Yolsuzluk Ve Usulsüzlük Olaylarinin Türk Siyasetine Yansimalari (1923–1950)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
YOLSUZLUK VE USULSÜZLÜK OLAYLARININ TÜRK SİYASETİNE YANSIMALARI (1923–1950) Erkan AFŞAR Doktora Tezi Tarih Anabilim Dalı Prof. Dr. Selami KILIÇ 2013 Her Hakkı Saklıdır T.C. ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANABİLİM DALI Erkan AFŞAR YOLSUZLUK VE USULSÜZLÜK OLAYLARININ TÜRK SİYASETİNE YANSIMALARI (1923–1950) DOKTORA TEZİ TEZ YÖNETİCİSİ Prof. Dr. Selami KILIÇ ERZURUM–2013 I İÇİNDEKİLER ÖZET ............................................................................................................................... V ABSTRACT .................................................................................................................. VI ÖNSÖZ ......................................................................................................................... VII KISALTMALAR ........................................................................................................... X EKLER LİSTESİ ......................................................................................................... XI GİRİŞ ............................................................................................................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM TEK PARTİLİ DÖNEMDE YAPILAN YOLSUZLUK VE USULSÜZLÜKLER 1.1.BAHRİYE VEKİLİ İHSAN (ERYAVUZ) BEY DAVASI ( 1927–1928) ........ 23 1.1.1. İhsan Eryavuz’un Hayatı ............................................................................ 24 1.1.2. Bahriye Vekâletinin Kurulması .................................................................. 24 1.1.3. İsmet Paşa ile İhsan Bey Arasındaki İlişki ................................................ 25 1.1.4. İhsan Eryavuz Davası: Tartışmalar ve Yansımalar ................................. 30 1.1.4.1. Yavuz Zırhlısı’nın İhalesi ve Tamiri ................................................... 30 1.1.4.2. İhsan Eryavuz (Havuz –Yavuz) Davası Mecliste ............................... 47 1.1.4.3. Soruşturma Komisyonunun Kurulması ve Gelişmeler ..................... 52 1.1.4.4. Soruşturma Komisyonunun Raporu ve Kararı ................................. 61 1.1.4.5. Soruşturma Komisyonu Kararı’nın Mecliste Görüşülmesi .............. 63 1.1.4.6. İhsan Eryavuz Divan-ı Ali’de ............................................................... 65 1.1.4.7. Divan-ı Ali’deki Duruşma .................................................................... 71 1.1.4.8. Divan-ı Ali Kararı ................................................................................. 86 1.2. TİCARET VEKİLİ ALİ (CENANİ) BEY DAVASI ( 1928 ) .......................... 91 1.2.1. Ali Cenani Bey’in Hayatı ............................................................................ 91 1.2.2. Ticaret Vekâletinin Kurulması ................................................................... 91 1.2.3. Ali Cenani Bey Davası: Tartışmalar ve Yansımalar ................................ 93 1.2.3.1. Ali Cenani Bey Davası Mecliste ........................................................... 94 1.2.3.2. Karma Soruşturma Komisyonunun Kurulması ................................ 99 1.2.3.3. Karma Soruşturma Komisyonu Raporları ....................................... 101 1.2.3.3.1. Ankara Değirmen Fabrikası Meselesi ........................................ 101 II 1.2.3.3.2. Adapazarı Araba Fabrikası Meselesi ......................................... 103 1.2.3.3.3. Muhasebe Memuru Meselesi ....................................................... 104 1.2.3.3.4. Buğday ve Mısır Alımları meselesi ............................................. 106 1.2.3.3.5. Zahire(Un) Meselesi ..................................................................... 108 1.2.4. Karma Soruşturma Komisyonu Kararı’nın Mecliste Görüşülmesi...... 110 1.2.5. Ali Cenani Bey Divan-ı Ali’de .................................................................. 111 1.2.6. Divan-ı Ali Kararı ...................................................................................... 114 1.3. BAHRİYE NAZIRI MAHMUT MUHTAR PAŞA DAVASI ( 1928–1929) 116 1.3.1. Mahmut Muhtar Paşa’nın Hayatı ............................................................ 116 1.3.2.Mahmut Muhtar Paşa Davası: Tartışmalar ve Yansımalar ................... 116 1.3.2.1. İnceleme Komisyonlarının Raporları ................................................ 120 1.3.2.1.1. Maliye Vekâletinin Raporu ......................................................... 120 1.3.2.1.2. Adliye Komisyonu Raporu .......................................................... 120 1.3.2.1.3. Teşkilât-ı Esasîye Komisyonu Raporu ....................................... 121 1.3.2.1.4. Adliye ve Teşkilat-ı Esasîye Komisyonundan oluşan Karma Komisyon Raporu ......................................................................................... 121 1.3.3. Meclis Karma Soruşturma Komisyonunun Kurulması ......................... 122 1.3.3.1. Meclis Karma Soruşturma Komisyonu Raporu’nun Mecliste Görüşülmesi ...................................................................................................... 124 1.3.3.1.1. Mahmut Muhtar Paşa’nın Savunması ....................................... 124 1.3.5. Mahmut Muhtar Paşa Divanı Ali’de ....................................................... 127 1.3.5.1.Divanı Ali’deki Görüşmeler ................................................................ 127 1.3.5.2. Divan-ı Ali Kararı ............................................................................... 131 İKİNCİ BÖLÜM ÇOK PARTİLİ DÖNEMDE YAPILAN YOLSUZLUK VE USULSÜZLÜKLER 2.1. SUAT HAYRİ ÜRGÜPLÜ DAVASI ( 1946–1948 ) ...................................... 133 2.1.1. Suat Hayri Ürgüplü ’nün Hayatı .............................................................. 133 2.1.2. Gümrük ve Tekel Vekâletinin Kurulması ............................................... 133 2.1.3. Suat Hayri Ürgüplü Davası: Tartışmalar ve Yansımalar ...................... 134 2.1.3.1. Soruşturma Komisyonları Raporları ................................................ 137 2.1.3.1.1.Dinamit Meselesi ............................................................................ 138 III 2.1.3.1.2. Tekel Hastanesi Meselesi ............................................................. 140 2.1.3.1.3. Tutkal Meselesi ............................................................................. 141 2.1.3.1.4. Yunanistan’a Satılacak Kibrit İşi ............................................... 142 2.1.3.1.5. İyidere Kereste FabrikasıMeselesi .............................................. 144 2.1.2.1.6. Tomruk Meselesi .......................................................................... 147 2.1.2.1.7. Kahve Meselesi ............................................................................. 156 2.1.4. Suat Hayri Ürgüplü’nün Savunma Mektubu ......................................... 164 2.1.4.1. Dinamit Meselesi ................................................................................. 167 2.1.4.2. Tekel Hastanesi Meselesi .................................................................... 167 2.1.4.3. Tutkal Meselesi .................................................................................... 167 2.1.4.4. Kibrit Meselesi ..................................................................................... 168 2.1.4.5. İyidere Kereste Fabrikası Meselesi.................................................... 168 2.1.4.6. Tomruk Meselesi ................................................................................. 169 2.1.4.7. Kahve Alımı Meselesi .......................................................................... 171 2.1.5. Anayasa ve Adalet Komisyonu’nun Kurulması ...................................... 175 2.1.6. Suat Hayri Ürgüplü Yüce Divan’da ......................................................... 178 2.1.6.1. Yüce Divan’daki Duruşma ................................................................. 178 2.1.6.2. Yüce Divan da Sanıklar Hakkında İstenen Cezalar ........................ 201 2.1.6.3. Yüce Divan Kararı .............................................................................. 211 2.2. ATIF İNAN DAVASI ( 1946–1950 ) ............................................................... 213 2.2.1. Atıf İnan’ın Hayatı..................................................................................... 213 2.2.2. Atıf İnan Davası: Tartışmalar ve Yansımalar ........................................ 214 2.2.2.1. Maliye Teftiş Raporları ...................................................................... 244 2.2.2.1.1. Milli Savunma Bakanı Münir Birsel’le İlgili İddialar .............. 250 2.2.2.1.2. Suat Yurtkoru İle ilgili İddialar .................................................. 250 2.2.2.1.3. Vecih’e İmzalı Mektup ................................................................. 251 2.2.2.1.4. Başbakan Recep Peker’e Ait İddialar ........................................ 251 2.2.2.1.5. Ticaret Bakanı Atıf İnan’la ilgili İddialar .................................. 252 2.2.2.1.6. Diğer İddialar ............................................................................... 252 2.2.3. Meclis Karma Komisyonu’nun Kurulması ............................................. 255 2.2.3.1. Meclis Karma Komisyonu Kararı ..................................................... 258 IV SONUÇ ......................................................................................................................... 263 BİBLİYOGRAFYA .................................................................................................... 268 EKLER ........................................................................................................................