q001_turismo_Maquetación 1 2020/10/14 14:25 Página 1

Lea-Artibai, Mutriku eta Busturialdeko HITZAren gehigarria. 2020ko urria.

Turismoa Lea-Artibai, Mutriku eta Busturialdean

Bizitzeko egina! q002_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 14:21 Página 1 q003_turismo_Maquetación 1 2020/10/14 13:18 Página 1

Aurkibidea

EUSKAL ONGI HERRIA UHAINA () 2 ETORRI 4 T-KIMUA (Bermeo) 5 GURERA! 6 BAKEAREN MUSEOA 7 (Gernika-Lumo)

MUXIKA 8

BERROJA UPELTEGIA 9 ()

GAUTEGIZ ARTEAGA 10

EKOBIDEAK () 11 EUSKAL SOUVENIRS (Gernika-Lumo)

EA 12

HEMINGWAY KANALA 13 HOUSE ()

EREÑO 14

NUEVA EUROPA 15 (Gernika-Lumo)

NABARNIZ 16

BOGA GARAGARDOA 17 ()

Lea-Artibai, Mutriku eta Busturialdeko HITZAren AULESTI 18 TURISMO GIDA • 2020ko udazkena MUNITIBAR 19 Argitaratzailea: Lea-Artibaialdeko Hedabideak, S.L. Lege Gordailua: BI-2906-03. ISSN: 2173-7118. LEA IBARRA 20 Kudeatzailea: Idurre Arrazola Astoreka. Zuzendaria: Larraitz Ibaibarriaga Etxaburu. ALTZOA BASERRI- 21 Zuzendariordeak: Asier Alkorta Bengoetxea eta Oihana Cabello Elorriaga. OSTATUA () Testuak: Asier Alkorta, Nerea Bedialauneta, Lore Bengoetxea, Oihana Cabello, Larraitz Ibaibarriaga, Ane Maruri, 22 Aintzina Monasterio, Eider Mugartegi eta Olaia Zabalondo. Publizitatea: Maribi Fernandez Zabala eta Maite Laka Itxaso. EUSKAL ZINE BILERA 2020 23 [email protected] • 647 31 97 77 () [email protected] • 600 57 14 26 EGOITZAK: 24-25 Bermeo. Atalde 17, atzealdea, 48370. Tel.: 94-618 72 99. Gernika-Lumo. Elbira Iturri kalea, z/g. 48300. Tel. 94-627 10 85. MUTRIKU 26 Markina-Xemein. Arretxinaga, 1 (behea). 48270. Tel. 94-684 44 36. Mutriku. Barrenkale, 12 (behea), 20830. Tel. 943-60 34 68. YURRITA (Mutriku) 27 ARBE HOTELA (Mutriku) 28

ETXEBARRIA 29 HITZAk Bai Euskarari ANTSOTEGI HOTELA 30 JATETXEA () JARRAI GAITZAZU SAREAN ERE: www.busturialdea.hitza.eus ZIORTZA-BOLIBAR 31 www.lea-artibaietamutriku.hitza.eus LEA IBARRA 32 q004_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 15:37 Página 1

LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA 4MURUETA 2020ko urria Errotak, historiaren lekuko Landa eremuan bizi ahal izateko ezinbesteko asmakizunak izan ziren errotak, eta Muruetan ere egon ziren: Mallukitza, Motorduene eta Olatxu.

Ezkerrean, egungo Olatxu eraikina; erdian, Motorduene; eskuman, , Mallukitza.

ndare kultural eta Larrabe auzoan dago, berriz, Busturiko San Kristobal auzoko historikoa gorde- Olatxu. Burdinola izan zen. Bustu- tren geltokiaren ondoan dago. tzen du Muruetak riko Axpe auzoarekin mugan koka- Urte askotan ibai-errota moduan bere baitan. Landa tuta zegoenez, Mape errekaren ibili zen; batera, hala ere, itsas- eremuan bizi ahal uraz baliatzen zen. XVII. mendean errota moduan ere aritu izan zen. izateko ezinbeste- muruetarrek burdinola horretan 1983ko abuztuko uholdeen eragi- ko asmakizuna izan ziren errotak, lan egiten zuten. Diotenez, Olaren nez, urez betetzeko biltegia honda- eta Muruetan ere egon ziren. Garai ekoizpena 677 burdin kintalekoa rrez gainezka geratu zen, eta ber- Obateko historiaren lekuko dira Ma- izatera heldu zen 1799an, eta tan behera geratu zen. Hiru errota- llukitza eta Motorduene itsas-erro- 600era, berriz, 1803an. Olatxu bur- rri zituen, gaur egun etxearen tak eta Olatxu burdinola. dinolak lanean jarraitu zuen 1840 barnealdean apaingarri modura Goierri auzoan, paduraren ertze- eta 1850 urteen artean, 60ko ha- dauzkatenak. Oraindik bere az- an kokatuta dago Mallukitza, garai markadan, hala ere, zarratu egin pian, atzealdean edo itsasotik ger- batean Maiuguruza izenagaz eza- zuten. Egun, errota zegoen orube- tuen dagoen aldean, biltegian gor- guna zen itsas-errota. Eraikineko an, atari eta solairu ugariko eraiki- detako ura ateratzeko erabilitako ateburuak 1796. urteari aipamen na dago. ubidea ere ikus daiteke. egiten dion arren, hamarkada ba- Herriaren garai bateko historia tzuk arinago hasi ziren eraikitzen. Arrastoak, ikusgai ezagutzeko ibilaldi polit bat eginez 1983an itxi zuten, garai batean hor- Motorduene gaur egun Busturian bisita daitezke hirurak, oinez edo nitzen zuen ibilgua errekatxo kokatzen bada ere, garai batean txirrinduz. Hirurak, baina, jabego bihurtu baitzen itsasadarra bidera- Muruetako lurretan zegoen. Itsas- pribatukoak dira, eta baimenik ba- tzerakoan. Energia hidraulikoaz errota zen Motorduene ere, eta rik ezin daiteke sartu. baliatuta zebilen Mallukitza. Ez dira bertako makinak kontserbatu, baina oraindik ere euskal itsas- Helbidea: Kanpantxua, 3 errotarik esanguratsuenetako bat Telefonoa: 94-625 24 51 da. Errotarri biko Mallukitza erro- Faxa: 94-625 65 28 taren eraikinak zutik dirau, eta on- Posta elektronikoa: doan harlauza handi bakarrez MURUETAKO [email protected] egindako zubia ikus daiteke. UDALA Webgunea: www.murueta.es q005_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 14:26 Página 1 q006_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 16:15 Página 1

LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA 6ERRIGOITI 2020ko urria

Aisialdirako zabalguneekin gozatu daiteke Eleizalden eta Zallobanten. Auzorik auzo herria biziz Oka errekaren deitzen diotena. 500 metro ingu- mendebaldeko goiko ruko bidea da, auzo biak lotzen di- herria da Errigoiti, eta tuena. Urian daude herriak eskain- tzen dituen zerbitzuak: medikua- bere guneetan aukera ren kontsulta, udaletxea bera eta anitzak eskaintzen ditu. taberna ere bertan dago.

Bestaldean, Olabarri ernika-Lumo eta Zallobante da Errigoitik duen bes- Mungia artean, fa- te aisigune bat. Inguru horrek ne- milian edo lagunar- kazaritza eta abeltzaintzarekin lo- tean egunpasa egi- tura estua du. Umeentzako jolasak, teko aukera ematen txokoa eta albergea biltzen dituen du Errigoitik. Gune ingurunetik gertu dago Bizkaiga- edo auzo desberdinak ditu, eta, de- ne. Hango begiralekuak Bizkaia nak ere, probetxua ateratzeko mo- erakusten du, naturan murgiltze- dukoakG dira. Eleizalde, Uria, Zallo- ko gonbidapena egiteagaz batera. bante eta Olabarriko zerbitzu, aisi- Mendiaren beste aldean, BI-2121 gune eta naturguneak herriaren errepidean, Gerekizganetik Mun- nortasunarekin uztartzen ditu giara doan bidean dago Errigoitiko Errigoitik. Olabarri auzoa. Bide hori egiten Nekazalguneko herria, BI-3213 dutenen geraleku izan ohi da, eta errepidetik Mungiarako bidea har- egunpasa egiteko aukera ederra tu behar da Eleizalde, Uria eta Za- ematen du. Tabernez gain, plaza- llobante auzoetara heltzeko. Ai- txoa, jolas parkea, frontoi librea, sialdirako lekuak ditu Eleizaldek. futbol zelaia eta merenderoa ditu Berdegune zabalak, mahaiak eta Olabarrik bisitarien eskura. Uria eta Olabarri. barbakoak eskaintzeagaz batera, umeentzako jolas parkea eta fron- toia ere badira auzo horretan. Helbidea: Uria auzoa, 1. Eleizaldetik aurrerago dago Uria tf.: 94-625 41 90/ faxa: 94-625 64 69 auzoa. Autoan, Mungiara doan Helbide elektronikoak: errepideari jarraituta heldu daite- [email protected] ke. Hala ere, oinez heltzeko bidea ERRIGOITIKO [email protected] ere badago, errigoitiarrek galtzada UDALA www.errigoiti.net q007_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 15:55 Página 1 q008_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 15:40 Página 1

LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA 8MUXIKA 2020ko urria

Peru eta Mari zuhaitzen kokapena. Informazio plakak zuhaitzon itzalaren garrantzia aditzera ematen dute. Bizimodu baten lekuko Peru eta Mari gaztainondoen itzalpean, garai bateko erabaki garrantzitsuenak hartzen ziren, eta horri aitortza egiteko urrats berriak eman nahi ditu udalak.

uskalduna beti izan da eza- inguruko kondairak, testigantzak guna berbakoa izan delako. eta herri literatura batu eta ezagu- Gure arbasoek egindako tzera eman. Horrela, herri bion sin- tratuetan, ezkontzetan zein boloak gure bizitzetara ekarriko di- bestelako ekintza garrantzi- «Muxikako‘‘ Udalak eta tugu. Izan ere, Muxika, Ibarruri eta tsuetan, ez zen akta notaria- Ajangizkoak Peru eta Mari Gorozikako lurretan garai bateko bi- lik jasotzen; bi parteen hitzak balio berri bi landatu nahi zitzaren lekuko diren kondaira, sin- zuen tratua ixteko. Eta hortxe koka- dituzte; haien balio bolo eta kantu zahar ugari daude. tzenE dira Peru eta Mari gaztainondo- Bide horretan, Peru eta Mariren ko- ak. Jatorrizko zuhaitzak lehortu zi- sinbolikoaren jakitun» kapen berria pauso bat izango da. rela urte asko joan diren arren, bada- Kultura Sailak gogo onez bilduko kigu Ajangizerako bidean egon tzon azpian. Muxikako Udalak lan ditu gure aurrekoen bizimodua, ohi- zirela, lekukotzei esker. handia egin zuen galdutako sinbolo turak, egitura politikoak eta gizarte Garai batean, Gernikako azokan bi horiek berreskuratzeko. Horrela, egiturak esplikatzeko balio duten le- ganadu salmenta garrantzitsuak zuhaitz biak berriro landatu ziren kukotzak. Izan zirelako gara, eta ga- egiten ziren: behi bat saldu edo eros- eta informazio plaka jarri. relako izango dira. Peru eta Mari tea mugimendu handia zen etxeko zuhaitzak duela ez hainbeste urtera ekonomian. Beraz, horrelako tra- Peru eta Mari gaur egun arte gure herrietan hartzen ziren tuak egiteko beharrezkoa zen leku Muxikako Udalak, Ajangizgoarekin erabaki inportante guztien lekuko sinboliko bat edukitzea. Gure ka- elkarlanean, Peru eta Mari berri bi izan ziren. Horrek merezi du gogo- suan, Peru eta Mariren itzala izan landatu nahi ditu, eta Eperlandaren ratzea. zen gure arbasoen eguneroko bizi- tzako erabaki garrantzitsuen leku- ko, Muxika eta arteko bide naturala handik pasatzen zelako. Helbidea: Ugarte, 1 Jose Miguel Barandiaranek Telefonoa: 94-625 27 01 1920ko urteetan egindako ikerketei Posta elektronikoa: esker dagkigu ganadu tratuez gain, MUXIKAKO [email protected] ezkontzak ere egin izan ziren zuhai- UDALA Webgunea: www.muxikakoudala.eus q009_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 15:52 Página 1

Txakolina, natura eta abentura odega Berroja familia- ko basoen panoramika osoaz ere upeltegia da. Urdaibaiko gozatu ahal da. Biosfera Erreserbaren Eskaintza are zabalagoa da. bihotzean dago, itsasoa- Izan ere, enpresa-jarduerak, ren mailatik 250 metrora, inguru bilerak, ekitaldi sozialak eta Bguztia ondo ikusteko moduan, produktuen sustapena ere eta naturan erabat integratuta, egiten dira, askotan Team Buil- bisitarien gozagarri. ding, Ginkana eta tokiko gastro- 24 hektarea dauzka, denak ja- nomiaren jarduerekin uztartuta. betza berean, baina hainbat par- Urdaibaiko Biosfera Erreser- tzelatan banatuta, hegoaldera baren bihotzean dagoenez, bere begira. Lursailotan, bertoko ba- inguruak aukera ugari eskain- rietatea lantzen da, horixe da-eta tzen ditu «Berroja upategiko gure txakolinen oinarria: Agirre- esperientzia Enoturistikoa» beko, Berroja eta Berroia. naturarekin osatzeko, hala nola, Berroja upategian txakolin hegaztien behaketa, ur eta men- dastaketa eta uztarketa bisita di kirolak, BTT eta mendi-ibilal- gidatuakegiteko aukera izango diak, Foruko erromatar honda- duzu, eta horrekin batera, tokiko kinak, Santimamiñeko haitzulo- produktuen dastaketa, talde- ak, Gaztelugatxeko San Juan eta entzako bazkariak eta afariak abar luze bat. eta mota guztietako ekitaldi Bilbotik gertu dago, autoz pribatu eta esklusiboak. Guz- ordu erdira, eta horrek aukera tia ingurune naturalean, eta ematen dio aisialdiko jardunaldi ikuspegi ederrekin, «Urdaibaiko baterako sarrera izateko balio balkoitik» ikusten baitira Mun- ekologiko handiko leku natural dakako itsasadarra, Kantauri batean: zentzumen guztien go- itsasoa, Bizkaiko gailur esangu- zamenean oinarritutako espe- ratsuak eta deiadar mendiak. rientzia bat, txakolinaz, naturaz Hori gutxi ez eta «Berrojako bal- eta abenturaz gozatzeko aukera koitik» mahastiaren eta inguru- ematen duena. q010_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 16:11 Página 1

LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA 10GAUTEGIZ ARTEAGA 2020ko urria

Ibilbideak Lehen ibilbidea. - San Martin -San Pedro Atxarre: 16 Km. Bigarren ibilbidea. San Migel Ereñozar: 7 Km. Hirugarren ibilbidea. Mendi martxa: 8 Km. Laugarren ibilbidea. Tremoia - Iruskieta - San Pedro Atxarre: 5 Km. Bosgarren ibilbidea. Ihitzetako ibilbidea: 4,5 Km. Seigarren ibilbidea. Jentilen ibilbidea: 8 Km. Natur ibilbideen paradisua Padura, Kantauriar Artadia eta Atlantiar Landazabala zaharkatzen duen ibilbide sare eder bezain aberatsa eskaintzen dio Gautegiz Arteagak bisitariari.

aisaia ikusgarriak. Padu- ren handitasuna. Arta- dien babesa. Ibilbide sare baliotsua. Kultur ondasu- na. Hori eta askoz gehia- go aurkituko du Gautegiz Arteagara datorren bisitariak. Turismo errespetutsua, landata- Prra eta desestazionalizatua susta- tzeko baliagarriak diren herriko ibilbide sarea eta ondare natural aberatsa ditu Gautegiz Arteagako herriak. Paisaia ikusgarriak ditu Gautegiz Arteagak. Ibilbideak balio historiko eta na- tural handikoak dira. Padura, Kan- Adina eta sasoia edozein direla, eta guztiek plan ezin hobea eskain- tauriar Artadia eta Atlantiar Lan- ibiltari bakoitzak ondo datorkion tzen diote eguneroko jarduerak dazabala zeharkatzen dituzte (Ur- ibilbidea aurkituko du; izan ere, alde batera utzi eta mendi ere- daibaiko Biosfera Erreserbaren distantzia eta zailtasun maila ez- muak eskaintzen duen lasaitasu- ekosistemak), mendi ibiltaritza berdina daukate; Ihitzetako Ibilbi- nean murgildu nahi duenari. gustukoa dutenentzako eskaintza dea eta Jentilen Ibilbidea, adibi- Ibilbideak ondo seinaleztatuta paregabea osatuz. dez, familian egiteko egokiak dira; daude, eta QR kodeak daude infor- mazioa deskargatzeko. Gainera, ostatu eskaintza zabala Helbidea: Herriko Enparantza, 1 eta herriko gastronomia dastatze- Telefonoa: 94-627 52 27 ko aukera honen osagarriak dira. Faxa: 94-625 29 53 Bisitariek ezin dute galdu ezta GAUTEGIZ Posta elektronikoa: ere Arteagako Gaztelua, Ozolloko ARTEAGAKO [email protected] marea errota eta Urdaibai Bird UDALA Webgunea: www.gautegizarteaga.com Center ezagutzeko aukera. q011_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 19:17 Página 1 q012_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 16:06 Página 1

LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA 12EA 2020ko urria Ea: naturala, lasaia eta xumea Naturaren legatua eta euskal historiaren Ibilbideak aztarnak lehen lerroan erakusten dituen herri Letaniak bidea (PR BI 168) magikoa da Ea, aukera asko eskaintzen dituena. Ibilbideak 3,2 Km ditu, desnibel handiena 150 metrokoa da eta zailtasun maila erraza. Interes puntuak: herrigunea, Via Crucis, San Bartolome eta Talako Ama baselizak.

Ikuspegiez Gozatuz (PR BI 168-1) Ibilbideak 2,5 Km ditu, desnibel handiena 70 metrokoa da eta zailtasun maila oso erraza. Interes puntuak: ikuspegi panoramikoak, Bedaroa eta karobia.

Erregeen Bidea (PR BI 169). Ibilbideak 5 Km ditu, desnibel handiena 200 metrokoa da eta zailtasun maila erraza. Ibilbideko interes puntuak: Natxitua, Iturriña iturria eta harraska, eta Lapatza hondartza.

Uraren ibilbidea (PR BI 170) Ibilbideak 7 Km ditu, desnibel handiena 200 metrokoa eta zailtasun maila ertaina. Interes puntuak: antzinako Legartza, Goikoetxe eta Urtubiagako errotak, Eako errekaren ikuspegi orokorra. urbazterreko basoa.

arma berezia duen he- ezaugarri diren lau zubiak, garai ba- eraikitako eta mende batez mar- rri lasaia da Ea. Beti- teko arrantzaleen etxeak, Talako pa- txan egon zen burdinolaren aztar- betikoa, historiaren sealekuan dagoen Beletxe zurezko nak geratzen dira. Burdinola ho- aztarnak eraikinetako eraikin emblematikoa... rren aurretik, baina, Erdi Aroko hormetan agerian di- beste bat egon zen bertan. Bizkai tuena. Itsasoak, baso- Ura eta ondarea mailan egokien kontserbatu den ak eta askotariko ondare historiko- Hain zuzen ere, ondarearen balioa errota dela diote. Urak herrian as- ek bat egiten duten herri horieta- ageri-agerian daukan herria da, palditik eduki izan duen garran- koaX da. Bisitatu eta maiteminduta naturaren legatua eta euskal histo- tziaren ikur bat da. geratzekoa. Bere txikitasunean, riaren aberastasuna lehen ikuspe- Oro har, baina, txoko berezi eta baina, askotariko ekintzak egiteko gian erakusten dituena. miresgarri asko ditu Eak, non itsa- aukera ematen dituen herria da. Ondare horietako bat da Urtu- soak eta mendiek elkar besarka- Bedarona eta Natxitua dira auzo biagako errota. Gaur egun 1725ean tzen duten. nagusiak, eta horietan, besteak bes- te, San Pedro eta Andre Mariaren pa- rrokiak daude, hurrenez hurren. Helbidea: Donibane enparantza, 2 Zailtasun gutxiko ibilbideak eginez, Telefonoa: 94-627 52 27 erraz ezagutu ahalko ditu bisitariak. Faxa: 94-627 51 99 Dena dela, auzoen xarma alboratu Posta elektronikoa: [email protected] gabe, herriguneak ere gune bereziak EAKO Webgunea: www.eakoudala.eus ditu: portua, hondartza, herriaren UDALA www.eaturismo.eus q013_turismo_Maquetación 1 2020/10/14 12:07 Página 1 q014_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 14:37 Página 1

LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA 14EREÑO 2020ko urria Arte eta naturaren kabia Herriko txoko ederrenak batzen dituen zaldi ibilbidea, Ereñozar edota marmol gorria oinarri duen arte galeria. Miretsi eta txundiarazteko asko dauka Ereñok.

IE-042 Ereño- zaldi ibilbidea eta Ereño Arte eta Natura Behatokia.

antimamiñeko kobaren biltzen ditu, eta lehen geldiunea Harrobira joan, sormenari eragin gainean, Urdaibaiko San Migeleko ermita da. Mendian- eta obrak sortuz, naturan bertan itsasadarraren ikuspegi di, Busterrigane, Monjosuri, egindako dakarte. Arte eta pribilegiatua eskaintzen Ereño, Nabarniz eta Gizaburuko Natura Ereño Behatokia Sintonia du Ereñozarrek. Bertan, mugarria, Galarregi, Airoko paga- Arrecifal arte galeria erraldoia da. San Migel baselizak den- dia, Ineritze leizea, Iluntzar..., leku Gerandape eta Geranda erdiko ha- boraren joanari eutsi dio. Ereñora liluragarri asko bertarik bertara rrobiak arte garaikidez bete dituz- doan bisitariarentzat huts egin ezi- miresteko aukera eskaintzen du ai- te, zientzia eta makineria artisti- Sneko geldialdia da. Bertakoak ere patu ibilbideak. Zaldi ibilbidea koa uztartuz. Zentzumenak pizten sarri igotzen dira bertara, eta, esa- bada ere, oinez zein bizikletaz ere dituzten loturak ezartzen saiatu terako, Mikel Deunaren jaietan el- egin daiteke. dira, modu desordenatuan. Uki kargune berezia izaten da. daitezkeen testurak usaintzea lor- Belaunaldiz belaunaldi zaindu- Zentzumenen arte galeria tzea, koloreak entzutea edota lurri- tako tradizioari eusten diete ereña- Ereñoko marmol gorriaren ospea nak ikuskatzea, adibidez. Zentzu- rrek, baina garai berrietara egoki- aspaldikoa da, baina bertan menak antzemateko modua na- tu, eta bestelako eskaintzak ere ba- proiektu berritzailea sortu dute hastu dute, aspaldiko garaiekin ditu Ereñok. Horren adibide da aurten Rober Garai mundakarrak lotura eginda. Bisitaria obra osa- IE-042 Ereño-Nabarniz zaldi ibil- eta Alberto Palomera bilbotarrak. tzen duen pieza da. bidea. Urdaibai zaldi taldeak pinu- di, artadi eta hariztiekin osatutako paisaia ederretatik zehar igarotzen den ibilbidea proposatzen du. 28,5 Helbidea: Elexalde, 10 kilometroko ibilbide zirkularra da, Telefonoa: 94-625 46 21 Ereñoko Gabika auzoan hasi eta Posta elektronikoa: amaitzen dena. Bi udalerrietako EREÑOKO [email protected] interes turistikoko zortzi bat leku UDALA Webgunea: www.ereno.org q015_turismo_Maquetación 1 2020/10/14 15:01 Página 1 q016_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 14:38 Página 1

LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA 16NABARNIZ 2020ko urria Biziberrituz doan herria Naturaz inguratutako herri txikian, inguruaz gozatu eta ondo pasatzeko aukera eskaintzen du Nabarnizek. Ezagutu itxura berritua duen herria.

Nabarnizko Elexalde auzoko parkea. Nabarnizko Elexalde auzoko kaleetako bat.

ostako begiratokien he- eta txokoaren bilgunea bihurtu da, rriagoa egin asmoz konpondu du rria da Nabarniz. Natu- eta bertan elkartzeko aukera es- kalea Nabarnizko Udalak. Ibilgai- rak leku esanguratsua kaintzen die herritarrei. Eguraldi luentzako bidea asfaltatu du, eta, hartzen du herri txi- ona egiten duenean, herritarren horren ondoan, oinezkoentzako kian, baina inguruneaz topagunea izaten da. Gainera, ume pasabide seguru eta argiztatua gozatzeko begiratoki eta gazteentzako jolaslekua ere ba- eraiki du, «herritarrak herrian ze- naturalak eskaintzeaz gain, herri dauka, eta ondo argiztatuta dago. har lasaiago ibiltzeko». biziaz gozatzeko aukera ere ema- Ikuspegia ere, sekulakoa dauka Bide segurtasuna hobetzeko hel- Kten du Busturialdeko herriak. Na- parkeak. Iluntzar eta inguruetako buruagaz, gainera, oinezkoen bi- barnizek eskuzabal hartuko ditu lurrak ikusten dira bertatik, lasai- dea eta ibilgailuen joan-etorria ba- bertaratzen diren guztiak. tasun sentsazioa transmitituz. natzen duten euskarriak jarri di- Herri txikia bada ere, biziberri- tuzte. Kale argiak ere badaude. tuz doa. Sei auzotan banatzen den Herri irisgarriagoa Asko dira obrekin gozatu duten nekazaritza giroko herria da. Ika- Gune horrez aparte, Elexaldeko herritarrak, «pozik daude», eta be- zurieta, Intxaurraga, Uribarri-Za- kaleetako bat ere berritu du uda- harrezkoa zela deritze. baleta, Elexale, Merika eta Lekeri- lak. Eliza aurrekoa. Kale nagusie- Itxura aldatu du Elexaldek, bai- kak dira Iluntzar-Kabelinatxeko tako bat da, izan ere, asko dira han- na Nabarnizko tabernek eta udal magalean dagoen laugunean ko- dik igarotzen diren bizilagunak. zerbitzuek martxan jarraitzen katutako auzoak. Hala ere, elkarre- Eta horrek ere, berri itxura dauka. dute, udalerriari bizitasuna ema- gaz egoteko, Elexalden biltzen dira Herritarrentzako herri irisga- teko lanean. herritar gehienak. Hori horrela, herriko erdigune hori itxuraldatu dute azken urtee- tan. Elexaldera heltzean dagoen Helbidea: Elexalde auzoa, 14 bidea zabaldu dute, eta parke bat Telefonoa: 94-625 50 77 eraiki dute bertan, inguruari balio Posta elektronikoa: gehiago emanez. Parkea bere on- NABARNIZKO [email protected] doan kokatuta dauden tabernaren UDALA Webgunea: www.nabarniz.org q017_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 14:39 Página 1 q018_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 16:17 Página 1

LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA 18AULESTI 2020ko urria Natura eta artea eskutik Egunerokoaz ahaztu eta ingurunearekin bat NON JAN, EDAN EDO LO EGIN egiteko aukera eskaintzen du Aulestik. Arteak, naturak eta kulturak bat egiten dute bertan. MARIANO JATETXEA Pintxoak egunero. Helbidea: Aulestia kalea, 48. Telefonoa: 94-627 90 24.

ZARRABENTA JATETXEA Pintxoak egunero. Helbidea: Aulestia kalea, 34. Telefonoa: 94-627 90 04.

ILUNZAR TABERNA Asteburuetan zabaltzen da, eta pintxoak egoten dira. Helbidea: Aulestia kalea, 29..

UBILLA TABERNA-ATERPETXEA Plater konbinatuak, ogitartekoak, errazioak eta pintxoak. Lo egiteko aukera ere bai. Helbidea: Aulestia kalea, 4. Telefonoa: 94-627 93 79. Helbide elektronikoa: [email protected]

ATXAGARAI ATERPETXEA Helbidea: Urregarai mendian, Santa Eufemiko zelaian. Telefonoa: 94-627 90 06. Helbide elektronikoa: [email protected] Aulestiko pagadia Lea Ibilbidean.

luntzar mendiaren (727 m.) oine- Mendia nahiago dutenek, ordea, ere, ondare arkitektoniko ugari aur- tan dago kokatuta Aulesti, pai- ezin dituzte galdu Urregarai men- ki daitezke. Aulestia dorrea eta Ar- saia eder eta mendi ikusgarriez dia, Santa Eufemiako ermita eta ber- giñena jauregia dira esanguratsue- inguratuta; natura maite dute- tako zelaia. Itsasoraino iristen da er- netako bi. Kultur jarduerarik ere ez nentzat ezinbesteko lekua. Lea mitatik dagoen ikuspegia ikusga- da falta. Herriko bi jai nagusiez gai- ibaiak udalerria gurutzatzen du, rria. nera –San Joan jaiak ekainaren 24an eta haren altzoan badaukate parke Naturak, arteak eta kulturak bat eta Santa Eufemi irailaren 16an–, bat ere, bainua eta egiten dute Aulestin. Lea ibilbidea- Euskal Herriko antzerki Ieguzkia hartu edo ren ondoan, Aisureta gunean, topaketarik ezagunena eguna giro ede- Mikel Lertxundi eskultoreak egiten da Aste Santu- rrean igarotze- egindako artelanak daude, ko bigarren astean, ko. naturarekin elkarrizketa eta arte eszenikoen M u n i t i b a - iraunkorrean; airea, sua plaza bihurtzen da rren hasi eta eta ura dira protagonista herria. Hitzordu Mendexan bu- nagusiak. aparta izaten da kul- katzen den Lea Herrian barrena ibiliz gero tur zaleentzat. ibilbide zoragarria ere igarotzen da Aulestitik, pinu- dien, urkien, haritzen, lizarren eta gainerakoen artean oinez egitera Helbidea: Donibane enparantza, 1 gonbidatuz. Ur ugariko zubiak eta ur Telefonoa: 94-627 90 06 jauziak eta uraren soinu harmoni- Faxa: 94-627 91 17 koak laguntzen dute ibiltaria pasaia AULESTIKO E-maila: [email protected] xarmangarriez beteriko bidean. UDALA Webgunea: www.aulesti.eus q019_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 20:12 Página 1 q020_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 16:18 Página 1

LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA 20LEA IBARRA 2020ko urria

Goian, Bengolea burdinola, Gizaburuagan. Eskuman, Lea ibilbideko tarte bat.

Lea Ibarra osatzen duten herrien altxor historiko zein kulturalak ezagutu daitezke Lea ibilbidea eginez. Lea ibaiaren bidelagun endexak, Amoro- talearen balio handiko hondakinak Munitibarrerantz abiatuta, Mikel tok, Gizaburua- ere ikusi ahal dira. Lertxundi eskultoreak sua, ura eta ai- gak, Aulestik eta Amorotoko Oleta auzora helduta, rea irudikatzeko egindako eskulturen Munitibarrek osa- han jolasgunea eta atseden hartzeko plaza aurkitzen da: Aisureta parkea. tzen dute Lea Iba- aukera egongo da. Eta aurrera eginda, Munitibar azken helmuga bada ere, rra bailara. Herri Gizaburuagan, garai batean mundu harribitxi ederra dago bertan. Izan txikiak eta ondare kultural eta histori- osoko burdinola garrantzitsuena izan ere, Bengola Natur Energia Interpre- koz betetako udalerriak dira bostak. zena agertuko da: Bengolea. Urteak tazio Zentroa dago han, bizkaiko bur- BailaranM ezkutatzen diren aberasta- atzera eginda, Europa osoko manu- dinola zaharrena kokatzen zen le- sun asko, baina, bost herriak eta ho- fakturatuak hornitu zituen burdinola kuan. Gaur egun modu didaktiko ba- rien hainbat auzo zeharkatzen dituen da. Beragaz batera, ondare historiko tean energia hidraulikoa, fotovol- 23 kilometro luzeko Lea ibilbidean handiko dorretxea ere ikusi ahalko du taikoa eta eolikoa ezagutzeko aukera aurkitu daitezke. bisitariak. ematen duen zentroa da. Hori gutxi Ibilbideak Lea ibaia jaio eta itsasora ez, eta zentroaren inguruan patxadaz ailegatzen den tartea hartzen du, ia-ia Aztarna historikoak atseden hartzeko zein piknika egiteko osorik. Familian egiteko moduko ibil- Aulestiraino helduta, 1627ko uholde- berdegune zabala dago. bidea da, zailtasun handirik ez duena. ek behera bota zuten zubiaren oinor- Lea ibaiak daroan ur emariaren soi- Baina bakarka, bikotean zein taldean dekoa den eta hargintza lehorrez nuak lagunduta, beraz, batera eta bes- egiteko ere aproposa da. egindako eraikuntza iraunkorra den tera begiratzeko, historiaz bustitzeko Itsaso aldean, 1555ean eraikitako Antzior Zubiarekin topo egingo du eta ondare kulturalez liluratzeko au- Mendexako Marierrota ontziolatik ibiltariak. kera eskaintzen du Lea ibilbideak. hasi daiteke bisitaria ibilbidea egiten. Aurrera egin ahala, Barroko zibileko Bizkai osoko eraikinik ederrena ager- Helbidea: Elexalde 1, tuko da alde batean: Zubieta Jauregia. Telefonoa: 94-684 29 82 Adan de Yarza leinukoek eraiki zuten Faxa: 94-684 44 21 1716an, Erdi Aroko orube baten gaine- Posta elektronikoa: [email protected] an. Mendexan 1632an eraikitako ospi- Webgunea: www.leaibarra.com q021_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 16:25 Página 1

Gero eta gehiago estimatzen da lasai arnastea. Maskara erantzi eta aire garbia hartu, beldur barik, erreparo barik. Jendetzatik urrun, aske. Altzoak horixe eskaintzen dizu.

Bosna oheko bi logela dituzu eskura, oiogane baserria, XVII. mendetik, leku ganbara (goian) eta gela urdina (behean), apartan dago: autoan Lekeitiotik hamar atsedenerako zein jolaserako. minutura baino ez, baina era berean apar- te, mendixka-lepo batean, bakar-bakarrik. Etxe inguruan oinezko ibilbide errazak egin dai- tezke,G tartean Leako Ibilbidea, hemendik kilometro bakarrera baitago (http://www.leaibarra.eus/lea- ibarra-amankomunazgoa/lea-ibilbidea/lea-ibilbi- dea. php). Goizetan oiloei jaten eman, arrautzak bil- du, baratzan apur bat saltseatu... Gauza txiki eta handi horiek ere eskura dituzu Altzoan, alojamen- duaz eta etxeko gosari zein afariez gain, beharrezko segurtasun eta higiene neurri guztiekin, noski. Eta musika sormenean aritzen bazarete, berriz, gurean dugu Musikorta audio estudioa. Bertan la- sai konposatu, entsegatu edo grabatzeko aukera daukazue, teknikariarekin edo zeuen kasa, eta Al- tzoan otordu guztiak eta loa egin ditzakezu. Eskaintza bereziak dauzkagu Musikortan egonal- dia egiten duten musikarientzat; baita euskara prak- tikatzeko egonaldiak nahi dituzten ikasleentzat ere. Gure prezioak langileentzako dira; begiratu eta deitu lasai. q022_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 16:21 Página 1

LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA 22BERRIATUA 2020ko urria

Urepel plaza.

Aranzibia dorretxea. Etxe pintxu. Pausoaren zidorretan Arbasoen urratsetatik garraio bide nagusia. Sei kilometro NON JAN egin dute bidea eskasean, orduko bizimoduaren le- kukoak bistaratuko zaizkio, adibi- Arriola jatetxea berriatuarrek, eta dez, Ondarroaren arrantza aktibita- Erribera, 87 · 94-613 90 05 mendez mende joan dira teari erantzuten zion zerrategia, Laka-Erdi sagardotegia Orubixe baserri auzoa eta Aranzibia Merelludi auzoan · 94-613 91 78 eraikitzen herri izaera. dorretxea, azken hori Bizkaiko kul- Mendibarren taberna-jatetxea tur ondasun garrantzitsuenetakoa. Zeharbide, 10 · 94-613 92 18 Urepel Zeharbide, 12 · 94-613 90 93 repeleko plazak sinboli- Herri barruan Zentrala taberna-jatetxea zatzen du berriatuarren Berriatutik ezin da joan Etxe pintxu Erribera, 30 · 94-613 92 86 lehena eta oraina. He- ikusi gabe. Freskoekin edertutako men dago herriaren his- jauregia da, XVIII. mendekoa, eta NON LO EGIN toria, eskulturara era- aparta, gutxi dira-eta Euskal He- mana, Mikel Lertxundiren esku tre- rrian teknika horregaz apaindutako Berritxu ostatua · Aransolo, 6 bez. Zurezko, harrizko eta burdi- eraikinak. Merezi du patxadaz ikus- 635 73 37 99 · 665 73 61 11 Unezko artelanen bidez, artistak ga- tea, lehengo Berriatua irudikatzen Orubixe Landa etxea rai bateko zerrategi, harrobi eta bur- baitu, eta egungoagaz lotzeko urra- Madalena, 24 · 94-613 92 85 dinolak dakartza gogora. Multzo tsa errazten, herriaren zidor emo- Urkixa Bekoa nekazal etxea hau da Berriatuko Errege Bidearen zionaletatik. Asterrika, 25 · 688 68 36 76 abiapuntu. Ordu eta erdiko ibilbide lasaia proposatzen du Berriatuak, Errege Bidea; herri erdian hasi eta Mutri- Helbidea: Herriko plaza, 1 kuko Saturraran hondartzaraino. Telefonoa: 94-613 70 30 Urepel atzean utzita, errekak gida- BERRIATUA Faxa: 94-613 70 27 tuko du bisitaria, sasoi batean hori- ELIZATEKO Posta elektronikoa: [email protected] xe zen-eta ekonomi jardueretako UDALA Webgunea: www.berriatua.org q023_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 14:47 Página 1 q024-025_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 17:29 Página 1

LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA 24ONDARROA 2020ko urria

entsazio gutxi olatuek so- rrarazten dutenaren pare- ko: bare zein zalapartatsu, ikuskizun miresgarri dira Lehorretik itsasoari ohitu gabeko be- gientzat. Haiei begira, zentzuak erne dira. Aurrean, urdin handia, mendez mende Ondarroa galdu gabe Sbusti eta ondarrutarren nortasuna kresaletan beratzen. Parez pare, portua, karel bete datozen arran- Ondarroako portuan tzontziak gobernatzen. arrain gozoa Turrun edo sirena hotsak ematen deskargatzen da du baxurako txalupen sarreraren abisu. Bat bakarra, hegaluzearekin egunero, eta zapore datozenean; bi, txitxarroa edo ber- biziz dastatu ahal da dela badakarte; eta hiru, antxoaren herriko jatetxeetan. sasoia denean. Adi egoten dira on- darrutarrak, zenbat turrun entzun- go, eta elkarrekin partekatzen dituz- te portuko albisteak: zeinek zer arrain eta zenbat ekarri duen eta ze preziotan saldu den.

Kresalaren usainean Itsasoaren uztak izen asko hartzen ditu: besigu, legatz, atun, sardina, txipiroi, perloi, bokarta, aingira, ka- bra, erreboilo, hegaluze, berdel, txi- txarro, lantzoi, perlita, kolaxo, itsas zapo, bakailao,... Arrain mota ugari mugitzen da portuan, eta bisita da- torrena izan daiteke horren lekuko. Izan ere, portuko aktibitatea, dela al- turako arrantzontziena, dela baxu- rakoena, agerikoa da. Beti ere haien jarduna oztopatu gabe, marinelak arraina deskargatzen ikusiko ditu, kaxetan antolatzen, distiratsu, baz- terrak eskamez eta bizitzaz zipriz- tintzen, babel dorre inprobisatuan. Haruntz-honuntz etengabean dihardute portuko langile guztiek, arrantzale, txalupa jabe, portuko ar- duradun eta erosleak, atmosfera fre- netikoan, arraina ondo zaintzen, bere propietate guztiekin hel dadin kontsumitzailerengana. Eta plater goxoan dastatuta, esperientziaz ase eta bete egingo da. non lo? ARRIGORRI Hondartza gainean 94-683 00 47 Berdela, Ondarroan, txalupek deskargatu berri. q024-025_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 17:29 Página 2

LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA 2020ko urria ONDARROA 25

Artabide 36an, Iparragirre 10ean, eta... non jan 94-683 26 65 94-683 28 99 BATZOKIA BEIKOZINI arrain freskoa Sukaldaria: Sukaldariak: Sabin Gorka Urresti Ondarroan? Etxaburu Urrutia eta Iker Basurko ERREBOILOA LEGATZA EUSKAL ERAN Portuan bizkor eta esku Domekero portura jaisten gara Kazulara batean, berakatz txikitua trebez atontzen da arraina erostera. Hortxe hasten da eta oliba olioa ipini. Sua piztu, errezeta: lehengai on batekin, eta berakatza gorritzen hasten arraina, fresko eta portuan erositako arrainarekin. denean, irina botako diogu (koilara nutrizio balio guztiekin Erreboilo handi bat hartuko dugu, bete), eta koilarararekin mugituko garbitu eta xerrak egingo ditugu. dugu. Jarraian, ardo zuria edo mantentzeko. Behin Plantxan markatuko dugu, eta laban txakolina bota (edalontzi laurdena), herrian egonda, aukera amaitu, gozoago geratu dadin. eta nahastu ondo zatirik ez Horrez aparte, olio errea geratzeko. Sartu legatz solomoa, ezin hobea dago herriko prestatuko dugu oliba olioarekin, azal aldea gorantz, eta utzi sei bat jatetxeetan hainbat berakatzekin, perrexilarekin eta minutu. Buelta eman eta txirlak eta ozpin tanta batekin edo arrautza egosia sartu. Txirlak eratara dastatzeko, itsas limoiarekin. Eta laguntzeko, irekitzean, bota zainzuri muturrak zapore biziz. Esperientzia panadera patata batzuk jarri, eta perrexila. Zerbitzeko orduan, piper berdearekin eta tipularekin. jarri plater baten legatz solomo zati ahaztezina izango da Entsalada pixka batekin zerbitzatu: bat, txirla batzuk, zainzuri bat edo bi sukaldari prestuei esker. letxuga, tipula eta azenarioarekin. eta arrautza erdi, pertsonako.

Antiguako Ama 7an, 94-683 00 19 Sabin Arana 23an, Nasa kalea 11n, 94-683 01 04 94-683 22 58 CANTABRICO JOXE MANUEL SUTARGI Sukaldaria: Pantxo Sukaldaria: Sukaldaria: Bedialauneta Jose Mari Haitz Peña Bengoetxea LEGATZA PORRU SALTSAN ARRAUTZAZTATUA, PORRU ERREBOILOA LEGATZA ONDARROAKO ERARA FRIJITUEKIN Erreboiloa parrilan jarri behar da, Legatz trontzoa 10 zentimetrokoa Porruak garbituko ditugu, eta parte gatz pixka batekin eta olio izan behar da, gutxi gorabehera. zuriarekin eta berde pixka batekin olibarekin. Besugerarekin bueltak Hezurgabetu lbana batekin. Gatza geratuko gara. Zatituko ditugu eta eman behar zaizkio, bere alturan, eta olioa bota (oliba olioa erabiliko su geldian egingo ditugu (25-30 egin arte. Sua ez da egon behar, ez dugu). Plantxa edo zartagina minutu). Behin egosita, birrindu eta indartsuegia, ez hilegia. Ez dago berotu. Jarri plantxan alde zabaletik. eta iragazi egingo ditugu, gatza zehazterik zenbat denbora behar Zazpi minutu alde bakoitzetik, gutxi gehitu eta maizenarekin loditu. den: arrain piezaren arabera, gorabehera. Atera baino bi minutu Arraina garbitu eta trontzo biak denbora gehiago beharko du ala lehenago, hezurra kendu eta olioa aterako dizkiogu. Zortzi edo hamar ez. Begiek esaten dizutena kontuan bota barrurantz. Olio erreari zentimetrotan zatituko ditugu. hartuta prestatu behar da arraina. dagokionez, zartagin batean olioa Zartagina prestatuko dugu olio Ez dago bat berdina., Eta behin eta hiru baratxuri ale ipini, eta askorekin, baita irina eta arrautza eginda dagoenean, ireki, hezurra gorritzen hasten direnean, gurina irabiatuak ere. Arraina arrautzaztuko kendu eta olio errea bota, oliba (hamar gramo), limoi zukua (limoi dugu, eta frijitu (eskatzen duen olioarekin eta ozpin puntu batekin. erdi) eta perrexila bota. Legatza denboran). Porru frijitua egiteko, Patata pixka batekin zerbitzatu, platerean dagoenean, olio errea porru bat garbituko dugu, zatitu platera osatzeko. bota eta bukatu. (zortzi zentimetrotan) eta tira meheak egin, olio ugaritan frijitu (olio oso beroan) eta paper TURISMO BULEGOA xurgatzaile batera atera. Erribera, 9 (Kofradia Zaharra) Aurkezpenari dagokionez, legatz Telefonoa: 94-683 19 51 zati bi plater batean ipiniko ditugu E-posta: [email protected] saltsarekin, eta gainean porru frijitu Webguneak: www.ondarroa.eus ONDARROAKO tira batzuk jarriko dizkiogu. www.udalbarriak.eus UDALA q026_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 16:28 Página 1

LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA 26MUTRIKU 2020ko urria ‘... goazen Mutriku aldera’ Xarmaz beteriko hamaika altxor eta leku izendapena duen Mutrikuko mo- numentu multzoko kale estuek ba- ezkutatzen ditu Mutrikuk. Kostaldeko leiho lio historiko-artistiko handiko pa- ederrenetakoa eskaintzen du pasealeku berriak. lazio eta eraikinak ezkutatzen di- tuzte. Herri honen historiaren garran- atura eta metroko luzera du, era- tzia ezagutzeko gomendagarriena k u l t u r a bat irisgarria eta adin Mutriku Marinela bisita egitea da. gustuko guztietarako egokia da. Ordubeteko bisita da, eta monu- dutenen- mentuak ezagutzeaz gain, bere tzako au- Beste garai batera arrantzale izaeran ere murgilduko kera apar- Edertasun handiko gara. Beste garai batera bidaiatze- tak eskaintzen ditu Mu- gune honek euskal kos- ko nahia dutenek, aldiz, - trikuk. Herriaren orografia, taldeko ikuspegi onenetako kua jauregi barrokoa bisitatzeko Nbertako ondarea eta eraikinak, bat eskaintzen du eta, gainera, aukera ere badute. Bertara eskain- bere hondartzak eta ingurua dira flysch beltza ikusteko aukera pare- tzen dituzten ordu eta erdiko bisita arrantzale izaerako herri xume hau gabea ematen du, begiratoki gidatuetan denboran atzera hain berezi eta erakargarri egiten ezin hobeetatik. Bidean egin, eta aparteko itsasgi- dutenak. Asteburu pasa egiteko atseden hartzeko egu- zon, bidaiari eta zientzia- planen bila dabiltzanek ez dute rrezko jarlekuak daude, lari ospetsuek utzitako urrutira joan beharrik. Zatoz Mu- horietako batean eseri, aztarna sentitu daiteke. trikuren esentziaz bustitzera eta eta ikuspegi eder ho- Jauregia barrutik ja- ahaztu ezinezko esperientzia bat riek ikustea merezi torrian bezala kontser- bizitzera. dute. batuta dago, eta hainbat Kantu herrikoi batek dioen beza- Txangoa osatzeko, gela bisitatu daitezke, bai- la, Paseatzera, goazen Mutriku al- Alde Zaharreko kale bihurri ta atzeko aldeko lorategi zo- dera... eta proposamen hori egiten eta aldapatsuetan barrena gal- ragarria ere. Bisita gidatuen afo- diete bertora datozenei ere, Mutri- tzera gonbidatzen dituzte bisita- roa mugatua da; bisita hauen erre- ku eta inguruetatik paseo eder bat riak. Euskadiko Kultur Ondare serbak www.geoparkea.eus ematea. Itsasoa eta berarekin itsa- webgunean egin daitezke. sertza, basatien egon ohi diren ga- raia da udazkena. Kresala usaindu eta horretaz gozatzeko tokirik TURISMO BULEGOA: aproposenetako bat Itsasertzeko Txurruka Plaza z/g Tf.: 943-60 33 78 Pasealekua izan daiteke. Mutriku [email protected] eta Ondarbeltz hondartza bat egi- ten dituen pasealekuak ia 4 kilo- www.mutriku.eus

Itsasertzeko Pasealekutik Gipuzkoako kostaldeko ikuspegi ederrez gozatu daiteke. q027_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 16:33 Página 1

Yurrita 1867an Mutrikun sortutako familiarteko kontserba enpresa da. Sei belaunaldiren ostean, eta 150 urte baino gehiagoko historiarekin, Yurrita Euskal Herriko arrain-kontserba lantokirik zaharrena da, eta Espainiako estatuko elikagai-industria zaharrenetarikoa, martxan jarraitzen dutenen artean. Yurrita, 150 urte baino gehiago antxoa eta hegaluze kontserbak eginez

ere hastapenetan, eskabetxean eta sala- zoian ondutako arrainak prestatu eta Mutrikutik Espainiako zenbait lekutara eramaten zituzten saltzera. Yurritatarrak «Mauleon Etxea» eraikinaren sotoan hasi ziren laneanB José Miguel Mauleonen eskutik, hasieran arrainak eskabetxean prestatuz eta ondoren salazoi eta antxoa xerren elaborazio lanetan. Gaur egun Yurrita enpresak produktu gourmet ugari egiten ditu.Produktu izarrak Kantauriko antxoa zein bokartea eta hegaluzea dira. Lehengai horiek Kantauri itsasoan arrantza-modu tra- dizionalak jarraituz arrantzatzen dira, itsas erreserbak errespetatuz eta arrantza gestio jasangarria eginez, eta Ondarroa, Getaria eta Hondarribiko portuetan erosten dira, antxoa eta hegaluze kanpainetan. Antxoaren tamaina eta freskotasuna kontuan izanda erosten da arraina, eta jarraian latoi tradizionaletan on- tziratu eta ontzen dira hilabete luzez. Antxoa fileteak modu tradizional eta artisauan eratzen dira. Antxoa on baten lanketan faktore hauek izan behar dira kontuan: ZUZENEKO SALMENTA luzaroan ontzen lagatzea, antxoa gazitua egoki garbitzea eta taxuz egindako fileteatze-lana. Noiz? Hegaluzerik freskoenak zorrotz aukeratzea ere garran- Ostiraletan 10:00etatik 14:00etara eta 17:00etatik tzitsua da. Ostean, hegaluzea zatitu egiten da, eta men- 20:00etara. Larunbatetan 10:00etatik 14:00etara. drezka apartatzen da, trontzoak egosi egiten dira eta azala kentzen zaie. Lan hori eskuz egiten da, urteetako espe- Non? rientziaren bermearekin. Behin trontzoak garbi izanda, MUTRIKUN: Ondarroaranzko errepidea, z/g «aiztoz» ebakitzen dira eta oliba olioarekin ontziratu. (Yurrita Group enpresaren aurrean, errepidearen beste aldean) Horrez gain, eskuz egindako kroketak eta euskal gastronomiako zenbait produktu ere prestatzen di- INFO+ 943-60 32 45 tuzte, hala nola, itsas kabra, txangurro eta hegaluze www.yurritagastronomika.com pastelak edota txipiroiak tintan eta tipularekin. [email protected] q028_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 14:53 Página 1

LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA 28ARBE HOTELA (MUTRIKU) 2020ko urria

ZERBITZUAK Kafetegia • Doako aparkalekua • Harrera 24 ordutan • Eguneroko prentsa • Wifia • Satelite bidezko telebista • Spa (2 etzaulki termiko) • Ibilbide kardiobas- kularrak.

Geotermia. 100 metroko sakontasuna duten zuloen bidez lurraren berotasuna eramaten utriku eta Deba ar- dugu eraikuntza sarera, udan tean kokatuta, klimatizatzeko eta neguan, berriz, Kantauri itsasoak beroa emateko. Honetaz aparte, bustitzen duen Gi- Arbe, euri ura erabiltzen dugu gure puzkoako badia belardiak eta baratza ikusgarriaren gai- ureztatzeko. nean dago Arbe hotela. Euskal Kos- Bilera gela. taldeko Geoparkean dago kokatuta; itsaso Enpresatako itsasM labarrean, itsasertzeraino jais- bilerak zein ten diren pinudi eta artadi artean. Eta beste batzuk kokapenari esker, inguruaren eder- aurreko gauzatzeko tasunaz gozatzeko aukera eskain- aukera ematen tzen die bisitariei. dugu. Lasaitasunaren gotorlekua da, paradisu Masajea eta sauna. non itsasoak, mendiak, paisaia ikus- Bakarka edota bikoteka garriak eta naturaz gozatzeko ekin- erlaxazioaren sakontasunera tzek bat egiten duten. lasaia abiatzeko bidaia. Ordubeteko Hotela eraikin abangoardista da masajearen ondoren sauna eta tonu gorri, zuri eta beltzekin. 11 gela etzaulki termikoetan etzateak ditu, 10 bikoitzak, eta horietako bat lasaitasunaren puntu goreneraino dibertsitate funtzionala dutenentzat Euskal Kostaldeko eramango zaitu. erabat ekipatua. Bakar- Geoparkean kokatuta, Gure dendatxoa. Gure inguruan kako erabilerarako Mutrikuko Arbe hotelak ekoitzitako produktu ezberdinak dago prestatuta saltzen ditugu bertan. beste bat. ikuspegi paregabea, natura, gastronomia eta Gosariak. Egunero ateratzen Logelak Eus- ditugu geure labearen kal Herriko 7 pro- ibilaldiak eskaintzen ditu. berotasunetik produktu bintzi eta maite di- ekologikoez egindako pasteltxo tugun beste zenbait eta gozokiak, zuku naturala, herriren izenekin lotu/izen- Hotelak energia geotermikoa jogurtak. Gosari eder bat eguna datu ditugu, eta bisitariaren erabiltzen du, lur azpiko tenperatu- ondo hasteko. begirada Kantauri itsaso- ra aprobetxatzeko. Lur azpitik Hatz marka digitala. Hatz-marka an proiektatzeko disei- eraikuntza multzorainoko sa- digitalaren bidez irekitzen dira natua daude. Bertako rea dauka eginda, udan klima- logeletako ateak, horrela, nahi bistek goizeko egun ar- tizatzeko eta neguan beroa duzunean itzul zaitezke gure giz eta gaueko iluntasu- emateko. hotelera, eta ez duzu giltza nez gozatzeko aukera Arbe hotelak Eusko Jaurla- galtzeko beldurrik izango. ematen dute, ohetik berta- ritzaren Euskal Turismo Saria es- Natura errespetatuz. tik altxa gabe. kuratu zuen 2015ean. Garbiketarako produktuak aukeratzerako orduan kontuan Helbidea: dugu beti naturarekiko Laranga Auzoa, 5, Mutriku Eskerrak eman nahi dizkizuegu errespetua. Telefonoa: 943-60 47 49 momento zailenetan, bai GI 638 errepidea Igerilekua. Uretan zaudelarik Posta elektronikoa: itxita egon denean zein COVID-19ak hartu igerilekuko urak Kantauri [email protected] gaituenean, gurekiko konfiantza eta itsasoarekin fusionatzen eta bertan elkartasuna adierazi duzuen guztioi. Webgunea: www.hotelarbe.com itsasoratzen direla dirudi. Webcam-a: http:/194.30.115.154:8081 Zuei esker jarraitzen dugu aurrera. q029_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 14:55 Página 1 q030_turismo_Maquetación 1 2020/10/14 14:33 Página 1

LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA 30ANTSOTEGI (ETXEBARRIA) 2020ko urria

Antsotegi hotelaren kanpoko aldea. Harriak, egurrak, historiak eta naturak bat egiten dute XIX. mendean eraikitako burdinola honetan. Opor babesleku bikaina eskaintzen du Antsotegi hotelak. Zentzumenentzako oparia ea-Artibaiko bihotzean kaintzen du Antsotegik. Ho- talazioak eta ingurune mendiz eta haran estuz in- teleko bi solairuetan bana- naturala aprobetxa- guratutako leku ikusgarrie- tuta dauden 14 logelek es- tuz, eta Leaktibaire- netariko batean dago koka- kualdeko geografiara hur- kin lankidetzan, tuta Etxebarriko Antsotegi bilduko dute bisitaria. aparteko paisaiez go- hotel-jatetxea. Kalamua Paisaia ederrez gain, euskal zatzeko aukera es- mendiaren magalean eta Urko eta nazioarteko sukaldaritza kaintzen duten doze- ibaiak zipriztinduta, harriak, egu- tradizional zein modernoaren naka jarduera harrigarri- rrak,L historiak eta naturak bat egi- eskaintza gastronomiko bikainaz ren artean aukeratu ten dute XIX. mendean eraikitako gozatzeko aukera dago. Sasoian sa- daiteke. Espeleo- burdinola honetan. Eraikinak jato- soiko produktuak baratzetik su- logia, surf, eska- rrizko egiturari eusten dio, eta kan- kaldera eskaintzen dituzte, baita lada, puenting, potik hori atzematen bada ere, ba- sasoiko arraina eta haragia ere. coastering, rrutik ere txoko guztiek burdinola- paddle surf... ren aztarnak mantentzen dituzte. Esperientziaz bete Izateko eta Bisitariek gertutasuna sumatuko Horri guztiorri esperientzia bere- gauzak egiteko dute Antsotegira sartu orduko. ziak bizitzeko aukera gehitzen zaio. modu berezia dau- Etxe-etxeko arreta eskaintzen dute Hilean behin, kulturarekin lotutako kate Hernando anaiek. hotelaren ardura daramaten Her- hainbat ekintza antolatzen dituzte: Eta horren guztiaren isla dira An- nando anaiek; hamabost urte baino tailerrak, hitzaldiak, ikastaroak, tsotegi hotela eta jatetxea. Edonola gehiago daramatzate etxeko ateak erakusketak, kontzertuak... ere, ikusteko, bizitzekoa eta senti- zabaldu eta kanpotik datorrena Hotelak erakusgai dituen altxo- tzekoa da Antsotegi. beso zabalik hartzen. Aurten, Covid rren artean, mendizaletasunaren garai zail honetan, udabarriko de- historiaren zati batekin zipriztin- rrigorrezko itxialdiaren ostean, hi- tzeko aukera ere badago. Emilio Helbidea: Altzaa auzoa, giene eta segurtasun neurri guztiak Hernando hotelaren sortzailea Antsotegi errota, 15 (Etxebarria) prestatu zituzten eta harrez gero 1980an Everestera igo zen lehen Telefonoa: 94-616 91 00 hainbat bisitariri hain beharrezkoa euskal espedizioko alpinista gazte- Posta elektronikoa: den arnasgune segurua eskaintzen ena izan zen, eta espedizioan erabi- [email protected] diete. litako materiala ere ikusgai dago Webguneak: Izan ere, Urko ibaiaren ondoan ko- urte osoan. Baina Antsotegiren es- www.antsotegi.com katuta, opor babesleku bikaina es- kaintza haratago doa. Bertoko ins- www.leaktibai.eus q031_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 14:58 Página 1 q032_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 14:59 Página 1