Mededelingen Van Het Cyriel Buysse Genootschap 3
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 3 bron Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 3. Cyriel Buysse Genootschap, Gent 1987 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/_med006198701_01/colofon.php © 2014 dbnl 5 Inleiding De inhoud van de derde aflevering van de Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap zal voor vele Buysse-kenners en -liefhebbers een verrassing zijn. Voorop staan immers een aantal tot dusver onbekend gebleven bijdragen van Buysse zelf. Nop Maas, wetenschappelijk medewerker aan het Instituut Nederlands van de Katholieke Universiteit Nijmegen, heeft bij zijn speurtocht naar teksten die in het Haagse dagblad Het Vaderland zijn afgedrukt en die om literair-historische en andere redenen verdienen aan de vergetelheid te worden ontrukt, een twaalftal stukken van Buysse gevonden. Hij heeft verkozen ze niet op te nemen in de door hem geredigeerde Vaderland-reeks, maar ze hier te presenteren als Aanvullingen bij het Verzameld werk. Door een gelukkig toeval kon hieraan nog een andere onbekend gebleven novelle, Een onbekende martelaar, worden toegevoegd, gevonden in het Gentse liberale weekblad Het Volksbelang van 1891. Voor de reeks brieven die we ons voorgenomen hebben te publiceren in de Mededelingen konden we deze keer rekenen op de medewerking van Marc Somers, verbonden aan het A.M.V.C. te Antwerpen. Hij heeft de brieven van Buysse aan Ary Delen voorzien van informatieve annotaties, die een verdere ‘inkijk’ bieden op de organisatie van de controversiële hulde van 1911 te Antwerpen en die ook de aandacht vestigen op Buysses waardering voor Elsschot en diens Villa des Roses. Verder zijn er nog drie studies. De meest uitvoerige is van de hand van Daniël Vanacker, journalist bij het dagblad De Gentenaar. Hij belicht in een rijkelijk gedocumenteerd opstel de ideologische boodschap van Sophie, een roman waarin Virginie Loveling de schoolstrijd heeft behandeld. Het onderwerp staat ook centraal in Buysses Een onbekende martelaar. J. Taeldeman, docent aan de R.U.G., heeft zich verdiept in de Nevelse bevolkingsregisters en onderzoekt de manier waarop de Zeistraat- of Zijstraat-gemeenschap, bekend vooral uit Het recht van de sterkste, tussen 1870 en 1880 samengesteld en georganiseerd was. En tot slot konden Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 3 6 we ook een stuk over Buysse afdrukken dat werd opgesteld door wijlen Rob. Roemans (1904-1968) met het oog op een lezingencyclus. De bijdrage werd ons ter hand gesteld door Roemans' vroegere medewerkster, mevr. Hilda van Assche. Met de publikatie van de tekst moge herinnerd worden aan de vele verdiensten van deze eminente bibliograaf, die met zijn Kritische bibliographie van Cyriel Buysse gevolgd door een bibliographie over Cyriel Buysse (1931) een solide basis heeft gelegd voor alle verdere Buyssestudie. In de afsluitende Kroniek wordt, zoals voorheen, de actualiteit rond Buysse op de voet gevolgd. Aanvullingen bij deze rubriek of enige andere vorm van medewerking vanwege de lezers worden zeer op prijs gesteld. DE REDACTIE Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 3 7 Aanvullingen bij het ‘Verzameld Werk’ van Cyriel Buysse door Nop Maas Het is niet gemakkelijk alles bijeen te brengen wat een zo productief auteur als Cyriel Buysse gepubliceerd heeft. Dit geldt temeer, waar naast de productiviteit nog enkele extra bezwarende omstandigheden gelden. Allereerst is er de omstandigheid, dat deze Zuid-Nederlander het grootste deel van zijn werk in Noord-Nederland publiceerde: de (helaas) voornamelijk Zuid-Nederlandse onderzoekers zijn uiteraard wat minder vertrouwd met de Noord-Nederlandse tijdschriften en zijn doorgaans niet in de gelegenheid ‘toevallige’ vondsten te doen. Bovendien is er dan nog de moeilijkheid dat Buysse regelmatig in dagbladen publiceerde. De dagbladpers is het stiefkind niet alleen van de literatuurhistorici, maar van de historici überhaupt. Hoewel ze, in Noord-Nederland in ieder geval vanaf 1869 (de afschaffing van het dagbladzegel), een zeer belangrijke rol speelt in de literatuurgeschiedenis (met bijdragen van en over literatoren en als spiegel van de literaire bedrijvigheid) is zij nog nauwelijks bestudeerd. In de loop van de tijd ben ik enkele publikaties van Buysse tegengekomen die niet in de zeven-delige editie van het Verzameld Werk terecht zijn gekomen. Het betreft voor het grootste deel bijdragen in het Haagse dagblad Het Vaderland. Voordat de teksten hier afgedrukt worden, volgen eerst een opsomming van de vindplaatsen en enkele bijzonderheden. 1. De verloren portemonnaie. Monoloog. Afgedrukt in: Henri de Vries, Voordrachten. Rotterdam, D. Bolle (1901), p. 206-218. Henri de Vries (pseudoniem van Hendricus Petrus Lodewicus van Walterop, 1864-1949) was een acteur, die vooral beroemd werd Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 3 8 (in binnen- en buitenland) met het door Herman Heijermans voor hem geschreven ‘transformatiespel’ Brand in de Jonge Jan. Het genre van de monoloog beleefde een bloeiperiode in Nederland rond de eeuwwisseling. De Vries' bundel bevat behalve de monoloog van Buysse ook voordrachten van o.a. L.K.J. Lamberts Hurrelbrinck, A. Reyding en Frans Coenen. 2. Cyriel Buysse over het Vlaamsche tooneel. Uit: Het Vaderland van 31 juli 1906. De publicatiedatum in Le Temps heb ik niet kunnen nagaan. 3. Brief over zijn bezigheden. Uit: Algemeen Handelsblad van 11 februari 1908. Op 8 februari plaatste het Handelsblad in zijn varia-rubriek ‘Onder de streep’ de eerste antwoorden op de aan een aantal schrijvers gerichte vraag naar het letterkundige werk dat ze onder handen hadden. Buysse is niet de enige Zuid-Nederlander die geënqueteerd wordt: op 7 maart plaatst het Handelsblad de antwoorden van Herman Teirlinck, Karel van de Woestijne en Lode Baekelmans; op 14 maart dat van Gustaaf Vermeersch. 4. Vliegweek te Antwerpen. Uit: Het Vaderland van 8 november 1909. 5. Hockey. Uit: Het Vaderland van 15 januari 1912. In 1909 begint Het Vaderland met de uitgave op maandag van een apart sportblad. Als medewerker voor hockey wordt Cyriel Buysse genoemd. Helaas zijn in het exemplaar van Het Vaderland dat in het bezit is van de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag nogal wat afleveringen van het sportblad verloren geraakt. Als specimina van de hockey-verslagen kunnen dit en het als nummer 8 afgedrukte gelden. Omdat deze verslagen anoniem zijn afgedrukt, kan niet met zekerheid vastgesteld worden of Buysse er de auteur van is. 6. Hockey als dames-sport. Uit: Het Vaderland van 17 maart 1912. Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 3 Dit opstel, niet verschenen in het sportblad, maar in het zondagochtendblad, is wèl van de ondertekening ‘Cyriel Buysse’ voorzien. Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 3 9 7. Maeterlinck te Brussel gehuldigd. Uit: Het Vaderland van 10 mei 1912. Op 9 mei 1912 werd Maeterlinck in Brussel gehuldigd, waarschijnlijk als verlate reactie op de toekenning aan hem van de Nobelprijs voor literatuur van 1911. Heel tevreden was de gehuldigde niet over het gebeuren. Op 22 mei 1912 citeert Het Vaderland nog uit een brief van Maeterlinck aan Gil Blas, waarin hij spreekt over het ‘betreurenswaardige stof dat deze bewondering te elfder ure heeft opgejaagd’. 8. 's-Gravenhage. Hockeydag. Uit: Het Vaderland van 21 oktober 1912. Zie de toelichting bij nummer 6. 9. Louis Couperus. Uit: Het Vaderland van 10 juni 1913. Bij gelegenheid van de vijftigste verjaardag van Louis Couperus vroeg Het Vaderland een aantal letterkundigen, onder wie Buysse, om een korte karakteristiek van de feesteling. De tekst werd overgenomen in De Amsterdammer van 22 juni; zie Cyriel Buysse 1859/1932. Album samengesteld ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van zijn overlijden. Gent (1982), p. 93. 10. Een aangenaam mensch in het Haagsche Bosch. Uit: Het Vaderland van 7 april 1915. Dit stuk werd in de ingezonden brieven-rubriek opgenomen. De - ironische - brief is kennelijk bedoeld als adhesiebetuiging aan de klacht van ene ‘X’ die op 3 april als ingezonden stuk werd opgenomen onder de kop ‘Onaangename menschen in het Haagsche Bosch’ (waarin eenieder een allusie herkent op een van de verhalen van Hildebrand in de Camera obscure). ‘X’ kloeg over de ingewikkelde (want per seizoen veranderende) rijwielbepalingen in het Haagse Bos en over de ‘nijdasserige agenten’ die er op uit waren zoveel mogelijk mensen te verbaliseren (door niet aan het begin van het pad te gaan staan, maar verderop) en zodoende hun dag in de vrije natuur te bederven. 11. Bestuurlijke scheiding in Belgie. Uit: Het Vaderland van 7 maart 1917. In Het Vaderland van 6 maart 1917 verscheen een stuk van Leo Meert, waarin deze naar aanleiding van een bezoek van de Vlaamsche Raad aan de Duitse Rijkskanselier opmerkt, dat de Vlaamse activisten voortwerken aan ‘een vrij, sterk, zichzelf regeerend Vlaanderen, binnen de oude Belgische grenzen, levend Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 3 10 en strevend in een nauwe samenwerking met een vrij, autonoom Wallonië, onder hun geliefden koning Albert.’ In een redactioneel naschrift wordt opgemerkt, dat dit standpunt van de ‘loyale activisten’ in bepaalde Vlaamse kringen ontstemming heeft gewekt. Een medewerker van Het Vaderland wendde zich naar aanleiding van de belofte van bestuurlijke scheiding in België door de Duitsers tot ‘de voornaamste leiders der Vlaamsche Beweging en de vooraanstaande Belgen, die in ons land verblijf houden.’ Op 6 maart werden de standpunten van de parlementsleden Arthur Buysse, Frans van Cauwelaert, Camille Huysmans en Terwagne gepubliceerd; op 7 maart die van Cyriel Buysse en Julius Hoste Jr., terwijl bovendien een directe reactie van Van Cauwelaert op Meert gepubliceerd wordt. Mogelijkerwijs zijn de gepubliceerde standpunten de schriftelijke neerslag van gesprekken en geen directe publicaties. 12. B.S., ‘Cyriel Buysse als automobilist’. Uit: Het Vaderland 13 en 20 november 1911. Als toegift een publicatie over Buysse die door Het Vaderland werd overgenomen uit het via de CCP niet achterhaalbare tijdschrift De Auto. De met de initialen ‘B.S.’ aangeduide reisgenoot van Buysse is waarschijnlijk dezelfde ‘B.S.’ die in Het Vaderland van 10 en 11 april 1911 verslag doet van het Huldebetoon Cyriel Buysse op zondag 9 april 1911 te Antwerpen.