Wandelen En Fietsen in De Stelling Van Amsterdam
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Wandelen en fietsen in de Stelling van Amsterdam De 10 mooiste routes in de groene ring rond Amsterdam Ter verdediging van de hoofdstad de Stelling van Amsterdam Op 15 tot 20 kilometer afstand van de Nederlandse hoofdstad Amsterdam ligt een bijzondere verdedigingsring van 42 forten, 4 batterijen, 1 kasteelvesting, 2 vestingsteden en een grote hoeveelheid aan dijken en sluizen: de Stelling van Amsterdam. De Stelling is een historisch monument voor Nederland en staat sinds 1996 op de UNESCO Werelderfgoedlijst. GESCHIEDENIS Bovendien leende het Hollandse Rond Amsterdam is tussen landschap zich er prima voor. 1880 en 1920 in opdracht van Het leger, de regering en het het Departement van Oorlog staatshoofd trokken zich binnen de ‘Stelling van Amsterdam’ deze ring terug wanneer andere gebouwd: een 135 kilometer lange linies, zoals de Nieuwe Hollandse verdedigingslinie bestaande uit Waterlinie, waren gevallen. 42 forten en 4 batterijen met een onderlinge afstand van ongeveer De Stelling was niet alleen een 3 kilometer, met elkaar verbonden verdedigingssysteem, maar ook door dijken. een overlevingssysteem. Voor ten minste zes maanden moest de Het idee achter de Stelling van Stelling verdedigd kunnen worden, Amsterdam is een staaltje Hollands in de hoop dat een bevriende waterbouwkundig vernuft. Met een mogendheid te hulp zou schieten. ingenieus systeem werd het land In het gebied leefde een bevolking rondom de hoofdstad tijdens een zo’n 670.000 tot 750.000 mensen, vijandelijke aanval onder water aangevuld met zo’n 200.000 gezet met behulp van inlaatsluizen. militairen. Dit hield in dat er voor- Het was de wens van de regering zieningen nodig waren voor voeding, om Amsterdam tot het allerlaatst energie en militaire voorraden. te verdedigen tegen vijandelijke legers. Er werd gekozen voor INUNDATIE een waterlinie. Deze was relatief De polders rond Amsterdam werden goedkoop, omdat er met weinig bij een inval onder een laag van manschappen en kleine forten een 20-30 cm water gezet om een groot gebied werd verdedigd. vijandelijk leger tegen te houden. 2 Limmen Akersloot De Rijp Castricum Fort bij Beemster De Woude Spijkerboor Fort bij Marken-Binnen Fort aan de Nekkerweg (Fort Resort Beemster) Fort benoorden Fort aan de Purmerend Jisperweg Uitgeest Fort bij Markenbinnen Krommeniedijk Fort bij Kwadijk Fort bij Edam Fort aan de Edam Heemskerk Middenweg Krommenie Purmerend Fort bij Veldhuis Volendam Fort aan Den Ham Wormerveer Wormer Beverwijk Fort aan de Fort bij St. Aagtendijk Velsen-Noord IJmuiden Assendelft Fort bij Velsen Westzaan IJmuiden Monnickendam Fort Zuidwijkermeer Driehuis Zaandam Oostzaan Velserbroek Hembrug Museum Landsmeer Broek in Waterland Fort benoorden Spaarndam Fort bezuiden Spaarndam Spaarndam Bloemendaal Fort bij Penningsveer Fort bij de Liebrug Kustbatterij Halfweg bij Durgerdam Zandvoort Fort aan de Liede Zwanenburg Haarlem Fort aan het Almere Pampus Bentveld Amsterdam Heemstede Vijuizen Kustbatterij Muiderslot Fort bij Fort bij Vijfhuizen bij Diemerdam Vesting Almere-Have Heemstede (Kunstfort) Muiden: Westbatterij Vesting Muiden Muiden: Fort Coehoorn Fort H Muizenfort Batterij aan de IJweg Muiderberg Weesp Hoofddorp Schiphol Amstelveen Vesting Weesp: Forten en Batterijen Fort aan de Ossenmarkt Fort bij Hoofddorp Ouder-Amstel Naarden Inundatiesluizen / damsluizen Hillegom Fort bij Fort Uitermeer Hinderdam Geen UNESCO Werelderfgoed Batterij aan de Sloterweg Batterij aan het Gein Bussum Abcoude Inundatievelden Nigtevecht Fort Abcoude Nieuw Vennep Fort bij Aalsmeer Aalsmeer Fort bij Ankeveen Huidige bebouwing Nigtevecht Rijsenhout Noordwijkerhout Fort Nederhorst den Berg HoofdverdedigingslijnLisse Waver-Amstel Baambrugge Verbinding naar Forteilanden Fort bij Kudelstaart Uithoorn Fort De Kwakel Fort aan de in de Botshol Winkel Kortenhoef Fort bij De Kwakel Loenersloot Vreeland Kudelstaart Fort aan Hilversum Leimuiden de Drecht Fort bij Uithoorn Loenen aan deV echt Mijdrecht Vinkeveen Loosdrecht Langeraar Nieuwveen Nieuw-Loosdrecht Deze inundaties zouden niet diep en de voorzieningenWilnis moesten genoeg zijn voor schepen en te verdedigbaar zijn. Bij voorkeur modderig voor man en paard. Om werd zoet water gebruikt om het water in de polders te krijgen de schade voor de landbouw te was een systeem van doorlaat-, beperken. inlaat- en damsluizen nodig. Bij de inrichting van dit systeem ZWAKKE PLEKKEN werd rekening gehouden met het Een groot voordeel van een hoogteverschil van het land. De waterlinie is dat die goed te waterwegen van vrijwel heel West- verdedigen is met relatief weinig Nederland werden gebruikt om militairen en kanonnen. De water naar de Stelling te brengen. zwakke plekken waren de dijken, De inundaties moesten in korte vaarwegen, autowegen en tijd gerealiseerd kunnen worden spoorwegen die boven het water 3 bleven. Bij die zwakke plekken dreiging. Op 2 augustus waren werden betonnen forten voor de er 13.500 militairen in de militairen en kanonnen gebouwd. Stelling en kort daarna waren ze De forten hadden alleen kanonnen gevechtsklaar. Als het erger werd voor flankerend vuur en lichte en de Nieuwe Hollandse Waterlinie bewapening voor de verdediging viel, werd de Stelling aangevuld op korte afstand. Met het met teruggetrokken troepen. flankerend vuur werd het voorterrein van de nabijgelegen forten De eerste maanden van de bestreken. Het zwaardere geschut Eerste Wereldoorlog waren voor stond verdekt opgesteld tussen de Nederland een spannende tijd. forten, achter dijken, aarden wallen Hoewel neutraliteit voor de regering of in betonnen beddingen. op één stond was het nog maar de vraag of Nederland buiten de DE STELLING IN STAAT VAN conflicten kon blijven. De Stelling GEREEDHEID werd in staat van gereedheid De Nederlandse troepen werden gebracht. De forten moesten op 31 juli 1914 opgeroepen. Die verdedigbaar en bewoonbaar vrijdagmiddag om drie uur werden worden gemaakt. Daarnaast werd de mobilisatiepamfletten aangeplakt het water in de boezems en sloten op openbare gebouwen en luidden zo hoog mogelijk opgestuwd, zodat de kerkklokken om de bevolking te snel tot inundatie overgegaan kon alarmeren. Er was een vijandelijke worden. Ook werden loopgraven 4 en versperringen gemaakt en bezetter de forten vooral als schuilplaatsen gebouwd. De magazijn en kazerne gebruikt. Het mobilisatie duurde langer dan meeste metaal werd eruit gesloopt menigeen gedacht had. De om wapens van te maken. En kans dat ons land bij de oorlog uiteindelijk zijn het de Duitsers betrokken raakte nam snel af. geweest die eind 1944 de meeste Concrete dreiging bleef uit en de polders onderwater hebben gezet. afwezigheid van de dienstplichtige Daarmee voorkwamen ze dat West- militairen van hun werk en Nederland snel werd bevrijd. gezin werd een steeds groter Na de bevrijding van 1945 (economisch) probleem. Toen in het werden de forten niet meer als voorjaar van 1916 waarschijnlijk verdedigingswerk gebruikt. In werd dat Nederland buiten de sommige forten werden NSB’ers oorlog zou blijven, mochten de of Indiëweigeraars opgesloten. meeste militairen op verlof. Daarna zijn de forten gebruikt voor de opslag van munitie, wapens, DE TWEEDE WERELDOORLOG voedsel en medicijnen in verband Na de Eerste Wereldoorlog met de Koude Oorlog. Inmiddels werden er geen forten meer heeft een groot aantal forten een gebouwd. Oorlog voeren ging nieuwe bestemming gekregen. steeds sneller, met krachtigere en nieuwe wapens zoals gifgas, de UNESCO tank en het vliegtuig. Daardoor De Stelling van Amsterdam is in werd de Stelling van Amsterdam zijn geheel door de provincie minder bruikbaar dan voorheen. Noord-Holland en de Nederlandse In de jaren dertig gaf men hoge Staat als monument beschermd. prioriteit aan de aanschaf van Sinds 1996 is het belang van luchtafweergeschut en vliegtuigen. deze historische Nederlandse In 1939 ging Nederland weer over verdedigingslinie door UNESCO tot algehele mobilisatie en werden erkend en staat de Stelling op de de linies in staat van verdediging UNESCO Werelderfgoedlijst. gebracht. Op 11 mei 1940, een dag na de Duitse inval, werden UITZONDERLIJKE UNIVERSELE de inundaties ten noorden van WAARDE - KERNWAARDEN het Noordzeekanaal gesteld. Hier De provincie Noord-Holland vonden in de meidagen echter is siteholder van de Stelling geen gevechtshandelingen plaats. van Amsterdam en daarom Na de capitulatie heeft de Duitse verantwoordelijk voor het 5 MEER LEZEN EN BELEVEN? behoud en de bescherming van de Uitzonderlijke Universele Op stellingvanamsterdam.nl Waarde van dit werelderfgoed. lees je tal van wetenswaardig- De ‘Outstanding Universal heden en tips om de Stelling te Value’ (OUV) van de Stelling van beleven. De twee bezoekerscentra Amsterdam bestaat uit de volgende van de Stelling van Amsterdam drie zaken: bieden een informatieve en interactieve kijk op het verleden, Het strategisch landschap heden en de toekomst van de Het strategisch landschap vormt waterlinie. de basis. Voor het ongetrainde oog is dit landschap onzichtbaar, Ontdek op Forteiland Pampus maar het was van levensbelang de belevingsroute of maak een voor de werking van de linie. Het virtuele ballonrondvaart. Op het strategisch landschap bestaat uit onbewoonde forteiland kan je vrij een verdedigingslijn met kades, ronddwalen of je laten leiden door dijken en inundatiekommen. Maar een gids. www.pampus.nl ook uit zogenaamde ‘verboden kringen’. Hier mocht niet worden Het belevingscentrum Fort K’IJK gebouwd voor het behoud van een bij Krommeniedijk vertelt door vrij schootsveld. middel van een interactieve audiotour over de Stelling van Watermanagementsysteem Amsterdam en de natuur In