Filipino Sa Piling Larang Isports

Filipino sa Piling Larang Isports

Patnubay ng Guro

Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at / o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag- email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa [email protected].

Mahalaga sa amin ang iyong mga puna at mungkahi.

Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas

Filipino sa Piling Larang - Isports Patnubay ng Guro Unang Limbag 2016

Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa ano mang akda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.

Ang mga akda/materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay sa isang kasunduan ng Kagawaran ng Eduaksyon at Filipinas Copyright Licensing Authority (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kumakatawan sa paghiling ng pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit ditto. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng tagapaglathala (publisher) at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC Pangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, PhD

Mga Bumuo ng Patnubay ng Guro

Corazon L. Santos, PhD Ma. Althea T. Enriquez, PhD Czarina Joy T. Santos, MA

Tagasuri ng Sining ng Pagtuturo: John Roger M. Maghuyop, MA Tagasuri ng Wika: Jayson De Guzman Petras, MA Pabalat: Teresa Bernadette L. Santos

Tagapamahala sa Pagbuo ng Patnubay ng Guro Bureau of Curriculum Development Bureau of Learning Resources

Inilimbag sa Pilipinas ng ______

Department of Education – Bureau of Learning Resources (DepEd – BLR) Office Address: Ground Floor Bonifacio Bldg., DepEd Complex Meralco Avenue, Pasig City Philippines 1600 Telefax: (02) 634 – 1072; 634 – 1054; 631 – 4985 Email Address: [email protected] * [email protected]

TALAAN NG NILALAMAN

Gabay Pangkurikulum ...... iv Kabanata 1: Introduksiyon sa Wika at Pananaliksik ...... 1 Aralin 1 – Ang Varayti ng Wika ...... 5 Aralin 2 – Kahulugan at Kabuluhan ng Pananaliksik ...... 16 Aralin 3 – Makrong Kasanayan sa Pagsulat ...... 23 Kabanata 2: Ang Wika sa Isports at Pagsulat Tungkol Dito ...... 37 Aralin 4 – Ang Varayti ng Filipino sa mga Balitang Isports sa Diyaryo ...... 40 Kabanata 3: Mga Pagbabalita sa Isports ...... 49 Aralin 5 – Pagbabalita sa Basketbol at Boksing ...... 52 Aralin 6 – Pagbabalita sa Iba pang mga Palaro...... 57 Aralin 7 – Pagbabalita sa iba pang Kaganapan sa Isports ...... 62 Kabanata 4: Mga Opinyon/Analisis sa mga Pangyayari sa Isports...... 71 Aralin 8 – Pagsulat ng Opinyon ...... 74 Aralin 9 – Pagsulat ng Analisis ng Isang Balitang Isports ...... 84 Kabanata 5: Mga Tampok na Lathalain sa Isports ...... 92 Aralin 10 – Panimula sa Olympic Movement ...... 95 Aralin 11 – Kalis: Ang Pilipinong Sining ng Pakikipaglaban noong Dating Panahon ...... 103 Aralin 12 – Paraan ng Paglalaro ...... 108 Aralin 13 – Karanasang Pang-Isports (mula sa salaysay nina Tuvilla at Huelgas) ...... 115 Aralin 14 – Pangangalaga sa Kalusugan...... 119 Kabanata 6: Iba pang Natatanging Lathalain ...... 127 Aralin 15 – Lathalaing Profile ...... 130 Kabanata 7: Pangwakas na Gawain ...... 141 Aralin 16 - Brainstorming at Pagtatalaga ng Gawain ...... 141 Aralin 17 - Editing ng mga Artikulo ...... 144 Aralin 18 - Graphics/Layout ...... 147 Aralin 19 - Pinal na Editing at Pag-apruba ng Grupo ...... 149 Mga Sanggunian ...... 155

iii

vii

viii

KABANATA 1 Introduksiyon sa Wika at Pananaliksik

Ang unang kabanata ay magsisilbing lunsaran ng mga gawain sa pananaliksik at pagsulat na siyang mga batayang kasanayan sa paglikha ng isang pahayagang pang-isports. Sa pamamagitan ng mga babasahin mula kina Propesor Eugene Evasco at Dr. Josefina Mangahis, mabibigyang-tuon ang makrong kasanayan sa pagsulat at pananaliksik.

Sa artikulo ni Dr. Nilo Ocampo, naipupwesto ang iba-ibang paggamit at wikang nalilikha sa panlipunang konteksto. Ang isports bilang isang speech community ay nagluluwal ng maraming termino at paraan ng paggamit ng wika na wala sa ibang speech community at kung gayon ay nakalilikha ng varayti sa wika.

Panimulang Pagsusulit sa Kabanata 1

I. TAMA o MALI: Isulat ang TAMA kung tama ang pahayag. Kung MALI, isulat ang salitang MALI at ilagay ang wastong sagot. (20 puntos)

1. Ang isang istandard na wika ay malaya sa mga pagbabago bunga ng paggamit ng wika sa lipunan. 2. Bilingguwalismo ang tawag sa pagkakaiba-iba sa loob ng isang wika. 3. Mahalaga ang pagpaplanong pangwika upang higit na mapayaman ang wika ng isang bansa. 4. Layunin ng pagsulat na makapagpahayag lamang ng mga saloobin. 5. Nakakalikha ng isang mahusay na pangangatwiran sa pamamagitan ng paningin, pandinig, panlasa, pang-amoy, at pansalat. 6. Pangunahing layunin ng paglalarawan ang magpaliwanag. 7. Sa paghanda ng paksa naihahanda ang estruktura ng buong organisasyon ng gagawing pananaliksik. 8. Balangkas ang tawag sa listahan ng mga sangguniang ginamit sa pananaliksik. 9. Ang paglalarawan ay naglalahad ng mga katuwiran at panig. 10. Mahalaga ang pagtatakda ng limitasyon sa pananaliksik upang maging tiyak ang sakop ng pag-aaral.

II. PAGKAKAPAREHO/PAGKAKAIBA: Punan ng katangiang pareho at magkaiba ang mga sumusunod na salita. (10 puntos)

Konsepto Pagkakapareho Pagkakaiba

1. Sosyolek at Dayalek 2. Idyolek at Sosyolek 3. Istandard at Varayti ng wika 4. Paglalarawan at Pangangatuwiran 5. Pagsasalaysay at Paglalahad

SANAYSAY: Sagutin ang tanong: Ano ang ugnayan ng wika, kultura, at lipunan? Ipaliwanag ang sagot gamit ang mga tinalakay sa buong kabanata. ( 20 puntos)

Pamantayan sa Pagmamarka:

Nilalaman ng sanaysay 10 puntos Wikang ginamit sa pagsulat 5 puntos Organisasyon ng sanaysay 5 puntos

Susi sa Pagwawasto Pagsusulit sa Kabanata 1:

I. Tama o Mali 1. Mali – ang istandard na wika ay pamantayan na kadalasang pinupuro 2. Mali – dayalek 3. Tama 4. Mali – iba pang layunin ng pagsulat: makapagbigay impormasyon, makapanghikayat, makapagbigay-lugod, makapagpahayag ng sarili 5. Mali – paglalarawan 6. Mali – paglalahad 7. Mali – balangkas 8. Mali – bibliyograpiya 9. Mali – pangangatwiran 10. Tama

II. Pagkakapareho/Pagkakaiba

Konsepto Pagkakapareho Pagkakaiba

1. Sosyolek at Dayalek Parehong nagpapakita ng Ang sosyolek ay varayti sa loob ng isang pagkakaibang dulot ng wika panlipunang aspekto: ang dayalek ay heograpikal. 2. Idyolek at Sosyolek Parehong nagpapakita ng Idyolek ay indibidwal na varayti ng wika pagkakaiba sa wika samantalang grupong panlipunan ang bumubuo sa sosyolek 3. Istandard at Varayti ng Itinatakda ng mga Istandard ang wika gumagamit ng wika sa pamantayan ng wika sa lipunan lipunan samantalang isinasaalang-alang sa varayti ang pagiging dinamiko at pagbabago ng wika. 4. Paglalarawan at Parehong anyo ng Ang paglalarawan ay pangangatuwiran pagsulat nagbibigay-tuon sa katangian ng isang bagay, lugar, o pangyayari na inilalarawan samantalang ang pangangatwiran ay gumamamit ng panghihikayat bilang pangunahing elemento

5. Pagsasalaysay at Parehong anyo ng sulatin Ang pagsasalaysay ay paglalahad na nag-iisa-isa ng may layuning pangyayari at mga magkuwento ng mga paliwanag pangyayari samantalagang pangunahing layunin ng paglalahad ang magpaliwanag ng mga konsepto.

ARALIN 1: Ang Varayti ng Wika Linggo 1

Deskripsiyon: Ang artikulo ay tatalakay sa mga konseptong may kinalaman sa wika kaugnay ng panlipunang aspekto nito.

TUKLASIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Upang mabigyan ng Pares na gawain: konteksto ang aralin ipasagot ang patungkol sa varayti ng sumusunod na tanong wika ay mahalagang sa mga mag-aaral. matalakay muna ang Ilagay ang sagot sa depinisyon ng wika isang buong papel. ayon kay Edgar Tiyaking maipaliwanag Sturtevant. nang maigi sa mga mag- aaral ang kanilang mga Ipakita ang depinisyon sagot na mula sa sa pisara o powerpoint talakayan at kanilang presentation at himayin mga sariling pagsusuri at ang mga mahahalagang paghihinuha. konsepto sa loob ng kahulugan. 1. Ano ang kahulugan “Ang wika ay sistema ng arbitraryo? Bakit ng arbitraryong simbolo sinabing arbitraryo ng mga tunog para sa ang wika? Magbigay komunikasyon ng mga ng halimbawa na tao.” magpapatunay nito. Sistema - Mayroong 2. Kaugnay ng pagiging gramatikal na aspekto, arbitraryo nito, paano sistema ng pagbubuo nalilikha ang mga ng mga tunog para salita sa isang wika? makabuo ng mga 3. Bakit sinabing mula salitang sa tunog ang wika? pagdurugtungin upang Kung batay sa tunog makabuo ng isang ang wika, paano ang pahayag na may mga hindi nilalamang kahulugan nakapagsasalita? Ibig na maaaring unawain sabihin ba nito ay nang literal o may hindi talagang wikang kontekstong kultural. matatawag ang sign Arbitraryo - ang mga at action language? bagay o pangyayari na Ano ang papel ng wika sa walang tiyak na talastasan? Ano ang matukoy na rasyonal, naidudulot nito sa isang paliwanag at dahilan sa komunidad o lipunan? pagkakalikha ng mga Magbigay ng halimbawa

5 salita na bumubuo sa isang wika. Wala ring Gawain 2: isang tao ang lumikha Magbigay ng halimbawa ng wika para sa lahat. ng sumusunod: Pinagkasunduan ito ng mga gumagamit ng 1. dayalek wika upang higit silang 2. idyolek magkaunawaan at 3. sosyolek patuloy itong 4. pidgin nadadagdagan habang 5. creole patuloy na nag- uugnayan ang mga tao. Talakayin ang sagot pagkatapos. Simbolo ng tunog – sinasagisag ng wika ang mga tunog na nililikha ng tao. Nabubuo ito sa pamamagitan ng artikulasyon ng tunog na nagaganap sa bibig, ilong, lalamunan, at diaphragm.

Para sa komunikasyon ng tao – may papel ang wika sa pag-uugnayan ng mga tao sa loob ng komunidad at lipunan. Nalilikha ang wika dahil sa pangangailangan na mag-ugnayan ang mga tao tungo sa pagbubuklod at paglikha at pag-unlad bilang isang komunidad o lipunan.

Matapos talakayin ang wika bilang isang isang natatanging kagamitan ng tao para sa komunikasyon, sasabihin ng guro na higit pa rito ang nagagawa ng wika dahil ang komunikasyon ay unang hakbang pa

6 lamang sa pag-aaral ng panlipunang aspekto ng wika.

Gawain 1: Sa gawaing ito tatasahin ang husay sa pag-uugnay ng mga konsepto ng mag-aaral upang makabuo ng isang malinaw na paglalarawan at pagbibigay-kahulugan.

Sabihin na magkakaroon ng palaro tungkol sa aralin para sa araw na ito. Ang laro ay tinatawag na “Taboo”. Ipaliwanag kung ano ang konsepto ng taboo at implikasyon nito sa mga kultural na gawing Pilipino. Mayroong mga salita ang guro. Ang mga salita ay mga konseptong manggagaling sa babasahin gaya ng: 1. bilingguwal 2. varayti 3. kultura 4. lipunan 5. pidgin 6. creole 7. register 8. idyolek 9. dayalek 10. diglossia

Maaaring bumuo ng grupong maglalaban at magpaparamihan ng mahuhulaang salita.

Kailangan itong pahulaan ng isang mag- aaral sa kagrupo gamit ang mga salita, maliban

7 sa mga salitang nasa listahan.

Isang puntos bawat tamang sagot.

Hindi titigil ang nagpapahula sa loob ng isang minuto hanggang hindi nahuhulaan ng kagrupo ang salita.

Halimbawa:

Maaaring sagot ng mag- aaral ay: “laro”, “aksiyon”, “kilos”, “pangkalusugan”, “hilig”, “dibersiyon”.

Kailangang tiyakin ng guro na tanging mga salita lamang ang gagamitin at hindi parirala o pangungusap.

Bawat konseptong mahulaan ng grupo ay kailangang bigyang- kahulugan ng grupong sumagot.

Dayalek – varayti ng wikang nalilikha ng dimensiyong heograpikal. Nagpapakita ito ng pagkakaiba-iba sa loob ng isang wika na maaaring batay sa

8 tono, punto, o leksikon ng mga taong gumagamit nito.

Idyolek – bawat tao ay mayroong kakaibang paraan ng paggamit ng wika. Maaaring hindi siya malay dito ngunit mayroong indibidwal na pagkakaiba ang mga tao sa pagsasalita at paggamit ng wika gaya ng paglalagay ng “eh” sa pangungusap.

Sosyolek – wikang ginagamit ng bawat partikular na grupo ng tao sa lipunan na maaaring nagkakaiba- iba ayon sa hanapbuhay, gawain, edad, kasarian, at estado sa buhay.

Pidgin – wikang umusbong bilang resulta ng kadahilanang praktikal gaya ng wikang Chavacano bago ito maging creole. Wala itong katutubong tagapagsalita ngunit nadedebelop dahil sa patuloy na paggamit.

Creole – nadebelop na pidgin at nagkakaroon ng mga katutubong tagapagsalita.

Bilingguwal – ang tawag sa isang taong

may kakayahang makaunawa at makapagsalita ng dalawang wika.

Varayti – Ang pagkakaiba-iba sa loob ng isang wika na maaaring batay sa heograpiya o panlipunang aspekto.

Kultura – mga gawi, aktibidad, o paniniwala ng mga tao sa isang komunidad o lipunan na naipapasa sa mga henerasyon.

Lipunan – mga tao na namumuhay nang sama-sama na binubuklod ng isang kultura o ideolohiya.

Diglossia – isang sitwasyong may dalawang umiiral na magkaibang varayti ng wika sa loob ng isang komunidad at mayroong ipinamamalagay na mas mataas kaysa sa isa pa.

Tenor – pormalidad ng estilo ng pananalita batay sa mga kalahok nito.

Larang/field – aktibidad o larangang konteksto na nagtatakda paksaing gagamitan ng wika.

Paraan/Mode – paraan o hakbang na syang daluyan ng talastasan

gaya ng pagsulat, pagsasalita, talumpati at iba pa. LINANGIN: Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Sabihin ng guro: Gawain 3: Bumuo ng Nabigyang-kahulugan grupong may apat na na ang mahahalagang miyembro. Sagutin ang konsepto sa pag-aaral mga sumusunod na ng wika. Ngayon naman tanong. Maaaring gamitin ay palalalimin natin ang ang mga tala at pag-unawa sa mga ito. babasahin upang sagutin ang katanungan.

1. Ano ang pagkakaiba ng wika at dayalek? Magbigay ng halimbawa ng dayalek sa mga wika sa Pilipinas. Maaaring itanong ang mga katutubong wika ng mga mag-aaral at iproseso ito. 2. Bakit nagkakaroon ng dayalek ang isang wika? 3. Kung maraming dayalek sa isang wika, alin sa mga ito ang wasto? 4. Paano naimamapa ang mga dayalek sa isang rehiyon o wika? 5. Ano ang ugnayan ng dayalek sa pagkakaroon ng varayti sa wika? Ano- anong mga uri ng dayalek mayroon sa isang lipunan? Paano nagkakaiba-iba ang mga ito?

6. Paano nalilikha at lumalawak ang isang varayti?

7. Ano ang papel ng mga tagapagsalita ng wika sa pagpapalawak ng varayti? Sa tingin ba ninyo ay dapat magkaroon ng isang istandard na wika? PAGNILAYAN AT UNAWAIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Itanong sa mag-aaral Itanong sa mag-aaral kung mayroon ba silang kung ano-ano ang mga hindi naintindihan sa speech community sa diskusyon at balikan at lipunang Pilipino. kung kinakailangan ay magbigay ng Gawain 3: Bumuo ng karagdagang grupo na may 5 halimbawa upang miyembro at umupo maipaliwanag sa mag- nang paikot at aaral ang diskusyon. magkakarahap kasama ang mga kagrupo.

Ang sumusunod ay Magbahagi sa isa’t isa maaaring sagot sa mga ng isang speech gabay na tanong sa community na itaas. kinabibilangan ng bawat 1. Mayroong isa. pagkakaiba ang wika Pumili ng isa at bumuo at dayalek. Maaaring ng listahan ng mga ibigay na halimbawa terminong ginagamit ng ang mga dayalek ng komunidad na iyon. wikang Tagalog: Maaring ito ay mga Tagalog Maynila, speech community ng Tagalog Rizal, mga manlalaro ng online Tagalog Batangas, games, mga manlalaro Tagalog Quezon ng volleyball, at iba pang 2. Maaaring dahil sa isport na kinabibilangan, heograpikal na salitang bakla, mga crew kondisyon ng isang sa fast food chain, at iba bahagi ng bansang pa. Pilipinas ang pagkakaroon ng Maaaring isa-isahing dayalek. talakayin sa klase ang 3. Walang iisang mga paraan ng paggamit dayalek na superyor ng wika ng mga speech sa iba. community gaya ng 4. Ang isang isoglos ay

palatandaan ng mga  mga manlalaro ng hangganan ng dota, partikular na  fx drivers, pagkakaiba sa gamit  tindera sa palengke, sa wika sa isang  mga naglalaro ng lugar. sabong, 5. Ang varayti ng wika  volleyball fans ay maaaring sanhi  mountaineers at iba ng, – indibidwal, pa. heograpikal at aspektong sosyal ...upang higit na makita gaya ng edukasyon, ng mga mag-aaral ang okupasyon, uring mga varayti at gampanin panlipunan, edad, nito sa isang speech kasarian, at community. kaligirang etniko. Inaasahang makita rin nila 6. Mula sa mga danas ang pagiging makulay ng ng mga tao sa isang wika sa lipunan dahil sa lipunan, nalilikha ang mga ito. wika at habang lumalawak ang karanasan ng mga tao lumalawak din ang wika. 7. Dahil sa panlipunang aspekto ng wika, nagkakaroon ng varayti mula sa mga speech community na binubuklod ng kanilang pinagsasamahang gawain at wika. 8. Ang istandard na wika ay wikang itinakda bilang siyang wasto. Karaniwang pinakanagagamit sa mga institusyong panlipunan. Pinananatili at karaniwang pinupuro sa pamamagitan ng mga akademya.

ILAPAT Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Ipaliwanag ang gawain Gawain 4: para sa araw na ito. Pangkatang Gawain: Kung kailangan ay Itanong sa mag-aaral balik-aralan ang mga kung ano ang konseptong binigyang - kahalagahan ng mga kahulugan kaugnay ng varayti ng wika sa pag- varayti ng wika. aaral ng ugnayan ng lipunan at wika? Sabihin sa mag-aaral: “Ngayong malinaw na Ipakita ito sa sa inyo ang mga pamamagitan ng isang konseptong pangwika, dayagram. titingnan natin kung malinaw rin sa inyo ang Lagyan ng isa o mga gamit at dalawang talatang kahalagahan nito at paliwanag sa ibaba. kung kaya ninyo itong Pagkatapos magawa ng ipahayag sa mga grupo ang mga pamamagitan ng dayagram ay bibigyan ilustrasyon o sila ng Manila paper at dayagram.” permanent marker upang iguhit ang kanilang  Ang dayagram ay dayagram. nagpapakita ng pagkakawing ng mga Ipapaskil ang mga konsepto o baryabol dayagram sa pisara at na pinaniniwalaang ipauulat ito sa isang nagpapakita ng kinatawan mula sa mga kaugnayan sa isa’t grupo. isa. Ito ay biswal na representasyon ng Kailangang malinaw ang mga namamayaning daloy ng ideya sa teorya, prinsipyo, at paliwanag ng mag-aaral mga konseptong at nasusuportahan ito ng mahalaga sa ilustrasyon. ginagawang pananaliksik o Maaaring magtanong pagtalakay gamit ang ang mga mag-aaral para ilang salita lamang. sa mga paglilinaw.

 Ang mga modelo ay Kolektahin ang mga individualized at gawa ng mag-aaral walang isang tamang pagkatapos. Maaari ding representasyon. magtalaga ang guro ng Nakabatay ito at ibang grupo na

sinusuportahan ng magbibigay ng komento mga teorya at sa ibang grupo at itatala ebidensiyang nakalap nila ang kanilang sa pananaliksik. komento sa isang buong papel.  Mga simbolo at representasyong ginagamit sa konseptong balangkas (Skematik na modelo)

1. Hugis at laki nito 2. Linya at kapal o nipis nito – nagpapakita ng pagkakaugnay 3. Arow – nagpapakita ng daloy o direksiyon 4. Paggamit ng titik, malaki o maliit, nakasalung guhit o bold Pamantayan sa Pagmamarka:

Malinaw na daloy ng ideya sa ilustrasyon(10 Puntos) Epektibong paggamit ng mga pigura bilang simbolo (10 Puntos) Mahusay na paggamit ng wika(10 Puntos)

Kabuuang puntos(30 puntos)

ARALIN 2: Kahulugan at Kabuluhan ng Pananaliksik Linggo 2

Deskripsiyon: Lalamanin ng aralin na ito ang rasyonal sa likod ng pangangailangan sa isang masinsin at siyentipikong pananaliksik tungo sa isang sistematikong gawaing pang-akademya

TUKLASIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Magpakita ng iba't ibang Gawain 1: Magpangkat larawan ng at punan ang worksheet personalidad, na ito na magpapakita ng pangyayari sa loob at gamit ng pananaliksik sa labas ng bansa, mga iba’t ibang disiplina at imbensyon, at iba pang larangan. pangyayaring panlipunan.

Tanungin ng guro ang mga mag-aaral kung paano ito nakararating sa mga tao? Ano kayang mga proseso ang ginawa bago ito maipabatid sa babasa o manonood?

Magsagawa ng malayang talakayan na sasagot sa tanong ng guro.

Maaaring asahang Halimbawa ng mga sagot ang paghahanap gawain at larangan na ng impormasyon o nangangailangan ng pananaliksik, pagsulat, pananaliksik ay: at pagpapakalat ng  Humanidades impormasyon. (Subdibisyon: Wika, Literatura, Musika, Sabihin ng guro: “Sa Arkitektura, Sining, at larangan ng mass Teatro) media, sa agham  Agham panlipunan panlipunan at (Subdibisyon: teknolohiya at iba pang Sosyolohiya, gawaing panlipunan ay Paglilingkod

sentral na kasanayan Panlipunan, Sikolohiya, ang pananaliksik. Ekonomiya, Mahalaga ito dahil dito Accounting, natitiyak ang Antropolohiya, katotohanan at Arkeolohiya, 'accuracy' ng mga Edukasyon, Abogasya, detalye at Kasaysayan, Agham impormasyon.” Pampolitika)  Agham Pisikal, Maaring itanong: “Ano Matematika, ang posibleng maging Teknolohiya epekto ng kawalan ng (Subdibisyon: isang masinsin at Matematika, Pisika, wastong pananaliksik?” Kemistri, Biyolohiya, Botanika, Astronomiya, Maaaring isa-isahin ang Heolohiya) mga larangan at mga institusyong panlipunan Sa huli, makikita ng klase na gumagamit ng na ang pananaliksik ay pananaliksik sa kanilang ginagawa sa lahat ng mga transaksiyon. larangan at disiplina kung kaya’t mahalagang matutuhan ng mga mag- aaral at iba pang bahagi ng akademya ang kasanayan sa isang masinop at masinsing pananaliksik. LINANGIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto (1) “Ang saliksik, Maghanda ang mga grupo pananaliksik, o para sa pagbabahagi ng pagsasaliksik ay mga sagot matapos ang paraan ng pagtuklas 20 minuto. ng mga kasagutan sa mga partikular na Talakayin ang mga sipi katanungan ng tao upang mapalitaw ang tungkol sa kaniyang katuturan ng lipunan o pananaliksik. kapaligiran” (Neuman 1997) Tumawag ng mag-aaral upang ipaliwanag ang Mula sa mga tanong na sipi ayon sa naging ibinigay ng mag-aaral, talakayan sa loob ng nalilikha ang isang grupo. paksa ng pananaliksik, gaya halimbawa ng mga pagtalakay sa bagong Pagkatapos na

17 virus at paraan kung maipaliwanag ng mag- paano mapupuksa ito. aaral ang sipi ay sabihin Ito ang magtutulak sa sa klase na ang lahat ng isang tao tungo sa pagtuklas at pag-alam ay paglikha ng mga bagay nagsisimula sa isang na kapaki-pakinabang tanong. at makapagpapabuti sa isang lipunan. Tanungin ang klase kung ano ang kanilang nais Ayon kina Marquez, ang alamin tungkol sa isang sistematikong kanilang paligid o pananaliksik ay lipunan. tumutugon sa mga sumusunod na layunin:  Makatuklas ng mga Ipapaliwanag sa mag- bagong ideya, aaral ang kaibahan ng konsepto, at konsepto ng pagiging impormasyon. obhetibo at subhetibo.  Makapagbigay ng bagong interpretasyon Hingan ang mag-aaral ng o pagpapakahulugan halimbawa ng obhetibo sa dating nang ideya. at subhetibong pananaw  Makapaglinaw sa upang matiyak kung isang usapin o isyung tama ang pagkaunawa pinagtatalunan at rito. tuloy makapagbigay ng inaakalang solusyon sa problema. Ipapaliwanag sa mag-  Makapagpatotoo o aaral ang sistematikong makapangatwiran sa proseso ng pagsulat: tulong ng mga mapapanaligang mga 1. Pagpili ng paksa mula materyales o sa iba’t ibang interes dokumento hinggil sa ng mananaliksik mga paksang 2. Pagbuo ng hinuha o nangangailangan ng haypotesis o paglilinaw. tentatibong kasagutan  Makapagbigay mga sa katanungan sa ideya o suhestiyon pananaliksik batay sa historikal na perspektibo para sa 3. Pagdidisenyo ng isang pangyayari o pananaliksik o senaryo. pagbubuo ng mga layunin, kahalagahan Ang isang mananaliksik ng pag-aaral, at mga ay hindi tumitigil sa teoretikal na batayan pagsagot ng isang 4. Pagbubuo ng tanong. Nagiging balangkas malikot ang kaniyang 5. Pangangalap ng datos

pagkamausisa at 6. Pagsusuri sa mga magsasanga pa ang datos na nakalap mga tanong na ito para alinsunod sa makatuklas ng isang konseptuwal/teoretikal katotohanan. na balangkas 7. Pagbabahagi ng pananaliksik (2) “Masasabing lahat ng Talakayin at sundan ang pananaliksik ay may mga hakbangin gamit ang pagkasubhetibo sa halimbawang paksa gitna ng pagiging upang higit na obhetibo nito.” maunawaan ng mga mag- aaral ang mga proseso Mula sa katuturan at paliwanag, iugnay ang Magtawag ng mag-aaral katangian ng na nais magbigay ng pananaliksik bilang halimbawang pangyayari sulating naglalaman ng sa bansa na maituturing obhetibong kaalaman na isang phenomenon at mula sa subhetibong ipaliwanag kung paano ito pagpili ng paksa. naipauunawa sa madla pamamagitan ng Obhetibo ito dahil pagsasagawa ng magmumula sa mga pananaliksik. Ipaliwanag datos at impormasyong bilang halimbawa ang mula sa mga batis mga natuklasan tungkol ngunit subhetibo sa sa mga epekto ng climate kadahilanang napili ang change sa Pilipinas at sa paksang sasaliksikin mundo at iba pang batay sa personal na naranasang penomenon interes at pagkiling sa ng bansa paksa.

Ayon kina Jocson, ang Talakayin sa klase kung isang sulating paano itong ginagawa ng pananaliksik ay hindi mga organisasyon, basta-bastang sangay ng gobyerno, o pinagsama-samang pribadong ahensiya o mga binuod na akda o kompanya. Ipaliwanag pinagdugtung-dugtong ang kahalagahan ng na pahayag mula sa ebalwasyon. Sa nakalap na ebalwasyon ginagawa impormasyon bagkus, ang pangongolekta at ito'y mga nakalap na pagsusuri ng mga kaalaman at datos na impormasyon upang isinaayos at inorganisa mabigyan ng sa isang makaagham pagtitimbang ang mga na pamamaraan na ang gawain o programa at bawat hakbang ay makita kung epektibo ba

nakaplano. ito tungo sa mas pagpapahusay pa ng Ang mga interpretasyon sistema. o pagpapakahulugan ay ibinabatay sa Magtawag ng mag-aaral paghahanay, pagtataya, upang magbigay ng at pagsusuri ng mga kongkretong patunay ng datos na nakalap. pahayag. Bigyang-pansin ang papel ng pananaliksik sa (3) “Sa kabila ng advertaysing. Halimbawa pagiging subhetibo, hindi ang pagkakalikha ng nangangahulugang mga produkto ay pawang personal na nagsisimula sa opinyon o haka-haka konseptuwalisasyon ng lamang ang mga pangangailangan ng kaalamang nakukuha target market o kaya mula rito. Sistematikong naman ay sa mga ipinoproseso ang mga programa ng gobyerno. kaalaman.” Kung paano nalilikha ang mga programa ay batay (4) “Sa pamamagitan ng sa masusing pananaliksik pananaliksik at pag-aaral nailalarawan ang isang sa mga pangangailangan penomenon”. ng mga mamamayan.

(5) “Sa pamamagitan ng . Hayaang magbigay ng pananaliksik natatasa at ebidensiya ang mag- nabibigyan ng aaral. Maaaring asahang ebalwasyon ang mga sagot ang mga sarbey na kaganapan, proyekto isinasagawa bago ang eleksiyon na siyang 6) “Sa pamamagitan ng pinagmumulan ng mga pananaliksik pagsusuri at paghihinuha naipapaliwanag ang kung sino ang matunog sanhi o dahilan ng sa mga botante at may mga pangyayari.” posibilidad na magwagi.

(7) “Sa pamamagitan ng Nalalaman din sa pananaliksik natataya o pamamagitan ng napepredikt ang mga pananliksik sa agham na mangyayari hinog na ang mga fault line sa Luzon at anomang oras ay maaari itong gumalaw, at magdulot ng malaking sakuna ayon sa PHIVOLCS.

PAGNILAYAN AT UNAWAIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Gawain 2: Maaaring Gawain 3: Bubuo ang pangkatan o isahan. mga mag-aaral ng isang Bilang paglalagom sa senaryo o iskit na hindi kahalagahan ng lalampas sa tatlong pananaliksik, isa-isahin minuto na nagpapakita ang kahalagahan ng ng gamit at kahalagahan pananaliksik sa sarili, ng pananaliksik. akademya, at lipunan. Bigyan ng sapat na oras ang mga grupo at ipatanghal sa harap ng klase ang mga gawa nila.

ILAPAT Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Ipaliwanag ang gawain Gawain 4: Gamit ang sa pamimili ng paksa. mga natutunan sa gamit, halaga, at katuturan ng Bumuo ng pangkat na pananaliksik, pumili ng may tatlo hanggang isang paksang pang- apat na miyembro. isports na nais saliksikin.

Maaaring gamitin ang Magbabahaginan ng aklatan o manatili na paksa ang bawat isa at lamang sa silid-aralan sa huli ay pipili sila ng kung sapat na ang isang paksa upang gawin nalalaman ng mga mag- ng buong grupo. aaral tungkol sa kaligiran ng kanilang Maaaring sundin ang paksa. pamamaraang ito sa pamimili ng paksa: Maaaring sagutin ang a) Pag-iisip o pagtitiyak mga sumusunod na sa paksa tanong na ito sa b) Malayang pagtatala ng pamimili ng paksa. mga ideya tungkol sa paksa Sa pagpili ng paksa, c) Paglilimita ng paksa at maaaring sagutin ang pagsulat nito sa isang mga tanong na ito: pangungusap

21 a) Ano ang paksang d) Pagpili at pagwawaksi pag-aaralan natin? ng mga ideya b) Interesante ba ito? Maaaring ikonsulta sa c) May makukuha kaya guro ang paksang tayong sapat na mabubuo ng grupo. Mag- datos? ikot ang guro upang d) Makapag-aambag marinig ang mga ba ang pag-aaral na binubuong paksa ng mga gagawin ng mga mag-aaral. makabuluhang kaalaman sa Ipapasa ang napiling larangan ng isports? paksa. Tiyaking hindi na mababago ang paksa.

Bilang takdang-aralin, magsaliksik ng mga impormasyon tungkol sa paksang napili. Pamantayan sa Pagmamarka:

Pag-isip ng napapanahong paksa (10 puntos) Pagbibigay ng natatangi o orihinal ang ideya(10 puntos) Paglilimita ng paksa(10 puntos)

Kabuuang puntos(30 puntos)

ARALIN 3: Makrong Kasanayan sa Pagsulat Linggo 3

Deskripsyon: Paksa ng aralin ang pagsulat bilang isang makrong kasanayan na nagtataglay ng mga proseso at masinsing mga hakbangin.

TUKLASIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Sabihin ng guro: “Isa sa Gawain 1: Magpasulat pinakamahahalagang sa pisara ng mga kasanayang dapat salitang maaaring ikabit matutuhan ng tao ay ang o ma-associate sa pagsulat. Malaking papel salitang “pagsulat”. ang ginagampanan nito sa isang lipunan at sa Magtawag ng mga mag- pagpapabuti nito. Maaaring aaral at ipasulat sa malay tayo o hindi sa mga pisara ang mga sagot. bagay na ito kaya tingnan Tantiyahin kung sapat na natin ngayon kung gaano ang dami ng mga salita kayo kamalay sa gamit at upang maging lunsaran katuturan ng pagsulat sa ng talakayan sa ating pang-araw-araw na pagsulat. buhay”. Isa-isang ipapaliwanag sa mga mag-aaral ang mga salitang kanilang isinulat sa pisara at ano ang kaugnayan nito sa katuturan ng pagsulat.

Maaaring sumang-ayon o hindi sumang-ayon ang klase sa mga salita. Suriin ang bawat sagot ng kaklase at maaaring magbigay ng komento sa mga sagot ng mag-aaral. LINANGIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Gawain 2: Gawain 3: Magbigay ng Ipakompleto ang pahayag metacards na na “Ang pagsulat ay...” at naglalaman ng mga uri ipapaliwanag ang kanilang ng sulatin. pahayag. Ipadikit ang metacards Gawing lunsaran ang mga sa pisara sa ilalim ng

23 paliwanag ng mga mag- anyo ng pagsulat na aaral at tiyaking kinabibilangan nito. mapalabas ang mga sumusunod na kaisipan: Isa-isang bigyang- katuturan ang mga uri Ang pagsulat ay... ng sulatin (nobela,  Artikulasyon ng mga editoryal, balita, rebyu, ideya, konsepto, manwal, posisyong paniniwala, at papel, maikling nararamdaman na kuwento, at iba pa) ipinahahayag sa upang maipakita ang paraang pasulat. iba’t ibang pokus ng mga anyo ng pagsulat:  Isang masalimuot na gawain. Inisa-isa nina 1. Paglalahad Paquito Badayos ang 2. Paglalarawan mga isinasaalang-alang 3. Pagsasalaysay sa pagsulat tulad ng: 4. Pangangatwiran a) pakikipagtalastasan sa target audience o mambabasa Ipasuri ang katangian ng b) malinaw na layunin mga anyo ng sulatin. c) pagiging aktibo at Bigyang-depinisyon ang dinamikong proseso bawat isa. nito Gawain 4: Sumulat ng isang maikling komposisyon na  Isang proseso na patungkol sa dahilan nagsisimula sa isip kung bakit nila pinili ang bilang ideya o isports bilang landasin karanasan bago sa senior high school. aktuwal na itala ng lapis o bolpen, makinilya o Tiyaking nadaanan ang kompyuter. tatlong hakbangin:

 Pormal na pinag- 1. Konseptuwalisasyon aaralan. Iniuugnay rito 2. Aktuwal na pagsulat ang kasanayang 3. Rebisyon pangkomunikasyon na natutunan sa paaralan Pamantayan sa upang makapag-ambag pagmamarka ng ng kaalaman sa maikling sulatin: lipunan. Ito ang dahilan kung bakit mahalagang  Mayroong iisang tuon nililinang ng isang tao ang sulatin (10 ang kaniyang puntos) kakayahan sa masining  Naipapahayag nang at masinsing pagsulat malinaw ang mga

dahil sa dito, ideya sa sulatin makapagpapahayag at (10 puntos) makapag-aambag ang  Makinis ang wika, isang tao ng kaalaman baybay at, gramar sa lipunan. (10 puntos)

Ipaliwanag ang dalawang yugto ng pagsulat: yugtong kognitibo at proseso ng pagsulat.

Sabihin ng guro: “Bahagi ng yugtong kognitibo ang pamimili ng paksa at konseptuwalisasyon nito at pangangalap ng ideya”.

Makikita ditong hindi basta-bastang nagsusulat. Nangangailangan ito ng konseptuwalisasyon at pagpaplano upang matiyak na mayroong maayos na organisasyon ang isinusulat.

Matapos ang pagpaplano ay bahagi na ng proseso ng pagsulat ang pagbuo ng balangkas, paghahanda o pagsulat sa unang draft o borador, pagrebisa ng draft, editing, at pagsulat ng pinal na sulatin.

Hindi madaling proseso ang pagsulat at nangangailangan ito ng panahon at kasanayan sa pagpapahayag ng kaisipan at pagsasaayos nito

 Sanaysay – isang personal o impersonal, pormal o di pormal na uri ng sulatin na nagbibigay-

kalayaan sa manunulat na piliin ng paksa, haba, at estilong gagamitin sa paguslat.

 Editoryal – ang kuro- kuro, damdamin, palagay, o opinyon ng isang patnugot tungkol sa isang napapanahong paksa o balita.

 Balita – anomang pangyayaring bago o di pangkaraniwan sa loob at labas ng bansa. Sinasagot nito ang tanong na sino, ano, kailan, saan, at paano.

 Siyentipiko at espesyal na ulat – isang promal at masusing pagtalakay sa isang proyekto o resulta ng eksperimento. Ito rin ay isang pag-aaral na nagsusuri at nagpapakahulugan sa mga natipong datos.  Rebyu, kritisismo o ebalwasyon- isang natatanging uri ng pagtalakay na nagbibigay-buhay at diwa sa isang likhang-sining. Nakabatay ito sa isang pamantayan ang mga puna maging pangit o maganda, mabuti o masama. Nakatutulong ito upang higit na mapaunlad ang nilikhang sining.

 Maikling kuwento – maaaring batay sa totoong pangyayari o likhang-isip na nagpapakita ng kawing-

kawing na pangyayari sa paraan ng pagkukuwento.

Matapos isa-isahin ang mga uri ng sulatin ay sabihin na bilang isang paraan sa pagpapahayag, kailangang taglayin ng isang sulatin ang mga ito para maging epektibo sa pagpapahayag:

1. husay sa lohikal na pagkukuwento 2. galing sa paggawa ng isang obhetibo o masining na paglalarawan 3. linaw ng paliwanag sa mga proseso at konsepto 4. husay sa pangungumbinsi

Ayon sa aklat nina Arrogante at Alcaraz ang mga anyo ng pagsulat ay may kani-kaniyang katangian.

 Paglalahad – nagpapaliwanag o naglalahad ng mga bagay tungkol sa paksa. Nililiwanag sa pamamagitan ng paglalahad ang mga katotohanan, mga ideya o kaisipan, at mahahalagang impormasyong kaugnay ng paksang tinatalakay.

Layunin nitong magpaliwanag ng proseso ng paggawa ng isang bagay, sanhi at bunga, magbigay-depinisyon, magsakongkreto ng mga

abstraktong kaisipan, at maglahad ng katotohanan at magsuri ng isang pangyayari o konsepto.

 Pagsasalaysay – nagpapahayag ng mga kawil-kawil na pangyayari sa anyo ng pagkukuwento. Isinasalaysay ang isang karanasan na maaaring nangyari sa tunay na buhay o likhang-isip lamang.

Upang sistematikong makapagsalaysay kakailanganin ng isang manunulat ang: A. paksa B. banghay o pagkakasunod-sunod ng pangyayari C. tauhan D. tagpuan

 Pangangatwiran – ipinapahayag dito ang katwiran, opinyon, o argumentong pumapanig o sumasalungat sa isang isyung nakahain sa manunulat.

Mga hakbang sa pangangatwiran: A. pagpili ng paksa

B. paglalahad ng proposisyon o paninindigan sa isang buong pangungusap na ang layunin ay patunayan sa pamamagitan ng argumento

C. paglalahad ng mga

argumento na susuporta sa proposisyon. Ang proposisyon ay maaaring tungkol sa pangyayari, kahalagahan, patakaran na nais tindigan

 Paglalarawan – maaaring nakabatay sa karanasan, pangyayari, o kaya’y sa iba’t ibang impresyon ng buhay. Layunin nitong mag-iwan ng larawang- diwa o imahen sa isipan ng mambabasa.

Kailangang kawili-wili, makatotohanan, may lalim at pananaw at kapaki- pakinabang sa mambabasa

Para makapagsulat, tatlong hakbang ng proseso ang maaaring daanan ng manunulat:

1. Konseptuwalisasyon o pag-iisip kung ano ang isusulat. Bahagi nito ang pagtitipon ng ideya kaugnay ng paksa

2. Aktuwal na pagsulat kung saan isinasatitik sa papel ang mga inayos na ideya hanggang sa mabuo ang unang burador.

3. Rebisyon o pagkikinis ng akda sa pamamagitan ng pagsasaayos ng wika at mga detalye nito upang maging epektibo.

PAGNILAYAN AT UNAWAIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Mga katangian ng mabuting Gawain 5: Ipamahagi Maglista ng mga akda ayon kay Rene ang worksheet at konsepto na may Villanueva: punan ang mga patlang kaugnayan sa paksa 1. Naiintindihang maigi ng ng mga katangiang at buuin ito upang mambabasa dapat taglayin ng isang maging isang paksang mahusay na sulatin. balangkas. 2. May silbi sa mambabasa

3. Mayaman sa kaalaman at may natutuklasan o nararanasan sa bawat pagbasa. Hindi naluluma. Tanungin ang klase kung may konsepto pang dapat linawin tungkol sa katangian ng iba’t ibang anyo ng pagsulat.

Ipaliwanag ang magiging gamit ng mga anyo ng pagsulat na ito sa pangunahing gawain Maaring kumonsulta ng kurso. Sabihing Magpakita ng ang mga grupo sa magagamit ang mga halimbawa ng isang guro upang matiyak kasanayan sa pagsulat balangkas na na tama ang daloy ng ng mga anyong ito sa sumusunod sa tamang ideya sa kanilang mga pagsulat ng mga pagkakaayos ng mga balangkas. artikulong isports para ideya. sa pahayagang bubuuin Ipapasa ang kanilang sa klase. 1. Dibisyon – gumagamit gawa pagkatapos ng bilang Romano upang higit na Mga katangian ng mabuting bilang pananda (I, II, maiwasto ng guro. akda ayon kay Rene III...) Villanueva: 2. Seksiyon – gumagamit Maaaaring gawing 1. Naiintindihang maigi ng malalaking titik ng batayan sa ng mambabasa alpabeto bilang pagmamarka ang mga pananda (A, B, C...) sumusunod: 2. May silbi sa mambabasa 3. Subdibisyon – gumagamit ng bilang  Magkakaugnay ang 3. Mayaman sa kaalaman Arabiko bilang mga impormasyon at may natutuklasan o pananda (1, 2, 3...) sa mga lebel/bahagi nararanasan sa bawat 4. Kung minsan o sa paksa (10 pagbasa. Hindi maaaaring kadalasan puntos) naluluma. may paghahati pa sa  Organisado ang Tanungin ang klase kung subdibisyon na mga ideya sa bawat

may konsepto pang dapat gumagamit ng maliliit lebel (10 puntos) linawin tungkol sa na titik ng alpabeto (a,  Nakasusunod sa katangian ng iba’t ibang b, c...) format ng balangkas anyo ng pagsulat. (10 puntos) Bibigyang-diin sa Ipaliwanag ang halimbawang ito ang Kabuuang puntos ng magiging gamit ng mga malinaw na daloy ng gawain - 30 puntos anyo ng pagsulat na ito ideya sa balangkas sa pangunahing gawain mula sa simula ng kurso. Sabihing hanggang sa wakas. magagamit ang mga kasanayan sa pagsulat ng mga anyong ito sa pagsulat ng mga artikulong isports para sa pahayagang bubuuin sa klase.

Gawain 6: Ipakuha ang takdang-aralin kung saan inatasan ng guro ang mga mag-aaral na magsaliksik tungkol sa paksang kanilang napili sa gawain 4 aralin 2. Magsama-sama ang magkakagrupo sa nasabing gawain gawain.

Isasaayos ang mga impormasyong ito sa pamamagitan ng pagbabalangkas.

Ano ang Balangkas?  Ayon kina Jocson, ang gawaing pagbabalangkas ay panimulang hakbang sa paghahanda ng sulating pananaliksik. Sa tulong nito nabibigyan ng direksiyon ang ginagawang sulatin sa pananaliksik. Ayon naman kina Arrogante, ang pagbabalangkas ang sistema ng isang maayos na paghahati-

31 hati ng mga kaisipan ayon sa tataluntuning lohikal na pagkakasunod-sunod ng mga bahagi o ideya ng sulatin. Ito ang pinakakalansay ng sulatin na nagsisilbing hulmahan ng kakalabasang porma ng isang katha.

ILAPAT Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Gawain 7: Ipaalala sa klase Tiyaking may kani- Ipakuha ang kanilang ang gawain noong kaniyang saliksik ang saliksik sa paksang nakaraang kabanata kung mga mag-aaral at kanilang napili bilang saan pumili sila ng isang malinaw sa kanila ang grupo at balangkas na paksaing isports na nais paksang kanilang inisip nagawa mula rito. nilang saliksikin sa Gawain at nagawan na ito ng 4 ng Aralin 2. balangkas sa naunang Susulat ng isang pagkikita. sulatin ang mag-aaral Ibalik ang kanilang mga batay sa nasaliksik na balangkas at ilahad ang impormasyon at gawain para sa araw na ito. nabuong balangkas.

Magpasulat ng isang sanaysay na maaaring naglalahad, nagsasalaysay, nangangatwiran at naglalarawan tungkol sa sinaliksik na paksa noong naunang kabanata.

Maaaring maglaman ang sanaysay na ito ng kasaysayan, paraan ng paglalaro, kahalagahan sa lipunan ng isport na napili at mga salita o wika na ginagamit sa isport na napili at iba pang paksain.

Tingnan ang rubrik sa

ibaba at ipaliwanag sa mag-aaral ang gagamiting pamantayan sa pagmamarka ng pangunahing gawain.

Ibigay ang panghuling pagsusulit

Pamantayan sa Pagmamarka ng Sulatin sa Isports 10 8 5 Paksa Malinaw na May banggit ng paksa Hindi malinaw naipaliwanag ang ngunit hindi ang paksa paksa nabigyang- diin Nilalaman  Nagtalakay ng  May ilang banggit  Hindi mga detalyeng ng mga datos mula gumamit ng mula sa isang sa pananaliksik mga sistematikong detalyeng pananaliksik  Naiugnay ang mga nasaliksik  Nagamit ang impormasyon sa mga paglikha ng mga  Hindi impormasyong kaisipan nagpapakita nasaliksik ng malinaw upang makabuo na ugnayan ng mga sa nasaliksik mahusay na at pahayag ibinabahaging kaisipan Organisasyon  Malinaw ang  Napadadaloy ang Hindi malinaw at daloy ng mga mga ideya sa mga lohikal ang ideya sa mga pangungusap at pagkakasunod- pangungusap at talata. sunod ng mga talata.  Nakapagbabahagi ideya sa buong  Malinaw ang ng ideya sa sanaysay. ideyang panimula, katawan ibinabahagi sa at wakas ng panimula, sanaysay. katawan at wakas ng sanaysay. Wika Naipaliliwanag Naipahahatid ang nais Gumagamit ng nang mahusay sabihin gamit ang mga hindi ang punto dahil sa wastong wika. akmang salita sa mahusay na kaisipang nais paggamit ng wika. ipahayag. Presentasyon ng  Gumagamit ng  May ilang mali sa  Maraming papel wastong pagbabantas. mali sa pagbabantas. pagbabantas.  Hindi kakikitaan  May ilang mali sa ng mga mali sa baybay ng mga  Maraming baybay ng mga salita. mali sa salita. baybay ng  Nauunawaan  May mga bura ang mga salita. ang sulat- papel. kamay at  Hindi naging malinis sa bura masinop sa at mali ang kalinisan ng papel. papel.

Pangwakas na Pagsusulit sa Kabanata 1

I. TAMA o MALI: Isulat ang TAMA kung tama ang pahayag. Kung MALI, isulat ang wastong sagot. (20 puntos)

1. Ang isang istandard na wika ay malaya sa mga pagbabago bunga ng paggamit ng wika sa lipunan. 2. Bilinggwalismo ang tawag sa pagkakaiba-iba sa loob ng isang wika. 3. Mahalaga ang pagpapaplanong pangwika upang higit na mapayaman ang wika ng isang bansa. 4. Layunin ng pagsulat na makapagpahayag lamang ng mga saloobin. 5. Nakakalikha ng isang mahusay na pangangatuwiran sa pamamagitan ng paningin, pandinig, panlasa, pang-amoy, at panalat. 6. Pangunahing layunin ng paglalarawan ang magpaliwanag. 7. Sa paghanda ng paksa, naihahanda ang istruktura ng buong organisasyon ng gagawing pananaliksik. 8. Balangkas ang tawag sa listahan ng mga sangguniang ginamit sa pananaliksik. 9. Ang paglalarawan ay ang paglalahad ng mga katuwiran at panig na nais ilahad. 10. Mahalaga ang pagtatakda ng limitasyon sa pananaliksik upang maging tiyak ang sakop ng pag-aaral.

II. PAGKAKAPAREHO/PAGKAKAIBA: Punan ng katangiang pareho at magkaiba ang mga sumusunod na salita. (10 puntos)

Konsepto Pagkakapareho Pagkakaiba 1. Sosyolek at Dayalek 2. Idyolek at Sosyolek 3. Standard at Varayti ng wika 4. Paglalarawan at pangangatwiran 5. Pagsasalaysay at Paglalahad

III. SANAYSAY: Sagutin ang tanong: Ano ang ugnayan ng wika, kultura at lipunan? Ipaliwanag ang sagot gamit ang mga tinalakay sa buong kabanata. ( 20 puntos)

Pamantayan sa Pagmamarka:

Nilalaman ng sanaysay 10 puntos Wikang ginamit sa pagsulat 5 puntos Organisasyon ng sanaysay 5 puntos

Susi sa Pagwawasto Pagsusulit sa Kabanata 1

III. Tama o Mali 11. Mali – ang istandard na wika ay pamantayan na kadalasang pinunupuro 12. Mali – dayalek 13. Tama 14. Mali – iba pang layunin ng pagsulat: makapagbigay impormasyon, makapanghikayat, makapagbigay-lugod, makapagpahayag ng sarili 15. Mali – paglalarawan 16. Mali – paglalahad 17. Mali – balangkas 18. Mali – bibliyograpiya 19. Mali – pangangatwiran 20. Tama

IV. Pagkakapareho/Pagkakaiba Konsepto Pagkakapareho Pagkakaiba

1. Sosyolek at Parehong Ang sosyolek ay pagkakaibang Dayalek nagpapakita ng dulot ng panlipunang aspekto, varayti sa loob ng ang dayalek ay heograpikal isang wika 2. Idyolek at Sosyolek Parehong Idyolek ay indibidwal na nagpapakita ng pagkakaiba sa wika samantalang varayti ng wika grupong panlipunan ang bumubuo sa sosyolek 3. Istandard at Varayti Itinatakda ng mga Standard ang pamantayan ng ng wika gumagamit ng wika wika sa lipunan samantalang sa lipunan isinasaalang-alang sa varayti ang pagiging dinamiko at pabago- bago ng wika 4. Paglalarawan at Parehong anyo ng Ang paglalarawan ay nagbibigay- Pangangatuwiran pagsulat tuon sa katangian ng isang bagay, lugar o pangyayari na inilalarawan samantalang ang pangangatuwiran ay gumagamit ng panghihikayat bilang pangunahing elemento 5. Pagsasalaysay at Parehong anyo ng Ang pagsasalaysay ay Paglalahad sulatin na nag-iisa- nagkukuwento ng mga isa ng pangyayari at pangyayari samantalang mga paliwanag pangunahing layunin ng paglalahad ang magpaliwanag ng mga konsepto.

KABANATA 2: Ang Wika sa Isports at Pagsulat Tungkol Dito

Hinahalimbawa ng mga sumusunod na artikulo ang paglalapat ng mga konsepto tungkol sa varayti ng wika. Ipinapakita sa mga sulatin nina Dizon at Constantino ang mga natatanging paggamit ng wika sa tiyak na isports. Ginagamit naman ang mga ito bilang bahagi ng register sa pagbabalita tungkol sa isports.

Panimulang Pagsusulit sa Kabanata 2

I. TAMA o MALI: Isulat ang TAMA kung tama ang pahayag. Kung MALI, isulat ang salitang ‘mali’ at ang wastong sagot. (30 puntos)

1. Ang lahat ng mga katawagang ginagamit para sa mga kagamitang isports gaya ng golf at bilyar ay unibersal. 2. Tinatawag na jargon ang natatanging estilo sa pagsulat ng mga balitang pang-isports. 3. Gumagamit ng makukulay na pananalita sa pagbabalita tungkol sa isports. 4. Pagtutulad ang tawag sa tayutay na tuwirang naghahambing ng dalawang magkaibang bagay. 5. Kadalasang halos pareho lang ang ibig sabihin ng isang katawagan sa isang isports sa iba pa dahil nasa parehong larang ang mga ito. 6. Ulo ng balita ang tawag sa pamagat ng isang artikulong pang-isports sa diyaryo. 7. Kahit na kasama sa isang tiyak na grupo, may lumalabas pa ring idyolek sa mga taong sangkot sa isang isports. 8. Maririnig ang isang katawagang pang-isports sa labas ng larang pero iba ang pagkakaunawa nito sa karaniwang tao. 9. Hindi nagsasalin ng mga katawagang pang-isports dahil mga teknikal na termino ito. 10. Maaaring gumamit ng eksaherasyon para mapalitaw ang isang matinding bahagi ng laro. 11. Walang pagkakaiba ang kawikaan ng mga babae at lalaki sa isports dahil nasa iisang larang sila. 12. Karaniwang pormal ang tono ng pagbabalita sa isports. 13. Nakakabuo ng mga katawagan sa isang isports batay sa paligid na pinaglalaruan nito. 14. Maaaring malayo sa aktwal na laman ng artikulo ang ulo ng balita dahil pantawag-pansin ang layunin nito. 15. Kadalasang naitataas ang estado ng isang laro kapag may tanyag na manlalarong nagbibigay-prestihiyo rito.

II. Panuto: Isulat sa patlang kung saang laro karaniwang makikita ang mga pahayag o katawagang ito. Maaaring umulit ang sagot (10 pts):

______1. Kapag may jabong na daratnan, maaaring magpafly-over dito para maiwasan. ______2. RP netters nasapawan ang Taipei, 3-2.

______3. Mas mataas ang lipad ng dehado sa nangyaring sultada kahapon. ______4. Nagtala ng pinakamaraming puntos ang pinakabatang rookie ng koponan. ______5. Walang mintis ang last 3 balls na panay pina ang tira. ______6. Babali ng isang bola sa kaliwa dahil mabagal ang green. ______7. Naghari ang de-ranggong power hitter na si Dominic Roque sa pangwakas na laro ng Laguna Open. ______8. Hindi nagpatalo sa balikatan na laban si Ting nang pumasok ang huling bola sa kaniyang sargo. ______9. Winalis ng entry na King Jerome, binuo ng mga bigating tinale ni Engr. Mercado ______10. Hinigpitan ng Eaglets ang depensa nang gumradweyt ang kanilang guwardiya sa ikatlong quarter.

III. Panuto: Isulat ang tamang titik ng tayutay na makikita sa mga sumusunod na pahayag mula sa isports (10 pts):

A. Pagwawangis/Metapora E. Pagtutulad B. Pagpapalit-tawag F. Pagpapalit-saklaw C. Pagmamalabis G. Pagbibigay-katauhan D. Paglalaro sa salita H. Aliterasyon

1. Solong salba ni Salvador, nagpanalo sa kaniyang koponan. 2. Parang pader ang tambalang Velasquez at Tesorio sa pag-block ng mga bola. 3. Huli sa karera, pawis lang ang inabot ni Cortez. 4. Dinig hanggang langit ang hiyawan ng mga tagasuporta ng Blades. 5. Yumuko ang mga damo sa lakas ng backswing niya. 6. Paghahanda para sa Palarong Pambansa, ililipat sa mga kamay ng LGUs. 7. Fast, pumangalawa lang sa karera: may mas mabilis pa pala. 8. Nakuha ng Juice Mixers sa ikalawang pagkakataon ang korona mula sa Coffee Makers. 9. Pagong ang gulong ng bola papunta sa butas. 10. Binasag ni Morales ang perpektong rekord ni de Mesa sa boksing.

Susi sa Pagwawasto Pagsusulit sa Kabanata 2: I. 1. Mali, nakakabuo ng mga katawagan na pang-lokal. 2. Mali, tinatawag itong register. 3. Tama 4. Tama 5. Mali, may mga katawagan na iba ang ibig sabihin sa ibang isports. 6. Mali, magkaiba ang ulo ng balita at pamagat 7. Tama 8. Tama 9. Mali, maaaring isalin ang mga katawagan ayon sa wika ng manlalaro. 10. Tama 11. Mali, nakakabuo ng isang grupo ang kapwa babae at lalaki sa isang isports at hindi naiiwasang makabuo sila ng sariling kawikaan. 12. Mali, mas gumagamit ng di-pormal na tono ang pagbabalita sa isports. 13. Tama 14. Mali, nagsisilbing paunang impormasyon ang ulo ng balita. 15. Tama

II. III. 1. Golf 1. H 2. Tennis 2. E 3. Sabong 3. B 4. Basketbol 4. C 5. Bilyar 5. G 6. Golf 6. F 7. Tennis 7. D 8. Bilyar 8. B 9. Sabong 9. A 10. Basketbol 10. A

ARALIN 4: Ang Varayti ng Filipino sa mga Balitang Isports sa Diyaryo Linggo 4

Deskripsiyon: Pag-aaralan ang tinatawag na register sa isports na ginagamit sa pagbabalita sa diyaryo.

TUKLASIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Itanong sa mga Hatiin ang klase sa tatlong Pumili ng kinatawan sa estudyante: “Matapos grupo ayon sa tinalakay bawat pangkat upang basahin ang artikulo, may na isports sa babasahin: ibahagi ang kanilang mga mga pareho bang salita o basketbol, tennis, at napuna at tinalakay. kataga na inilista o sabong. narinig ninyo sa inyong mga kaklase sa Ipalista sa kanila ang mga nakaraang pagbabahagi salitang ginamit sa nila?” Talakayin ang tinalakay na isports ayon naging sagot ng mga sa mga kategoryang estudyante. naobserbahan ni Mariano:

Sabihin na kaiba sa naunang aralin, nakatuon naman ngayon ang binasa sa mga salita o kataga na ginagamit sa pamamahayag o pagbabalita sa isports. Ipatalakay sa mga pangkat ang maaaring pinagmulan ng mga salita. Ipaliwanag na mas Maaaring lumabas na ito nakatuon ang naunang ay teknikal na jargon babasahin sa varayti ng talaga ng isports na iyon wika ng gumagamit nito. samantalang ang iba Halimbawa, mga naman ay mula sa manlalaro ng golf o paglikha ng mga Pilipino. bilyar. Ngayon naman, tatalakayin ang varayti ng wika sa sitwasyong pinaggagamitan nito, i.e. pagbabalita sa diyaryo. Ito ang tinatawag na register.

LINANGIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Ipaliwanag sa klase na Ipalista sa bawat pangkat ang mga salitang nasa ang mga salita o babasahin ay bahagi ng bokabularyo sa kanilang register sa pagbabalita isports na makikitang sa isports, kung kaya’t nagagamit sa labas ng kadalasang makikita pagbabalita tungkol sa lamang ang mga ito sa isports. pagbabalita. Itanong sa mga Linawin na hindi estudyante: “Bakit eksklusibo ang paggamit kakaunti ang mga salitang ng salita bilang jargon na ito?” tinalakay sa naunang aralin at bilang register.

Halimbawa, ang salitang center sa basketbol ay tumutukoy sa isang posisyon ng manlalaro. Jargon ito sa larangan ng basketbol ngunit ginagamit rin ito sa register ng pagbabalita sa isports.

Ngunit ang katawagan halimbawa na Hotdogs para sa mga manlalaro ng Purefoods team ay hindi jargon pero kasama ito sa register ng pagbabalita tungkol sa mga laro sa PBA.

PAGNILAYAN AT UNAWAIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Ipaliwanag na ang Mula sa naunang Ipaulat uli sa klase ang makulay o kakaibang pagpapangkat, ginawang talahanayan. paggamit ng mga salita magpagawa ng Pumili ng ibang sa pagbabalita sa isports talahanayan. Ilista ang kinawatan ng grupo ay may pinag-ugatan sa mga salita o pariralang upang gawin ito. retorika o paggamit ng ginamit sa pagbabalita sa mga tayutay. Gaya ng isports sa artikulo ni ibang pagbabalita, Mariano ayon sa ginamit naglalayon ring na tayutay dito:

41 makatawag-pansin ang manunulat kung kaya’t gumagamit sila ng mga tayutay. Karaniwang makikita ang mga sumusunod na tayutay sa pagbabalita: A. pagpapalit-tawag o metonymy – gumagamit ng ibang salita upang tukuyin ang isang bagay. Hal: Hintayin muna natin ang desisyon sa itaas bago tayo gumawa ng mga plano.

B. pagwawangis o Maaaring higit sa isang metapora – tayutay ang ginamit. paghahalintulad ng Halimbawa sa isang bagay sa iba pangngusap na: “Sinunog pang bagay ngunit ng Miami Heat ang New walang ginagamit na York Knicks, 83-79,” kataga ng makikita na isa itong paghahambing na pagmamalabis ngunit “gaya ng…” o “tulad paglalaro rin o pun ito sa ng…” Hal: Buwaya sa pangalan na Heat kaya bola si Ben kapag ginamit ang sinunog. naglaro. Maaaring may makitang C. pagmamalabis o ibang masining na hyperbole – paggamit pagpapahayag ang mag- ng mga pahayag na aaral. Maaaring ipasulat eksaherasyon upang ito at talakayin sa klase. magbigay-diin. Hal: Halos lumindol sa lakas ng padyak ng mga fans sa stadium.

D. pagpapalit-saklaw o synecdoche – ginagamit ang isang bahagi ng kabuuan upang kumatawan dito. Hal: Kailangan ng manunulat ng isa pang matang titingin sa kaniyang ginawa.

E. pagbibigay-katauhan o personipikasyon – nagbibigay ng katangiang pantao sa isang bagay na hindi tao o isang ideya. Hal: Pilit na kumakawala sa kanila ang tagumpay kapag naabot na nila ito.

F. paglalaro sa salita o pun – ginagamit ang higit sa isang pagpapakahulugan sa isang salita. Hal: Magaling ang depensa ni Lito Bacod sa kaniyang titulo.

G. aliterasyon – inuulit ang mga tunog, kadalasan, ang unang tunog ng bawat salita. Hal: May tatlong tiklop sa tansong barya.

pagtutulad o simile – tuwirang paghahambing ng dalawang magkaibang bagay. Hal: Katulad ng mga bituin ang makikitang ningning sa kaniyang mga mata.

ILAPAT Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Sabihin na isang paraan Magpasulat ng limang upang makakuha ng headline o ulo ng balita sa interes ng mambabasa bawat mag-aaral tungkol ang paglalagay ng sa kahit alinnmang isports. makulay na ulo ng balita. Kathang-isip lang ang Ipaliwanag na magkaiba balita. Sabihin na ang ulo ng balita subukang gumamit ng (headline) at ang mga tayutay para sa ulo

43 pamagat. Dahil nga ulo ng balita. ng balita, nagsisilbi itong paunang impormasyong Makikipagpalitan ng papel mababasa ng tao. Ang ang mag-aaral sa isang pamagat ay kagaya ng kaklase. Iraranggo ng pangalan ng tao, isa kaklase ang ulo ng balita itong pagpapangalan sa na ginawa mula sa artikulong isinulat. pinaka-nagustuhan niya hanggang sa hindi niya Ipaalala ang masyadong nagustuhan. kahalagahan ng pagiging Tatalakayin nila pareho tama at wasto ng ang naging resulta ng pagbabalita. Bigyang-diin kanilang pagraranggo. na bagama’t gumagamit ng malikhaing paraan ng Maaaring ipabahagi sa pagpapahayag, tungkulin klase ang naging resulta pa rin ng nagbabalita ng ng talakayan. Inaasahan isports na maghatid ng na ilan sa dahilan ng tama at wastong kanilang pagraranggo ang impormasyon kung kaya’t pagiging makatawag- ang ulo ng balita bilang pansin ng ulo ng balita o tagatawag ng pansin sa ang kapani-paniwalang mambabasa ay dapat paggamit ng mga salita sa hindi mapanlilang. ulo ng balita.

Tapusin ang aralin sa pamamagitan ng pagbibigay-diin na bukod sa pumapaksa sa isports, ang mga sulating pang- isports ay: 1. may sariling jargon at register na nagpapaiba dito sa ibang sulatin;

2. may baryasyon rin sa paggamit ng wika ayon sa pangkat na kinabibilangan ng nagsusulat o nagbabasa tungkol dito; at

3. may pag-iiba rin sa antas ng pormalidad at tono sa pagsulat batay sa katangian o gamit nito. Sabihin na sa mga susunod na kabanata, makikita ang iba’t ibang anyo ng sulating pang-

44 isports. Pasisimulan ito sa mga karaniwang pagbabalita sa mga naganap na laban o palaro.

Pangwakas na Pagsusulit sa Kabanata 2

I. TAMA o MALI: Isulat ang TAMA kung tama ang pahayag. Kung MALI, isulat ang salitang ‘mali’ at ang wastong sagot. (30 puntos)

II. Panuto: Isulat sa patlang kung saang laro karaniwang makikita ang mga pahayag o katawagang ito. Maaaring umulit ang sagot (10 pts):

______1. Kapag may jabong na daratnan, maaaring magpafly-over dito para maiwasan. ______2. RP netters nasapawan ang Taipei, 3-2

______3. Mas mataas ang lipad ng dehado sa nangyaring sultada kahapon.

______4. Nagtala ng pinakamaraming puntos ang pinakabatang rookie ng koponan. ______5. Walang mintis ang last 3 balls na panay pina ang tira.

______6. Babali ng isang bola sa kaliwa dahil mabagal ang green.

______7. Naghari ang de-ranggong power hitter na si Dominic Roque sa pangwakas na laro ng Laguna Open.

______8. Hindi nagpatalo sa balikatan na laban si Ting nang pumasok ang huling bola sa kaniyang sargo.

______9. Winalis ng entry na King Jerome, binuo ng mga bigating tinale ni Engr. Mercado

______10. Hinigpitan ng Eaglets ang depensa nang gumradweyt ang kanilang guwardiya sa ikatlong quarter.

III. Panuto: Isulat ang tamang titik ng tayutay na makikita sa mga sumusunod na pahayag mula sa isports (10 pts):

A. Pagwawangis/Metapora E. Pagtutulad B. Pagpapalit-tawag F. Pagpapalit-saklaw C. Pagmamalabis G. Pagbibigay-katauhan D. Paglalaro sa salita H. Aliterasyon

1. Solong salba ni Salvador, nagpanalo sa kaniyang koponan. 2. Parang pader ang tambalang Velasquez at Tesorio sa pag-block ng mga bola. 3. Huli sa karera, pawis lang ang inabot ni Cortez 4. Dinig hanggang langit ang hiyawan ng mga tagasuporta ng Blades. 5. Yumuko ang mga damo sa lakas ng backswing niya. 6. Paghahanda para sa Palarong Pambansa, ililipat sa mga kamay ng LGUs. 7. Fast, pumangalawa lang sa karera: may mas mabilis pa pala. 8. Nakuha ng Juice Mixers sa ikalawang pagkakataon ang korona mula sa Coffee Makers. 9. Pagong ang gulong ng bola papunta sa butas. 10. Binasag ni Morales ang perpektong rekord ni de Mesa sa boksing.

Susi sa Pagwawasto Pagsusulit sa Kabanata 2: I. 1. Mali, nakakabuo ng mga lokal na katawagan. 2. Mali, tinatawag itong register. 3. Tama 4. Tama 5. Mali, may mga katawagan na iba ang ibig sabihin sa ibang isports. 6. Mali, magkaiba ang ulo ng balita at pamagat. 7. Tama 8. Tama 9. Mali, maaaring isalin ang mga katawagan ayon sa wika ng manlalaro. 10. Tama 11. Mali, nakakabuo ng isang grupo ang kapwa babae at lalaki sa isang isports at hindi naiiwasang makabuo sila ng sariling wika. 12. Mali, mas gumagamit ng di-pormal na tono ang pagbabalita sa isports. 13. Tama 14. Mali, nagsisilbing paunang impormasyon ang ulo ng balita. 15. Tama II. 1. Golf 2. Tennis 3. Sabong 4. Basketbol 5. Bilyar 6. Golf 7. Tennis 8. Bilyar 9. Sabong 10. Basketbol III. 1. H 2. E 3. B 4. C 5. G 6. F 7. D 8. B 9. A 10. A

KABANATA 3: Mga Pagbabalita sa Isports

Kalipunan ng mga artikulong nagpapakita ng karaniwang pagbabalita sa isports ang nasa kabanatang ito. Ipapakita rito ang iba’t ibang anyo ng pagsusulat na ginagamit sa pagbabalita, mula sa simpleng paglalahad hanggang sa mas malamang artikulo na may pagsasalaysay sa mga naging mahahalagang pangyayari sa loob ng laban. Makikita rin ang karaniwang nagiging tampok na istorya sa isports na kadalasang tungkol sa basketbol, propesyonal o amateur man, samantalang kasunod naman ang boksing.

Hahasain ang estudyante sa pagsulat ng balita na malay sa ginagamit na varayti ng wika sa larangan ng isports. Kasama rito ang jargon at register ng isports, bukod pa sa wasto at masining na pagsulat.

Panimulang Pagsusulit sa Kabanata 3

I. TAMA o MALI: Isulat ang TAMA kung tama ang pahayag. Kung MALI, isulat ang wastong sagot. (20 puntos)

1. Kinakailangang dalubhasa ang isang manunulat ng isports sa wikang ginagamit nito. 2. Maaaring tumutok sa isang manlalaro lang sa pagbabalita ng isang laban upang palitawin ang kagalingan ng manlalarong iyon. 3. Mas mainam ang mas mahabang balitang pang-isports. 4. Hindi kailangan ang kaalaman sa gramar at gamit ng mga salita sa pagsulat ng balitang pang-isports. 5. Tungkulin ng manunulat na ipabatid ang isponsor ng isang laro sa kaniyang mga balita. 6. Kaysa gumamit ng opinyon, lalong wasto ang balita kung hahayaan ng manunulat na ang mga pangyayari ang maglarawan ng aksyong nagaganap. 7. Maaaring gumamit ng makulay at nakakapukaw na salita sa pagbabalita ng isports. 8. Dapat may masaklaw na kaalaman ang isang manunulat sa mga nakaraang palaro. 9. Hindi kailangang maalam sa isports na kaniyang isinusulat ang manunulat pero mahalagang alam niya ang tuntunin at ang paraan ng paglalaro nito. 10. Magandang simulan ang isang balita sa pamamagitan ng direktang sipi ng sinabi ng isang manlalaro o coach upang makatawag-pansin.

II. Panuto: Mula sa mga ibinigay na mga tanong, tukuyin kung sa A o sa B dapat sagutin o ilagay ang impormasyon nito sa isang pagbabalita.(10 pts)

A. Pamatnubay o Lede B. Katawan

1. Ano ang kahalagahan ng laban? 2. Ano ang naging iskor? 3. Paano nanalo ang koponan o manlalaro? 4. Ano ang pagkakasunod-sunod ng mga naganap sa laro? 5. Ano ang sinabi ng kanilang coach? 6. Pang-ilan sila (o siya) sa standing ng isports na iyon? 7. Sino ang nanalo sa laban? 8. Ano ang istorya sa likod ng koponan at nanalo (o natalo) sila? 9. Kailan at saan naganap ang laban? 10. Bakit nanalo ang koponan o manlalaro?

III. Magpasulat ng isang balita mula sa impormasyong nakalatag sa ibaba: (20 pts)

Ano: Takbo para sa Tacloban

Sino: Mga interesadong indibidwal, edad 21-45

Kailan: Itong araw na ito (isulat ang petsa)

Saan: Mall of Asia grounds, Lungsod Pasay

Bakit: Fund-raising na proyekto para sa mga nasalanta ng Yolanda.

Paano:

21k Takbuhan: (Lalaki) Andres Torres 1:21:16, Jose Garcia 1:26:13, George Velasco 1:26:44; (Babae) Elaine Bautista 1:50:06, Marie Aguiluz 1:52:45, Cherry Gallardo 1:57:47.

10k Takbuhan: (Lalaki) Danilo Benitez 34:22, Marco Herrera 34:57, Rafael Tan 35:10; (Babae) Mirabelle Abad 41:02, Clarissa Antonio 49:04, Lauren Lopez 50:06.

5k Takbuhan: (Lalaki) Greg Saguil 19:45, Neil de Leon 21:09, Jerry Galvez 21:03; (Babae) Grace Torrez 22:05, Mayette Ortiz 23:25, Anna Abiera 24:12.

SUSI SA PAGWAWASTO Pagsusulit sa Kabanata 3: I. 1. Tama 2. Mali, patas dapat ang paglalarawan sa isang laro. Ginagawa lang ang pagtatampok sa mga pang-profile na pagbabalita. 3. Mali, walang saysay ang mas mahabang balita kung hindi wasto ang ibinabalita. 4. Mali, ang pagbabalita sa isports ay isang anyo pa rin ng pagsulat na kinakailangang sumunod sa mga batayang kahingian ng mahusay na pagsusulat. 5. Mali, tungkulin ng manunulat ang paghahatid ng wasto at tamang pagbabalita. 6. Tama 7. Tama 8. Tama 9. Tama 10. Mali, sinisimulan ang balita sa pagsagot ng mga batayang tanong na 5 WHs at H. II. 1. B 2. A 3. A 4. B 5. B 6. B 7. A 8. B 9. A 10. A

Pamantayan sa Pagmamarka ng Pagbabalita: Puntos Kumpleto ang impormasyong ibinigay 10 (may ulo ng balita, naisulat lahat ng detalye) Naaayon sa tamang daloy ng pagbabalita ang paglalahad ng mga detalye 5 (sinimulan sa pagsagot ng 5 WHs at H) Wasto ang pagbuo ng mga pangungusap 5 Kabuuan 20

ARALIN 5: Pagbabalita sa Basketbol at Boksing Linggo 5

Deskripsiyon: Aalamin ang karaniwang anyo ng pagbabalita sa isports. Titiyakin ang mga batayang impormasyon na nakapalaoob sa balita upang makapagsimulang magsulat nito.

TUKLASIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Itanong sa klase kung Hatiin ang klase na may 4- bakit popular ang larong 5ng miyembro sa isang basketbol at ang boksing pangkat. Ipamahagi sa sa mga Pilipino. kanila ang mga balita sa Maaaring magbigay ng basketbol at boksing sari-saring dahilan ang (Kabanta 3) mula sa mga mag-aaral. reader. Magbigay ng maikling komento sa bawat isa. Ipatalakay sa kanila ang mga artikulo matapos Sunod na itanong kung basahin. Ipalista sa kanila sino ang paborito nilang ang mga napuna mula sa manlalaro sa basketbol mga binasa. Ipagamit ang (at sa boksing) at kung balangkas na ito: bakit. Talakayin kung sinusundan ba nila ang A. Nilalaman karera ng kanilang 1. Impormasyong paboritong manlalaro sa nakalagay mga pagbabalita. 2. Pagkakasunod ng mga ideya Talakayin ang katangian ng balitang isports: B. Estilo 1. Gamit ng mga salita 1. Sumasagot ito sa mga 2. Anyo ng mga batayang tanong na ano, pangungusap sino, saan, kailan bakit, 3. Tono ng pananalita at paano. Sa Ingles, ito ang 5 Ws at H. Ipaulat sa klase ang mga naging sagot. 2. May kapana-panabik na pasimula na naglalarawan ng kilos at paglalaban.

3. Gumagamit ng natatanging uri ng talasalitaan o jargon na hindi kaagad nauunawaan ng

52 karaniwang mambabasa.

4. Gumagamit ng makulay na salita, maraming pang-uri, mahabang pangungusap na hindi makikita sa pagsulat ng tuwirang balita.

Talakayin ang mga naging sagot. Ikumpara ang mga naging sagot para sa Nilalaman. Pansinin na pare-pareho ang impormasyong nakalagay. Dapat na masagot ang mga batayang tanong na: a. Sino ang mga naglaban? b. Sino ang nanalo? c. Ano ang iskor? d. Saan at kalian? e. Paano nanalo?

Kadalasang ganito rin ang pagkakasunod ng pagbabalita.

Para sa Estilo, tanungin na batay sa mga napag- aralan na tungkol sa varayti ng wika, may nakikita bang pagkakatulad sa estilo ng pagsulat at bakit.

LINANGIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Papiliin ang mag-aaral ng Ipasulat sa mga tig-isang balita mula sa estudyante kung ano ang basketbol at sa boksing nagustuhan o hindi nila upang basahing muli at nagustuhan sa balita. ikumpara. Talakayin ang Ipasulat rin kung ano ang mga elementong kadalasang hinahanap

53 kinakailangan para sa nila kapag nagbabasa ng pagbabalita sa isports. balitang isports at Ipahanap at ipasunod ito natutugunan ba ito ng sa mga mag-aaral mga artikulong nabasa habang tinatalakay: nila.

A. Pamatnubay (lede o Mag-imbita ng boluntaryo lead) – nakapaloob sa mga mag-aaral na nais dito ang pinakabuod magbahagi ng kanilang ng laban at isinulat. kinakailangang makapukaw sa interes Matapos makapagbahagi ng mambabasa. Ito ang ilang estudyante, ang pambungad ng ipasumite ang mga balita at nagsasaad isinulat. Gamitin ang kung sino (o aling pamantayan ng koponan) ang nanalo, pagmamarka na nasa sino ang kalaban, ano apendiks. ang iskor, kailan at saan ito ginanap, bakit at paano nanalo, Pabalikin sa kanilang o sino ang nagpanalo. naging pangkat sa unang gawain ang mga B. Katawan ng balita – estudyante. Magtanong at elaborasyon ito ng ipasagot sa mga pangkat pamatnubay at ang mga elemento o karaniwang may bahagi ng pagbabalita dagdag na mula sa mga artikulong impormasyon sa laro nabasa nila. Ilagay ito sa o laban: may inside isang balangkas: story kung paano nagwagi o natalo ang I. Pamatnubay: manlalaro o koponan; ano ang kahalagahan II. Katawan (isulat ang ng laban, kung ito detalye): ba’y parte ng isang liga, kampeonato, A. palarong pambansa; B. tuwirang sabi o C. quotes mula sa malalaro o coach; III. Pagtatapos pansariling tala tungkol sa mga Mismong pangungusap manlalaro at mga mula sa artikulo ang coach; salaysay ng kanilang ilalagay sa halip pagkakasunod-sunod na anyo. Halimbawa, ng laro (play-by-play imbes na ilagay sa account o turning “Pagtatapos” na: direktang point); at estadistika o sipi ang ginamit, ipalagay

team standing. kung ano mismo ang naging huling Inaayon ang mga pangungusap. Sabihin na detalyeng ito ayon sa maaaring iklian ang mga kahalagahan. Maaaring pangungusap kung ilahad ito sa ayos ng masyadong mahaba ang pababang kahalagahan o mga ito baligtad na piramide.

C. Pagtatapos – nagsisilbing pangwakas ang isa sa mga detalyeng nasa katawan. Karaniwang ginagamit ang paglalagay ng sipi mula sa sinabi ng coach o ng manlalaro tungkol sa nangyaring laban. Nagiging interesante ito sa mambabasa lalo na kung hindi niya napanood ang laban.

Karaniwang maikli ang ganitong balita na nasa limang daang (500) salita. Kadalasan rin na ang mga balitang isports ay nasa anyo ng action story.

PAGNILAYAN AT UNAWAIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Ipaliwanag na ang balitang pang-isports ay isang natatanging uri ng balita dahil kinakailangan ang kaalaman ng manunulat sa isports. Hindi kinakailangang manlalaro ang manunulat sa isports na kaniyang isinusulat ngunit alam niya ang mga tuntunin at

55 paraan ng larong iyon, pati na ang ginagamit na mga katawagan dito.

Bigyang-diin na dahil balita pa rin, kinakailangang taglayin ng balitang pang-isports ang ganap na kawastuhan, pagiging makatotohanan, walang kinikilingan, at kawili-wili.

LAPAT Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Sabihin na gagamiting Ipapanood ang isang Sabihan ang mga gabay ang ginawa nilang laban ng basketbol (isang estudyante na pumili ng balangkas para sa quarter) o ng boksing (1-2 isang kaklase na susunod na gawain. rounds). Maaaring gamitin makakapalitan niya ng ang sumusunod na video: papel. Sabihing bigyan nila ng komento ang Basketbol (SMB vs ginawa ng isa’t isa. Alaska, Game 7, Q1) : Bigyang-pansin nila ang https://www.youtube.com/ katumpakan ng watch?v=Ne0G0G_NWYI impormasyon, ang tamang pagsunod sa Boksing (Donaire vs pormat ng pagsulat, at Prado, round1-2): ang angkop na paggamit https://www.youtube.com/ ng wika na naaayon para watch?v=CLVz56BNjpA sa isang balitang pang- isports. (Kung may dalawang panooran, maaaring hatiin Ipabalik ang isinulat at ang klase at papiliin kung irebisa ito ayon sa mga alin ang gustong komento. panoorin.) Ipasumite ang nirebisang Magpasulat ng balita balita. Gamitin ang batay sa napanood. Hindi batayan sa pagmamarka dapat hihigit sa limang na nasa apendiks tungkol daang salita ang balita. sa pagbabalita Ipaalala ang paglalagay ng nakakaengganyong ulo ng balita o pamagat ng balita gaya ng ginawa sa Aralin 5.

ARALIN 6: Pagbabalita sa Iba Pang mga Palaro Linggo 6

Deskripsiyon: Ipagpapatuloy ang pag-alam sa mga ginagamit na katawagan at ekspresyon sa iba pang uri ng isports. Magsasanay ang mga mag-aaral na magsulat ng balitang isports.

TUKLASIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Matapos ibalik ang Papiliin ang mag-aaral ng Pumili ng mga boluntaryo minarkahang mga tatlong artikulo ng na nais magbahagi ng artikulo mula sa naunang magkakaibang palaro kanilang sinuri sa klase. aralin, ipaalala na ang mula sa Iba pang pagsusulat ay gaya rin ng Pagbabalita sa Isports isports. Kinakailangang (Kabanata 3.9) sa reader. magsanay dito para Ipasuri sa kanila kung humusay. tinataglay ba ng mga artikulo ang mga Balik-aralan ang pormat kahingian ng isang balita sa pagsulat ng balitang sa isports: isports: 1. sumusunod sa pormat a. nagsisimula sa ng pagbabalita ng isports pamatnubay 2. wasto ang gamit ng jargon at angkop ang b. nakaayos na mga gamit ng wika detalye sa katawan 3. nakikilala at nabibigyan ng tamang impormasyon c. may pangwakas na ang mambabasa kadalasan ay sipi ng tuwirang sabi

Bigyang-diin na ito ay Ipalista sa mag-aaral ang balangkas kung paano mga katawagan at isusulat ang balita ngunit ekspresyon na ginagamit ang tutulong sa sa isports na napili nila paglalaman dito ay ang batay sa mga artikulo. mga katawagan at Ipalagay ito sa isang ekspresyon na ginagamit talahanayan para mas mismo sa naturang madali nilang makita ang isports na isinusulat para bokabularyo nito. maging kawili-wili sa Gagamitin ang mga mambabasa. Kung kategoryang ginamit ni gayon, dapat may sapat Mariano. Ganito ang na kaalaman ang magiging hitsura ng manunulat sa larong talahanayan (S = isports): kaniyang ginagawan ng balita.

Idagdag na dahil ito ay isang uri pa rin ng balita, kinakailangan ding maging obhektibo at tama ang mga isinusulat na impormasyon

Ipaliwanag ang iba pang uri ng pamatnubay. Ilista sa hanay ng Bukod sa kadalasang ‘Magkatulad na salita’ ang pormat nito, maaari ring mga salitang nakita sa gumamit ng pamatnubay higit sa isang isports. na makabago o novelty lead. Ibinabagay sa ganitong uri ang Mula sa talahanayang anumang pangyayaring ginawa, kunin ang naganap. Halimbawa, konteksto ng kinuhang inilalahad nito ang salita at ipalista muli sa tampok na bahagi ng mga mag-aaral ang mga laro, natatanging tayutay na ginamit dito. manlalaro, o kung bakit Gawing takdang-aralin: mahalaga ang naging Magpasaliksik ng iba pang laro o pinagdausan ng artikulo na nagbabalita laban. tungkol sa tatlong isports Maaari ring isadula sa na napili nila. Gamit ang pamatnubay ang: kanilang ginawang pinakatampok na bahagi talahanayan, ipadagdag ng laro (key play), ang iba pang salita na natatanging manlalaro, at nakita nila. pamamaraang analitikal. Nakasandig pa rin sa Ipaalala na ang mga aktwal na nangyari sa nailistang salita ay ang laro ang pagsusuri at makakatulong sa pagsulat hindi sa opinyon ng nila ng balita. manunulat.

Matapos ang mga pagbabahagi, balik- aralan ang artikulo ni Mariano sa Kabanata 2, Aralin 3 tungkol sa pagbabalita sa isports at mga natatanging paggamit nito ng mga salita sa pagsulat.

Balik-aralan ang mga uri

58 ng tayutay. Banggitin na gaya ng mga naunang artikulo, gumagamit rin ang mga artikulong ito ng makukulay na pagpapahayag.

LINANGIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Magpapanood ng isang laban sa isa sa tatlong isports, propesyonal man o amateur, na nakatakda sa mga estudyante. Magpasulat ng balita tungkol dito (hindi hihigit sa 500 salita).

PAGNILAYAN AT UNAWAIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Pag-usapan sa klase ang Iparebyu sa mga naging proseso ng estudyante ang kanilang pagsulat ng mga mag- isinulat. Sabihin na aaral. Hikayating bigyang-pansin ang magbahagi ng kanilang paggamit nila ng mga karanasan ang mga katawagan at ekspresyon estudyante. Alamin kung sa larong ginawan nila ng saang aspekto ng balita, lalo na kung hindi pagsusulat sila nadalian sila gaanong kapamilyar o nahirapan. Alamin rin dito. Ipaalalang gamitin kung ano ang mga bago ang ginawa nilang nilang natutunan mula sa talahanayan ng mga salita ginawang paglilista sa upang maging gabay nila talahanayan at kung sa pagpili ng mga salita. nakatulong ba ito sa kanilang pagsusulat. Hayaang gawan ng rebisyon ng mga mag- Bigyang-diin na gaya ng aaral ang kanilang isinulat pag-eensayo sa isang bago ipasa. isports upang gumaling dito, ganon din ang Gamiting pamantayan sa pagsusulat. pagmamarka ang ginamit sa naunang aralin.

ILAPAT Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Magpapanood muli ng Pagpangkatin ang mga mga video ng mga palaro mag-aaral na may sa klase. Dahil limitado sa hanggang 4 na miyembro oras, pumili lang ng sa bawat grupo. Sabihing nagpapakita ng isang pag-usapan nila ang bahagi ng laban na may isinulat ng bawat isa at tiyak na pagtatapos (e.g. bigyan ng mga komento. quarter, round, lap, atbp.) Mula sa mga naisulat ng upang may maisulat na bawat mag-aaral, iskor. Sikaping papipiliin nila ang makapagpalabas ng hindi kanilang kaklase ng bababa sa apat (4) na dalawang pinaka- laban ng iba’t ibang mahusay nilang sulatin. isports maliban sa Ito ang kanilang ipapasa. basketbol at boksing. Maaari nilang rebisahin Magpasulat ng balita para muna ito bago ipasa. sa bawat isa. Huwag kaligtaan ang paglalagay Gamiting pamantayan sa ng ulo ng balita. pagmamarka ang ginamit sa naunang aralin na Alternatibong gawain* nasa Apendiks.

Sabihin sa mga estudyante na simulan na nilang basahin ang mga natitirang artikulo sa Aralin 3 (Kabanata 3.10) ng reader. *Alternatibong gawain:

Magpasulat ng balita ayon sa mga sumusunod na impormasyon. Maaaring punan ng mag-aaral ang iba pang kailangang detalye ayon sa kaniyang nais (halimbawa, siya na ang maglalagay ng petsa at lugar ng laban kung wala sa nakatala).

1. Sa welterweight division sa boksing, natalo ng boksingerong si David Santos ang kaniyang mas matangkad na katunggali sa unang round pa lamang sa pamamagitan ng knock out.

2. Sa intramurals ng St. Martin’s Boys College, nanalo ang Sophomores laban sa Juniors, 15-12, 15-7. Inaasahan na mananalo ang Juniors dahil ang team nila ang kampeon noong nakaraang taon ngunit dalawa sa kanilang magagaling na manlalaro ay lumipat ng eskwelahan.

3. Hindi nakakuha ng medalya ang host city ng Bacolod sa Pambansang Triathlon. Ang kanilang manlalaro ay nauna sa swim leg ngunit naging mabagal sa cycle at run leg ng kurso. Natapos siya sa ikaapat na pwesto.

Nakuha ng Zamboanga ang ginto. Pangalawa ang Pangasinan at pangatlo ang Naga.

4. Nanalo si Melissa Dizon sa TipTopTea Golf Tournament nang makakuha siya ng birdie sa huling hole ng laban. Bago iyon, halos pantay ang kanilang iskor ng naging pangalawa na si Roxy Morales. Pumangatlo si Sienna Bagnes. Naging iskor ng nangunang tatlo: -13, -12, -10

ARALIN 7: Pagbabalita sa mga Iba Pang Kaganapan sa Isports Linggo 7

Deskripsiyon: Hahasain sa araling ito ang pagsulat ng iba pang balitang pang-isports na hindi pumapatungkol sa isang laro o laban kundi sa sa mga torneo, mga tao, o mga koponan ng isang laro.

TUKLASIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Simulan ang aralin sa Hatiin ang klase sa mga Ipaulat sa klase ang pamamagitan ng pangkat. Ipakategorya sa naging resulta ng gawain. pagbabalik-aral sa mga bawat pangkat ang mga Talakayin kung katangian ng pagsusulat artikulo na nasa Kabanata nagkaroon ng sa isports. Bigyang-diin 3.10 ayon sa paksa ng pagkakaiba sa ang sumusunod: mga ito. Bigyan ng pagkakategorya ng mga pangalan ang bawat artikulo ang mga A. pinaka-karaniwang kategorya. pangkat. Maaaring iba- sulatin sa isports ay iba ang ibinigay na ang maikling straight- pangalan para sa bawat lede game story na kategorya. Tapusin ang pagbabalita at gawain na may kadalasang nililimita napagkasunduang sa 500 salita. pagkakategorya ng mga artikulo. B. may kani-kaniyang katawagang ginagamit ang bawat isports pero nagkakatulad ang estilo ng pagsulat tungkol dito. Ito ang sports register.

C. itinuturing na natatanging pagsulat ang pagbabalitang pang-isports dahil kailangan ng sapat na kaalaman sa isports upang makapagsulat tungkol dito.

Talakayin nang bahagya ang mga artikulong ipinabasa. Itanong kung

62 paano naiiba ang mga ito sa mga naunang artikulo ng pagbabalita.

LINANGIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Talakayin ang mga Matapos ang pagtalakay, Talakayin ang mga pagkakategorya. sabihin sa pangkat na sagot. Pansinin at Ipaliwanag ang iba pang tingnan muli ang kanilang bigyang-diin ang mas paksain ng sulating pang- pagkakategorya. Isunod pormal na tono at gamit isports. Narito ang ilan: na ngayon sa mga ng mga salita, ang nabanggit na paksain ang pagbibigay ng mas a. profile – nakatuon sa kanilang mga inayos. maraming detalye, at ang mga taong sangkot sa Maaaring iba ang ginamit pagiging mas mahaba ng isports, maaaring nilang pamagat ng mga ito kaysa sa manlalaro, coach, o kanilang kategorya ngunit karaniwang 500 salita. manager. umaayon ito sa katangian ng mga tinalakay na b. mga pangyayari sa paksain. isang serye o torneo c. feature-lede – kagaya rin ng straight-lede ngunit Matapos ayusin ng mga naglalayong maglarawan pangkat ang mga artikulo, sa naging daloy ng laro ipasuri naman ngayon ang d. wrap-ups o mga ito (Kabanata 3.10) at pagwawakas ng mga ipakumpara sa mga nauna serye o torneo (Kabanata 3.7-8 at 3.9) sa aspekto ng estilo ng pagsulat, tono ng pananalita, at gamit ng mga katawagan.

PAGNILAYAN AT UNAWAIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Ipaliwanag na dahil sa Mula sa mga naunang Ipaulat sa klase ang mga madaling pag-akses na sulatin ng pagbabalita ng isinulat bago ipasumite. ngayon sa mga mag-aaral (Aralin 6 at Gamitin muli ang impormasyon gamit ang Aralin 7), magpapili ng isa pamantayan sa teknolohiya, karaniwang sa mga ito at magpasulat pagbabalita na nasa mabilis na nalalaman ng ng isang profile o feature- apendiks. mambabasa ng isports lede na sulatin. Ipaliwanag ang resulta ng isang na gagamitin pa rin ang laban. Dahil dito, ang istorya mula sa mga pagsulat ng iba pang naisulat na pagbabalita anyo ng sulating pang- ngunit tututok na ngayon isports bukod sa sa pagbuo ng iba pang pagbabalita ng naging sulating pang-isports.

63 resulta ng isang laban ay Ipaalala na ang ganitong nagiging mahalaga mga sulatin ay karaniwang upang makapaghatid ng mas mahaba at hindi bago at iba pang anggulo nalilimitahan sa 500 salita. na makakapagbigay- interes sa mga tagatangkilik nito at kahit sa iba pang mambabasa.

ILAPAT Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Ipaliwanag na isa sa Magpasaliksik para sa Matapos ang panayam magandang pagsisimula pagsulat ng mga lokal na sa coach, itanong kung sa pagsusulat para sa iba pangyayaring pang-isports ano ang nakapukaw ng pang kaganapan sa sa pamamagitan ng kanilang interes at kung isports ay ang pagsusulat pagkuha ng panayam sa ano ang naiisip nilang tungkol sa mga bagay na coach ng paaralan. paksa na kanilang pamilyar ang manunulat. Gabayan ang mga mag- isusulat. Bigyan ng Isa na rito ang mga lokal aaral sa pagbuo ng mga kalayaan ang mga mag- na balitang pang-isports. itatanong sa panayam. aaral sa nais nilang Siguraduhing simple ang maging anggulo ng mga tanong at layuning kanilang sulatin. Ipasulat makakuha ng mga at ipasumite ang kanilang batayang impormasyon napiling paksa sa tungkol sa mga palaro o pagbabalita. Sabihin ang paligsahang nilalahukan pamantayan sa ng paaralan. Magiging pagmamarka ng papel. panayam ito ng buong Pantay-pantay ang bigat klase. ng mga ito sa grado: 1. Nilalaman – buo at Ilang halimbawang kumpletong mga tanong: impormasyon 2. Organisasyon – lohikal 1. Anu-anong team ang at mahusay na daloy ng inyong ginagabayan sa pagsulat ating paaralan? 3. Wika – wastong gramatika at kaangkupan 2. Gaano na kayo katagal ng mga salita sa inyong trabaho? 4. Estilo – nakakapukaw na pagpapahayag; 3. Saang isports tayo wastong gamit ng magaling? Saan tayo pagbabantas. mahina? Nasa apendiks ang 4. Ano ang hindi ninyo pagmamarka gamit ang malilimutan na laban? pamantayang ito. Bakit po?

5. Anong mga paghahanda o pagsasanay ang ginagawa ng mga manlalaro?

6. Paano ninyo hinihikayat ang mga manlalaro bago magsimula ang bawat laban?

7. Sa aling mga liga tayo kasali?

8. May mga kahirapan ba o hamong dinaranas ang ating paaralan o mga manlalaro para sa taong ito?

9. Ano ang tsansa nating manalo sa mga palaro ngayong taon?

Bago ang mismong panayam, magtalaga ng tatlo o apat na estudyante na magiging katuwang sa pagpapadaloy ng panayam. Tungkulin nila na magtanong ng follow- up kung kinakailangan o maging alerto sa kanilang mga kaklase na nais gawin ito. Sabihin sa klase na huwag kalimutang magpasalamat pagkatapos ng panayam. Alternatibong gawain*

Sabihin sa mga mag-aaral na upang mapayaman ang kanilang isusulat, mainam na magtanong- tanong o mag-interbyu ng mga manlalaro ng eskwelahan para sa

maaaring maidagdag sa kanilang sulatin. Indibidwal na itong panayam. Gabayan sila sa pagbuo ng kanilang mga tanong. *Alternatibong gawain:

Kung hindi libre ang (alinmang) coach ng paaralan, maaari ring interbyuhin ang tagapayong guro ng mga koponan. Maaaring hatiin ang klase sa iba’t ibang guro kung higit sa isa ang mga tagapayong guro.

Pamantayan sa Pagmamarka ng Sulatin Napakahusay Mahusay Katamtaman Mahina Puntos na Natugunan Natugunan May ilang Halos nakuha ang lahat ng ang halos mga punto walang mga lahat ng na hindi natugunan o kahingian mga tinugunan o kulang na kahingian hindi sapat kulang sa sa hinihingi mga kahingian Nilalaman - buo at 25 20 15 10 kumpleto ang mga impormasyon Organisasyon – lohikal at 25 20 15 10 mahusay na daloy ng pagsulat Wika – wastong 25 20 15 10 gramatika at kaangkupan ng mga salita Estilo – nakakapukaw 25 20 15 10 na pagpapahay ag; wastong gamit ng pagbabantas

Kabuuan

Pamantayan sa Pagmamarka ng Balitang Pang-isports Napakahusay Mahusay Katamtaman Mahina Puntos na nakuha

Kumpleto ang 30 25 20 15 impormasyon Tama ang pormat 20 15 10 7 ng pagbabalita Angkop ang gamit 20 15 10 7 ng mga katawagan Maayos ang pagbuo ng mga 15 10 7 5 pangungusap Gumamit ng malikhain o 15 10 7 5 makulay na pananalita Kabuuan

Pangwakas na Pagsusulit sa Kabanata 3

I. TAMA o MALI: Isulat ang TAMA kung tama ang pahayag. Kung MALI, isulat salitang ‘mali’ at ang wastong sagot. (20 puntos)

1. Kinakailangang dalubhasa ang isang manunulat ng isports sa wikang ginagamit nito. 2. Maaaring tumutok sa isang manlalaro lang sa pagbabalita ng isang laban upang palitawin ang kagalingan ng manlalarong iyon. 3. Mas mainam ang mas mahabang balitang pang-isports. 4. Hindi kailangan ang kaalaman sa gramar at gamit ng mga salita sa pagsulat ng balitang pang-isports. 5. Tungkulin ng manunulat na ipabatid ang isponsor ng isang laro sa kaniyang mga balita. 6. Kaysa gumamit ng opinyon, lalong wasto ang balita kung hahayaan ng manunulat na ang mga pangyayari ang maglarawan ng aksyon nagaganap. 7. Maaaring gumamit ng makulay at nakakapukaw na pagsulat sa pagbabalita ng isports. 8. Dapat may masaklaw na kaalaman ang isang manunulat sa mga nakaraang palaro. 9. Hindi kailangang maalam sa isports na kaniyang isinusulat ang manunulat pero mahalagang alam niya ang tuntunin at ang paraan ng paglalaro nito. 10. Magandang simulan ang isang balita sa pamamagitan ng direktang sipi ng sinabi ng isang manlalaro o coach upang makatawag-pansin.

II. Panuto: Mula sa mga ibinigay na mga tanong, tukuyin kung sa A o sa B dapat sagutin o ilagay ang impormasyon nito sa isang pagbabalita. (10 pts)

B. Pamatnubay o Lede B. Katawan

1. Ano ang kahalagahan ng laban? 2. Ano ang naging iskor? 3. Paano nanalo ang koponan o manlalaro? 4. Ano ang pagkakasunod-sunod ng mga naganap sa laro? 5. Ano ang sinabi ng kanilang coach? 6. Pang-ilan sila (o siya) sa standing ng isports na iyon? 7. Sino ang nanalo sa laban? 8. Ano ang istorya sa likod ng koponan? 9. Kailan at saan naganap ang laban? 10. Bakit nanalo ang koponan o manlalaro?

III. Magpasulat ng isang balita mula sa impormasyong nakalatag sa ibaba: (20 pts)

Ano: Takbo para sa Tacloban

Sino: Mga interesadong indibidwal, edad 21-45

Kailan: Itong araw na ito (isulat ang petsa)

Saan: Mall of Asia grounds, Lungsod Pasay

Bakit: Fund-raising na proyekto para sa mga nasalanta ng Yolanda.

Paano:

21k Takbuhan: (Lalaki) Andres Torres 1:21:16, Jose Garcia 1:26:13, George Velasco 1:26:44; (Babae) Elaine Bautista 1:50:06, Marie Aguiluz 1:52:45, Cherry Gallardo 1:57:47.

10k Takbuhan: (Lalaki) Danilo Benitez 34:22, Marco Herrera 34:57, Rafael Tan 35:10; (Babae) Mirabelle Abad 41:02, Clarissa Antonio 49:04, Lauren Lopez 50:06.

5k Takbuhan: (Lalaki) Greg Saguil 19:45, Neil de Leon 21:09, Jerry Galvez 21:03; (Babae) Grace Torrez 22:05, Mayette Ortiz 23:25, Anna Abiera 24:12.

SUSI SA PAGWAWASTO Pagsusulit sa Kabanata 3:

I. 1. Tama 2. Mali, patas dapat ang paglalarawan sa isang laro. Ginagawa lang ang pagtatampok sa mga pang-profile na pagbabalita. 3. Mali, walang saysay ang mas mahabang balita kung hindi wasto ang ibinabalita. 4. Mali, ang pagbabalita sa isports ay isang anyo pa rin ng pagsulat na kinakailangang sumunod sa mga batayang kahingian ng mahusay na pagsusulat. 5. Mali, tungkulin ng manunulat ang paghahatid ng wasto at tamang pagbabalita. 6. Tama 7. Tama 8. Tama 9. Tama 10. Mali, sinisimulan ang balita sa pagsagot ng mga batayang tanong na 5 WHs at H II. 1. B 2. A 3. A 4. B 5. B 6. B 7. A 8. B 9. A 10. A

Pamantayan sa Pagmamarka ng Pagbabalita: Puntos Kumpleto ang impormasyong ibinigay (may ulo ng balita, naisulat lahat ng detalye) 10 Naaayon sa tamang daloy ng pagbabalita ang paglalahad ng mga detalye 5 (sinimulan sa pagsagot ng 5 WHs at H) Wasto ang pagbuo ng mga pangungusap 5 Kabuuan 20

KABANATA 4: Mga Opinyon/Analisis sa mga Pangyayari sa Isports

Katulad ng naunang kabanata, makikita sa sumusunod ang paglalahad ng mga naging pangyayari sa isang partikular na laro, liga, o koponan. Ngunit hindi gaya ng mga nauna, may elemento ng pangangatwiran sa mga artikulong ito. Nakatuon ang mga ganitong sulatin sa pagsusuri at pagtatasa sa mga pangyayari o usapin imbes na paghahatid lang ng balita. Makikita sa ganitong klaseng mga sulatin ang perspektiba ng manunulat tungkol sa paksa at may layuning maipalitaw kundi man mahikayat ang mambabasa sa kanyang tindig sa naturang usapin. Dahil dito, maaaring mas makulay ang gamit ng mga salita at may pwersa o diin ang mga pahayag sa artikulo.

Kadalasang may regular na kolumnista ang ganitong mga sulatin sa isang pahayagan o magasin. Dahil dito, nakikilala ang manunulat sa kanyang estilo ng pagsulat, kaalaman sa isang larangan ng isports o perspektiba at paraan ng pag-iisip sa mga bagay-bagay tungkol dito.

Panimulang Pagsusulit sa Kabanata 4

I. Piliin ang titik ng pinakatamang sagot. (10 puntos) 1. Nagagawa ng isang artikulong opinyon/analisis na magbigay; A. kulay sa balitang pang-isports. B. direksyon sa mga nais matuto ng isang laro. C. pagkakataon sa mambabasa na bumuo ng kuro-kuro. D. oportunidad sa manunulat na ipagsama ang pagsulat sa komento.

2. Alin sa sumusunod ang HINDI katangian ng isang mahusay na artikulong opinyon? A. Mayroong itong peg B. Naglalarawan ng mga pangyayari C. Pagsasama ng galing sa pagsulat at opinyon D. Nagbibigay ng opinyon batay sa mga datos

3. Ito ang pinakamahalagang elemento ng opinyon. A. Peg C. Layout B. Lead D. Subject

4. Alin sa sumusunod ang HINDI elemento ng opinyon? A. Panimula na nakagaganyak C. Proposisyon at argumento B. Pananaw ng isang insider D. Salaysay ng mga naganap

5. Alin sa sumusunod ang HINDI katangian ng wika ng Opinyon/Analisis? A. Simple C. Hindi seryoso B. Maiksi D. Hindi maligoy

6. Alin sa mga sumusunod ang dapat iwasan o hindi gamitin sa pagsulat ng

opinyon? A. Mga sipi C. Komentaryo B. Seksismo D. Salitang ingles 7. Mahalagang ang opinyon at analisis ay A. Naratibo C. Sensitibo sa kasarian B. Obhetibo D. Laging mapanghimok

8. Iwasang gumamit ng jargon dahil, A. Kadalasang nasa Ingles ito C. Hindi mauunawaan ng mambabasa B. Pinapahaba nito ang artikulo D. Mahirap ito saliksikin ng manunulat 9. Ang isang analisis ay nakabatay sa A. Pagsusuri ng datos C. Sariling opinyon ng analyst B. Komento kapwa insider D. Detalye ng mga pangyayari 10. Para maging epektibo ang pagsulat ng analisis, kailangang A. nagsaliksik ng mga jargon C. alam ang patakaran ng mga laro B. interesado sa isusulat na isports D. nakikinig sa komento ng mga analyst

II. Panuto: Basahin ang artikulo at bumuo ng isang artikulong opinyon na magbibigay-reaksiyon sa artikulo ni Ronnie Magsanoc. Nasa ibaba ang gabay sa pagmamarka. (20 puntos)

SANA Ronnie Magsanoc mula sa http://www.abante- tonite.com/issue/dec3013/sports_achieve.htm#.VvY3VCHK27M

Sa pagpasok ng 2014, marami tayong mga nais maisakatuparan para sa mundo ng sports sa ating bansa. Mga dalangin na mabigyang katotohanan sana upang patuloy na lumapad, umangat, umunlad at tuluyang maging Asian power o ‘di kaya’y mapansin ang husay ng mga Pinoy sa global stage.

Sana ay magpatuloy ang pagbabalik ni Manny Pacquiao sa kanyang dating kinalalagyan sa mundo ng boxing. Si Pacman ang pinaka-kilalang Pinoy sa buong mundo. Ang tagumpay niya ay nagtutulak sa ating bansa na mapansin sa lahat ng kontinente. Ang 2014 ay kritikal sa kampanya ng Pambansang Kamao para makabalik sa kanyang ginintuang trono.

Sana ay makagawa ang Philippine Sports Commission ng panibagong “sports arena” na kayang pagdausan ng Southeast Asian Games. Bago, moderno at malayo sa trapiko. Sa loob man o labas ng Manila, napakahalaga ng isang world class stadium para sa imahe ng Pilipinas. Nais nating magdaos ng world class competition at magpasibol ng world class athletes, kaya nararapat na sa lalong madaling panahon, dapat ay makagawa tayo ng matinding kalibre na pag- eensayuhan ng ating mga national athletes para sumulong ang estado ng palakasan sa ating bansa. Isang arena o stadium na magiging bahay ng lahat ng sports.

Sana ay magpatuloy ang pag-angat ng golf sa pagpasok ng taon. Sila Celestino Tugot, Ireneo Legaspi, Ben Arda at Frankie Minoza ang mga “legends” ng golf sa Pilipinas. Magandang maipagpatuloy nila Antonio Lascuna, Juvic Pagunsan, Angelo Que, Artemio Murukami, maging nila Jennifer Rosales, Princess Mary Superal, Claire Amelia Legazpi ang dating tikas ng Filipino golfers sa Asian region.

Sana ay tumibay pa ang estado ng volleyball sa Pilipinas. Tumaas na ang interes ng mga manunuod sa laro. Marapat na isang national team na sana ang mabuo at makapag-prepara sa mga Asean, maging sa Asian competitions.

Marami pa tayong palakasan na nais sanang gumaling pa ang mga Pilipino. Ang badminton, football, track and field, taekwondo ay ilan pa sa ating mga pinapanalangin na kasikatan ng mga Pilipino.

Sana ay pagsama-samahan ng ating mga sports leaders ang mga pamamaraan upang lubusan pang tumibay ang kalagayan ng sports sa Pilipinas sa pagpasok ng 2014.

Gabay sa Pagmamarka 5 3 1 Paksa Malinaw na May banggit ng paksa Hindi malinaw ang naipaliwanag ang ngunit hindi paksa paksa nabigyang- diin

Opinyon Mahusay at malinaw Maligoy at hindi Hindi nagpapakita na naipahatid ang malinaw ang punto ng tindig tungkol sa opinyon. isyu. Batayan Nagbibigay ng mga Nagbibigay ng suporta Walang batayan ang suportang detalye na sa argumento ngunit mga opinyon batay sa matamang hindi ganoon kalinaw pagsusuri sa isyu. ang ugnayan. Wika Naipaliliwanag nang Naipahahatid ang nais Gumagamit ng mga mahusay ang punto sabihin gamit ang hindi akmang salita dahil sa mahusay na wastong wika. sa kaisipang nais paggamit ng wika. ipahayag.

SUSI SA PAGWAWASTO Pagsusulit sa Kabanata 4: 1. C 2. B 3. A 4. D 5. C 6. B 7. C 8. C 9. D 10. D

ARALIN 8: Pagsulat ng Opinyon Linggo 8

Deskripisyon: Ang araling ito ay nagpapakita ng mga nilalaman, elemento at estruktura ng isang artikulong opinyon na nagpapalawig sa pagtalakay sa isang pangyayari sa isports.

TUKLASIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Gawain 1: Pangkatin Magkakaroon ng ang klase sa lima. pagbabahagi ng pinakamahalagang Bigyan ang bawat grupo puntong napag-usapan ng kontrobersiyal na ng grupo. headline sa isports. (Maaari ding ang Bago talakayin ang mga balitang isports na napag-usapang komento ginawa sa naunang ay ibigay muna ang buod kabanata) ng artikulo.

Halimbawa: “Pacquiao may 5-araw para sumagot sa laban vs Bradley” nasa

Isa pang halimbawa:

Basahin at unawain sa grupo ang balitang

isports na ibinigay ng guro.

Tanungin kung ano ang opinyon o pananaw ng grupo sa artikulong ibinigay ng guro.

Magbigay ng mga mahahalagang punto na maaaring maging lunsaran ng mahusay na diskurso sa mga grupo gaya ng:  Makatwiran ba ang pananaw ng manunulat?  Sumasang-ayon ba kayo sa pananaw ng manunulat?  Nagmalabis ba ang manunulat sa pagpapahayag?  Hindi ba naging malinaw ang kaniyang puntong nais ipahayag?

Isa-isahin ang kanilang mga komento bilang grupo sa isang buong papel.

Mayroong 15 minuto ang mga mag-aaral upang magtalakay sa loob ng mga binuong grupo at isulat ang kanilang mga komento sa isang malinis na papel.

Malayang talakayan: Maaaring gawing gabay na tanong ang mga sumusunod. 1. Bakit mahalaga ang opinyon kolum sa pagtalakay sa isang pangyayari sa

isports? 2. Ano ang nagagawa ng opinyon sa isang manunulat at mambabasa? 3. Ano ang mga isinasaalang-alang upang makalikha ng isang mahusay na opinyon sa isang nabasa o napanood na balita o opinyon mismo?

Maaaring inaasahang sagot mula sa mag- aaral ang mga sumusunod na ideya:

1. Mahalaga ang opinyon upang mapalalim ang diskurso sa mga pangyayri sa isports. Sa pamamagitan ng opinyon nabibigyang- kulay ang mga balitang inihahatid. Diskurso ang tawag sa pormal at patuluyang pagsasagawa ng isang mahusay na usapan tungo sa isang mabisang paglalahad. Dahil sa opinyon at komentaryo nagiging mas interesante ang kaganapan sa isport na kinagigiliwan. 2. Nagbibigay ito ng oportunidad sa mga manunulat upang ipamalas ang kanilang mga estilo sa pagsulat. Nagiging lunsaran din ang mga ganitong artikulo

upang mahimok ang mga mambabasa na magbigay ng kanilang sariling pagkukuro sa paksain. Mahalaga ang papel na ginagampanan ng teksto at konteksto ng diskurso para maging malinaw at epektibo ang diskurso. Ang teksto ang pinanggagalingan at nagdadala ng mensahe o opinyong nais ipahatid. Maituturing na teksto ang libro, kasulatan, memo, at iba pa. Ang konteksto naman ay ang lunan at dahilan kung bakit at kailan nagaganap ang diskurso.

LINANGIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Ipakuha ang mga Muling babasahin at artikulo ng Ambethabol susuriin ng mga mag- at Lima Singko na aaral ang mga artikulong patungkol sa opinyon sa ipinabasa sa kanila. mga kaganapan sa isports. Sagutan ang worksheet na nagsusuri sa paraan Gawain 2: Pangkatang ng pagkakasulat ng gawain: Bumuo ng artikulo. grupong may tatlo hanggang apat na Ano ang pagkakaiba ng miyembro. balitang isports at isports kolum sa: Pumili ng grupong nais mag-ulat ng ginawa ng 1. nilalaman/tungkol saan kanilang grupo ang artikulo 2. elemento 3. estruktura

Ipaalala ang kahalagahan ng tekstong patunay upang may babalikang ebidensiya sa asersiyon pagkatapos.

Maaaring gamitin bilang batayan ng sagot ang mga babasahing ibinigay sa mag-aaral.

Susuriin ng mag-aaral ang mga artikulo upang makita ang pagkakaiba ng balitang isports at opinyon at itala ito sa worksheet na ibinigay ng guro.

Iuulat ng mga grupo ang kanilang mga sagot.

Maaaring inaasahang sagot ang sumusunod na detalye ng pagsulat ng opinyon:

 Para sa paksa, dahil ang opinyon ay bilang tugon sa isang napapanahong balita, mabilisan din ang pagbibigay ng komento rito. Ang sistema, para maging makabuluhan pa ang opinyon, kailangang mainit pang pinag- uusapan ang isyu.  Elemento naman ng opinyon ang ikli o haba nito. Kadalasang 600- 800 salita lamang ang nilalaman ng isang opinyon kolum

 Ang mahusay na opinyon at yaong nagagawang pagsamahin ang pananaw ng isang batikan sa laro at kasanayan sa propesyonal na pagsulat.  Lagi itong may peg. Ito ang naunang pangyayari o kwwento na may elemento ng kontrobersiya. Ito ang nagbibigay-giya sa manunulat upang magbigay ng ibang perspektiba.  Ang pinakamahalagang elemento ng isang mahusay na balitang isports ay ang kontrobersiya.  Maaaring hindi popular ang panig ng manunulat ngunit doon nakasalaay ang pagkabuhay ng argumento. Ngunit laging tandaan na batay sa mga datos at katotohanan ang mga argumento. Dito papasok ang isang mahusay na pananaliksik.  Binabasa ang mga opinyon hindi dahil sa mga impormasyon at detalyeng ibinabahagi nito kundi ang komento at opinyon ng sumulat na umaaliw sa mga mambabasa.

Tanungin kung ano ang mga elemento at estruktura ng isang

artikulong opinyon.

Mga elemento at estruktura ng artikulong opinyon:

 peg – naunang kuwentong mayroong elemento ng kontrobersiya  nakagaganyak na panimula na kukuha ng atensiyon ng mga mambabasa  pananaw ng isang insider o analisis ng isang eksperto sa isyu upang mapakinggan ang iba't ibang panig ng argumento at makagawa ng paghahambing sa ibang tao o pangyayari.  Malinaw na tindig na susuportahan mga proposisyon o argumento at ebidensiya  lagom ng mga argumento isang pagwawakas mag- iiwan ng impormasyon at nag-aanyaya sa mambasa na limiin ang kaniyang sariling analisis sa kuwento.

PAGNILAYAN AT UNAWAIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Balik-aralan ang mga Gawain 3: Matapos pagtalakay sa mga makita ang kahalagahan katangian ng isang at layunin ng artikulong isports. opinyon at analisis ay susubukang buuin bilang Ang isang opinyon ay isang artikulong opinyon naglalaman ng isang ang kanilang mga kuro o hakang personal. komento sa Gawain 1.

Mula ito sa sariling pananaw ng isang tao Sa puntong ito, hindi tungkol sa isang bagay. muna mahalaga ang mga Dahil dito, maaaring elemento at estruktura sabihing walang maling dahil babalikan ito para opinyon dahil maaring sa pangunahing gawain. nakabatay rin ito sa katotohanan o Tanungin sa mag-aaral karanasang pinagdaanan kung ano-ano ang mga ng nagsusulat. katangiang dapat taglayin ng isang manunulat ng opinyon kolum?

Magtawag ng mag-aaral na nais sumagot.

 Bigyang-diing mahalaga ang matalinong opinyon na mula sa masusing pag-aaral sa isyu.

Mahalaga rin na mahusay na magamit ang wika upang matiyak na tama o akma ang magiging interpretasyon ng mambabasa sa nais ipahatid ng manunulat.  Sa pagsulat ng isang opinyon, kailangang tiyak ang damdamin, tono, at pananaw ng manunulat sa teksto. Tono ang lumilitaw na damadamin o saloobin ng manunulat tungkol sa paksang tinatalakay. Maaari itong maging maging mapang-uyam, masaya, nanghihinayang, nalulungkot, at iba pa.

Gawain 4: Balikan muli ang mga artikulo sa opinyon mula

sa Ambethabol at Lima Singko. Itakda ang isang artikulo sa isang grupo. Tiyaking iba-ibang artikulo ang susuriin ng bawat grupo.

Tukuyin ang mga bahagi: a. peg b. lagom ng artikulo c. proposisyon argumento

ILAPAT Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Balikan ang awtput sa Gawain 5: Indibidwal na Gawain 6: Matapos Gawain 3 kung saan gawain. Bumuo ng isang magsulat ng mga mag- sinulat nila bilang isang artikulong opinyon na aaral na kani-kanilang artikulong opinyon ang sumusunod sa mga mga opinyon, kanilang opinyon sa pamantayan ng pagsulat magpapalitan ang mga Gawain 1. ng artikulong opinyon. mag-aaral ng kanilang 1. Peg gawa. 2. Nakagaganyak na panimula Babasahin at susuriin 3. Malamang opinyon, ang gawa ng kaklase at proposisyon, bibigyan ito ng komento. argumento Gumamit ng kulay na 4. Lagom ng punto sa iba ang tinta ng bolpen pagwawakas sa iwinawastong papel 5. Wikang madaling bilang pananda na ito maunawaan ng ay komento ng kaklase mambabasa at hindi ng guro na gagamit naman ng Maglalaman ito ng pulang tinta. pananaw ng mag-aaral tungkol sa kaniyang Susuriin kung valid o napiling balitang pang- hindi ang pananaw ng isports. kaklase. Maaring tingnan kung:  may kaugnayan ang mga bahagi nito sa isa’t isa.

 may mga bahagi bang nakakalilito sa mambabasa.

 may mga batayan ba ang mga detalye at pangangatwiran. Kung mayroon, saan kinuha? Mayroon bang tala?

Ilagay ang komento sa espasyo sa ibaba o sa kabilang bahagi ng papel.

Matapos ang pagkokomento ng kaklase ay ibabalik ang papel sa may-ari upang tingnan ang komento sa kaniyang gawa.

Maaari niyang baguhin o hindi ang gawa kung sa tingin niya ay nararapat.

Parehong iwawasto ng guro ang artikulo at komento ng kaklase.

Ipakita ang pamantayan sa pagmamarka ng opinyon.

ARALIN 9: Pagsulat ng Analisis ng Isang Balitang Isports Linggo 9

Deskripsiyon: Sa araling ito, tatalakayin ang estruktura at pagsulat ng isang analisis sa isang balitang isports.

TUKLASIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Gawain 1: Pangkatang Magbabahagi ng sagot gawain. Magpakita ng ang mga mag-aaral at isang larawan na magiging lunsaran ito ng naglalaman ng grap na mga talakayan mula sa nagpapakita ng bilang performans ng mga ng mga medalya na manlalarong Pilipino naiuwi ng Pilipinas sa hanggang sa malalimang Southeast Asian Games pagtingin sa estado ng mula 2005 hanggang palakasan o isports sa 2015. ating bansa.

Gagawan ito ng Matapos magbahagi ng interpretasyon ng mga mga sagot ang mga magpangkat. Mas maraming aaral ay sabihing interpretasyon, mas mahalagang inaanalisa maigi. Maaaring ang anumang datos magbigay ng gabay na sapagkat dito at sa daloy ang guro. malalimang pagsipat sa katotohanang 1. paksa ng grap o ipinapahayag nito, larawan maaaring magmula ang 2. mga kaisipang o mga solusyon halimbawa detalyeng binibigyang sa trapiko, crime rate, at kahulugan problema sa populasyon 3. analisis o ng bansa. pangkalahatang katotohanang ipinakikita ng mga Gawain 2: Ipakukuha ng datos sa larawan guro sa mga mag-aaral ang mga artikulong ipinabasa bilang takdang- Sabihin na mahalagang aralin. kasanayan ang pagbasa Pangkatin ang mga mag- ng mga datos upang aaral at ibibigay ang makabuo ng isang worksheet na sasagutan. makabuluhang analisis. Magtalaga ng isang Malimit na makakakita artikulo sa bawat grupo. ng mga estadistika ng mga larong basketball, Gamitin ang mga volleybal, o “tale of the artikulong napili upang

84 tape” sa boksing gamit magkaroon ng iba-ibang ng mga ilustrasyon gaya obserbasyon ang mga ng grap o tsart at mag-aaral talahanayan dahil isa sa kabanatang ito. itong paraan upang mailahad ang mga datos Tutukan ang gamit ng nang mas madaling wika at estruktura ng mga maunawaan. pangungusap  gamit ng salita Sa pamamagitan ng  pagbubuo ng mga tsart, naipapakita pangungusap ang estruktura ng isang  tono ng akda sistema.  mga pagsusuri na a) Grap – may layunin ginawa ng akda ayon itong ipakita ang sa datos ugnayan ng mga guhit at tambilang sa Magtawag ng mag-aaral paksang tinatalakay. upang magbahagi ng mga Mga anyo: sagot. pictograph, bar graph, line grap, pie Ibabahagi ng mga mag- graph aaral ang mga naging b) Flow chart ang obserbasyon nila. ginagamit kung maglalahad ng isang Mula sa mga sagot ng proseso mula sa mag-aaral, idiin ang mga umpisa hanggang sumusunod: matapos ang proseso.  Ang isports mismo ay c) Talahanayan ang maaaring pagkunan ng paghahanay sa mga paksa sa editoryal o paksa at bilang sa lathalain. isang kolum upang mabilis na mabasa at  Iba ang katangian ng makagawa ng isang sulating pang- paghahambing. isports. Nagtataglay ito ng kalayaan na wala sa Mula sa pagsusuri sa ibang sulatin. Maaaring mga grap at mga ang estilo kung paano talahayan ng mga magsulat ay batay sa estadistika ng mga laro, sariling estilo ng maaaring makagawa ng manunulat gaya ng isang paghihinuha na makikita sa babasahin. maaaring hulaan ng isang tagasuri ang  Ang wika ng isang maaaring kalabasan ng artikulong isports, laro o mga desisyong opinyon, o analisis ay maaaring gawin tungkol dapat simple lamang, sa isang usaping isports. sa paraang parang

nakikipag-usap sa Bahagi rin ng pagsusuri mambabasa. Isang o analisis ng datos ang paghikayat din ito pagbubuo ng palagay o upang ulit-uliting prediksiyon. Maaaring basahin ang mga suriin ng isang tagasuri artikulo ng isang ang “tale of the tape” ng manunulat. isang larong boksing at sabihin kung sino ang  Maiksi ang mga may mas malaking pangungusap, direkta tsansang upang manalo at hindi maligoy. Ang batay sa kanilang pisikal isang talata ay na kakayahan. Batay rin kadalasang may sa bilang ng mga spike dalawa hanggang at galing sa floor tatlong pangungusap defense (volleyball) ang lamang. paghanguan ng isang tagasuri ng kaniyang  Hindi tulad ng palagay kung sino ang sanaysay na maaaring lalamang kanino. Sa humaba ng libo-libo ganitong sistema ng ang salita, kailangang isang manunulat, panatilihing nasa daan nauudyukan niya rin ang lamang ang salita sa mambabasa upang artikulong opinyon at bumuo ng sariling analisis. hinuha. Ngunit laging tandaan na kahit ang  Hangga't maaari ay mga palagay o hinuha iwasang gumamit ng ay nabubuo batay sa jargon dahil maaaring mga makatwirang hindi ito alam ng ebalwasyon. Kaya’t mambabasa. mahalaga ang mga datos upang pagbatayan  Iwasan din ang mga ng pagsusuri. acronym pero kung gagamit nito, tiyakin na Mahalagang kasanayan maibigay ang buong sa paghihinuha ang pangalan at salita sa pagbasa at pag-unawa unang banggit. sa mga teksto. Kapag nauunawaan ng isang  Maging gender tagasuri ang kaniyang sensitive sa mga binabasa o pinapanood, komento at hindi mas madali siyang maging mapanghusga makapagbigay ng at magbigay ng palagay. personal na atake.

 Iwasan ang paulit-ulit na salita at pahayag, mga cliché, at

yupemismo.

 Tiyaking walang mali sa gramar. Hindi dahil simple at conversational ang wika ay maaari nang magkamali sa gramar.

 Upang maging tiyak sa isinusulat, kailangan niyang maging interesado sa isports o mga pangyayaring may kaugnayan dito. Kailangan ding alam ng manunulat ang mga patakaran o panuntunan ng laro na pagbabatayan ng kaniyang sulatin.

Mahalaga ring may alam sa wika o jargon ng laro na isusulat upang higit itong maipaliwanag sa mambabasa sa paraang madali nilang maunawaan.

PAMANTAYAN SA PAGMAMARKA NG SULATING OPINYON

5 3 2 Paksa Malinaw na May banggit ng Hindi malinaw ang naipaliwanag ang paksa ngunit hindi paksa. paksa. nabigyang-diin. Opinyon Mahusay at Maligoy at hindi Hindi nagpapakita malinaw na malinaw ang ng tindig tungkol naipahatid ang punto. sa isyu. opinyon. Batayan Nagbibigay ng Nagbibigay ng Walang batayan mga suportang suporta sa ang mga opinyon. detalye na batay argumento ngunit sa matamang hindi ganoon pagsusuri sa isyu. kalinaw ang ugnayan. Wika Naipaliliwanag Naipahahatid ang Gumagamit ng nang mahusay nais sabihin gamit mga hindi akmang ang punto dahil sa ang wastong wika. salita sa kaisipang mahusay na nais ipahayag. paggamit ng wika.

PAMANTAYAN SA PAGMAMARKA NG SULATING ANALISIS

5 3 2 Paksa Malinaw na May banggit ng Hindi malinaw ang naipaliwanag ang paksa ngunit hindi paksa. paksa. nabigyang-diin.

Analisis Mahusay at malinaw Nagbibigay ng Hindi malinaw ang ang paglalahad ng hinuha at prediksiyon ibinibigay na analisis mga hinuha o ngunit hindi naging sa paksa. prediksyon. masinsin ang pagtitimbang.

Batayan Nagbibigay ng mga Nagbibigay ng Hindi gumamit ng suportang detalye na suporta sa mga suportang batay sa matamang argumento ngunit datos upang pagsusuri sa isyu. hindi ganoon kalinaw pangatwiranan ang ang ugnayan. kanyang asersyon tungkol sa paksa.

Wika Naipaliliwanag nang Naipahahatid ang Gumagamit ng mga mahusay ang punto nais sabihin gamit hindi akmang salita dahil sa mahusay na ang wastong wika. sa kaisipang nais paggamit ng wika. ipahayag.

Pangwakas na Pagsusulit sa Kabanata 4

I. Piliin ang titik ng pinakatamang sagot. (10 puntos) 1. Nagagawa ng isang artikulong opinyon/analisis na magbigay ng A. kulay sa balitang isports. B. direksiyon sa mga nais matuto ng isang laro. C. pagkakataon sa mambabasa na bumuo ng kuro-kuro. D. oportunidad sa manunulat na ipagsama ang pagsulat sa komento.

2. Alin sa sumusunod ang HINDI katangian ng isang mahusay na artikulong opinyon? A. Mayroon itong peg B. Naglalarawan ng mga pangyayari C. Pagsasama ng galing sa pagsulat at opinyon D. Nagbibigay ng opinyon batay sa mga datos

3. Ito ang pinakamahalagang elemento ng opinyon A. Peg C. Layout B. Lead D. Subject

4. Alin sa sumusunod ang HINDI elemento ng opinyon? A. Panimulang nakagaganyak C. Proposisyon at argumento B. Pananaw ng isang insider D. Salaysay ng mga mga naganap 5. Alin sa sumusunod ang HINDI katangian ng wika ng Opinyon/Analisis? A. Simple C. hindi seryoso B. Maiksi D. hindi maligoy

6. Alin sa sumusunod ang dapat iwasan o hindi gamitin sa pagsulat ng opinyon? A. Mga sipi C. Komentaryo B. Seksismo D. Salitang Ingles

7. Mahalagang ang opinyon at analisis ay A. Naratibo C. Sensitibo sa kasarian B. Obhetibo D. Laging mapanghimok

8. Iwasang gumamit ng jargon dahil A. kadalasan Ingles ito. C. hindi mauunawaan ng mambabasa. B. pinapahaba nito ang artikulo. D. mahirap itong saliksikin.

9. Ang isang analisis ay nakabatay sa A. Pagsusuri ng datos C. Sariling opinyon ng tagasuri B. Komento kapuwa insider D. Detalye ng mga pangyayari

10. Para maging epektibo ang pagsulat ng analisis, kailangang gawin ang mga sumusunod maliban sa A. nagsaliksik ng mga jargon. C. alam ang patakaran ng mga laro.

B. interesado sa isusulat na isports. D. naglalaro ng nasabing isports.

II. Panuto: Basahin ang artikulo at bumuo ng isang artikulong opinyon na magbibigay reaksiyon sa artikulo ni Ronnie Magsanoc. Nasa ibaba ang gabay sa pagmamarka. (20 puntos) SANA Ronnie Magsanoc mula sa http://www.abante- tonite.com/issue/dec3013/sports_achieve.htm#.VvY3VCHK27M

Marami pa tayong palakasan na nais sanang gumaling pa ang mga Pilipino. Ang badminton, football, track and field, taekwondo ay ilan pa sa ating mga pinapanalangin na kasikatan ng mga Pilipino.

Sana ay pagsama-samahan ng ating mga sports leaders ang mga pamamaraan upang lubusan pang tumibay ang kalagayan ng sports sa Pilipinas sa pagpasok ng 2014.

Gabay sa Pagmamarka 5 3 1 Paksa Malinaw na May banggit ng Hindi malinaw ang naipaliwanag ang paksa ngunit hindi paksa. paksa. nabigyang-diin.

Opinyon Mahusay at malinaw Maligoy at hindi Hindi nagpapakita na naipahatid ang malinaw ang punto. ng tindig tungkol sa opinyon. isyu. Batayan Nagbibigay ng mga Nagbibigay ng Walang batayan ang suportang detalye suporta sa mga opinyon. na batay sa argumento ngunit matamang hindi ganoon pagsusuri sa isyu. kalinaw ang ugnayan.

Wika Naipaliliwanag nang Naipahahatid ang Gumagamit ng mga mahusay ang punto nais sabihin gamit hindi akmang salita dahil sa mahusay na ang wastong wika. sa kaisipang nais paggamit ng wika. ipahayag.

SUSI SA PAGWAWASTO Pagsusulit sa Kabanata 4:

1. C 2. B 3. A 4. D 5. C 6. B 7. C 8. C 9. D 10. D

KABANATA 5: Mga Tampok na Lathalain sa Isports

Bukod sa mga pagbabalita at pagbibigay-kuro tungkol sa mga napapanahong pangyayari sa isports, may mga sulatin ding tumatalakay sa mga kaugnay na paksa na magiging interesante sa mambabasa. Iba’t iba ang kaanyuan, tono, at antas ng pormalidad ng mga sulating ito, depende sa layunin at target na mambabasa. Halimbawa, replektibo at impormal ang tono at anyo ng mga salaysay tungkol sa karanasan sa pagsasagawa o paglahok sa isang isports na makikita sa isang magasin. Sa kabilang banda naman, mas pormal at akademiko ang naging pagtalakay sa kasaysayan ng palakasan sa bansa na nailathala bilang kabanata sa isang libro.

Sa bahaging ito, narito ang ilang mga halimbawa ng mga sanaysay na maaaring makita bilang tampok na panulat sa isang lathalaing pang-isports:

 Panimula sa Olympic Movement  Kalis: Ang Pilipinong Sining ng Pakikipaglaban noong Dating Panahon  Paraan ng paglalaro  Karanasang pang-isports  Pangangalaga sa kalusugan

Panimulang Pagsusulit sa Kabanata 5

I. Piliin ang titik ng tamang sagot mula sa mga pagpipilian sa kahon. (10 puntos)

A. Banghay H. Suliranin B. Tauhan I. Punto de bista C. Resolution o kakalasan J. Tuktok D. Simula K. Paksa E. Kuwento L. Wakas F. Gitna M. Simbolo G. Tema N. Climax o kasukdulan

1. Pangunahing elemento ng pagsasalaysay 2. Pagkakasunod-sunod ng pangyayari sa salaysay 3. Pinakamataas na bahagi ng salaysay 4. Bahagi kung saan nareresolba ang suliranin 5. Nagsisiganap sa isang salaysay o kuwento 6. Nagpapaikot sa kuwento 7. Ideyang nais ibahagi ng manunulat sa mga target na mambabasa 8. Bahagi kung saan ipinapakilala ang tauhan, tagpuan, at umpisa ng pangyayari 9. Bahagi kung saan ipinakikita ang pinakamataas na emosyon ng salaysay 10. Bahagi kung saan nasosolusyunan ang problema

II. Punan ng mga hinihinging kasanayan ang mga seleksiyon sa ibaba. (30 puntos)

SAKIT ni Rommel Rodriguez BUOD O SYNOPSIS 10 puntos Tulad ng nakasanayang gawi ng mga mananampalataya sa mga nililok na mukha ng mga diyos na may matatangos na ilong, tuwing umaga’y binibisita nila ang mga ito upang mag-alay ng bulaklak at pagkain. Laking pagtataka nila na sa kanilang pagbisita’y nagbabago ng anyo ang mukha ng rebulto. Isa itong himala, ang sabi ng pinuno ng parokya. Mabilis na kumalat ang balita at nagsidagsaan ang mga katutubong binyagan para mag- alay ng dasal, humiling na gumaling sa mga bagong anyo ng sakit na hindi na napapagaling ng mga mahiwagang dahon at bulaklak. Nagpatuloy ang sunod-sunod na dasal at pag-aalay sa milagrosong santo na nag-iiba ang hugis ng ilong at mukha. Tuwing gabi, kapag walang tao sa kapilya, dinadalaw ni Severino Marzan ang nililok niyang pigura. Hindi siya makuntento sa kanyang debuho kung kaya’t tinatapyasan niya ito sa pagnanais na maging perpekto ang mukha at ilong ng sinasambang rebulto “Marami. Lumaki ako sa komiks. Mas nauna akong PRESI magbasa ng komiks kaysa ng abakada. Noong bata kasi 10 puntos ako kabarkada ng erpat ko sina Domeng Landicho, Jun Cruz Reyes, sila Mang Efren, kasi tabloid writer erpat ko. Nakilala ko yung mga kakilala niya sa pamamagitan ng mga aklat nila, binabasa ko Agos sa Disyerto, Kamao, Ani at iba pa. sa tingin ko ang lahat ng ito kasama kasama ang komiks, sine, lugar namin ay pinaghahanguan ko ng materyales kasama yung mga kwento sa tabloid na larger than life.” Panayam kay Eros Atalia “Mahal na ang de lata, HAWIG O Mahal pa ang abrelata. PARAPHARASE Minamahal kong sinta, 5 puntos Nagmahal ka na rin ba?” “Good readers use their prior knowledge and information PAGSASALIN from what they read to make predictions, seek answers to 5 puntos questions, draw conclusions, and create interpretations that deepen their understanding of the text.”

-Mula sa “The Seven Keys to Comprehension How to Help Your Kids Read It and Get It!” ni Susan Zimmermann

SUSI SA PAGWAWASTO Pagsusulit sa Kabanata 5

I. Piliin ang titik ng tamang sagot mula sa mga pagpipilian sa kahon. (10 puntos)

A. Banghay H. Suliranin B. Tauhan I. Punto de vista C. Resolution o kakalasan J. Tuktok D. Simula K. Paksa E. Kwento L. Wakas F. Gitna M. Simbolo G. Tema N. Climax o kasukdulan

1. Pangunahing elemento ng pagsasalaysay K (PAKSA) 2. Pagkakasunod-sunod ng pangyayari sa salaysay A (BANGHAY) 3. Pinakamataas na bahagi ng salaysay N (CLIMAX O KASUKDULAN) 4. Bahagi kung saan nareresolba ang suliranin C (RESOLUTION O KAKALASAN) 5. Nagsisiganap sa isang salaysay o kwento B (TAUHAN) 6. Nagpapaikot sa kwento H (SULIRANIN) 7. Ideyang nais ibahagi ng manunulat sa mga target na mambabasa G (TEMA) 8. Bahagi kung saan ipinapakilala ang tauhan, tagpuan at umpisa ng pangyayari D (SIMULA) 9. Bahagi kung saan ipinakikita ang pinakamataas na emosyon ng salaysay F (GITNA) 10. Bahagi kung saan nasosolusyunan ang problema L (WAKAS)

ARALIN 10: Panimula sa Olympic Movement Linggo 10

Deskripsiyon: Pasisimulan dito ang paggamit ng citation o paglalagay ng sanggunian at mga paraan sa pagkuha ng tala. Tatalakayin din ang pinagmulan ng isports sa pamamagitan ng pag-aaral sa kasaysayan ng Olympics.

TUKLASIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Itanong sa mga Hatiin sa tatlong pangkat Pumili ng isang estudyante kung ano ang ang klase ayon sa mga kinatawan sa bawat pinaka-interesanteng paksang: pangkat para mag-ulat. kaalaman na napulot nila sa babasahin. Talakayin 1. Pinagmulan ng nang bahagya ang mga Olympics sagot nila. 2. Ang Olympism 3. Ang Olympic Talakayin ang mga Movement naging pag-uulat. Bigyang-diin ang mga Ipatalakay sa mga sumusunod: pangkat ang susing ideya ng mga takdang paksa. 1. Pinagmulan ng Olympics - Isinama ang gawaing atletiko sa relihiyosong piyesta para kay Rhea at regular na itinakdang ganapin ito kada apat na taon. - Pinaniniwalaang nagsimula ang mga laro mula sa pagsasanay sa labanan at pagtatanggol ng sarili na nagsilbing libangan para sa mga maharlika ng Ehipto. Lumipat ito sa Aegean Islands na kung saan mula sa pagiging mga gawaing panlibangan, naging relihiyosong selebrasyon ang mga ito.

2.Ang Olympism - Isang pag-iisip o pilosopiya na naglalayong gamitin ang

95 isports sa maayos na pag-unlad ng tao, na may pananaw na hikayatin ang pagtatatag ng isang mapayapang lipunan na isinasaalang-alang ang pagpapanatili ng dignidad ng tao. - Pinasimulan ito ni Baron Pierre de Coubertin na ginawang proyekto ang muling pagbuhay sa Olympic Games at dahil doon, nakilala siya bilang Ama ng Modernong Olympics.

3. Ang Olympic Movement - Bunga ng Olympism at itinataguyod ng mga ahensiyang pinangungunahan ng International Olympic Committee na naglalayong palaganapin ang Olympic games at ideals - Nakikilala ang Olympic Movement sa buong mundo dahil sa Olympic rings, Olympic flag, Olympic torch, Olympic medals, Olympic motto, at Olympic hymn

Sunod na itanong kung ano ang nakita nilang katangian ng sulating ito na naiiba o kagaya ng mga naunang binasa nila (hindi kasama dito ang mga babasahin sa Kabanata 1). Inaasahang maililista ang mga sagot na ito:

96 a. mas mahaba b. may tiyak na pagkakahati ang pagtalakay c. may citations o pagkilala sa mga pinagkunan ng ideya d. mas pormal ang tono ng pananalita

Ipaliwanag na naiiba ito sa mga naunang binasa dahil ito’y bahagi ng isang libro at mas nangangailangan ng higit na pananaliksik kaysa sa simpleng paglalarawan o pagsasalaysay lang ng mga pangyayaring napanood. Dahil dito, kinakailangang maging maingat sa mga isinulat, sa mga ipinepresentang kaalaman, at pinanggalingan ng mga ito.

LINANGIN Balik-aralan ang Maghanda ng isang Pagparesin ang mga kahulugan at kabuluhan Manila paper na nakasulat mag-aaral. Sabihing ng pananaliksik (mula sa ang mga sumusunod: makipagpalitan sila ng kabanata 1, aralin 2). kanilang tala sa isa’t isa. Batay sa mga ibinigay na Maglarawan ng isang Ipasuri nila sa kapares kabuluhan sa penomenon: ang kanilang ginawa at pananaliksik, itanong Ano? irebisa ito ayon sa kung alin sa mga ito ang Saan? komento. Saka ito tinutugunan ng binasa. Sino? ipasumite. Inaasahang isasagot ang maglarawan ng isang Magpaliwanag ng sanhi o penomenon at dahilan ng mga magpaliwanag ng sanhi o pangyayari: dahilan ng pangyayari. Bakit? Paano?

Hatiin ang klase sa limang Ipakita na sa babasahin, pangkat. Bigyan sila ng kumuha ng mga ideya ilang minuto upang pag- mula sa iba ang awtor usapan ang sagot. upang patatagin ang Maaaring papiliin sila ng

97 kaniyang mga isinulat. isang kinatawan na Ipaliwanag sa puntong ito magbabahagi ng kanilang na gumamit ng sagot o lahat sa pangkat parenthetical citation ang ay magbabahagi. awtor upang markahan ang mga bahagi ng sanaysay na mula sa iba. Mamahagi ng tig-walong 5 Sabihin na ang isang x 8 index card sa mga alternatibo rito ay ang mag-aaral. Maaari ring paggamit ng footnote at gumamit ng bond paper o ipakita ang pagkakaiba yellow paper na hinati sa ng dalawa sa formatting. gitna. Gamitin ang babasahing “Ang Varayti Ipaliwanag ang ng Wika” mula sa pagkakaiba ng mga pinakaunang aralin, sumusunod na pagkuha magpagawa ng tig- ng tala: dalawang halimbawa ng a. Direktang sipi – pagkuha ng tala. Palagyan tuwirang pagkopya ng ng pamagat ang bawat mismong nakasulat at tala. Maaaring isang salita nakapaloob sa mga o parirala ang pamagat. panaklong ang kinopya (“…”). Ginagamit ito kung mahalagang mapanatili ang orihinal na salita at ideya ng awtor. b. Presi – kinukuha lang ang susing ideya mula sa orihinal. Hindi pinapalitan ang bokabularyo ng orihinal. Karaniwang 1/3 o ¼ lang ng orihinal ang presi. c. Lagom o buod – mas maikling bersyon ng orihinal. Pinapanatili sa buod ang tono at diksyon ng orihinal. d. Parapreys – isinusulat sa sariling salita ang orihinal. Kadalasang kasing-haba o mas mahaba pa sa orihinal ang isang parapreys.

Kung nasa ibang wika ang orihinal, halimbawa

98 nasa Ingles, isinasalin muna ito bago ibuod o i- presi. Nagdidirektang sipi lang kung mawawala ang esensiya ng ideya kung ito ay isasalin. Ipahanap sa mga estudyante ang mga direktang sipi na nasa artikulo. Itanong kung bakit sa tingin nila, hindi ito isinalin.

PAGNILAYAN AT UNAWAIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Ipaliwanag sa mga Gamit ang mga estudyante na sa mga pagbabalitang nasa akademikong sulatin Kabanata 3, hatiin ang gaya ng pananaliksik, mga artikulo sa mga mahalaga ang pagtukoy estudyante. Bigyan ng 3-5 sa mga sangguniang artikulo ang mga ginamit upang mas estudyante upang i- maging kapani-paniwala pormat nila sa estilo ng ang mga isinulat. Isa ring MLA. Narito ang mahalagang dahilan ng modelong halimbawa: pagtukoy ng sanggunian ay upang maiwasan ang Suarez, Amberto D. plagiarism. Ang “Pilipinas Nagpasikat sa plagiarism ay isang Olympics.” Lakas Pilipinas criminal offense sa ilalim [Lungsod Quezon] 11 Abr. ng batas ng Pilipinas. Isa 2016, 6th ed.: 16. itong uri ng pandaraya at pagnanakaw lalo na sa Maghanda ng iba pang akademya. Pandaraya ito anyo ng babasahin gaya dahil ipinapaniwala ng ng: isang awtor na kaniya  Libro ang mga nakasulat na  Artikulo sa isang ideya kahit hindi naman. dyornal Pagnanakaw naman ito  Artikulo sa website dahil ninakaw ng nag-  Artikulo sa isang plagiarize ang ideya ng magasin ibang tao.  Balita sa broadcast na in- Sunod na itanong kung upload sa Youtube ano ang kadalasang Gawin itong takdang- tinitingnan o kailangang aralin. Maaaring ipagamit isaalang-alang kapag sa kanila ang kumukuha ng ideya mula www.citationmachine.net sa iba. Inaasahang para dito.

99 matutukoy ang mga ito: a. awtor b. pamagat ng libro c. kailan inilimbag d. saan inilimbag e. sino ang nagpalimbag Sa ibang anyo ng sanggunian, isinasama rin ang: f. edisyon/bilang ng isyu g. (mga) pahina h. URL (kung online)

Sabihin na may iba’t ibang sistema kung paano inililista ang mga detalye ng isang sanggunian na kadalasang pinagkakasunduan ng isang grupo ng mga propesyonal gaya ng Chicago Manual of Style, Modern Language Association (MLA), at American Psychological Association (APA). Sabihin na para sa mga nasa pagsulat ng sulating pananaliksik sa Humanidades, mas ginagamit ang MLA. Ipaalam na dahil sa teknolohiya, may mga gumawa na ng software at applications upang gawing awtomatiko ang pagpo-format ng pagsulat ng sanggunian. Isa na rito ang makikita sa www.citationmachine.net

Ipaalala uli ang kahalagahan ng pag-iwas sa plagiarism. Banggitin na dahil rin sa teknolohiya, may mga software program na nilikha upang alamin

100 kung ang isang sulatin ay plagiarized. Ang isang halimbawa nito ay ang turnitin na ginagamit ng ilang mga kolehiyo para sa mga sulating pang- akademiko. Dahil nasa akademya, ang mga estudyanteng napatunayang nag- plagiarize ay maaaring tanggalan ng digri. May ganito nang kaso halimbawa sa UP Diliman na binawi ang digri ng isang estudyante nang malamang plagiarized pala ang kaniyang tesis.

ILAPAT Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Papiliin ang mga Papuntahin sa aklatan ang Manghingi ng mga estudyante ng isang mga estudyante para boluntaryo na mag-uulat modernong isports na manaliksik. Pagbabatayan ng kanilang nasaliksik. gagawan ng maikling ang mga tanong na Magtawag ng ibang pananaliksik. Mas ginamit sa Gawain 1. estudyante kung pare- mainam kung ang Ipahanap sa kanila ang parehong isports ang kanilang sasaliksikin ay mga sanggunian na naiulat. yaong isports na dati na makakasagot sa mga nilang pinili (huwag tanong na ito, i.e. ano, Tapusin ang aralin sa munang ipasaliksik ang saan, sino, bakit paano. pamamagitan ng mga katutubong laro). Ipatala sa kanila ang mga pagpapabasa ng artikulo Sabihin na sasaliksikin impormasyong ni Lasco tungkol sa nila ang kasaysayan ng magagamit. Maaaring “Kalis” na siyang larong ito. gumamit ng sanggunian tatalakayin sa susunod na nasa Ingles pero dapat na linggo. Banggitin na isalin ito. Ibilin na huwag tinatalakay dito ang kalilimutang isulat ang pinagmulan ng isang mga sanggunian na nasa katutubong pormat ng MLA. pampalakasan. Halimbawa ng inaasahang awtput:

Paksa: Basketbol

Ano? Inimbento ang larong basketbol noong 1891

101 bilang alternatibong laro sa futbol na maaaring laruin sa loob ng gym habang tag-lamig.

- Naismith, James. Basketball: Its Origin and Development. Lincoln, Ne: Bison Books, 1996.

Sino? Saan? Bakit? Paano?

Banggitin ang mga batayan sa pagmamarka:

1. Kumpletong nasagot ang mga tanong. 2. Maayos ang pagkuha ng tala (isang beses lang maaaring gumamit ng direktang sipi). 3. Maayos ang pagsulat ng mga sanggunian (hindi dapat bababa sa 3ng sanggunian ang ginamit).

102

ARALIN 11: Kalis: Ang Pilipinong Sining ng Pakikipaglaban Noong Dating Panahon Linggo 11

Deskripsiyon: Pag-aaralan ang pinagmulan ng isang katutubong pakikipaglaban. Gagawa ang estudyante ng sarili nilang pananaliksik sa iba pang katutubong laro.

TUKLASIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Talakayin sa klase ang babasahin. Palitawin sa talakayan ang mga sumusunod: a. Mayroong katutubong sining ng pakikipaglaban ang mga Pilipino bago pa man dumating ang mga Kastila. b. ‘Kalis’ ang katawagan dito at makikita ang kahawig nitong mga salita sa iba pang wika sa Pilipinas. c. Nangangahulugang laganap ito sa kapuluan dahil sa pagkakahawig ng mga salita para dito, kasama rin ang mga salitang nasa mga karatig-bansa na Indonesia at Malaysia. d. Tumutukoy ang salitang ‘kalis’ sa parehong kagamitan at sa mismong pakikipaglaban. e. Sinasaklaw ng salitang ‘kalis’ ang mga katawagang ‘arnis’ at ‘eskrima’ na bagama’t mas kilala sa ngayon ay

103 mga dayuhang salita pala na inilapat sa ‘kalis.’

Iugnay ang nalaman tungkol sa kalis sa naging kasaysayan ng Olympics at ng mga palaro nito. Bigyang-diin na gaya ng mga naunang palaro, ang kalis ay nagsimula bilang isa ring paraan ng pakikipaglaban at pagtatanggol ng sarili. Sa ngayon, kasama ito sa tinatawag na Filipino Martial Arts at may mga organisasyon para dito. Sa katunayan, ang modernong arnis ang pambansang laro at martial arts ng Pilipinas batay sa Republic Act no. 9850 ng 2009.

LINANGIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Balik-aralan ang mga Pangkatin ang mga mag- hakbang sa aaral at ipakumpara sa pangangatwiran: kanila ang artikulo ni Lasco at bahagi ng libro ni a. pagpili ng paksa Dayrit ayon sa sumusunod: b. paglalahad ng proposisyon o paninindigan- nasa anyo ito ng isang buong pangungusap na maaaring patunayan o pasubalian sa pamamagitan ng argumento.

c. paglalahad ng mga Inaasahang halos pareho argumento na lang ang pagkukumpara susuporta sa sa wika at tono (pormal at proposisyon - akademiko). Sa layunin,

104 karaniwang parehong nagpapaliwanag nakaayos ang mga ang dalawa, pero argumento ayon sa naglalahad si Dayrit ng dalawang paraan ng mga kaalaman pangangatwiran: samantalang deduktibo o nangangatwiranan si pasaklaw at Lasco hinggil sa induktibo o pabuod. malawakang paggamit ng salitang ‘kalis’ sa Nagsisimula ang kapuluan. Nakabalangkas pangangatwirang ang sulatin ayon sa mga deduktibo sa isang impormasyon kay Dayrit premise o saligan. samantalang mga patunay Mula rito, bubuo ng ng kaniyang argumento mga pahayag na ang kay Lasco. namamalagay na totoo ang saligan.

Halimbawa: Lahat ng lalaking walang asawa ay binata. Walang asawa si Ben. Kung gayon, binata si Ben.

Sa pangagatwirang induktibo, bumubuo ng mga konklusyon batay sa datos na mayroon. Inaasahang ang mga nabuong konklusyon na ito ay nagpapaliwanag sa nakuhang datos.

Halimbawa: Sinipon ang bata nang mamitas ng rosas. Sinipon uli ang bata nang makaamoy ng rosas na nasa plorera sa bahay. Sinipon uli ang bata nang bigyan siya ng rosas ng ate niya. Kung gayon, may allergy ang bata sa rosas.

105

PAGNILAYAN AT UNAWAIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Balik-aralan at talakayin Pabalikin ang mga Ipabahagi sa klase ang naman ang kaibahan ng estudyante sa naging ginawang pagsasaayos pangangatwiran ni Lasco pangkat nila sa gawain 1. ng pangkat. sa mga sulating opinyon Ipalista sa kanila ang mga at analisis na nasa argumento at/o kabanata 4. Bigyang-diin ebidensyang ginamit ni ang paggamit ng mas Lasco. Ipaayos ito sa matitibay na ebidensiya kanila mula sa tingin nila ni Lasco para sa ay pinaka-nakakakumbinsi kaniyang mga hanggang sa hindi gaano. argumento. Ipaliwanag na dahil akademikong sulatin ang artikulo, kinakailangang magbigay ng mga sanggunian upang paigtingin ang argumento ng awtor at hindi lamang nakabatay sa kaniyang opinyon.

ILAPAT Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Bigyan ng ilang Magpapalabunutan sa Ipasulat at ipabuo ang pantulong na gabay o klase. Ang magkakatulad sulating pananaliksik sa mga puntong maaaring ng binunot na numero ang pamamagitan ng mga pagnilayan ang mga magiging magkakagrupo. nakalap na impormasyon pangkat tungkol sa mga Gagawa ang grupo ng o ebidensiya. Ipaalala nabunot na proposisyon: sulating pananaliksik ang kahalagahan ng 1. sipa – nilalaro ito ng upang mapatunayan (o pagtukoy sa at paglilista higit sa isang tao, di gaya mapasubalian) ang ng mga sanggunian. ng kalis kung kaya’t sumusunod na Ipatalakay muna sa natuturuan ng teamwork proposisyon batay sa pangkat ang nabuong ang mga manlalaro. isang katutubong laro. papel bago ipasumite. 2. sungka – gaya ng Maaaring palitan ang chess, kailangang pag- halimbawang proposisyon Gamiting batayang isipan ng manlalaro ang na ibinigay. Kung pangmarka ang nasa una niyang magiging tira masyadong malaki ang Apendiks. dahil mahalaga ito para klase, maaaring sa pagpapanalo. magdagdag ng isa pang 3. siyato/shatong – paksa: patpat ang ginagamit sa laro at naaayon sa mas 1. sipa maiikling hakbang ng Hal: Mas akma na sipa

106 mga bata. ang pambansang laro ng 4. kalis – gaya ng Pilipinas. sinaunang mga laro, napapaunlad ng mga 2. sungka mag-aaral ang pisikal Hal: Maaaring gamitin nilang kalagayan ang sungka sa pagtuturo kasabay ng akademikong ng pagbibilang at kaunlaran. estratehiya sa mga bata.

3. siyato/shatong Hal: Para lang sa bata ang larong ito dahil sa limitasyon ng kasangkapang ginagamit para dito.

4. kalis Hal: Mainam na ituro ang kalis bilang bahagi ng kurikulum sa eskwelahan.

Bigyan ng oras na pag- usapan ng pangkat ang kanilang paksa at magiging mga argumento o patunay na sumusuporta sa kanilang proposisyon.

Pagsaliksikin ang mga mag-aaral sa aklatan o pag-interbyuhin ng mga tao para sa kanilang magiging sulatin. Ipaalala ang kahalagahan ng pagkilala sa mga pinagkunan ng impormasyon.

107

ARALIN 12: Paraan ng Paglalaro Linggo 12

Deskripsyon: Sa araling ito matatalakay ang paglalahad ng mga proseso at pag-iisa- isa ng mga hakbangin sa paglalaro ng isang isport at pagsulat nito sa isang lathalain.

TUKLASIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Gawain 1: Gawain 2: Magpanood ng isang Babasahin ng klase ang video na nagtuturo sa artikulong “Sipa: Isang isang baguhang sulyap sa kulturang manlalaro kung paano Pilipino.” laruin ang isang isports. Tanungin ng guro kung Halimbawa: ano ang napapansin nila sa pagkakasulat ng artikulo. Susuriin ng klase kung:  maayos bang naipaliwanag at nabigyang-tuon ang Ang video na ito ay paksa? nagpapakita ng  nakapaglahad ba ng pamamaraan kung lohikal na paraan sa paano nilalaro ang sipa. paglalaro ang Mapapanood din sa artikulo? video ang ilang mga  madali bang detalye tungkol sa sipa maunawaan at gaya ng kasaysayan sundan ang mga nito. prosesong inilahad?  naengganyo ka bang Pagkatapos manood ay maglaro matapos bubuo ng mga pangkat basahin ang akda? ang mga mag-aaral. Maaaring magkaroon ng Isulat ang mga komento apat hanggang limang at pagsusuri sa isang miyembro sa bawat buong papel na grupo. kokolektahin ng guro pagkatapos. Pansinin ang paraan ng paglalahad sa mga Maaaring magbahagi ng pamamaraan ng sagot ang mga mag-aaral paglalaro ng sipa. at iproseso ito ng guro Ilalagay ang kanilang ayon sa mga kahingian ng mga obserbasyon sa isang sulating naglalahad. isang buong papel. Maaaring magbigay ng

108

gabay na tanong ang guro. Halimbawa ay sasagutin nila ang tanong na:

1. Paano maglaro ng sipa? Isa-isahin ang mga hakbanging naalala sa panonood. 2. Anong anyo ng pagsulat ang ginamit sa pagpapaliwanag ng pamamaraan ng paglalaro ng sipa? 3. Organisado ba ang mga direksiyon kung paano laruin ang sipa?

4. Naging epektibo ba ito o hindi? Bakit? Ipaliwanag ang sagot.

Sasabihin ng guro na sa ganitong paraan isinusulat ang lathalain na nagtatampok sa instruksiyon ng paglalaro ng isang isports.

Matatanto ng mga mag- aaral na mas makulay ang pagsulat ng lathalain kaysa sa balita o opinyon. Gumagamit ito malikhaing pagpapahayag na gumagamit ng paglalarawan ng mga kilos at paglalahad sa pag-iisa-isa ng mga hakbangin.

Talakayin ang proseso ng paglalaro ng isang isports. Bukod sa

109 inilalahad dito ang proseso ng paglalaro, mahalaga ring inilalarawan ang mga ito upang higit itong maunawaan ng mambabasa.

Tandaan na ang layunin ng sulating ito ay maipaunawa sa mambabasa kung paano maglaro ng isang isports kaya mahalagang malinaw at madaling sundan ang mga hakbanging ito.

Sa pagsulat ng isang procedural na feature, tandaan ang sumusunod na hakbangin:

1. Magsimula sa paksang pangungusap. 2. Susundan ang paksang pangungusap ng mga proseso o hakbangin kung paano maglaro ng isang isports. Dahil hakbangin ito mahalaga ang pagkakasunod-sunod ng mga proseso. 3. Lagumin ang mga hakbangin at paksang pangungusap bilang pagwawakas. 4. Hindi rin lamang basta-basta iniisa-isa ang mga proseso. Kung minsan, kailangan din itong ipaliwanag. Hindi man layunin nito na

110

masundan ng mga mambabasa, nilalaman nito ang mga rasyonal kung bakit isinasagawa ang mga hakbangin. 5. Kung nais naman na magbigay ng pamamaraan o instruksiyon sa paglalaro ng isports, maaaring gumamit ng mga commands o utos upang sabihin sa mambabasa kung ano ang mga susunod na gagawin.

LINANGIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Balik-aralan ang mga Malayang talakayan: tinalakay tungkol sa Tanungin sa mga mag- mga hakbangin sa aaral kung ano pang pagsulat ng isang mga estratehiya ang lathalaing may tuon sa maaaring gawin upang proseso ng paglalaro ng maging malikhain at isports. kaiga-igaya ang pagbasa ng artikulong tungkol sa paraan ng paglalaro.

Mga posibleng dagdag na estratehiya:  mag-isip ng peg  magsipi ng pahayag mula sa manlalaro  maglahad ng kasaysayan  buksan ang artikulo sa isang tanong  maging deskriptibo maging natural sa paglalarawan at paglalahad

PAGNILAYAN AT UNAWAIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang

111

Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Tiyaking nakikilala ng Gawain 3: mga mag-aaral ang Pangkatang gawin mula pagkakaiba ng iba’t tatlo hanggang apat na ibang lathalain. miyembro. Bigyang-kahulugan ang lathalaing ito bilang Kunin muli ang artikulong isang uri ng lathalain na “Sipa: Isang sulyap sa maaaring pumaksa sa kulturang Pilipino.” pagbibigay ng mga Irebisa ito ayon sa proseso at hakbangin naging pagtalakay sa kung paano maglaro ng pagsulat ng isang isang isports. lathalaing proseso. Isaalang-alang ang Tanungin ang mga sumusunod na bahagi: mag-aaral kung mayroong mga 1. Nakaeengganyong paglilinaw sa paksain. pamagat Kung wala na ay 2. Paksang magtungo na susunod pangungusap sa na gawain. talata 3. Pagkakasunod-sunod ng proseso ng paglalaro 4. Lagom 5. Wikang madaling maunawaan ng mga mambabasa

Maaring gamitin ang detalye mula sa napanood na video tungkol sa sipa kung hindi sasapat ang mga inilahad sa artikulo.

Pagkatapos ay babasahin ng isang miyembro ng grupo ang kanilang gawa. Maaaring magbigay ng komento ang mga kaklase at guro. Sa huli, maaaring pumili ang klase ng pinakamahusay na rebisyon ng artikulo.

112

ILAPAT Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Sabihin na Susulat ng isang Matapos ang pagsulat magkakaroon ng lathalaing proseso ang ay magpapalitan ang pangkatang gawain. mga mag-aaral. mga miyembro ng mga Pupunta ang mga mag- grupo upang basahin at aaral sa silid-aklatan Maaring pagpilian ng bigyan ng komento ang upang magsaliksik ng klase ang sumusunod: gawa ng kaklase batay hakbangin sa paglalaro sa naging talakayan. ng iba’t ibang isports. Archery Badminton Talakayin ang Maaaring magtalaga Baseball pamantayan sa ang guro ng isang Basketball pagmamarka. isports sa bawat isang Billiards and snooker grupo upang matiyak na Bowling (tenpin) hindi magkakapare- Boxing pareho ang mga grupo. Canoe/Kayak Maaari din namang Cycling magbunutan ang mga Equestrian mag-aaral. Fencing Football Golf Ipaalala sa mga mag- Gymnastics aaral na karamihan sa Handball mga teksto na kanilang Hockey magagamit ay nasa Judo Ingles kaya kailangan Karate nila itong isalin sa Polo Filipino. Rowing Rugby union/Rugby Maaaring talakayin ng Sailing guro ang tuntunin sa Sepak takraw paghihiram ng mga Shooting salita ng Komisyon sa Softball Wikang Filipino Soft tennis Squash Table tennis Taekwondo Tennis Triathlon Volleyball Weightlifting

Wushu Arnis Bodybuilding Chess Dancesport

113

Water skiing Bridge Wall climbing

Ang mga inisa-isa ay mga isports na nilalaro sa Sea Games. Tinanggal na rito ang mga larong hindi popular sa Pilipinas. Maaari din itong bawasan ng guro kung sa tingin niya ay mahihirapang kumuha ng sanggunian ang mga mag-aaral.

114

ARALIN 13: Karanasang Pang-Isports (Mula sa Salaysay nina Tuvilla at Huelgas) Linggo 13

Deskripsiyon: Titiyakin at sasanayin dito ang mga mag-aaral sa mga elemento ng isang komposisyong nagsasalaysay.

TUKLASIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Matapos basahin ang dalawang salaysay, itanong: “Ano ang pagkakapareho nina Tuvilla at Huelgas sa isa’t isa?” Isunod ang tanong na “Ano ang pagkakaiba nila?” Talakayin ang mga sagot. Inaasahang mababanggit na parehong pisikal na aktibo ang dalawa pero atleta si Huelgas samantalang hilig ni Tuvilla ang pagmomotor.

Ipaliwanag ang kaibahan nitong dalawang sulatin sa mga naunang binasa. Palitawin ang mga sumusunod: a. batay ang sulatin sa personal na karanasan; b. dahil sariling karanasan, walang sangguniang ginamit; c. naiiba sa pagbabalita dahil galing ang balita sa obserbasyon ng isang pangyayari at hindi sariling karanasan; d. walang nais pangatwiranan o ipahikayat sa

115 mambabasa ang isinulat bagama’t may natutunan ang dalawang awtor sa kanilang naging karanasan; e. hindi kasing pormal ng sulating pananaliksik ang wika ng sanaysay ngunit mas mahaba at maingat ang paggamit ng wika kaysa sa pagbabalita.

LINANGIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Balik-aralan ang mga Hatiin ang klase sa Papiliin sila ng isang elemento ng dalawang grupo. kinatawan na mag-uulat pagsasalaysay na Maghanda ng dalawang ng kanilang ginawa. tinalakay sa Kabanata 1, Manila paper at mga bond Aralin 3: paper. Ibigay sa isang grupo ang kwento ni a. paksa Tuvilla at sa isa naman ay b. banghay o ang kay Huelgas. Ito ang pagkakasunod- nakalagay sa parehong sunod ng pangyayari Manila paper: c. tauhan d. tagpuan

Matapos ang pag-uulat, itanong:

1. Maliban kay Tuvilla (o Huelgas) na pangunahing tauhan ng kanilang salaysay, bakit isinama (o hindi isinama) ang iba pang tauhan sa listahan?

2. Sa mga inilistang pangyayari, alin sa mga Ipasulat sa mga iyon ang masasabing estudyante ang pinakamahalagang impormasyong pangyayari? Bakit nasabi kinakailangan sa ibinigay ito? na bond paper. Matapos nila itong pag-usapan, Hayaang sagutin ito ng ipadikit ito sa Manila mga mag-aaral. paper.

116

PAGNILAYAN AT UNAWAIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Ipaliwanag ang Balikan uli ang ginawang Papiliin uli sila ng pagkakaiba ng pagsasanay. Ipatiyak kinatawan na mag-uulat pagsasalaysay sa iba ngayon ang mga ng kanilang ginawa. pang anyo ng sulatin. detalyeng inilista sa Ibang estudyante sa Bigyang-diin ang mga naunang talahanayan. Sa unang gawain dapat ang sumusunod: parte ng banghay, ipatiyak mag-uulat. a. Pinakatampok sa mga estudyante kung ang pagkakaroon ng alin ang simula, gitna, at hayagang pag- wakas ng pagsasalaysay uumpisa at katapusan at bakit nasabi ito. Ganito sa isang na ngayon ang magiging pagsasalaysay. anyo ng talahanayan:

b. Ang mga elemento ng pagsasalaysay ay nag-aambag para sa pagpapatuloy ng kwento.

c. Maliban sa pangunahing tauhan, ang iba pang mga tauhan sa salaysay ay tumutulong sa pag-usad ng kwento. Halimbawa, sila ang naka-impuwensiya sa pangunahing tauhan na gawin ang isang bagay o hindi.

May tatlong tradisyonal na bahagi ang salaysay: Bigyan ng panahon ang ang simula, ang gitna, at mga pangkat na iayos ang ang wakas. Nasa simula kanilang unang ginawa, ang pagpapakilala ng kung kinakailangan. tauhan, tagpuan, at umpisa ng mga pangyayari. Nasa gitna ang climax o kasukdulan ng salaysay. Ito ang kadalasang sinasabing pinakatampok na pangyayari sa kwento. Nasa wakas naman ang pagresolba sa kung

117 anuman ang naging problema o tunggalian.

ILAPAT Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Magpasulat ng isang Hikayatin ang mga mag- Bago isumite ang mga pagsasalaysay sa mga aaral na magtanong sa isinulat, magpabasa sa estudyante tungkol sa kanilang kaklase sa mga ilang estudyante ng kanilang karanasang may bahagi ng pagsasalaysay kanilang ginawa sa klase. kinalaman sa paglalaro o na pumukaw sa kanilang pagsasanay. interes. Matapos nilang basahin Bigyan sila ng mga ito, itanong kung bakit ito sumusunod na gabay na ang napili nilang tanong: isalaysay. Magbigay ng mga pagwawasto sa 1. Ano ang isang konstruksiyon ng karanasan sa pangungusap, kung isports na hindi mayroon. mo malimutan o naging mahalaga Pagkatapos magpabasa para sa iyo? sa ilang estudyante, muling banggitin ang 2. Bakit hindi ito mga napuna sa mga malilimutan o sinulat at magbigay ng naging mga siuhestiyon. mahalaga? Iparebisa ito sa mga estudyante bago ito 3. Kailan at saan ito ipasumite. nangyari?

Ano ang natutunan o nakaambag sa pag-unlad mo bilang manlalaro bunga ng karanasang ito?

118

ARALIN 14: Pangangalaga sa Kalusugan Linggo 14

Deskripsiyon: Ang araling ito ay magbibigay-tuon sa mga nilalaman at kahingian sa pagsulat ng isang lathalaing ang pokus ay pangangalaga sa kalusugan.

TUKLASIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Gawain 1: Sumulat ng isang repleksiyong papel Sagutin ang tanong: “Ano ang magandang naidudulot ng isports sa inyong kalusugan?”

Magbabahagi ng kanilang mga isinulat ang mga mag-aaral.

Sasabihin ng guro: “Isa sa mga gampanin ng pagsulat ng sulating isports na hindi lamang magbigay ng mga balita tungkol sa kaganapan sa mundo ng isports kung hindi ang magpabatid sa mambabasa ng mga kaalamang makatutulong sa pagpapabuti ng kanilang pangangatawan at kalusugan.” LINANGIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Ipakukuha ng guro ang Maaring gumamit ng mga halimbawang teksto ganitong format sa ng isang lathalaing may pagsusuri ang mga mag- tuon sa pangangalaga aaral: sa kalusugan. Gawain 2: Pangkatang 1. “Napansin ko...” gawain. Ipaanalisa sa 2. “Natuklasan ko...” kanila ang mga 3. “Naunawaan ko...” artikulong ipinabasa bilang takdang-aralin. Sa isang buong papel, ililista ng mga pangkat

119

Itanong sa klase: “Ano ang kanilang mga ang nakikita ninyong napansin sa estruktura katangian ng isang ng pagbubuo ng mga lathalaing may ganitong ganitong uri ng lathalain. paksain mula sa mga halimbawang akda?” Matapos mailahad ang kanilang napansin ay tutuklasin nila ang 1. Ilan sa mga artikulo dahilan kung bakit ay nagbibigay ganoon ang estilo o depinisyon ng format at bibigyan nila ito ehersisyo Zumba ng paliwanag. halimbawa. Tandaan na sa pagbibigay ng Matapos ipaliwanag ay depinisyon, sasabihin nila kung ano mahalagang ang epekto nito sa akda, mabanggit ang uri o sa mambabasa, at sa kategorya na paksaing tinatalakay sa kinabibilangan nito. bahagi ng “Naunawaan ko”. Maaaring ilahad din ang mga katangian nito na wala sa iba Ipahanap sa mga mag- pang konseptong aaral ang mga bahagi nasa ilalim ng kung saan nagbigay ng parehong kategorya. depinisyon ang lathalain 2. Maaari din itong 1. Sa artikulo halimbawa, pumaksa sa sanhi at binigyang-depinisyon bunga. Nililinaw sa ang Zumba bilang pamamaraang ito ang “isang latin inspired mga sanhi o dahilan dance fitness class na at mga bunga o karaniwang tumatagal resulta ng isang sa pagitan ng 60-70 pangyayari. minuto.” Ginagamit din sa 2. Tinalakay rin sa isang mga lathalaing artikulo tungkol sa pangkalusugan ang immune system ang problema at solusyon. sanhi ng paghina ng Nag-iisa-isa rin ito ng immune system na pamamaraan at mga nagbubunga ng suhestiyon kung paano pagkakasakit. mapagbubuti ang kalusugan ng isang tao. Maaaring sa tulong ng ehersisyo o pagkain na tamang pagkain.

120

PAGNILAYAN AT UNAWAIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Pansining kaiba sa Gawain 3: Pangkatang hitsura ng ibang gawain. Balikan muli lathalaing pang-isports ang babasahin at pag- kompara sa balitang aralan kung paano pang-isports at opinyon inilagay ang mga at analisis. ilustrasyon sa lathalain. Pansinin ang mga Tampok sa mga sumusunod: lathalain ang paglalagay 1. posisyon ng mga ng mga graphics, larawan larawan. 2. laki ng espasyong inilalaan sa isang Tanungin ang klase lathalain kung bakit sa tingin nila, 3. bilang ng mga mahalaga ito sa isang ilustrasyon lathalain. 4. uri ng ilustrasyong ginagamit Maaring sagutin sa 5. iba pang biswal na malayang talakayan elementong kung paano mapapansin makakagawa ng isang Ilagay ang sagot sa papel epektibong layout na at maghanda para sa magtutulak sa pagbabahagi ng sagot sa mambabasa upang klase at malayang magbasa at maaliw sa talakayan. artikulo.

ILAPAT Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Gawain 3: Sumulat ng isang lathalaing pumapaksa sa pangangalaga sa katawan ng tao sa pamamagitan ng isports.

Sa isang short bond paper, gumawa ng sariling layout para sa ginawang sanaysay.

Magpapalitan ang mga grupo upang komentuhan ang gawa ng ibang grupo.

121

Maaaring gamitin ang checklist na ito sa pagwawasto ng lathalain:

Pamantayan sa Pagmamarka para sa Sulatin ng Pangangatuwiran at Pagsasalaysay Napaka Mahusay Katam Mahina Puntos -husay -taman na Natug Halos nakuha Natugu unan May walang nan ang ilang natugu ang halos mga nan o lahat ng lahat punto kulang mga ng na na kahingi mga hindi kulang an kahingi tinugu sa an nan o mga hindi kahingi sapat an sa hinihingi Nilalaman: 40 30 20 10 kompleto ang impormasyon epektibo ang paggamit ng mga nakalap na datos/mga impormasyong ibinigay malinaw ang pagpapahayag o pagpapaliwanag Paggamit ng wika: 25 20 15 10 buo ang mga pangungusap angkop ang mga ginamit na salita naayon ang tono ng pagsusulat sa layunin Organisasyon: 25 20 15 10 maayos at lohikal ang daloy ng mga ideya may tiyak na pagkakasunod- sunod ang mga bahagi Kalinisan ng gawa: 10 8 5 3 wasto ang baybay ng mga salita gumamit ng tamang pagbabantas Kabuuan

122

PAMANTAYAN SA PAGMAMARKA SA ARALIN 13 (Paraan sa Paglalaro) 5 3 2 Pamagat Gumamit ng Gumamit ng Hindi malinaw ang nakaeengganyo at akmang pamagat kaugnayan ng malikhaing pamagat sa pamagat nilalaman ng sulatin

Paksang Nailalahad nang Gumamit paksang Hindi gumamit ng pangungusap malinaw ang pangungusap sa paksang paksang ilang bahagi ng pangungusap sa pangungusap sa lathalain pagtatalata umpisa ng lathalain at mga talata

Pagkakasunod- Malinaw at Lohikal ang Hindi malinaw ang sunod ng proseso organisado ang pagsasaayos ng pagsasaayos ng mga inisa-isang mga hakbangin at mga hakbangin at mga hakbangin sa proseso ng proseso paglalaro ng isport paglalaro ng isport

Lagom Nakapagbibigay ng Naisara ang Hindi nilagom ang lagom at lathalain sa lathalain. pagwawakas na pamamagitan ng nag-iiwan ng paglalagom kakintalan sa mambabasa

Wika Mahusay na Gumamit ng Kinakitaan ng nagamit ang wika. akmang wika sa mga gramatikal Madaling paglalahad ng mga na mali sa maunawaan ng proseso. pagsulat. mambabasa habang napananatili ang akademikong tono nito.

123

Pangwakas na Pagsusulit sa Kabanata 5

I. Piliin ang titik ng tamang sagot mula sa mga pagpipilian sa kahon. (10 puntos)

A. Banghay H. Suliranin B. Tauhan I. Punto de vista C. Resolution o kakalasan J. Tuktok D. Simula K. Paksa E. Kuwento L. Wakas F. Gitna M. Simbolo G. Tema N. Climax o kasukdulan

1. Pangunahing elemento ng pagsasalaysay 2. Pagkakasunod-sunod ng pangyayari sa salaysay 3. Pinakamataas na bahagi ng salaysay 4. Bahagi kung saan nareresolba ang suliranin 5. Nagsisiganap sa isang salaysay o kwento 6. Nagpapaikot sa kwento 7. Ideyang nais ibahagi ng manunulat sa mga target na mambabasa 8. Bahagi kung saan ipinapakilala ang tauhan, tagpuan at umpisa ng pangyayari 9. Bahagi kung saan ipinakikita ang pinakamataas na emosyon ng salaysay 10. Bahagi kung saan nasosolusyunan ang problema

124

Punan ng mga hinihinging kasanayan ang mga seleksiyon sa ibaba. (30 puntos)

Marami. Lumaki ako sa komiks. Mas nauna akong magbasa ng PRESI komiks kaysa ng abakada. Noong bata kasi ako kabarkada ng 10 puntos erpat ko sina Domeng Landicho, Jun Cruz Reyes, sila Mang Efren, kasi tabloid writer erpat ko. Nakilala ko yung mga kakilala niya sa pamamagitan ng mga aklat nila, binabasa ko Agos sa Disyerto, Kamao, Ani at iba pa. sa tingin ko ang lahat ng ito kasama kasama ang komiks, sine, lugar namin ay pinaghahanguan ko ng materyales kasama yung mga kwento sa tabloid na larger than life.”

Panayam kay Eros Atalia “Mahal na ang de lata, HAWIG O Mahal pa ang abrelata. PARAPHARASE Minamahal kong sinta, 5 puntos Nagmahal ka na rin ba?” “Good readers use their prior knowledge and information from PAGSASALIN what they read to make predictions, seek answers to questions, 5 puntos draw conclusions, and create interpretations that deepen their understanding of the text.”

-Mula sa “The Seven Keys to Comprehension How to Help Your Kids Read It and Get It!” ni Susan Zimmermann AKIT ni Rommel Rodriguez BUOD O SYNOPSIS Tulad ng nakasanayang gawi ng mga mananampalataya sa 10 puntos mga nililok na mukha ng mga diyos na may matatangos na ilong, tuwing umaga’y binibisita nila ang mga ito upang mag- alay ng bulaklak at pagkain. Laking pagtataka nila na sa kanilang pagbisita’y nagbabago ng anyo ang mukha ng rebulto. Isa itong himala, ang sabi ng pinuno ng parokya. Mabilis na kumalat ang balita at nagsidagsaan ang mga katutubong binyagan para mag-alay ng dasal, humiling na gumaling sa mga bagong anyo ng sakit na hindi na napapagaling ng mga mahiwagang dahon at bulaklak. Nagpatuloy ang sunod-sunod na dasal at pag-aalay sa milagrosong santo na nag-iiba ang hugis ng ilong at mukha. Tuwing gabi, kapag walang tao sa kapilya, dinadalaw ni Severino Marzan ang nililok niyang pigura. Hindi siya makuntento sa kanyang debuho kung kaya’t tinatapyasan niya ito sa pagnanais na maging perpekto ang mukha at ilong ng sinasambang rebulto.

125

SUSI SA PAGWAWASTO Pagsusulit sa Kabanata 5

Piliin ang titik ng tamang sagot mula sa mga pagpipilian sa kahon. (10 puntos)

A. Banghay H. Suliranin B. Tauhan I. Punto de vista C. Resolution o kakalasan J. Tuktok D. Simula K. Paksa E. Kwento L. Wakas F. Gitna M. Simbolo G. Tema N. Climax o kasukdulan

1. Pangunahing elemento ng pagsasalaysay K (PAKSA) 2. Pagkakasunod-sunod ng pangyayari sa salaysay A (BANGHAY) 3. Pinakamataas na bahagi ng salaysay N (CLIMAX O KASUKDULAN) 4. Bahagi kung saan nareresolba ang suliranin C (RESOLUTION O KAKALASAN) 5. Nagsisiganap sa isang salaysay o kuwento B (TAUHAN) 6. Nagpapaikot sa kuwento H (SULIRANIN) 7. Ideyang nais ibahagi ng manunulat sa mga target na mambabasa G (TEMA) 8. Bahagi kung saan ipinapakilala ang tauhan, tagpuan, at umpisa ng pangyayari D (SIMULA) 9. Bahagi kung saan ipinakikita ang pinakamataas na emosyon ng salaysay F (GITNA) 10. Bahagi kung saan nasosolusyunan ang problema L (WAKAS)

126

KABANATA 6: Iba Pang Natatanging Lathalain

May mga artikulong pang-isports na maaaring sabihing natatangi dahil hindi ito kasali sa karaniwang pagbabalita o pagtatampok. Kadalasang batay ito sa interes ng manunulat at maaaring nagmula ang inspirasyon ng ipinapaksa sa isang pangyayari o manlalaro. Dahil dito, nasa manunulat ang laya ng pagpili ng kaniyang paksa at kaparaanan sa paghahatid nito sa mambabasa. Ito ang inilalarawan ng sumusunod na halimbawang artikulo sa kabanatang ito.

Panimulang Pagsusulit sa Kabanata 6

I. PAG-IISA-ISA: Isa-isahin ang mga detalyeng hinihingi sa bilang. (20 puntos)

1-3. Mga katangian ng isang lathalaing profile 4-7. Elemento ng paglalarawan 8-12. Mga detalyeng maaaring lamanin ng isang profile 13-16. Mga dapat gawin ng mananaliksik bago ang pakikipanayam 17-20. Mga dapat gawin ng mananaliksik sa mismong araw ng panayam

II. Sumulat ng isang lathalaing profile gamit ang mga detalye sa ibaba. Maaaring magdagdag ng detalye na wala sa listahan kung kailangan. (25 puntos)

Mga impormasyon tungkol kay Paeng Nepomuceno

 Ipinanganak noong Enero 30, 1957  Tanging manlalaro na pinarangalan ng limang presidente Pilipinas  Kinikilala bilang greatest international bowler of all time.  Kaliwete  Unang coach at mentor ang ama  Hawak ang World record ng may pinakamaraming napanalunan sa anim na kontinente at tatlo sa mga rekord na ito ay hindi pa nadaig

GABAY SA PAGMAMARKA NG LATHALAING PROFILE 5 3 2 Pamagat Gumamit ng Gumamit ng Hindi malinaw ang nakaeengganyo at akmang pamagat. kaugnayan ng malikhaing pamagat sa pamagat. nilalaman ng sulatin.

Paksang Nailalahad nang Gumamit paksang Hindi gumamit ng pangungusap malinaw ang pangungusap sa paksang paksang ilang bahagi ng pangungusap sa pangungusap sa lathalain. pagtatalata. umpisa ng lathalain at mga talata.

127

Paglalarawan Nagkapagbibigay Naibibigay ang May kakulangan ng mahusay na mga pangunahing sa mga paglalarawan na detalye tungkol sa paglalarawan sa interesante sa paksa. katangian ng mambabasa. paksa.

Lagom Nakapagbibigay Naisara ang Hindi nilagom ang ng lagom at lathalain sa lathalain. pagwawakas na pamamagitan ng nag-iiwan ng paglalagom. kakintalan sa mambabasa.

Wika Mahusay na Gumamit ng Kinakitaan ng mga nagagamit ang akmang wika sa gramatikal na mali wika sa paraang paglalahad ng sa pagsulat. madaling mga proseso. maunawaan ng mambabasa habang napananatili ang akademikong tono nito.

128

SUSI SA PAGWAWASTO Pagsusulit sa Kabanata 6

I. PAG-IISA-ISA: Isa-isahin ang mga detalyeng hinihingi sa bilang. (20 puntos)

1-3. Mga katangian ng isang lathalaing profile  nagtatampok ng isang persnalidad at kanyang katangian at buhay kaugnay ng paksa,  nagkukwento at naglalarawan  nakapag-bibigay inspirasyon sa mambabasa)

4-7. Elemento ng paglalarawan  angkop na wika  organisadong detalye  kakintalan at impresyon  pananaw ng taong naglalarawan

8-12. Mga detalyeng maaaring lamanin ng isang profile  itsura  mga habit  taong naging inspirasyon ng paksa  mga pagsubok na dumating sa buhay ng paksa  pananaw ukol sa paksa

13-16. Mga dapat gawin ng mananaliksik bago ang pakikipanayam  Tiyaking makakuha ng pahintulot at iskedyul sa taong kakapanayamin, magbigay ng pormal na sulat na naglalaman ng pakay  para saan ang panayam  petsa at oras at mga katanungan sa panayam  banggitin ang lokasyon ng panayam  rebyuhin ang mga tanong  magsaliksik tungkol sa personalidad na kakapanayamin at sa isport o larangan na kanyang kinabibilangan

17-20. Mga dapat gawin ng mananaliksik sa mismong araw ng panayam  magpakilala  sabihin kung ano ang paksa at para saan ang panayam.  tingnan nang diretso sa mata ang kinakapanayam  makinig at tumugon kung kailangan  gumamit ng wikang hindi pormal ngunit hindi rin impormal at kumportable sa kinakapanayam  irekord ang inyong panayam nang sa gayon ay maaari itong balikan muli para sa mga paglilinaw  magpasalamat pagkatapos ng panayam

129

ARALIN 15: Lathalaing Profile Linggo 15

Deskripsiyon: Isang uri ng lathalain itong nagtatampok sa natatanging personalidad at kanyang makulay at kahanga-hangang buhay sa loob at labas ng mundo ng isports.

TUKLASIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Gawain 1: Bilang isang Gawain 2: Punan ng journal entry, tanungin detalye ang worksheet na ang klase ng ibibigay ng guro tungkol sumusunod na sa hitsura, katangian, at na tanong: mga natamong karangalan ng kanilang 1. Sino ang iniidolo. personalidad na iniidolo mo? 2. Bakit mo siya iniidolo? 3. Sa paanong paraan ka niya naiimpluwensyahan? 4. Ano ang inyong mga pagkakapareho?

Ilagay ang sagot sa kalahating papel. Magtawag ng ilang mag-aaral na nais magbahagi ng kanilang isinulat. Matapos ang pagbabahagi ay Maaaring magbahagi ng sasabihin ng guro na gawa ang mga mag-aaral. malaking ambag isang larangan ang mga personalidad na naging bahagi nito.

Dumarami ang mga nahihilig sa isports dahil sa paghanga sa kanilang iniidolo. Sinusundan nila ang kanilang buhay, kung minsan nga maging ang brand ng sapatos na isinusuot ng idolo ay

130 tinatangkilik din. Kung kaya, mahalaga ang mga lathalaing nagtatampok ng mga personalidad kaugnay ng kanilang buhay bilang manlalaro sa loob at labas ng mundo ng isports upang magbigay- inspirasyon sa mga tagasunod o tagasuporta ng isang personalidad.

LINANGIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Ipakuha ang tekstong Magsagawa ng malayang babasahin para sa talakayan upang iproseso kabanata 6. ang mga nagawang pagbasa ng mga mag- Gawain 2. aaral. Bumuo ng pangkat na may apat hanggang limang miyembro. Gawain 3: Pumili ng Basahin at unawain ang kapareha at teksto at sagutin ang magtanungan ng mga sumusunod na mga impormasyon tungkol sa tanong: isa’t isa. Ilista ang mga impormasyong maaaring 1. Sino ang itinatampok isama sa sa artikulo? artikulo kung gagawa ng 2. Ano ang kaniyang isang lathalaing profile. mga katangian? Tandaang salain ang mga 3. Anong pangyayari impormasyon at isama ang tinatalakay? lamang ito kung: Anong pananaw o 1. makabuluhan repleksiyon ng may- 2. makabubuo ng sentral akda? Bakit niya ito na ideya nasabi? 3. makaeengganyo ng mambabasa Sabihin ng guro: “Ang 4. makapagpapalutang lathalain ay ng makulay na nagtatampok ng profile lathalain ng isang manlalaro o iba pang personalidad na Hindi pa kailangang isulat may bilang lathalain. kaugnayan sa isports. Ngunit hindi ito Layunin lamang ng talambuhay. gawaing ito na matutong

131

pumili ng mga detalye at Hindi rin ito kasaysayan. impormasyon na Ang tala ng petsa ay maaaring gamitin sa hindi mahalaga kundi pagsulat ng lathalaing ang kwento sa likod ng profile. personalidad.

Maaring lamanin ng profile ang: Gawain 4: Ipanood ang 1. Hitsura episode ng Sports U 2. Mga gawi, libangan, tungkol sa isang triathlete mga kinahihiligan na natupad ang 3. Taong naging pangarap. inspirasyon ng paksa 4. Mga pagsubok na dumating sa buhay ng paksa 5. Iba pang interesanteng detalye na nais malaman ng mambabasa Gawan ng character sketch ang paksang Kailangang personalidad sa video. magkuwento at Iproseso sa klase ang maglarawan sa naging mensahe at lathalaing ito, kaya't ipinakitang karakter ng maipapakita rito ng triathlete. Tiyaking nakuha isang manunulat ang ng mga mag-aaral ang kanyang mga sentral na katangian pagkamalikhain. ng isang lathalaing profile na maglaman ng Sa paggawa ng profile, interesante at madalas ay kailangang suriing kahanga-hangang kuwento mabuti ang taong tungkol sa karanasan at inilalarawan hindi tagumpay ng paksa ng lamang sa panlabas akda. kung hindi sa panloob na katangian nito. Dito pumapasok ang papel ng pananaliksik sa paggawa ng isang mahusay na profile. Hindi kailangan ng mabigat na pagtukoy sa damdamin o emosyon. Sapat nang maipaalam ang mga katangian,

132

kakanyahan, kalikasan, at maging kapintasan ng taong inilalarawan.

Mga elemento ng paglalarawan: 1. angkop na wika 2. organisadong detalye 3. kakintalan o impresyon pananaw ng taong naglalarawan

Balik-aralan ang mga elemento ng paglalarawan at tiyaking malinaw ito sa mag-aaral bago magtungo sa susunod na gawain.

PAGNILAYAN AT UNAWAIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Tanungin sa klase kung Gawain 5: Bumuo ng paano makalilikha ng listahan ng mga posibleng isang mahusay na katanungan sa isang lathalaing tungkol sa manlalarong isang personalidad? kakapanayamin. Maaaring balikan ang video na pinanood. Pumili ng kapareha at Anong pamamaraang makipagpalitan, upang ginawa upang makomentuhan ang mga mapalitaw ang mahusay tanong. na kuwento? Maaaring gamitin ang Ipaunawa sa mag-aaral checklist na ito sa na may mga pagsusuri sa mga tanong: instrumento upang 1. Nakaayos ba sa lohikal makapagbigay ng isang na pagkakasunod- makabuluhang profile. sunod ang mga Maaring gawin ang: tanong? 2. Gumagamit ba ng mga 1. saliksik sa tanong na oo o hindi pangyayaring lamang ang sagot? nagpatingkad sa 3. Simple ba at madaling buhay ng karakter sa maintindihan?

133

profile 4. May sensitibong 2. panayam sa tanong ba na mismong paksa kung kailangang palitan? saan maaaring Direkta ba o maligoy ang kumuha ng sipi mula mga tanong? sa kaniyang mga pahayag upang maging direkta ang impormasyon at mensahe mula sa paksa tungo sa mambabasa 3. Maaari ding kapanayamin ang mga naging malapit sa paksa o sinomang may mahigpit na kaugnayan dito

Dito makikita ang kahalagahan ng kaalaman at kasanayan sa pakikipanayam.

Pamamaraan sa pakikipanayam

Bago ang panayam: 1. Tiyaking makakuha ng pahintulot at iskedyul sa taong kakapanayamin. 2. Maiging magbigay ng pormal na sulat na naglalaman ng pakay, para saan ang panayam, petsa at oras, at katanungan sa panayam. 3. Banggitin din ang lokasyon ng panayam – kung maari, piliing lokasyon ang lugar na may kinalaman sa paksa upang maging handa sa pagkuha ng larawan para sa artikulo.

134

4. Rebyuhin ang mga tanong. Tiyaking hindi paulit-ulit at konektado ang mga ito sa paksa ng panayam. 5. Magsaliksik tungkol sa personalidad na kakapanayamin at sa isports o larangan na kaniyang kinabibilangan.

Sa mismong araw ng panayam: 1. Magpakilala, sabihin kung ano ang paksa, at para saan ang panayam. 2. Tingnan nang diretso sa mata ang kinakapanayam. 3. Gumamit ng wikang hindi pormal ngunit hindi rin impormal at komportable sa kinakapanayam 4. Irekord ang inyong panayam nang sa gayon ay maaari itong balikan muli para sa mga paglilinaw Magpasalamat pagkatapos ng panayam.

ILAPAT Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Matapos maisa-isa ang Gawain 6: Pangkatang Gawain 7: Indibidwal na mahahalagang tagubilin gawain. Bumuo ng gawain. Sumulat ng sa pakikipanayam ay pangkat na may 3 isang lathalaing profile ipaliwanag ang hanggang 4 na miyembro. na paksa ang pangunahing gawain kinapanayam na varsity para sa kabanata. Pumili ng isang kaklase, sa inyong paaralan. kaibigan, o maaaring kakilala na manlalaro o Ipaliwanag ang gabay Talakayin ang varsity sa paaralan ng sa pagmamarka sa

135 pangunahing gawain. kahit na anong isports. ibaba. Balikan ang mga naging proseso ng pagsulat ng Mag-iskedyul ng isang isang lathalaing profile. panayam sa kaniya at 1. Malinaw dapat ang magsagawa ng isang Ibigay ang panghuling motibo sa pagpili ng panayam gamit ang mga pagsusulit. personalidad na tanong na binuo sa gagawan ng profile. gawain 5. Maaaring sagutin ang mga tanong na: Sino Irekord gamit ang kamera ang gagawan ng ang panayam upang profile? Bakit siya maipakita ito sa klase at ang napili? Ano ang matiyak na sumunod sa kahalagahan sa mga pamantayan sa isports na pagsasagawa ng tatalakayin? panayam ang mag-aaral. 2. Matapos ang pag- iisip ng motibo ay maaari nang sumulat ng character sketch o pagmamapa ng mga katangian batay sa pisikal, sikolohikal, at iba pang aspekto ng pagkatao ng paksang personalidad. Babalikan sa bahaging ito ang nagawang panayam upang pagkunan ng datos. 3. Isulat ang lathalain gamit ang balangkas o character sketch na nagawa. Maaaring maglagay ng mga personal na pananaw, mga natutunan, at iba pang kaalamang nakapagbibigay- inspirasyon sa mga babasa.

136

PAMANTAYAN SA PAGMAMARKA SA LATHALAING PROFILE 5 3 2 Hindi malinaw ang Gumamit ng kaugnayan ng nakaeengganyo at Gumamit ng pamagat sa Pamagat malikhaing akmang pamagat. nilalaman ng pamagat. sulatin.

Nailalahad nang malinaw ang Gumamit paksang Hindi gumamit ng paksang Paksang pangungusap sa paksang pangungusap sa pangungusap ilang bahagi ng pangungusap sa umpisa ng lathalain lathalain. pagtatalata. at mga talata.

Nagkapagbibigay May kakulangan ng mahusay na Naibibigay ang sa mga paglalarawan na mga pangunahing paglalarawan sa Paglalarawan interesante sa detalye tungkol sa katangian ng mambabasa. paksa. paksa.

Nakapagbibigay ng lagom at Naisara ang pagwawakas na lathalain sa Hindi nilagom ang Lagom nag-iiwan ng pamamagitan ng lathalain. kakintalan sa paglalagom. mambabasa.

Mahusay na nagagamit ang wika sa paraang madaling Gumamit ng Kinakitaan ng maunawaan ng akmang wika sa mga gramatikal Wika mambabasa paglalahad ng mga na mali sa habang proseso. pagsulat. napananatili ang akademikong tono nito.

137

Pagsusulit sa Kabanata 6

I. PAG-IISA-ISA: Isa-isahin ang mga detalyeng hinihingi sa bilang. (20 puntos)

II. Sumulat ng isang lathalaing profile gamit ang mga detalye sa ibaba. Maaaring magdagdag ng detalye na wala sa listahan kung kailangan. (25 puntos)

Mga impormasyon tungkol kay Paeng Nepomuceno

GABAY SA PAGMAMARKA NG LATHALAING PROFILE 5 3 2 Pamagat Gumamit ng Gumamit ng Hindi malinaw ang nakaeengganyo at akmang pamagat. kaugnayan ng malikhaing pamagat sa pamagat. nilalaman ng sulatin. Paksang Nailalahad nang Gumamit paksang Hindi gumamit ng pangungusap malinaw ang pangungusap sa paksang paksang ilang bahagi ng pangungusap sa pangungusap sa lathalain. pagtatalata. umpisa ng lathalain at mga talata. Paglalarawan Nagkapagbibigay Naibibigay ang May kakulangan sa ng mahusay na mga pangunahing mga paglalarawan paglalarawan na detalye tungkol sa sa katangian ng interesante sa paksa. paksa. mambabasa. Lagom Nakapagbibigay Naisara ang Hindi nilagom ang ng lagom at lathalain sa lathalain. pagwawakas na pamamagitan ng nag-iiwan ng paglalagom.

138

kakintalan sa mambabasa. Wika Mahusay na Gumamit ng Kinakitaan ng mga nagagamit ang akmang wika sa gramatikal na mali wika sa paraang paglalahad ng sa pagsulat. madaling mga proseso. maunawaan ng mambabasa habang napananatili ang akademikong tono nito.

139

SUSI SA PAGWAWASTO Pagsusulit sa Kabanata 6:

I. PAG-IISA-ISA: Isa-isahin ang mga detalyeng hinihingi sa bilang. (20 puntos)

1-4. Mga katangian ng isang lathalaing profile  nagtatampok ng isang persnalidad at kanyang katangian at buhay kaugnay ng paksa,  nagkukwento at naglalarawan  nakapag-bibigay inspirasyon sa mambabasa)

4-8. Elemento ng paglalarawan  angkop na wika  organisadong detalye  kakintalan at impresyon  pananaw ng taong naglalarawan

8-13. Mga detalyeng maaaring lamanin ng isang profile  itsura  mga habit  taong naging inspirasyon ng paksa  mga pagsubok na dumating sa buhay ng paksa  pananaw ukol sa paksa

13-17. Mga dapat gawin ng mananaliksik bago ang pakikipanayam  Tiyaking makakuha ng pahintulot at iskedyul sa taong kakapanayamin, magbigay ng pormal na sulat na naglalaman ng pakay  para saan ang panayam  petsa at oras at mga katanungan sa panayam  banggitin ang lokasyon ng panayam  rebyuhin ang mga tanong  magsaliksik tungkol sa personalidad na kakapanayamin at sa isport o larangan na kanyang kinabibilangan

17-21. Mga dapat gawin ng mananaliksik sa mismong araw ng panayam  magpakilala  sabihin kung ano ang paksa at para saan ang panayam.  tingnan nang diretso sa mata ang kinakapanayam  makinig at tumugon kung kailangan  gumamit ng wikang hindi pormal ngunit hindi rin impormal at kumportable sa kinakapanayam  irekord ang inyong panayam nang sa gayon ay maaari itong balikan muli para sa mga paglilinaw  magpasalamat pagkatapos ng panayam

140

KABANATA 7: Pangwakas na Gawain (Pahayagang Pang-isports)

Sa yugtong ito inaasahang natutunan ng mga mag-aaral ang mga estratehiya at kaalaman kaugnay ng mga pagsulat ng sulating isports. Pagsasamahin ang mga ito upang makabuo ng isang pahayagang pang-isports.

Aralin 16: Brainstorming at Pagtatalaga ng Gawain Linggo 16

Deskripsiyon: Sa araling ito itatalaga ng mga grupo ang kanilang mga tungkulin sa gawain o proyekto at paplanuhin ang mga hakbangin sa pagbuo ng isang pahayagan isports.

TUKLASIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Sabihin ng guro na ang Bumuo ng pangkat na pangunahing tunguhin may limang miyembro. ng kurso ay ang Ipaalala sa mag-aaral na makalikha ng isang ang pagpapangkat na ito pahayagang pang- ang gagamitin na sa isports. buong gawain.. Hindi na maaaring Sasabihin ng guro ang magpalit o lumipat ng gawain at grupo. responsibilidad ng bawat isa na magbahaginan ng Talakayin ang mga mga ideya sa isa’t isa usapin sa: tungo sa layuning  badyet makalikha ng isang  papel ng bawat isa magandang pahayagang  timeline o iskedyul pang-isports. ng mga pagkikita  deadline Pag-uusapan at itatala ng mag-aaral sa Pag-usapan halimbawa worksheet ang mga ang pagtatantya sa sumusunod: magagastos ng bawat  badyet miyembro, sino at kailan  papel ng bawat isa magtutuos ng mga  timeline o iskedyul ng gastusin, work ethics ng mga pagkikita bawat isa, at mga deadline deadline at iskedyul na kailangan isaalang-alang.

LINANGIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto

141

Sa pagkakataong ito ay Magsisimulang mag-usap pagsasama-samahin ng ang mga mag-aaral mga mag-aaral ang tungkol sa timeline ng kanilang mga natutunan trabaho gaya ng pagpili sa kurso upang ilapat ito ng mga artikulo mula sa sa gawain. mga ginawang artikulo sa klase at dagdag na mga Sasabihin ng guro na ito artikulo para sa ay pangkatang gawain at pahayagan. bubuo ng grupong may limang miyembro at Ang kabuuang bilang ng bawat isa ay may mga artikulo ay: gawain para sa grupo. 5 balitang isports (2) Manunulat/Copy 5 feature (isa sa bawat Editor uri) (1) Photographer 5 opinyon (1) Layout artist (1) Editor-in-Chief o Pangunahing Patnugot

Pagkatapos mailatag ang pangunahing gawain ay pagpapangkatin ng guro ang mga mag-aaral. Aatasan ang mga ito na pumunta sa mga kagrupo at ayusin ang mga mesa nang pabilog. Kailangang magkakaharap na makapag-usap para sa pagpaplano.

Ipamimigay ng guro ang talaan ng mga gawain kung saan nakalagay ang miyembro ang nakatalaga para sa gawain.

PAGNILAYAN AT UNAWAIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Maraming proseso ang dinadaanan mula pagsulat hanggang

142

paglalathala ng pahayagan.

Ano sa mga ito ang nagbibigay sa mag-aaral ng pinakamalaking alalahanin?

Maaaring pag-usapan ito sa klase upang matugunan ang mga ito sa tulong ng gabay ng guro.

ILAPAT Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Matapos tayahin ang mga gawain para sa pahayagan ay isusulat ng mga mag-aaral ang pagtatalaga nila ng gawain at tungkulin.

143

Aralin 17: Editing ng mga Artikulo Linggo 17

Deskripsiyon: Lalamanin ng araling ito ang mga hakbangin sa pagrerebisa ng mga akdang magiging bahagi ng pahayagan.

TUKLASIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Ibibigay ng guro ang rubric ng pangunahing gawain.

Ipapaliwanag ng guro ang bawat lebel at kahingian para sa mga ito.

Maaaring magtanong ang mga mag-aaral hinggil sa mga paglilinaw tungkol sa pamantayan sa pagmamarka ng pangunahing gawain

Kung wala nang tanong ang mga mag-aaral ay maaari na muli silang pumunta sa mga grupo upang gawin ang ikalawang hakbang ng gawain.

LINANGIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Dala ang mga artikulong ginawa ng mga mag-aaral sa unang 16 na linggo, pag-uusapan nila kung paano rerebisahin at pagagandahin ang mga artikulo. Gawing gabay ang sumusunod na hakbangin sa pagrerebisa sa nilalaman: 1. Basahing mabuti ang

144

inihandang borador at sikaping makita ang mga kakulangan sa sinulat. 2. Baguhin ang mga bahaging hindi nakapagpapadulas sa daloy ng teksto. 3. Tiyaking naihanay nang mahusay ang mahahalagang deskripsiyon upang lumutang ang kagandahan ng piyesa. 4. Linawin ang mga nakalilitong deskripsiyon o detalye 5. Kung kinakailangan ay muling magsagawa ng obserbasyon upang makakuha ng iba pang karandagang impormasyon. Tiyaking naipaliwanag nang husto ang paksa.

PAGNILAYAN AT UNAWAIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Mahalaga ang nilalaman Babasahin muli ng mga ng mga artikulo upang miyembro ang mga maging makabuluhan at napiling artikulo at kaiga-igaya sa susuriin muli kung anong mambabasa ang mga pagbabago ang pahayagan. Mahalaga gagawin dito. ring wasto ang nilalaman at sumusunod sa tamang Maaaring gamiting format ng pagsulat ng checklist ang sumusunod artikulo. na tanong na maaaring sagutin ng oo o hindi.

1. Mayroon bang simula, gitna, at wakas ang mga artikulong nagawa? 2. Malinaw ba sa unang bahagi ng artikulo at mga talata ang paksang

145

pangungusap? 3. Nasusuportahan ba ng mga detalye mula sa artikulo ang mga paksang pangungusap? 4. Magkaka-ugnay ba ang mga ideya ng bawat talata? Nalalagom ba ang mga ideya?

ILAPAT Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Tutukuyin ng grupo, sa tulong ng mapipiling Editor-in-Chief, ang mga bahagi sa bawat artikulo na kailangang irebisa. Pagtutuunan ng pansin ang bahagi ng  wika  tono ng akda  mga kamaliang gramatikal at typograpikal  pokus ng akda estilo ng pagkakasulat

146

Aralin 18: Graphics/Layout Linggo 18

Deskripsiyon: Paksain sa aralin na ito ang paglikha ng isang wasto at epektibong graphics at layout.

TUKLASIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Magpapakita ang guro Susuriin nila ang mga ng mga sample na bahaging ito upang pag- layout ng mga usapan sa grupo. pahayagang pang- isports. Maaaring picture o totoong pahayagan.

Titingnan ng mga mag- aaral ang bawat bahagi ng mga pahayagan at mga estilo sa pagdidisenyo ng mga pahina:

a. sa uri ng font b. laki ng font sa mga bahagi ng artikulo c. puwesto ng mga larawan pagkakasunod-sunod ng artikulo sa bawat bahagi ng pahayagan at iba pa

LINANGIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Bibigyan ng hudyat ng guro ang mga mag-aaral upang pumunta sa mga grupo. Pag-iisipan ng grupo kung paano ang magiging layout ng pahayagan. Maaaring sumunod sa mga halimbawang ipinakita ng guro o lumikha ng sarili nilang estilo.

147

Maaring magbigay ng suhestiyon ang ibang miyembro.

PAGNILAYAN AT UNAWAIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Gawaing biswal din ang pahayagan. Hindi lamang letra ang binabasa rito kundi pati mga imahen.

Nagsasalita at nagkukuwento rin dito ang mga larawan. Magagawa ito sa pamamagitan ng pagpili ng angkop na larawan at mahusay na layout.

ILAPAT Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto

Sa isang bond paper, gagawa ng layout ang grupo sa pamumuno ng layout master. Ipepresenta sa klase ang nagawang format ng layout na gagamitin sa pahayagan. Maaaring magkomento ang mga kaklase upang mapaghusay pa ang layout.

148

Aralin 19: Pinal na Editing at Pag-apruba ng Grupo Linggo 19

Deskripsiyon: Sa araling ito gagawin ang huling hakbangin sa pagwawasto/pag-eedit sa pahayagang isports.

TUKLASIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Sa bahaging ito inaasahang nai-draft na ng mga mag-aaral ang kabuuang pahayagan. Mahalagang iwasto ang mga makikitang mali sa pahayagan para sa pinal na presentasyon nito.

Sundan ang mga pamamaraan sa pagrerebisa sa estilo at tono ng sulatin. Tiyaking: 1. ang pangungusap ay magkakaugnay at nasa tamang estruktura. 2. angkop ang mga ginamit na salita at pariralang transisyonal. 3. malinaw ang mga salitang ginamit. Tingnan din kung ito'y tumutugon sa kahingian ng layunin sa akda at target na mambabasa. 4. konsistent ang paggamit ng punto de bista. 5. kung may mga bahaging nauulit o pauit-ulit ang pagtalakay 6. hindi pabago-bago ang mga inilapat na pagtalakay.

149

Ipaaalala ng guro ang araw ng pagsusumite ng printed na pahayagan. Uupo muli sa mga grupo ang mga miyembro

LINANGIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Titingnan muli ng mga miyembro, sa pamumuno ng editor-in-chief, ang kabubuang pahayagan at titingnan ang mga dapat pang isaayos batay sa mga naging talakayan sa klase.

Mula sa mga magiging pag-uusap, sasagutin ng mga miyembro kung ano pa ang maaring gawin o baguhin upang maging mas maganda ang kalalabasan ng pahayagan.

PAGNILAYAN AT UNAWAIN Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Susulat ng replektibong sanaysay ang bawat miyembro tungkol sa naging pag-unlad nila sa pagsulat at sa paggamit nito sa kanilang piniling track na isports.

ILAPAT Pamantayang Pamantayan sa Mga Kasanayang Pangnilalaman Pagganap Pampagkatuto Ibibigay ng guro ang worksheet ng ebalwasyon ng grupo sa gawain. Kailangan itong gawin upang maebalweyt ng isa’t isa ang kanilang mga ambag sa gawain.

150

Sasagutan ng mga mag- aaral ang ebalwasyon na nagtatasa sa kanilang ambag at kakayahan sa itinalagang gawain sa kanila.

Sa yugtong ito, inaasahang makita ng mga mag-aaral ang kanilang mga naging kontribusyon sa pahayagan at kung ano ang mga dapat pang linangin sa sulatin at sa sarili bilang manunulat.

151

Ebalwasyon ng mga Miyembro para sa Gawaing Pahayagang Pang-isports

Pangalan ______

Isulat ang pangalan ng mga miyembro ng grupo sa mga kolum. Bigyan ng bilang ang bawat miyembro ayon sa naging kontribusyon nila sa gawain.

5 - ginawa nang mahusay 3 - ginawa nang sapat 1 - hindi ginawa

Mga Gawain Miyembro Miyembro Miyembro Miyembro Miyembro 1 2 3 4 5 Palaging pumupunta sa mga pulong.

Nakapag-aambag ng mga ideya sa grupo.

Nakapagpapasa ng mga gawain sa oras.

Mahusay na nagagampanan ang tungkulin sa grupo.

Nagbibigay ng positibong impact sa samahan ng grupo.

Nakapag-ambag nang malaki sa proyekto.

Kabuuang puntos

152

Gabay sa Pagmamarka ng Pahayagang Pang-Isports

10 8 6 4 NILALAMAN  Mahusay at  Epektibong  Maayos na  May epektibong nailalahad nailalahad kakulangan (Kahalagahan ng nailalahad ang mga ang mga sa mga paksa, pagiging ang mga impormasy impormasy impormasy impormatib) impormasy on. on. on. on. ORGANISASYON  Nakapagbig  Nakapagbib  May  Hindi ay ng igay ng pagtatangk nagpapakit (pagkakasunod-sunod mahusay akmang ang a ng ng mga pangungusap na panimula, makapagbi pagkakaay at talata at panimula, katawan at gay ng os ng mga dokumentasyon) katawan at wakas. akmang bahagi. wakas.  Nagbibigay panimula,  Hindi  Malinaw at ng lohikal katawan at naisaayos makinis ang na daloy ng wakas. ang mga daloy ng mga ideya.  May ideya. mga ideya. pagtatangk ang magbigay ng daloy sa mga ideya. ISTILO  Gumagamit  Gumagamit  Gumagamit  Limitado ng ng ng akmang ang gamit (paggamit ng wika) mahusay epektibong wika sa ng mga na wika sa wika sa balitang salita. balitang balitang isports. isports. isports.  Gumagamit  Mahusay  Epektibo ng mga ang ang akmagn paggamit pagggamit salita. ng akmang ng mga salita. salita. EDITING  Lubhang  Kakikitaan  May mali  Kakikitaan kaunti ng kaunting sa bantas, ng (bantas, ispeling, hanggang mali sa ispeling at maraming grammar) walang bantas, grammar. mali sa mali sa ispeling at bantas, bantas, grammar. ispeling at ispeling at gramar. grammar. PRESENTASYON NG  Mahusay  Epektibong  Nakadarag  Walang PAPEL ang nagagamit dag ng malinaw na paggamit ang mga interes ang ugnayan

153

(mga larawan at layout ng mga larawan. mga ang ng papel) larawan.  Maayos at larawan. larawan at  Mahusay at epektibo artikulo. epektibo ang layout ang layout ng ng pahayagan. pahayagan.

154

MGA SANGGUNIAN:

I. Naka-print na materyal at online journal

Badayos, Paquito, et al. Komunikasyon sa Akademikong Filipino. Malabon City: Mutya Publishing House, 2010.

Balay, Marichelle. “Sipa: Isang Sulyap sa Kulturang Pilipino.” The Varsitarian 30 Agosto 2002.

Constantino, Pamela. “Lengguwaheng Pinoy sa Bilyar.” Salindaw: Varayti at Baryasyon ng Filipino. Quezon City: Sentro ng Wikang Filipino, Unibersidad ng Pilipinas, 2012. 203-205.

Cruz, Ceciliano-Jose. Sanayang aklat sa pagsulat ng balita at balitang pang-isports. Manila: Rex Book Store, 1995.

Cuartero, Nestor. “Pambahay na Lunas sa Ubo at Sipon.” Liwayway 11 Enero 2016: 11.

Dayrit, Celso. The Olympic movement in the Philippines. Manila: the Philippine Olympic Movement, 2003.

Dizon, Romeo. “Fore! Isang Pagtalakay sa Wika ng Golf.” Salindaw: Varayti at Baryasyon ng Filipino. Quezon City: Sentro ng Wikang Filipino, Unibersidad ng Pilipinas, 2012. 200-202.

Duran, Annie. “Tips sa Epektibong Pag-eehersisyo at Pagwo-workout.” Celebrity Food and Health Digest. 2014: 50-51.

Evasco, Eugene, et al. “Kahulugan at Kabuluhan ng Pananaliksik.” Saliksik: Gabay sa Pananaliksik sa Agham Panlipunan, Panitikan at Sining. Quezon City: C&E Publishing, 2011.

Huelgas, Nikko. Salin ng “My World Cup Debut.” Sports Digest Dis. 2015 – Ene. 2016: 56-57.

Jocson, Magdalena, Patrocino Villafuerte at Cid Alcaraz. Filipino 2 Pagbasa at Pagsulat tungo sa Pananaliksik. Quezon City: Lorimar Publishing Co., 2005.

Lasco, Lorenz. “Kalis: Ang Pilipinong Sining ng Pakikipaglaban Noong Dating Panahon”. Dalumat Ejournal 2.2 (2011): 1-17.

Mangahis, Josefina, et al. “Makrong Kasanayan sa Pagsulat.” Komunikasyon sa Akademikong Filipino. Quezon City: C&E Publishing, 2005.

Mariano, Jocelyn. “Ang Varayti ng Filipino sa mga Balitang Isports sa Diyaryo.” Minanga: Mga Babasahin sa Varayti at Varyasyon ng Filipino. Quezon City: Sentro ng Wikang Filipino, Sistemang Unibersidad ng Pilipinas, 2005. 118-125.

155

Ocampo, Nilo. “Mga Varayti ng Wika”. Salindaw: Varayti at Baryasyon ng Filipino. Quezon City: Sentro ng Wikang Filipino, Unibersidad ng Pilipinas, 2012. 18-38.

Ramos, Ara. “Total Body Workout, i-Zumba mo.” Celebrity Food and Health Digest. 2014: 46-49.

Tuvilla, Francis Gerard. Salin ng “Suzuki Gixxer: The Pleasure of Riding Rediscovered.” Motorcyle World Philippines. 2015: 28-31.

Valdesancho, Weng. “Para sa Isang Malakas na Katawan.” Celebrity Food and Health Digest. 2014: 64-65.

II. Online archives ng mga balita:

Sports|Balita - Tagalog Newspaper Tabloid. Web. .

PSN Palaro Ngayon|philstar.com. Web. .

Meraña, Beth Repiza. Author Archive|philstar.com. Web. .

Trinidad, Chino. Dalawa Singko|SPIN.PH. Web. .

Zaldivar, AC. Author Archive|philstar.com. Web. .

Cordero, Abac. Author Archive|philstar.com. Web. .

156