zentrum der deutsch- polnischen Polizei- und Zollzusammenarbeit in polnischen Polizei- und Zollzusammenarbeit in Świecko (GZ Świecko)/Polsko-Niemieckie Centrum Świecko (GZ Świecko) Współpracy Służb Granicznych, Policyjnych i Celnych w Świecku (CW Świecko)

58 pOlskO-nIemIeckIe centrum Współpracy służB GranI- cznych, pOlIcyJnych I celnych W śWIecku (cW śWIeckO)

W Polsko-Niemieckim Centrum Współpracy W sprawach bardzo pilnych związanych z zagroże- w Świecku służbę pełnią następujące organy: niem życia i zdrowia obsługiwane są również jed- • ze strony polskiej: Policja, Straż Graniczna, nostki Policji polskiej z całego kraju oraz jednostki Izba Celna, Policji niemieckiej z całego obszaru Niemiec. • ze strony niemieckiej: Policja Federalna, Policje Landowe: Brandenburgii, Saksonii, Mecklen- burgii- Pomorza Przedniego oraz Urząd Celny. Policję polską reprezentują funkcjonariusze Wy- działu Wywiadu Kryminalnego, Komendy Woje- wódzkiej Policji w Gorzowie Wlkp. Centrum Współpracy pełni służbę całodobowo, 7 dni w tygodniu. Podstawą prawną funkcjonowania Polsko-Nie- mieckiego Centrum Współpracy jest umowa między Rządem RP a Rządem RFN o współpracy Policji i Straży Granicznych na terenach przygranicznych podpisana w Berlinie 26.02.2002 roku. Centrum Współpracy obsługuje jednostki Policji polskiej (KWP, KPP, KP) mające swoją siedzibę na terenach przygranicznych w rozumieniu wyżej wymienionej umowy międzyrządowej, tj. w woj. zachodniopomorskim, lubuskim i dolnośląskim, oraz jednostki Policji niemieckiej mające swoją siedzibę na terenie przygranicznych landów: Mecklenburgia-Pomorze Przednie, Brandenbur- gia, Saksonia oraz Berlin.

Abb./Rys. 49: Luftbild des GZ Świecko am ehema- Abb./Rys. 50: Polsko-Niemieckie Centrum Współpracy ligen Grenzübergang in Świecko-Frankfurt (Oder)/ Służb Granicznych, Policyjnych i Celnych w Świecku Zdjęcie lotnicze CW Świecko przy dawnym przej- (CW Świecko) ściu granicznym Świecko-Frankfurt nad Odrą

59 feuerWehr In DeutschlanD

Die Feuerwehr hat innerhalb des deutschen Not- Personen werden dann für den Feuerwehrdienst fallvorsorgesystems die Aufgabe, bei Bränden, verpflichtet, um den Brandschutz gewährleisten Unfällen, Überschwemmungen und ähnlichen zu können. Die Anzahl der Pflichtfeuerwehren in Ereignissen Hilfe zu leisten. Ihre Aufgaben lassen Deutschland liegt im einstelligen Bereich. sich unter den Schlagworten „retten, löschen, Berufsfeuerwehr (BF) bergen, schützen“ zusammenfassen, wobei unter Berufsfeuerwehren gibt es in Deutschland etwa „schützen“ vor allem Maßnahmen zu verstehen 100. Eine Berufsfeuerwehr gehört zu einer Kom- sind, die im Voraus die Entstehung, Ausbreitung mune. Die Belegschaft dieser öffentlichen Feuer- und Auswirkung von Bränden verhindern oder wehr besteht in der Regel ausschließlich aus minimieren sollen (vorbeugender Brandschutz). hauptamtlichen Einsatzkräften. Im Rahmen der nichtpolizeilichen Gefahren- Werksfeuerwehr abwehr gibt es in Deutschland ein flächendecken- Werksfeuerwehren, von denen es deutschland- des System von Feuerwehren. Da die Gesetz- weit ca. 900 gibt, sind private Feuerwehren, die gebungskompetenz für das Feuerwehrwesen bei entweder vom Staat angeordnet wurden oder den Ländern liegt, bestehen hinsichtlich der Orga- vom Staat anerkannt sind. Die Werksfeuerwehren nisation und der Finanzierung Unterschiede. Die sind für den Brandschutz in Industriegebieten Feuerwehr ist bundesweit über die zentrale Not- zuständig und setzen sich häufig aus hauptberuf- rufnummer 112 erreichbar. lichen und nebenberuflichen Mitarbeitern zusammen. Feuerwehren auf Flughäfen zählen eben- Die deutschen Feuerwehren zählen insgesamt falls zu Werksfeuerwehren. etwa 1,1 Millionen Aktive. Zusätzlich sind 250.000 Personen in den Jugendfeuerwehren Betriebsfeuerwehr organisiert. Die Freiwilligenquote liegt allgemein Im Gegensatz zu einer Werksfeuerwehr ist eine bei 96 Prozent, der Anteil der Frauen bei 10 Pro- Betriebsfeuerwehr nicht staatlich anerkannt. Sie zent. (Stand: 2017) unterliegt keinen staatlichen Aufgaben und wurde oft im Rahmen von Versicherungsauflagen Spitzenverband der deutschen Feuerwehren ist gegründet. Häufig setzen sich Betriebsfeuer- der Deutsche Feuerwehrverband (DFV). wehren aus Betriebsmitarbeitern zusammen, arten Der feuerWehren die die Aufgaben zusätzlich zu ihren eigenen übernommen haben. In Deutschland sind etwa Freiwillige Feuerwehr (FF) 300 Betriebsfeuerwehren tätig. Eine Freiwillige Feuerwehr ist eine öffentliche Feuerwehr, die sich hauptsächlich aus ehrenamt- Bundeswehr-Feuerwehr lichen Mitgliedern zusammensetzt. In Deutsch- Die Bundeswehr-Feuerwehr ist eine feuerwehr- land gibt es etwa 24.000. technische Einrichtung der Bundeswehr, die bei besonderen Gefahrenschwerpunkten aufgestellt Jugendfeuerwehr (DJF) wird. In der Regel übernehmen jedoch ortsan- Die Jugendfeuerwehr ist die Nachwuchsabtei- sässige Feuerwehren den Brandschutz. lung in einer Freiwilligen Feuerwehr. Die Deutsche Arten der Feuerwehren in Deutschland Rodzaje Straży Pożarnych w Niemczech Jugendfeuerwehr (DJF) ist Teil des Deutschen Feuerwehrverbands (DFV).

Pflichtfeuerwehr Pflicht- Freiwillige Berufs- Bundeswehr- feuerwehr Feuerwehr (FF) feuerwehr (BF) Feuerwehr Die Pflichtfeuerwehr ist eine öffent- Obowiązkowa Ochotnicza Zawodowa Straż Pożarna liche Feuerwehr, die eingerichtet Straż Pożarna Straż Pożarna Straż Pożarna Bundeswehry wird, wenn eine Freiwillige Feuer- Jugend- Betriebs- Werks- feuerwehr (DJF) feuerwehr feuerwehr wehr mangels Personals nicht auf- Młodzieżowa Zakładowa Ochotnicza Zakładowa Zawodowa gebaut werden konnte. Geeignete Straż Pożarna Straż Pożarna Straż Pożarna

60 straż pOżarna W nIemczech

W ramach Niemieckiego Systemu Gotowości Straż Pożarna, która tworzona jest, jeśli Ochotnicza Pożarna ma za zadanie udzielać pomocy w przy- Straż Pożarna nie mogłaby zostać zbudowana padku pożarów, wypadków, powodzi i podobnych z powodu braków personalnych. Odpowiednie zdarzeń. Jej zadania można podsumować słowami osoby są wówczas zobowiązane do służby, aby kluczowymi „ratuj, gaś, zabezpieczaj, chroń”, przy zapewnić ochronę przeciwpożarową. Liczba czym słowo „chroń” należy rozumieć przede Obowiązkowych Straży Pożarnych w Niemczech wszystkim jako środki, które mają na celu zapobie- zamyka się w jednocyfrowej liczbie. ganie lub minimalizację występowania, rozprze- Zawodowa Straż Pożarna (Berufsfeuerwehr, BF) strzeniania się i skutków pożarów (zapobiegawcza W Niemczech działa około 100 zawodowych ochrona przeciwpożarowa). Straży Pożarnych, które należą do gmin. Personel W ramach pozapolicyjnego systemu bezpieczeń- tej publicznej Straży Pożarnej z reguły składa się stwa istnieje w Niemczech ogólnokrajowy sys- wyłącznie z personelu zatrudnionego w pełnym wymiarze godzin. tem Straży Pożarnej. Ponieważ kompetencje le- gislacyjne dla Straży Pożarnej należą do krajów Zakładowa Zawodowa Straż Pożarna związkowych, istnieją różnice w zakresie jej or- (Werksfeuerwehr) ganizacji i finansowania. Straż Pożarna jest do- Zakładowe Straże Pożarne, których w Niemczech stępna w całym kraju za pośrednictwem central- jest około 900, są prywatnymi strażami pożarny- nego numeru alarmowego 112. mi, których utworzenie zostało nakazane lub uznane przez państwo. Zakładowe Straże Pożar- Niemieckie Straże Pożarne liczą łącznie około 1,1 ne są odpowiedzialne za ochronę przeciwpoża- miliona aktywnych członków. Ponadto w Mło- rową w obszarach przemysłowych i często skła- dzieżowej Straży Pożarnej zorganizowanych jest dają się z pracowników zatrudnionych w pełnym 250 000 osób. Wskaźnik wolontariatu wynosi na i niepełnym wymiarze godzin. Straże Pożarne na ogół 96 procent, natomiast odsetek kobiet 10 lotniskach są również zaliczane do Zakładowych procent (Stan: 2017 r.) Straży Pożarnych. Centralną organizacją niemieckich straży pożar- Zakładowa Ochotnicza Straż Pożarna nych jest Niemieckie Stowarzyszenie Straży Po- (Betriebsfeuerwehr) żarnej (DFV) W przeciwieństwie do Zakładowej Straży Pożarnej Zakładowa Ochotnicza Straż Pożarna nie jest rODzaJe straży pOżarnych uznana przez państwo. Nie podlega ona obowiąz- Ochotnicza Straż Pożarna kom ustawowym i jest często zakładana w ramach (Freiwillige Feuerwehr, FF) wymagań ubezpieczeniowych. Do Zakładowej Ochotnicza Straż Pożarna to publiczna Straż Ochotniczej Straży Pożarnej należą często pra- Pożarna, która składa się głównie z ochotni- cownicy danej firmy, którzy prócz zadań własnych ków. W Niemczech jest około 24 000 osób. podjęli się także wykonywania zadań dodatko- wych. W Niemczech działa około 300 Zakłado- Młodzieżowa Straż Pożarna (DJF) wych Ochotniczych Straży Pożarnych. Młodzieżowa Straż Pożarna jest młodszym oddzia- łem Ochotniczej Straży Pożarnej. Niemiecka Mło- Straż Pożarna Bundeswehry dzieżowa Straż Pożarna (DJF) jest oddziałem Nie- (Bundeswehr-Feuerwehr) mieckiego Stowarzyszenia Straży Pożarnej (DFV). Straż Pożarna Bundeswehry jest techniczną jed- nostką Bundeswehry ds. ochrony przeciwpoża- Obowiązkowa Straż Pożarna (Pflichtfeuerwehr) rowej, która powstaje w przypadku szczególne- Obowiązkowa Straż Pożarna to publiczna Straż go zagrożenia. Z reguły jednak lokalne Straże Pożarne przejmują ochronę przeciwpożarową. Abb./Rys. 51: Arten der Feuerwehren in Deutsch- land/Rodzaje Straży Pożarnych w Niemczech

61 feuerWehr In pOlen

Die Feuerwehr in Polen teilt sich in die staatlich Das KSRG arbeitet der Verwaltungsstruktur des organisierten Berufsfeuerwehren (polnisch: Landes entsprechend auf drei Verwaltungsebenen: Państwowa Straż Pożarna) und Freiwilligen Feuer- • Kreisebene – grundlegende Exekutivebene, die wehren, Werkfeuerwehren und Flughafenfeuer- Aufgaben werden von Kräften des Kreises wehren. Letztere gelten als nichtstaatliche Orga- wahrgenommen, nisationen und sind daher auch nicht den • Wojewodschaftsebene – Koordinierung und Berufsfeuerwehren unterstellt. Unterstützung von Rettungsaktionen, wenn die Kräfte des Kreises nicht ausreichen, Staatliche Feuerwehr • Landesebene – Koordination und Unterstüt- (Państwowa Straż Pożarna, PSP) zung von Rettungsaktionen, wenn die Kräfte Die Staatliche Feuerwehr (Berufsfeuerwehr) ist der Wojewodschaft nicht ausreichen. eine professionelle, uniformierte und mit spezi- eller Ausrüstung ausgestattete Formation zur Freiwillige Feuerwehr Bekämpfung von Bränden, Naturkatastrophen (Ochotnicza Straż Pożarna, OSP) und anderen lokalen Gefahren. Sie umfasst rund Die nichtstaatlich organisierte Freiwillige Feuer- 30.000 aktive Einsatzkräfte (Stand 2017). Die wehr umfasst ca. 696.653 aktive Mitglieder in grundlegenden Aufgaben der staatlichen Feuer- 16.250 Stützpunkten (Stand 2019). Von diesen wehr wurden im Gesetz vom 24. August 1991 sind 4.341 in das Nationale Rettungs- und Brand- über die staatliche Feuerwehr festgelegt. bekämpfungssystem integriert. Nationales Rettungs- und Brand- Die Ausrüstung und Ausbildung der OSP ermög- bekämpfungssystem lichen die Übernahme von Aufgaben in vielen (Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy, KSRG) Bereichen des Rettungswesens. Maßnahmen aus Die Staatliche Feuerwehr ist verantwortlich für dem Kernbereich, d.h. Rettung und Brandbe- die Organisation des Nationalen Rettungs- und kämpfung, können von 15.201 OSP übernom- Brandbekämpfungssystems, dessen Hauptziel es men werden, weiterhin: die technische Rettung ist, Menschen, materielle Güter und die Umwelt von 5.307, die Hochwasserrettung von 2.933, die zu retten, durch: chemische und die ökologische Rettung von 473, • das Löschen von Bränden, die medizinische Rettung von 5.403, die Höhen- • die Beseitigung örtlicher Gefährdungen rettung von 472, die Wasserrettung von 1.128, (Rettungsmaßnahmen), Rodzajedie straży Suche pożarnych und Rettung w Polsce von 3.510 und andere • die Bekämpfung chemischer oder ökologi-Arten derBereiche Feuerwehren von 542 OSP. in Polen scher Gefahren, • die Durchführung technischer Rettungs- Ochotnicza Państwowa Straż Pożarna (OSP) Straż Pożarna (PSP) maßnahmen, Freiwillige Staatliche • die medizinische Feuerwehr Feuerwehr Rettung im Bereich Młodzieżowa Drużyna Jednostki Pożarnicza (MDP) Krajowy System Ratowniczo-Gaśnicze (JRG) der qualifizierten Jugend- Ratowniczo-Gaśniczy (KSRG) Rettungs- und Ersten Hilfe (KPP). feuerwehr Nationales Rettungs- und Brandbekämpfungseinheiten Brandbekämpfungssystem

Zakładowa Straż Wojskowa Straż Pożarna (WSP), w strukturach Pożarna (ZSP) Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej (WOP) Werks- Feuerwehr der Streitkräfte, integriert feuerwehr in den Militärischen Brandschutz

Abb./Rys. 52: Arten der Feuerwehren in Polen/Rodzaje Straży Pożarnych w Polsce

62 straż pOżarna W pOlsce

Straż Pożarna w Polsce podzielona jest na zorga- członków jest włączonych do Krajowego Syste- nizowane przez państwo profesjonalne Straże mu Ratowniczo - Gaśniczego. Pożarne i Ochotnicze Straże Pożarne, Zakładowe Wyposażenie i wyszkolenie w OSP umożliwia Straże Pożarne i Straż Pożarną na lotniskach. Te podjęcie działań w wielu zakresach ratownictwa. ostatnie są organizacjami pozarządowymi i dla- Działania z zakresu podstawowego czyli ratowni- tego nie podlegają zawodowym jednostkom czo-gaśniczego może podjąć 15 201 OSP, poza Straży Pożarnej. tym z zakresów ratownictwa technicznego – Państwowa Straż Pożarna (PSP) 5 307, ratownictwa powodziowego – 2 933, ra- Państwowa Straż Pożarna jest zawodową, umun- townictwa chemicznego i ekologicznego – 473, durowaną i wyposażoną w specjalistyczny sprzęt ratownictwa medycznego – 5 403, ratownictwa formacja, przeznaczoną do walki z pożarami, klę- wysokościowego – 472, ratownictwa wodnego skami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagro- – 1 128, poszukiwawczo-ratowniczych – 3 510 żeniami. Składa się z około 30 000 aktywnych oraz innych dziedzin – 542. członków. Podstawowe zadania Państwowej Straży Pożarnej zostały określone w Ustawie z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej. Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy (KSRG) Państwowa Straż Pożarna odpowiada za organi- zację Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśnicze- go, którego głównym celem jest ratowanie ludzi, dóbr materialnych i środowiska poprzez: • gaszenie pożarów, • likwidację miejscowych zagrożeń (działania ratownicze), • ratownictwo chemiczne i ekologiczne, • ratownictwo techniczne, • ratownictwo medyczne w zakresie udzielania kwalifikowanej pierwszej pomocy (KPP). KSRG działa na trzech poziomach administracyjnych odpowiadających strukturze administracyjnej kraju: • powiatowy – podstawowy poziom wykonawczy, działania prowadzone są przez siły powiatu • wojewódzki – koordynacja i wsparcie działań ratowniczych, kiedy siły powiatu są niewy- starczające, • krajowy – koordynacja i wsparcie działań ratowniczych, kiedy siły województwa są niewystarczające.

Ochotnicza Straż Pożarna (OSP) Abb./Rys. 53: Logo der staat- Pozarządowa, Ochotnicza Straż Pożarna składa się lichen Feuerwehr Polens/ z około 696 653 aktywnych członków w 16 250 Logo Państwowej Straży jednostkach (stan na 2019r.). Spośród nich 4 341 Pożarnej RP

63 feuerWehr In pOlen

In den Freiwilligen Feuerwehren dienen Verband der Freiwilligen Feuerwehren der 696.653 Personen: 630.052 Männer und 66.601 Republik Polen Frauen, davon 465.717 Männer sowie 53.612 (Związek Ochotniczych Straży Pożarnych RP) Frauen im Alter von 18 bis 65 Jahren. Anderer- Der Verband der Freiwilligen Feuerwehren der seits können 228.394 Feuerwehrleute der OSP Republik Polen ist ein landesweiter, selbstver- direkt an Rettungs- und Feuerlöschaktionen teil- walteter, dauerhafter Verband, der die Freiwilli- nehmen. Die Freiwilligen Feuerwehren werden gen Feuerwehren und andere juristische Perso- auch von Fördermitgliedern unterstützt, von nen zusammenschließt, um ihre Interessen zu denen es 84.552 gibt, und von 42.434 Ehrenmit- vertreten und ihre satzungsgemäßen Ziele zu gliedern. fördern und zu erreichen. Die personelle Kontinuität der Freiwilligen Feuer- Die Vereinigung erfüllt Aufgaben von öffentli- wehren wird durch Jugend- und Pfadfinder- chem Interesse im Bereich des Brandschutzes, Feuerwehrgruppen gewährleistet, in denen unterstützt verschiedene Formen der Kultur- und Jugendliche die Grundsätze des Feuerwehr- Bildungsarbeit, sorgt für die Bekanntheit der his- dienstes, der Brandverhütung und das Verhalten torischen Errungenschaften der Feuerwehrbe- im Gefahrenfall erlernen. Insgesamt gibt es im wegung, entwickelt künstlerische und sportliche Land fast neuneinhalbtausend Jugendfeuer- Aktivitäten in den Freiwilligen Feuerwehren. wehrgruppen (MDP), in denen etwa 90.000 Mädchen und Jungen im Alter von 12 bis 18 Jahren aktiv sind. Freiwillige Feuerwehren nutzen etwa 16.500 Feuerwachen, die meistens in Eigenregie gebaut wurden. Die Hälfte davon sind multifunktionale Einrichtungen, die der gesamten Gemeinde dienen. Das gesellschaftliche Leben der Dörfer und KleinstädteStruktura spielt organizacyjnasich um sie herum Państwowej ab. Straży Pożarnej Organisationsstruktur der staatlichen Feuerwehr in der Republik Polen

Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej Hauptkommandantur der Staatlichen Feuerwehr

Komendy Wojewódzkie (16) Szkoła Główna Służby Pożarniczej Centrum Nau- Wojewodschaftskommandanturen Hochschule der Feuerwehr kowo-Badawcze Ochrony Przeciw- pożarowej Komendy Powiatowe/ Centralna Szkoła PSP Wissenschafts- und Miejskie (335) Zentrale Schule der Staatl. Fw. Forschungs- Kreis- bzw. Stadt- zentrum des kommandanturen Brandschutzes Szkoły Aspirantów PSP (2)

Anwärterschulen der Staatl. Fw. Jednostki Ratowniczo- Centralne Muzeum Gaśnicze (501) Pożarnictwa Rettungs- und Szkoła Podoficerska Zentrales Feuerlöscheinheiten Unteroffiziersschule Feuerwehrmuseum

Abb./Rys. 54: Schema der Organisationsstruktur der Staatlichen Feuerwehr der Republik Polen/Schemat struktury organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej RP

64 straż pOżarna W pOlsce

W OSP działają ogółem aż 696 653 osoby - 630 052 mężczyzn oraz 66 601 kobiet, w tym 465 717 mężczyzn oraz 53 612 kobiet w wieku 18-65 lat. Natomiast 228 394 strażaków OSP może brać bezpośredni udział w akcjach ratowniczo-gaśniczych. Ochotnicze Straże Pożarne wspierają również członkowie wspierający, któ- rych jest 84 552 oraz członkowie honorowi – 42 434. Zapewnieniem ciągłości szeregów OSP są mło- dzieżowe i harcerskie drużyny pożarnicze, w któ- rych młodzież poznaje tajniki strażackiej służby, zasady zapobiegania pożarom oraz zachowania w wypadku zagrożenia. Ogółem działa w kraju blisko dziewięć i pół tysiąca Młodzieżowych Dru- żyn Pożarniczych (MDP), zrzeszających około 90 tysięcy dziewcząt i chłopców w wieku 12-18 lat. Ochotnicze Straże Pożarne użytkują około 16 000 remiz, najczęściej wybudowanych własnymi siłami. W połowie są to obiekty wielofunkcyjne służące całej społeczności. Wokół nich skupia się życie spo- łeczne wsi i miasteczek. Związek Ochotniczych Straży Pożarnych RP Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczy- pospolitej Polskiej jest ogólnopolskim, samorząd- nym, trwałym stowarzyszeniem, które zrzesza Ochotnicze Straże Pożarne i inne osoby prawne w celu reprezentowania ich interesów oraz pro- pagowania i realizacji celów statutowych. Związek wykonuje zadania o charakterze uży- teczności publicznej w zakresie ochrony prze- ciwpożarowej, wspiera różnorodne formy pracy kulturalno-oświatowej, popularyzuje dorobek historyczny ruchu strażackiego, rozwija działal- ność artystyczną i sportową w Ochotniczych Strażach Pożarnych.

65 DIe feuerWehr Im lanD BranDenBurG

Im Land Brandenburg gibt es ca. 40.000 Feuer- Den Kommunen wird die Aufgabe übertragen, wehrfrauen und -männer. Davon sind etwa eine leistungsfähige Feuerwehr zu unterhalten. 38.000 Kameradinnen und Kameraden ehren- Zusätzlich sind sie bspw. dafür zuständig, eine amtlich tätig. Weiterhin gibt es 700 Beamte und ausreichende Löschwasserversorgung zu gewähr- Angestellte in fünf Berufsfeuerwehren sowie leisten oder die Selbsthilfe und Brandschutzer- 300 Beamte und Angestellte in den Freiwilligen ziehung der Bevölkerung zu fördern. Feuerwehren mit hauptamtlichen Einsatzkräften. In den Ämtern, Verbandsgemeinden und amts- Hinzu kommen nochmal ca. 900 Einsatzkräfte in freien Gemeinden werden neun Werkfeuerwehren. Freiwillige Feuer- wehren aufgestellt und unterhalten. Dafür wird Die genauen Aufgaben und Aufgabenträger im ein Amts- bzw. Stadtwehrführer eingesetzt. In Brandschutz und der Hilfeleistung sind föderal den jeweiligen Orten und Ortsteilen gibt es ent- strukturiert. Das Brandenburgische Brand- und sprechende Ortswehrführer. Auch diese üben Katastrophenschutzgesetz (BbgBKG) bestimmt ihre Tätigkeit ehrenamtlich aus. die Aufgabenträger für den Brandschutz wie In größeren kreisangehörigen Städten wird der folgt: Brandschutz in der Regel durch Freiwillige Feuer- • örtliche Aufgabenträger wehren sichergestellt, welche z.T. über haupt- - Ämter, amtsfreie Gemeinden, Verbands- amtliche Kräfte verfügen. Durch die Stadt wird gemeinden sowie kreisfreie Städte, ein Stadtwehrführer eingesetzt. Dieser kann • überörtliche Aufgabenträger seine Funktion sowohl hauptamtlich als auch - Landkreise und kreisfreie Städte sowie ehrenamtlich wahrnehmen. • für zentrale Aufgaben - Land Brandenburg (Ministerium für In den kreisfreien Städten gibt es sowohl Berufs- Inneres und für Kommunales). feuerwehren als auch Freiwillige Feuerwehren. Der Leiter der Berufsfeuerwehr ist dabei gleich- Die Landkreise und kreisfreien Städte sind zeitig der Leiter der Freiwilligen Feuerwehr. gleichzeitig Untere und das Land Oberste Katas- trophenschutzbehörde. Ein wichtiger Bestandteil im Gefahrenabwehr- system des Landes Brandenburg ist die Landes- schule und Technische Einrichtung für Brand- Kreisfreie Stadt, Gemeinde, Aufgabenträger Amt oder Verbandsgemeinde örtl. Brandschutz und Katastrophenschutz Miasto na prawach powiatu, Gmina, lokalne organy ochrony przeciwpoż. (LSTE) in Eisenhütten- Urząd admin. lub Gmina Związkowa stadt, auch „Landesfeuer-

Mögliche Art Freiwillige Berufs- wehrschule“ genannt. der Feuerwehr Feuerwehr feuerwehr Możliwy rodzaj Ochotnicza Zawodowa Ihre Leistungsfähigkeit Straży Pożarnej Straż Pożarna Straż Pożarna hat die LSTE bei mehre- ren Großschadenslagen Führung Wehrleiter Leiter der der Feuerwehr Naczelnik Berufsfeuerwehr (Waldbrände 1992/93, Dowództwo Ochotniczej Komendant Oderhochwasser 1997, Straży Pożarnej Straży Pożarna Zawodowej SP Elbehochwasser 2002

Führung innerhalb Leiter der haupt- Ortswehrführer Berufs- Freiwillige und 2013) unter Beweis der Feuerwehr amtlichen Kräfte Naczelnik miejsco- feuerwehr Feuerwehr Dowództwo w strukturach Naczelnik sił wej Ochotniczej Zawodowa Ochotnicza gestellt. Straży Pożarnej pełnoetatowych Straży Pożarnej Straż Pożarna Straż Pożarna

Abb./Rys. 55: Struktur der öffentlichen Feuerwehr im Land Brandenburg/ Struktura publicznej Straży Pożarnej w kraju związkowym Brandenburgia

66 straż pOżarna W kraJu zWIązkOWym BranDenBurGIa

W Brandenburgii jest około 40 000 strażaków, zaopatrzenia w wodę gaśniczą oraz promowanie około 38 000 z nich to wolontariusze. Jest także edukacji ludności w zakresie samopomocy i ochro- 700 urzędników i pracowników służby cywilnej ny przeciwpożarowej. w pięciu jednostkach Straży Pożarnej oraz 300 są tworzone i utrzy- pełnoetatowych urzędników służby cywilnej i pra- Ochotnicze Straże Pożarne mywane w urzędach, związkach gmin i samo- cowników Ochotniczych Straży Pożarnych. W dzie- dzielnych gminach. W tym celu powołuje się więciu jednostkach straży pożarnej znajduje się głównego dowódcę, natomiast w poszczegól- również około 900 osób personelu ratunkowego. nych miastach i dzielnicach funkcję pełnią odpo- Dokładne zadania i organy zobowiązane w zakresie wiedni dowódcy lokalni. Oni także wykonują ochrony przeciwpożarowej i udzielania pomocy swoją pracę na zasadzie wolontariatu. mają strukturę federalną. Brandenburska usta- W większych miastach działających na prawach wa o ochronie przeciwpożarowej i katastro- powiatu ochronę przeciwpożarową zapewniają fach (BbgBKG) określa organy ochrony prze- zwykle Ochotnicze Jednostki Straży Pożarnej, w ciwpożarowej w następujący sposób: których część członków jest zatrudnionych w • władze lokalne pełnym wymiarze godzin. Miasto powołuje do - Urzędy administracyjne, gminy, gminy pełnienia funkcji dowódcę miejskiego, który związkowe i miasta na prawach powiatu, może ją wykonywać zarówno będąc zatrudnio- • władze ponadlokalne nym w pełnym wymiarze godzin, jak i na zasadzie - Powiaty i miasta na prawach powiatu, wolontariatu. • do zadań centralnych - Brandenburgia (Ministerstwo Spraw W miastach działających na prawach powiatu Wewnętrznych i Spraw Lokalnych). funkcjonują zarówno Zawodowe jak i Ochotnicze Straże Pożarne. Dowódca Zawodowej Straży Powiaty i miasta na prawach powiatu są zarów- Pożarnej jest jednocześnie dowódcą Ochotniczej no oddolnym, jak i najwyższym organem ochro- Straży Pożarnej. ny ludności. Ważną częścią brandenburskiego systemu obrony Gminy mają za zadanie utrzymanie sprawnej przed zagrożeniami jest Straży Pożarnej. Ponadto sąGefahrenabwehr one odpowiedzialne Państwowa Szkoła i między innymi za zapewnienieObrona przed wystarczającego zagrożeniami Techniczny Zakład Ochrony Przeciwpożarowej i Katastrof (LSTE) w Eisen- hüttenstadt, znany również Zur Verbesserung der Organisation der Bekämpfung von Gefahrenstellen werden kleine Verantwortungsbereiche gebildet, welche der Einsatzleitung unterstellt sind. jako „Państwowa Szkoła Stra- W celu usprawnienia organizacji walki ze strefami niebezpiecznymi ży Pożarnej”. LSTE udowodnił tworzone są małe obszary odpowiedzialności, które podlegają dowództwu operacyjnemu. swą skuteczność w kilku po- ważnych przypadkach zagro- Leitstelle Einsatzleitung żeń (pożary lasów 1992/93, Stanowisko Dowództwo powódź na Odrze w 1997r., kierowania operacyjne powódź na Łabie w 2002 i 2013 r.).

Abschnitt Abschnitt Brandbekämpfung Wasserversorgung Dział ds. Dział ds. gaszenia pożaru zaopatrzenia w wodę

Abb./Rys. 56: Gefahrenabwehr/Obrona przed zagrożeniami

67 die feuerwehr im land BrandenBurg

Ein besonderes Kennzeichen der LSTE ist darü- Die Einsatzkräfte bestehen im Wesentlichen aus ber hinaus ihre grenzübergreifende Ausrich- ehrenamtlichen Kräften der Freiwilligen Feuer- tung. So z.B. wird das im Rahmen der INTERREG wehren Brandenburgs. Die Fahrzeuge sind A-Förderung 2007 – 2013 errichtete „Brand- üblicherweise in Feuerwehrhäusern bzw. Feuer- übungshaus“ von Feuerwehrleuten aus Polen und wachen dieser Feuerwehren untergebracht und Deutschland genutzt (vgl. dazu auch das Kapitel zur werden auch für den regulären Einsatzdienst Zusammenarbeit der Feuerwehren aus Branden- eingesetzt. burg und Lubuskie auf S. 72). Im Grenzraum haben die Brandschutzeinheiten lanDesfeuerWehrVerBanD BranDen- eine grenzüberschreitende Bedeutung, da sie BurG (lfV) bei Brand- und Großschadenslagen beiderseits Der Landesfeuerwehrverband Brandenburg e.V. der Grenze zum Einsatz kommen können. Aus ist Mitglied im Deutschen Feuerwehrverband diesem Grund wurde die Infrastruktur der BSE und wirkt aktiv in dessen Gremien mit. Zweck z.T. auch im Rahmen von INTERREG A-Projekten des Verbandes ist die Förderung des Feuerwehr- gefördert, so z.B. das Feuerwehrgerätehaus und Brandschutzwesens. Schenkendöbern (s. Abb. 58). Organe des Verbandes sind: • die Delegiertenversammlung • der Präsidialrat • das Präsidium mit dem Präsidenten des LFV als Vorsitzendem. Dem LFV nachgeordnet sind die Kreisfeuerwehr- verbände (KFV), unter ihnen der grenzüber- schreitend sehr aktive Kreisfeuerwehrverband Spree-Neiße.

BranDschutzeInheIten Des lanDes Abb./Rys. 57: Leitstelle Lausitz in Cottbus/Chóśebuz BranDenBurG (Bse) Stanowisko Kierowania Lausitz (Łużyce) w Chociebużu Die Brandschutzeinheiten des Landes Branden- burg (Abkürzung: BSE) sind im Rahmen des Bran- denburger Katastrophenschutzes konzipierte Einheiten, die wegen der dortigen hohen Wald- brandgefahr geschaffen wurden. Generell sind sie aber auch für andere Brand- und Großscha- denslagen vorgesehen. Ähnliche Einheiten, mit denselben bzw. annähernd gleichen Aufgaben heißen in anderen Bundesländern Kreisfeuer- wehrbereitschaft. Es existieren insgesamt 15 Einheiten. Die Brand- schutzeinheiten hatten ursprünglich jeweils eine Sollstärke von 1:134 (1 Einheitsführer und 134 Einsatzkräfte) und 22 Fahrzeugen. Nach Einfüh- rung der Katastrophenschutzverordnung im Jahr 2012 wurde die Mindestpersonalstärke auf 73 Einsatzkräfte und 15 Fahrzeuge verkleinert.

68 straż pożarna w kraju związkowym BrandenBurgia

Specjalną cechą LSTE jest orientacja transgranicz- strażaków i 15 pojazdów. na. Na przykład w ramach finansowania INTER- Członkowie służby ratowniczej składają się zasad- REG A 2007–2013 został zbudowany „Dom szko- niczo z ochotników Straży Pożarnych Branden- leń przeciwpożarowych (rozgorzeniowy)” i jest burgii. Pojazdy zwykle są umieszczane w jednost- używany przez strażaków z Polski i Niemiec kach straży pożarnej i są również używane do (patrz także rozdział o współpracy między strażą regularnych interwencji. pożarną z Brandenburgii i województwa lubuskiego, s. 73). W strefie przygranicznej jednostki ochrony prze- ciwpożarowej mają znaczenie transgraniczne, kraJOWy zWIązek straży pOżarnych ponieważ w sytuacjach pożaru i poważnych szkód BranDenBurGII (lfV) mogą interweniować po obu stronach granicy. Landesfeuerwehrverband Brandenburg e.V. jest Z tego powodu infrastruktura BSE była również członkiem Niemieckiego Stowarzyszenia Straży częściowo sfinansowana w ramach projektów Pożarnej i działa aktywnie w swoich gremiach. INTERREG A, np. strażnica pożarna Schenken- Celem stowarzyszenia jest promowanie edukacji döbern (p. rys. 58). w zakresie straży pożarnej i ochrony przeciwpo- żarowej. Organami stowarzyszenia są: • Zgromadzenie Delegatów • Rada Prezydialna • Prezydium wraz z prezydentami LFV pełniący- mi funkcję przewodniczących. LFV podlegają Okręgowe Stowarzyszenia Straży Pożarnej (KFV), w tym Stowarzyszenie Straży Po- żarnej Spree-Neisse, które jest bardzo aktywne transgranicznie. Abb./Rys. 58: Groß Gastrose/Wjeliki Gósćeraz: Feuer- JeDnOstkI przecIWpOżarOWe kraJu wehrgerätehaus, in INTERREG IV A als deutsch- zWIązkOWeGO BranDenBurGIa (Bse) polnischer Feuerwehrstützpunkt gefördert/ Groß Gastrose/Wjeliki Gósćeraz: Remiza strażacka, współ- Jednostki Przeciwpożarowe Brandenburgii finansowana w ramach programu INTERREG IV A (w skrócie: BSE) to jednostki działające w ramach jako polsko-niemiecka baza Straży Pożarnej Brandenburskiego Systemu Ochrony Ludności, które powstały z powodu wysokiego ryzyka poża- rów lasów. Zasadniczo są one także przewidziane do innych sytuacji związanych z pożarem i po- ważnymi szkodami. Podobne jednostki, wykonu- jące te same lub prawie takie same zadania, nazywane są w innych krajach związkowych Powiatową Strażą Pożarną w gotowości. Istnieje łącznie 15 Jednostek Ochrony Przeciwpo- żarowej. Początkowo jednostki te miały docelo- wą siłę w wys. 1:134 (1 dowódca jednostki i 134 strażaków) oraz 22 pojazdy. Po wprowadzeniu Rozporządzenia o Ochronie Cywilnej w 2012r., zmniejszono minimalną liczbę personelu do 73

69 DIe feuerWehr In Der WOJeWODschaft luBuskIe struktur Der staatlIchen feuerWehr OrGanIsatIOn Der feuerWehr In Den In Der WOJeWODschaft luBuskIe lanDkreIsen, am BeIspIel Des kreIses żary Die Staatliche Feuerwehr in der Wojewodschaft Brandschutzeinheiten auf dem Gebiet des Kreises Lubuskie verfügt über folgende Einheiten: Żary sind: • Wojewodschaftskommandantur der • die Kreiskommandantur der Staatlichen Staatlichen Feuerwehr (Komenda Feuerwehr in Żary, Wojewódzka PSP) in Gorzów Wlkp., • zwei Rettungs- und Feuerlöscheinheiten der • Stadtkommandanturen der Staatlichen Staatlichen Feuerwehr (in Żary und Lubsko), Feuerwehr (Komendy Miejskie PSP) in • 25 Einheiten der Freiwilligen Feuerwehr, Gorzów Wlkp. und Zielona Góra, darunter 18, die in das Nationale Rettungs- und • zehn Kreiskommandanturen der Staatlichen Brandbekämpfungssystem integriert sind, Feuerwehr (Komendy Powiatowe PSP), • eine Einheit des Militärischen Brandschutzes darunter in Krosno Odrzańskie und Żary. (WOP) in Potok. zusammenfassunG Der tätIGkeIt Der Im Verband der Freiwilligen Feuerwehren der staatlIchen feuerWehr In Der WOJe- Republik Polen gibt es im Kreis Żary 639 Mitglieder. WODschaft luBuskIe 2019 Die Staatliche Feuerwehr in der Wojewodschaft In 18 Feuerwehreinheiten des Nationalen Lubuskie zählte im Jahr 2019 insgesamt 14.287 Rettungs- und Brandbekämpfungssystems und Einsätze (5.181 Brände, 7.992 lokale Bedrohungen, 7 Einheiten der Feiwilligen Feuerwehr außerhalb 1.114 Fehlalarme). Jeden Tag waren 163 Retter desselben gibt es 466 Kameradinnen und Kame- in voller Einsatzbereitschaft, um sofortige Hilfe zu raden, die die Voraussetzungen für die Teilnahme leisten. Im Jahresverlauf erhielt die Staatliche an Rettungs- und Feuerlöschmaßnahmen erfüllen, Feuerwehr insgesamt 11 Löschfahrzeuge (8 mitt- d.h. über eine Grundausbildung sowie eine Aus- lere und 3 schwere) und die Freiwilligen Feuer- bildung zu den Themen Gesundheit und Sicher- wehren bekamen 17 neue Fahrzeuge. Die Einhei- heit, medizinische Untersuchung und Versiche- ten erhielten auch andere neue Spezialausrüs- rung verfügen. tungen in Form von Autos, Quads, Hydrauliksets, Logistik-, Wasser- und Tauch- oder Höhenaus- rüstung.

Abb./Rys. 59: Rettungs- und Feuerlöscheinheit der Staatlichen Feuerwehr in Lubsko/Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza PSP w Lubsku

70 straż pOżarna W WOJeWóDztWIe luBuskIm struktura psp W WOJeWóDztWIe OrGanIzacJa straży pOżarneJ luBuskIm W pOWIatach, na pODstaWIe Państwowa Straż Pożarna w województwie lubu- przykłaDu pOWIatu żarskIeGO skim dysponuje następującymi jednostkami: Jednostkami ochrony przeciwpożarowej na tere- • Komenda Wojewódzka Państwowej Straży nie powiatu żarskiego są: Pożarnej w Gorzowie Wielkopolskim, • Komenda Powiatowa PSP w Żarach, • Komendy Miejskie Państwowej Straży Pożarnej • 2 Jednostki Ratowniczo – Gaśnicze PSP w Gorzowie Wielkopolskim i Zielonej Górze, (w Żarach i Lubsku), • 10 Komend Powiatowych Państwowej Straży • 25 Jednostek OSP, w tym 18 Jednostek Pożarnej, m.in. w Krośnie Odrzańskim i Żarach. OSP włączonych do KSRG, • 1 Jednostka Wojskowej Ochrony Przeciwpo- pODsumOWanIe DzIałalnOścI żarowej (WOP) w Potoku. państWOWeJ straży pOżarneJ W WO- JeWóDztWIe luBuskIm W 2019 rOku W Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP Państwowa Straż Pożarna w województwie lubu- w powiecie żarskim zrzeszonych jest 639 członków. skim w 2019 roku liczyła 14 287 interwencji (5 181 W 18 jednostkach OSP KSRG i 7 jednostkach OSP – pożary, 7 992 – miejscowe zagrożenia, 1 114 – poza KSRG jest 466 druhów spełniających wa- alarmy fałszywe). Każdego dnia w pełnej goto- runki niezbędne do udziału w działaniach ratow- wości do wyjazdu i udzielenia natychmiastowej niczo – gaśniczych tj. Organizacjaposiadających Ochotniczej przeszkole Straży - pomocy było 163 ratowników. W roku Państwowa Pożarnej (OSP) w powiecie żarskim nie w zakresie podstawowym, bhp, badania Straż Pożarna wzbogaciła się o łącznie 11 samo- Organisation der Freiwilligen lekarskie i ubezpieczenie.Feuerwehr (OSP) im Landkreis Żary chodów gaśniczych (8 średnich i 3 ciężkie), a ochotnicze straże pożarne o 17 nowych samochodów. Nr Gmina / Gemeinde Jednostka / Einheit 1. Brody Brody OSP KSRG Do jednostek trafiły również inny nowy sprzęt 2. Bieniów OSP KSRG 3. Lubanice OSP KSRG 4. Marszów OSP specjalistyczny w postaci samochodów, quadów, Gmina / Gemeinde 5. Żary Mirostowice Dolne OSP zestawów hydraulicznych,Struktura organizacyjna sprzętu PSP w logistyczne powiecie żarskim- Sieniawa Żarska OSP Organisationsstruktur der staatlichen Feuerwehr 6. KSRG go, wodno-nurkowego czy wysokościowego. 7. Złotnik OSP KSRG 8. Jasień OSP KSRG im Landkreis Żary Jasień 9. Zabłocie OSP KSRG Lipinki Łużyckie OSP Lipinki Łużyckie 10. KSRG Komendant Powiatowy Państwowej Straży Pożarnej 11. Chocicz OSP Kreiskommandant der Staatlichen Feuerwehr 12. Lubsko Górzyn OSP KSRG 13. Stara Woda OSP KSRG 14. Łęknica Łęknica OSP KSRG Zastępca Komendanta Powiatowego PSP 15. Miasto / Stadt Żary Żary Kunice OSP KSRG Stellv. Kreiskommandant der Staatlichen Feuerwehr 16. Dąbrowa Łużycka OSP 17. Lipna OSP KSRG Przewóz 18. Piotrów OSP KSRG Wydział Operacyjno-Kontrolno-Rozpoznawczy Sekcja Organizacyjno-Kadrowa 19. Przewóz OSP KSRG Abteilung für operationelle Kontrolle und Aufklärung Organisations- und Personalabteilung 20. Dębinka OSP 21. Karsówka OSP 22. Trzebiel Niwica OSP Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza w Żarach Sekcja Finansów 23. Trzebiel OSP KSRG Rettungs- und Feuerlöscheinheit in Żary Finanzabteilung 24. Żarki Wielkie OSP KSRG 24 25. Tuplice Tuplice OSP KSRG Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza w Lubsku Sekcja Kwatermistrzowsko-Techniczna Rettungs- und Feuerlöscheinheit in Lubsko Logistisch-Technische Abteilung Abb./Rys. 61: Organisation der Frei- willigen Feuerwehr (OSP) im Land- Abb./Rys. 60: Organisationsstruktur der Staatlichen Feuerwehr im23 kreis Żary, darunter 18 Einheiten, Landkreis Żary/Struktura organizacyjna Państwowej Straży Pożarnej die in das Nationale Rettungs- und w powiecie żarskim Brandbekämpfungssystem (KSRG) integriert sind/Organizacja Ochotni- czej Straży Pożarnej (OSP) w powiecie żarskim, w tym 18 jednostek OSP włączonych do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego (KSRG)

71 zusammenarBeIt Der feuerWehren Im Grenzraum BranDenBurG-luBuskIe

GrunDlaGen kOOperatIOnspartner Die Aufgaben bei der grenzübergreifenden Die wichtigsten Partner der grenzübergreifen- Zusammenarbeit im Bereich des Brand- und den Kooperation im Grenzraum Brandenburg- Katastrophenschutzes sowie des Rettungswesens Lubuskie sind: werden auf der Grundlage staatlicher Vereinba- • die Wojewodschaftskommandantur der rungen und Regierungsübereinkommen, lokaler Staatlichen Feuerwehr in Gorzów Wielkopolski, Übereinkommen und Erklärungen zur Zusam- • die Landesschule und Technische Einrichtung menarbeit umgesetzt. für Brand- und Katastrophenschutz (LSTE) in Eisenhüttenstadt, Die gegenseitige Unterstützung deutscher und • das Technische Hilfswerk (THW), polnischer Einsatzkräfte in der Euroregion • der Landesbranddirektor Brandenburg, Spree-Neiße-Bober basiert auf den folgenden • das Referat Brand- und Katastrophenschutz Vereinbarungen: im Ministerium des Innern und für Kommuna- • Abkommen zwischen der Bundesrepublik les Brandenburg (MIK), Deutschland und der Republik Polen über die • die Berliner Feuerwehr. gegenseitige Hilfeleistung bei Katastrophen oder schweren Unglücksfällen (vom 10. April 1997) BereIche Der zusammenarBeIt • Vereinbarung zwischen dem Ministerium des Die grenzübergreifende Zusammenarbeit wird in Innern des Landes Brandenburg und dem folgenden Themenbereichen realisiert: Ministerium für Innere Angelegenheiten und • gemeinsame Rettungsaktionen, Administration der Republik Polen über gegen- • gemeinsame Übungen, Schulungen, seitige Hilfeleistung bei Katastrophen und Seminare und Workshops, schweren Unglücksfällen (vom 25. Juli 2002) • Arbeitstreffen und -besuche, • Vereinbarung zur Zusammenarbeit und gegen- • Informationsaustausch, seitigen Hilfeleistung in den Bereichen Brand- • Umsetzung gemeinsamer EU-Projekte, und Katastrophenschutz sowie Rettungswesen, • Treffen zu besonderen Anlässen, geschlossen am 05. September 2008 zwischen • Brandschutz- und Sportwettkämpfe. den Landkreisen Żary, Krosno Odrzańskie, Zielona Góra-Land und Spree-Neiße/Sprjewja-Nysa sowie den Städten Zielona Góra und Cottbus/ Chóśebuz. In der Wojewodschaft Lubuskie erfolgt die Zusammenarbeit mit ausländischen Rettungs- diensten auf zwei parallelen, miteinander verbun- denen Ebenen: auf regionaler Ebene durch die Wojewodschaftskommandantur und auf lokaler Ebene durch die Kreiskommandanturen. Diese Zusammenarbeit ermöglicht den gegenseitigen Erfahrungsaustausch, die Planung und Organi- sation gemeinsamer Vorhaben, die auf das Zusammenwirken in Krisensituationen abzielen.

72 Współpraca straży pOżarnych na pOGranIczu luBuskO-BranDenBurskIm pODstaWy W województwie lubuskim współpraca z zagra- Zadania z zakresu współpracy transgranicznej nicznymi służbami ratowniczymi prowadzona w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ochrony jest na dwóch równoległych powiązanych ze przed katastrofami oraz ratownictwa realizowa- sobą płaszczyznach: regionalnej – realizowanej ne są na podstawie umów państwowych i poro- przez komendę wojewódzką, i lokalnej – prowa- zumień rządowych, lokalnych porozumień i de- dzonej przez komendy powiatowe. Współpraca klaracji o współpracy. ta pozwala na wzajemną wymianę doświadczeń, planowanie i organizowanie wspólnych przed- Wzajemne wsparcie sił polskich i niemieckich sięwzięć mających na celu współdziałanie w sy- w Euroregionie Sprewa-Nysa-Bóbr opiera się na tuacjach kryzysowych. następujących umowach: • Umowa między Republiką Federalną Niemiec partnerzy Współpracy a Rzecząpospolitą Polską o wzajemnej pomocy Głównymi partnerami współpracy transgranicz- w razie katastrof lub poważnych wypadków nej na pograniczu lubusko-brandenburskim są: (z 10 kwietnia 1997r.) • Komenda Wojewódzka Państwowej Straży • Umowa między Ministerstwem Spraw Pożarnej w Gorzowie Wlkp., Wewnętrznych Kraju Związkowego Branden- • Krajowa Szkoła Ochrony Przeciwpożarowej burgii a Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i przed Katastrofami (LSTE) w Eisenhüttenstadt, i Administracji Rzeczypospolitej Polskiej • Federalna Służba Pomocy Technicznej (THW), w sprawie wzajemnej pomocy w przypadku • Dyrektor Brandenburskich Straży Pożarnych, katastrof i poważnych wypadków (z dnia 25 • Referat Ochrony Przeciwpożarowej i przed lipca 2002r.) Katastrofami Ministerstwa Spraw Wewnętrz- • Umowa o współpracy i wzajemnej pomocy nych i Komunalnych Brandenburgii, w zakresie ochrony przeciwpożarowej i klęsk • Berlińska Straż Pożarna. żywiołowych oraz służb ratowniczych, OBszary Współpracy podpisana dn. 5 września 2008r. pomiędzy Zagadnienia współpracy transgranicznej realizo- powiatami Żary, Krosno Odrzańskie, Zielona wane są w następujących obszarach: Góra i Sprewa Nysa a także miastami Zielona • wspólne działania ratownicze, Góra i Chociebuż (Cottbus/Chóśebuz). • wspólne ćwiczenia, szkolenia, seminaria i warsztaty, • spotkania i wizyty robocze, • wymiana informacji, • realizacja wspólnych projektów unijnych, • spotkania okolicznościowe, • zawody pożarnicze i sportowe.

Abb./Rys. 62: Feuerwache der Staatlichen Feuer- wehr in Zielona Góra/Remiza Państwowej Straży Pożarnej w Zielonej Górze

73 zusammenarBeit der feuerwehren im grenzraum BrandenBurg-luBuskie

Internationale Zusammenarbeit der Organi- sationseinheiten der Staatlichen Feuerwehr im Jahr 2018 Im Jahr 2018 führten Organisationseinheiten der Staatlichen Feuerwehr aus ganz Polen 99 Dienst- reisen ins Ausland durch. Die meisten Reisen – 39 – wurden in die Bundesrepublik Deutschland unternommen, u.a. anlässlich: • der Teilnahme an den Sitzungen des deutsch-polnischen Ausschusses für grenznahe Zusammenarbeit, • von Übungen der Staatlichen Feuerwehr und Abb./Rys. 63 Feuerwache der Staatlichen Feuer- des Technischen Hilfswerks zur Unterwasser- wehr in Gubin/Remiza Państwowej Straży Pożarnej Lokalisierung (Wojewodschaftskommandan- w Gubinie tur der Staatlichen Feuerwehr in Stettin), • der Ausarbeitung einer deutsch-polnischen methodischen Anleitung (Wojewodschafts- kommandanturen der Staatlichen Feuerwehr in Gorzów Wlkp., Stettin, Breslau). Darüber hinaus hatten die Organisationseinheiten der Staatlichen Feuerwehr im Jahr 2018 45-mal ausländische Delegationen zu Gast. Aus der Bun- desrepublik Deutschland wurden neun Delega- tionen empfangen, darunter bei diesen Gelegen- heiten: • Treffen zur Ausarbeitung des „Zweijährigen Kooperationsplans der Staatlichen Feuerwehr und des Technischen Hilfswerks für die Jahre 2018 – 2019” (Wojewodschaftskommandantur der Staatlichen Feuerwehr in Stettin), • Realisierung des Projekts „Feuerwehrleute im sächsisch-polnischen Grenzgebiet mit einer innovativen Rettungs- und Löschausrüstung“ im Rahmen des Kooperationsprogramms Interreg V A Polen-Sachsen (Wojewodschafts- kommandantur der Staatlichen Feuerwehr in Gorzów Wlkp.) sowie • gemeinsame Übungen mit dem Technischen Hilfswerk.

74 współpraca straży pożarnych na pograniczu luBusko-BrandenBurskim

Współpraca międzynarodowa jednostek organi- zacyjnych Państwowej Straży Pożarnej w 2018 r. W 2018 r. jednostki organizacyjne PSP z całej Polski zrealizowały 99 służbowych wyjazdów zagranicznych. Najwięcej wyjazdów – 39 – realizowano do Republiki Federalnej Niemiec, m.in. z okazji: • udziału w pracach Komitetu ds. współpracy przygranicznej polsko-niemieckiej, • ćwiczeń Komendy Wojewódzkiej PSP w Szczecinie oraz THW (Bundesanstalt Tech- nisches Hilfswerk - Federalna Agencja Pomocy Technicznej) ds. lokalizacji podwodnych, • opracowania Instrukcji Metodycznej PL-DE (Komenda Wojewódzka PSP w Gorzowie Abb./Rys. 64: Deutsch-polnische Waldbrandübung Wlkp., Szczecinie, Wrocławiu). 2019/Polsko-niemieckie gaszenie pożaru lasu - ćwi- czenia 2019 Ponadto w 2018 r. jednostki organizacyjne PSP zrealizowały 45 przy jęć delegacji zagranicznych. Z Republiki Federalnej Niemiec przyjęto 9 delegacji, m.in. przy tych okazjach: • spotkanie ws. wypracowania „Dwuletniego planu współpracy PSP-THW na lata 2018-2019” (Komenda Wojewódzka PSP w Szczecinie), • realizacja projektu pn. „Strażacy na Pograniczu Polsko-Saksońskim, to innowacyjny sprzęt ratowniczo-gaśniczy, rozwijająca się gospodarka, skuteczni wobec migracji ludności” realizowany w ramach Programu Współpracy Interreg V-A Polska-Saksonia (Komenda Woje- wódzka PSP w Gorzowie Wlkp.) oraz • ćwiczenia wspólnie ze służbą THW.

75 WIchtIGe aDressen unD telefOnnummern Ważne Dane teleaDresOWe eurOpaWeIte nOtrufnummer Polizeidirektion Ost Fax +49 351 564-3309 eurOpeJskI numer alarmOWy Landkreise: Uckermark, Barnim, https://www.polizei.sachsen.de/de/ Märkisch-Oderland und Oder-Spree 112 lpp.htm sowie kreisfreie Stadt Frankfurt (Oder) VerWaltunG Nuhnenstraße 40 Polizeidirektion Görlitz aDmInIstracJa puBlIczna 15234 Frankfurt (Oder) Conrad-Schiedt-Straße 2 Behördennummer Tel. +49 335 561-1230 02826 Görlitz Numer kontaktu z władzami DE 115 Fax +49 335 561-2009 Tel. +49 3581 468-0 E-Mail pressestelle.pdost@polizei. Fax +49 3581 468-17106 E-Mail: poststelle.pd-gr@polizei. pOlIzeI pOlIcJa brandenburg.de https://polizei.brandenburg.de/seite/ sachsen.de DE Notrufnummer numer alarmowy 110 polizeidirektion-ost/61903 https://www.polizei.sachsen.de/de/ PL Notrufnummer numer alarmowy 997 pdg.htm Polizeiinspektion Märkisch-Oderland Polizeipräsidium des Landes Komenda Wojewódzka Policji Märkische Straße 1 Brandenburg w Gorzowie Wlkp. 15344 Strausberg Kaiser-Friedrich-Straße 143 ul. Kwiatowa 10 14469 Potsdam (OT Eiche) Tel. +49 3341 330-0 66-400 Gorzów Wlkp. Fax +49 3341 330-1229 Tel. +49 700 3333 0331 (Bürgertelefon) Tel. +48 95 738-19-00 https://polizei.brandenburg.de/stand- Fax +49 331 283-3039 E-Mail: [email protected] orte_und_erreichbarkeiten/id/66562 E-Mail: praesidium.potsdam@polizei- http://www.lubuska.policja.gov.pl/ internet.brandenburg.de http://bip.gorzow.kwp.policja.gov.pl/ Polizeiinspektion Oder-Spree / https://polizei.brandenburg.de/stand- Frankfurt (Oder) orte_und_erreichbarkeiten/id/66253 Komenda Powiatowa Policji August-Bebel-Straße 63 w Krośnie Odrzańskim 15517 Fürstenwalde Polizeidirektion Süd ul.Sienkiewicza 22 Landkreise: Dahme-Spreewald / Tel. +49 3361 568-0 66-600 Krosno Odrzańskie Fax +49 3361 568-1229 Damna-Błota, Oberspreewald-Lausitz Tel. +48 68 383 31 11 / Górne Błota-Łužyca, Spree-Neiße / https://polizei.brandenburg.de/stand- Fax +48 68 383 31 15 Sprjewja-Nysa und Elbe-Elster sowie orte_und_erreichbarkeiten/id/70300 Tel. do sekretariatu: +48 68 383 31 00 kreisfreie Stadt Cottbus / Chóśebuz E-Mail: komendant.kpp_krosno@ Juri-Gagarin-Straße 15-16 Polizeirevier Frankfurt (Oder) go.policja.gov.pl 3046 Cottbus / Chóśebuz Nuhnenstraße 40 http://bip.krosnoodrzanskie.kpp.policja. 15234 Frankfurt (Oder) Tel. +49 355 4937–2020 gov.pl/069/konta/kontakt/15583,Dane- Fax +49 355 4937-2002 Tel. +49 335 561-1230 teleadresowe.html E-Mail: pressestelle01.pdsued@polizei- Fax +49 335 561-1229 internet.brandenburg.de https://polizei.brandenburg.de/stand- Komisariat Policji w Gubinie https://polizei.brandenburg.de/seite/ orte_und_erreichbarkeiten/id/66473 ul. Różana 1a polizeidirektion-sued/61951 66-620 Gubin Brandenburgs Polizei bietet für Nutzer Tel. +48 68 476 34 11 Polizeiinspektion Cottbus/Spree-Neiße von Apple- und Android-Smartphones Fax +48 68 476 34 15 Juri-Gagarin-Straße 16 einen neuen Service. Die Polizei-App! Sie Tel. do sekretariatu: +48 68 476 34 00 03046 Cottbus / Chóśebuz steht zum kostenlosen Download in den E-Mail: komendant.kp_gubin@ Tel. +49 355 4937-1224/1225 App-Stores von Google und Apple bereit: go.policja.gov.pl Fax +49 355 4937-1222 https://play.google.com/store/apps/ https://polizei.brandenburg.de/stand- details?id=de.brandenburg.polbb. Komenda Powiatowa Policji w Słubicach orte_und_erreichbarkeiten/id/66316 android&hl=de ul. Kazimierza Wielkiego 1 69-100 Słubice Polizeirevier Guben Landespolizeipräsidium Sachsen Tel. +48 47 79 23 211 Alte Poststraße 1a Sächsisches Staatsministerium des In- Fax +48 47 79 23 215 03172 Guben nern, Abt. 3 - Öffentliche Sicherheit und E-Mail: rzecznik.kpp_slubice@ Tel. +49 3561 46-1224 Ordnung, Landespolizeipräsidium - go.policja.gov.pl Fax +49 3561 46-1229 Wilhelm-Buck-Straße 2 http://bip.slubice.kpp.policja.gov.pl/ https://polizei.brandenburg.de/stand- 01097 Dresden http://bip.strzelcekrajenskie.kpp. orte_und_erreichbarkeiten/id/66564 Tel. +49 351 564-0 policja.gov.pl/

76 Komisariat Policji w Kostrzynie nad Odrą Hauptzollamt Frankfurt (Oder), Henning-v.-Tresckow-Straße 9-13 ul. Jana Pawła II 64 Mobile Kontrollgruppe Guben 14467 Potsdam 66-470 Kostrzyn n/O Berthold-Lissner-Str. 1 Tel.: +49 331 866 2420 Tel. +48 47 791 64 00 03172 Guben E-Mail: katastrophenschutz@mik. Fax +48 47 791 64 15 Tel. +49 3561 402-0 brandenburg.de E-Mail: komendant.kp_kostrzyn@ https://mik.brandenburg.de/sixcms/ go.policja.gov.pl Hauptzollamt Dresden, detail.php/863722 http://www.gorzow.lubuska. Dienstort Görlitz policja.gov.pl/go1/o-nas/jednoski- Schützenstr. 6 Landesschule und Technische Einrich- podlegle/13466,Komisariat-Policji- 02826 Görlitz tung für Brand- und Katastrophen- Kostrzyn-nO.html Tel. +49 3581 6613-0 schutz (LSTE) Fax +49 3581 6613-10 Eisenbahnstraße 1a E-Mail: poststelle.kev.goerlitz@zoll. 15890 Eisenhüttenstadt BunDespOlIzeI unD Grenzschutz bund.de Tel. +49 3364 757-130 pOlIcJa feDeralna I straż Fax: +49 3364 757-299 GranIczna Lubuski Urząd Celno-Skarbowy E-Mail: [email protected] Gemeinsames Zentrum der deutsch- w Gorzowie Wielkopolskim burg.de polnischen Polizei- und Zollzusammen- ul. Kazimierza Wielkiego 65 https://lste.brandenburg.de/ arbeit in Świecko / Polsko-Niemieckie 66-400 Gorzów Wlkp. Centrum Współpracy Służb Granicz- Tel. +48 95 713 35 22, (95) 733 75 01 Leitstelle Lausitz nych, Policyjnych i Celnych w Świecku Fax +48 95 713 35 99 Stadtverwaltung Cottbus/Chóśebuz Stanowisko Dyżurnego Policji w Centrum E-Mail: [email protected] Fachbereich 37 – Feuerwehr Cottbus/ Współpracy w Świecku: https://www.lubuskie.kas.gov.pl/ Chóśebuz Tel. +48 95 7381926 lubuski-urzad-celno-skarbowy-w- Dresdener Straße 46 Fax +48 95 7381928 gorzowie-wielkopolskim/kontakt/dane- 03050 Cottbus/Chóśebuz Tel. MSWiA +48 79 24801 / 79 24803 teleadresowe Tel. +49 0355 632-0 Fax MSWiA +48 79 24805 Fax +49 0355 632-138 E-Mail: [email protected] Oddział Celny w Zielonej Górze [email protected] http://lubuska.policja.gov.pl/go/ ul. Kostrzyńska 14 https://www.leitstelle-lausitz.de/ materialy-statyczne/polsko-niemieckie- 65-127 Zielona Góra centr/3592,Polsko-Niemieckie-Cent- Tel. sekretariat OC +48 68 322 92 83 Integrierte Regionalleitstelle (IRLS) rum-Wspolpracy-Sluzb-Granicznych- Tel. sala odpraw +48 68 322 92 80 / Ostsachsen Policyjnych-i-Celnych-w-S.html 322 92 81 Feuerwehr Hoyerswerda / Wojerecy E-Mail: [email protected] Merzdorfer Strasse 1 02977 Hoyerswerda / Wojerecy zOllVerWaltunG Tel. +49 03571 4765 0 aDmInIstracJa celna feuerWehr straż pOżarna Fax +49 03571 4765 111 Hauptzollamt Frankfurt (Oder) Notrufnummer Feuerwehr und Ret- E-Mail: [email protected] Dienststellenschlüssel 3650 tungsdienst numer alarmowy straży Kopernikusstraße 25 pożarnej i pogotowia ratunkowego Kreisfeuerwehrverband Spree-Neiße e.V. 15236 Frankfurt (Oder) DE: 112 Heinrich-Heine-Straße 1 Postfach 12 84 03149 Forst (Lausitz) / Baršć 15202 Frankfurt (Oder) Notrufnummer Staatliche Feuerwehr Tel. +49 03562 986 132 55 Tel. +49 335 563-0 numer alarmowy państwowej straży Fax +49 03562 986 132 88 Fax +49 335 563-1099 pożarnej PL: 998 E-Mail: [email protected] E-Mail: [email protected] Notrufnummer Rettungsdienst https://www.kfv-spn.de/ https://www.zoll.de/SharedDocs/ numer alarmowy pogotowia ratunko- Dienststellen/DE/1_DSSD_Importer/ wego PL: 999 Stadtfeuerwehrverband Cottbus e.V. Hauptzollamt/HZA_Frankfurt_Oder/ Thiemstraße 70 HZA_Frankfurt_Oder_3650/HZA_ Ministerium des Innern und für Kommu- 03042 Cottbus / Chóśebuz Frankfurt_Oder_3650.html nales Brandenburg (MIK), Referat 34 Tel. +49 0355 424 075 u.a. Brand- und Katastrophenschutz, Fax +49 0355 499 4870 Förderung des Ehrenamtes, Koordinie- rungszentrum Krisenmanagement

77 Freiwillige Feuerwehr Guben Komenda Powiatowa Państwowej Komenda Miejska Państwowej Straży Cottbuser Pl. 19 Straży Pożarnej w Żarach Pożarnej w Gorzowie Wlkp. 03172 Guben ul. Serbska 58 ul. Dąbrowskiego 3 Tel. +49 03561 62030 68-200 Żary 66-400 Gorzów Wlkp. Tel. +48 68 363 07 00 Tel. Sekretariat: +48 95 73 38 404 Kreisfeuerwehrverband Märkisch- E-Mail: [email protected] Tel. Leitstelle/Stanowisko Kierowania: Oderland e.V. http://www.straz.zary.pl/ +48 95 73 38 400 Bahnhofstr. 7 Fax +48 95 73 38 460 15345 Rehfelde Komenda Powiatowa Państwowej E-Mail: [email protected] Tel. +49 33435 460 Straży Pożarnej w Krośnie Odrzańskim http://www.strazgorzow.pl/kontakt/ E-Mail: [email protected] ul. Sienkiewicza 2a http://www.kfv-mol.de/Wordpress 66-600 Krosno Odrzańskie Regionalne Centrum Ratownictwa w Tel. +48 68 383 01 00, 68 383 50-76 Witnicy Kreisfeuerwehrverband Landkreis Fax +48 68 383 01-06 Żwirowa 8 Oder-Spree e.V. 66-460 Witnica Fürstenwalder Str. 14 E-Mail: [email protected] http://witnica.pl/gospodarka/regional- 15848 Beeskow drzanskie.pl ne-centrum-ratownictwa/ Tel. +49 3366 5202088 http://www.straz.krosnoodrzanskie.pl/ E-Mail: [email protected] Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza Deutsch-Polnisches Wörterbuch für https://www.lfv-bb.de/verband/ Państwowej Straży Pożarnej w Gubinie Feuerwehrfachbegriffe / Niemiecko- kreisfeuerwehrverband-landkreis-oder- Kołłątaja 22, 66-620 Gubin Polski Słownik Fachowych Terminów spree-e-v/ Tel. +48 68 455 82 30 Strażackich Stadtfeuerwehrverband Frankfurt E-Mail: [email protected] http://wb.lfv-bb.de/ (Oder) e.V. skie.pl Berliner Chaussee 82A Weitere Kontaktinformationen finden 15234 Kliestow Komenda Miejska Państwowej Straży Sie auf den Internetseiten der Euro- regionen / Dalsze informacje kontak- Tel. +49 335 62036 Pożarnej w Zielonej Gorze towe można znaleźć na stronach inter- Fax +49 335 62036 65-074 Zielona Góra netowych Euroregionów: https://www.lfv-bb.de/verband/stadt- ul. Kasprowicza 3/5 feuerwehrverband-frankfurt-oder-e-v/ Tel. +48 68 457 56 00 – sekretariat Tel. +48 695 889 500 – po godz. 16.00 Euroregion Spree-Neiße-Bober / Freiwillige Feuerwehr Frankfurt (Oder) Fax +48 68 457 56 04 Euroregion Sprewa-Nysa-Bóbr Heinrich-Hildebrand-Str. 21 E-Mail: [email protected] https://www.euroregion-snb.de/213/ 15232 Frankfurt (Oder) http://www.straz.zgora.pl/ verein-spree/mitglieder Tel. +49 335 565 37 97 http://euroregion-snb.pl/kontakt E-Mail: [email protected] Komenda Powiatowa Państwowej http://www.feuerwehr-ffo.de/kontakt/ Straży Pożarnej w Słubicach Euroregion PRO EUROPA VIADRINA index.php?dynamisch=1 ul. Konstytucji 3 maja 79 Euroregion PRO EUROPA VIADRINA 69-100 Słubice https://www.euroregion-viadrina.de/ Kreisfeuerwehrverband Görlitz e.V. Tel. +48 95 750 76 10 mittlere-oder-e-v/mitglieder/ Lutherstraße 15, 02826 Görlitz Fax +48 95 750 76 10 www.euroregion-viadrina.pl/czlonko- wie,68.html Tel. +49 3581 8 45 11 30 E-Mail: [email protected] Fax +49 3581 8 45 11 31 http://www.straz.slubice.pl/kontakt/ E-Mail: [email protected] https://www.kfv-goerlitz.de/ Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza Państwowej Straży Pożarnej w Komenda Wojewódzka Państwowej Kostrzynie nad Odrą Straży Pożarnej w Gorzowie Wlkp. ul. Gorzowska 1 ul. Wyszyńskiego 64 66-450 Kostrzyn nad Odrą 66-400 Gorzów Wlkp. Tel. +48 95 73 38 482 Tel. +48 95 733 83 04 Fax +48 95 73 38 482 Fax +48 95 720 89 90 http://www.strazgorzow.pl/jrg-psp- E-Mail: [email protected] kostrzyn-nad-odra/ http://www.straz.gorzow.pl/

78 QuellenVerzeIchnIs spIs źróDeł

VerWaltunG aDmInIstracJa LUCS 2018 FEUERWEHR UND RETTUNGSWESEN Lubuski Urząd Celno-Skarbowy ARL/IGPIK 2001 STRAŻ POŻARNA I SłUŻBY Akademie für Raumforschung und Landes- w Gorzowie Wlkp.,: RATUNKOWE planung (ARL) / Instytut Gospodarki Polsko-Niemiecki DIALOG na temat KG PSP 2019 Przestrzennej i Komunalnej (IGPIK): bezpieczeństwa w regionie przygranicz- Komenda Główna Państwowej Straży Deutsch-Polnisches Handbuch der nym – Służba Celno-Skarbowa w woje- Pożarnej: Planungsbegriffe / Polsko-niemiecki wództwie lubuskim, Działalność służb ratowniczych w 2018 r., podręcznik pojęć planistycznych, Forst (Lausitz)/Baršć (Łužyca), 27.11.2018 BIULETYN INFORMACYJNY Państwowej Hannover 2001; s./p.: https://shop. policja.pl Straży Pożarnej za rok 2018, arl-net.de/deutsch-polnisches-hand- Policja Lubuska: Warszawa 2019 buch-der-planungsbegriffe.html Polsko-Niemieckie Centrum https://www.straz.gov.pl/aktualnosci/ Współpracy Służb Granicznych, biuletyny Euroregion PRO EUROPA VIADRINA Euroregion PRO EUROPA VIADRINA: Policyjnych i Celnych w Świecku; KP PSP w Żarach 2018 Karte aus dem Projekt/Mapa z projektu http://lubuska.policja.gov.pl/go/ Komenda Powiatowa Państwowej INTERREG IVA „Analyse Verkehrsnetz materialy-statyczne/polsko-niemieckie- Straży Pożarnej w Żarach, bryg. Paweł Oder-Neiße (AVerON)“; vgl./por. centr/3592,Polsko-Niemieckie-Cent- Hryniewicz: rum-Wspolpracy-Sluzb-Granicznych- Deutsch-Polnischer DIALOG zur Sicherheit https://www.euroregion-viadrina.de/ Policyjnych-i-Celnych-w-S.html euroregion-pro-europa-viadrina/ueber- in der Grenzregion – Polizei, Feuerwehr, die-euroregion/averon-karte-de-pl-2015/ Polizeipräsidium 2018 a Bundespolizei und Zoll im Austausch / Polizeipräsidium Land Brandenburg: Polsko-Niemiecki DIALOG na temat Kociubiński 2019 Infoheft Grenztagung 2018 „Einander bezpieczeństwa w regionie przygranicz- Prof. Krzysztof Kociubiński (Uniwersytet besser Verstehen“ nym – wymiana doświadczeń między Wrocławski): Żagań, 22.11.2018; vgl. /por. https:// Policją, Strażą Pożarną, Strażą Struktury administracji publicznej w polizei.brandenburg.de/pressemel- Graniczną i Służbą Celną, Rzeczypospolitej Polskiej dung/achte-deutsch-polnische-grenz- Forst (Lausitz)/Baršć (Łužyca), 27.11.2018 i Republice Federalnej Niemiec. tagung-tagt/1258273 Analiza porównawcza. Vergleich der KW PSP w Gorzowie Wlkp. administrativen Strukturen in Polizeipräsidium 2018 b Komenda Wojewódzka Państwowej Deutschland und Polen. Polizeipräsidium Land Brandenburg, Straży Pożarnej w Gorzowie Wlkp.: Forst (Lausitz)/Baršć (Łužyca), KOR Glaser: Współpraca międzynarodowa 06.11.2019; vgl./por. https://docplayer. Deutsch-Polnischer DIALOG zur http://www.straz.gorzow.pl/ pl/10493701-Struktury-administracji- Sicherheit in der Grenzregion wspolpraca-miedzynarodowa/ publicznej-w-rzeczypospolitej-polskiej- Forst (Lausitz)/Baršć (Łužyca), 27.11.2018 Landkreis Spree-Neiße 2018 i-republice-federalnej-niemiec-analiza- Polizeipräsidium 2018 c Landkreis Spree-Neiße, Sachgebiet porownawcza.html Polizeipräsidium Land Brandenburg, Brand- und Katastrophenschutz, Polizeidirektor Ulf Buschmann: Wolfhard Kätzmer: BehörDen unD OrGanIsatIO- Grenzüberschreitende polizeiliche Deutsch-Polnischer DIALOG zur nen mIt sIcherheItsaufGaBen Zusammenarbeit aus Sicht des Sicherheit in der Grenzregion – Poli- WłaDze I OrGanIzacJe Ds. Polizeipräsidiums / Transgraniczna zei, Feuerwehr, Bundespolizei und BezpIeczeństWa współpraca policyjna z punktu widzenia Zoll im Austausch: Gefahren, was pOlIzeI unD zOll Prezydium Policji, jeder wissen sollte?! pOlIcJa I aDmInIstracJa celna Forst (Lausitz)/Baršć (Łužyca), 27.11.2018 Forst (Lausitz)/Baršć (Łužyca), 27.11.2018 HZA Frankfurt (Oder) 2018 Polizeipräsidium 2020 Hauptzollamt Frankfurt (Oder), Polizeipräsidium Land Brandenburg, LSTE Zolloberinspektor René Weißhahn: Torsten Roch: Landesschule und Technische Deutsch-Polnischer DIALOG zur Sicherheit Gemeinsames deutsch-polnisches Einrichtung für Brand- und in der Grenzregion – Polizei, Feuerwehr, Polizeiteam in Guben/Gubin (GPT) / Katastrophenschutz (LSTE): Bundespolizei und Zoll im Austausch / Wspólny niemiecko-polski Zespół Die Feuerwehr im Land Brandenburg Polsko-Niemiecki DIALOG na temat Policyjny w Guben/Gubin (WZP), ZOSP RP bezpieczeństwa w regionie przygranicz- Guben/Gubin, 17.01.2020 Związek Ochotniczych Straży nym – wymiana doświadczeń między Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej: Policją, Strażą Pożarną, Strażą Misja i cele Graniczną i Służbą Celną, http://www.zosprp.pl/?q=node/785 Forst (Lausitz)/Baršć (Łužyca), 27.11.2018

79 aBBIlDunGsnachWeIs Wykaz źróDeł IlustracJI

ARL/IGPIK 2001 policja.pl Abb./rys. 21: File:Logo Straży Grani- Grundlage für Abb. / podstawa dla rys. 3 Abb./rys. 48, 50 cznej POL.svg; Autor: Olek Remesz; (S. 133, 156) und/i 6 (S. 4, 30) CC-BY-SA ver. 2.5, 2.0, 1.0, https://com- Polizeipräsidium 2018 a Euroregion PRO EUROPA VIADRINA mons.wikimedia.org/wiki/File:Logo_ Abb./rys. 20 Stra%C5%BCy_Granicznej_POL.svg Grundlage für Abb. / podstawa dla rys. 28, Grundlage für Abb. / podstawa dla rys. Bearbeitung / opracowanie: Katrin 22, 27 Abb./rys. 29: File:Karte der Ämter in Soschinski Kartografie Brandenburg.png, Autor: Maximilian Geodaten @ OpenStreetMap-Mitwir- Polizeipräsidium 2018 b Dörrbecker (Chumwa); CC-BY-SA-2.0, kende, openstreetmap.org, opendata- Abb./rys. 23 https://commons.wikimedia.org/wiki/ commons.org Grundlage für Abb. / podstawa dla File:Karte_der_%C3%84mter_in_Bran- rys. 25 Euroregion Spree-Neiße-Bober denburg.png Abb./rys. 17, 18, 19, 24, 33, 36, 37, 57, Polizeipräsidium 2018 c Abb./rys. 53: File:Logo-psp-nowe-wrze- 58, 62, 63, Abb./rys. 26, 30, 31, 32, 34, 47, 49, sien-2017.svg, Autor: Zbigniew Stasik & erste Umschlagsseite links / pierwsza erste Umschlagsseite rechts/pierwsza Michał Kłosiński; CC-BY-SA-4.0, strona okładki po lewej, strona okładki po prawej, vierte Umschlagsseite rechts/czwarta https://commons.wikimedia.org/wiki/ zweite Umschlagsseite links und rechts File:Logo-psp-nowe-wrzesien-2017.svg / druga strona okładki po lewej i po strona okładki po prawej prawej, Polizeipräsidium 2020 vierte Umschlagsseite links und in der Abb./rys. 35, 38 Mitte /czwarta strona okładki po lewej Wikimedia Commons i w środku Abb./rys. 4: File:Germany, administra- HZA Frankfurt (Oder) 2018 tive divisions (+districts) - de - colored. Abb./rys. 40, 41, 43; svg, Autor: TUBS; CC-BY-SA-3.0, Grundlage für Abb. / podstawa dla rys. https://commons.wikimedia.org/wiki/ 39, 42 File:Germany,_administrative_divisi- INFRASTRUKTUR & UMWELT ons_(%2Bdistricts)_-_de_-_colored.svg Professor Böhm und Partner Abb./rys. 8: File:POLSKA mapa woj Abb./rys. 51, 52 z powiatami.png, Autor: Aotearoa; Kociubiński 2019 CC-BY-2.5, Grundlage für Abb. / podstawa dla rys. https://commons.wikimedia.org/wiki/ 1, 2, 5, 7, 9, 12, 13, 15, 16 File:POLSKA_mapa_woj_z_powiatami. Kreisfeuerwehrverband Spree-Neiße png e.V. Abb./rys. 10: File:Brandenburg, admi- Abb./rys. 64, erste Umschlagsseite in der nistrative divisions - de - colored.svg, Mitte/pierwsza strona okładki w środku Autor: TUBS; CC-BY-SA-3.0, KP PSP w Żarach 2018 https://commons.wikimedia.org/wiki/ Abb./rys. 59; File:Brandenburg,_administrative_divi- Grundlage für Abb. / podstawa dla rys. sions_-_de_-_colored.svg 54, 60, 61 Abb./rys. 11: File:Saxony, administra- Landkreis Spree-Neiße 2018 tive divisions - de - colored.svg, Autor: Grundlage für Abb. / podstawa dla TUBS; CC-BY-SA-3.0, rys. 56 https://commons.wikimedia.org/wiki/ LSTE File:Saxony,_administrative_divisi- Grundlage für Abb. / podstawa dla ons_-_de_-_colored.svg rys. 55 Abb./rys. 14: File:Lubusz Voivodeship LUCS 2018 admi map (croped) - PL.svg, Autor: SAN- Abb./rys. 45, 46; tosito; CC-BY-SA-4.0, Grundlage für Abb. / podstawa dla rys. 44 https://commons.wikimedia.org/wiki/ File:Lubusz_Voivodeship_admi_map_ (croped)_-_PL.svg

80 zWeIsprachIGe öffentlIchkeItsarBeIt Der eurOreGIOn spree-neIsse-BOBer ÜBer unterschIeDlIche kanäle

Sämtliche Neuigkeiten über Fördermittelangebote, relevante deutsch-polnische Veranstaltungs- tipps sowie alle weiteren wichtigen Informationen rund um die Euroregion Spree-Neiße-Bober finden Sie auf der Internetseite www.euroregion-snb.de, den drei Social-Media-Auftritten bei Facebook, Youtube und Instagram sowie in regelmäßigen Veröffentlichungen in der lokalen und regionalen Presse. Alle neuen Mitteilungen stehen selbstverständlich zweisprachig, d.h. in Deutsch und Polnisch, zur Verfügung.

DWuJĘzyczna prOmOcJa eurOreGIOnu spreWa-nysa-BóBr za pOmOcą różnOrODnych kanałóW InfOrmacyJnych

Wszelkie aktualne wiadomości o dostępnych formach dofinansowania, wskazówki dotyczące waż- nych polsko-niemieckich wydarzeń, a także inne istotnie informacje z życia Euroregionu Sprewa-Ny- sa-Bóbr można znaleźć na stronie internetowej www.euroregion-snb.de, na trzech profilach w me- diach społecznościowych na Facebooku, Youtube oraz Instagramie jak również w regularnie publikowanych artykułach w prasie lokalnej i regionalnej. Oczywiście każda wiadomość ukazuje się w wersji dwujęzycznej, tzn. w języku polskim i niemieckim.

Facebook: https://www.facebook.com/EuroregionSpreeNeisseBober/

YouTube: https://bit.ly/3cySaH1

Instagram: https://www.instagram.com/euroregion/ Förderung der grenzüberschreitenden Zusammenarbeit aus Mitteln des Europäischen Fonds für Regionale Entwicklung (EFRE) im Rahmen des Kooperationsprogramms INTERREG V A Brandenburg–Polen 2014-2020

Dofinansowanie transgranicznej współpracy z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w ramach Programu Współpracy INTERREG V A Brandenburgia – Polska 2014-2020