Mardin Tarihçesi
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
özelröportaj dosya Mardin Tarihçesi ırat ve Dicle nehirleri arasında Mezo- potamya bölgesinde, tarih boyunca Fpek çok medeniyet yerleşmiştir. Bir dağın tepesinde kurulmuş olan Mardin, Yu- karı Mezopotamya’nın en eski şehirlerinden biridir. M.Ö. 4500’ den başlayarak klasik anlamda yerleşim gören Mardin, Subari, Sümer, Akad, Babil, Mitaniler, Asur, Pers, Bizans, Araplar, Selçuklu, Artuklu, Os- manlı Dönemi’ne ilişkin birçok yapıyı bün- yesinde harmanlayabilmiş önemli bir açık hava müzesidir. Mardin, 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin sınır şehri olmuştur. 1990 yılın- da 16.05.1990 tarih ve 3647 sayılı kanun- la bu İle bağlı Cizre, İdil ve Silopi ilçeleri Mardin ilinden ayrılarak aynı tarih ve sayılı kanunla kurulan Şırnak iline, Gercüş ilçesi ise Batman iline bağlanmıştır. İlin İdari ve Sosyo - Ekonomik Durumu Coğrafi Durumu Mardin ilinin nüfusu, 1927 Yılında 183.471 Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Yukarı Mezopotamya havzasında iken 1935 yılında 229.921, 1940 yılında bulunan Mardin, güneyinde Suriye, doğusunda Şırnak ve Siirt, ku- 252.505, 1945 yılında 234.457, 1950 zeyinde Diyarbakır ve Batman, batısında Şanlıurfa ile çevrilidir. yılında 269.498, 1955 yılında 305.520, 1960 yılında 353.411, 1965 yılında Mardin topraklarının yaklaşık % 4,8’ini kaplayan dağlar doğu - bat 397.880,1970 yılında 453.092. 1975 yılın- istikametinde uzanır ve ovadan ortalama 600 metre yükseklikte çok da 519.687, 1980 yılında 564.967, 1985 geniş bir kütle oluşturur. Mardin ilinin yüzölçümü 8 806 km2 dir. yılında 652.069, 1990 yılında 557.727, 2000 yılında 705.098, 2012 yılı verilerine Yükselti bazı kesimlerde 1000 m üzerine çıkar. Dağlar genellikle göre nüfus 764.000’e ulaşmıştır. çıplaktır. Büyük bölümü kalkerli olduğundan çatlaklar ve yarıklar oluşmuştur. Yüzey suları çatlaklardan dibe çekilmekte ve ovalara Şehirde yaşayanların oranı % 57, köyde yakın platolarda yüzeye çıkmaktadır. Killi ve kireçli yapı topraklarda yaşayanların oranı % 43’tür. Yine aynı nü- Mardin, Mazıdağı, Derik, Midyat, Savur ve Nusaybin’in yüksekle- fus sayımı sonucuna göre, il merkezi nüfus rinde meşe ağaçlarına rastlanır. Dağların kalkerli kesimleri hızla yoğunluğu ise km² başına 84 kişidir. Nü- aşınarak platolara dönüşmüştür. Bu platolar yer yer yüzeye çıkan fus bakımından en büyük ilçeleri sırasıyla lavlarla kaplıdır. Mardin’de Kızıltepe, Merkez, Nusaybin ve Midyat’tır. Yüzölçümü bakımından en büyük ilçesi ise Gümüş Çayı, Çağçağ suyu ve Savur Çayı yanı sıra Seyhan Deresi Kızıltepe’dir. Nüfus bakımından en küçük ve Yeşilli Gülzar Deresi bulunmaktadır. Dicle ve Fırat nehirlerinin ilçesi Ömerli, yüzölçümü bakımından en kolları il topraklarında koridor oluşturmuştur. Dicle Vadisi ile Kızıl- küçük ilçesi ise Yeşillidir. tepe, Mardin ve Nusaybin Ovaları mevcuttur. idarecinin sesi - Ocak - Şubat / 2013 107 Mezopotamya’nın Kuzey Kapısı MARDİN illerin ve dinlerin buluştu- kurulan 100 bin kişilik askeri gar- ren hız kazanmıştır. Mardin Valiliği ğu, kültürlerin yoğrulduğu nizon kenti), Artuklu dönemine ait tarafından 2008 yılında IPA Bölge- DMardin, 30 medeniyete ev medreselerin, camilerin, hamam- sel Rekabet Edebilirlik Programına sahipliği yapmış dokusuyla, kültü- ların, hanların, kervansarayların ve sunulan ve 1. caddenin sağlıklaş- rüyle, gizem dolu sokak ve mimari şifahanelerin kurulduğu önemli bir tırma çalışmalarını da içeren proje yapısıyla dünyada ender şehirler kültür şehridir. Aynı zamanda inanç kabul edilmiştir.Kentsel Sit alanının arasında yerini almıştır. ve hoşgörü kenti Mardin, yaşayan kanalizasyon ,içmesuyu ve yağmur- medeniyet şehri olarak bilinmekte- suyu hatlarının döşenmesi çalışma- Paleolitik döneme ait yaşam izleri- dir. ları % 85 oranında tamamlanmıştır, nin bulunduğu İlimiz, taş devri ve eşgüdümlü olmak üzere elektrik ve çakmak taşlarının ticaretinin yapıl- 1979 yılında sit alanı olarak ilan telefon hatlarının yer altına alınması dığı bölge olarak önemli bulgulara edilen tarihi Mardin’de 2000 yı- çalışmaları da devam etmektedir. sahiptir. Mardin aynı zamanda Me- lından itibaren şehrin mimari do- Kentin Tarihi dokusuna aykırı şekilde zopotamya ve bereketli hilalin ku- kusunu korumak amacıyla Mardin yapılmış olan yapı 110 betonarme zey kapısıdır. Pagan dönemine ait Valiliği tarafından medrese, cami, yapı Kültür ve Turizm Bakanlığının tapınakların, Roma dönemine ait kilise, kervansaray ile hamamların katkıları ile kamulaştırılmış ve yıkım manastırların, kiliselerin, antik kent- restorasyon çalışmaları başlatılmış işlemleri tamamlanmıştır. Haziran lerin (Dara ören yeri Perslere karşı bu çalışmalar 2009 yılından itiba- 2012 ayında 1. cadde de sokak 108 idarecinin sesi - Ocak - Şubat / 2013 özel dosya Kuzey Kapısı MARDİN sağlıklaştırma çalışmalarına başlanması öngörülmektedir. Mardin kalesi için ,kaya parçalarının düşmesi riskine karşı güvenlik tedbir- lerinin alınması ve restorasyon projesi hazırlanmış ve Bölge Koruma Kurulu ta- rafından onaylanmıştır.Önümüzdeki ay- larda uygulama ihalesi yapılacak olup kalenin 2014 yılında turizme açılması hedeflenmektedir. Ulaşım yönünden gerekli hazırlıklar tamamlanmış 20 Şubat 2012 tari- İlimiz son yıllarda kültür turizmi yö- hinden itibaren Ankara, İstanbul ve İzmir ile Mardin arasında karşılıklı nünden yoğun ilgi görmektedir. Bu ilgi direkt uçuş seferlerine yeniden başlanacaktır. üzerine girişimcilerimiz, konaklama ve yiyecek-içecek sektörünün beklentilere Bu yıl, İstanbul Emitt Fuarına katılım sağlanacak olup, SineMardin cevap vermesi için gerekli hazırlıklarını Film Festivali, Çocuk ve Gençlik Tiyatro Festivali, Ankara İlinde Tanıtım tamamlanmış, kongre turizminin de ya- Günleri, Mardin Bienali, İsveç ve Mardin’de Anadolu kültürleri festivali pılabileceğini de ortaya koymuştur. hazırlık çalışmaları devam etmektedir. idarecinin sesi - Ocak - Şubat / 2013 109 MARDİN’e gelen konukların gitmeden görmesi gereken yerler; • Mardin merkez, Kasımiye Medresesi, Deyrulzafaran Manastırı, Dara Ören yeri, • Midyat, Deyrulumur Manastırı, Konuk evi, tarihi Midyat Sokakları, Beyaz Su, • Nusaybin; Mor Yakup Manastırı, Zeynel Abidin Türbesi, Mor Avgin Manastırı • Savur ; Tarihi konakları, Dereiçi köyü, • Kızıltepe; Gurs vadisi, Dunaysır camii • Mazıdağı ; Sultan Seyhmus ziyaret yeri Mardin, mimari, arkeolojik, etnografik ve görsel değerleri ile zamanın durduğu İlin Turizm izlenimini veren, Güneydoğunun şiirsel kentlerinden birisidir. Üzerine kuruldu- ğu dağlardan aşağıya göz alabildiğine Potansiyeli uzanan etkileyici bir doğal güzelliğe sa- hip dağ ve bahçelerle bezenmiş yerleşimi Örenyerleri, Müzeler ve Diğer Tarihi Yapılar ile adeta Mezopatamya’ya bekçilik eden Mardin, farklı dini inanışlar ile gelenek ve göreneklerini çağdaş bir anlayış içinde Mardin Müzesi sürdürmektedir. Asırlardır var oldukları -Mardin Müzesinde, M.Ö. 4000’li yıllardan günümüze kadar bu topraklarda, inşa edildikleri dönemin gelen Asur, Urartu, Pers, Roma, Bizans, Selçuklu, Artuklu ve özelliklerini yansıtan, dini açıdan olduğu kadar, sanatsal yönden de değer taşıyan Osmanlı Devirleri’ne ait seramikler, damga ve silindir mühür- cami, türbe, kilise, manastır ve benzeri ler, sikkeler, kandiller, figürinler, gözyaşı şişeleri, takılar ve va- eserler yörenin kültürel zenginliğini ar- zolar sergilenmektedir. Müzede arkeoloji ve etnografya sergi tırmaktadır. Tarihi İpek Yolu üzerinde yer salonları, kütüphane, konferans ve dinlenme salonları yer al- alan Mardin’de birçok han ve kervan- maktadır. saray bulunmaktadır. Tarihi varlıkları ve Dara Harabeleri doğal güzellikleriyle Güneydoğu Anado- lu Bölgesi’nin en ilgi çeken şehirlerinden -Mardin’in 30 km güneydoğusunda bulunan Oğuz Köyü’nde biri olan Mardin, son yıllarda sadece ül- yer almaktadır. Eski Mezopotamya’nın en önemli kentlerinden kemizin değil tüm dünyanın ilgisini çek- birisi olan Dara, bugün küçük bir köy yerleşmesi haline gel- meye başlayan, tarihi ve kültürel yapısı ile miştir. Büyük İskender’le Pers İmparatorluğu’nun savaşlarına Unesco’nun “Dünya Mirası Kentleri Liste- sahne olmuş bu antik yerleşim birimi, İran Hükümdarı ünlü sine” girmeye aday olmuş bir kenttir. “Darayuvaşi” tarafından kurulmuş ve çeşitli dönemlerde İranlı- 110 idarecinin sesi - Ocak - Şubat / 2013 özel dosya Mardin Müzesi Dara Harabeleri larla Romalılar arasında el değiştir- edilmiş olup, bentte bugün bile su alana kurulmuştur.. Çeşitli zaman- miştir. Kent, VII yy. sonlarına doğru bulunmaktadır. Ayrıca köyün etra- larda Mardin’e uğrayan gezginlerin Emevilerin, daha sonra Abbasilerin, fında tarihleri Geç Roma dönemine verdikleri bilgilerden kalede 200- XV yy’da da Türklerin hakimiyetine kadar giden mağara evlere rastlan- 300 yapı olduğu anlaşılmaktadır. girmiştir. Kalıntılar arasındaki büyük maktadır. Mardin’e hakim bir manzaraya kesme taşlar ve bulunan sikkeler- sahip kalenin bir başka özelliği de Mardin Kalesi den Dara’nın geçmişte büyük ve doğal kaya yapısı üzerine çok az görkemli yapılara ve zengin hazine- -Miladi 975-976, Hicri 365- eklentilerle müstahkem bir hale ge- lere sahip olduğu anlaşılmaktadır. 366’da Hamdaniler tarafından tirilmiş yapısıdır. inşa edilen kale, 60 bin metrekare Kaya içine oyulan yapılardan olu- şan Dara Kenti, çevresi ile birlikte 10 kilometreyi bulan geniş bir alana yayılmakta olup, kentin doğusunda yer alan kaya mezarları Kuruçay’a kadar uzanmaktadır. Çevresi 4 ki- lometrelik bir surla korunan kentin güney ve kuzeye açılan iki kapısı bulunmaktadır. İçkale kentin kuze- yinde ve 50 metre yüksekliğindeki tepenin üst düzeyine kurulmuştur. Kent içinde kilise, saray, çarşı, zin- dan, tophane ve su bendi kalıntıları halen görülebilmektedir. Köyün ku- zeyinde, güneye doğru inen kayalar oyularak, görkemli bir su bendi