Tarhe Düşülen Notlar–3
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ Mecl " s Ba Tar"he Düşülen Notlar–3 ş kanları ve Genel Kurul Konu ve Genel kanları ş maları Mecl"s Başkanları ve Genel Kurul Konuşmaları (1920 – 2013) TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ Tar"he Düşülen Notlar–3 Mecl"s Başkanları ve Genel Kurul Konuşmaları (1920 – 2013) TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞI YAYINLARI TARİHE DÜŞÜLEN NOTLAR – 3 (1920 – 2013) Yayın Koordinatörü Dr. İrfan NEZİROĞLU TBMM Genel Sekreteri Editör Dr. Tuncer YILMAZ TBMM Kütüphane ve Arşiv Hizmetleri Başkan Yardımcısı Düzenleme Gülşah ERDEM EFE Fotoğra%ar Nilay AKBULUT Grafik-Tasarım Uğur SAÇI (Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Başkanlığı – Grafiker) Baskı TBMM Basımevi Haziran 2013 İÇİNDEKİLER Mustafa Kemal ATATÜRK 24 Nisan 1920–29 Ekim 1923 ......................................................................................................................1 Ali Fethi OKYAR 1 Kasım 1923–22 Kasım 1924 ....................................................................................................................57 Kâzım Fikri ÖZALP 26 Kasım 1924–1 Mart 1935 ......................................................................................................................63 Mustafa Abdülhalik RENDA 1 Mart 1935–5 Ağustos 1946 .....................................................................................................................79 Kâzım KARABEKİR 5 Ağustos 1946–26 Ocak 1948 ...................................................................................................................87 Ali Fuat CEBESOY 30 Ocak 1948–1 Kasım 1948 ......................................................................................................................91 Mehmet Şükrü SARAÇOĞLU 1 Kasım 1948–22 Mayıs 1950 ....................................................................................................................95 Bekir Refik KORALTAN 22 Mayıs 1950–27 Mayıs 1960 (Temsilciler Meclisi Başkanı) ......................................................................99 Mehmet Kâzım ORBAY 9 Ocak 1961–26 Ekim 1961 ......................................................................................................................111 Dr. Fuat SİRMEN 01 Kasım 1961–10 Ekim 1965 ..................................................................................................................117 Ferruh BOZBEYLİ 22 Ekim 1965–01 Kasım 1970 ..................................................................................................................121 Sabit Osman AVCI 26 Kasım 1970–14 Ekim 1973 ..................................................................................................................133 Mustafa Kemal GÜVEN 18 Aralık 1973-5 Haziran 1977 .................................................................................................................139 Dr. Cahit KARAKAŞ 17 Kasım 1977–12 Eylül 1980 ..................................................................................................................145 Prof. Dr. Mahmut Sadi IRMAK 27 Ekim 1981–01 Aralık 1983 (Danışma Meclisi Başkanı) ........................................................................151 Necmettin KARADUMAN 4 Aralık 1983–29 Kasım 1987 ..................................................................................................................177 Yıldırım AKBULUT 24 Aralık 1987–9 Kasım 1989 ..................................................................................................................197 İsmet Kaya ERDEM 21 Kasım 1989–20 Ekim 1991 ..................................................................................................................209 Hüsamettin CİNDORUK 16 Kasım 1991–1 Ekim 1995 ....................................................................................................................221 İsmet Abdullah SEZGİN 18 Ekim 1995-24 Aralık 1995 ...................................................................................................................231 Doç. Dr. Mustafa KALEMLİ 18 Ocak 1996–30 Eylül 1997 ....................................................................................................................235 Hikmet ÇETİN 16 Ekim 1997–18 Mayıs 1999 ..................................................................................................................245 Yıldırım AKBULUT 20 Mayıs 1999–30 Eylül 2000 ..................................................................................................................251 Ömer İZGİ 18 Ekim 2000–3 Kasım 2002 ....................................................................................................................257 Bülent ARINÇ 19 Kasım 2002–22 Temmuz 2007 ............................................................................................................265 Köksal TOPTAN 09 Ağustos 2007–05 Ağustos 2009 ..........................................................................................................305 Mehmet Ali ŞAHİN 05 Ağustos 2009–04 Temmuz 2011 .........................................................................................................321 Cemil ÇİÇEK 04 Temmuz 2011– ...................................................................................................................................337 Sunuş Halkın iradesinin yegâne temsil yeri olan parlamentomuzun İçtüzüğünden aldığı yetki ve sorumlulukla görevlerini yerine getiren birbirinden değerli ve say- gın başkanlarını toplu olarak sunan bu eser, eminim ki birçok araştırmacı ve merak sahibi için çok yararlı olacaktır. Başkanlarımızın yağlıboya tablolarının görsel olarak kullanılması esere ayrı bir renk ve anlam katmıştır. Biyografiler ve Meclis Başkanlığı dönemlerinde yapı- lan genel kurul konuşmalarının yer aldığı bu kitabın içeriği kesintisiz bir kronolo- jik sıra dahilinde düzenlenmiştir. Ebediyete intikal eden merhumlara Allah’tan rahmet, hayata olan Başkanları- mıza sağlık ve esenlikler dilerim. &HPLOdød(. 7%00%DúNDQÕ Önsöz 23 Nisan 1920’den bu çalışmanın kitap olarak yayımlandığı tarihe (Mayıs 2013) kadar 28 adet Meclis Başkanlığı görevi yürütülmüştür. TBMM’nin ilk Başkanı Mustafa Kemal Paşa önce Başkomutan ve daha sonra Cumhurbaşkanlığı makamına seçilmiştir. Diğer Meclis başkanlarından Ali Fethi Okyar, M. Şükrü Saraçoğlu, Sadi Irmak ve Yıldırım Akbulut başbakanlık görevine de atanmıştır. Dünya parlamentoları tarihi açısından TBMM Başkanlığı ve harpte fiili Baş- komutanlık görevlerini aynı anda ve olağanüstü yetkiyle üstlenen ilk başkan Mus- tafa Kemal Paşa’nın durumu müstesna bir örnektir. Bugüne kadar görev yapan Meclis başkanları arasında üst üste iki veya daha fazla dönem başkanlık görevine seçilenler (Kâzım Özalp, Refik Koraltan, Hüsa- mettin Cindoruk, Bülent Arınç) bulunduğu gibi; farklı yasama dönemlerinde baş- kanlık makamında bulunanlar (Yıldırım Akbulut) da vardır. TBMM Başkanlığı görevini 1950-1960 döneminde, 10 yıl gibi en uzun süre yapan Refik Koraltan’dır. 38 yaşında Meclis Başkanlığına seçilen Ferruh Bozbeyli ise en genç başkan unvanına sahiptir. Bugüne kadarki Meclis Başkanlarından 13’ü hukuk fakültesi; 6’sı harp okulu; 2’si tıp fakültesi; 2’si mühendislik fakültesi, 4’ü Mülkiye Mektebi, 1’i iktisat fakültesi mezunudur. Bu çalışmada Meclis Başkanlarının biyografileri ile Genel Kurulda yapmış ol- dukları konuşmalar bir araya getirildi. Değerli ressamımız Yaşar Çallı’nın yağlıbo- ya portre tabloları da çalışmaya ayrı bir renk kattı. Emeği geçen herkese teşekkür ediyorum. Başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere vefat eden Meclis Başkanla- rımıza Yüce Allah’tan rahmet ve halen hayatta bulunan başkanlarımıza da sağlıklı günler dilerim. 'UøUIDQ1(=ø52ö/8 7UNL\H%\N0LOOHW0HFOLVL! *HQHO6HNUHWHUL Mustafa Kemal ATATÜRK (1881-1938) 24 N!san 1920 – 29 Ek!m 1923 1881 yılında, Selanik’te doğdu. İlkokulu Selanik’te Şemsi Efendi Mektebi’nde okudu. Öğrenimini Selanik Askerî Rüştiyesi ve Manastır Askeri İdadisinde sür- dürdü. 1899’da girdiği İstanbul Harbiye Mektebi’nden 1902’de teğmen rütbesiyle, 1905’de Harp Akademisi’nden kurmay yüzbaşı olarak mezun oldu. 1905’te yılında Şam’da 5. Ordu’da, 1907’de Makedonya’da 3. Ordu’da görev aldı 1909’da İstanbul’daki ayaklanmayı (31 Mart Vak’ası) bastıran Hareket Ordusu’nda görev yaptı. Arnavutluk isyanını bastırma harekâtına katıldı. 1911’de Trablusgarp, Tobruk savaşlarına katıldı, 1912–1913’te Balkan Savaşı’na katıldı; 1913–1915 yıl- larında Sofya’da Askeri Ataşe görevi yaptı. 1915’te, 19. Tümen Komutanı olarak Çanakkale Savaşı’na katıldı. “Anafartalar Kahramanı” olarak ün kazandı. 1916’da Doğu Cephesi’ne Kolordu Komutanı, 1917’de Filistin ve Suriye cep- helerinde Ordu Komutanlığı görevlerinde bulundu. Aynı yıl Şehzade Vahdettin ile Almanya’ya gitti. t.FDMæTWF#BŶLBOMBSWF(FOFM,VSVM,POVŶNBMBS 1918’de yeniden Suriye cephesinde Ordu Komutanı oldu, Birinci Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra İstanbul’a geldi, hemen ardından Ordu Müfettişliği görevi ile İstanbul’dan ayrıldı. 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkan Mustafa Kemal, 22 Haziran 1919’da Amasya Genelgesi’ni yayımladı. Türk milletine, “Vatanın bütünlüğünün ve milletin bağım- sızlığının tehlikede olduğunu, azim ve kararlılıkla vatanın kurtarılması için Sivas’ta bir kongre toplanacağını” bildirdi. Ayrıca İstanbul Hükümeti’nin verdiği görevden ve askerlikten istifa ederek 23 Temmuz 1919’da Erzurum’da, 4 Eylül 1919’da Sivas’ta toplanan kongrelerin başkanlığını yaptı. Türkiye Büyük Millet Meclisi, onun çabalarıyla 23 Nisan 1920’de Ankara’da tarihî görevine başladı; 24 Nisan 1920’de Meclis Başkanı seçildi. 1921’de Büyük Millet Meclisi Orduları Başkomutanı olarak, Sakarya Meydan