Recepcija Fantastike U Jugoslovenskim Književnostima (1945–1990)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
UNIVERZITET U NOVOM SADU FILOZOFSKI FAKULTET INTERDISCIPLINARNE DOKTORSKE STUDIJE U POLJU DRUŠTVENO- HUMANISTIČKIH NAUKA RECEPCIJA FANTASTIKE U JUGOSLOVENSKIM KNJIŽEVNOSTIMA (1945–1990) DOKTORSKA DISERTACIJA Mentor: Prof. dr Sava Damjanov Kandidat: Marijana Terić Novi Sad, 2020. UNIVERZITET U NOVOM SADU FILOZOFSKI FAKULTET KLJUČNA DOKUMENTACIJSKA INFORMACIJA Redni broj: RBR Identifikacioni broj: IBR Tip dokumentacije: Monografska dokumentacija TD Tip zapisa: Tekstualni štampani materijal TZ Vrsta rada (dipl., mag., dokt.): Doktorska disertacija VR Ime i prezime autora: Marijana Terić AU Mentor (titula, ime, prezime, Prof. dr Sava Damjanov zvanje): MN Naslov rada: Recepcija fantastike u jugoslovenskim NR književnostima (1945‒1990) Jezik publikacije: Crnogorski jezik JP Jezik izvoda: cg. / eng. JI Zemlja publikovanja: Srbija ZP Uže geografsko područje: Vojvodina UGP Godina: GO Izdavač: autorski reprint IZ Mesto i adresa: MA Fizički opis rada: (broj poglavlja / stranica / slika / grafikona / FO referenci / priloga) Doktorska disertacija sadrži četrnaest poglavlja, 239 strana i 280 referenci. Naučna oblast: Južnoslovenske književnosti sa teorijom NO književnosti / Fantastička književnost Naučna disciplina: Teorija recepcije i književna kritika ND Predmetna odrednica, ključne reči: horizont očekivanja, fantastički diskurs, PO implicitni čitalac, postmodernizam, ars combinatoria, metanarativnost UDK 821.163-312.9"1945/1990"(043.3) Čuva se: FILOZOFSKI FAKULTET, Centralna ČU Biblioteka Važna napomena: VN Izvod: Komparativnim izučavanjem fantastičke IZ književnosti na jugoslovenskim prostorima bavio se veoma mali broj autora, tako da ne postoji dovoljno istraženo polje fantastike u savremenoj jugoslovenskoj fantastičkoj književnosti. Iz tog razloga, potrebe našeg istraživanja počivaju na temeljnom sagledavanju ovog fenomena u djelima reprezentativnih stvaralaca, čija djela predstavljaju revolucionarni iskorak u odnosu na vladajuće književne paradigme. Kako bi svako djelo moglo pronaći svoje mjesto u okviru savremenih naučnih teorija, neophodno je ukazati na značaj djelovanja književnog teksta i njegov odjek u empirijskom svijetu čitalaca. Ispitaćemo način na koji jedni pisci utiču na druge, pronaći analogije među različitim tekstovima, odnos pisaca prema književnom nasljeđu i dijalog s djelima iz savremene literature fantastičkog usmjerenja. Oslanjajući se na relevantne kritičke rasprave cilj nam je predstaviti korpus fantastičkih tekstova i zbirki pripovjedaka odabranih autora, ukazati na njihov odnos s istovremenim književnim pojavama u susjednim državama. Jedan od ciljeva koji se nameće tokom istraživačkog procesa jeste osvrt na fantastiku u svjetskoj književnosti 20. vijeka čiji su stvaraoci izvršili uticaj na domaću generaciju pisaca. Istraživanje obuhvata autore fantastičke književnosti koji stvaraju u periodu od 1945. do 1990. godine (Pavao Pavličić, Goran Tribuson, Milorad Pavić, Sava Damjanov, Miodrag Bulatović, Vlada Urošević i Irfan Horozović), a koji su djelovali u okviru hrvatske, srpske, crnogorske, makedonske i bosanskohercegovačke literarne produkcije. Na temelju navedenih tvrdnji dolazimo do zaključka da su fantastičari na prostoru bivše Jugoslavije odigrali važnu ulogu kao književnoistorijska pojava, otvorili put (post)modernističkim strujanjima, zbog čega se njihova fantastička kratka proza smatra pretečom postmodernističkih književnih koncepcija. Datum prihvatanja teme od strane NN veća: DP Datum odbrane: DO Članovi komisije: predsednik: (ime i prezime / titula / zvanje / član: naziv organizacije / status) član: KO University of Novi Sad Key word documentation Accession number: ANO Identification number: INO Document type: Monograph documentation DT Type of record: Textual printed material TR Contents code: The doctoral dissertation CC Author: Marijana Terić AU Mentor: Prof. dr Sava Damjanov MN Title: The reception of Fantasy in Yugoslav literature TI types (1945‒1990) Language of text: Montenegrin language LT Language of abstract: eng. / mn. LA Country of publication: Serbia CP Locality of publication: Vojvodina LP Publication year: PY Publisher: Reprint of author PU Publication place: PP Physical description: The doctoral dissertation contains 14 chapters, PD 239 pages and 280 references. Scientific field Yugoslav literature types with the theory of SF literature / Fantasy literature Scientific discipline The theory of reception and literary criticism SD Subject, Key words horizon of expectation, fantasy discourse, SKW implicit reader, postmodernism, ars combinatoria, meta-narrativity UC 821.163-312.9"1945/1990"(043.3) Holding data: HD Note: N Abstract: Very few authors have dealt with comparative AB studies of fantasy literature in the area of Yugoslavia, so in modern Yugoslav fantasy literature there does not exist a sufficiently researched field of fantasy. For that reason, the needs of our research are based on a fundamental consideration of this phenomenon in the works of representative writers, whose works represent a revolutionary step in terms of the prevailing literary paradigms. In order for every work to find its place within modern scientific theory, it is necessary to emphasise the significance of the action of a literary text and its repercussions in the empirical world of the readers. We will examine the way in which certain writers influence other ones, find analogies between different texts, the attitude writers have towards literary heritage and the dialogue with works from modern literature of a fantasy orientation. Relying on relevant critical texts, our goal is to present a corpus of fantasy texts and of collections of short stories by selected authors, to highlight how they are related with concurrent literary phenomena and neighbouring countries. One of the goals, which arose during the research process, is a review of fantasy in world literature of the 20th century, whose authors exerted an influence on a generation of writers from Yugoslavia. The research covers authors of fantasy literature who were writing in the period 1945–1990 (Pavao Pavličić, Goran Tribuson, Milorad Pavić, Sava Damjanov, Miodrag Bulatović, Vlada Urošević and Irfan Horozović), and who were active within literary production in Croatia, Serbia, Montenegro, Macedonia and Bosnia and Herzegovina. On the basis of the stated assertion, we come to the conclusion that fantasy writers in the area of the former Yugoslavia played an important role as a phenomenon of literary history, opening up the way for postmodernist trends, and for this reason their fantasy short prose is considered a forerunner of postmodernist literary concepts. Accepted on Scientific Board on: AS Defended: DE Thesis Defend Board: president: DB member: member: SADRŽAJ 1. UVODNE NAPOMENE ........................................................................................................ 3 2. ULOGA I ZNAČAJ TEORIJE RECEPCIJE U NAUCI O KNJIŽEVNOSTI ...................... 7 3. JUGOSLOVENSKA KNJIŽEVNOST (INTERLITERARNA SAGLEDAVANJA) ......... 15 4. PREGLED KNJIŽEVNO-KRITIČKIH PUBLIKACIJA .................................................... 19 4. 1. Recepcija fantastike u hrvatskoj književnosti .............................................................. 19 4. 2. Srpska fantastika u književnoj kritici ........................................................................... 30 4. 2. 1. Naučna fantastika ................................................................................................. 41 4. 2. 2. Fantastična biografija „pionira naučne fantastike“ .............................................. 45 4. 3. Fantastika u bosanskohercegovačkoj književnosti ....................................................... 47 4. 4. Makedonska književnost u kritičkom ogledalu ........................................................... 51 4. 5. Crnogorska književno-kritička sagledavanja fantastike ............................................... 56 5. FANTASTIČKA KNJIŽEVNOST ‒ KNJIŽEVNOTEORIJSKA SAGLEDAVANJA ...... 62 5. 1. Pristupi proučavanju fantastike .................................................................................... 62 5. 2. Kratak pregled tipova fantastike .................................................................................. 70 5. 3. Postmoderna fantastika ................................................................................................ 73 6. HISPANOAMERIČKA FANTASTIČKA LITERATURA ................................................ 76 6. 1. Horhe Luis Borhes kao model umjetničkoga stvaranja ............................................... 76 6. 2. Svijet Borhesovog djela .............................................................................................. 79 6. 3. Sistem simbola u Borhesovoj prozi .............................................................................. 86 7. KRATKA PROZA HRVATSKIH FANTASTIČARA ........................................................ 94 7. 1. Poetička obilježja hrvatskih stvaralaca i recepcija njihovih djela ............................... 94 7. 2. Lađa od vode Pavla Pavličića ....................................................................................... 97 7. 2. 1. „Lađa od vode“ kao programski tekst fantastičara ............................................. 103 7. 3. Proza Gorana Tribusona ............................................................................................ 107 7. 3. 1. Fantastička komponenta Tribusonove „Praške smrti“ ....................................... 112 7. 4. Zaključna razmatranja ...............................................................................................