sign in sign up
<<
Home , Aldinac, Balinac (Knjaževac), Balta Berilovac, Blendija, Bogdinac, Bogovina

T OU R I S T guide

Eastern RARIS - Regionalna agencija za razvoj istočne Srbije, ima zadovoljstvo

da Vam predstavi Turistički vodič istočne Srbije.

Naša želja je da Vam približmo čaroliju istočne Srbije. Pozivamo Vas

da nas posetite i doživite lepe trenutke. Uložili smo puno truda da

Vam predstavimo istočnu Srbiju onakvom kakva ona zaista jeste.

Ovaj Turistički vodič vam prikazuje samo deo naše ponude. Više o

njoj možete pogledati na www.traveleastserbia.org

A sve ostalo, sve ostalo kada dođete...

Turistički vodič istočne Srbije se realizuje u okviru projekta „Promoting economic development in Eastern Serbia“ koji je podržao Canada Fund, Ambasade Kanade u Srbiji. RARIS i gradjani istočne Srbije se zahvaljuju Canada Fundu na ovoj podršci. Nekada davno sve je počelo od

Lepenskog vira, gde su svoje domove izgradili praistorijski ljudi. Palate, mostove, banjska kupatila i vojna utvrđenja gradili su Rimljani, a srednjevekovni vladari ostavili su tragove pismenosti i vere.

Dunavom spojena sa celim svetom, izvan gužve velikih urbanih sredina, a dovoljno blizu. Najviši vrh Srbije

nalazi se baš ovde, na Staroj planini.

Novi Sad Istočna Srbija čuva svoje vekovno

Beograd Bor nasleđe, netaknutu prirodu, planine, Zaječar

Niš Knjaževac običaje i ljude. Njih danas ima blizu

300.000 i žive u osam opština. Serbia Eastern Serbia 4 T o w n s Šetnja kroz gradove počinje u Zaječaru, Zaječar Zaječar Knjaževac putevima legendarnog glumca Zorana

Radmilovića, a nastavlja se na jednom od sedam mostova i staroj čaršiji Knjaževca. U

Sokobanji se predahne na nekoj od klupa, Sokobanja Boljevac na kojoj je sedeo Ivo Andrić, pa dalje do

Boljevca i mističnog Rtnja. Bor otvara vrata istorije u jednoj od retkih u Evropi i Bor Majdanpek jedinstvenoj ustanovi u Srbiji, Muzeju rudarstva i metalurgije. Na ulazu u Nacio- nalni park “Đerdap”, nalazi se zlatni grad

Majdanpek. Nizvodno Dunavom do Kladovo Negotin

Kladova, sa alasima se uživa u ribljoj čorbi, a šetnja završava u Negotinu kroz čije ulice odzvanjaju zvuci Mokranjčevih Rukoveti.

5 www.traveleastserbia.org N a t u r e

6 www.traveleastserbia.org Veliki broj endemskih vrsta biljnog i životinjskog sveta kojih ponajviše ima u Nacionalnom parku “Djerdap”, daju posebnu draž ovim predelima. Šetnja Dubašnicom, Miročem, Stolom, Starom planinom… odmara i relaksira svakog gosta.

Možete isprobati ribolovačku sreću u lovu pastrmke u bistrim planinskim rekama i potocima Istočne Srbije ili kapitalnog soma na Dunavu, a lovce očekuje hiljade hektara lovišta. Lokalno stanovništvo rado će vam pokazati kako se koriste biljke iz prirode, kao što je rtanjski čaj, koji u svetu raste samo na obroncima Rtnja. Kada dan ustupi mesto svežini noći, uz pucketanje vatre čujte i legende koje se ovde rado pričaju.

7 Lepenski vir

Arheolog svetskog glasa, dr Dragoslav Srejović 1965. godine otpočeo je iskopavanja na desnoj obali Dunava, u Đerdapskoj klisuri. Tada nije ni slutio da će naići na središte jedne od najblistavijih kultura praistorije. Na arheološkoj karti Evrope Lepenski vir danas je upisan kao jedno od najznačajnijih nalazišta iz doba mezeolita i neolita. U njemu su, sve do pred kraj ledenog doba, u periodu od 6500. do 4500. godine pre nove ere, živeli stočari, lovci, ribolovci, sakupljači hrane, tvorci monumentalnih skulputra od kamena.

8 www.traveleastserbia.org Felix Romuliana

U Gamzigradu, 11 kilometara zapadno od Zaječara, nalazi se Felix Romuliana, palata rimskog cara Gaja Valerija Maksimijana Galerija, jednog od šesnaest imperatora Rimskog carstva, rođenih na tlu današnje Srbije. Romuli- ana potiče s kraja III i početka IV veka nove ere. Prostire se na šest i po hek- tara, a raskošnu palatu krase podni mozaici koji se mogu meriti sa najboljim ostvarenjima kasnoantičkog doba u Evropi. Od 2007. Felix Romuliana nalazi se na UNESCO-voj listi svetske kulturne baštine.

9 Boraveći na prostoru istočne Srbije, Rimljani u davna vremena otkriše lekovite vode i na njima izgradiše kupatila, banje. U Banje njima se vekovima okupljahu krunisane glave, otmeni svet, boemi, pisci. Nobelovac Ivo Andrić, te Branislav Nušić, , Isidora Sekulić, bejahu stalni gosti Sokobanje. Ona je danas jedna od najposećenijih banja u Srbiji, sa tradicijom turizma, dugom gotovo dva veka. Još je turski putopisac Evlija

Brestovačka Čelebija 1663. godine pisao o sokobanjskom javnom kupatilu. banja Nikoličevo Smeštena je u kotlini između planina Ozren i , na obalama Jošanica Gamzigradska reke Moravice. Sokobanja je zbog visoke koncentracije banja banja Rgoška banja kiseonika, ozona i negativnih jona u vazduhu, idealno mesto za lečenje raznih bolesti. Uz brojne sadržaje tokom čitavog leta, Sokobanja Sokobanju poseti preko 100 hiljada turista godišnje.

www.traveleastserbia.org 10 Na jedanaestom kilometru zapadno od Zaječara, u dolini Crnog Timoka, nalazi se Gamzigradska banja. Idealno je mesto za rehabilitaciju oboljenja perifernih krvnih sudova i vibracionih bolesti. Gamzigradska banja ima više izvora termomineralne vode, temperature od 38 do 43 stepena, te nije slučajno rimski car Galerije baš ovde podigao svoju palatu. U Gamzigradu se nalazi i jedna od najstarijih hidrocentrala u Srbiji, podignuta 1909 godine.

Na nekadašnjem putu svile, desetak kilometara od Bora, smeštena je Brestovačka banja. U prošlosti, deset izvora termomineralne vode, koristili su i Rimljani, Vizantijci i Turci u čije vreme je podignuto kupatilo (hamam) a 1837. godine Miloš je podigao svoj konak. Prvo kupatilo otvoreno je 1906. godine. Voda je bogata kalijumom, kalcijumom, jodom i drugim sastojcima, a pogoduje lečenju reumatizma zglobova i mišića, malokrvnosti, nesanici i iscrpljenosti. Istorija beleži i podatak da je Brestovačka banja bila omiljeno mesto dve srpske dinastije - Obenović i Karađorđević.

Razvoj banjskog turizma i njegovo prilagođavanje i najzahtevnijim turistima, u stalom je usponu i u Banji Jošanici, Nikoličevu i Rgoštu. 11 The

Tek kada dođete u istočnu Srbiju, shvatite šta je Johan Štraus imao na umu, kad je komponovao “Na lepom plavom Dunavu”, jer se ovde ova moćna predstavlja u svoj svojoj snazi i veličini. Većim delom svog toka kroz istočnu Srbiju, Dunav prolazi kroz nacionalni park “Đerdap”. Đerdapska klisura, gde je Dunav najdublji i najuži najveća je u Evropi, a bogata istorija svedoči o prisustvu ljudi na ovim prostorima još 6500 godina pre nove ere. 12 Još je rimski car Trajan pokušao da ukroti Dunav, gradeći puteve i mostove, a to je samo donekle pošlo za rukom modernim graditeljima hidrocentrala. U vreme sadašnje Dunav je idealno mesto za odmor na uređenim plažama i kampovima, uz druženje sa alasima koji na sred Dunava bućkom love soma.

www.traveleastserbia.org 13 W N E I T R

Stara planina, which is mostly spread Sa pogledom na najviši vrh Srbije, Midžor through eastern Serbia, is the natural (2169 metara), u parku prirode izuzetne border between Serbia and Bulgaria. Tourist lepote, skijašima su na raspolaganju Centre ''Babin Zub'' on Stara Planina, at an četvorosedna žičara, na stazi ’’Konjarnik’’, altitude of 1780 meters, is becoming dužine 1155 metara, ski lift-sidro, na stazi increasingly attractive for lovers of alpine ’’Sunčana dolina’’ dug 637 metara i baby lift skiing, snowboarders, and for those who na padini ’’Markova livada’’. are making rst steps on skis.

www.traveleastserbia.org 14 Ski centar Rajkovo smešten je na četiri kilometra od Majdanpeka i na njemu postoje dve staze za skijanje, dužine oko 1200 metara.

U Istočnoj srbiji možete skijati i u gradu.

Skijalište u park šumi Kraljevica u

Zaječaru nalazi se na samo pet minuta hoda od centra grada. Ski staza je duga

650 metara, a ski liftom se začas stigne na njen vrh. Kod Boljevca rekreativcima i početnicima namenjena je 280 metara duga staza za skijanje na planini Rtanj.

Stanovnici Bora i njihovi gosti mogu da biraju hoće li skijati na planini Stol, na

Crnom Vrhu, ili na Savači nadomak

Borskog jezera.

15 Nasleđa

Timacum minus je najstarije rimsko vojno utvrđenje u istočnoj Srbiji. Datira iz prvog veka naše ere. Unutrašnjost utvrđenja ispunjena je različitim građevinama. Lapidarijum, sa rimskim kamenim spomenicima, nalazi se u Arheo-etno parku, smeštenom u dvorištu škole, u obližnjem selu .

Savladavši dunavsko i planinsko stenje, rimski car Trajan sagradio je put kroz Đerdapsku klisuru, sve do mesta gde je podigao most na Dunavu. Gradnja puta završena je 103. godine, a ovaj veliki poduhvat, ovekovečen je Trajanovom tablom, sa latinskim natpisom. Trajanova tabla se nalazi u Đerdapskoj klisuri između Donjeg Milanovca i Kladova, i vidljiva je samo sa Dunava.

www.traveleastserbia.org 16 Sa vladavinom cara Trajana povezuje se i bivše vojno utvrđenje Dijana, danas arheološki lokalitet na obali Dunava, između Hidroelektrane ’’Đerdap 1’’ i Kladova. Arheološki lokalitet Šarkamen smešten je 25 kilometara od Negotina. Potiče iz kasnoantičkog perioda, s kraja trećeg i početka četvrtog veka. Bilo je to sedište rimskog cara Maksimina Daje. Mala riznica carskog zlatnog nakita sa Šarkamena, danas se čuva u Narodnom muzeju u Beogradu. Na Dunavu, zapadno od Kladova nalazi se Tvrđava Fetislam. Ovu ’’Kapiju mira’’, kako se prevodi naziv, sagradili su Turci u XVI i XVII veku, a na upravu srpskom narodu predata je 1867. godine. Da bi se odbranio od Avara i Slovena, rimski car Justinijan, na uspravnoj steni iznad reke Moravice, kod Sokobanje, sagradio je Sokograd. I posle Rimljana, Sokograd je bio sklonište raznih vojski, a predanje kaže da je u njemu često utočište nalazio i legendarni Petrović.

17 Danube Orsova Ilovat Romania Utvrđenje Berzasca Tabula 2 Dijana 1 Trajana M-25.1 Juvenil sports Hydroelectric leauger “Đerdap” power station “Đerdap 1” Bigar Turnu Severin Golo Brdo Davidovac HOTEL Trajanov Veliko Gradište Kladušnica 3 most Danube Tvrđava Beograd Đerdapska M. 1 klisura Manastir 4 Fetislam 1 Sv. Trojice Kladovo V. Vrbica ” p Lepenski M-25 a Kilome 6 Vir d Veliki Beljan Požarevac Svinita Miročr Golubinje e Reka Beograd Rajkovo Grabovica Romania N Đ Rajkova HOTEL Tenkina kuća i Ljubičevac a 5 K. Mišin konak” 2 pećina c k i r M-24 Veliki zaton o Donji n Milanovac a a p Crkva Sv. l n i Miroč Kupuzište HOTEL Crkva Muzej 2 Petra i Pavla Majdanpek Vratnjanske 4 Sv. Trojice 10 Krajine 4 Topolnica kapije Muzej Manastir 9 Hajduk Veljka Arheološki 3 Vratna HOTEL 7 lokalitet Okno Negotin Pek Klokočevac Jabukovac Valja Kusjak 3 Prerast Zamna M. Kamenica Hydroelectric power station “Đerdap 2” V. Pek Štubik Dušanovac Homoljske planine Crnajka Veliko Šarkamen Jasenica Manastir Deli Jovan8 5 Koroglaš Žagubica Šarkamen Danube M-24 Miloševo Negotin Manastir Bukovče Požarevac M-25 6 Bukovo Kobišnica Timok Beograd Crni Čubra 5 vrh Brestovac Bregovo Stol Mali 6 Metriš Rečka Sovinac Veliki Krivelj Tamnič Savača Beljevina Brezonik Dobočane Salaš Borsko Rajačke Bulgaria jezero Muzej M. Jasikova HOTEL Brusnik 11 pivnice Brestovačka 12 rudarstva V. Jasikova banja Bor Open-pit mining Koprivica Dubaš- Slatina Braćevac Kučajske planine 7 nica Brestovac Lazareva Zlot 8 pećina Šipikovo Zlotske Zlotska reka Lazarev 9 pećine M-4 10 kanjon Velska reka Vražogrnac Radul Begov Narodni Šarbanovac Nikoličevo 14 Konak 16 muzej Gamzigradska Malinik M-5 V. Izvor Crkva u banja Zaječar Pozorište Istorijski Radovanska reka 9 Sumrakovcu 15 Z. Radmilović 17 arhiv BogovinskaBogo- Felix Vidin 11 pećinavinska 13 Romuliana HOTEL pećina Kraljevica Zaječar Osnić Šljivar Manastir Crkva LubnicaLake Grlisko 10 Krepičevac Kula Crni Timok 11 Sv. Ilije Vojnica Paraćin Beograd Jablanica Grlište Vrška čuka HOTEL Planinica Gramada Boljevac Manastir Sv. 7 Petra i Pavla Bulgraia Ilino Muzej Mirivo Vratarnica 18 Timočke bune Vrbovica G. Bela Reka Manastir Rtanj Zagrađe Zavičajna kuća 12 Lozica Rtanj 19 Bačevica RujišteLjubinke Savić – Grasi Rabiša Šarbanovac Rujevica Vrmdžanski Dobro poljepoljeDobro Banja 20 grad Vrbica Jošanica Vlaško polje Mali Izvor Trgovište Dimovo Žučkovac Timacum Manastir Lake Milušinac T u p i ž n i c a Selačka Bučje 26 8 Suvodol Bovansko Česma minus Minićevo Trubarevac21 Kneza Miloša Petruša D. Sokolovica Ravna Sokobanja Čitluk Ošljane Stogazovac Areheo - etno Belogradčik B. Orešac 27 park Ravna Bovan Jelašnica Mala reka Soko Dugo Drečinovac Niš Salaš Beograd 22 grad Polje MoravicaSlatina D. Zuniče Štipina Šarbanovac Ozren G. Zuniče Manastir Radičevac Crkva Zavičajni 13 Jermenčić Berčinovac Park prirode “Stara Planina”15 Sv. Đorđa 28 muzej Knjaževac Jezero Trgovište Božinovac HOTEL Štitarac Kuća Ace Rgošte 29 Stanojevića Radenkovac Beli Potok Orešac Žukovac Gradište Knjaževac Štrbac S. Crkva Hram Sv. Preobraženja 16 Sv. Bogorodica 14 Gospodnjeg Manastir Gornja KamenicaRepušnica 17 Zavičajni Amam Tresibaba Sv. Trojica Aldina reka 23 muzej 24 M-25 Ravno Bučje Stara Šestigabar 12 planina Legat Niš HOTEL 25 galerija HOTEL Beograd HOTEL Sokobanja Mezdreja Čiprovci Staljinac Ćuštica Legenda Restoran Vinarija Kulturno Ribolov Jezero HOTEL Hotel Soja nasleđe Prenoćište Pristan Crkve / Biciklistička staza Manastiri Kamp Pristan za čamce Skijalište Prirodne Bazen Granični prelaz Turistička karta vrednosti Termalni izvor Zatvoreni bazen Info centar More info on pages 31 - 35 Istočne Srbije Vino

Gajenje vinove loze na sunčanim brežuljcima istočne Srbije seže u daleku prošlost. Poznato je da se vino proizvodilo u vreme vladavine cara Marka Aurelija Proba u trećem veku. Ovde se i danas vino proizvodi, kako tradicionalno, tako i na savremeni način. Vinski podrumi su pravi mali muzeji, a posebno su atraktivni kompleksi podruma za spremanje vina u Rajcu, kod Negotina, poznatiji kao pivnice. Pivnica još ima i u Štubiku, Rogljevu i Smedovcu.

20 Kvalitetnim vinima mogu se pohvaliti i proizvođači sa Knjaževačkog vinogorja, gde je u selu Ravna formiran i muzej vina. Sortna grožđa rizling, šardone, vranac, kao i druga tradicionalna, osnova su za kvalitetna vina, koja se služe u restoranima, ali i u gotovo svakoj kući. Zbog svega toga Istočna Srbija nezaobilazna je tačka na vinskim putevima

Srbije.

Put vina, Negotin Put vina, Knjaževac

Mihajlovac Ravna

Negotin Čubra Potrkanje Mokranje Rečka Smedovac Rogljevo Knjaževac Tamnič Rajac Braćevac www.traveleastserbia.org 21 Crkve i Manastiri Obilazak sakralnih objekata istočne Srbije počinje na obali Trgoviškog Timoka, u Donjoj Kamenici, sa Crkvom Presvete Bogorodice. Izgrađena je početkom XIV veka i predstavlja kombinaciju romantike, gotike i moravske arhitekture. Na samo par kilometara odatle nalazi se i manastir Svete Trojice, koji je podignut u XV veku. U donjem toku Timoka, u miru stoletnih šuma nalazi se ženski manastir Suvodol, a niže kraj sela Grlišta manastir Svetog Petra i Pavla. Na planini Ozren nalazi se manastir Jermenčić koga su 1392. sagradili jermenski kaluđeri, a u okolini Boljevca manastiri Lapušnja, Krepičevac i crkva Lozica, za koju se pretpostavlja da je nakada bila manastir. www.traveleastserbia.org 22 Crkva Svete Trojice u Negotinu svojom monumentalnošću daje poseban pečat starom grads- kom jezgu. U blizini grada je i manastir Bukovo podignut u vreme Kralja Milutina, krajem XIII veka, kao i manastiri Koroglaš i Vratna. Nedaleko od manastira Vratna, nalaze se i vratnjaske kapije, poseban prirodni fenomen koga čine ogromne kamene kapije - prerast, koje spajaju kanjon. Manastirica leži na malom potoku Šajna, 20 kilometara od Kladova i u njemu je po predanjimu kćer kneza Lazara našla utočište bežeći sa istoka. Više puta je rušen i obnavljan. Crkva Uspenja Svete Bogorodice i Crkva Silazak Svetog Duha, najznačajniji su verski objekti u Opštini Bor. Crkva u Majdanpeku posvećena je Sv. apostolima Petru i Pavlu koje su majdanpečki rudari uzeli za svoje zaštitnike. 23 L a k e s

Nedaleko od Sokobanje, smestilo se Bovansko jezero. Na dužini od oko sedam kilometara, sreću se brojni ribolovci, koji u potrazi za dobrim ulovom, na Bovan svake godine stižu iz čitave Srbije. U Grliško jezero ulivaju se dve rečice, a pored jezera, u četinarskoj šumi, nalazi se manastir Svetog Petra i Pavla. Atraktivno za izletnike, kupače i ljubitelje prirode je jezero Sovinac, uređeni auto-kamp i mali motel, idealno su mesto za porodični odmor. Borsko jezero smešteno je u podnožju planine Crni vrh. Prozirno je sa bistrom planinskom vodom, okruženo šumom, zelenim proplancima i livadama. Uređeni tereni za male sportove, trim staze, predstavljaju idealno mesto za pripreme sportista. Atraktivna za odmor, šetnju i ribolov su i Rgotsko jezero, Suton, Valja mare, Vrmdžansko jezero i jezera u Kladovu.

24 Ru a lr tourism

Onima kojima je dosta užurbanog gradskog

života otvorena su vrata brojnih seoskih kuća

istočne Srbije. Čist vazduh u regionu najbogati-

jem šumama u Srbiji, šetnje netaknutom priro-

dom punom izvora bistre planinske vode, tradi-

cionalna domaća kuhinja i dobro vino deo su

ponude.

Boravak na selu pruža mogućnost aktivnog

odmora, uz prisustovanje arhaičnim običajima i

manifestacijama koje su česte u ovim krajevima.

Gostoljubivi domaćini izaći će u susret željama

gostiju, pa je moguće da se okušate u muži ovaca,

košenju sena ili spremanju sira.

25 www.traveleastserbia.org S p o r t s tourism

U banjama, kraj jezera i reka, kao i u samim gradovima, postoje vrhunski uslovi za pripeme

profesionalaca u svim sportovima, ali i za rekreativce. Na raspolaganju su im tereni za tenis, fudbal,

košarku, odbojku, rukomet, stoni tenis, kuglane, staze zdravlja, zatvoreni i otvoreni bazeni. Ne

manje važno je i to da u ovoj regiji postoji spremnost da se udovolji specičnim potrebama i

zahtevima sportista i sportskih ekipa. Gotovo po pravilu, nakon priprema u istočnoj Srbiji, svi oni sa

takmičenja donose najviša odličja.

www.traveleastserbia.org 26 C o n g r e s s tourism

Poslovni čovek trećeg milenijuma najradije će svoje vreme organizovati tako da spoji lepo i korisno.

Upravo u toj činjenici, istočna Srbija videla je šansu, otvorivši svoje kapacitete za organizatore poslovnih sastanaka, radionica, kongresa, stručnih skupova, savetovanja, konferencija i seminara. Visok nivo turističkih i ugostiteljskih kapaciteta učesnicima skupova i gostima omogućuje brojne i odlično organi- zovane programe pre, tokom i posle događaja, ispunjavajući sve zahteve učesnika.

Sve je više kompanija i organizacija koje biraju mirnoću istočne Srbije za svoje poslovne dogadjaje.

27 E v e n t s

Na tradiciji kulturnog nasleđa u istočnoj Srbiji nastao je veliki broj manifestacija, a duh modernog vremena stvorio je programe za novi milenijum. Svima je zajedničko višegodišnje trajanje.

Susreti sela opštine Bor Easter Days of folklore Molitva pod Midžorom Februar / April, Bor Drugi dan Uskrsa, Crnajka kod Đurđevdan - 6. maja, Knjaževac Majdanpeka Turističko- privredna mani- Takmičenje borskih sela u Smotra narodnog stvaralaštva, festacija koja se održava u selima kulturnom stvaralaštvu. običaja i igara. Osim revijalnog Vrtovac i Balta Berilovac. nastupa kulturno umetničkih Započinje berbom cveća i bilja na „Bekrijada“ – muška i ženska društava iz zemlje i inostranstva, Biljarni petak i ritualnim pleten- manifestacija sadrži takmičarski zabava jem venaca na reci. deo u atraktivnim, gotovo Prve i zadnje nedelje velikog posta, zaboravljenim pastirskim igrama Boljevac (klis, paorka, nošenje jajeta u kašiki). Crnorečje Tradicionalna zabava uz negovanje drugi vikend u junu, Boljevac izvornog narodnog stvaralaštva i Jedriličarska Regata - Tradicionalna međunarodna gastronomskih priredbi. Titulu manifestacija, koju poseti više od pobednika zabave odnosi učesnik Bovansko jezero 20.000 ljudi. Obuhvata koji se najbolje veseli i najviše 20-26 April, Sokobanja takmičenje trubača i koncert pojede i popije. Na muškoj zabavi Republička nautička manifestacija umetničke muzike zasnovane na ženama je pristup zabranjen. tradicionalnom melosu. Međutim, žene ne ostaju dužne, Prvomajski uranak – Borsko već organizuju žensku Bekrijadu. jezero Propozicije su iste. 1. maj, Bor Turistička manifestacija uz bogat kulturni i sportski program. 28 Krajinski običaji Festival zabavne muzike za Vržogrnački točak Treći vikend juna, Negotin decu i mlade „TIN“ Prva polovina avgusta , Zaječar Posetioci uživaju u nadmetanjima 19. jul , Kulturno-zabavna manifestacija svirača, prelja, pastirskim igrama, Muzička manifestacija koja posvećena točku. Održava se u spremanju narodnih jela i na kraju neguje osim dečije i muziku porti Vražogrnačke crkve gde izboru najlepše čobanice. namenjenu tinejdžerskom folklorne grupe iz Srbije i uzrastu po čemu je specičan u inostranstva predstavljaju svoje zemlji. Festival je međunarodnog običaje kroz pesmu i igru. Vidovdanski noćni uspon na i takmičarskog karaktera. Rtanj 27. i 28. jun, Boljevac Prva harmonika Sokobanje, Međunarodni festival, Tradicionalni noćni uspon na vrh Prva nedelja jula – polunale i prva Rtnja pred izlazak sunca. nedelja avgusta - nale, Sokobanja Manifestacija okuplja planinare i turiste iz čitave Srbije. Prva harmonika je manifestacija koja okuplja harmonikaše amatere iz svih krajeva sveta. Festival kulture mladih Takmičarskog je karaktera, a u Srbije revijalnom delu nastupaju Prva nedelja jula, Knjaževac Letnja regata Tekija – Kladovo poznati muzičari iz zemlje i inostranstva. Jedinstvena smotra mladih Srbije, - Kusjak u svim oblastima umetničkog Zadnji vikend jula , Kladovo stvaralaštva. Trodnevna regata Dunavom za rekreativce sa plovilima bez motora. Učesnicima regate se Biljoberske svečanosti nudi i bogat zabavni program. Prva nedelja jula, Sokobanja Turističko sportska manifestacija Etno Fest – Kladovo posvećena branju lekovitog bilja. Zadnja nedelja jula, Kladovo Turistima se nudi i biljna parada, Smotra narodnog stvaralaštva, sajam lekovitog bilja, meda i hrane i pića, uz vecernje koncerte zdrave hrane, kao i uspon na vrh estradnih zvezda i nastupe Rtnja (1560 m). folklornih društava. Etno Fest preiređuje i sajam MSP-a.

29 www.traveleastserbia.org Gitarijada u Zaječaru Zlatna bućka Sačuvajmo gajde i stare igre, Prva polovina avgusta, Zaječar Treća nedelja avgusta , Tekija (kod Druga polovina septembra, Rudna Ovo takmičenje mladih Kladova) glava kod Majdanpeka nearmisanih rok grupa okuplja ’’Zlatna bućka” je turističko Revijalni nastup KUD-ova sa već 40 godina na hiljade mladih iz sportsko ribolovna manifestacija i izvornim narodnim igrama i Srbije i iz susednih zemalja. takmičenje u ulovu ribe. nastupima gajdaša. U Gitarijada obuhvata sadržaje manifestaciji učestvuju poput YU rock kampa, programa kulturno-umetnička društva iz Radija 202, kolonije vajara i Sabor na Panadžur čitave Srbije. slikara, koncerte na stadionu itd. Velika gospojina - 28. avgust, Knjaževac U podnožju Stare planine u selu Jalovik Izvor održava se sabor narodne izvorne muzike koji okuplja pevače, harmonikaše, frulaše, gajdaše, trubače i bleh-orkestre.

Međunarodni sajam meda i vina Dani Brestovačke banje 12. maja, Negotin Mokranjčevi dani Treći vikend avgusta, Bor Manifestacija Sajam meda i vina 16 – 20 septembar, Negotin ima medjunarodni karakter i Turističko kulturno sportska obuhvata predstavljanje vinara i Ovaj praznik muzike se organizuje manifestacija koja se pčelara iz cele Srbije, Bugarske i u spomen najvećem srpskom tradicionalno održava u banji sa Rumunije. Obuhvata prezentacije kompozitoru Stevanu velikim brojem posetilaca. vina i meda, predavanja, Stojanoviću Mokranjcu. Na kulturno-umetnički program i festivalu gostuju najpoznatiji izložbe. izvodjači iz Srbije i sa prostora Zlatna truba Balkana bivše SFRJ, ali i mnogi poznati Treća nedelja avgusta, Zaječar svetski pijanisti i horovi. Natpevavanje horova je Takmičenje najboljih duvačkih svojevrsna kruna ove orkestara i trubača iz Srbije i manifestacije, a u okviru pratećeg drugih balkanskih zemalja koji se programa odvijaju se brojne nadmeću za titulu kralja trube i izložbe slika, promocije knjiga, titulu najboljeg orkestra. književne večeri. 30 Istorija / kultura Legenda

1 Tabula trajana 6 Lepenski vir 11 Rajačke Pivnice Imperator Cezar, božanskog Između 1965. i 1970. otkriveno je Rajačke pivnice ili pimnice kako Nerve sin, Nerva Trajan Augustus ribarsko lovačko naselje sa ih sami meštani nazivaju (izraz Germanik, vrhovni sveštenik, začecima kultivacije i domesti- potice od glagola - pijmo, piti) zastupnik naroda po četvrti put, kacije. Tokom iskopavanja predstavljaju jednistveni primer otac domovine, konzul po četvrti otkriveno je sedam sukcesivnih vinskog sela. put, savladavši planinsko i naselja i 136 objekata (kako dunavsko stenje, sagradio je ovaj stambenih, tako i sakralnih) koji put. su izgrađeni u preriodu od oko 12 Muzej Rudarstva 6500. do 4500. godine pre naše Jedinstvena ustanova u Srbiji i ere. jedna od retkih u Evropi koja se 2 Utvrđenje Dijana bavi istraživanjima i prezentaci- Pored svoje vojne funkcije, 7 Arheološki lokalitet jom života i rudarenja. Fond od utvrđenje je predstavljalo i važan Okno preko 20000 eksponata predstav- ekonomski i svetilišni centar Po brojnosti i očuvanju lja pravu riznicu predmeta tadašnjeg dela Rimskog carstva. arheoloških nalaza, ovaj razvrstanu kroz arheološku, lokalitet je jedinstven u svetu. etnološku, istorijsku, umetničku, tehnošku i minerološku zbirku. 3 Trajanov most Razvrstani po vremenu kada su 8 Šarkamen nastali obuhvataju period od Dužina mosta se procenjuje na Ovaj rezidencijalno memori- 4500. god. p.n.e. do današnjih oko 1.130 m, a nosilo ga je 20 dana. stubova. Do danas je sačuvan jalni kompleks potiče s kraja III i jedan stub i Kastel pontes, and početka IV veka, iz perioda rimske vlasti poznate pod underwater archeological explo- 13 Felix Romuliana ration of bridge has been started. nazivom Tetrahija (vladavina četvorice). Felix Romuliana, carska palata rimskog imperatora Gaja Valerija Galerija Maksimijana, podignuta 9 Muzej Hajduk Veljka u 3. i 4. veku naše ere. Pod 4 Tvrđava Fetislam zaštitom je UNESKA. Građena je sredinom XIX veka i Sagradili su je Turci u XVI i XVII najstarija je sačuvana varoška veku. U tvrđavu se ulazilo preko kuća u Negotinu. dva pokretna mosta i kapije. 14 Radul Begov Konak Radul-begov konak sa početka 5 Kapetan Mišin 10 Muzej Krajine XIX veka, jedan je od najstarijih konak i Tenkina kuća Na inicijativu četrdesetak objekata u Zaječaru. Konak ima Pripadali su najznačajnijim najuglednijih porodica u Nego- prodajnu galeriju slika, skulptura stanovnicima Poreča (Donjeg tinu, 16. februara 1934. godine, i proizvoda domaće radinosti. Milanovca) u XIX veku, Kapetanu odlukom tadašnjeg Bana Mesto je na kome se održavaju Miši Anastasijeviću i Kapetanu Moravske banovine sa sedištem u promocije knjiga i književne Stefanu Stefanovuću Tenki. Nišu, osnovan je Muzej u Negotinu. večeri. 31 Istorija / kultura Legenda

15 Pozorište Zoran 19 Zavičajna kuća 24 Amam Radmilović Ljubinke Savić – Grasi Jedini je stari turski amam u Pozorište je osnovano 1947. Kuća je sagrađena krajem 19. funkciji na ovim prostorima. godine, a od 1993. osniva se veka. Rekonstruisana je u potpu- fondacija "Zoran Radmilović", i nosti i pretvorena u Zavičajnu 25 Legat galerija počinje održavanje pozorišne kuću vajarke Ljubinke Savić – manifestacije "Dani Zorana Grasi u selu Ilino kod Boljevca. Legat Miluna Mitrovića, akadem- Radmilovića". skog slikara iz Beograda, po rođenju Sokobanjčanina. Likovna kolonija 20 Vrmdžanski grad “Sokograd” svake godine okuplja 16 Narodni muzej Na krečnjackom rtu, u dolini eminentne umetnike i obogaćuje Pakleša, nalaze se zidine starog zbirku galerije. Narodni muzej u Zaječaru je grada za koga meštani kažu da osnovan 1951. godine kao je “latinski”. Grad je iz rimskog 26 Timacum minus zavičajna zbirka. Kulturno-istorijski doba i nastao je u periodu do VI Vojno utvrđenje i prateće naselje značaj eksponata svrstavaju veka u vreme vladavine cara datiraju iz I veka naše ere. Narodni muzej u Zaječaru u red Justinijana. Unutrašnjost utvrđenja najznačajnijih muzeja u Srbiji. ispunjena je različitim Pojedini eksponati zauzimaju građevinama, a po obodu su istaknuto mesto u svetskoj 21 Česma Kneza Miloša rimska kupatila-terme i nekropole. kulturnoj baštini (mozaici, Zahvaljujući blagotvornoj sokoban- skulpture, arhitektonska dekoracija jskoj lekovitoj vodi, Knjaz Miloš carske palate Romuliana). Obrenović je bitno popravio svoje 27 Areheo - etno zdravlje. Zato dade nalog da se na park Ravna ulazu u Banju izgradi spomen Arheološki i etno park, sa brojnim česma. spomenicima iz rimskog perioda, 17 Istorijski arhiv kao i muzejom vinogradarstva i U depoima Arhiva nalazi se 2000 vinarstva i rekonstruisanim metara dužnih arhivske građe 22 Sokograd seoskim kućama iz 19 veka. različite provenijencije nastale Sokograd je postojao i u periodu radom državnih organa, Vizantije, i najverovatnije obnov- 28 Zavičajni muzej nansijskih, prosvetnih, ljen za vreme vladavine cara Jedan od najboljih srpskih kulturnih, crkvenih organizacija i Justinijana, u VI veku nove ere. institucija kao i porodična i lična muzeja, sadrži i jedinstvenu arhivska građa značajnih svetsku izložbu dvopredjnih stvaralaca. vunenih čarapa – muzej čarapa u 23 Zavičajni muzej okviru stalne postavke. Muzej raspolaže eksponatima iz 18 Muzej Timočke bune oblasti arheologije, etnologije i 29 Kuća Ace Stanojevića istorije. Ispred muzeja je uređen Kuća radikalskog prvaka i Muzej (smešten u staroj apsani) amteatar koji se u letnjoj sezoni predsednika Narodne skupštine adaptiran je 1983. godine - koristi za pozorišne predstave, Srbije u kojoj je prikazan tačno na stogodišnjicu od književne večeri ili neke druge građanski enterijer sa kraja XIX i početka Timočke bune. manifestacije. početka XX veka. 32 Prirodne vrednosti Legenda

1 Đerdapska klisura 6 Stol 10 Lazarev kanjon Đerdapska klisura je najveća u Ova planina udaljena 20km Kanjon Lazareve reke deo je Evropi. U njoj je Dunav najuži i severno od Bora predstavlja zaštićenog prirodnog dobra prve najdublji. Poznata je i kao nesvakidašnju oazu zelenila, kategorije. Usečen u debele “Željezna vrata”, zbog svoje moći, tišine i cvetnih livada. Pogodna je krečnjačke stene Malinika ćudljivosti i neprohodnosti. za planinaranje, alpinizam, jedinstveno je stanište endemskih paraglajding, lov. Uređeno je 13 i reliktnih vrsta biljaka i životinja. planinarskih pešačkih staza. Bez stručne vodičke službe poseta 2 Rajkova pećina 7 Dubašnica kanjonu je zabranjena. Rajkova pećina je dobila ime po Planinska visoravan Dubašnica je čuvenom Rajku Vojvodi, za koga najveći krečnjački kompleks u 11 Bogovinska pećina se pretpostavlja da je živeo u 19. Srbiji. To je kraška površ površine veku. On je, po predanju, danju 82km2, izuzetne lepote i netek- Bogovinska pećina je najduža bio mehandžija, noću je pljačkao nute prirode, prosečne visine pećina u Srbiji (dužina istraženih turske karavane, a blago 900m. Bogata brojnim kanala je preko 7,5 km). U prvih sakrivao u ovoj pećini. površinskim i podzemnim 300 m u pećini postoje delimično oblicima reljefa, šumom, uređene staze. Bogovinska pašnjacima i livadama. Područje pećina je zastićena zakonom kao Valja prerast je veoma bogato raznovrsnom spomenik prirode. 3 divljači: vuk, lisica, ris, divlja Zaštićeni prostor prerasti obuh- mačka, srna, gorski jelen. vata i prelepu istoimenu planin- sku reku, koja ispod nje prolazi. 11 Stara planina 8 Lazareva pećina Glavni venac Stare planine Lazareva pecina je rečna, prostire se približno od Zaječara 4 Vratnjanske kapije izvorska pećina. Ukupna duzina do Crnog mora u dužini od oko pećinskih kanala je 9.505m, dok 550 km. Najviši vrh Srbije Midžor Na bistroj planinskoj rečici nalaze je za turističku posetu uređeno (2169m) nalazi se na Staroj se ogromna vrata-kapije, delo 800m staze. planini u opštini Knjaževac. prirode. Planina je atraktivna za bavljenje zimskim sportovima, postoji 9 Zlotske pećine izgrađena skijaška infrastruk- 5 Crni Vrh Najveća pećinska dvorana u celoj tura, ali i leti za prijatan odmor i Srbiji je Koloseum, sa prečnikom šetnje. Crni Vrh visine 1043m je deo od nekih 60ak metara, i 50 šumskog kompleksa Kučaja i metara visine i nalazi se u predstavlja njegov najseverniji Zlotskoj pećini. deo. Ima prijatnu planinsku klimu koja svojim sedativnim svojstvima pruža mogućnost za rekreativno-terapeutsko delovanje. Trenutno postoji ski staza sa ski liftom duzine 1050m i kapaciteta 90 mesta. 33 Crkve i manastiri Legenda

1 Manastir Sv. Trojice 5 Manastir Koroglaš 10 Manastir Krepičevac Predanje kaže da je u ovom Pretpostavlja da ga je zidao Kralj Nalazi se 4km severno od sela manastiru kći kneza Lazara, Milutin početkom XIV veka. Jablanice u klisuri Radovanjske udata za sultana Bajazita, našla Narodno predanje kaže da je na reke. Manastir je građen utočište kada je pobegla iz logora tom mestu sahranjen Kraljević početkom XVI veka. Krepičevac je njegovog pobednika hana Marko pošto je ranjen, na Šarcu, mala trolisna građevina, bez Timura. preplivao Dunav iz Vlaške nakon kubeta. Građen je pod uticajem bitke na Rovinama. moravske škole. Danas je ženski 2 Crkva Sv. Petra i Pavla manastir. 6 Manastir Bukovo Posvećena je Sv. apostolima Najstarije i najvrednije freske u 11 Crkva Sv. Ilije Petru i Pavlu koje su majdanpečki manastiru su: Bogorodica sa rudari uzeli za svoje zaštitnike. Nalazi se u Boljevcu. Podignuta je Hristom - na svodu i freska 1861. godine, a oslikana 1863. Arhanđela Mihajla na ulazu u godine. Jednobrodna je 3 Manastir Vratna Crkvu. građevina sa pripratom na Manastir Vratna se nalazi na oko zapadnoj strani i oltarskom 40 kilometara od Negotina u 7 Manastir apsidom na istočnoj strani. samom podnožju čuvenih Vratn- Sv. Petra i Pavla janskih kapija. Osnovan je u XIV Manastir se nalazi na obali veku, a deo manastira podignut Grliškog jezera. Nastao je u 12 Manastir Lozica je 1415. godine. Danas je aktivni starijem periodu srednjeg veka. Manastir se nalazi u podnožju ženski manastir. Crkva manastira Natpis iznad ulaza u manastir obronka Rtnja, 3 km od Krivog Vratne posvećena je Vaznesenju govori da je manastir 1804. Vira. Posvećena je Sv. Arhanđelu, i Gospodnjem (Spasovdan). godine dozidao i na njemu na taj dan se meštani sakupljaju i prepravke izvršio pop Radosav obeležavaju crkvenu slavu. Prvi Živković, jedan od prvih ustanika put spominje se u turskom popisu u ovom kraju. 1455 godine. Obnavljana je 1680. Crkva Sv. Trojice godine i 1850. godine. Crkva je 4 moravskog tipa. Nalazi se u samom centru grada 8 Manastir Suvodol na uglu Trga Stevana Mokranjca i Manastir Suvodol se nalazi u ulice Hajduk Veljka i svojom ataru sela Selačka. Manastir je 13 Manastir Jermenčić monumentalnošću i arhitektons- sagrađen na zaravni usečenoj u Nalazi se na Ozrenu, na 850 m kim vrednostima daje poseban planini Manastirska Glama i nadmorske visine. Manastir vizuelni pečat starom gradskom posvećen je Rođenju Presvete Jermenčić ima crkvu Sv. jezgru Negotina. Pod zaštitom je Bogorodice. Danas je Suvodol Arhangela Gavrila i Mihaila, države. ženski manastir. praznik koji se slavi 26. jula. Na taj dan žitelji Resnika, Sokobanje i Crkva u Sumrakovcu banjski gosti priredjuju svetkov- 9 inu u dvorištu manastira. Crkva u Sumrakovcu posvećena je stradanju Isusovom. 34 Crkve i manastiri Turističke organizacije:

Boljevac Bor 14 Hram Sv. Preobraženja Kralja Aleksandra 17/1 Moše Pijade 19 Gospodnjeg Tel: 030/63 593, fax: 030/61 883 Tel: 030/459 020, 459 021 Crkva se nalazi u strogom centru Mail: [email protected] Mail: [email protected] Sokobanje, na mermernom šetalištu. Crkva poseduje dobro sačuvanu arhivu od 1835. godine, sve izuzev perioda od Zaječar Kladovo 1912. do 1918. godine kada su Svetozara Markovića 2 Dunavska 16 a bugarske okupacione snage Tel: 019/421 521 Tel: 019 801-690 spalile crkvene spise iz tog perioda. Mail: [email protected] Mail: [email protected] www.toozajecar.co.rs 15 Crkva Sv. Đorđa Gradnja Crkve “Sveti Đorđe” u Knjaževac Majdanpek Knjaževcu počela je odmah posle oslobođenja od Turaka u čast Miloša Obilića 1 Ulica Kralja Petra I bb prvog dolaska Knjaza Miloša u Tel: 019/730 988, 735 230 19220 Donji Milanovac Gurgusovac (jula 1833), a Mail: [email protected] Telefon/faks: 030/590 184 završena je 1835. Od znamenitosti ove crkve izdvajaju se Jevanđelje www.toknjazevac.org.rs e-mail : o[email protected] iz 1805. dar Kneza Miloša i srebrni Kancelarija u Majdanpeku krst (1866). Telefon/faks: 030/584 204 Negotin 16 Crkva Sv Bogorodica e-mail: [email protected] Vojvode Mišića 25 www.toom.rs Podignuta je u XIV veku od strane Tel/fax: 019/547 555 nepoznatog ktitora. Živopis je većim delom očuvan a radila su Mail: [email protected] ga dva majstora. Više www.toon.org.rs Sokobanja kompozicija na freskama u Trg oslobođenja 2 Donjoj Kamenici predstavljaju Tel: 018/833 988 dela izuzetne umetničke vrednosti. Mail: [email protected] www.otks.org.rs 17 Manastir Sv. Trojica Crkva je zadužbina srpskog despota Lazara, najmlađeg sina Đurđa Brankovića, kako svedoči Informacije o smeštaju i restoranima natpis iz 1454. godine. Unutrašnjost crkve je bila oslikana, se mogu naći na www.traveleastserbia.org ali je danas živopis gotovo u celini uništen. U manastiru žive mona- hinje, koje, pored svojih dnevnih obaveza, prave ikone i ostale Zahvaljujemo se na ustupljenim fotograjama koje su korišćene verske predmete. u ovom Vodiču Raši Milojeviću, Draganu Bosniću, Radovanu Magdaleniću, turističkim organizacijama, kao i ostalim institucijama. 35 RARIS - Regional Development Agency Eastern Serbia Trg oslobodjenja 1, 19000 Zaječar, Srbija tel +381(0)19 426 376, 426 377 www.raris.org www.traveleastserbia.org

Tourist guide of Eastern Serbia is implemented within the project "Promoting Economic Development in Eastern Serbia," Canada Fund of Canadian Embassy in supported by Canada Fund of Canadian Embassy in Belgrade.