Bizitzeko Egina! Q002 Turismo Maquetación 1 2020/10/13 14:21 Página 1 Q003 Turismo Maquetación 1 2020/10/14 13:18 Página 1
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
q001_turismo_Maquetación 1 2020/10/14 14:25 Página 1 Lea-Artibai, Mutriku eta Busturialdeko HITZAren gehigarria. 2020ko urria. Turismoa Lea-Artibai, Mutriku eta Busturialdean Bizitzeko egina! q002_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 14:21 Página 1 q003_turismo_Maquetación 1 2020/10/14 13:18 Página 1 Aurkibidea EUSKAL ONGI HERRIA UHAINA (Bermeo) 2 ETORRI MURUETA 4 T-KIMUA (Bermeo) 5 GURERA! ERRIGOITI 6 BAKEAREN MUSEOA 7 (Gernika-Lumo) MUXIKA 8 BERROJA UPELTEGIA 9 (Muxika) GAUTEGIZ ARTEAGA 10 EKOBIDEAK (Leioa) 11 EUSKAL SOUVENIRS (Gernika-Lumo) EA 12 HEMINGWAY KANALA 13 HOUSE (Sukarrieta) EREÑO 14 NUEVA EUROPA 15 (Gernika-Lumo) NABARNIZ 16 BOGA GARAGARDOA 17 (Mungia) Lea-Artibai, Mutriku eta Busturialdeko HITZAren AULESTI 18 TURISMO GIDA • 2020ko udazkena MUNITIBAR 19 Argitaratzailea: Lea-Artibaialdeko Hedabideak, S.L. Lege Gordailua: BI-2906-03. ISSN: 2173-7118. LEA IBARRA 20 Kudeatzailea: Idurre Arrazola Astoreka. Zuzendaria: Larraitz Ibaibarriaga Etxaburu. ALTZOA BASERRI- 21 Zuzendariordeak: Asier Alkorta Bengoetxea eta Oihana Cabello Elorriaga. OSTATUA (Amoroto) Testuak: Asier Alkorta, Nerea Bedialauneta, Lore Bengoetxea, Oihana Cabello, Larraitz Ibaibarriaga, Ane Maruri, BERRIATUA 22 Aintzina Monasterio, Eider Mugartegi eta Olaia Zabalondo. Publizitatea: Maribi Fernandez Zabala eta Maite Laka Itxaso. EUSKAL ZINE BILERA 2020 23 [email protected] • 647 31 97 77 (Lekeitio) [email protected] • 600 57 14 26 EGOITZAK: ONDARROA 24-25 Bermeo. Atalde 17, atzealdea, 48370. Tel.: 94-618 72 99. Gernika-Lumo. Elbira Iturri kalea, z/g. 48300. Tel. 94-627 10 85. MUTRIKU 26 Markina-Xemein. Arretxinaga, 1 (behea). 48270. Tel. 94-684 44 36. Mutriku. Barrenkale, 12 (behea), 20830. Tel. 943-60 34 68. YURRITA (Mutriku) 27 ARBE HOTELA (Mutriku) 28 ETXEBARRIA 29 HITZAk Bai Euskarari ANTSOTEGI HOTELA 30 JATETXEA (Etxebarria) JARRAI GAITZAZU SAREAN ERE: www.busturialdea.hitza.eus ZIORTZA-BOLIBAR 31 www.lea-artibaietamutriku.hitza.eus LEA IBARRA 32 q004_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 15:37 Página 1 LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA 4MURUETA 2020ko urria Errotak, historiaren lekuko Landa eremuan bizi ahal izateko ezinbesteko asmakizunak izan ziren errotak, eta Muruetan ere egon ziren: Mallukitza, Motorduene eta Olatxu. Ezkerrean, egungo Olatxu eraikina; erdian, Motorduene; eskuman, berriz, Mallukitza. ndare kultural eta Larrabe auzoan dago, berriz, Busturiko San Kristobal auzoko historikoa gorde- Olatxu. Burdinola izan zen. Bustu- tren geltokiaren ondoan dago. tzen du Muruetak riko Axpe auzoarekin mugan koka- Urte askotan ibai-errota moduan bere baitan. Landa tuta zegoenez, Mape errekaren ibili zen; batera, hala ere, itsas- eremuan bizi ahal uraz baliatzen zen. XVII. mendean errota moduan ere aritu izan zen. izateko ezinbeste- muruetarrek burdinola horretan 1983ko abuztuko uholdeen eragi- ko asmakizuna izan ziren errotak, lan egiten zuten. Diotenez, Olaren nez, urez betetzeko biltegia honda- eta Muruetan ere egon ziren. Garai ekoizpena 677 burdin kintalekoa rrez gainezka geratu zen, eta ber- Obateko historiaren lekuko dira Ma- izatera heldu zen 1799an, eta tan behera geratu zen. Hiru errota- llukitza eta Motorduene itsas-erro- 600era, berriz, 1803an. Olatxu bur- rri zituen, gaur egun etxearen tak eta Olatxu burdinola. dinolak lanean jarraitu zuen 1840 barnealdean apaingarri modura Goierri auzoan, paduraren ertze- eta 1850 urteen artean, 60ko ha- dauzkatenak. Oraindik bere az- an kokatuta dago Mallukitza, garai markadan, hala ere, zarratu egin pian, atzealdean edo itsasotik ger- batean Maiuguruza izenagaz eza- zuten. Egun, errota zegoen orube- tuen dagoen aldean, biltegian gor- guna zen itsas-errota. Eraikineko an, atari eta solairu ugariko eraiki- detako ura ateratzeko erabilitako ateburuak 1796. urteari aipamen na dago. ubidea ere ikus daiteke. egiten dion arren, hamarkada ba- Herriaren garai bateko historia tzuk arinago hasi ziren eraikitzen. Arrastoak, ikusgai ezagutzeko ibilaldi polit bat eginez 1983an itxi zuten, garai batean hor- Motorduene gaur egun Busturian bisita daitezke hirurak, oinez edo nitzen zuen ibilgua errekatxo kokatzen bada ere, garai batean txirrinduz. Hirurak, baina, jabego bihurtu baitzen itsasadarra bidera- Muruetako lurretan zegoen. Itsas- pribatukoak dira, eta baimenik ba- tzerakoan. Energia hidraulikoaz errota zen Motorduene ere, eta rik ezin daiteke sartu. baliatuta zebilen Mallukitza. Ez dira bertako makinak kontserbatu, baina oraindik ere euskal itsas- Helbidea: Kanpantxua, 3 errotarik esanguratsuenetako bat Telefonoa: 94-625 24 51 da. Errotarri biko Mallukitza erro- Faxa: 94-625 65 28 taren eraikinak zutik dirau, eta on- Posta elektronikoa: doan harlauza handi bakarrez MURUETAKO [email protected] egindako zubia ikus daiteke. UDALA Webgunea: www.murueta.es q005_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 14:26 Página 1 q006_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 16:15 Página 1 LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA 6ERRIGOITI 2020ko urria Aisialdirako zabalguneekin gozatu daiteke Eleizalden eta Zallobanten. Auzorik auzo herria biziz Oka errekaren deitzen diotena. 500 metro ingu- mendebaldeko goiko ruko bidea da, auzo biak lotzen di- herria da Errigoiti, eta tuena. Urian daude herriak eskain- tzen dituen zerbitzuak: medikua- bere guneetan aukera ren kontsulta, udaletxea bera eta anitzak eskaintzen ditu. taberna ere bertan dago. Bestaldean, Olabarri ernika-Lumo eta Zallobante da Errigoitik duen bes- Mungia artean, fa- te aisigune bat. Inguru horrek ne- milian edo lagunar- kazaritza eta abeltzaintzarekin lo- tean egunpasa egi- tura estua du. Umeentzako jolasak, teko aukera ematen txokoa eta albergea biltzen dituen du Errigoitik. Gune ingurunetik gertu dago Bizkaiga- edo auzo desberdinak ditu, eta, de- ne. Hango begiralekuak Bizkaia nak ere, probetxua ateratzeko mo- erakusten du, naturan murgiltze- dukoakG dira. Eleizalde, Uria, Zallo- ko gonbidapena egiteagaz batera. bante eta Olabarriko zerbitzu, aisi- Mendiaren beste aldean, BI-2121 gune eta naturguneak herriaren errepidean, Gerekizganetik Mun- nortasunarekin uztartzen ditu giara doan bidean dago Errigoitiko Errigoitik. Olabarri auzoa. Bide hori egiten Nekazalguneko herria, BI-3213 dutenen geraleku izan ohi da, eta errepidetik Mungiarako bidea har- egunpasa egiteko aukera ederra tu behar da Eleizalde, Uria eta Za- ematen du. Tabernez gain, plaza- llobante auzoetara heltzeko. Ai- txoa, jolas parkea, frontoi librea, sialdirako lekuak ditu Eleizaldek. futbol zelaia eta merenderoa ditu Berdegune zabalak, mahaiak eta Olabarrik bisitarien eskura. Uria eta Olabarri. barbakoak eskaintzeagaz batera, umeentzako jolas parkea eta fron- toia ere badira auzo horretan. Helbidea: Uria auzoa, 1. Eleizaldetik aurrerago dago Uria tf.: 94-625 41 90/ faxa: 94-625 64 69 auzoa. Autoan, Mungiara doan Helbide elektronikoak: errepideari jarraituta heldu daite- [email protected] ke. Hala ere, oinez heltzeko bidea ERRIGOITIKO [email protected] ere badago, errigoitiarrek galtzada UDALA www.errigoiti.net q007_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 15:55 Página 1 q008_turismo_Maquetación 1 2020/10/13 15:40 Página 1 LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA 8MUXIKA 2020ko urria Peru eta Mari zuhaitzen kokapena. Informazio plakak zuhaitzon itzalaren garrantzia aditzera ematen dute. Bizimodu baten lekuko Peru eta Mari gaztainondoen itzalpean, garai bateko erabaki garrantzitsuenak hartzen ziren, eta horri aitortza egiteko urrats berriak eman nahi ditu udalak. uskalduna beti izan da eza- inguruko kondairak, testigantzak guna berbakoa izan delako. eta herri literatura batu eta ezagu- Gure arbasoek egindako tzera eman. Horrela, herri bion sin- tratuetan, ezkontzetan zein boloak gure bizitzetara ekarriko di- bestelako ekintza garrantzi- «Muxikako‘‘ Udalak eta tugu. Izan ere, Muxika, Ibarruri eta tsuetan, ez zen akta notaria- Ajangizkoak Peru eta Mari Gorozikako lurretan garai bateko bi- lik jasotzen; bi parteen hitzak balio berri bi landatu nahi zitzaren lekuko diren kondaira, sin- zuen tratua ixteko. Eta hortxe koka- dituzte; haien balio bolo eta kantu zahar ugari daude. Etzen dira Peru eta Mari gaztainondo- Bide horretan, Peru eta Mariren ko- ak. Jatorrizko zuhaitzak lehortu zi- sinbolikoaren jakitun» kapen berria pauso bat izango da. rela urte asko joan diren arren, bada- Kultura Sailak gogo onez bilduko kigu Ajangizerako bidean egon tzon azpian. Muxikako Udalak lan ditu gure aurrekoen bizimodua, ohi- zirela, lekukotzei esker. handia egin zuen galdutako sinbolo turak, egitura politikoak eta gizarte Garai batean, Gernikako azokan bi horiek berreskuratzeko. Horrela, egiturak esplikatzeko balio duten le- ganadu salmenta garrantzitsuak zuhaitz biak berriro landatu ziren kukotzak. Izan zirelako gara, eta ga- egiten ziren: behi bat saldu edo eros- eta informazio plaka jarri. relako izango dira. Peru eta Mari tea mugimendu handia zen etxeko zuhaitzak duela ez hainbeste urtera ekonomian. Beraz, horrelako tra- Peru eta Mari gaur egun arte gure herrietan hartzen ziren tuak egiteko beharrezkoa zen leku Muxikako Udalak, Ajangizgoarekin erabaki inportante guztien lekuko sinboliko bat edukitzea. Gure ka- elkarlanean, Peru eta Mari berri bi izan ziren. Horrek merezi du gogo- suan, Peru eta Mariren itzala izan landatu nahi ditu, eta Eperlandaren ratzea. zen gure arbasoen eguneroko bizi- tzako erabaki garrantzitsuen leku- ko, Muxika eta Ajangiz arteko bide naturala handik pasatzen zelako. Helbidea: Ugarte, 1 Jose Miguel Barandiaranek Telefonoa: 94-625 27 01 1920ko urteetan egindako ikerketei Posta elektronikoa: esker dagkigu ganadu tratuez gain, MUXIKAKO [email protected]