Mededelingen Cyriel Buysse Genootschap
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
MEDEDELINGEN VANHET CYRIEL BUYSSE GENOOTSCHAP XXV CENT 2009 CYRIEL BUYSSE GENOOTSCHAP MEDEDELINGEN XXV Op de titelpagina: Molenvignet van F. Masereel De Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap worden gratis toege- stuurd aan de leden . Het lidgeld bedraagt : Actief lid: 15 euro Steunend lid: minimum 25 euro De vijfentwintigste aflevering van de Mededelingen kan ook aan niet-leden toegestuurd worden tegen betaling van 20 euro . De derde t. e, m . vierentwintigste aflevering zijn nog beschikbaar tegen : elk 20 euro . Bedragen storten op rekening 290-0019692-22 van het Cyriel Buysse Genootschap vzw, Bromeliastraat 28, 9040 St .-Amandsberg-Gent . Voor Nederland : Fortis Bank België, BIC : GEBABEBB; IBAN: BE06-2900-0196-9222 . Alle correspondentie en bestellingen zenden aan het Cyriel Buysse Genootschap, pla Vakgroep Nederlandse Literatuur, Universiteit Gent, Blandijnberg 2, B-9000 Gent . ISSN 0772-1455 Alle informatie : www.cyrielbuysse. be Deze uitgave wordt gesteund door : :i!,r Vlaams Fonds Provincie - () « clc Oost-Vlaanderen letteren MEDEDELINGEN VAN HET CYRIEL BUYSSE GENOOTSCHAP xxv INLEIDING In 2009 was het niet alleen 150 jaar geleden dat Cyriel Buysse werd geboren maar ook 10 jaar geleden dat Antonin van Elslander is overle- den. Bij wijze van hulde aan hem die in de jaren '60 van de vorige eeuw de Buyssestudie op gang heeft gebracht, openen wij deze 25e aflevering van de Mededelingen met een herdruk van een interview dat Gaston Durnez met hem had. Huldeblijken voor Buysse zelf waren er in overvloed, voornamelijk in zijn geboortestreek, waarover als het ware een lawine van naar Buysse verwijzende, veelal folkloristische evenementen heen is gegaan . Maar de belangstelling was niet beperkt tot de omgeving van Nevele . Wij kunnen hier bijvoorbeeld twee lezingen afdrukken die respectievelijk werden gehouden door schrijfster Monika van Paemel (in Brussel) en door bio- graafforis van Parys (in Gent) . Om het feestelijke karakter ook aan deze Mededelingen mee telteven hebben wij behalve Monika van Paemel ook nog twee andere creatieve auteurs aan het woord gelaten over hun 'omgang' met Buysse. Van Erwin Mortier kregen we de toestemming om zijn recensie van de succesrijke herdruk van 't Bolleken over te nemen en van Leo Pleysier konden we een veel vroegere herinnering uit de vergetel- heid halen. Een getuigenis uit onverwachte hoek! Een kort overzicht van de vele andere huldeblijken is te vinden in de Kroniek achteraan in deze Mededelingen . Een beetje feest brengt ook de publicatie van het toneelstuk Euzeke, een toneelbewerking van Levensleer door Buysse zelf. Dat deze versie in handschrift bestond was al langer bekend, maar ze werd pas nu helemaal ontcijferd en wordt hier voor het eerst gedrukt. We willen hierbij de hoop uitspreken dat de hila- rische dialogen in het Gents-Frans van Madame Verpoest door een regis- seur of acteur ontdekt en op de planken gebracht zullen worden . Het stuk bevat een leuke, voor die tijd vermoedelijk zeergewaagde scène, gesi- tueerd in het hart van het Gentse prostitutiemilieu . Aantrekkelijke ele- menten genoeg om een nieuwe Buysse' te ontdekken! Nieuw materiaal levert verder de bijdrage over de aandacht die de Brusselse avant-garde groep `La Lanterne Sourde' had voor Nederlandstalige literatoren . Dankzij de medewerking van Frans de Haes (Archives et Musée de la Littérature) kon de hand worden gelegd op een tafelrede die Herman Teirlinck over Buysse heeft gehouden. Bovendien bleek dit archief enkele brieven van niemand minder dan 5 Paul van Ostaijen te bevatten; die hebben we hier dan maar meegegeven in bijlage. Zoals gebruikelijk zijn ook in deze aflevering van de Mededelingen enkele studies opgenomen. Romain John van de Maele, die eerder enkele bijdragen heeft verzorgd over de cultuurhistorische achtergronden in het werk van Buysse, verlaat even de mentaliteitsgeschiedenis en heeft zich verdiept in de poëticale opvattingen van onze auteur. En Ludo Stynen put twee nieuwe stukken uit de onuitputtelijke Reisaanteekeningen van Paul Fredericq. Joris van Parys sluit af met een in memoriam Livine Sevens, een erfgename van Cyriel Buysses broer Arthur. Zij heeft haar rijke familiearchief te beschikkinggesteld van de Buyssebiografie, en heeft op die manier, net zoals Maddy Buysse dat destijds heeft gedaan, een belangrijke bijdrage geleverd aan de Buyssestudie. Tot slot. Deze reeks Mededelingen werd in 1985 op ganggetrokken door Antonin van Elslander. Hij was toen echter al dichtbij zijn emeritaat en heeft het werk meteen aan de volgende generatie overgelaten . De samen- stelling en de redactie van de jaarboeken gebeurde dus door ondergete- kende, die zich voor de gelegenheid `de redactie' noemde. Nu, 25 jaar later, wordt het tijd dat werk over te laten aan weer een volgende genera- tie. Vanafdeel XXVI zullen de Mededelingen worden verzorgd door een meerkoppige, echte redactie . Anne Marie Musschoot 6 KEERT CYRIEL BUYSSE TERUG? Eén der beste Vlaamse vertellers wordt herdacht Interview met Antoon van Elslander door Gastop Durnez in De Standaard, 4 januari 1982, p. 7 Gent. - Keert Cyriel Buysse terug.? Liefhebbers van literaire vertelkunst hopen het van harte . Misschien zal de komende herdenking van zijn overlijden daartoe een nieuwe bijdrage kunnen leveren. Op 25 juli 1982 zal het vijftigjaar geleden zijn dat hij op 72-jarige leeftijd overleed en begin januari start men in Gent al met een reeks voorstellingen waarin zijn werk en zijn betekenis worden opgeroepen . Ondertussen wacht de uitgave van zijn Verzameld Werk bij Manteau in Antwerpen op haar voltooiing en verschijnen er ook weer afzonderlijke edities van zijn romans. Iemand die daar zeer blij om is; prof. Antoon van Elslander, die zich als weinig anderen heeft ingespannen om de grote Oostvlaming te geven waar hij recht op heeft. Van Elslander vindt dat Buysse na zijn dood een vrij lange periode van verwaarlozing heeft gekend, zowel vanwege het lezerspubliek als de literaire kritiek en de geschiedschrijving . In de jaren zestig en zeventig is daar stilaan verandering in gekomen, ook in kringen die zich vroeger weinig ontvankelijk voor zijn werk hadden getoond. `Een rechtstreeks gevolg van de emancipatie der katholieken', zegt de Gentse hoogleraar. Hij verwijst meteen naar de nu al legendarische tv-uitzendingen van Het Gezin Van Paemel en Driekoningenavond, twee toneelstukken van Buysse die van 1963 af zeer velen in het land hebben ontroerd . Tussen 1966 en 1970 is er ook een vierdelige Buysse-omnibus verschenen, met in het laatste deel de opmerkelijke getuigenissen van zijn schoondochter Mady Buysse en van haar zoon baron Guy Buysse. Deze omnibus kwam uit bij de Reinaert Uitgaven. `Een waardering vanuit de kristen-demokratische hoek die Buysse ongetwijfeld geapprecieerd zou hebben', zegt Van Elslander . `Want Buysse droeg de kristen-demokratje van de jaren 1890, de beweging van het Daensisme dus, geen slecht hart toe . Hij vond ze tot op zekere hoogte geschikt om het leven van de Vlaamse platte- landsbevolking te verbeteren .' 7 `Vuilschrijver' Cyriel Buysse werd lange tijd niet op zijn echte waarde geschat, omdat hij leed onder een kwalijke reputatie . - In het najaar van 1893, vertelt Van Elslander, publiceerde hij de naturalistische roman Het Recht van de Sterkste, waarin hij zich liet kennen als `een krachtig uitbeelden van bij voorkeur brutale persona- ges', om het met Pol de Mont te zeggen . Dat bezorgde hem de naam van `vuilschrijver'. In Nevele, zijn geboortedorp, kwam ik eens iemand tegen die Buysse nog had gekend en die al zijn romans had verzameld, behalve Het Recht van de Sterkste. Dat had hij verbrand! - Hij stond ook bekend als een felle antiklerikaal. - Inderdaad. Buysse heeft in zijn romans een bepaalde geestelijkheid niet zo sympathiek voorgesteld . Dat betekende geenszins, dat hij tegen de godsdienst was gekant . Wie zijn werk ernstig leest, zal er zeker géén religieuze dimensie in aantreffen, althans niet als we reli- gie in de traditionele zin opvatten . Evenmin vind je er enige aanval op de godsdienst als zodanig in . Zijn antiklerikalisme komt ons thans weinig combattief of virulent voor. De vrijmetselaar Buysse beschouwde zichzelf als iemand met een spiritualistische levensvisie, een soort vaag deïsme, denk ik . Een echte ateïst was hij niet, wilde hij in elk geval niet zijn . Toen hij werd begraven, was er zelfs een kruis op zijn lijkwagen (1) . - Toch bleefzijn slechte naam hem achtervolgen . - Ja. Op het einde van de jaren twintig noemde Boekengids hem `het type van de perverse dekadept, de cynische antiklerikalist, de vuil- schrijver die aast op passies' . Een schrijver wiens werk iemand die `respekt heeft voor zichzelf en rein wil blijven', nooit zou mogen aan- raken . - De toen nog katolieke Walschap heeft hem tegen die beschuldiging wel fel verdedigd. - Maar Buysse bleef voor de katolieke biblioteken en scholen, waar Boekengids veel invloed had, nog jarenlang verdacht . - Aanvankelijk begreep hij weinig van de Vlaamse Beweging. Is dat ook geen reden geweest waarom men hem opzij stelde? Vermeylen heeft hem daarover hard aangepakt. - In zijn beginperiode heeft men foute uitspraken van hem over de Vlaamse strijd tegen hem uitgespeeld . Later herzag hij zijn mening en na de Eerste Wereldoorlog pleitte hij zelfs voor de vernederland- 8 sing van de Gentse universiteit. De flaminganten bleven hem echter wantrouwen. - Is het waar dat hij thuis Frans praatte en eigenlijk in het Frans heeft willen schrijven? - [Eén ogenblik] heeft hij er inderdaad aan gedacht, carrière te maken als Franstalig literator . Hij was toen