Projekty I Programy Pomorski Program Edukacji Morskiej

N r 2 / 1 9 ( 1 8 6 ) R o k X X I X l K W I E C I E Ń - C Z E R W I E C 2 0 1 9 r . l I S S N 1 5 0 5 - 0 9 0 4

PROJEKTY I PROGRAMY

POMORSKI PROGRAM EDUKACJI MORSKIEJ ● Nr 2/19 (186) ● Rok XXIX ● KWIECIEŃ - CZERWIEC 2019 ● ISSN 1505-0904

Bożena Żuk: Jutro popłyniemy daleko...... 3

INFORMACJE, OPINIE, PROPOZYCJE

System Zdolni z Pomorza" ...... 4 dr Piotr Bojko: " dr Anna Kreft: Młodzi Zdolni Pomorskiej Ligi Zadaniowej. Rok szkolny 2018/2019 ...... 6 Katarzyna Ewa Wąsowska Garcia: 4 tysiące KoderJuniorów z Pomorza ...... 9 Mariusz Domański: Mickiewicz pierwszy w nauce, ale również w pomaganiu! ...... 11 Jacek Bochenek: Młody Europejczyk – Świadomy i Bezpieczny Obywatel Świata ...... 13 Krzysztof Kierbić, Krzysztof Korewo: Multitechnik – Projektowanie i budowanie urządzeń i aplikacji z wykorzystaniem dostępnych narzędzi programistycznych ...... 15 Maria Nowak: Zszyci ze społecznością ... Wyłącz się do ludzi ...... 18 Edyta Berbecka: Perfekcyjna pani domu na co dzień ...... 19 Elżbieta Polenceusz: Kreatywne warsztaty lodowe z Scholler Ice Cream 2019 ...... 21 Iwona Poźniak: Pomorski Program Edukacji Morskiej. Rok szkolny 2018/2019 Założenia, cele, korzyści ...... 22 Aleksandra Bąkowska: Pomorski Program Edukacji Morskiej Certyfikacja ...... 28 Joanna Kierul-Cieślak: Żegluje mały i duży nawet w kałuży – Edukacja morska – Innowacja pedagogiczna ...... 30 Jolanta Pająk, Maciej Barański: Pomorski Program Edukacji Morskiej - program edukacji morskiej w Szkole Podstawowej w Łebie ...... 34 Agata Rojek: Wizyta w Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni ...... 37 Piknik integracyjny A może bezpiecznie nad morze" ...... 38 Dorota Nowak: "

DOSKONALENIE NAUCZYCIELI

Irena Czyż: Odbyło się w ODN. XIV Konferencja z cyklu Zdrowie dzieci i młodzieży - Psychiczne uwarunkowania pracy nauczyciela ...... 39 Jerzy Paczkowski: Pokolenie Z – Kogo nauczamy? ...... 41 Dorota Iwanowicz: Projekt edukacyjny a podstawa programowa i kompetencje kluczowe ...... 45 Marta Młyńska: Ile TIK-u na lekcji języka obcego? ...... 48 2/2019

OLIMPIADY, IMPREZY, KONKURSY

Iwona Poźniak, Leopold Naskręt: IV Pomorski Konkurs o Tytuł Mistrza Nawigacji ...... 52 XXIII Festiwal Piosenki Marynistycznej Łajba 2019" ...... 54 Iwona Poźniak: " Anna Bielecka: Szkoły rządzą w Kobylnicy – IX Miedzywojewódzkie Targi Edukacyjne ...... 56 Agata Szklarkowska, Jolanta Betkowska: Nauczyciele do piór – czyli VI Pomorski Konkurs Literacki dla Nauczycieli ...... 57

KSIĄŻKI, CZASOPISMA, MULTIMEDIA

Grażyna Wieczorek: Biblioteka ODN poleca ...... 59 Agata Szklarkowska: Przedział Literac(t)ki – Lubię korzystać z cytatów ...... 61 Maciej Maraszkiewicz: Z biblioteczki młodego (STAŻEM) psychologa ‒ dla wszystkich tych, którzy wymagają od słowa pisanego znacznie więcej...... 63 Rozmowa z Magdaleną Kubiak – autorką wierszy Słoik z poezją" ...... 64 Jolanta Betkowska: " Dorota Czapiewska: PBW poleca ...... 66 Jolanta Janonis: Tematyczne zestawienie bibliograficzne. Na podstawie kartoteki zagadnieniowej PBW w Słupsku...... 67

2 2/2019

Jutro popłyniemy daleko…

Dobiega końca kolejny rok szkolny, który pod wie- nego. Odwołuje się on do bogatej tradycji morskiej loma względami był wyjątkowy. Zapadnie on w naszej w regionie i dotyczy tematyki żeglarstwa, wód śródlą- pamięci jako ostatni rok istnienia gimnazjów i pierw- dowych i morskich. Z założenia uczestnicy programu szy, w którym do egzaminów końcowych przystąpi- łączą wiedzę i umiejętności zdobyte w szkole z umie- ły dwa roczniki: 16-latków z gimnazjów i 15-latków jętnościami rozwijanymi w trakcie zajęć praktycznych z podstawówek, którzy równocześnie będą zabiegać na wodzie. o przyjęcie do szkoły średniej. To jeden z efektów Przygotowując podsumowania, wybiegamy myśla- wprowadzonej przed rokiem reformy edukacji, która mi do przodu, projektując działania, które realizowane doprowadziła do kryzysu środowiska oświatowego, będą w przyszłym roku szkolnym. Jestem przekonana, protestów nauczycieli i sporów z rządem. że obydwa przedsięwzięcia warte są Państwa uwagi. Mijający rok szkolny uświadomił wszystkim zain- Równie gorąco polecam artykuły zawarte w obecnym teresowanym kształceniem dzieci i młodzieży, że po- numerze Informatora Oświatowego, w których znaj- trzeba będzie szczególnej wrażliwości, ażeby stworzyć dziecie Państwo wiele inspiracji. w szkole uczestnikom procesu edukacyjnego klimat Zachęcam Państwa do lektury naszego kwartal- przyjaznego i otwartego dialogu o kierunkach rozwoju nika, a że wakacje tuż, tuż, wspólnie z Konstantym polskiej edukacji, a przede wszystkim o tym: kim jest, Ildefonsem Gałczyńskim, zachęcam do udziału w bliż- kim może być i kim być powinien nauczyciel w XXI szych i dalszych wyprawach wodnych. wieku. Wstępne wyniki przeprowadzonego wiosną 2019 r. badania pn. Kondycja pomorskiego nauczycie- Zatem: la wskazują, że dla uczniów istotne są jego styl bycia, takt pedagogiczny, sposób rozwiązywania problemów, jakość kontaktów międzyludzkich, zaangażowanie Jutro popłyniemy daleko, w pracę zawodową, realizacja programu dydaktycz- jeszcze dalej niż te obłoki, no – wychowawczego. Jak widać, to co najważniej- pokłonimy się nowym brzegom, odkryjemy nowe zatoki; sze, pozostaje niezmienne. Sama mam osobisty dług nowe ryby znajdziemy w jeziorach, wdzięczności wobec polskiej szkoły, wobec nauczy- nowe gwiazdy złowimy w niebie, cieli i wychowawców, których pamiętam do dzisiaj. popłyniemy daleko, daleko, To, co otrzymałam w latach szkolnych, stanowi mocny jak najdalej, jak najdalej przed siebie. fundament mojego rozwoju. Starym borom nowe damy imię, Podobnie rzecz się ma z rozwojem społeczeństw nowe ptaki znajdziemy i wody, świadomych tego, że wydatki na szkolnictwo są za- posłuchamy, jak bije olbrzymie, wsze owocną inwestycją. W taki sposób postrzegany zielone serce przyrody. może być program Zdolni z Pomorza realizowany od kilku lat przez Samorząd Województwa Pomorskie- Kronika Olsztyńska, K.I. Gałczyński go. Niewątpliwie pozytywnie wpływa on na rozwój młodych Pomorzan, stanowiąc wyjątkową propozycję rozwoju ich zainteresowań, czemu sprzyjają: Pomor- ska Liga Zadaniowa i otwarte zajęcia akademickie. Program ten wszechstronnie wspiera rozwój uczniów Bożena Żuk dyrektor Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli szczególnie uzdolnionym, którzy uczęszczają na za- w Słupsku jęcia organizowane w Lokalnych Centrach Rozwoju Kreatywnego oraz na uczelniach i uczestniczą w obo- zach naukowych.

Równie interesujący dla dzieci, młodzieży oraz ich nauczycieli jest Pomorski Program Edukacji Mor- skiej, realizowany dopiero od bieżącego roku szkol-

3 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE 2/2019 System „Zdolni z Pomorza” System „Zdolni z Pomorza” stanowi wyjątkową propozycję zapewnienia wszechstronnego i wieloaspektowego wsparcia uczniom szczególnie uzdolnionym w obszarach biologii, chemii, fizyki, informatyki, matematyki oraz kompetencji spo- łecznych – w tym uczniów uzdolnionych humanistycznie. Koordynowane przez samorząd województwa pomorskiego działania realizowane są przez Urząd Mar- szałkowski Województwa Pomorskiego i jego jednostki organizacyjne, niemal wszystkie samorządy powiatowe oraz największe pomorskie uczelnie. wie szczególnie uzdolnieni w pięciu wybranych przed- Dlaczego „Zdolni z Pomorza”? miotach: biologii, chemii, fizyce, informatyce, - ma Oczywista prawda – ludzie są różni – widoczna tematyce oraz w obszarze kompetencji społecznych. jest także w obszarze edukacji. Poszczególni ucznio- W dziedzinie kompetencji społecznych w projekcie wie w tej samej grupie wiekowej różnią się. Niektórzy odnajdą miejsce dla siebie uczniowie zainteresowani świetnie wpisują się w ramy szkolnictwa powszech- szczególnie literaturą, filmem, teatrem czy historią. nego, które zapewnia im odpowiednie do ich potrzeb Wsparcie zapewniane w systemie „Zdolni z Pomo- wsparcie, inni potrzebują dodatkowej pomocy w celu rza” jest wszechstronne i wieloaspektowe. Wszech- przezwyciężenia pewnych deficytów rozwojowych. stronne należy rozumieć tu jako odpowiadające na róż- Istnieje jeszcze jedna grupa – uczniowie szczególnie ne potrzeby uczniów. Zapewniany jest szeroki wachlarz uzdolnieni. Tacy, którzy posiadają specjalne predyspo- kilkunastu różnych form, spośród których uczniowie zycje w danej dziedzinie – lub nawet w kilku dziedzi- mogą wybierać te, która najbardziej im odpowiadają. nach. Uczniowie ci mogą osiągnąć więcej, potrzebują Nie każdy bowiem z uczniów zainteresowany jest np. jednak do tego specjalistycznego wsparcia. rywalizacją w konkursach lub wygłoszeniem referatu Istnieje przekonanie, że zdolny uczeń sobie „jakoś” na konferencji naukowej. Wieloaspektowość wspar- poradzi. Powinien jednak radzić sobie nie „jakoś”, tylko cia przejawia się natomiast w tym, że oprócz pomocy bardzo dobrze. Jeżeli taki młody człowiek otrzyma od- dziedzinowej, merytorycznej (np. w zakresie mate- powiednie – nie tylko merytoryczne – wsparcie, może matyki czy informatyki) oferowane jest także wspar- jednak osiągnąć więcej i w pełni wykorzystać posiada- cie w rozwoju społecznym, między innymi w ramach ny potencjał. Dodatkowym wyzwaniem jest to, że nie warsztatów prowadzonych przez psychologów, oraz zawsze uczeń posiadający szczególne uzdolnienia ma możliwość nawiązywania kontaktów ze środowiskiem bardzo dobre oceny w obszarze swoich predyspozycji. podobnych sobie rówieśników – podczas wspólnych Dość często zdarza się też, że szczególnym uzdolnie- wyjazdów, obozów naukowych itp. niom towarzyszy np. niewystarczający poziom rozwoju społecznego. Taki uczeń z trudnością integruje się z klasą, często źle funkcjonuje zarówno w relacjach z rówieśnikami, jak i z nauczycielami. Co wyjątkowego jest w „Zdolnych z Pomorza”? fot. Piotr Bojko

Wszystkie działania w projekcie prowadzone są na kilku poziomach. Najbliżej ucznia wsparcie organizo-

fot. Szymon Dziomba wane jest przez Lokalne Centra Nauczania Kreatywne- go, za które odpowiedzialne są samorządy powiatowe Każdy uczeń wykazuje jakieś uzdolnienia: nauko- w 19 powiatach. Formy o charakterze regionalnym we, sportowe, społeczne itd. Jeżeli jednak w jakiejś realizowane są przez Urząd Marszałkowski Woje- dziedzinie szczególnie się wyróżnia, to wówczas warto wództwa Pomorskiego i jego jednostki organizacyjne: zapewnić mu dodatkowe wsparcie. W ramach „Zdol- Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku, Ośrodek nych z Pomorza” szczególną pomoc otrzymują ucznio- Doskonalenia Nauczycieli w Słupsku oraz Pedagogicz-

4 2/2019 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE ne Biblioteki Wojewódzkie – w Gdańsku i w Słupsku. pełniające formy wsparcia (np. wizyty w zakła- Letnie obozy naukowe organizuje Akademia Wycho- dach pracy, parkach naukowo-technologicznych, wania Fizycznego i Sportu. Możliwość kontaktu ze spotkania z naukowcami), środowiskiem akademickim zapewniają formy prowadzone przez Akademię Pomorską w Słupsku, Gdański − na poziomie akademickim: spotkania akademi- Uniwersytet Medyczny, Polsko-Japońską Akademię ckie, kółka olimpijskie, kursy e-learningowe oraz Technik Komputerowych, Politechnikę Gdańską, Uni- opiekę mentorską. wersytet Gdański oraz Uniwersytet Morski w Gdyni. System oferuje między innymi: Każdego roku system obejmuje wsparciem oko- ło 1900 uzdolnionych młodych Pomorzanek i Pomo- − na poziomie regionalnym: Pomorską Ligę Zda- rzan. Oprócz uczniów szczególnie uzdolnionych spe- niową, konkurs projektów, naukowe konferencje cjalistyczną pomoc w ramach „Zdolnych z Pomorza” uczniowskie, spotkania i warsztaty autorskie, let- otrzymują także nauczyciele, psychologowie i peda- nie i zimowe obozy naukowe oraz stypendia, godzy. Mogą oni wziąć udział w sieciach współpracy − na poziomie lokalnym: zajęcia pozalekcyjne, sty- i samokształcenia, seminariach oraz specjalistycznych pendia, warsztaty rozwijające kreatywność, uzu- szkoleniach.

Mili ludzie, interesujące wykłady oraz intrygujące ćwiczenia w laboratorium. Ten ostatni punkt programu najbardziej mi się podobał, ponieważ mogliśmy sami spróbować naszych sił. Każdy posiadał prawo do wykonania jakiegoś zadania i nikt nie był dyskryminowany. Przyjazną atmosferę można było wyczuć w każdej chwili, a gdy ktoś potrzebował pomocy, to zawsze ją otrzymał.

Krystian, uczestnik projektu

wania i przedstawienia niewielkiego projektu ba- Jak przystąpić do systemu? dawczego, • w obszarach matematyki, fizyki i informatyki – Uczestnikami projektów „Zdolni z Pomorza” mogą uczeń przechodzi badania diagnostyczne w porad- stać się uczniowie klas VII i VIII szkół podstawowych, ni psychologiczno-pedagogicznej oraz pisze we klas gimnazjalnych oraz uczniowie szkół ponadpodsta- wrześniu test uzdolnień kierunkowych. wowych. Pod koniec każdego roku szkolnego informacja Laureaci i finaliści wybranych konkursów lub o rozpoczęciu naboru do systemu publikowana jest na olimpiad przyjmowani są do systemu w trybie uprosz- stronie www.zdolnizpomorza.pomorskie.eu. Pierw- czonym, bez konieczności pisania testu bądź opraco- szym etapem rekrutacji jest złożenie we wskazanym wywania projektu. terminie arkusza nominacji w najbliższym Lokalnym Nauczyciele, psycholodzy i pedagodzy, zaintereso- Centrum Nauczania Kreatywnego. Następny etap różni wani uzyskaniem dodatkowych kompetencji w zakre- się w zależności od dziedziny uzdolnień: sie pracy z uczniami szczególnie uzdolnionymi, aktual- • w wypadku chemii, biologii bądź kompetencji spo- ną ofertę znajdą na stronie internetowej projektu. łecznych – uczeń jest zobowiązany do przygoto- dr Piotr Bojko kierownik przedsięwzięcia strategicznego Zdolni z Pomorza Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego Departament Edukacji i Sportu

Prowadzony przez samorząd województwa pomorskiego system „Zdolni z Pomorza” to unikatowy w skali kraju pomysł objęcia kompleksową opieką szczególnie utalentowanych uczniów. Koncepcja została wypracowana w inno- wacyjnym projekcie, który realizowany był w latach 2010-2013. System obejmuje działania realizowane przez samorządy powiatowe (lokalne formy wsparcia), szkoły wyższe (akademickie formy wsparcia) oraz samorząd województwa pomorskiego (regionalne formy wsparcia). Wszechstronną pomoc mogą w ramach systemu uzyskać zarówno uczniowie uzdolnieni z matematyki, fizyki i informatyki, jak i ci, którzy posiadają talenty w zakresie nauk przyrodniczych bądź humanistycznych. Łączna wartość 26 projektów "Zdolni z Pomorza", które będą realizowane do 2021 r., wynosi ponad 27 milionów złotych. Projekty finansowane są ze środków Unii Europejskiej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wo- jewództwa Pomorskiego na lata 2014-2020. Informacje na temat „Zdolnych z Pomorza” dostępne są na stronie internetowej www.zdolnizpomorza.pomorskie.eu.

5 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE 2/2019 Młodzi Zdolni Pomorskiej Ligi Zadaniowej Rok szkolny 2018/2019 Praca z uczniem zdolnym to duże wyzwanie dla nauczyciela, istnieje wiele publikacji naukowych i po- pularnonaukowych poruszających zagadnienia zwią- zane z pracą z uczniem zdolnym. Dość powszechne jest przekonanie, że dziecko zdolne w szkole to nie- wątpliwy skarb dla nauczyciela. I rzeczywiście tak jest, choć praca z uczniami zdolnymi codziennie niesie ze sobą różne wyzwania, wątpliwości. Młody zdolny na pewno oczekuje wsparcia własnego rozwoju, w tym w dużym stopniu od nauczyciela. Projekt „Zdolni z Po- morza” realizowany w województwie pomorskim jest przykładem dobrego wdrożenia modelu systemowego wspierania uczniów uzdolnionych. Jednym z elemen- Ryc. 2. Liczba uczestników etapu kwalifikacyjnego PLZ „Zdolni tów projektu jest Pomorska Liga Zadaniowa „Zdolni z Pomorza” ze szkół podstawowych i gimnazjów (SP + G) oraz szkół po- z Pomorza”, której organizatorem jest Ośrodek Dosko- nadgimnazjalnych (PG). nalenia Nauczycieli w Słupsku. Liczba uczestników Pomorskiej Ligi Zadaniowej „Zdolni z Pomorza” systematycznie wzrasta. Biorą w niej udział uczniowie ze szkół województwa pomorskiego, ze wszystkich powiatów. Uczniowie ry- walizują w konkursach z następujących przedmiotów: matematyki, fizyki, informatyki, chemii, biologii oraz przedmiotów rozwijających kompetencje społeczne. W bieżącym roku szkolnym ze szkół podstawowych oraz gimnazjów i oddziałów gimnazjalnych w konkursach udział wzięły 5 673 osoby. Do etapu powiatowe- go przystąpiło 549 osób, a do etapu wojewódzkiego 238. Ze szkół ponadgimnazjalnych w zmaganiach konkursowych wzięło udział 2 112 osób. Do etapu powia- towego przystąpiły 224 osoby, a do etapu wojewódz- kiego 185.Najliczniejszą reprezentację w etapie kwalifikacyjnym stanowili uczniowie startujący w konkursie z przedmiotów: matematyka (1 640 osób), biologia Ryc. 3. Liczba uczestników z poszczególnych etapów PLZ „Zdolni z Pomo- (1 203 osoby) i chemia (973 osoby). Natomiast w eta- rza” ze szkół podstawowych i gimnazjów (SP + G) oraz szkół ponadgimna- pie powiatowym najliczniejsza liczba uczestników zjalnych (PG). startowała w konkursie z chemii (211 osób), z biologii (195 osoby) i z matematyki (96 osób) (Ryc. 1-5).

Ryc. 4. Liczba osób zakwalifikowanych oraz uczestników etapu po- Ryc. 1. Liczba szkół uczestniczących w etapie kwalifikacyjnym PLZ „Zdolni wiatowego i wojewódzkiego z poszczególnych przedmiotów PLZ z Pomorza” z poszczególnych powiatów. „Zdolni z Pomorza” ze szkół podstawowych i gimnazjów.

6 2/2019 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE

Dziękujemy nauczycielom za sprawdzenie uczniowskich prac w pierwszym etapie. Pomorska Liga Zadaniowa „Zdolni z Pomo- rza” znajduje się w wykazie zawodów wiedzy organizowanych przez kuratora oświaty lub inne podmioty działające na terenie szkoły, które mogą być wymienione na świadectwie ukończenia szkoły podstawowej i dotychczasowego gimnazjum oraz uwzględ- niane w postępowaniu rekrutacyjnym na rok szkolny 2019/2020 ogłoszonym przez Kuratorium Oświaty w Gdańsku. Miejsca uznane za wysokie w zawodach

Ryc. 5. Liczba osób zakwalifikowanych oraz uczestników etapu powiatowe- wiedzy – Pomorskiej Lidze Zadaniowej to miejsca na- go i wojewódzkiego z poszczególnych przedmiotów PLZ „Zdolni z Pomo- grodzone lub uhonorowane zwycięskim tytułem nada- rza” ze szkół ponadgimnazjalnych. nym na podstawie regulaminu PLZ o zasięgu: woje- wódzkim i powiatowym. Etap wojewódzki Pomorskiej Ligi Zada- niowej Zdolni z Pomorza" w roku szkolnym " 2018/2019 odbył się w Słupsku i Gdańsku w dwóch terminach. W dniu 23 marca 2019 r. odbyły się eliminacje konkursowe z następu- jących przedmiotów: biologia, chemia, przed- mioty rozwijające kompetencje społeczne. Natomiast w dniu 30 marca 2019 r. odbyły się eliminacje konkursowe z informatyki, matematyki i fizyki. Konkurs miał miejsce w na- stępujących lokalizacjach: w Zespole Szkół Agrotechnicznych im. Władysława Reymon- ta w Słupsku oraz w VIII Liceum Ogólno- kształcącym im. Komisji Edukacji Narodowej w Gdańsku. Bardzo dziękujemy dyrektorom szkół za umożliwienie przeprowadzenia etapu woje- Etap wojewódzki PLZ „Zdolni z Pomorza” w Gdańsku wódzkiego w wymienionych szkołach.Organizatorzy Bardzo serdecznie dziękujemy wszystkim uczestni- dziękują wszystkim nauczycielom, przygotowującym kom Pomorskiej Ligi Zadaniowej „Zdolni z Pomorza” uczniów do konkursu za zaangażowanie i wsparcie. za udział w konkursie i zachęcamy do uczestnictwa w kolejnej edycji za rok. Gratulujemy laureatom i finalistom uzyskania wysokiego wyniku w ramach konkursu Pomorska Liga Zadaniowa „Zdolni z Pomorza”. Laureaci etapu wojewódzkiego mogą ubiegać się w następnym roku szkolnym o zakwalifi- kowanie do projektów „Zdolni z Pomorza” w trybie „otwartych drzwi”, który zdefi- niowany został w regulaminach rekrutacji poszczególnych powiatów. Mamy nadzie- ję, że udział w konkursie przyczyni się dla wielu jej uczestników do dalszego rozwoju własnych pasji, twórczego myślenia, nie- standardowego spojrzenia na własną dzie- dzinę zainteresowań. W oczekiwaniu na zmagania konkursowe etapu wojewódzkiego

7 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE 2/2019

LISTA LAUREATÓW I FINALISTÓW POMORSKA LIGA ZADANIOWA „ZDOLNI Z POMORZA” Konkurs dla uczniów klas VII i VIII szkoły podstawowej oraz gimnazjów i oddziałów gimnazjalnych województwa pomorskiego z matematyki, fizyki, informatyki, biologii, chemii oraz przedmiotów rozwijających kompetencje społeczne w roku szkolnym 2018/2019

LISTA LAUREATÓW I FINALISTÓW POMORSKA LIGA ZADANIOWA „ZDOLNI Z POMORZA” Konkurs dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych województwa pomorskiego z matematyki, fizyki, informatyki, biologii, chemii oraz przedmiotów rozwijających kompetencje społeczne w roku szkolnym 2018/2019

8 2/2019 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE

dr Anna Kreft koordynator Pomorskiej Ligi Zadaniowej, konsultant ds. edukacji przyrodniczej, pracy z uczniem zdolnym i diagnozy edukacyjnej w ODN w Słupsku

4 tysiące KoderJuniorów z Pomorza

Powoli w szkołach dobiega końca realizacja Pro- priorytetowa III Cyfrowe kompetencje społeczeństwa, jektu KoderJunior – Szkoła Mistrzów Programowania działanie 3.2 Innowacyjne rozwiązania na rzecz akty- adresowanego do placówek z gmin wiejskich i wiej- wizacji cyfrowej. Łączny budżet projektów regionach sko – miejskich z ośmiu pomorskich powiatów (choj- chojnickim i starogardzkim to ponad 3 mln 100 tys. zł. nickiego, człuchowskiego, kościerskiego, kwidzyń- - Wdrażanie w szkole kolejnych nowości to bardzo skiego, malborskiego, sztumskiego, starogardzkiego trudne zadanie – zarówno dla nauczycieli jak i zarzą- i tczewskiego). Przez dwa semestry 285 nauczycieli dzających. Tym bardziej cenny jest udział w projekcie, edukacji wczesnoszkolnej wraz ze swoimi uczniami który wspiera nauczycielki i nauczycieli. Nasi nauczy- poprzez zabawę, pracę zespołową i realizację zadań zgłębiało tajniki programowania. ciele otrzymali bardzo konkretną pomoc w formie gotowych scenariuszy lekcji, które dobrze sprawdziły się W projekcie partnerskim warszawskiej Fundacji w codziennej pracy oraz pokazowe zajęcia prowadzo- Pro Cultura (lider), Uniwersytetu Gdańskiego i Po- ne z uczniami – czytamy w rekomendacji Małgorzaty znańskiego Centrum Superkomputerowo Sieciowego Ostrowskiej, dyrektor Szkoły Podstawowej w Kosobu- bierze udział 65 szkół podstawowych, a w zajęciach dach. uczestniczy blisko 4 tysiące uczniów z klas 1-3. Ce- Rzeczywiście na początku realizacji projektu wielu lem projektu jest przygotowanie szkół do wdrożenia nauczycieli nie kryło swoich wątpliwości. nauki programowania do podstawy programowej oraz upowszechnianie innowacyjnych metod kształtowania - Okazało się, że nie takie programowanie straszne, kompetencji programowania w edukacji wczesnoszkol- jak je malują… Przekonaliśmy się o tym przystępując nej. Program został sfinansowany dzięki wsparciu ze z nowym rokiem szkolnym do realizacji projektu (…). środków Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa, oś Jak każde działanie innowacyjne, tak i ten projekt od

9 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE 2/2019 początku wzbudzał emocje i ciekawość uczniów, jak mnóstwo przyziemnych czynności programujemy i samych nauczycieli – czytamy na stronie Szkoły Pod- unplugged – czyli bez użycia komputera. Wystarczy stawowej nr 2 w Sztumie, jednej z dziewięciu szkół tylko je umiejętnie zakodować i przenieść kolejne z powiatu sztumskiego biorących udział w KoderJu- kroki na platformę. Uczniowie wyposażeni w tablety niorze. z zainteresowaniem przystąpili do nauki programo- Pierwsze obawy dyrektorów i nauczycieli rozwiały wania z wykorzystaniem klocków i aplikacji Scottie szkolenia stacjonarne, na których poznali scenariusze Go! Dzięki grze uczą się tworzyć jasne i zrozumiałe lekcji, metodykę realizacji projektu, a także mogli za- zaawansowane programy. Zadania dodatkowo wpły- poznać się ze sprzętem i pomocami naukowymi, które wają na poprawę umiejętności pracy zespołowej i ko- będą wykorzystywane podczas zajęć. munikacji – czytamy w jednej z relacji. Także dyrek- Po wstępnym szkoleniu przyszedł czas na pracę torzy cieszą się, że ich szkoła weszła do grona Szkół z uczniami. Przez dwa semestry w każdej ze szkół Mistrzów Programowania. odbyło się 14 dwugodzinnych zajęć z programowa- - Udział naszej szkoły w projekcie uważam za bar- nia. Uczniowie wyjechali także na sponsorowaną dzo dobrą decyzję. Cykl szkoleń dla dyrektora i na- w ramach projektu jednodniową wycieczkę eduka- uczycieli stanowi o jego wysokim poziomie. Szkoła cyjną, gdzie uczyli się programowania np. grając na otrzymała dodatkowy sprzęt, na który w warunkach instrumentach, budując budynki, czy też planując wi- budżetu szkoły nie byłoby nas stać. Nauczyciele otrzy- trynę wystawową w muzeum. mali konkretną pomoc w prowadzeniu zajęć, a dzieci poza ciekawymi zajęciami także dodatkową wyciecz- kę edukacyjną – mówi Marek Szuwarowski, dyrektor szkoły podstawowej w Rakowcu. Organizatorzy są przekonani, że zakończenie cyklu zajęć nie oznacza końca realizacji projektu w szkołach. – Bardzo nas cieszą te pochlebne opinie o KoderJu- niorze. Wierzymy, że zdobyte doświadczenie i sprzęt będą nadal służyć uczniom do nauki programowania w oparciu o otrzymane od nas scenariusze i materiały dydaktyczne. Liczymy także, że niedługo nasza rodzi- na Koder Juniorów na Pomorzu jeszcze się powiększy – mówi Magdalena Janczewska, wiceprezeska Funda- cji Pro Cultura. Przez cały okres trwania projektu nauczyciele zo- Czy kolejne pomorskie szkoły od przyszłego se- stali objęci wsparciem ekspertów projektu, a w pro- mestru dołączą do projektu KoderJunior – Szkoła wadzeniu zajęć wspierali ich zarówno osobiście jak Mistrzów Programowania? To okaże się w połowie i zdalnie konsultanci przygotowani przez Uniwersytet czerwca. Fundacja Pro Cultura startuje bowiem w kon- Gdański. kursie na realizację projektu na terenie Trójmiasta oraz -Otrzymujemy wsparcie trenerów w zakresie reali- regionu słupskiego (gminy wiejskie i wiejsko – miej- zowanych zajęć, wsparcie metodyczne i merytoryczne skie powiatów bytowskiego, lęborskiego i słupskiego). ekspertów z zakresu IT i edukacji wczesnoszkolnej, jak -Proszę trzymać kciuki, abyśmy otrzymali dofinanso- również bezpłatny dostęp do platformy edukacyjnej wanie. Zapraszamy także do współpracy przy realiza- stworzonej na potrzeby projektu. Być może, niektórzy cji innowacyjnych projektów edukacyjnych w szko- spośród obecnych uczniów klas I-III, za parę lat staną łach – zachęca Magdalena Janczewska wiceprezes się sławnymi polskimi programistami. Zajęcia z pro- Fundacji Pro Cultura. Więcej o projekcie: www: www. gramowania, jak się okazuje, stały się nie tylko nauką, koderjunior.pl/pomorskie, FB: https://www.facebook. ale przede wszystkim radością i niezwykłą zabawą – com/KoderJuniorPomorskie/. pisze o realizacji KoderJuniora Katarzyna Wiedeńska ze Szkoły Podstawowej w Starym Polu. Wtórują jej inni nauczyciele. - Po kolejnych spo- Katarzyna Ewa Wąsowska Garcia tkaniach z konsultantami KoderJunior z Uniwersytetu prezes Gdańskiego oraz po przeprowadzeniu zajęć okazało Fundacji Pro Cultura się, że obawy były budowane na wyrost. Codziennie

10 2/2019 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE „Wiele czyni, kto czyni, co może” Wincenty Ignacy Marewicz Mickiewicz pierwszy w nauce, ale również w pomaganiu! Pretekstem do napisania dzisiejszego artykułu jest i to, iż dają one uczniom poczucie sprawstwa i możli- ogłoszenie wyników Olimpiady Zwolnieni z Teorii wości zmiany otoczenia. Istotnym elementem jest fakt, i zajęcie przez II Liceum Ogólnokształcące im. że są bardzo dobrze odbierane przez lokalną społecz- A. Mickiewicza w Słupsku 23 miejsca w tym rankingu ność. Nagrodą jest wdzięczność, życzliwość i uśmiech (ale o tym, nieco później) innych ludzi i co ważne tworzą poczucie wspólnoty. Początek naszej przygody z pomaganiem innym Tak zakończyliśmy nasze pierwsze projekty społe- (nie piszę tu o wolontariacie) rozpoczął się w roku czno-obywatelskie. szkolnym 2014/2015, kiedy to decyzją rady pedago- W kolejnych latach zrealizowaliśmy z sukcesem gicznej, każda z klas zobligowana była do przepro- takie projekty, jak: Równi sobie – pomagamy młod- wadzenia jednego zadania społeczno-obywatelskiego. szym w zakupie konsoli do gier komputerowych, Zauważyliśmy, iż nasi uczniowie coraz mniej angażują w celu uatrakcyjnienia pobytu wychowankom Świe- się w bezinteresowną pomoc innym ludziom, czy in- tlicy Środowiskowej nr 2 w Słupsku. Kolejny projekt stytucjom. Młodzi ludzie nie zwracają uwagi na fakt, to: Mały, większy, największy – zabawy z przedszko- iż swoją wiedzą, kompetencjami, umiejętnościami ale lakami, rozmowa o zainteresowaniach, integracja ze również pasjami mogą podzielić się z innymi1. Nie starszymi, umilenie czasu oraz wspólna zabawa i na- bez znaczenia były również dyrektywy UE dotyczą- uka. Pomagamy zwierzętom ze słupskiego schroniska. ce kompetencji kluczowych, jedną z nich (szóstą) jest Idea tego projektu to spełnienie powinności pomagania rozwój kompetencji społecznych i obywatelskich2. zwierzętom. Świadomość tego, że udomowiliśmy je Zakres ten obejmuje kompetencje osobowe, interper- i stajemy się za nie odpowiedzialni. Zwierzęta są czę- sonalne i międzykulturowe obejmujące pełny zakres ścią ekosystemu, który należy ratować. W ramach tych zachowań przygotowujących osoby do skutecznego działań, młodzież przez cały rok organizowała zbiórki i konstruktywnego uczestnictwa w życiu społecznym karmy, zabawek, obroży i smyczy. Kolejny ciekawy 3 i zawodowym . Pierwsze projekty społeczno-obywa- projekt to: Starsi aniołowie nauki – pomoc naukowa telskie realizowane w naszej szkole to między inny- uczniom klasy 2 i 3c Gimnazjum nr 3. W okresie od mi: wsparcie młodszych kolegów z Gimnazjum nr 3 października do maja uczniowie II LO regularnie, co w nauce. Celem tego działania była poprawa wyników dwa tygodnie, spotykali się z uczniami klas gimna- nauczania uczniów z problemami w nauce przedmio- zjum, by przybliżyć im różne zagadnienia z dziedzi- tów: geografia, języki obce, biologia, matematyka. In- ny chemii i matematyki. Gimnazjaliści podszlifowali nym ciekawym przedsięwzięciem było dokarmianie swoją wiedzę z zakresu chemii: na temat soli (nazew- dzikich zwierząt, pomoc kołom łowieckim w otulinie nictwo, dysocjacja jonowa, sposoby otrzymywania) Słowińskiego Parku Narodowego. Celem tych dzia- oraz z matematyki. Zachęcali, aby młodsi koledzy łań było uświadomienie młodzieży odpowiedzialności i koleżanki polubili Pitagorasa, wspólnie poszukiwali za otaczającą nas przyrodę.Poznanie życia zwierząt „Pitagorasa” w trójkątach i czworokątach. Celem tego leśnych, a także zapoznanie się ze specyfiką zadań działania była poprawa wyników nauczania uczniów kół łowieckich. Innym niezwykle ciekawym działa- z problemami w nauce przedmiotów: chemia i mate- niem było nauczanie języka hiszpańskiego w Przed- matyka. Wyrabianie i wzmacnianie poczucia własnej szkolu Miejskim nr 32 w Słupsku. Podczas ewaluacji wartości, umożliwianie osiągania nawet niewielkich dotychczasowych działań,wypracowaliśmy wnioski sukcesów matematycznych i chemicznych.Stymulo- i rekomendacje: projekty społeczno - obywatelskie wanie logicznego myślenia. Kształtowanie pozytyw- realizowane w liceum powinny być kontynuowane nego nastawienia do podejmowania wysiłku intelektu- w następnych latach, ponieważ uczą one udzielania alnego. Inną wartą wspomnienia inicjatywą była akcja bezinteresownej pomocy, konieczności rozejrzenia się wsparcia szpitalnego oddziału dziecięcego, polegająca wokół siebie, empatii i współpracy w grupie. Ponadto na zbiórce książeczek i kolorowanek dla dzieci. Wspa- przygotowują uczniów do przyszłej pracy jako wolon- niałomyślność i wielkie serce uczniów naszej szkoły tariusze w różnych dziedzinach. Ważne jest również przerosło oczekiwania realizatorów projektu, udało się 1. Dzieci-robotnicy, dzieci-piranie, Monika Winiarska, „Głos Nauczyciel- ski”, 2005, nr 13, s. 8 zebrać tak wiele zabawek, gier planszowych, książek 2. http://www.bc.ore.edu.pl/Content/893/T416_Kompetencje+kluczowe_ czy nawet ubranek, że uszczęśliwiliśmy nie tylko dzie- przygotowanie+do+zycia.pdf [dostęp 30.04.2019] ci w szpitalu, ale także najuboższe rodziny korzystają- 3. Podobną interpretację problemu można znaleźć również w: Prokosz M., Aktywność społeczna młodzieży szkół średnich w środowisku wielkomiej- ce z pomocy PCK. skim, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 2000

11 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE 2/2019

Innym, niezwykle istotnym działaniem, w ramach Uczestnictwo w realizowanych projektach spo- projektu społeczno – obywatelskiego, była zbiórka dla łeczno-obywatelskich, oprócz korzyści dla lokalnej noclegowni im. brata Alberta w Słupsku oraz wsparcie społeczności, niesie za sobą również rozwój osobisty schroniska dla zwierząt w Słupsku. Szczegółowe re- uczniów. Udział w projektach uczy odpowiedzialno- lacje oraz fotogalerie ze wszystkich dotychczasowych ści i samodzielności, kształci praktyczne umiejętności działań projektu społeczno-obywatelskiego znajdują oraz rozwija empatię i wrażliwość. Realizatorzy pro- się na stronie www.lo2.slupsk.pl (zakładka: O nas). jektów mają rzeczywisty wpływ na poprawę jakości życia innych, przekłada się to na wzrost wiary we wła- Uczniowie podczas realizacji projektów społeczno sne siły i możliwości. Uczniowie, wpływając na spra- -obywatelskich poszerzyli swoją wiedzę i umiejętności wy społeczne, jednocześnie wpływali na jakość życia, społeczne takie jak: komunikowanie się w różnych sy- swojego i osób, którym pomagali7. tuacjach oraz jasne wyrażanie własnych opinii i prze- konań, przyjmowanie opinii i przekonań innych ludzi4. Po analizie dotychczasowych działań społeczno Uczestniczyli w swoistym „treningu” - zdolności wy- -obywatelskich postanowiliśmy zinstytucjonalizować wierania wpływu na otaczający świat, a także negocjo- kapitał młodych ludzi oraz wspomóc ich merytorycz- wanie i dochodzenie do kompromisu. Ogromną war- nie zachęcając do udziału w „Olimpiadzie bez ocen”, tością była współpraca z innymi, a niekiedy pełnienie czyli Zwolnieni z Teorii. roli lidera w grupie. 24 kwietnia 2019 roku w Warszawie odbyła się Była to również okazja do rozwoju umiejętności uroczystość wręczenia certyfikatów Szkołom Kom- z zakresu kompetencji obywatelskich takich jak: zdol- petencji Przyszłości - Zwolnieni z Teorii. II Liceum ność do efektywnego zaangażowania się wraz z innymi Ogólnokształcące im. A. Mickiewicza w Słupsku zaję- w działania publiczne, zdolność wykazywania solidar- ło 23 miejsce w kraju i 1 w województwie pomorskim. ności i zainteresowania rozwiązywaniem problemów W roku szkolnym 2018/19 ponad 15 tysięcy uczniów stojących przed lokalnymi społecznościami oraz kon- zainicjowało swój autorski projekt społeczny w czę- struktywne uczestnictwo w działaniach społeczności ści praktycznej ogólnopolskiej olimpiady Zwolnieni lokalnych i sąsiedzkich5. z Teorii8. Zdaliśmy sobie sprawę z tego, iż sukces projektów Uczniowie, w całym kraju, zrealizowali łącznie społeczno-obywatelskich to również zaangażowanie ponad 550 projektów, które przyniosły korzyść 8 mln wychowawców klas, którzy musieli swój codzienny Polaków. Były to prawdziwe kampanie społeczne, wy- warsztat dydaktyczny rozbudować o takie umiejętno- darzenia publiczne, zbiórki charytatywne czy projekty ści jak: umiejętność indywidualnego i zespołowego technologiczne. Ranking przedstawia 150 najbardziej planowania procesu, umiejętność kształtowania po- zaangażowanych szkół, których uczniowie najlepiej staw obywatelskich uczniów, umiejętność podejmo- poradzili sobie z wyzwaniem zarządzania projektem, wania dyskusji z uczniami na kontrowersyjne, trudne autoprezentacji czy pracy w zespole. To kompeten- tematy społeczne, umiejętność stosowania aktywnych cje przyszłości, które pozwolą im nie tylko poradzić metod kształcenia, umiejętność ewaluacji efektów sobie na rynku pracy i w dorosłym życiu. Ranking własnej pracy i dokonywanie zmian. Zwolnieni z Teorii docenia te szkoły, które sprzyjają zaangażowaniu społecznemu i rozwojowi kompeten- Projekty społeczne są inicjatywą, której celem jest cji praktycznych uczniów. Social Wolves, to platforma uczestnictwo w życiu lokalnej społeczności i wpływa- stworzona przez polski edukacyjny startup, ujęty jest nie na jej rozwój oraz aktywny udział w zachodzących on na liście Forbes 30 Under 30 Europe, obok m.in. zmianach. Były one realizowane w wielu obszarach, Adele i Malali Yousafzai, oraz wyróżniony w gronie a ich forma zależała od możliwości i umiejętności Innovators Under 35 Poland. Warto zaznaczyć, że II uczniów oraz potrzeb najbliższego otoczenia. Liceum Ogólnokształcące w tym rankingu notowane Uwierzyliśmy, że młodzież nie musi być narzę- jest od początku jego istnienia. Szkoła w 2015 roku za- dziem w rękach dorosłych, lecz staje się inicjato- jęła 149 miejsce, w 2016 – 34, w 2017 roku - nie opra- rem zmian społecznych. Inspirowaliśmy uczniów, cowano rankingu, w 2018 – 66, w 2019 – 23 miejsce. aby dostrzegali palące problemy społeczne, poma- Metodologia obliczania wyników opiera się o dwa galiśmy w poszukiwaniach rozwiązań, a następnie kryteria: pierwszym z nich jest liczba uczniów szkoły, zachęcaliśmy i motywowaliśmy do rzeczywistego 6 działania . i aktywność społeczno-polityczna młodzieży, w: J. Bogusz (red.), Młodzież 4. zobacz: Pomoc jako kategoria moralna, Dorota Luber, „Nauczyciel polska u progu lat dziewięćdziesiątych, Ośrodek Badań Społecznych, War- i Szkoła” 2008, nr 1/2, s. 19-34 szawa 1991 5. porównaj: Tyszkowa M., Aktywność i działalność dzieci i młodzieży, 7. Świda-Zięba H., Obraz świata i bycia w świecie: z badań młodzieży WSiP, Warszawa 1990 licealnej, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych UW, Warszawa 2000, 6. Podobna interpretacja w: Eckert M., Samujłło H., Świadomość 8. https://zwolnienizteorii.pl/ranking [dostępny: 1.05.2019]

12 2/2019 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE którzy ukończyli swój projekt społeczny, tj. zostali fi- przyporządkowuje 100 punktów szkole o najlepszym nalistami olimpiady Zwolnieni z Teorii, odniesiona do wyniku, a rezultaty kolejnych szkół odzwierciedlają liczby wszystkich uczniów w szkole według danych stosunek uzyskanych wyników do najlepszego wyniku Systemu Informacji Oświatowej, zaś drugim – jakość w danej kategorii. Na końcowy rezultat szkoły złożyły projektów. Suma punktów zdobytych przez każde- się wyniki w obu kryteriach - liczba autorów projek- go finalistę podczas realizacji projektu społecznego tów (75%) oraz jakość projektów (25%). w olimpiadzie Zwolnieni z Teorii, podzielona przez W rankingu były brane pod uwagę szkoły z co naj- liczbę finalistów ze szkoły (jeżeli mniej niż 3% mniej 2 finalistami olimpiady Zwolnieni z Teorii. uczniów danej szkoły zostało finalistami, wynik obniżono o 1/4).Zespoły zdobywały punkty m.in. za: liczbę beneficjentów projektu, ambitne i profesjonalne planowanie, pozyskanie partnerów i finansowania oraz Mariusz Domański uzyskaną liczbę wzmianek medialnych o inicjatywie. dyrektor II Liceum Ogólnokształcącego w Słupsku Sposób liczenia oraz wyniki w obydwu kryteriach zostały przedstawione w postaci wskaźnika, który

A Young European – Conscious and Safe Citizen of the World. Młody Europejczyk – Świadomy i Bezpieczny Obywatel Świata We wrześniu 2017 Szko- Logo projektu ła Podstawowa nr 9 w Słup- Pierwszym zadaniem było wyłonienie w drodze sku przystąpiła do realizacji, konkursu logo projektu. Każda ze szkół przeprowa- kolejnego już projektu pro- dziła wewnątrzszkolny konkurs plastyczny. W wyniku gramu Erasmus + Fundacji szkolnych głosowań każda szkoła wyłoniła trzy prace, Rozwoju Systemu Edukacji. które zdobyły największą liczbę punktów. Kolejnym W projekcie udział wzięły tak- etapem było głosowanie przygotowane online na stro- że szkoły z Turcji, Portugalii, nie internetowej szkoły w Słupsku. Linki do głosowa- Cypru, Litwy i Grecji. Głów- nia zostały rozesłane do wszystkich szkolnych koor- nym założeniem projektu dynatorów. Po zliczeniu wszystkich oddanych głosów, było uświadomienie dzieciom oficjalnym logo projektu została praca przygotowana i młodzieży, ale też dorosłym zasad bezpiecznego za- przez ucznia ze szkoły tureckiej. Od tej pory wszystkie chowania w codziennych i niecodziennych sytuacjach, dokumenty, które powstały, opatrzone były tym wła- a także poznanie i zrozumienie różnic kulturowych śnie logotypem. krajów partnerskich. Zadania zaplanowane na etapie przygotowania formularza projektowego, były tak do- Ankieta on line brane, aby każdy z partnerów mógł jak najwięcej wy- Kolejnym zadaniem było przygotowanie wstępnej nieść z jego realizacji, a także by dzięki poszczególnym ankiety dotyczącej bezpieczeństwa i wielokulturowo- zadaniom, w jak najszerszym kontekście przedstawił ści. Koordynatorem tego działania była szkoła turecka. różnorodność i atrakcyjność kulturową swojego kraju. Aby przygotować ankietę, wszystkie placówki zobo- Ponieważ realizacja zadań projektowych wymagała wiązane zostały do przygotowania dziesięciu pytań wykorzystania narzędzi TIK (dysk Google, platforma dotyczących bezpieczeństwa i wielokulturowości. Na- Kahoot, zarządzanie stroną internetową projektu oraz stępnie, gotowa już ankieta, przygotowana w formula- profilem projektu na Facebooku, tworzenie puzzli, an- rzu Google, została umieszczona na stronie internetowej projektu, a wszystkie szkoły partnerskie zobowią- kiet, quizów, krzyżówek online itp.) już na pierwszym, zane zostały do przeprowadzenia jej podczas lekcji in- tygodniowym spotkaniu roboczym – wizyta w szkole formatyki. Po zakończeniu tego zadania szkoła turecka w Słupsku – nauczyciele wzięli udział w szkoleniach opracowała wyniki ankiety, które każda ze szkół omó- dotyczących wykorzystania dysku Google w zarządza- wiła podczas lekcji. Z wyników ankiety okazało się, że niu projektem. Narzędzie to okazało się bardzo pomoc- większość uczniów, wiedziała jak należy zachować się ne w realizacji wszystkich zadań i stanowiło ważny w sytuacjach niebezpiecznych, jednak wiedza na temat element w komunikacji miedzy partnerami i wspólnym krajów partnerskich była niewielka. wykonywaniu działań. Zajęcia survivalove Poniżej przedstawię wybrane zadania, które pod- Zadaniem, które cieszyło się dużym zaintereso- czas dwuletniej realizacji zadań projektowych wyko- waniem wśród uczniów naszej szkoły, były zajęcia naliśmy. survivalowe, które zorganizowaliśmy we współpracy

13 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE 2/2019 ze szkołą żeglarstwa MAGOLA. W trakcie jednodnio- W tym celu, podobnie jak w przypadku gier plan- wych zajęć plenerowych uczestnicy nauczyli się jak szowych, wykonanie puzzli zlecono profesjonalnym zbudować w lesie szałas i miejsce do spania, dowie- firmom, a gotowe już puzzle przekazane zostały- po dzieli się jak uzdatniać wodę, aby nadawała się do picia, szczególnym szkołom podczas jednego ze spotkań ro- a także mieli okazję samodzielnie rozpalić ognisko. Jak się później okazało, ta czynność przysporzyła uczestni- boczych. kom survivalu najwięcej problemów. Ponadto wszyscy, Gazeta projektu którzy wzięli udział w zajęciach zostali przeszkoleni Aby informacje o realizowanym projekcie, jego z zasad udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej. Dowiedzieli się, jak należy układać osobę poszkodo- zadaniach i postępach docierały do jak najszersze- waną w pozycji bocznej ustalonej oraz jak prawidłowo go grona odbiorców, powstała gazeta projektu. Przez przeprowadzić resuscytację krążeniowo-oddechową. dwa lata przygotowano trzy wydania pisma w wer- Gry planszowe sji papierowej i elektronicznej, dostępnej na stronie www projektu, profilu na Facebooku oraz stronach Jednym z zadań, dzięki którym produkty wytwo- internetowych szkół biorących udział w projekcie. rzone w trakcie realizacji projektu stale będą dostęp- ne w szkołach partnerskich, było przygotowanie gier Tytuł gazety i zawartość pierwszego wydania ustalo- planszowych związanych z bezpieczeństwem i wielo- ne zostały podczas spotkania roboczego w Portuga- kulturowością. Podczas jednego ze spotkań projekto- li. Ustalono, że gazety będą zwierały stałe elementy, wych, ustalono, które szkoły wykonają gry o bezpie- takie jak: część związana z bezpieczeństwem i wie- czeństwie, a które o wielokulturowości. Plansze do gier lokulturowością, część rozrywkowa – kolorowan- i zasady zostały opracowane przez uczniów, a ich wy- ki, quizy, przepisy kulinarne na tradycyjne potrawy konaniem profesjonalnym zajęły się firmy poligraficz- pochodzące z państw biorących udział w projekcie, ne. Zależało nam, aby wydruk plansz był przygotowany przez profesjonalne firmy, ponieważ zapewnia to a nade wszystko każda gazeta zawierać będzie infor- trwałość i dobrą jakość materiałów z jakich gry miały macje o wydarzeniach projektowych, które odbyły się być wykonane. Do oficjalnej prezentacji i przekazania w szkołach. Skład poszczególnych gazet omawiany gier doszło podczas jednego ze spotkań roboczych. był podczas kolejnych spotkań roboczych, a koordy- Obecnie, każda ze szkół dysponuje sześcioma zestawa- natorem przygotowania następnych wydań gazety, mi gier, które oprócz walorów rozrywkowych, posia- każdorazowo była inna szkoła. Gazety przekazywane dają także aspekt edukacyjny, a dzięki temu, że zasady gry przygotowane są w języku angielskim, znajomość były podczas mobilności, a dzięki wersji elektronicznej tego języka wśród uczniów znacznie się poprawiła. (format pdf) do pliku z pismem ma dostęp każdy od- wiedzający strony internetowe związane z projektem. W artykule tym przedstawiłem tylko kilka, wybranych zadań, które podczas dwuletniej wspólnej pracy zrealizowaliśmy. Nie wspomniałem tutaj o spotkaniach, które we wszystkich szkołach były organizowane, a były to spotkania z ekspertami do spraw bezpieczeń- stwa, w bardzo szerokim tego słowa znaczeniu. Były to też spotkania, rozmowy i wywiady z obcokrajowcami, którzy z wielu powodów musieli opuścić swoje domy. Realizacja tego projektu z pewnością przyczyniła się do lepszego zrozumienia ludzi, z którymi mieliśmy przyjemność współpracować, poznania ich kultury, obyczajów, problemów, systemów edukacyjnych obo- wiązujących w szkołach. To, co zapamiętam na długo, a związane jest bezpośrednio z naszym projektem, to ogrom radości i wzruszeń, których doświadczaliśmy zarówno podczas zadań projektowych, jak i spotkań Krzyżówki, quizy, puzzle online mniej formalnych, jednak nie mniej ważnych niż te Jak już wspomniałem na początku artykułu, dużą oficjalne. Wszystkie cele projektu zostały zrealizowa- rolę w realizacji zadań projektowych odgrywało wy- ne, a wypracowane rozwiązania metodyczne, produkty korzystanie TIK. W programie HotPatatoes powstały i rezultaty posłużą wszystkim szkołom partnerskim krzyżówki, quizy, w aplikacji dostępnej online stwo- w kolejnych latach pracy z dziećmi i młodzieżą. rzono puzzle. Łącznie powstało po sześć quizów na temat bezpieczeństwa i wielokulturowości, sześć krzyżó- wek i dwanaście puzzli do układania online na portalu Jacek Bochenek www.jigsawplanet.com. Aby jednak produkt ten stał się trwały i na stałe znajdował się na wyposażeniu szkół, koordynator projektu Erasmus+ każda z placówek przygotowała wersję papierową. w Szkole Podstawowej nr 9 w Słupsku

14 2/2019 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE Multitechnik Projektowanie i budowanie urządzeń i aplikacji z wykorzystaniem dostępnych narzędzi programistycznych

Nauczyciele Krzysztof Korewo i Krzysztof Kierbić doskonale wiedzą, że praca w branży technicznej stawia przed młodym człowiekiem wyzwania, którym nie zawsze jest w stanie sprostać posługując się jedynie teoretyczną, „książkową” wiedzą, dlatego stworzyli dla swoich uczniów projekt Multitechnik. Prawdziwe życie wymaga od informatyka, aby naprawił prosty układ elektroniczny, a od elektronika, aby sam zaprogramował projektowane urządzenie. Uczniowie Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Słupsku w projekcie Multitechnik, pod kierunkiem swoich nauczycieli zaprojektowali i skonstruowali urządzenia i aplikacje przydatne w codziennym życiu z wykorzystaniem powszechnie dostępnych narzędzi programistycznych. Niniejszy artykuł prezentuje szczegółowo przebieg prac projektowych i konstrukcyjnych oraz opisuje ich efekty, które bezpośrednio przełożą się na jakość pracy uczniów na zajęciach praktycznych, zdobycie kompetencji XXI wieku oraz unikatowych umiejętności spoza podstawy programowej.

1. Inspirujący przykład Moduł przekaźników z optoizolacją Wykorzystując umiejętności technika elektronika, Jest to moduł wyposażony w cztery przekaźniki technika elektryka oraz technika informatyka zbudu- z optyczną izolacją wejścia oraz otworami montażo- jemy i zaprogramujemy system umożliwiający, np.: wymi. Sterować przekaźnikami będziemy za pomocą sterowanie elementami wykonawczymi takimi, jak: portów mikrokontrolera (w naszym przykładzie moduł oświetlenie, silniki elektryczne, automatyka budynko- Arduino UNO). wa, inteligentne mieszkanie, itd. Najlepszym przykła- dem będzie możliwość skonstruowania przez ucznia urządzenia, które może za pomocą aplikacji w smartfo- nie otworzyć bramę wjazdową i drzwi garażowe, pod- nieść rolety antywłamaniowe, dezaktywować alarm, zaświecić światło na klatce schodowej i po zapadnięciu zmroku włączyć odpowiednie oświetlenie zewnętrzne budynku. 2. Czego potrzebujemy? Platforma Arduino Jest to płytka drukowana wraz z mikrokontrolerem i jego wyprowadzeniami, zdolna do obsługi urządzeń i sensorów zewnętrznych. Wielką zaletą tego rozwiąza- nia jest prostota, mnogość bibliotek, jak i przykładów Środowisko programowania Arduino IDE dostępnych na stronie projektu. Arduino przeznaczone jest dla początkujących i zaawansowanych elektroni- Arduino IDE przypomina prosty edytor tekstu. Za ków-programistów. W naszym przykładzie wykorzy- jego pomocą tworzymy szkic systemu Arduino, który stamy moduł Arduino UNO. ma postać zbioru instrukcji realizujących określone zadanie. Zatem szkic jest programem, który wyślemy do mikrokontrolera. Środowisko programowania Arduino IDE można pobrać z lokalizacji https://www.arduino. cc/en/main/software. Mikrokontroler będzie wykony- wał zadania „zlecone” przez program.

15 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE 2/2019

Środowisko programistyczne Visual Studio Community Visual Studio Community jest bezpłatnym i w peł- ni funkcjonalnym środowiskiem przeznaczonym do tworzenia nowoczesnych aplikacji dla systemów Win- dows oraz aplikacji mobilnych. Visual Studio Commu- nity możemy pobrać z lokalizacji https://visualstudio. microsoft.com/pl/vs/community. Za pomocą Visual Studio Community napiszemy prostą aplikację, która będzie sterowała układami wykonawczymi.

Kolejny krok to zaprogramowanie mikrokontrolera. Na początku zdefiniujemy stałe za pomocą wyraże- nia #define, przypiszemy nazwy przekaźników odpo- wiednim wyjściom mikrokontrolera. W czasie kompi- lacji szkicu środowisko IDE zastąpi wszystkie wystą- Elementy wykonawcze pienia tak zdefiniowanego słowa odpowiednią liczbą. W naszym układzie elementami wykonawczymi Odpowiednio RL1 to RELAY1, RL2 to RELAY2, RL3 będą styczniki, które po wysterowaniu przez moduł to RELAY3, RL4 to RELAY 4. Następnie w procesie przekaźników uruchomią dwa silniki oraz dwie lampy. programowania platformy Arduino dodajemy funkcję, która zawiera zbiór instrukcji wykonywanych tylko raz – bezpośrednio po włączeniu lub ponownym urucho- mieniu naszego mikrokontrolera. Jest to funkcja void setup(). Jej zawartość prezentuje się poniżej.

3. Cel projektu Celem tego projektu jest pokazanie, jak za pomo- cą popularnego modułu Arduino UNO, modułu prze- kaźników, darmowych narzędzi programistycznych, można stworzyć w pełni funkcjonalne i tanie rozwią- zanie sterujące elementami wykonawczymi. Przyszli multitechnicy będą mieli szansę pod okiem specjalistów z wykorzystaniem najnowszych technologii zbudować odpowiednie urządzenia i aplikacje. Ustawiamy funkcję portów zdefiniowanych wcze- śniej jako wyjścia, a także początkowy stan pracy 4. Opis projektu przekaźników za pomocą logicznej „1”. Logiczna „1” wyłączy przekaźnik (logiczne „0” włączy przekaźnik). Rozpoczniemy od uproszczonego schematu mon- Na końcu uruchamiamy port szeregowy potrzebny do tażowego połączenia mikrokontrolera z modułem prze- przekazywania danych pomiędzy platformą Arduino kaźników oraz komputerem PC. a komputerem. Aplikacja sterująca uruchomiona na

16 2/2019 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE komputerze PC wysyła rozkazy do mikrokontrolera. 2) Historia pracy – zapisujemy historię pracy W zależności od rozkazu włączamy lub wyłączamy od- przekaźników, którą można zapisać w pliku powiednie przekaźniki sterujące. System Arduino (czy- tekstowym. li nasz mikrokontroler) będzie oczekiwał na rozkazy 3) Wybierz przekaźnik – grupa przycisków steru- w funkcji void loop(). Rozkaz wysłany przez aplikację jących, która zostanie aktywowana po nawią- komputerową ma format np. „+1” , gdzie znak + bę- zaniu połączenia z Arduino. dzie oznaczał logiczną „1” jedynkę, a znak – logiczne Układ wykonawczy „0”. Uważny czytelnik już się domyśla, że za pomocą tych znaków zmieniamy stan pracy przekaźników. Cy- fra „1” to numer naszego przekaźnika. Funkcja Set- Staus(boolean on, char relayNumber) odpowiada za sterowanie przekaźnikami.

Układ wykonawczy został przygotowany przez uczniów wg powyższego schematu. Układ zabezpie- czony jest pięcioma bezpiecznikami (F1, F2, F3, F4, F5). F1 zabezpiecza linie zasilające cewki styczników, F2 zabezpiecza linie zasilającą silnik M1, F3 – drugi silnik, F4 – lampę sygnalizacyjną H5, F5 – lampę oświetlającą H6. Na schemacie tym widzimy 4 styczniki (K1,K2,K3,K4), których cewki są załączane przez zestyki zwierne (RL1, RL2, RL3, RL4) znajdujące się w module przekaźników. Po podaniu napięcia na cewki styczników jednocześnie zapalą się lampki sygna- lizacyjne (H1, H2, H3, H4), które sygnalizują pracę poszczególnych styczników. Po podaniu napięcia na cewką stycznika K1, jego styki zmieniają pozycję i po- dają napięcie w obwodzie głównym na silnik M1, po czym zaczyna on wirować w lewo. Po podaniu napię- cia na cewkę K2 stycznik przełącza styki, uruchamia się silnik M2 i zaczyna on wirować w prawo. Podając napięcie na cewkę K3 styki przełączają się i podane napięcie uruchamia lampę sygnalizacyjną H5, która mruga ostrzegawczym czerwonym światłem. Napięcie podane na cewkę stycznika K4 powoduje przełączenie jego styków, w konsekwencji czego zostaje podane na- pięcie na naświetlacz H6, który zaczyna świecić. Silni- ki, które posiadają metalową obudowę, są podłączone do przewodu ochronnego PE, który zabezpiecza użyt- kowników przed porażeniem prądem elektrycznym. Prosta aplikacja sterująca została napisana w śro- dowisku Visual Studio Community. Jej interfejs gra- ficzny podzielony został na trzy grupy: 5. Sugestie do dalszej pracy 1) Ustawienia połączenia – to tu nawiązujemy Zrealizowany projekt, łączy w sobie umiejętności, połączenie z platformą Arduino. których uczą się automatycy, informatycy, elektro-

17 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE 2/2019

z innych dziedzin, niż tych z podstawowego planu zajęć. Uważają, że dzięki nim stają się bardziej kom- petentni i przygotowani do realizacji różnych zadań w trakcie edukacji, jak i w przyszłym życiu zawodowym. Projekt pomoże dokonać trafnych decyzji w zakresie dalszego kształcenia akademickiego i zawodowego oraz obniża poziom lęku przed niepowodzeniem na studiach politechnicznych, na których pojawiają się przecież w pierwszych latach treści z różnych dziedzin (elektroniki, energetyki, informatyki, cybernety- ki, itd.). Osiągnięte efekty projektu będą atutem w CV uczestników, które pozwoli przekonać przyszłych pra- nicy, elektrycy. Poszerza zasób wiedzy, umiejęt- codawców o wysokim poziomie umiejętności i efek- tywności potencjalnych pracowników. ności i kompetencji uczniów. Uczy pracy w grupie i umożliwia uczenie się od ekspertów. Oprócz umie- jętności technicznych skłania uczniów do współ- Krzysztof Kierbić pracy i komunikacji w celu wytworzenia kon- Krzysztof Korewo kretnego działającego urządzenia i aplikacji. nauczyciele Uczniowie cenią praktyczne zajęcia, które umoż- w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 liwiają im zdobycie wiadomości i umiejętności w Słupsku

 Zszyci ze społecznością lokalną... Wyłącz się do ludzi...  Od września 2018 roku w Zespole Szkolno-Przed- Uczniowie, którzy uczęszczają na warsztaty szycia szkolnym im. Czesława Miłosza w Siemianicach dzia- poznają oraz pracują nad swoimi słabymi i mocny- ła grupa „Szycie z klasą”. Warsztaty szycia odbywają mi stronami, wytyczają i planują realizację własnych się raz w tygodniu w wymiarze 2 godzin i uczęszczają celów, uczą się elastyczności i dostosowywania się na nie uczniowie klas 2- 6 szkoły podstawowej. Za- do zmian, mają potrzebę tworzenia czegoś nowego, jęcia prowadzone są przez Panią Marię Nowak – na- uczą się właściwie organizować sobie czas, regenerują uczycielkę, kóra z zamiłowania od kilku lat zajmuje siły psychiczne i fizyczne, uczą się efektywnej pracy się szyciem. Uczniowie mieli okazję uszyć bawełniane w zespole, posiadają inicjatywę i co najlepsze, czują opaski pin-up, poduszki w kształcie serca, ekologicz- zadowolenie z tego co robią. Uczniowie wykonują szyte produkty, które sprzedają na kiermaszach szkolnych. Zarobione przez uczniów pieniądze wydawane są na materiały oraz wypełnienia. Działalność związana z szyciem w naszej szkole nie wymaga środków z ze- wnątrz i utrzymuje się samodzielnie. Uczniowie uczą się przedsiębiorczości, mają świadomość, że muszą poprzez swoją pracę samodzielnie zarobić na kolejne materiały bawełniane. W ramach nagrody za wykona- ną pracę otrzymują raz w miesiącu szyty produkt na własność.

Działalność na rzecz społeczności lokalnej. Dzięki naszej działalności wspieramy wolontarystyczne akcje oraz działalność szkolną. W listopadzie 2018 wzieliśmy udział w projekcie „Serce od serca”. Uczniowie uszyli poduszki w kształcie serca, które zostały przekazane ne torby bawełniane, misie, sowy, ozdoby choinkowe na rzecz gdańskich Amazonek po zabiegu mastektomii. i wiele innych przedmiotów. Wszystkie produkty szyte Głównym celem projektu było zapewnienie komfortu są z bawełny 100% oraz wypełniane antyalergiczną kul- pacjentkom z rakiem piersi. Grupa przekazała również ką silikonową. szyte ozdoby choinkowe na kiermasz organizowany Głównym założeniem prowadzonych warsztatów w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym im. J. Kor- jest nie tylko rozwijanie uzdolnień i nauka szycia, ale czaka w Słupsku. W styczniu 2019 roku podopieczni także: kształtowanie u uczniów przedsiębiorczości. przekazali paczki na loterię organizowaną podczas

18 2/2019 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE

X Balu Charytatywnego Stowarzyszenia Przyjaciół Na zajęciach jesteśmy „offline”... Jesteśmy „tu Zespołu Szkół im. Czesława Miłosza w Siemianicach i teraz”... internet, maile, portale społecznościowe „Edukacja na miarę czasu”. Zebrane podczas balu fun- i informacyjne, telefony komórkowe sprawiają, że nasz dusze zostały przeznaczone na doposażenie nowego mózg cały czas przyjmuje i przetwarza informacje. skrzydła szkoły, a szczególnie pracowni informatycz- Wiedzą powszechną jest, że każdemu z nas potrzeb- nej i robotyki. ny jest tzw. „reset”, odpoczynek od cyberinformacji. Podczas zajęć uczniowie odcinając się od tych informacji, słuchając spokojnej i relaksacyjnej muzyki, dają sobie szansę na doświadczanie siebie i innych. Szycie i wypełnianie kolorowych maskotek i innych produk- tów wymaga cierpliwości, skupienia, pewnego wyci- szenia, co nas relaksuje. Wielu uczestników grupy kon- tynuuje rozwijanie swoich zainteresowań związanych z szyciem w domu, a więc znalazły sposób na „wyłą- czenie się” poza murami szkoły. Bądź offline...wyłącz się do LUDZI...

Maria Nowak nauczycielka Zespołu Szkolno-Przedszkolnego im. Czesława Miłosza w Siemianicach

Program własny zajęć usamodzielniających Perfekcyjna pani domu na co dzień Pracując w internacie w Specjalnym Ośrodku nie, pieczenie, bezpiecznego posługiwania się i obsłu- Szkolno-Wychowawczym im. Marynarza Polskiego giwania pralki automatycznej, żelazka, właściwego w Damnicy, zauważyłam potrzebę wprowadzenia pro- dbania o swój wizerunek zewnętrzny. gramu przygotowującego nasze wychowanki do podję- Autorka programu kładła duży nacisk na przygo- cia samodzielnego funkcjonowania, do usamodzielnie- towywanie przez wychowanki swojego stanowiska nia się. Chodzi o to, by przygotować nasze wychowan- pracy i pozostawienie go w czystości po zakończeniu ki do wykonywania „zwykłych” czynności domowych przygotowania posiłku. Potrawy przygotowywanie na regularnie. To co może wydawać się banalne, tak jak zajęciach – to tradycyjne i łatwe do zrobienia dania np. np. pranie, wcale nie jest rzeczą prostą. Chodzi prze- zupa ogórkowa. cież o zachowanie w dobrej kondycji tkanin, kolorów i fasonów, o systematyczne reperowanie odzieży i umie- Program autorski umożliwia uczestniczkom po- jętność doboru elementów stroju. znanie zasad sprzątania, prania, prasowania, gotowania, dbania o swój wygląd zewnętrzny, a także pracy Stąd pomysł na stworzenie własnego programu w grupie, podziału obowiązków, odpowiedniego roz- zajęć kształtujących w wychowankach umiejętność planowania czasu niezbędnego do wykonania danej prowadzenia gospodarstwa domowego na co dzień. czynności, racjonalnego gospodarowania budżetem Program „Perfekcyjna pani domu na co dzień” prze- domowym. Przy okazji zajęć kulinarnych dziewczęta znaczony jest do realizacji z wychowankami SOSW miały możliwość nauczenia się zasad zdrowego od- przebywającymi w internacie. W trakcie spotkań odby- żywiania zgodnie z piramidą zdrowia. Program pro- wających się dwa razy w miesiącu wychowanki grupy mował zdrowy styl życia. Właściwe postępowanie I i II (niepełnosprawne intelektualnie w stopniu lek- z żywnością od chwili jej wyprodukowania lub zaku- kim i umiarkowanym), miały możliwość nauczyć się pu, aż do spożycia – to jeden z podstawowych warun- w sposób praktyczny: dbania o czysty i schludny dom, ków racjonalnego żywienia. To prawidłowe i zgodne przygotowywania tanich, a jednocześnie prostych po- z naukowymi zasadami postępowanie z żywnością traw, jak również racjonalnego gospodarowania bu- polega na dążeniu do jak najpełniejszego zachowania dżetem domowym. Dodatkowo wychowanki nabywają wartości odżywczych pożywienia przy jednoczesnym umiejętności prawidłowego nakrywania do stołu oraz zapewnieniu jego dobrego smaku i atrakcyjnego wy- bezpiecznego korzystania ze sprzętu AGD, a także glądu. Bardzo istotne jest także, żeby przygotowywa- dbania o własny wygląd. nie posiłków nie zabierało zbyt wiele czasu, a więc W trakcie zajęć kulinarnych wychowanki uczyły potrawy, będąc wartościowe i smaczne, muszą być jed- się podstawowych technik służących do przygotowy- nocześnie łatwe i proste w wykonaniu. Zagadnienia te wania posiłku np. smażenie, ubijanie, siekanie, dusze- wiążą się z bardzo ważną sprawą budżetu domowego.

19 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE 2/2019

Podczas realizacji programu „Perfekcyjna pani domu − wiedzą, jak prawidłowo zadbać o swój wygląd na co dzień” pokazałam uczestnikom, że prawidłowe, zewnętrzny, potrafią dobrać elementy stroju; i co najważniejsze zdrowe odżywianie nie musi być − potrafią dokonać ekonomicznych zakupów drogie, że kosztowne produkty można zastąpić tańszy- (brakujących produktów spożywczych, czy też mi o takiej samej lub podobnej wartości odżywczej. elementów stroju); Pokazałam wychowankom kilka alternatywnych spo- − potrafią udzielić pomocy np. przy drobnym sobów na sporządzenie potrawy „z tego co mamy”, tak skaleczeniu, krwawieniu z nosa, poparzonemu by w przyszłości umiały przygotować poczęstunek dla gorącą wodą oraz wezwać pomoc (w razie po- niespodziewanych gości. trzeby). Efektem opracowanego przeze mnie programu jest Uzyskane efekty przerosły moje oczekiwania. wykształcona umiejętność gotowania, sprzątania, pra- Po realizacji programu „Perfekcyjna pani domu na co nia i dbania o swój wygląd zewnętrzny jak i ogólnie dzień” wychowanki: pojętej pracy we własnym domu, dlatego też główny nacisk kładłam na zajęcia praktyczne. Zastosowanie − znają i stosują zasady higieny i bezpieczeń- takiej metody wyrabia w wychowankach z niepełno- stwa w domu, sprawnością intelektualną umiejętność samodzielnego − znają podstawowe zasady zdrowego odżywia- rozwiązywania problemów, tak potrzebnych w doro- nia się, słym życiu. − potrafią bezpiecznie obsługiwać podstawowy W zajęciach „Perfekcyjna pani domu na co dzień” sprzęt AGD będący na wyposażeniu domu, uczestniczyły chętne wychowanki grupy I i II miesz- mieszkania, kające w internacie SOSW im. Marynarza Polskiego − potrafią nakryć stół do posiłku, w Damnicy, w wieku 13-24 lat. Grupa uczestniczek liczyła − przygotowują potrawę według przepisu oraz od 3 do 6 osób. Taka liczba uczestników pozwoliła na za- robią alternatywny posiłek dla gości, chowanie zasad BHP podczas zajęć. − prawidłowo dbają o higienę osobistą i wygląd zewnętrzny, Produkty potrzebne do realizacji zajęć typowo kuli- − narnych dostarczali uczestnicy zajęć oraz pozyskany przez wiedzą, jakie środki czystości używać do my- wychowawcę sponsor. Każdorazowy koszt produktów wy- cia: podłóg, okien, sanitariatów. korzystywanych na zajęciach nie przekraczał 40 zł. Podsumowanie: Główne cele programu to: Uważam, że taki program jak „Perfekcyjna − kształtowanie zaradności życiowej wychowa- pani domu na co dzień” powinien być realizowany nek – usamodzielnienie ich; w grupach najstarszych dziewcząt w każdej placówce − poznanie zasad zdrowego odżywiania i jego opiekuńczo-wychowawczej. Uczy on tego, czego znaczenia dla rozwijającego się organizmu; nie nauczył ich dom rodzinny – przygotowuje do sa- − poznanie zasad bezpiecznego obsługiwania modzielnego funkcjonowania w społeczeństwie. narzędzi i sprzętu gospodarstwa domowego; Po zrealizowanych zajęciach wnioskuję, że w dużej − wyrobienie nawyku dbania o swój wygląd oraz mierze podjęte działania na bazie programu: porządek w domu; − kształtowanie umiejętności doboru elementów • wzbogaciły wiedzę wychowanek na temat zdrowia; stroju (dbałości o wygląd i stan odzieży); • umożliwiły nabycie określonych umiejętności − kształtowanie umiejętności przygotowywania oraz spowodowały przyswojenie prawidłowych apetycznych i prostych potraw z zachowa- przyzwyczajeń i nawyków hgieniczno-zdrowotnych, niem poznanych zasad BHP. a także kulinarnych; Cele szczegółowe, które udało się wypracować. • spożywanie przygotowywanych przez wychowan- Wychowanki: ki potraw było doskonałą okazją do konsumowania − ich w miłej atmosferze. Dotyczy to właściwego ich znają podstawowe zasady zdrowego odżywia- serwowania, podania, nakrywania do stołu i kul- nia się i potrafią wykorzystać posiadane pro- tury spożywania posiłków. Wielokrotne i system- dukty; atyczne powtarzanie owych sytuacji w odpowied- − znają i zachowują zasady bezpieczeństwa podczas korzystania z urządzeń AGD i narzędzi niej kolejności, która stanowi określone wymaga- niezbędnych do wykonania posiłku; nie, zbudowało kulturę zachowania się przy stole. − pamiętają o zachowaniu higieny podczas przy- Należy ona do najważniejszych elementów so- gotowywania posiłków (mycie rąk i warzyw, cjalizacji naszych wychowanków. a także dbają o estetykę na stanowisku pracy); Użyteczność programu w życiu oraz jego sku- − znają i zachowują zasady BHP podczas spo- teczność mogłam zaobserwować nie tylko ja, czy rządzania posiłków; opiekunowie naszych wychowanek, ale również ucze- − potrafią posługiwać się sprzętem AGD i przy- stnicy zajęć otwartych, podczas których wychowanki borami kuchennymi; przygotowywały jedną z potraw. − potrafią bezpiecznie i właściwie wykorzysty- wać środki czystości podczas codziennych obowiązków domowych (takie jak np. Dome- Edyta Berbecka stos, proszki do prania, płyny do mycia szyb wychowawca grupy itd.); w internacie SOSW w Damnicy

20 2/2019 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE

Kreatywne warsztaty lodowe z Scholler Ice Cream 2019

W jaki sposób podawać desery lodowe, by zachwy- cić gości na rodzinnej imprezie, spotkaniu ze znajomy- mi czy bankiecie okolicznościowym?

Piętnastoosobowa grupa uczniów z Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Słupsku uczestniczyła w ogólnopolskim projekcie edukacyjnym „Kre- atywne warsztaty lodowe z Schöller Ice Cream”.

Głównym celem warsztatów było rozwijanie pasji i zainteresowań uczniów w zakresie komponowa- nia deserów lodowych na bazie ,,Schöller Ice Cream”, a także wypracowanie autorskich receptur na kreatywny deser lodowy. Projekt trwał od 15 lutego do 30 maja 2019 r. Na zorganizowane warsztaty producent lodów Nestle Schöller zapewnił lody w 7 różnych smakach.

Uczniowie klas – technik żywienia i usług gastro- nomicznych, technik hotelarz i branżowej szkoły zawodowej, pod kierunkiem nauczycielki przedmiotów zawodowych Elżbiety Polenceusz, spotykali się na cy- klicznych warsztatach lodowych, tworzyli autorskie re- ceptury ze szczególnym wykorzystaniem smaku kasz- tanowego lodów ,,Schöller Ice Cream”. Ich zadaniem było wypromowanie sposobów podawania, dobieranie pasujących dodatków i elementów dekoracji.

Przygotowywane przez uczniów desery lodowe wyglądały fantastycznie. Cechuje je nowatorska forma podawania oraz innowacyjne sposoby wykorzystania dodatków.

Zaprezentowane zdjęcia ilustrują propozycje dese- rów lodowych w wykonaniu uczniów Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Słupsku. Nabyte podczas warsztatów umiejętności i doświadczenie na pewno będzie przydatne nie tylko w życiu zawodowym, ale też z pewnością pozwoli urozmaić spotkania rodzinne i w gronie przyjaciół.

Elżbieta Polenceusz nauczyciel przedmiotów zawodowych w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Słupsku

21 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE 2/2019

POMORSKI PROGRAM EDUKACJI MORSKIEJ ROK SZKOLNY 2018/2019 Założenia, cele, korzyści

Pomorski Program Edukacji Morskiej (PPEM) stanowi propozycję działań skierowanych do pomorskich szkół oraz placówek oświatowych wszystkich etapów kształcenia. Program integruje wiedzę z wielu przed- miotów, proponując całościowe postrzeganie problematyki morsko-że- glarskiej w procesie edukacyjnym.

Jego podstawowe założenie opiera się na powią- . wykorzystanie kontaktów uczniów z morzem, je- zaniu podstaw programowych z zagadnieniami wyni- ziorami i rzekami w celu kształtowania pożąda- kającymi z nadmorskiego położenia naszego regionu. nych cech ich osobowości, Specyfika zadań dydaktycznych, możliwych do reali- . otwieranie młodych Pomorzan na formy spędzania zacji w ramach programu, sprzyja zdobywaniu wiedzy wolnego czasu związane z nadmorską specyfiką w sposób praktyczny oraz twórczemu rozwiązywaniu regionu, problemów; wpływa na kształtowanie postaw i budo- . zaznajomienie młodzieży z możliwościami rozwo- wanie tożsamości młodych Pomorzan. ju zawodowego związanego z morzem, Elastyczna struktura Programu zapewnia prze- . upowszechnianie żeglarstwa i innych sportów strzeń sprzyjającą: autonomii poszczególnych realiza- wodnych, torów, współpracy ze szkółkami, klubami żeglarskimi, . upowszechnianie dostępu uczniów do bazy klu- wzajemnemu wspieraniu się podczas realizacji wybra- bów i szkółek żeglarskich, nych działań oraz wzmacnianiu pomorskiego potencja- łu edukacyjnego. . wzmacnianie kompetencji zawodowych nauczycieli w zakresie edukacji morskiej. W trakcie realizacji PPEM nieodzowna jest współ- praca środowisk nauczycieli, jednostek samorządów Szkoły przystępujące do Programu odnoszą wiele terytorialnych, klubów żeglarskich i innych instytucji korzyści: wzbogacają swoją ofertę edukacyjną, kształ- zaangażowanych w edukację morsko-żeglarską. tują kompetencje kluczowe uczniów w ciekawej formie, rozwijają kompetencje zawodowe nauczycieli, PPEM skierowany jest do dzieci i młodzieży dają możliwość wymiany doświadczeń między pla- z pomorskich szkół i placówek oświatowych wszyst- cówkami realizującymi PPEM i dostęp do bazy ma- kich etapów kształcenia: przedszkolaków, uczniów teriałów wspierających edukację morską poprzez spe- szkół podstawowych i oddziałów gimnazjalnych oraz cjalnie stworzoną z wykorzystaniem narzędzi dysku uczniów szkół ponadpodstawowych. Google wirtualną przestrzeń komunikacji. Integrują się Celem głównym PPEM jest wszechstronny roz- z lokalną społecznością, promują szkoły/placówki po- wój młodych Pomorzan poprzez wykorzystanie dorob- przez zamieszczanie informacji o przeprowadzonych ku projektu edukacyjnego pn. „Złap wiatr w pomorskie działaniach na stronie internetowej Programu oraz żagle wiedzy”, morskiej tradycji regionu oraz zasobów na fanpage’u PPEM na Facebooku. Szkoły i placów- gospodarczych i możliwości wynikających z położenia ki uczestniczące w Programie podnoszą swój prestiż geograficznego województwa pomorskiego. w środowisku lokalnym, a po spełnieniu odpowiednich wymagań określonych w regulaminie, mogą ubiegać Cele szczegółowe Programu to: się o certyfikat PPEM. . kształtowanie kompetencji kluczowych oraz świa- Szkoły/placówki przystępujące do PPEM domości morskiej uczniów z naszego regionu, mogą korzystać z wielu form wsparcia: . powiązanie podstaw programowych poszczegól- nych przedmiotów szkolnych z zagadnieniami • sieci współpracy i samokształcenia Interdyscypli- " wynikającymi z nadmorskiego położenia naszego narne możliwości edukacji morskiej" – dla zainte- regionu, resowanych nauczycieli,

22 2/2019 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE

• sieci współpracy i samokształcenia animatorów Wśród zgłoszonych placówek jest: 6 przedszko- edukacji morskiej, li, 30 szkół podstawowych, w tym 6 z oddziałami • szkoleń rad pedagogicznych – na temat wprowa- gimnazjalnymi, 6 zespołów szkół (przedszkole/szko- dzania edukacji morskiej na zajęciach różnych ła, podstawowa/gimnazjum), 2 specjalne ośrodki przedmiotów, szkolno-wychowawcze, 4 szkoły ponadpodstawowe, 1 dom kultury. • innych form doskonalenia zawodowego nauczycieli związane z edukacja morską, Zgłoszone szkoły i placówki oświatowe to: • dostępu do bazy informacji na temat edukacji • morskiej (na stronie www.eduacjamorska.odn. Zespół Kształcenia i Wychowania slupsk.pl), w Brodnicy Górnej • • upowszechniania rezultatów pracy szkoły/pla- Zespół Szkolno-Przedszkolny im. Unii cówki uczestniczącej w PPEM. Europejskiej w Choczewie • Szkoła Podstawowa w Częstkowie PPEM – rok szkolny 2018/2019 • Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy – wyniki naboru w Damnicy • Szkoła Podstawowa z Oddziałami Sportowymi nr 35 w Gdańsku • Przedszkole nr 32 w Gdańsku • Morskie Przedszkole w Gdańsku • Morska Szkoła Podstawowa w Gdańsku • Przedszkole nr 82 w Gdańsku • Zespół Szkół Mistrzostwa Sportowego w Gdańsku • Szkoła Podstawowa nr 86 im. prof. Jerzego Sampa w Gdańsku • Szkoła Podstawowa nr 7 w Gdańsku w Gdańsku • Szkoła Podstawowa nr 14 im. Ks. Grzegorza Warunkiem udziału szkoły/placówki w Pomor- Piramowicza w Gdańsku skim Programie Edukacji Morskiej w roku szkolnym 2018/2019 było elektroniczne zgłoszenie szkoły/pla- • Centrum Kształcenia Zawodowego cówki do udziału w PPEM, zamieszczone na stronie: i Ustawicznego nr 3 w Gdyni www.edukacja.morska.odn.slupsk.pl. Przystąpienie do • Szkoła Podstawowa nr 12 im. gen. Mariusza programu obligowało szkołę/placówkę do: powołania Zaruskiego w Gdyni szkolnego animatora edukacji morskiej, utworzenia • Gdyńska Szkoła Społeczna w Gdyni w szkole/placówce Koła Edukacji Morskiej, opraco- • Przedszkole nr 13 w Gdyni wania i realizacji w szkole/placówce szkolnego pro- • Szkoła Podstawowa nr 12 im. gen. M. Zaruskiego gramu edukacji morskiej na dany rok szkolny – do- w Gdyni pasowanego do możliwości i specyfiki pracy szkoły/ placówki, włączenie elementów edukacji morskiej do • Zespół Szkół w Gogolewie programów nauczania poszczególnych przedmiotów, • Szkoła Podstawowa nr 1 im. św. Kazimierza upowszechniania działań morsko-żeglarskich, sporzą- w Kartuzach dzenia sprawozdań z przeprowadzonych działań. • Szkoła Podstawowa im. Kornela Makuszyńskie- go w Kobylnicy Do Pomorskiego Programu Edukacji Morskiej na rok szkolny 2018/2019 zgłosiło się 48 placówek • Szkoła Podstawowa w Kołczygłowach z 12 powiatów województwa pomorskiego. Są to szko- • Szkoła Podstawowa w Kramarzynach ły i placówki oświatowe z miejscowości: Wojanowo, • Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. Polskich Gdańsk, Gogolewo, Damnica, Kramarzyny, Gdynia, Noblistów w Kwidzynie Zagórzyca, Słupsk, Kołczygłowy, Wocławy, Brodnica • Szkoła Podstawowa w Łebie Górna, Kartuzy, Sierakowice, Stara Kiszewa, Malbork, Łeba, Stegna, Kwidzyn, Kobylnica, Ustka, Objazda, • Szkoła Podstawowa nr 5 z Oddziałami Integra- Strzebielino, Częstkowo, Choczewo, Rumia, Wejhero- cyjnymi im. UNICEF w Malborku wo, Stare Polaszki. • Szkoła Podstawowa im. Ludzi Morza w Objeździe

23 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE 2/2019

• Szkoła Podstawowa nr 10 im. J. Brzechwy w Rumi • Szkoła Podstawowa w Sierakowicach • Szkoła Podstawowa nr 1 w Słupsku • Przedszkole Miejskie Integracyjne nr 32 „Tęczowa Dolina” w Słupsku • Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 4 w Słupsku • Szkoła Podstawowa nr 9 w Słupsku • Zespół Szkół Mechanicznych i Logistycznych w Słupsku • Przedszkole Miejskie nr 12 „Niezapominajka” w Słupsku Consulting – Dariusz Kloskowski oraz słupski oddział • Zespół Kształcenia i Wychowania im. Jana Pawła Ligi Morskiej i Rzecznej. Program Pikniku obejmował II w Starej Kiszewie m.in.: Zajęcia z żeglarstwa, gry i zabawy żeglarskie, • Publiczna Szkoła Podstawowa naukę węzłów, nazewnictwa żeglarskiego, elementów w Starych Polaszkach ratownictwa, rozkładanie i „ubieranie” żaglówek klasy • Zespół Szkół w Stegnie Optimist. W Pikniku wzięli udział uczniowie i przedszkolaki ze Słupska oraz z miejscowości: Damnica, • Szkoła Podstawowa im. K. O. Borchardta Kobylnica, Objazda i Ustka. w Strzebielinie • Szkoła Podstawowa nr 3 w Ustce Grupa ratownictwa wodnego w SP 10 w Rumi • Szkoła Podstawowa nr 1 im. kpt. Leonida Teligi w Ustce • Przedszkole nr 1 w Ustce • Ośrodek Szkolno-Wychowawczy nr 2 dla Niesły- szących i Słabosłyszących w Wejherowie • Szkoła Podstawowa im. Obrońców Ziem Polskich w Wocławach • Szkoła Podstawowa im. Romualda Traugutta w Wojanowie • Szkoła Podstawowa w Zagórzycy Poniżej zaprezentowane zostały wybrane działania Szkoła Podstawowa nr 10 w Rumi w ramach Po- szkół i placówek oświatowych województwa pomor- morskiego Programu Edukacji Morskiej rozwija morskiego zrealizowane w ramach PPEM w roku szkol- ską działalność edukacyjną, która prowadzona jest na nym 2018/2019. zajęciach przedmiotowych, ale też i pozalekcyjnych. W SP 10 w Rumi działa grupa ratownictwa wodnego, PPEM – KALEJDOSKOP która regularnie uczestniczy w ćwiczeniach teorety- ZDARZEŃ cznych i praktycznych z tego zakresu. Grupa zajmuje się również profilaktyką bezpieczeństwa nad wodą Edukacyjny Mikołajkowy Piknik i prowadzi pogadanki na ten temat dla młodszych klas. Żeglarski na Sucho Uczestnicy zajęć systematycznie doskonalą również swoją wiedzę i umiejętności w zakresie udzielania W Ośrodku Sportowo-Rekreacyjnym im. Tadeusza pierwszej pomocy przedmedycznej. Gwiżdża w Słupsku odbył się Edukacyjny Mikołajko- wy Piknik Żeglarski na Sucho. Organizatorzy Pikniku Malowanie wielkich żaglowców i bal to: Kuźnia Kadr Morskich przy ZSMiL oraz Klub Ome- karnawałowy „Naukowcy kontra piraci” ga 9 przy Miejskim Centrum Edukacji Morsko-Żeglar- skiej w SP 9 w Słupsku. Wsparcia organizacyjnego W klasach 0-3 Szkoły Podstawowej Zespołu Szkół udzielili m.in.: Szkoła Żeglarska „Magola”, Ośrodek Mistrzostwa Sportowego w Gdańsku i Zespołu Szkół Doskonalenia Nauczycieli w Słupsku, Firma Modular Sportowych i Ogólnokształcących w Gdańsku odbyło

24 2/2019 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE

się malowanie wielkich żaglowców. W zabawie wzię- Podczas uroczystości przekazania sztandaru obo- ły udział klasy obu szkół mieszczących się w jed- wiązuje ceremoniał, a jednym z jego elementów jest nym budynku ZSMS i ZSSiO. Dzieci po wysłucha- prezentacja sztandaru wraz z opisem znajdujących niu opowiadania o żaglowcach, o różnicach między się na nim symboli. Zadanie to należało do dyrekto- łódką, a żaglówką czy motorówką, ochoczo zabrały ra Szkoły Podstawowej w Objeździe – Jacka Goreń- się do malowania własnych żaglowców. Ogromne skiego. W swoim przemówieniu przedstawił on drogę, prace zostały wykorzystane jako dekoracje podczas którą przeszła społeczność szkolna, prowadzącą do balu karnawałowego, który przygotowano pod ha- wyboru patrona oraz ufundowania sztandaru. Sym- słem: „Naukowcy kontra piraci” i odbył się 28 stycz- bole, które się na nim znajdują to róża wiatrów oraz nia 2019 r. Udział w nim wzięły obie szkoły ZSMS koło sterowe, doprowadzające marynarzy do portu. oraz ZSSiO w Gdańsku. Dzieci podczas zabawy uczest- Dla uczniów i pracowników szkoły ma to być wska- niczyły w konkursach pirackich, przeciąganiu liny, zówka wyznaczająca cel, kierunek, niepozwalają- ca zejść z raz obranej drogi. Herb gminy Ustka oraz rozwiązywaniu rebusów, zagadek naukowych, a na kotwica to elementy symbolizujące łączność z Małą końcu wszyscy otwierali zamkniętą skrzynię peł- Ojczyzną, zachowanie jej w sercu oraz w pamięci. ną słodkich skarbów. Pomocnikami w zabawie byli uczniowie klasy 8 A ze szkoły ZSSiO. Kolejnym punktem ceremoniału było poświęce- nie sztandaru szkoły przez proboszcza parafii w Ob- Przekazanie sztandaru Szkole Podstawowej jeździe. Następnie darczyńcy sztandaru symbolicznie im. Ludzi Morza w Objeździe wbili pamiątkowe gwoździe w drzewiec. Doniosłym momentem uroczystości było przekazanie sztandaru 8 marca 2019 r. w Szkole Podstawowej w Objeź- przez Radę Rodziców dyrektorowi szkoły, a następ- dzie miała miejsce uroczystość oficjalnego nadania nie uczniowskiemu pocztowi sztandarowemu. Pod- szkole imienia oraz przyjęcia sztandaru. Było to jedno niosłą chwilą było uroczyste ślubowanie nauczycieli z najważniejszych wydarzeń w historii szkoły, które i uczniów na sztandar szkoły. Na koniec z przyjem- zgromadziło w jej murach wielu znakomitych gości, nością obejrzeliśmy, przygotowany przez nauczycie- m.in. panią wójt gminy Ustka – Annę Sobczuk-Jodło- li i uczniów piękny program artystyczny, w którym wską wraz z przedstawicielami Urzędu Gminy, posła młodzież i dzieci zaprezentowały swoje umiejętności na Sejm Rzeczpospolitej Polskiej, Sekretarza Stanu wokalne, teatralne i taneczne. Cała społeczność Szkoły w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego – Podstawowej w Objeździe czuje dumę, że placówka Piotra Müllera. Szkoła gościła również emerytowanych nosi miano Ludzi Morza. Dzięki przyjęciu tego imie- pracowników szkoły, przedstawicieli Rady Rodziców, nia wszyscy członkowie szkolnej społeczności czują darczyńców sztandaru, przedstawicieli rybaków jeszcze większą więź z miejscem, w którym przyszło z Rowów oraz sołtysów okolicznych wsi. im żyć i pracować.

25 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE 2/2019

Działania w ramach PPEM Ośrodka Szkolno -Wychowawczego nr 2 dla Niesłyszących i Słabosłyszących w Wejherowie

nych. Przeprowadzali także doświadczenia, takie jak: budowanie prostego termometru cieczowego, konstru- owanie wiatromierza. Poznawali zjawisko powstawa- nie chmury (w butelce), inwersji i trąby wodnej/tornada. Działania realizowane przez Ośrodek Szkolno -Wychowawczy nr 2 dla Niesłyszących i Słabosłyszą- Turniej „Razem wędrujemy po Polsce. cych w Wejherowie w ramach PPEM dotyczą tematyki Szlakiem latarni morskich na Pomorzu” morskiej i odwołują się do wszechstronnego poznania Morza Bałtyckiego. Zgłębianie tajemnic wybranych zagadnień, gromadzenie i systematyzowanie wiedzy, to zadania uczniów, wykonywane pod czujnym okiem nauczycieli. Ważną rolę w kształtowaniu morskiej świado- mości pełnią praktyczne zajęcia żeglarskie. W Naro- dowym Centrum Żeglarstwa w Górkach Zachodnich uczniowie żeglowali po Zatoce Gdańskiej. Zostali za- znajomieni z tematyką morską, uczyli się, w jaki spo- sób można aktywnie i przyjemnie spędzić wolny czas nad wodą. Prowadzący zajęcia omawiał podstawowe komendy żeglarskie: przy stawianiu żagla, zrzucaniu, wybieraniu, przy zwrotach, przy odejściu od pomostu. W Przedszkolu Miejskim nr 32 „Tęczowa Dolina” Uczniowie poznawali budowę jachtu oraz nauczyli się w Słupsku, odbył się turniej między przedszkolami podstawowych węzłów żeglarskich: ósemki, węzła pn. „Razem wędrujemy po Polsce. Szlakiem latarni płaskiego, ratowniczego, knagowego. morskich na Pomorzu”, w którym uczestniczyły także przedszkolaki z Przedszkola Miejskiego nr 21 i Przed- Praktyczne zajęcia żeglarskie na pewno rozbudzi- ły zainteresowania uczniów edukacją morską. Teraz szkola Miejskiego nr 12 Niezapominajka. Dzieci wzię- wspólnie z nauczycielem wyszukują informacje o kra- ły udział w różnych konkurencjach oraz zabawach, po- jach nadbałtyckich, dowiadują się, jakie kraje położo- znały cały szlak latarni morskich na Pomorzu. Atrakcją ne są nad Morzem Bałtyckim oraz znajdują informacje dla naszych gości był występ dzieci z grupy Maki, o ciekawych miejscach, historii i legendach związa- które zaprezentowały się wspaniale. Przedstawienie nych z morzem. odbyło się w morskim klimacie i miało za zadnie prze- kazać dzieciom w przystępnej formie wiedzę na temat Doświadczenia meteorologiczne latarni morskich. Kostiumy przedszkolaków również podkreślały marynistyczny charakter spotkania. W ramach uzupełnienia wiedzy o elementach po- gody, omawianych na lekcjach przyrody i geografii, Być marynarzem – zajęcia podczas zajęć edukacji morskiej uczniowie Szkoły dla przedszkolaków Podstawowej nr 86 im. prof. Jerzego Sampa w Gdań- sku zapoznali się m.in. z rodzajami chmur, skalą Be- Uczennice należące do Koła Edukacji Morskiej auforta, charakterystyką niżów i wyżów atmosferycz- w Szkole Podstawowej Nr 5 z Oddziałami Integracyj-

26 2/2019 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE

do Elbląga oraz Polskę po przekątnej, z Przemyśla do Świnoujścia. Dzieci były zachwycone opowieściami o przygo- dach, których doświadczył światowej sławy podróżnik. Tego czego się nauczyły, to z pewnością: wiara w ma- rzenia i w ich spełnienie oraz tego, że zawsze trzeba być wytrwałym i się nie poddawać, nawet jeśli napoty- ka się na duże trudności. Praktyczne zajęcia żeglarskie

nymi im. UNICEF w Malborku spotkały się z przed- szkolakami z grupy Stokrotki, aby przeprowadzić zajęcia pod hasłem „Być Marynarzem”. Dzieci z od- działu przedszkolnego wyruszyły w podróż morską przy dźwiękach szumu morza i odgłosów ptaków morskich. W czasie rozmowy na temat tego, co jest nie- zbędne, aby mogła się udać podróż morska, wywiązała się bardzo ciekawa dyskusja, w której przedszkolaki wykazały się nie tylko wiedzą, ale i pomysłowością. Dzieci dowiedziały się, kim jest marynarz. Pod- czas gier odkrywały skarby morza. Poznały piosenkę 3 kwietnia 2019 r. na Stawku Łabędzim w Słupsku o „Dzielnych żeglarzach”, która towarzyszyła im pod- rozpoczęły się praktyczne zajęcia żeglarski Międzysz- czas zabaw ruchowych. Podczas wykonywania pra- kolnego Klubu Żeglarskiego Omega 9, działającego cy plastycznej każdy z przedszkolaków mógł stać się przy Szkole Podstawowej nr 9 w Słupsku. Ucznio- marynarzem i wyruszyć swoim wymarzonym statkiem wie ćwiczyli węzły żeglarskie, samodzielnie składali w rejs. żaglówki, przypomnieli sobie zasady bezpieczeństwa nad wodą, doskonalili technikę manewrowania na łód- Spotkanie z Aleksandrem Dobą kach typu Optymist. Zajęcia odbywające się na stawie w centrum miasta wzbudzają zainteresowanie miesz- kańców i upowszechniają żeglarstwo wśród lokalnej społeczności. *** Morskie turnieje przedszkolaków, spotkania z ludź- mi morza, śpiewanie szant, przedstawienia na temat specyfiki polskiego wybrzeża, szkolenia z ratownictwa wodnego, edukacja morska na zajęciach przedmiotów ścisłych, artystycznych i humanistycznych, morskie bale karnawałowe, uroczystość nadania szkole imienia Ludzi Morza oraz relacje z praktycznych zajęć żeglar- skich, które zostały tu zaprezentowane, to tylko niektó- re z działań szkół, które przystąpiły do Pomorskiego Programu Edukacji Morskiej. Więcej relacji szkolnych animatorów edukacji morskiej o przedsięwzięciach 11 marca 2019 r. w Morskim Przedszkolu przeprowadzonych w ramach Programu znajdziecie w Gdańsku gościł patron Morskiej Szkoły Podstawowej Państwo na stronie: edukacja morska.odn.slupsk.pl w Gdańsku – Aleksander Doba polski podróżnik, ka- oraz profilu PPEM na Facebooku. jakarz, który zdobył tytuł „Podróżnika Roku 2015”, przyznany przez „National Geographic” i jako – pierwszy człowiek w historii – samotnie przepłynął kajakiem Na podstawie relacji animatorów zebrała: Ocean Atlantycki z kontynentu na kontynent (z Afryki Iwona Poźniak do Ameryki Południowej) wyłącznie dzięki sile mięśni. koordynator Opłynął kajakiem Morze Bałtyckie i Bajkał. Również Pomorskiego Programu Edukacji Morskiej jako pierwszy opłynął całe polskie wybrzeże z Polic w ODN w Słupsku

27 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE 2/2019

Pomorski Program Edukacji Morskiej Certyfikacja

24 kwietnia 2019 r. podczas spotkania Zespołu ds. edukacji morskiej Pomorskiej Rady Oświatowej, które odbyło się w Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli w Słupsku, został zatwierdzony system certyfikowania szkół i placówek oświatowych uczestniczących w Pomorskim Programie Edukacji Morskiej.

Regulamin przyznawania Certyfikatów

Pomorski Program Edukacji Morskiej (PPEM) integruje wiedzę z wielu przedmiotów, proponując całościowe postrzeganie problematyki morsko-żeglarskiej w procesie edukacyjnym. Program opiera się z jednej strony na powiązaniu podstaw programowych z zagadnieniami wynikającymi z nadmorskiego położenia regionu, z drugiej zaś na promowaniu żeglarstwa i innych sportów wodnych wśród dzieci i młodzieży. Edukację morską należy rozumieć jako interdyscyplinarne narządzie, integrujące wiedzę i umiejętności z wielu obszarów. Elementy regionalizmu, zagadnienia przyrodnicze, ekologiczne, matematyczne, fizyczne, che- miczne, a także artystyczne i humanistyczne mieszczące się w formule programu oraz uprawianie różnorodnych aktywności wodnych na morzu, jeziorach, rzekach pozwalają w sposób wszechstronny, ciekawy i kreatywny kształtować kompetencje kluczowe uczniów i ich pomorską tożsamość.

§ 1. Postanowienia ogólne

I. Certyfikat Pomorskiego Programu Edukacji Morskiej (PPEM) jest przyznawany przez Zespół ds. edukacji morskiej Pomorskiej Rady Oświatowej (PRO) na 3 lata. II. Celem wyżej wymienionej inicjatywy jest wyróżnienie szkół i placówek oświatowych z województwa pomorskiego, które skutecznie realizują w praktyce założenia Pomorskiego Programu Edukacji Morskiej, w szczególności: 1. podejmują działania na rzecz budowania tożsamości pomorskiej uczniów; 2. kształtują u uczniów kompetencje kluczowe, wykorzystując nadmorskie położenie regionu, w tym akwenów (morze, rzeki, jeziora itp.); 3. realizują inicjatywy popularyzujące tematykę wodniacką w środowisku lokalnym; 4. dzielą się doświadczeniami z innymi przedstawicielami środowiska oświatowego. III. O przyznanie Certyfikatu PPEM mogą ubiegać się wszystkie szkoły i placówki oświatowe mające siedzibę na terenie województwa pomorskiego oraz zgłoszone do PPEM poprzez formularz rejestracyjny dostępny pod adresem www.edukacjamorska.odn.slupsk.pl. IV. Certyfikacja jest prowadzona w trybie rocznym. V. Ocenie podlegają działania szkół/placówek zrealizowane na przestrzeni trzech lat poprzedzających złożenie wniosku. Oceny dokonuje Zespół ds. edukacji morskiej Pomorskiej Rady Oświatowej.

§ 2. Wymagania

I. Szkoła/placówka ubiegająca się o certyfikat PPEM jest zobowiązana do spełnienia poniższych wymagań (w okresie trzech lat poprzedzających złożenie wniosku): 1. Powołanie szkolnego animatora edukacji morskiej – koordynującego działania z zakresu PPEM realizowane w szkole/placówce. 2. Włączenie tematyki morsko-żeglarskiej do realizacji podstawy programowej z wybranych – co najmniej trzech – edukacji/przedmiotów/ścieżek międzyprzedmiotowych/innych podstawowych zajęć realizowanych w szkole/placówce poprzez przeprowadzenie zajęć (łącznie co najmniej 30 jednostek tematycznych

28 2/2019 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE

w obrębie wszystkich wybranych edukacji/przedmiotów/ścieżek międzyprzedmiotowych/ innych podstawowych zajęć realizowanych w szkole/placówce). 3. Prowadzenie szkolnego koła edukacji morskiej (lub szkolnego koła o innej nazwie, jeżeli główny zakres jego działalności obejmuje przede wszystkim treści edukacji morskiej – np. szkolne koło Ligi Morskiej i Rzecz- nej, szkolne koło ratownictwa wodnego). 4. Zrealizowanie co najmniej trzech przedsięwzięć adresowanych do wybranych grup uczniów danej szkoły/ placówki, które przyczyniły się do rozwijania kompetencji kluczowych oraz budowania tożsamości pomorskiej dzieci i młodzieży, przy czym – realizacja kilku edycji tego samego wydarzenia, np. dorocznego konkursu, jest traktowana jako jedno przedsięwzięcie). 5. Udział uczniów w co najmniej dwóch przedsięwzięciach o charakterze praktycznych zajęć na wodzie. 6. Zrealizowanie co najmniej jednego przedsięwzięcia, adresowanego do wszystkich uczniów danej szkoły/pla- cówki, które przyczyniło się do rozwijania kompetencji kluczowych oraz budowania tożsamości pomorskiej dzieci i młodzieży. 7. Zrealizowanie co najmniej jednego wydarzenia popularyzującego tematykę wodniacką w środowisku lokalnym. 8. Zrealizowanie co najmniej dwóch przedsięwzięć, służących popularyzacji działalności szkoły/placówki w zakresie edukacji morskiej, adresowanych do środowiska oświatowego. 9. Rozwój kompetencji zawodowych kadry pedagogicznej szkoły/placówki poprzez udział w kilku różnych zorganizowanych formach doskonalenia zawodowego z zakresu edukacji morskiej, np.: a. sieciach współpracy i samokształcenia, b. warsztatach, c. konferencjach, d. seminariach, e. kursach żeglarskich i motorowodnych. II. Przy potwierdzaniu spełniania przez szkołę/placówkę wyżej wymienionych wymagań, poszczególne działa- nia należy przypisać do wybranego wymagania. Jedno działanie nie może stanowić potwierdzenia realizacji kilku wymagań.

§ 3. Postępowanie certyfikacyjne

I. Szkoła/placówka przystępująca do certyfikacjiwypełnia i przesyła wniosek o przyznanie Certyfikatu PPEM, według wzoru stanowiącego załącznik nr 1 do Regulaminu. II. Wniosek w wersji elektronicznej (jako dokument tekstowy) należy przesłać na adres mailowy edukacjamor- [email protected], jednocześnie zamieszczając wniosek (zapisany jako plik pdf) na dysku Google (ppem. [email protected]) w sekcji dla szkolnych animatorów edukacji w terminach do: 1. – do 31 stycznia każdego roku szkolnego, przy czym w roku szkolnym 2018/2019 wnioski należy składać do 30 czerwca 2019 r. III. Prace certyfikacyjne Zespołu ds. edukacji morskiej Pomorskiej Rady Oświatowej trwają nie dłużej niż 60 dni od terminów wskazanych w punkcie II i obejmują: 1. analizę dokumentów nadesłanych przez szkołę/placówkę; 2. podjęcie decyzji o przyznaniu lub nieprzyznaniu szkole/placówce Certyfikatu PPEM; 3. przekazanie decyzji dyrektorowi szkoły/placówki (załącznik nr 2). IV. Regulamin nie przewiduje możliwości odwołania się od wyników prac Zespołu ds. edukacji morskiej Pomor- skiej Rady Oświatowej, certyfikującego udział w PPEM. V. Szkoła/placówka, która nie uzyskała Certyfikatu PPEM, może ubiegać się o niego ponownie.

29 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE 2/2019

§ 4. Uprawnienia certyfikowanych

I. Szkoła/placówka, która uzyskała Certyfikat PPEM, może posługiwać się jego logiem we wszystkich swoich materiałach informacyjnych i promocyjnych przez cały okres ważności Certyfikatu. II. Informacje o certyfikowanych szkołach/placówkach są publikowane na stronie internetowej PPEM. III. Lokalizacje szkół/placówek posiadających aktualny Certyfikat PPEM są umieszczane w postaci graficznej na stronie internetowej www.edukacjamorska.odn.slupsk.pl. IV. Szkoły/placówki posiadające Certyfikat PPEM są promowane w ramach Pomorskiego Programu Edukacji Morskiej. V. Szkoła/placówka, której Certyfikat utracił ważność, może ubiegać się o jego ponowne przyznanie. *** Załącznik nr 1, o którym mowa w powyższym Regulaminie, dostępny jest na stronie: edukacjamorska@ odn.slupsk.pl, ma postać tabelaryczną i stanowi sprawozdanie szkolnego animatora edukacji morskiej z realizacji dziewięciu wymagań certyfikacyjnych zawartych w regulaminie. Wszystkim szkołom i placówkom oświatowym, które w roku szkolnym 2018/2019 złożą do 30 czerwca 2019 r. wnioski o certyfikowanie udziału w PPEM dzię- kujemy za zaangażowanie włożone w realizacje Programu i życzymy powodzenia!

W imieniu zespołu: Aleksandra Bąkowska przewodnicząca Zespołu ds. edukacji morskiej Pomorskiej Rady Oświatowej

ŻEGLUJE MAŁY I DUŻY NAWET W KAŁUŻY EDUKACJA MORSKA – INNOWACJA PEDAGOGICZNA Niniejszy program jest próbą stworzenia dla uczniów możliwości rozwoju i pogłębiania ich wiedzy dotyczącej szeroko rozumianej kultury morskiej, Od tego roku szkolnego jestem animatorem edu- integracji środowiska, edukacji ekologicznej morza kacji morskiej w Szkole Podstawowej nr 4 w Słupsku, i jego strefy przybrzeżnej, rozwijania umiejętności wy- która przystąpiła do Pomorskiego Programu Edukacji korzystania w praktyce nabytej wiedzy, zwiększenia Morskiej. Od września 2018 r. objęłam wychowaw- świadomości i poczucia tożsamości regionalnej dzieci stwo w klasie IV i uznałam, że najkorzystniej będzie i młodzieży z Pomorza. sukcesywnie wprowadzać czwartoklasistów w arkana Program klasy, w której wprowadzona jest innowa- wiedzy morskiej poprzez wdrożenie innowacji pedago- cja morska gwarantuje zachowanie zreformowanych gicznej. Poniżej prezentuję założenia, cele i przewidy- treści programowych zaproponowanych przez MEN, wane efekty moich działań. a opracowanych przez nauczyciela języka polskiego WSTĘP według własnej koncepcji przy współpracy z nauczy- Szkoła w zakresie nauczania zapewnia uczniom cielami historii, plastyki i muzyki. Wprowadza zaś in- możliwości rozwijania różnorodnych zainteresowań. nowacyjne treści przedstawione w rozdziale: „Nowe Często zainteresowania te wykraczają poza ramy pro- treści programowe”. gramów nauczania poszczególnych przedmiotów. Po- Celem innowacji edukacja morska jest umożli- jawia się wówczas konieczność sięgania daleko poza wienie uczniom bliższego kontaktu z różnorodnymi program konkretnego przedmiotu. W czerwcu 2018 elementami morskiej tradycji regionu, wszechstronny roku w Gdańsku na konferencji zainaugurowany został rozwój młodych Pomorzan, wykorzystanie infrastruk- Pomorski Program Edukacji Morskiej. Uwzględniając tury żeglarskiej i potencjału podmiotów związanych także kształtowanie kompetencji kluczowych uczniów z żeglarstwem oraz możliwości wynikających z poło- w regionie poprzez edukację morską , pojawił się po- żenia geograficznego województwa pomorskiego. mysł ujęcia szerokich zainteresowań dzieci w ogólne Program edukacji będzie realizowany w ramach choćby ramy. godzin wychowawczych, wycieczek tematycznych,

30 2/2019 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE

spotkań sieciowych, jako oddzielne zajęcia pozalek- Niniejsze opracowanie zawiera proponowany po- cyjne w wymiarze jednej godziny tygodniowo. Wpro- dział treści nauczania. wadzony zostanie w klasie czwartej szkoły podsta- CELE EDUKACYJNE wowej a kontynuowany w klasach kolejnych. Bogate treści programowe pozwalają nauczycielowi podzielić 1. CELE OGÓLNE materiał na pięć kolejnych lat. Celem innowacji jest kształtowanie kompetencji Każdy uczeń ma możliwość doskonalenia swych kluczowych uczestniczących w niej uczniów poprzez umiejętności w danej dziedzinie, rozwijania własnych realizację programów rozwojowych w obszarze eduka- zainteresowań, mobilizowania się do jak najlepszego cji morskiej, a także rozwijanie umiejętności wykorzy- wykonania zadania – elementu wspólnego przedsię- stania w praktyce wiedzy nabytej w szkole oraz zwięk- wzięcia. W ramach programu uczniowie będą współ- szenie świadomości i poczucia tożsamości regionalnej pracować z Międzyszkolnym Klubem Żeglarskim dzieci i młodzieży z Pomorza. Omega 9. Klasa jako grupa będzie organizować własne życie kulturalne związane z edukacją morską poprzez: 2. CELE SZCZEGÓŁOWE • wycieczki do portu; . Kształtowanie kompetencji kluczowych poprzez • wizyty w klubach żeglarskich; wykorzystywanie potencjału tematyki morskiej na • spotkania z ciekawymi ludźmi, żeglarzami; różnych przedmiotach na zajęciach szkolnych (lek- • odwiedzanie wystaw tematycznych; cyjnych i pozalekcyjnych) oraz pozaszkolnych. • zwiedzanie muzeum, oceanarium; . Wykorzystanie związku uczniów z morzem, je- • uczestnictwo w ciekawych imprezach tematycz- ziorami i rzekami w celu kształtowania postaw nych; uczniów. • współpracę z innymi zainteresowanymi tematyką . Otwieranie młodych Pomorzan na formy spędza- morską. nia wolnego czasu związane z nadmorską specy- Każdego roku prowadzący zajęcia będzie dokony- fiką regionu. wał pisemnego podsumowania i oceny działalności. . Zaznajomienie młodzieży z możliwościami roz- Program jest otwarty, będzie w miarę realizacji i zdo- woju zawodowego związanego z morzem. bywania doświadczenia, wzbogacany i urozmaicany, . Upowszechnianie żeglarstwa kwalifikowanego, a także konsultowany z wojewódzkim koordynatorem wyczynowych sportów wodnych. Pomorskiego Programu Edukacji Morskiej – Iwoną . Poznanie podstawowych informacji o morzu i że- Poźniak, konsultantem w ODN w Słupsku. glarstwie. Na podkreślenie zasługuje możliwość odwoływa- . Przekazanie wiedzy o bezpiecznym zachowywa- nia się do wiedzy zdobytej przez uczniów na zajęciach niu się na jednostkach pływających. geografii, muzyki, plastyki, historii; zwłaszcza w póź- . Prowadzenie zajęć na temat tradycji i obyczajów niejszych latach edukacji. morskich, jak również etykiety.

31 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE 2/2019

. Ukazywanie morskiego dziedzictwa kulturowego mentem pikniku jest spotkanie z autorytetem – czło- Pomorza. wiekiem, który odniósł sukces w jednej z żeglarskich . Budowanie świadomości specyfiki regionu. dyscyplin. . Kształtowanie szacunku do morza oraz pracy ludzi Zagadnienie do omówienia: morza. . Rozwijanie zainteresowań i pasji związanych 1. Żeglarskie przedszkole. z morzem. 2. Pamiątki i zdjęcia o tematyce żeglarskiej i morskiej. METODY PRACY 3. Wycieczka do portu. . wycieczka, 4. Gry i zabawy żeglarskie, morskie. . pokazowa, 5. Historia żeglarstwa. . podająca, 6. Wielkie odkrycia geograficzne. . ćwiczeniowa, 7. Krzysztof Kolumb i inni żeglarze. . pogadanka. 8. Zajęcia plastyczne – malujemy żaglowce. FORMY PRACY 9. Morska gramatyka. 10. Polska – raj dla żeglarzy. . praca indywidualna, 11. Największe polskie rzeki, jeziora i porty nad Bał- . praca w grupach, tykiem. . praca zbiorowa. 12. Skąd rozpocząć rejs – polskie wybrzeże. Pracuje- TREŚCI PROGRAMOWE my nad mapą Polski. 13. Nauka wybranej szanty żeglarskiej. W pracy z każdą grupą wiekową (na poszczegól- 14. Matematyczne zabawy nawigacyjne na mapie nych poziomach klas) zaplanowano odmienne, bar- morskiej. dzo urozmaicone formy aktywności. I tak, uczniowie 15. Poznajemy budowę Optymista – łódki dla dzieci. realizują: zajęcia pedagogiczno-psychologiczne oraz 16. Budowa kadłuba – maszt, bom, rozprza, liny, ża- doradztwa edukacyjno-zawodowego, praktyczne zaję- giel, osprzęt. cia morsko-rzeczne, wyjazdowe warsztaty edukacyjne, 17. Żeglarska wyprawa. praktyczne zajęcia żeglarskie, Dodatkowo, uczniowie 18. Wyprawa nad wodę. mogą brać udział w edukacyjno-żeglarskich piknikach 19. Projektujemy stroje żeglarskie. naukowych, organizowanych w różnych lokalizacjach 20. Spotkania z ciekawymi ludźmi. województwa pomorskiego. Wszystkie formy aktyw- 21. Pod polską banderą. Najważniejsze wiadomości ności w ramach innowacji odnoszą się do istotnej dla o jachtach i żeglarzach. Pomorza oraz atrakcyjnej dla uczniów tematyki mor- 22. Zasady noszenia bandery na jachtach żaglowych. skiej i żeglarskiej, a jednocześnie zakładają rozwój 23. Zasady etykiety jachtowej. kompetencji kluczowych oraz stwarzają możliwość 24. Wybitni polscy żeglarze. praktycznego zastosowania wiedzy i umiejętności na- 25. ABC prac bosmańskich. bytych przez uczniów. Zajęcia żeglarskie to przygoda, 26. Życie na starym żaglowcu. która dla wielu uczniów jest pierwszym spotkaniem 27. Rola bosmana na żaglowcu. z prawdziwym żeglarstwem. Podczas zajęć dzieci 28. Zegar jachtowy, opaski, liny, węzły. poznają podstawy meteorologii i uczą się patrzeć na 29. Bezpieczne żeglowanie. pogodę okiem żeglarza; przypominają sobie zasa- 30. Rodzaje wiatrów, skala Beauforta. Kursy jachtu dy udzielania pierwszej pomocy w sytuacjach, które mogą zdarzyć się w trakcie uprawiania żeglarstwa; względem wiatru. poznają etykietę żeglarską, szanty i morskie opowie- 31. Zachowanie po wywrotce jachtu. ści; uczestniczą w zajęciach plastycznych o tematyce 32. Meteorologia. marynistycznej oraz w lekcji o linach i węzłach. Ostat- 33. Jak wyglądają chmury i czego można się po nich nia część zajęć, wzbudzająca zwykle najwięcej emocji, spodziewać? odbywa się na wodzie. Edukacyjno-żeglarskie pikniki 34. Rodzaje chmur. naukowe to zajęcia, w trakcie których można obejrzeć 35. Wycieczka do klubu jachtowego. z bliska łódkę, spróbować swoich sił w ciągnięciu liny, 36. Pływanie na jachcie. poznać zasady żeglarskiej etykiety, nauczyć się wią- 37. Techniki ratownicze. Pierwsza pomoc przedme- zać najprostsze węzły, zobaczyć podstawowe techni- dyczna. ki ratownicze i pokaz udzielania pierwszej pomocy. PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW Wszystko to w żeglarskiej atmosferze, przy dźwiękach Realizacja programu innowacji przewidziana jest szant, wśród morskich opowieści. Nieodzownym ele- w wymiarze jednej godziny tygodniowo (w ramach

32 2/2019 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE dodatkowej godziny, godziny wychowawczej, wycie- plastycznych o tematyce morskiej, bezpieczne za- czek, pikników naukowych) przy stałej współpracy chowanie się podczas zajęć na wodzie, itp., z Miejskim Centrum Edukacji Morsko-Żeglarskiej . formy pisemne: testy sprawdzające stopień opa- przy Szkole Podstawowej nr 9 w Słupsku oraz we nowania słownictwa morskiego. współpracy z Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli Na zakończenie cyklu kształcenia zaprezentowanie w Słupsku. Zaletą takiego sposobu realizacji innowa- efektów pracy innowacyjnej rodzicom. Przygotowanie cji jest spójność prowadzonych działań, różnorodność publikacji w postaci fotoksiążki. oraz łatwość kontroli osiągnięć i stopnia realizacji. Treści programowe realizowane będą poprzez wizyty w porcie, klubie jachtowym, spotkania z ciekawymi ludźmi, udział w piknikach naukowych, zajęciach otwartych, konkursach tematycznych, wystawach oraz pokazach prac plastycznych. PLANOWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW 1. Upowszechnianie dostępu uczniów do bazy klu- bów i szkółek żeglarskich. 2. Upowszechnianie żeglarstwa kwalifikowanego, wyczynowych sportów wodnych. 3. Otwieranie młodych Pomorzan na formy spędza- nia wolnego czasu związane z nadmorską specyfi- ką regionu. EWALUACJA 4. Wykorzystanie wiedzy uczniów na temat bez- Celem ewaluacji innowacji będzie stwierdzenie: piecznego spędzania czasu wolnego nad morzem, Czy program stworzył możliwości postępu w rozwoju jeziorami i rzekami w celu kształtowania pożąda- zainteresowań, wiedzy i umiejętności ucznia? nych postaw. • Jakie metody pracy z uczniem dają najlepsze re- 5. Umiejętność udzielania pierwszej pomocy. zultaty, a jakie należy zmienić? 6. Wykorzystanie zdobytej wiedzy w korelacji mię- • Czy program pozwala osiągnąć zakładane cele? dzyprzedmiotowej. 7. Umiejętność posługiwania się kompasem oraz W celu zebrania danych i dokonania analizy treści określania kierunków świata. programu zostaną zastosowane: ankiety, testy, dysku- 8. Dostrzeganie walorów regionu pomorskiego oraz sja, obserwacja, konkursy. Będą zbierane dane o reali- najbliższych okolic. zacji programu od uczniów i rodziców. Z wynikami, 9. Świadomość kultury i tradycji regionu oraz zaso- jakie otrzymam po ewaluacji, zostaną zapoznani: dy- bów gospodarczych i możliwości wynikających rektor, nauczyciele, rodzice, uczniowie. z położenia geograficznego województwa. Już po kilku miesiącach wdrażania innowacji mogę 10. Świadomość możliwości rozwoju zawodowego stwierdzić, że edukacja morska doskonale pomaga związanego z morzem. kształcić kompetencje kluczowe uczniów i jest bardzo 11. Rozwinięcie form aktywności żeglarstwa kwalifi- ciekawym, kreatywnym sposobem poznawania coraz kowanego, wyczynowych sportów wodnych. to nowych zagadnień związanych z morzem, zasobami 12. Rozwinięcie zainteresowań, zdobycie wiedzy wodnymi regionu, jego tradycjami i kulturą. umożliwiającej udział w konkursach tematycznych. Joanna Kierul-Cieślak KONTROLA I OCENA OSIĄGNIĘĆ animator Pomorskiego Programu Edukacji Morskiej w Szkole Podstawowej nr 4 w Słupsku • Sprawdzanie zdobytych wiadomości i umiejęt- ności uczniów z dziedziny edukacji morskiej w ciągu każdego roku szkolnego odbywać się bę- BIBLIOGRAFIA: dzie poprzez ewaluację wewnętrzną dokonywaną . http://www.odn.slupsk.pl/images/Iwona/PPEM/PPEM_ulotka.pdf przez nauczyciela prowadzącego; . http://www.odn.slupsk.pl/images/Iwona/PPEM/PPEM_zalozenia_ cele.pdf . formy praktyczne: umiejętność posługiwania się . http://www.odn.slupsk.pl/images/Iwona/PPEM/PPEM_infrastruktu- kompasem, rozróżniania chmur, wiązania wę- ra_ZEGLARSKA.pdf złów, wykonywania czynności przy udzielaniu . http://www.odn.slupsk.pl/images/Iwona/PPEM/SP_Leba.pdf . http://www.odn.slupsk.pl/images/Iwona/PPEM/sp-kobylnica. pierwszej pomocy, stawiania żagla, wystawa prac . http://www.odn.slupsk.pl/images/Iwona/PPEM/liga-min.pdf

33 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE 2/2019

Pomorski Program Edukacji Morskiej Program edukacji morskiej w Szkole Podstawowej w Łebie

Poniżej prezentujemy program edukacji morskiej Założenie Programu edukacji morskiej „Łeba pod nazwą "Łeba Perła jest Bałtyku", realizowany od Perłą Bałtyku jest” znalazły swoje odzwierciedlenie bieżącego roku szkolnego w Szkole Podstawowej im. w opracowanym wewnątrzszkolnym Programie pro- Adama Mickiewicza w Łebie, w ramach udziału tej filaktyczno-wychowawczym. Program ten, obejmuje placówki w Pomorskim Programie Edukacji Morskiej. całość przedsięwzięć zmierzających do kształtowania świadomości morskiej uczniów oraz do wykorzysta- *** nia form styczności człowieka z akwenami wodnymi Celem programu jest rozwój kompetencji kluczo- w celu kształtowania pożądanych cech osobowości. wych uczniów oraz nabycie praktycznych i bezpiecz- Specyfika zadań dydaktycznych umożliwi zdoby- nych umiejętności korzystania z akwenów wodnych. wanie wiedzy w sposób praktyczny dzięki kształtowa- Działania proponowane w ramach projektu dotyczą te- niu umiejętności obcowania z wodą, twórczego roz- matyki wód śródlądowych, morskich oraz żeglarstwa, wiązywania problemów, czy też popularyzacji czytel- odwołują się tym samym do bogatej tradycji morskiej nictwa i udziałowi w imprezach masowych. w regionie. Założeniem projektu jest powiązanie wie- Niniejszy program edukacji morskiej skierowany dzy i umiejętności zdobywanych w szkole z tymi roz- jest do uczniów wszystkich klas szkoły podstawowej. wijanymi w trakcie zajęć praktycznych na wodzie. Program edukacji morskiej integruje wiedzę z wie- Wychowanie morskie przez żeglarstwo, to waż- lu przedmiotów, proponując całościowe postrzegany kierunek edukacyjny i znaczący element kultury nie przedstawionej problematyki. Niniejszy program fizycznej, obejmujący kształtowanie nawyków - zdro wyróżnia się wśród innych programów nauczania wotnych, wydolności fizycznej, sprawności i odporno- w szkole podstawowej nowatorskim ujęciem wybra- ści na trudy; to świadome oddziaływanie na młodzież nych zagadnień. w celach wychowawczych i poznawczych, w warun- Program edukacji morskiej powinien w perspek- kach wymagającego środowiska morskiego. tywie kilkunastu lat przywrócić w społeczeństwie lo- Żeglarstwo morskie, jako specyficzna forma - ak kalnym świadomość tradycji morskich oraz przekazać tywności człowieka, nie tylko tworzy warunki do zma- młodzieży podstawową wiedzę i umiejętności związa- gań z siłami pozaludzkimi, do rywalizacji, osiągania ne z turystyką i gospodarką morską. W celu wykorzy- atrakcyjnych celów i docierania do miejsc o najwyż- stania możliwości, jakie dla naszego regionu wynikają szym stopniu trudności, lecz również jest koncepcją z dostępu do morza, wskazane jest rozwijanie gospo- „wartościowego życia”, mobilizując do ustawicznego darki morskiej z jednoczesnym upowszechnianiem wzbogacania swojej wiedzy morskiej i żeglarskiej, wiedzy o morzu. Dla uczniów najbardziej atrakcyjny a także sprawności psychofizycznej. jest bezpośredni kontakt z morzem, zarówno w ramach Żeglarstwo morskie stwarza również szansę posze- tradycyjnych zajęć edukacyjnych, jak i pozalekcyjnych rzenia wiedzy o świecie, zabytkach i kulturze innych oraz pozaszkolnych form kształcenia. Należy dążyć to narodów, poznania ludzi „morza”, atrakcjach tury- tego, aby wykształcić społeczeństwo znające zagadnie- stycznych i geograficznych świata. nia morza i żyjące problematyką morską, rozumiejące Zgodnie z założeniami założyciela skautingu, Ro- znaczenie dostępu do Bałtyku i korzyści płynące z czy- berta Baden Powela, wychowanie powinno przebiegać w sposób pośredni. To znaczy, że elementy wiedzy stych i zagospodarowanych wód naszego morza. Jest to o np. gospodarce morskiej czy ekologii Morza Bał- zadanie szczególnie istotne w odniesieniu do młodych tyckiego przekazujemy przy okazji rozbudzania zain- mieszkańców naszego regionu. Zapoznanie uczniów teresowań młodego człowieka sportami wodnymi: np. z dostępnymi w najbliższej okolicy możliwościami żeglarstwem, kajakarstwem itp. aktywnego, a zarazem ciekawego spędzania wolnego Działania niniejszego programu są ukierunkowane czasu, pozwoli wzmocnić poczucie tożsamości regio- na rozwój sportów wodnych, ale tak naprawdę, naszym nalnej młodych ludzi. celem jest przekazanie wiedzy i umiejętności praktycznych z zakresu : 1. Historii i dziedzictwa narodowego. Cel główny: 2. Bezpieczeństwa nad wodą. Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów 3. Rozwijania swoich pasji i zainteresowań. poprzez realizację programów rozwojowych kształ- 4. Gospodarki morskiej. tujących kompetencje kluczowe w obszarze regio- 5. Ekologii i ochrony środowiska. nalnej edukacji morskiej.

34 2/2019 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE

Cele szczegółowe: jest ciekawy świata, chętnie szuka przyczyn obser- 1. Kształtowanie świadomości morskiej uczniów: wowanych zjawisk. . zna podstawowe informacje o morzu i żeglar- W zakresie kompetencji informatycznych: stwie, poszukuje, gromadzi, przetwarza i wykorzystuje . umie bezpiecznie zachowywać się na wodzie, informacje dotyczące tematyki morskiej, . zna tradycje morskie, obrzędy oraz etykietę umiejętnie korzysta z internetu oraz z narzędzi do żeglarską, tworzenia i prezentowania informacji, . zna morskie dziedzictwo kulturowe Pomorza, jest krytyczny i refleksyjny, odpowiedzialnie wy- ma świadomość specyfiki regionu, korzystuje media interaktywne w procesie uczenia . szanuje morze oraz pracę ludzi morza, się. . jest zainteresowany rozwijaniem pasji związa- nych z morzem. W zakresie umjętności uczenia się: 2. Kształtowanie praktycznych umiejętności żeglar- zna i rozumie silne oraz słabe strony własnych skich: umiejętności, . zna style pływackie i potrafi przepłynąć 50 m, dociera do nowej wiedzy i zdobywa nowe umiejęt- . umie bezpiecznie korzystać ze sprzętu pływa- ności, przetwarza i przyswaja je, jącego: rower wodny, kajak, łódź wiosłowa, umie koncentrować się na zadaniu, jest zdyscypli- . zna podstawy żeglarstwa i potrafi samodziel- nowany i wytrwały w realizacji celów długotermi- nie na akwenie zamkniętym pływać na Opty- nowych, miście lub desce z żaglem, czerpie korzyści z różnorodności grupy oraz dzieli . zna i zdobywa odznaki i certyfikaty wodniac- się nabytą wiedzą i umiejętnościami, kie, organizuje własny proces uczenia się, oceniania . jest przygotowany do świadomego uczest- swojej pracy oraz w razie potrzeby szuka rady, in- nictwa w uzyskaniu patentów żeglarskich formacji i wsparcia, i wodnych, jest nastawiony na rozwiązywanie problemów, . zdaje egzamin na żeglarza jachtowego, sterni- umie pokonywać przeszkody, chętnie się uczy, ka motorowodnego. jest zmotywowany i wierzy we własne możliwości 3. Kształtowanie u uczniów kompetencji kluczowych. w uczeniu się i osiąganiu sukcesów. 1. W zakresie porozumiewania się w języku ojczy- W zakresie kompetencji społecznych i obywatelskich: stym i w językach obcych: ma świadomość korzystnego wpływu aktywności . zna podstawowe słownictwo specjalistyczne fizycznej na zdrowie człowieka, stosowane w żeglarstwie, konstruktywnie porozumiewa się w grupie, wyra- . porozumiewa się w mowie i piśmie w różnych ża i rozumie różne punkty widzenia w duchu wza- sytuacjach komunikacyjnych, jemnego szacunku, tolerancji, empatii i asertyw- . samodzielnie poszukuje, gromadzi i przetwa- ności, współpracuje oraz osiąga kompromis, rza informacje, radzi sobie ze stresem i frustracją, wyraża je . formułuje i wyraża własne argumenty w mo- w sposób konstruktywny, wie i piśmie w przekonujący sposób, odpo- jest obowiązkowy, wiednio do kontekstu, ma poczucie własnej tożsamości. . wykazuje postawę otwartości i szacunku W zakresie inicjatywności i przedsiębiorczości: w kontaktach z innymi ludźmi, jest gotowy do planuje przedsięwzięcia i prowadzi je dla osią- konstruktywnego dialogu. gnięcia zamierzonych celów, 2. W zakresie kompetencji matematycznych organizuje pracę indywidualną oraz współpracę i podstawowych kompetencji naukowo-tech- w zespole, nicznych: jest aktywny, wykazuje się kreatywnością i deter- stosuje główne zasady i procesy matematyczne minacją w realizowaniu założonych celów. w typowych sytuacjach żeglarskich, myśli logicznie i analitycznie, W zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej: posługuje się podstawowymi narzędziami zna i szanuje dziedzictwo morskie, jeziorne i urządzeniami technicznymi wykorzystywa- i rzeczne regionu, nymi w żeglarstwie, jest kreatywny, wyraża myśli, doświadczenia wykorzystuje proste dane naukowe do osią- i emocje poprzez różne środki ekspresji, gnięcia celu, podjęcia decyzji lub wyciągnięcia prezentuje i publikuje twórcze osiągnięcia swoje wniosku na podstawie dowodów, i grupy, wyjaśnia podstawowe zjawiska i elementy działa na rzecz popularyzacji i promocji środowi- przyrody w kontekście tematyki morskiej, ska lokalnego.

35 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE 2/2019

Realizacja treści programu lem jest rozwijanie u uczniów wiedzy, umiejętności i postaw, składających się na następujące kompetencje kluczowe: porozumiewanie się w języku ojczystym oraz w językach obcych, kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne, kompetencje informatyczne, umiejętność uczenia się, kompetencje społeczne i obywatelskie, inicjatywność i przedsiębiorczość, świadomość i ekspresja kulturalna. Ewaluacja (wskaźniki twarde i miękkie): Ewaluacja poszczególnych elementów składowych oraz całości programu edukacji morskiej stanowi nie- odzowny element pozwalający uzyskać informację zwrotną o stopniu realizacji celów programu, w tym stopniu rozwoju kompetencji kluczowych u uczniów. Gromadzenie danych, ich analiza, a następnie formuło- wanie wniosków pozwoli na stałe podnoszenie jakości realizowanych działań oraz dostarczy informacji pomocnych przy planowaniu i realizacji kolejnych przed- sięwzięć. Ewaluacji programu należy dokonać tuż przed za- kończeniem roku szkolnego, tak aby można było oce- nić zarówno rezultaty końcowe, jak i przebieg samego procesu. Ewaluacji podlega stopień realizacji założo- nych celów, ale również inne, często nieplanowane skutki prowadzonych działań. Celem ewaluacji jest: ocena tego, co zostało osiągnięte, wyjaśnienie, jak do tego doszło, sformułowanie wniosków pomocnych przy planowaniu kolejnych projektów. Planując i prowadząc proces ewaluacji projektu edukacyjnego, należy odpowiedzieć na następujące pytania: Co należy ocenić i według jakich kryteriów? Kogo i o co można spytać? Jakie są źródła informacji? Spodziewane efekty Co oznaczają posiadane przez nas informacje? Jak Treści kształcenia niniejszego programu ściśle wią- je interpretować? Co z nich wynika? żą się z życiem i pracą na morzu. Uczniowie podczas Jakie wnioski można wyciągnąć z posiadanych in- zajęć praktycznych i warsztatów edukacyjnych będą formacji? mieli możliwość prowadzenia różnorodnych obserwa- Czy należy coś zmienić w kolejnych projektach? cji – fizycznych, biologicznych, meteorologicznych, Jeżeli tak, to na czym powinny polegać zmiany? archeologicznych itp. – w sposób prostszy i ciekawszy niż w szkolnych ławkach. Część zajęć realizowana bę- Jolanta Pająk dzie w ośrodkach edukacji pozaformalnej, w których szkolny animator edukacji morskiej nauka odbywa się przez doświadczanie i praktykę, w Szkole Podstawowej w zgodzie z zasadą: „Powiedz mi, a zapomnę. w Łebie Pokaż mi, a zapamiętam. Pozwól mi wziąć udział, a zrozumiem”. Macjej Barański Zajęcia edukacyjne to interdyscyplinarne zajęcia dyrektor Szkoły Podstawowej prowadzone metodą projektu edukacyjnego. Ich ce- w Łebie

36 2/2019 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE

Wizyta w Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni

19 marca dziewczyny z Koła Edukacji Morskiej ze Szkoły Podstawowej Nr 5 z Od- działami Integracyjnymi im. UNICEF w Mal- borku: Kamila Bągorska, Oliwia Głąb, Gosia Rogowska, Wiktoria Nadolna i Maja Buła razem z nauczycielką Agatą Rojek miały okazję pojechać do Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni. Uczennice uczestniczyły w zajęciach, gdzie wykładowcy opowiedzieli o sytuacji polskiej floty w czasie II wojny światowej. Poszerzyły swoją wiedzę historyczną o pię- ciu głównych okrętach podwodnych: „Ryś”, „Wilk”, „Żbik”, „Sęp” i „Orzeł”. Stałą bazę dla nich stanowił port w Gdyni. Poznały rów- nież nazwiska dowódców Orła i działania kon- spiracyjne, które polscy żołnierze prowadzili. Dowódcą tego okrętu był Jan Grudziński, ale ważnymi postaciami byli również: Andrzej Piasecki i Marian Morski. Jednym z wydarzeń była tzw. ławica strachu, na której to Orzeł zatopił na Morzu Północnym transportowiec „Rio de Janeiro”, przewożący niemieckie woj- ska. Niestety po jakimś czasie z niewyjaśnio- nych przyczyn naszego Orła wraz z całą załogą uznano za zaginionego w połowie 1940 roku. Oprócz lekcji historii uczennice zwiedziły samo muzeum, które w swoim zasobie posiada wiele ekspozycji: broni, uzbrojenia oraz auten- tyczne elementy armat, min, miotaczy bomb i torped. Zachował się również strzęp bandery z fragmentem orła, uratowany z zatopionego ORP „Gryf”, oraz oryginalne koło ratunkowe. Ciekawym elementem wyjazdu była moż- liwość przeniesienia się na wojenny okręt pod- wodny i strzelania z niego, za pomocą multi- medialnej strzelnicy. Po ciekawym zwiedzaniu ekspozycji uczestnicy udali się do portu, gdzie oglądali i zwiedzali m.in. ORP „Błyskawicę”.

Agata Rojek animator PPEM w Szkole Podstawowej Nr 5 z Oddziałami Integracyjnymi w Malborku

37 INFORMACJE ● OPINIE ● PROPOZYCJE 2/2019

Piknik integracyjny „A może bezpiecznie nad morze”

28 lutego w pałacu w Damnicy, od samego rana, mógł, na przykład, zrobić sobie odciski palców, zało- wrzało jak w ulu. Trwały ostatnie przygotowania żyć profilaktyczne gogle policyjne, przymierzyć- kaj do warsztatów integracyjnych – A może bezpiecznie danki, nauczyć się zasad resuscytacji lub wiązać węzły nad morze. Współorganizatorzy pospiesznie ustawia- żeglarskie, przymierzyć specjalistyczny strój żołnierza li sprzęt na dziewięciu stanowiskach, bo o godzi- i strażaka czy też rozpoznać trujące gatunki grzybów. nie 10.00 ruszała wspólna zabawa dzieci i młodzieży To naprawdę niezwykła przygoda, na żywo zwiedzić z zaprzyjaźnionych szkół (z SOSW Słupsk, SOSW wojskowy wóz bojowy lub wóz strażacki, zobaczyć Wejherowo, SP Zagórzyca, SSZ Damnica, SP Damno, i dotknąć ogromną armatę albo uczestniczyć w gasze- SP Kobylnica, SP nr 2 Ustka, SP nr 9 Słupsk, SP nr niu pożaru. Te i wiele innych atrakcji mogło wydarzyć 4 Słupsk). Kiedy zainaugurowano warsztaty wspól- się na pikniku żeglarskim „ na sucho” dzięki zaan- nym hymnem Szkolny rejs, sala lustrzana, dosło- gażowaniu bardzo wielu osób i służb. Jesteśmy im wnie, była wypełniona po brzegi. Po krótkim wstępie wszystkim bardzo wdzięczni. Przeżyliśmy cudowny o założeniach pikniku, przekazanych przez głównego tłusty czwartek, który obfitował w wiele niespodzia- współorganizatora, mecenasa i przyjaciela damnickie- nek. Oczywiście nie obyło się bez pysznych pączków go Ośrodka, pana Dariusza Kloskowskiego, pierwsza i gorącej zupy. grupa, na czele z dyrektorem Małgorzatą Hajko rozpo- częła piknikowa przygodę. Gospodarz wraz z gośćmi, Trzeci Piknik integracyjny A może bezpiecznie m. in. z panem Pawłem Lisowskim - Starostą Słup- nad morze w damnickim Ośrodku Szkolno – Wycho- skim, panem Sebastianem Irzykowskim - posłem sej- wawczym im. Marynarza Polskiego już za nami, a my miku wojewódzkiego, systemem stacyjnym „zaliczyli” bogatsi o nowe doświadczenia już planujemy wiosen- zadania we wszystkich punktach. ny rejs po pomorskich akwenach.

Szczególne podziękowania dla: Wodnego Ocho- tniczego Pogotowia Ratunkowego w Słupsku, Szko- ły Policji w Słupsku, Morskiej Jednostki Rakietowej w Siemirowicach, Ochotniczej Straży Pożarnej w Damnicy, Nadleśnictwa Damnica, Wojewódzkiego Zespołu Szkół Policealnych w Słupsku, Zespołu Szkół Mechanicznych i Logistycznych im. Tadeusza Tańskie- go w Słupsku, kmdr ppor. dr Dariusza Kloskowskiego, Radosława Karnowskiego, Rafała Kubińskiego, Grze- gorza Mikołajczyka, Ryszarda Kwiatkowskiego, Piotra Grzebieniaka, Karola Wojtkowiaka, inspektora Jacka Gila, kmdr por. Macieja Jonika, Beaty Topolińskiej, Atrakcji w kącikach: strażackim, policyjnym, woj- Anny Kryszak i Agnieszki Sull. skowym, WOPR-owskim, profilaktycznym i leśnym było co niemiara. Nie mniejszym zainteresowaniem cieszyły się trzy punkty z jachtami, gdzie młodzież Dorota Nowak zapoznała się z budową jachtu, zasadami bezpieczeń- Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy stwa na jachcie i przygotowaniem jachtu do pływania, w Damnicy a także pracami bosmańskimi. Trzeba było być w tym czasie w pałacu, żeby poczuć tę integracyjną atmos- ferę, ten fantastyczny zgiełk i ekscytację na poszcze- gólnych stanowiskach. Ale nie mogło być inaczej jeśli, niemalże 200 osób, doświadczało nowych umiejętno- ści wspólnie ucząc się przez zabawę. Każdy uczestnik

38 2/2019 DOSKONALENIE NAUCZYCIELI Odbyło się w ODN… XIV Konferencja z cyklu Zdrowie dzieci i młodzieży „Psychofizyczne uwarunkowania pracy nauczyciela” 27 marca 2019 r odbyła się XIV konferencja obraz siebie i obejmuje: talenty, umiejętności i zdolno- z cyklu Zdrowie dzieci i młodzieży pt. „Psychofizyczne ści; motywację i potrzeby; postawy i wartości. uwarunkowania pracy nauczyciela”. Organizatorami Koordynatorem i prowadzącą konferencję była konferencji byli: Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli Irena Czyż – konsultant ds. wspomagania pracy na- w Słupsku, Starostwo Powiatowe w Słupsku i Akade- uczycieli w zakresie promocji zdrowia, profilaktyki mia Pomorska w Słupsku. zdrowotnej i aktywności sportowej oraz przedmiotów przyrodniczych w Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli w Słupsku. Wprowadzenia w obszar tematyczny dokonała prof. dr hab. Mariola Bidzan, która swój wykład nt.: „Czy praca nauczyciela tylko uszlachetnia, czy także uszczęśliwia?” zaczęła od rozważań „nauczyciel-za- wód? powołanie? czy pasja?” W dalszej części wykła- du pani profesor przytoczyła badania dotyczące powo- dów wyboru zawodu nauczyciela. Następnie omówiła konsekwencje tej decyzji, by wreszcie zająć się jej Wydarzenie skierowane było do szerokiego gro- następstwami. Konkludując, stale towarzyszący stres na odbiorców – dyrektorów, nauczycieli, pedagogów, w pracy nauczyciela nie jest wywołany jej nadmiarem, psychologów, pielęgniarek szkolnych; pracowników ale silnymi obciążeniami wewnętrznymi. samorządów lokalnych odpowiedzialnych za edukację, Kolejnymi prelegentami byli dr Ewa Piotrów politykę społeczną i zdrowotną, ponadto do wszystkich i dr Grzegorz Piekarski, którzy przedstawili wykład osób zainteresowanych profilaktyką zdrowia. nt.: „Poczucie wypalenia zawodowego nauczycieli Konferencja miała na celu zapoznanie z główny- oraz style radzenia sobie w sytuacji trudnej”. Zjawi- mi problemami psychofizycznymi, emocjonalnymi sko stresu nauczycielskiego i wypalenia zawodowego i społecznymi związanymi z pracą nauczyciela. Orga- dr E. Piotrów i dr G. Piekarski omówili na przykładzie nizatorzy zaproponowali, aby spojrzeć na nauczyciela, badań prowadzonych w Specjalnym Ośrodku Szkolno jak na zwykłego człowieka, który ma pasje ale i czasa- -Wychowawczym w Damnicy. Do głównych czynni- mi choruje lub zwyczajnie wątpi w sens swojej pracy ków stresogennych pracownicy Akademii Pomorskiej podlegając wypaleniu zawodowemu. Z uwagi na do- zaliczyli: interakcje nauczyciel-uczeń, zarządzanie/ niosłość poruszanych problemów patronat honorowy struktura szkoły, złe warunki pracy w placówkach nad konferencją objęli Mieczysław Struk – Marszałek oświatowych, częste zmiany systemu edukacji, ewa- Województwa Pomorskiego oraz Monika Kończyk – luacja pracy nauczyciela, niski status zawodu i małe Pomorski Kurator Oświaty. możliwości awansu, niepewność socjalna, niewłaściwe stosunki międzyludzkie w szkole. Dominującym sty- Konferencja została uroczyście otwarta przez lem radzenia sobie w sytuacji trudnej przez pracowni- Dziekana Wydziału Nauk Społecznych Akademii ków Ośrodka, jest styl skoncentrowany na zadaniu (to Pomorskiej w Słupsku prof. dr hab. Mirosława Pata- wynik badań). lona, Starostę Powiatu Słupskiego Pawła Lisowskie- go, Wicedyrektor Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli Czy możliwa jest szkoła bez nerwów? Na to py- w Słupsku Dorotę Iwanowicz. List od Marszałka tanie starał się odpowiedzieć mgr Jarosław Chybicki Województwa Pomorskiego skierowany do uczestni- w swoim wystąpieniu pt. „Szkoła bez nerwów. Dla- ków konferencji odczytała pani Dorota Granoszew- czego warto być uważnym nauczycielem?” Czym ska-Babińska. Obecna na spotkaniu dr Monika Koń- jest uważność (mindfulness)? Jakie przynosi efekty? czyk – Pomorski Kurator Oświaty – w swoim wystą- To kolejne rozważania tego prelegenta podczas konfe- pieniu skupiła się na kotwicy kariery, która „rozwija rencji, który określił uważność, jako szczególny rodzaj się w czasie i ewoluuje w kierunku samoświadomo- uwagi: świadomej, nieosądzającej i skierowanej na ści, kształtując indywidualną tożsamość jednostki lub bieżącą chwilę.

39 DOSKONALENIE NAUCZYCIELI 2/2019

syjne – powiedział pan Piotr Modzelewski. Właściwe zarządzanie czasem, zdrowe odżywianie, odpowiednia ilość i jakość snu, to czynniki nie do przecenienia w tym procesie. By wreszcie zakończyć swój wykład stwier- dzeniem: „Stres i zmartwienia to marnowanie czasu i energii”. W drugiej części konferencji radca prawny – mece- nas Dariusz Młynarkiewicz omówił problemy prawne nauczycieli (m.in.: mobbing, dyskryminowanie, odpo- wiedzialność prawną wynikającą z nawiązania stosun- ku pracy). Panel dyskusyjny na temat „Co wzmocni nauczycieli”? moderował dr Grzegorz Piekarski z Akademii Pomorskiej w Słupsku. Do grona ekspertów zostali zaproszeni Jolanta Wiśniewska – dyrektorka Szkoły Podstawowej nr 3 w Słupsku, Danuta Narożna – nauczycielka IV Liceum Ogólnokształcącego w Słupsku, Dariusz Młynarkiewicz – radca prawny, Renata Koło- sowska – konsultant w Ośrodku Doskonalenia Nauczy- cieli w Słupsku, Rafał Kawka – uczeń Zespołu Szkół Budowlanych i Kształcenia Ustawicznego w Słupsku, Ann Hać – nauczycielka w Ośrodku dla Niesłyszących i Słabosłyszących w Wejherowie. Eksperci wymienili Tematyka równowagi między pracą a życiem się z osobami uczestniczącymi w konferencji wiedzą prywatnym (work-life balance) była przedmiotem i doświadczeniem oraz odpowiadali na zadane pytania rozważań Anetty Jaworskiej w wystąpieniu pt. „Jak ze strony odbiorców konferencji. Przedstawiona kon- zachować równowagę między życiem osobistym i za- ferencja cieszyła się ogromnym zainteresowaniem ze wodowym (life-work balance)?” Harmonia i zrówno- strony osób, do których została skierowana. Wskazuje ważenie aktywności w sferze prywatnej i zawodowej to na konieczność kontynuowania powyższej inicja- jest czynnikiem warunkującym zdrowie emocjonalne, tywy w kolejnych latach, na którą już dziś serdecznie które z kolei stanowi podstawę dla sprawnego funk- Państwa zapraszam. cjonowania człowieka zarówno w pracy, jak i w domu. Zmiana stylu życia może być sposobem na wzmoc- Irena Czyż nienie psychiki nauczycieli – taką tezę postawił konsultant ds. wspomagania pracy nauczycieli w wykładzie pt. „Wzmacnianie odporności psychicznej w zakresie promocji zdrowia, nauczycieli poprzez zmianę stylu życia” mgr Piotr Mo- profilaktyki zdrowotnej i aktywności sportowej dzelewski. „Jeśli nie możesz zmienić stresora, zmień oraz przedmiotów przyrodniczych siebie” – aktywność fizyczna różnego rodzaju posiada w ODN w Słupsku udowodnione działanie antystresowe oraz antydepre-

40 2/2019 DOSKONALENIE NAUCZYCIELI

 Pokolenie Z – kogo nauczamy? 

Badania PISA pokazują, że najefektywniejsze sy- i ich formy aktywności oraz działalność, a także okre- stemy edukacyjne posiadają kraje azjatyckie, m. in. ślone potrzeby materialne i duchowe. Teoria pokoleń Szanghaj, Korea Południowa. Ken Robinson i Aronica doskonale przystawała do rozwijającej się coraz szyb- Lou w książce „Kreatywne Szkoły”1 cytują wypowiedź ciej gospodarki i zmieniającego się w związku z tym wysokiej rangi urzędnika w komisji edukacji Szangha- rynku pracy. W kolejnych latach nastąpił wysyp badań ju, który szczyci się wynikami uczniów w badaniach antycypacyjnych – przewidywania, co może nastąpić, PISA, ale który mówi też, że „Szanghaj nie potrzebuje jakie będą zmiany w światowej gospodarce, jakie jest tak zwanych szkół numer 1. Potrzebuje szkół, które kie- i będzie zapotrzebowanie na pracowników, jaki rodzaj rują się dobrymi zasadami nauczania, szanują zasady umiejętności jest niezbędny na określonym stanowisku psychicznego i fizycznego rozwoju uczniów, oraz kła- pracy. dą solidne fundamenty pod rozwój przez całe życie.” Ken Robinson wskazuje – na przykładzie systemów Tak więc niezbędne okazały się zmiany w modelu edukacyjnych azjatyckich tygrysów gospodarczych, że edukacji, w systemach edukacyjnych – co dostrzegły zachodzi pewna sprzeczność między praktykowanym kraje Unii Europejskiej, wydając zalecenia w sprawie kompetencji kluczowych w uczeniu się przez całe tam modelem opartym na standaryzacji i testowaniu 4 a oczekiwaniami rynku pracy. I choć podkreśla się, życie (2006 i 2018). że w systemie edukacyjnym tych krajów kładzie się Przyjmuje się, że pokolenie to możliwa do wyod- nacisk na umiejętności i praktyczne przygotowanie rębnienia grupa ludzi, którą łączy zbliżony czas urodze- uczniów do życia, to jednak model edukacyjny tych nia oraz znaczące wydarzenia na krytycznych etapach krajów, oparty na testowaniu, sprowadza się do wy- rozwoju.5 Można obecnie wskazać na cztery pokolenia, biórczego sprawdzenia wiedzy (także pewnych umie- jeszcze aktywne generacje pracowników oraz na jedno jętności) – TU i TERAZ. pokolenie, uczące się jeszcze – także w odniesieniu do Zdaniem K.Robinsona i L. Aronica „[…] edukacja polskiej rzeczywistości: ma na celu umożliwienie uczniom zrozumienia świa- . the Silent Generation – urodzeni w latach 1922- ta wokół nich oraz naturalnych talentów tkwiących 1944, tzw. budowniczowie współczesnej Europy. w ich wnętrzu, aby mogli stać się spełnionymi i akty- Dorastali w okresie kryzysu lat 20-ych i 30-ych wnymi, wrażliwymi obywatelami.” ,,Edukacja powin- i w okresie II wojny światowej, dlatego najwięk- na stwarzać młodym ludziom warunki do połączenia szym znaczeniem dla nich było poczucie bezpie- zarówno z ich światem wewnętrznym, jak i ze świa- czeństwa. Dla tego pokolenia praca była (i jest) tem wokół nich. Edukacja to sprawa zarówno globa- wartością samą w sobie. lna, jak i głęboko osobista. Żaden z powyższych celów nie zostanie osiągnięty, jeśli nie będziemy pamiętać . Baby Boomers – urodzeni w latach 1945-1964, o tym, że w edukacji chodzi o ubogacenie umysłów tzw. pokolenie wyżu demograficznego i gospo- i serc prawdziwych ludzi.”2 darczego boomu. Mówi się, że jest to pokolenie PRL-u, które w życie zawodowe wchodziło w latach Przesłanie to jest istotne w procesie kształcenia 70-ch i 80-ych, pokolenie czasu pierwszej „Solidar- dzieci i młodzieży ku przyszłości, także w dłuższej ności” i stanu wojennego 1981. Wzrósł ich poziom perspektywie doskonalenia się. Przydatna więc bę- życia (dostęp do TV satelitarnej, intensywny rozwój dzie analiza porównawcza kilku pokoleń – zwłaszcza technologii informatycznej, możliwość posiadania nauczycieli, rodziców i uczniów – znajomość różnic, różnych dóbr materialnych, np. samochodu). Jest to dzielących ich przekonań, podejścia do rzeczywistości, pokolenie, które ceni sobie zaangażowanie w pracę, form aktywności. I nie chodzi o to, aby niwelować te jest niezwykle lojalne względem pracodawcy, pre- różnice, ale żeby mieć ich świadomość, aby tym łatwiej feruje pracę indywidualną lub kooperację bardziej szkoła/nauczyciele (rodzice) mogli dotrzeć do uczniów niż rywalizację. Pokolenie to charakteryzuje rów- (dzieci i młodzieży). nież duża stabilność zachowań, uznanie autoryte- Pokolenie SG, BB, X, Y, Z – charakterystyka tów, cierpliwość i wyważenie słów. William Strauss i Neil Howe3 – twórcy teorii po- . Generacja X – urodzeni w latach 1965-1980, do- koleń – w swoich pierwszych publikacjach o rozwoju rastający w okresie kryzysu gospodarczego lat społeczeństwa w Stanach Zjednoczonych w XVI-XX 70-ych. Wchodzenie tego pokolenia w dorosłe wieku zwrócili uwagę na okresowe zmiany społeczne życie przypadało na czas restrukturyzacji i zmian w poglądach, w patrzeniu na świat, wynikające z do- w gospodarce (inflacja, bezrobocie i niestabilność rastania kolejnego pokolenia i nabywanych doświad- zatrudnienia). Wzorem swoich rodziców, koncen- czeń. W oparciu o konteksty społeczne, wyodrębnili trowali się oni na pracy zawodowej, doceniając sta- oni w społeczeństwie XX wieku pewne grupy pokole- bilizację. Jednocześnie dbali o jakość życia prywat- niowe, które cechowały zbliżone postrzeganie świata nego i zawodowego. Są samodzielni w podejmowa-

41 DOSKONALENIE NAUCZYCIELI 2/2019

niu decyzji, raczej aktywni zawodowo i społecznie. jęła już pracę, po ukończeniu szkół zawodowych Reprezentanci tego pokolenia potrzebują poczucia i policealnych. Jest to pokolenie „conected” (z an- sensu podejmowanych działań, ale są jednocześnie gielskiego – podłączony do sieci); dla nich świat nastawieni na współpracę. wirtualny i realny to ta sama rzeczywistość. Internet i media elektroniczne są dla nich czymś zwyczajnym . Generacja Y (tzw. millenialsi) – urodzeni w la- i codziennym – nie potrafią funkcjonować bez nich. tach 1981-1995, wychowani w erze globalizacji Chcieliby osiągnąć oszałamiającą karierę zawodową i powszechnego dostępu do internetu. Należą oni natychmiast, bez wysiłku. do wyżu demograficznego lat 80-tych. Stanowią pierwszą generację pokolenia, wychowanego i wy- Zarówno kontekst historyczno-społeczny, jak i sy- kształconego w dobie kapitalizmu. Wzrastali w do- stem edukacyjny w ramach funkcjonującego w danym bie powszechnej komputeryzacji, rozwoju internetu okresie państwa, miały znaczący wpływ na kształto- i telewizji satelitarnej – co umożliwiało im na wanie postaw i zachowań oraz potrzeb i oczekiwań poszczególnych pokoleń. Próby zestawień porównaw- otwarte komunikowanie się ze światem. Nie na- czych tychże pokoleń podejmowane były przez bada- potykają na ograniczenia polityczno-społeczne, czy polskich i zagranicznych, zwłaszcza w ostatnim mają możliwość zarobkowania w każdym miejscu okresie, choć bardziej pod kątem potrzeb rynku pra- na świecie. Dostępność nowoczesnych technologii cy, wynikających ze zmieniającej się rzeczywistości komunikowania się i przetwarzania informacji sta- gospodarczej – są one dostępne w licznych raportach nowią dla nich naturalną rzeczywistość. Potrzebują z badań i publikacjach.6 niezależności, ale szukają w swoim otoczeniu ko- Taką próbę analizy porównawczej podejmują tak- goś, kto mógłby być dla nich mentorem. że autorzy publikacji Diagnoza stanu struktury profilu Generacja Z – czyli osoby urodzone po 1995 roku. współczesnego ucznia (klienta edukacyjnego)7, dla któ- Pokolenie to dopiero zaczyna lub zacznie wchodzić rej płaszczyzną odniesienia są uczestnicy procesu na- na rynek pracy. Większość z nich jeszcze się uczy uczania-uczenia się. Porównanie wygląda następująco – w szkole, na studiach – ale też część z nich pod- [dane wiekowe w przeliczeniu na 2018 rok] (Tabela 1).

Tabela 1. Żródło: M.Reszko, tamże; Jasińska E.M. i in., tamże

Nasi uczniowie – pokolenie uczących się? cech i uwarunkowań osobowościowych. Pokolenie Z (dzisiejszych uczniów, studentów) zestawiają z poko- Jakich mamy uczniów, w jakiej rzeczywistości leniem X i Y (ich rodziców, dziadków i nauczycieli).8 (realnej, wirtualnej) przebywają oni przez wiele godzin (Tabela 2). w ciągu dnia, jakie mają relacje z innymi równolat- Różnice pokoleniowe istniały zawsze. Wynika- kami, z rodziną, z dorosłymi? – uświadomienie sobie ły z kontekstowej konfiguracji środowiskowo-społe- i rozpoznanie tego problemu przez nauczycieli, cznej i politycznej, w jakiej w tym przypadku przyszło ale i rodziców, może przyczynić się do zaplanowania rozwijać się nauczycielom i uczniom – uogólniając: działań w obrębie szkolnej rzeczywistości, których dorosłym oraz dzieciom i młodzieży. Były ukształto- celem byłby rozwój uczniów. Autorzy wspomnianej wane przez panujące warunki ekonomiczne, społeczne, już publikacji Diagnoza stanu struktury profilu współ- środowiskowe, państwowe czy ustrojowe, w których czesnego ucznia (klienta edukacyjnego) w oparciu przyszło tym pokoleniom uczyć się, a potem podejmo- o literaturę przedmiotu charakteryzują profile, zestaw wać pracę.

42 2/2019 DOSKONALENIE NAUCZYCIELI

Tabela 2. Żródło: Jasińska E.M. i in, tamże

Rozwój gospodarczy w wielu krajach, związane sto sami przyczyniają się do zmian w procesie naucza- z tym zapotrzebowanie na nowe zawody i na specja- nia-uczenia się. Natomiast przedstawiciele pokolenia Z listów, jak też zmiany społeczno-kulturowe, miały (uczniowie) chcą uczęszczać do nowoczesnej szkoły, (i nadal mają) znaczący wpływ na kształtowanie się w której będą mieli szansę na rozwój zgodny z własny- krajowych systemów edukacyjnych. mi zainteresowaniami. (Tabela 3). Tak, jak z łatwością zmianom (w tym także poko- Polska szkoła już nie jest „przedwczorajsza” – bie- leniowym) poddawał się świat, wraz z rozwojem go- rze aktywny udział w wielu projektach edukacyjnych, spodarczym, tak ustrój i system edukacyjny w wielu jest Szkołą Uczącą Się (SUS) i Szkołą Budzącą Się krajach przez długie lata zdawał się być oporny i niedo- (SBS). „Wczorajsi” nauczyciele (pokolenie X i Y) mają statecznie elastyczny. Przyspieszenie zmian nastąpiło przewagę nad „dzisiejszymi” uczniami (pokolenie Z) wraz z postępującą globalizacją, rewolucją medialną poprzez nagromadzone doświadczenie i świadomość, i cyfryzacją. że kształcą (=kształtują) i przygotowują pokolenie KU PRZYSZŁOŚCI, pokolenie kreatywne, przed- „W przedwczorajszych szkołach wczorajsi nauczy- siębiorcze, pokolenie UCZĄCE SIĘ PRZEZ CAŁE ciele uczą dzisiejszych uczniów rozwiązywania pro- ŻYCIE. blemów jutra.” – ta jakże często cytowana wypowiedź dr Marzeny Żylińskiej, znanej propagatorki neurody- Jeśli nauczyciele zdołają zrozumieć i wejść w re- daktyki, aczkolwiek trafna dla stagnacyjnego systemu lacje ze światem realno-wirtualnym uczniów, a także edukacyjnego, jest coraz mniej aktualna dla polskiej będą gotowi zaakceptować uczniowskie postrzeganie rzeczywistości edukacyjnej. A to za sprawą samych na- świata, ich potrzeby i oczekiwania (vide m.in. piramida uczycieli, dyrektorów szkół, części rodziców, a także potrzeb człowieka wg Abrahama Maslowa czy pirami- uczniów. Przedstawiciele pokolenia X,Y (nauczyciele) da potrzeb dziecka wg Jeffreya E. Younga), wykorzy- są otwarci na nowinki technologiczne i innowacje, czę- stując przy tym m.in. dostępne multimedia i technolo-

43 DOSKONALENIE NAUCZYCIELI 2/2019

Tabela 3. Żródło: własne [J.P.] gie informacyjne, wtedy mają szansę być ich mento- Przypisy: rem i przewodnikiem po meandrach i zawirowaniach edukacyjnych – na miarę indywidualnych możliwości 1. Za M. Żylińska – https://osswiata.pl/zylinska/2015/10/29/kreatywne szkoly/ [dostęp 20.02.2019] i zainteresowań uczniów. Niezależnie od istniejącego 2. Tamże czy zmieniającego się systemu edukacyjnego. Pamię- 3. https://en.wikipedia.org/wiki/Strauss%E2%80%93Howe_generational_ theory [dostęp 20.02.2019] tając przy tym, że nie zawsze średni wynik egzaminu 4. Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18.12.2006 r. jest miarą jakości kształcenia, ale wartość dodana, jaką w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe ży- jest postęp oraz przyrost wiedzy i umiejętności, a także cie, (2006/962/WE), Dz.Urz. UE 394/10. W związku ze zmieniającą się gospodarką światową nastąpiło przesunięcie akcentów w zakresie ksz- ukształtowane zachowania i postawy, nabyte kompe- tałcenia kompetencji – zostało to uwzględnione w kolejnym dokumencie: tencje społeczne. Te ostatnie zwłaszcza – zachowania Zalecenie Rady z dnia 22.05.2018 r. w sprawie kompetencji kluczowych i postawy oraz kompetencje – mają znaczący wpływ w procesie uczenia się przez całe życie, (2018/C), Dz.Urz. UE 189/1 5. Hysa Beata, Zarządzanie różnorodnością pokoleniową, Zeszyty Nau- na ewentualny dalszy rozwój ucznia, jego karierę oraz kowe PŚ, Seria Organizacja i Zarządzanie, z. 97/2016r., ss. 387 i nn. wybór miejsca i pełnienie ról w społeczeństwie i go- 6. Np. opracowanie Moniki Reszko, która wykorzystała w swojej publikacji spodarce, opartymi na wiedzy. wyniki badań „Wiek w projekcie”, realizowanych w 8-17 października 2013 roku - http://zaprojektujkompetencje.pl/assets/pliki/Pliki%20tek- stowe/Monika%20Reszko.pdf [dostęp 20.02.2019] 7. Jasińska E.M., Jasiński M., Jasiński M., Jasiński Ł., Diagnoza stanu struktury profilu współczesnego ucznia (klienta edukacyjnego) jako de- Jerzy Paczkowski terminant kształtowania aktualnych i przyszłych kompetencji diagnosty- ekspert ds. matematyki cznych nauczycieli, [w:] Wspomaganie rozwoju kompetencji diagnosty- cznych nauczycieli, PTDE Kraków 2018, ss.301-312. ODN w Słupsku 8. Tamże

44 2/2019 DOSKONALENIE NAUCZYCIELI

Projekt edukacyjny a podstawa programowa i kompetencje kluczowe

Uwarunkowania prawne kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, które będą realizowane metodą projektu, może dokony- W obowiązującym rozporządzeniu w sprawie oce- wać nauczyciel samodzielnie lub w porozumieniu niania, klasyfikowania i promowania uczniów i słucha- z uczniami. Projekt, w zależności od potrzeb, może 1 czy w szkołach publicznych oraz w rozporządzeniu być realizowany np. przez tydzień, miesiąc, semestr w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania lub być działaniem całorocznym. W organizacji pra- uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych, które cy szkoły można uwzględnić również takie rozwiąza- 2 wejdzie w życie od 1 września 2019 r. nie ma zapisu nie, które zakłada, że w określonym czasie w szkole nie o obowiązku realizacji projektu edukacyjnego, jak są prowadzone zajęcia z podziałem na poszczególne 3 to było w przypadku gimnazjów . Natomiast w pre- lekcje, lecz są one realizowane metodą projektu. Przy ambule podstawy programowej kształcenia ogólnego, realizacji projektu wskazane jest wykorzystywanie obowiązującej od 1 września 2017 r. w szkole podsta- technologii informacyjno-komunikacyjnych” 4. wowej zalecane jest wykorzystanie metody projektu Realizacja projektów edukacyjnych stwarza znako- edukacyjnego: mitą sposobność do kształtowania i rozwijania najważ- „Duże znaczenie dla rozwoju młodego człowieka niejszych umiejętności w szkole podstawowej: oraz jego sukcesów w dorosłym życiu ma nabywa- nie kompetencji społecznych takich jak komunikacja 1) „sprawne komunikowanie się w języku polskim i współpraca w grupie, w tym w środowiskach wirtu- oraz w językach obcych nowożytnych; alnych, udział w projektach zespołowych lub indy- 2) sprawne wykorzystywanie narzędzi matematyki widualnych oraz organizacja i zarządzanie projek- w życiu codziennym, a także kształcenie myślenia tami. matematycznego; Zastosowanie metody projektu, oprócz wspie- 3) poszukiwanie, porządkowanie, krytyczna analiza rania w nabywaniu wspomnianych wyżej kompeten- oraz wykorzystanie informacji z różnych źródeł; cji, pomaga również rozwijać u uczniów przedsię- 4) kreatywne rozwiązywanie problemów z różnych biorczość i kreatywność oraz umożliwia stosowanie dziedzin ze świadomym wykorzystaniem metod w procesie kształcenia innowacyjnych rozwiązań i narzędzi wywodzących się z informatyki, w tym programowych, organizacyjnych lub metodycz- programowanie; nych. 5) rozwiązywanie problemów, również z wykorzysta- Metoda projektu zakłada znaczną samodzielność niem technik mediacyjnych; i odpowiedzialność uczestników, co stwarza uczniom 6) praca w zespole i społeczna aktywność; warunki do indywidualnego kierowania procesem 7) aktywny udział w życiu kulturalnym szkoły, 5 uczenia się. Wspiera integrację zespołu klasowe- środowiska lokalnego oraz kraju” . go, w którym uczniowie, dzięki pracy w grupie, uczą Warto zauważyć, że wymienione w podstawie pro- się rozwiązywania problemów, aktywnego słuchania, gramowej najważniejsze umiejętności rozwijane w ra- skutecznego komunikowania się, a także wzmacniają mach kształcenia ogólnego w szkole podstawowej są poczucie własnej wartości. Metoda projektu wdraża spójne z kompetencjami kluczowymi. W zaleceniach uczniów do planowania oraz organizowania pracy, Rady Unii Europejskiej z 2018 r. w sprawie kompeten- a także dokonywania samooceny. Projekty swoim cji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie zakresem mogą obejmować jeden lub więcej przed- czytamy: „umiejętności jak krytyczne myślenie, roz- miotów. Pozwalają na współdziałanie szkoły ze śro- wiązywanie problemów, praca zespołowa, umiejętno- dowiskiem lokalnym oraz na zaangażowanie rodzi- ści komunikacyjne i negocjacyjne, umiejętności ana- ców uczniów. lityczne, kreatywność i umiejętności międzykulturowe Projekty mogą być wykonywane indywidualnie są elementem wszystkich kompetencji kluczowych”6. lub zespołowo. Uczniowie podczas pracy nad projek- Rada Unii Europejskiej 22 maja 2018 r. wydała za- tami powinni mieć zapewnioną pomoc nauczyciela – lecenie zastępujące zalecenie Parlamentu Europejskie- opiekuna. Nauczyciele korzystający z metody projek- go i Rady z 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji tu mogą indywidualizować techniki pracy, różnicując kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie wymagania. Wyboru treści podstawy programowej i ustanowiła nowe kompetencje kluczowe:

45 DOSKONALENIE NAUCZYCIELI 2/2019

wiadając na poniższe pytania: / TAK / NIE / ? / można Definicja projektu edukacyjnego sprawdzić, czy działanie, które realizujesz wspólnie W literaturze przedmiotu jest wiele definicji pro- z uczniami jest prawdziwym projektem edukacyjnym. jektu edukacyjnego. W praktyce szkolnej często wy- Wprowadzenie korzystywana jest ta, którą podaje M. S. Szymański: „Metoda projektów, przy korzystaniu z której odcho- • Czy wyjaśniłem/am uczniom, czym różnią się te dzi się (…) od nauczania przedmiotowego i systemu zajęcia od innych? klasowo-lekcyjnego, wykorzystując najrozmaitsze • Czy pokazałem/am jakieś przykłady projektów formy pracy grupowej, jakkolwiek w grę wchodzić też uczniowskich (np. w internecie)? mogą i praca indywidualna i praca zbiorowa, jest me- • Czy sprawdziłem/am, jakie wiadomości i umiejęt- todą kształcenia sprowadzającą się do tego, że zespół ności mają uczniowie przystępując do pracy? uczniów – a szerzej: osób uczących się – samodzielnie • Czy pomogłem/am zdobyć brakujące informacje? inicjuje, planuje i wykonuje pewne przedsięwzięcie Czy podałem/am je lub wskazałem/am źródła lub oraz ocenia jego wykonanie. Grupę realizującą jakiś coś do przećwiczenia? projekt tworzyć może zarówno kilka osób, jak i wszyscy uczniowie danej klasy, czy nawet szkoły. Najlepiej, Wybór problemu i formy pracy jeżeli źródłem projektu jest świat życia codziennego, • Czy w przemyślany sposób wybraliśmy problem/ a nie abstrakcyjna nauka. Punktem wyjścia jest jakaś temat? sytuacja problemowa, jakieś zamierzenie, podjęcie ja- • Czy udało się zachęcić uczennice i uczniów do za- kiejś inicjatywy, wytyczenie jakiegoś celu, punktem jęcia się tym problemem? 7 dojścia zaś – szeroko rozumiany projekt” . • Czy sformułowaliśmy pytanie kluczowe? Jeśli nie, Czy to jest dobry projekt edukacyjny? to czy problem/temat jest jasno określony? • Czy cele projektu są zrozumiałe? Czy nie jest ich Kluczem do sukcesu w metodzie projektu jest za dużo? przekonanie uczniów, żeby przejęli odpowiedzialność • Czy wiadomo, komu nasze działanie może pomóc? za wykonywanie zadań określonych w projekcie oraz • Czy wszyscy uczniowie mogli zaproponować ja- zmiana roli nauczyciela. Jego funkcja sprowadza się kieś formy pracy? do stworzenia warunków do pracy uczniów, moty- wowania oraz towarzyszenia im w procesie kształce- Zaplanowanie pracy nad projektem nia. Nauczyciel nie powinien być jedynym ekspertem i prezentacji końcowej i „podawaczem wiedzy”. Projekt = zespół uczniów • Czy uczniowie i uczennice zostali podzieleni na + nauczyciel8  zespoły? Na temat projektu edukacyjnego można znaleźć • Czy podział był: a) losowy; b) dokonany przeze wiele publikacji książkowych i informacji w sieci, któ- mnie; c) uczniowie dobrali się sami? re pomogą w dobrym jego zaplanowaniu i realizacji. • Czy ustaliliście zasady pracy – wspólnej i w ma- Przed przystąpieniem do działań i/lub w trakcie ich łych zespołach? trwania warto zapoznać się z check-listą, która została • Czy macie wstępny harmonogram całości pracy opracowana przez Fundację Szkoła z Klasą. „Odpo- nad projektem?

46 2/2019 DOSKONALENIE NAUCZYCIELI

• Czy każdy zespół opracował listę i harmonogram • Czy są zadowoleni z jej efektu oraz publicznej pre- zadań do wykonania (wspólnie i indywidualnie)? zentacji? • Czy produkt wspólnej pracy został mniej więcej • Czy mają okazję zastanowić się nad własną pracą określony? i udzielić informacji innym? • Czy wypracowaliście/przyjęliście kryteria sukce- • Czy spisaliście mocne i słabe strony projektu, po- su, czyli po czym poznacie, że projekt się dobrze mysły na ew. modyfikacje oraz wnioski?” 9 rozwija? *** • Czy ustaliliście jak może wyglądać publiczna pre- Nauczyciele zapoznając się z podstawę programo- zentacja? wą, skupiają się przede wszystkim na zapisach, które • Czy macie opracowany system zawiadamiania się dotyczą nauczanego przedmiotu. Preambuła często- o trudnościach i zwracania się o pomoc? kroć zostaje pomijana, a przecież dotyczy wszystkich • Czy powiedziałeś/aś innym nauczycielom, dyrek- przedmiotów, a tym samym zawiera zadania każde- cji, rodzicom i ewentualnie uczniom o tym, co ro- go nauczyciela. W preambule wskazano na projekt bicie? jako metodę sprzyjającą osiąganiu celów kształcenia Realizacja zaplanowanych działań i wspierającą rozwój kompetencji kluczowych. • Czy każdy/a wie, co konkretnie i na kiedy ma zro- bić? • Czy działa przyjęty system zawiadamiania się Dorota Iwanowicz o trudnościach i ew. „zastępstwach”, czy też trzeba wicedyrektor ODN w Słupsku go zmienić? • Czy spotykasz się co tydzień/dwa z zespołami? • Czy zespoły informują się nawzajem, co robią i rozmawiają o swoich problemach/wątpliwo- ściach? • Czy uczennice i uczniowie dokumentują to, co ro- bią? Jak i gdzie przechowują/pokazują te materia- ły? • Czy zadania są wykonywane zgodnie z harmono- gramem? Co trzeba w nim zmodyfikować? 1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 2017 • Czy na bieżąco oceniacie swoją pracę i dajecie so- r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy bie pozytywne i negatywne informacje zwrotne? w szkołach publicznych (Dz.U. 2017, poz. 1534) Jak często? 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. • Czy wszystkie zespoły mają coś do pokazania? w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. 2019, poz. 373) Publiczna prezentacja 3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 sierpnia 2010 • Czy pierwotny pomysł na publiczną prezentację r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, jest nadal odpowiedni, czy też trzeba go zmody- klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania fikować? sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. z 2010, poz. • Kto będzie odbiorcą? Czy prezentacja dopasowa- 1046). na jest do potrzeb i możliwości odbiorców? 4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz pod- • Czy opracowaliście szczegółowy program pu- stawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym blicznej prezentacji z rozpisaniem na role? Czy dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowa- rola nauczyciela jest ograniczona? nym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, • Czy wysłaliście/wręczyliście zaproszenia? kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz • Czy przygotowaliście odpowiednio salę/prze- kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 poz. 356) strzeń/miejsce w internecie? 5. tamże • Czy zbieracie od odbiorców – widzów, słuchaczy, 6. Dz.U.UE.C.2018.189.1 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/ czytelników – uwagi i komentarze? Jak to robicie? PDF/?uri=CELEX:32018H0604(01)&from=EN (dostęp: 14.05.2019) • Czy dokumentujecie publiczną prezentację (zdję- 7. Szymański M. S., O metodzie projektów. Z historii, teorii i praktyki cia, filmy, notatki, cytaty)? pewnej metody kształcenia, 2000, s. 61 8. ttp://static.scholaris.pl/main-file/103/085/projekt_edukacyjny_jako_me- Podsumowanie i ewaluacja toda_66363.pdf (dostęp: 14.05.2019) 9. https://www.szkolazklasa.org.pl/wp-content/uploads/2018/01/czy-to-je- • Czy uczennice i uczniowie są zadowoleni z prze- st-dobry-projekt_material-dla-nauczycieli.pdf (dostęp: 14.05.2019) biegu wspólnej pracy?

47 DOSKONALENIE NAUCZYCIELI 2/2019

Ile TIK-u na lekcji języka obcego?

Kilka słów na wstępie W świecie cyfryzacji, błyskawicznego postępu technologicznego i bardzo rozwiniętej technologii komuni- kacyjno-informacyjnej my, nauczyciele często stajemy przed dylematem, ile tego TIK-u powinniśmy zastoso- wać na naszej lekcji? Może w odpowiedzi na to pytanie pomogą pewne fakty (file:///C:/Users/Test/Downloads/ 5.-teoria-w-pigulce%20(4).pdf): . Wykorzystywanie TIK w procesie edukacyjnym jest dla ucznia naturalnym zjawiskiem. . Uczenie się jest bardziej wynikiem metody niż medium nauczania. . Uczniowie są bardziej biegli od swoich nauczycieli w wykorzystywaniu TIK. . Zachęcanie uczniów do używania TIK daje szansę na zwiększenie czasu, jaki poświęcą na naukę. . TIK czynią edukację bardziej przyjazną i atrakcyjną dla uczniów, a tym samym zwiększają ich motywa- cję do nauki. . TIK daje możliwość kontaktu z żywym, „prawdziwym” językiem. . Wykorzystanie TIK w procesie edukacji może służyć efektywniejszej realizacji celów postawionych przez nauczyciela.

Musimy mieć na uwadze, że do cech naszych uczniów, „cyfrowych tubylców” należy:  szybkie przetwarzanie informacji,  przedkładanie grafiki nad tekst;  wykonywanie wielu czynności jednocześnie- mulitasking,  potrzeba natychmiastowej gratyfikacji, satysfakcji z wykonanego zadania i regularnych nagród,  przedkładanie gier, zabaw nad poważną pracę,  wolna systematyczna nauka, krok po kroku,  nauka kilku rzeczy naraz i praca indywidualna.

Pamiętajmy również, że w „kulturze klikania” młodzież potrafi skupić się jednocześnie na wielu rzeczach i domaga się wielu bodźców jednocześnie, ale z drugiej strony nie potrafi przez dłuższy czas skoncentrować się na jednym zajęciu. Uczniowie zapamiętują mnóstwo informacji, ale nie umieją ich ani interpretować, ani dalej wykorzystać. Na podkreślenie na pewno zasługuje fakt, że „cyfrowi tubylcy” uczą się powierzchownie i często gubią sedno tematu. Tak więc ile tego TIKu na lekcji i czy zawsze praca z nowoczesnymi technologiami jest efektywna, a nie tylko efektowna? Zanim odpowiemy sobie na to pytanie, weźmy pod uwagę funkcjonowanie czterech kolejnych etapów włączania nowoczesnych technologii w proces edukacyjny (Sysło, 2010: 38): . pierwszy poziom to zastąpienie (substitution), nauczyciel stosuje TIK, który zastępuje inne rozwią- zanie bez funkcjonalnej zmiany, tradycyjny podręcznik zastępuje tabletem, tablicę i kredę - slajdami prezentacji, . drugi poziom- rozszerzenie (augmentation), używanie TIK na tym poziomie zastępuje dotychczaso- we analogiczne działanie, ale dodaje nową funkcjonalność (zamiast wyszukiwania słów w tradycyjnym słowniku, uczniowie używają słownika interaktywnego), . trzeci poziom to modyfikacja (modification), dzięki zastosowaniu TIK zadanie znacząco zmienia się (będzie to np. tworzenie przez uczniów kolażu, oraz mind map składającej się z różnych elementów), . czwarty poziom redefinicja (redefinition),na tym etapie stosowanie TIK umożliwia tworzenie nowych zadań, takim zadaniem może być np. umieszczenie wpisu na blogu lub stronie internetowej, a tym samym udostępnienie go wielu odbiorcom na całym świecie i otrzymywanie informacji zwrotnej np. w postaci komentarzy.

48 2/2019 DOSKONALENIE NAUCZYCIELI

Popularne aplikacje i narzędzia Skoro wiemy, że bez TIKu na lekcji (w odpowiedniej częstotliwości oczywiście) ani rusz, że powinniśmy wyjść naprzeciw oczekiwaniom i potrzebom naszych „cyfrowych tubylców”, którzy nie rozstają się ze swoimi smartfonami i większość doby są online. Trzeba się zastanowić jak tę wiedzę umiejętnie wykorzystać do pracy na lekcji? Oto moje propozycje: . Gorąco polecam platformę edukacyjną LearningApps.org, która zawiera ogromną bazę interaktywnych ćwi- czeń, a dzięki rejestracji daje możliwość tworzenia swojej bazy ćwiczeń typu krzyżówki, testy jedno – i wielokrotnego wyboru, uzupełnianie luk, dobieranie. Własne aplikacje możemy też tworzyć za pomocą modyfikacji już istniejących szablonów lub z wykorzystaniem gotowych.

• Na uwagę na pewno zasługuje platforma Learning Chocolate do nauki słownictwa w 5 językach (angielskim, chińskim, japońskim, hiszpańskim i niemieckim). Znajdują się na niej minisłowniki tematyczne, które zawierają obrazki i nagrania audio słów. Jest też dużo ćwiczeń, które ułatwiają naukę słownictwa.

• Platforma mInstructor udostępnia proste i intuicyjne w obsłudze narzędzie do tworzenia materiałów multimedialnych Aplikacja jest powiązana z platformą mCourser, dzięki czemu wypracowane materiały są od razu dostępne na platformie mCourser. • Jeżeli Wasi uczniowie lubią komiksy i książeczki komiksowe, mogą je samodzielnie tworzyć dzięki aplikacji Toondo. To bardzo proste w obsłudze i intuicyjne narzędzie, dzięki któremu gotowe komiksy można zamieścić na stronie internetowej lub blogu przez wklejenie wygenerowanego kodu. Inne aplikacje do tworzenia komiksów:

♣ Bitstrips ♣ Make Beliefs Comix ♣ Pimpampum ♣ Pixton ♣ Storybird ♣ StoryJumper ♣ Storyboard ♣ Strip Generator ♣ Write Comics

49 DOSKONALENIE NAUCZYCIELI 2/2019

Komiks w aplikacji Storyboard uczniów ZSP w Sierakowicach . Avatary ze strony voki.com mogą mieć bardzo szerokie zastosowanie w procesie nauczania. Dzięki tworzeniu awatarów uczniowie stają się bardziej kreatywni, ciekawi nowych informacji oraz zmoty- wowani do wykorzystywania innych form uczenia się, a ćwiczenia na rozumienie ze słuchu w takiej formie mogą sprawiać uczniom więcej przyjemności. Jak poleca pani Marta Florkiewicz-Borkowska (http://www.superbelfrzy.edu.pl/pomyslodajnia/avatarowe-szalenstwo/) można je zastosować w następu- jących ćwiczeniach:  zgadnij, kim jestem/opis postaci,  opis zwierzęcia domowego,  wciel się w bohatera lektury i opowiedz jak się czułeś w danej sytuacji?  ćwiczenie na rozumienie ze słuchu: nauczyciel tworzy awatara, umieszcza go na blogu/ stronie, a uczniowie odpowiadają na pytania lub na lekcji wyszukują odpowiednie informacje. . Glogster, czyli aplikacja do stworzenia plakatów multimedialnych. Serwis Glogster.com to serwis online, w którym można tworzyć bezpłatne, interaktywne plakaty (technologia Flash) nazywane glogami. Można na nich umieszczać nie tylko grafikę i teksty, lecz również linki do innych stron w sieci internet, muzykę, nagraną narrację, filmy. Aby uczeń mógł skorzystać z możliwości serwisu, powinien uruchomić stro- nę http://www.glogster.com/sign-up i założyć własne konto poprzez wypełnienie krótkiego formularza. W jednym plakacie multimedialnym nauczyciel może zamieścić zarówno tekst i film. Ponadto Glogster jest doskonałym narzędziem do nauki słownictwa i struktur gramatyczno-leksykalnych. Zarówno nauczyciel jak i uczniowie mogą stworzyć plakat zawierający słowniczek, który jest niezbędny do prowadzenia danej lekcji. Uczniowie mogą podjąć szereg zadań językowych: wybrać odpowiednie filmy np. z youtube, teksty, stworzyć opis do poszczególnych zagadnień. Na zajęciach uczniowie mogą prezento- wać swoje własne plakaty i tym samym rozwijać sprawność mówienia i zaprezentowania się na forum klasy.

50 2/2019 DOSKONALENIE NAUCZYCIELI

Glog uczniów z ZSP Sierakowicach . Vocaroo to narzędzie choćby do ustnych prac domowych, rejestrator dźwięku online. W nauce języ- ków obcych może się okazać idealnym narzędziem do ćwiczenia sprawności mówienia.Vocaroo świetnie sprawdzi się jako praca w domu - może być także bardzo przydatne do ćwiczeń w formie pisemnej. Vo- caroo może naprawdę ułatwić i urozmaicić ich proces uczenia się. . Bubbl jest prostym programem. Bubbl.us jest prostym i darmowym programem, który pozwala w bardzo szybki i intuicyjny sposób tworzyć mapy myśli online. Utworzone mapy myśli można: wydrukować, wysłać emailem, umieścić na stronie lub blogu.

Wybór narzędzi i aplikacji należy oczywiście do nas nauczycieli. Możemy je zastosować w zależności od naszych potrzeb i oczekiwań naszych uczniów. Jednak zanim zastosujemy konkretne narzędzie, spróbujmy od- powiedzieć (Chapelle: 2001) na poniższe 7 pytań:

Czy użycie określonej nowoczesnej technologii zwiększy zaangażowanie w proces uczenia się u moich uczniów? Ile w tym rozwiązaniu jest języka obcego?  Jakiego rodzaju i jakiej jakości jest ten język?  Czy efekt edukacyjny będzie adekwatny do czasu włożonego w przygotowanie i przeprowadzenie zadania z wykorzystaniem narzędzia TIK?  Czy zadanie jest dostosowane do wieku uczniów?  Czy zadanie jest dostosowane do poziomu językowego uczniów? Nie jest za łatwe? Może jest za trudne?  W jakim stopniu zadanie wykorzystujące nowoczesne technologie stanowi źródło uczenia się nowych treści?

Tak więc co z tym TIK? Myślę, że TAK, ale roztropnie i refleksyjnie! Powodzenia!

Marta Młyńska konsultant ds. wspomagania nauczycieli języków obcych oraz rozwoju szkół i placówek oświatowych w ODN w Słupsku nauczyciel ZSP w Sierakowicach

Bibliografia: 1.Chapelle, C., Computer applications in second language acquisition: 3. file:///C:/Users/Test/Downloads/5.-teoria-w-pigulce%20(4).pdf Foundations for teaching, testing, and research. Cambridge, Cambridge 4. http://www.superbelfrzy.edu.pl/ University Press, 2001 5. https://learningapps.org/ 2. Sysło, M.M., Co pozostaje w edukacji z przemijającej technologii. „Edu- 6. https://www.minstructor.pl/ kacja i Dialog” 2010 ,nr 9-10. [Online] http://www.edunews.pl/images/pdf/ 7. https://www.mcourser.pl/ eid_listopad_2010.pdf (dostęp 07.04.19) 8. http://toondoo.com/

51 OLIMPIADY ● IMPREZY ● KONKURSY 2/2019

IV Pomorski Konkurs o Tytuł Mistrza Nawigacji

Przygotowania do IV Pomorskiego Konkur- warsztatów pn. Interdyscyplinarne Zabawy Nawiga- su o Tytuł Mistrza Nawigacji, który odbywał się pod cyjne na Mapie Morskiej. Zagadnienia i materiały honorowym patronatem Marszałka Województwa Po- edukacyjne oraz bibliografia do przygotowania się do morskiego – Mieczysława Struka, rozpoczęły się już wstępnego etapu konkursu zostały też zamieszczone na we wrześniu 2018 r. Na początku zmodyfikowano re- stronie internetowej Pomorskiego Programu Edukacji gulamin i sporządzono plan warsztatów pn. Interdy- Morskiej: www.edukacjamorska.odn.slupsk.pl oraz na scyplinarne Zabawy Nawigacyjne na Mapie Morskiej, stronie internetowej Ośrodka Doskonalenia Nauczy- które od tego roku pomagały siódmo i ósmoklasistom cieli w Słupsku – w zakładce Edukacja Morska, tak by – uczestnikom konkursu przygotować się do turnieju każdy startujący w turnieju miał dostęp do wszelkich nawigacyjnego, ale nie były elementem koniecznym niezbędnych informacji. Uczestnicy eliminacji szkol- (jak w latach ubiegłych), aby wziąć w nim udział. Te- nych odpowiadali na pytania z zakresu podstawowych goroczną nowością było też przeprowadzenie Konkur- definicji i pojęć nawigacyjnych, obliczali kursy, dekli- su w dwóch etapach: szkolnym i wojewódzkim. nacje, dewiacje, opisywali pozycje i klasyfikowali morskie jednostki miary. Prace, ocenione przez nauczycieli zgodnie z dostarczonym wzorem odpowiedzi, zostały przesłane organizatorowi. Na postawie protokołów z przebiegu konkursu i wpisanej punktacji, z każdej biorącej udział w elimi- nacjach szkoły, organizator zakwalifikował do udziału w finale konkursu uczniów, którzy osiągnęli najwyż- sze w tym etapie wyniki. Maksymalną liczbę punktów zdobyli Daria Lewicz (20 pkt.), Kacper Bokacz (20 pkt.), Radosław Bieniek (20 pkt.) ze Szkoły Podsta- wowej w Zaleskich. Z Trójmiasta, najlepszymi okazali się uczniowie ze Szkoły Podstawowej nr 39, im. kpt. ż.w. Kazimierza Jurkiewicza – Karol Pietrzyński (19 pkt.) i Amelia Szweda (19 pkt.). 13 marca w Słupskim Inkubatorze Technologicz- Wielu nauczycieli, którzy w ubiegłym roku szkolnym w Słupsku odbył się finał IV Pomorskiego Kon- nym zostali przeszkoleni z podstaw nawigacji na mapie kursu o Tytuł Mistrza Nawigacji, do którego przystą- morskiej, w tym roku zdecydowało się przygotować piło 57 uczniów z pomorskich szkół podstawowych: uczniów samodzielnie. Równie liczna grupa pedago- z Gdyni, Gdańska, Kowali, Szemudu, Zaleskich, Ustki, gów skorzystała z zaproponowanych przez Ośrodek Słupska, Władysławowa, Rumi, Łeby, Głobina, Mar- Doskonalenia Nauczycieli w Słupsku i Pomorską szewa Lęborskiego i Kwidzyna. Finaliści, podzieleni Szkołę Żeglarstwa i Edukacji Morskiej w Gdyni – we na trzy grupy, w czasie 90 minut rozwiązywali zada- współpracy z Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdań- nie konkursowe z nawigacji terrestrycznej, polegające sku warsztatów nawigacyjnych. Zajęcia odbywały się na określeniu pozycji na mapie, wyznaczeniu kursu, w sprawdzonej już formule: nauczyciel plus grupa 3-4 odłożeniu przebytej drogi, wykonaniu koniecznych uczniów szkolących się wspólnie. Warsztaty przepro- obliczeń nawigacyjnych i nakresów na morskiej mapie wadzone zostały w Słupsku, Gdyni, Zagórzycy, Łebie, nawigacyjnej. Kobylnicy i Ustce. Ogółem uczestniczyło w nich około Niektórzy uczniowie brali udział w konkursie już 80 uczniów i 20 nauczycieli. po raz trzeci, stąd przygotowane zadanie nawigacyjne 6 lutego 2019 r. odbył się I – szkolny etap Kon- było trudniejsze, od tych rozwiązywanych w poprzed- kursu. Do testu przystąpiło 107 uczniów z klas siód- nich edycjach. Pomimo podniesienia poprzeczki, po- mych i ósmych, z 26 szkół podstawowych wojewódz- ziom oddanych prac, będący wynikiem systematycznej twa pomorskiego: z Gdańska, Gdyni, Rumi, Władysła- i konsekwentnej pracy nauczycieli z uczniami, prowa- wowa, Słupska, Korzeniewa, Kobylnicy, Ustki, Zagó- dzących zespoły konkursowe, był wysoki i wyrówna- rzycy, Głobina, Kwidzyna, Łeby, Szemudu, Marszewa ny. Stanowił też poważne wyzwanie dla Komisji Kon- Lęborskiego, Kowali i Zaleskich. kursowej. Ocenie podlegała precyzja wykonania części Sprawdzian wiedzy nawigacyjnej obejmował te- graficznej zadania na mapie, wraz z opisem i popraw- maty, z którymi uczniowie zapoznawali się podczas ność obliczeń w części matematycznej.

52 2/2019 OLIMPIADY ● IMPREZY ● KONKURSY

Komisja konkursowa w składzie: przewodniczą- . Dawid Filas – Szkoła Podstawowa nr 2 w Ustce, cy – kmdr ppor. rez. dr Dariusz Kloskowski, ekspert opiekun Beata Zduniak, zewnętrzny ODN w Słupsku; oraz członkowie: kpt. . Helen Aslan – Szkoła Podstawowa nr 2 w Ustce, Leopold Naskręt – sekretarz Zarządu Pomorskiego opiekun Beata Zduniak, Związku Żeglarskiego i kpt. Mirosław Lamkowski . Radosław Bieniek – Szkoła Podstawowa w Zale- – prezes Szkoły Żeglarstwa Magola, a także sekretarz skich, opiekun Magdalena Szałek, – Iwona Poźniak – koordynator Pomorskiego Progra- . Antoni Buraczewski – Szkoła Podstawowa w Ko- mu Edukacji Morskiej w Ośrodku Doskonalenia Na- bylnicy, opiekun Ewa Matczak, uczycieli w Słupsku, do późnych godzin wieczornych . Milena Noga – Zespół Szkolno-Przedszkolny oceniała prace i po burzliwych obradach, przedstawiła w Słupsku, opiekun Anna Wolikowska, werdykt: I miejsce i Tytuł Mistrza Nawigacji wy- . Marta Suliga – Zespół Szkolno-Przedszkolny walczyła Joanna Lisiak ze Szkoły Podstawowej nr 2 w Słupsku, opiekun Anna Wolikowska, Ju- w Ustce, opiekun Beata Zduniak. II miejsce zajęła Każdy z uczestników i opiekunów uczniów biorą- lia Nakoneczna ze Szkoły Podstawowej w Kobylnicy, cych udział w finale IV Pomorskiego Konkursu o Ty- Alek- opiekun Joanna Ploch, a III miejsce przypadło tuł Mistrza Nawigacji, otrzymał pamiątkowy dyplom sandrze Ossowskiej ze Szkoły Podstawowej w Kobyl- udziału. Wszyscy finaliści: 57 uczniów oraz ich- na nicy, opiekun Ewa Matczak. uczyciele-opiekunowie zostali też nagrodzeni udzia- Wyróżnienia otrzymali: łem w rejsach niespodziankach i w maju, w 14 grupach odbyli takie rejsy na jachcie Por Favor. Organizatorem . Stanisław Chilecki – Szkoła Podstawowa nr 2 i fundatorem rejsów była Fundacja Aktywnie i Zdro- w Ustce, opiekun Beata Zduniak, wo, Fundacja Rozwoju Polskiego Żeglarstwa Regato- . Dominika Krasucka – Szkoła Podstawowa nr 2 wego – Regaty Morskie, we współpracy z Pomorskim w Ustce, opiekun Beata Zduniak, Związkiem Żeglarskim.

Uroczyste podsumowanie konkursu i nagrodzenie Nauczyciele-opiekunowie najlepszych w wojewódz- laureatów odbyło się 8 maja br. w Słupsku w Ośro twie pomorskim młodych nawigatorów otrzymali Listy -dku Doskonalenia Nauczyciel podczas V Słupskiej gratulacyjne od Marszałka Województwa Pomorskie- Konferencji Marynistycznej. Mistrzyni Nawiga- go Mieczysława Struka. Wszystkim laureatom i wy- cji 2019 – Joanna Lisiak z SP 2 w Ustce otrzymała różnionym w IV Pomorskim Konkursie o Tytuł Mistrza z rąk Józefa Sarnowskiego – członka Zarządu Woje- Nawigacji oraz ich opiekunom serdecznie gratulujemy wództwa Pomorskiego złoty sekstant – główną nagro- i życzymy kolejnych sukcesów! dę ufundowaną przez patrona honorowego konkursu – Marszałka Województwa Pomorskiego Mieczysła- Iwona Poźniak koordynator IV Pomorskiego Konkursu o Tytuł Mistrza wa Struka. Pozostali laureaci konkursu i wyróżnieni Nawigacji otrzymali pamiątkowe grawertony, statuetki i puchary ufundowane przez Urząd Marszałkowski Wojewódz- Leopold Naskręt twa Pomorskiego oraz dyrektora Urzędu Morskie- juror konkursu go w Słupsku – kpt. ż.w. Włodzimierza Kotuniaka. sekretarz Pomorskiego Związku Żeglarskiego

53 OLIMPIADY ● IMPREZY ● KONKURSY 2/2019 XXIII Festiwal Piosenki Marynistycznej „Łajba 2019” 23 marca 2019 r. w Słup- Morskiej i Rzecznej. Andrzej Królikowski odznaczył skim Inkubatorze Techno- okolicznościowymi Medalami 100-lecia LMiR dy- logicznym odbył się XXIII rektora SP 9 w Słupsku – Pawła Dajera, wicedyrektor Festiwal Piosenki Mary- Jolantę Poradę i Jana Wilda – prezesa słupskiego od- nistycznej „Łajba 2019” działu Ligi Morskiej i Rzecznej. Medale zostały przy- propagujący tradycje ma- znane za wkład w propagowanie kultury morskiej rynistyczne i wspierający działania szkół i placówek i kultywowanie tradycji związanych z morzem w śro- województwa pomorskiego, które uczestniczą w Po- dowisku edukacyjnym. morskim Programie Edukacji Morskiej. Festiwa- Eliminacje konkursowe Festiwalu Piosenki Mary- lowi towarzyszyły dwa ogólnopolskie konkursy: XXI nistycznej rozstrzygnięte zostały w trzech kategoriach: Ogólnopolski Konkurs Plastyczny i XVIII Ogólnopol- soliści, zespoły klas 0-3 i zespoły klas 4-8. 17 wyko- ski Konkurs Dziennikarski o „Laur Słupskich Kotwic”. nawców ze szkół podstawowych Słupska, Szczecina, Organizatorem Festiwalu „Łajba 2019” była Szko- Ustki, Zaleskich, Sierakowic, Smołdzina, Kobylnicy ła Podstawowa nr 9 im. kmdra por. Stanisława Hry- i Gowidlinia. Oceniało jury w składzie: przewodni- niewieckiego w Słupsku. Festiwalowi patronowali: czący: Piotr Merecki – dziennikarz radiowy, muzyk, senator RP – Kazimierz Kleina, kapitan żeglugi wiel- wokalista, członkowie: Agnieszka Siepietowska – kiej Andrzej Królikowski – prezes Zarządu Główne- instruktor wokalny w Młodzieżowym Domu Kultury go Ligi Morskiej i Rzecznej, a partnerem wydarzenia w Słupsku, dwukrotna laureatka programu telewizyj- była: Pomorska Agencja Rozwoju Regionalnego repre- nego „Szansa na sukces”, Marian Szarmach – muzyk, zentowana przez prezesa Mirosława Kamińskiego. perkusista, aranżer, koncertujący na różnych scenach świata grał między innymi z: Andrzejem Rosiewiczem, Oficjalnego otwarcia Festiwalu dokonał dyrektor Bogdanem Smoleniem, Hanną Banaszak, Alem Paci- SP nr 9 w Słupsku – Paweł Dajer. Podczas uroczysto- no, orkiestrą Stana Getza i Tonnego Bennetta, sekretarz ści wręczenia nagród laureatom Festiwalu głos zabrał – Beata Grądzka – nauczycielka matematyki w SP nr dr inż. kap. ż.w. Andrzej Królikowski – prezes Zarządu 9 w Słupsku. Głównego Ligi Morskiej i Rzecznej, który podkreślił wagę edukacji morsko-żeglarskiej w kształtowaniu W kategorii solistów III miejsce zajęła Hanna tożsamości mieszkańców regionu, przypomniał, że rok Cheda ze Szkoły Podstawowej nr 3 w Ustce, przygo- 2019 został przez Senat RP ogłoszony Rokiem Ligi towana przez Joannę Brzezińską. II miejsce przypadło

54 2/2019 OLIMPIADY ● IMPREZY ● KONKURSY

Oliwii Lewińskiej ze Szkoły Podstawowej w Kobyl- komendanta Centrum Szkolenia Marynarki Wojennej nicy, przygotowanej przez Joannę Janulewicz-Nyc, w Ustce. a I miejsce zajęła Karolina Leszczyńska ze Szkoły Za I miejsce dla zespołów w obu kategoriach na- Podstawowej w Kobylnicy, przygotowana również grodą był rejs morski statkiem po wodach Zatoki przez Joannę Janulewicz-Nyc. Gdańskiej. Nagroda ufundowana przez prezesa Ligi Morskiej i Rzecznej kapitana żeglugi wielkiej Andrzeja Kró- likowskiego. Dodatkowo nagro- dzone zespoły otrzymały statuetki ufundowane przez dyrektora Urzędu Morskiego w Słupsku – kap. żegl. wiel. Włodzimierza Kotuniaka oraz dyrektora SP 9 Pawła Dajera, a także nagrody rzeczowe: książki, audiobo- oki, gry, puzzle, akcesoria elektroniczne. Wszyscy uczestnicy festiwalu „Łajba 2019” i ich opiekunowie otrzymali dyplomy i oko- licznościowe słupskie monety.

W kategorii zespoły – klasy 0-3 III miejsce przy- *** znano Zespołowi Bursztynki ze Szkoły Podstawowej Warto dodać, że 21 marca br. przed Festiwalem w Ustce, przygotowanemu przez Joannę Brzezińską, w SP 9 w Słupsku uhonorowano nagrodami, medalami II miejsce zajął Zespół Słoneczka ze Szkoły Podsta- i dyplomami laureatów XXI Ogólnopolskiego Kon- wowej nr 8 w Słupsku, przygotowany przez Iwonę kursu Plastycznego i XVIII Ogólnopolskiego Kon- Sazon. I miejsce w tej kategorii zajął zespół Mininut- kursu Dziennikarskiego o „Laur Słupskich Kotwic”. ki ze Szkoły Podstawowej w Zaleskich, przygotowa- Szczegółowe wyniki tych Konkursów są dostępne na ny przez Urszulę Tamulis. stronie internetowej Szkoły Podstawowej nr 9 w Słup- sku: www.sp9.slupsk.pl w zakładce „Łajba”. W kategorii zespoły – klasy 4-8 III miejsce przy- znano Zespołowi Atrip z Zespołu Szkolno-Przed- Ogółem we wszystkich konkursach związanych szkolnego w Smołdzinie, przygotowanemu przez Ry- z „Łajbą 2019” udział wzięło 250 uczniów. szarda Pałuckiego, II miejsce zajął Zespół Muszelki Dziękujemy wszystkim uczestnikom, opiekunom, z Komendy Hufca ZHP w Słupsku, przygotowany gościom XXIII Festiwalu Piosenki Marynistycznej przez Urszulę Tamulis. I miejsce w tej kategorii za- „Łajba 2019” oraz fundatorom wspaniałych nagród. jął zespół Półnutki ze Szkoły Podstawowej w Zale- Laureatom GRATULUJEMY! skich, przygotowany przez Urszulę Tamulis. Jury przyznało też wyróżnienia, które otrzymali: Nikola Wypijewska ze Szkoły Podstawowej z Od- Iwona Poźniak działami Integracyjnymi nr 4 w Słupsku – opie- koordynator Pomorskiego Programu Edukacji Morskiej kun Marta Andrzejewska i Kacper Karol Kujawski w ODN w Słupsku z Prywatnej Szkoły Muzyki Jakubowiak&Ponichte- ra w Szczecinie – opiekun Sandra Jakubowiak Uczestnicy XXIII Festiwalu Piosenki Marynistycz- nej Łajba 2019 walczyli o cenne nagrody. Nagrodą za I miejsce dla solisty był rejs na Bornholm – ufun- dowany przez Kołobrzeską Żeglugę Pasażerską. Nagrodzeni soliści otrzymali też nagrody rzeczowe i statuetki ufundowane przez dyrektora SP 9 Pawła Dajera oraz kmdr. mgr. inż. Grzegorza Okuljara –

55 OLIMPIADY ● IMPREZY ● KONKURSY 2/2019 Szkoły rządzą w Kobylnicy  IX Międzywojewódzkie Targi Edukacyjne 

21 marca 2019 r. w Kobylnicy już po raz IX czeń. Nauczycielom gimnazjów i szkół podstawowych odbyły się Targi Edukacyjne, których organizatorami dostarczają wiedzy o zawodach. Uczniom pozwalają tradycyjnie już jest Gmina Kobylnica oraz Szkoła Pod- nie tylko poznać oferty szkół średnich, ale także dają stawowa w Kobylnicy. W bieżącym roku szkolnym ho- możliwość do zadawania pytań, rozwiewania wątpli- norowy patronat nad Targami objął również Paweł Li- wości, wyrażania opinii, wymiany zdań. I w pewien sowski – Starosta Słupski. Organizację Targów wspar- sposób oswajają lęk przed nieznanym. ło Gminne Centrum Kultury i Promocji oraz Centrum Dodatkową atrakcję targów stanowią niewątpliwie Usług Wspólnych w Kobylnicy, a także wolontariusze występy przedstawicieli szkół średnich. Wielki aplauz z Klubu Wolontariusza „Kornelowskie Słońce” działa- zdobył pokaz musztry w wykonaniu Kompanii Re- jącego przy kobylnickiej szkole. prezentacyjnej Zespołu Szkół Morskich w Darłowie Uczniowie, rodzice, a także wszyscy zaintereso- oraz pokaz samoobrony i technik interwencji, który wani mogli zwiedzać stoiska przygotowane przez 34 zaprezentowali uczniowie Liceum Policyjnego działa- szkoły średnie ze Słupska, powiatu słupskiego oraz jącego przy Zespole Szkół Informatycznych w Słup- województwa zachodniopomorskiego. Przedstawi- sku. Równie ciekawy był pokaz musztry wzbogacony ciele szkół średnich udzielali informacji o kierunkach o elementy sztuk walki i rozkładania broni w wyko- kształcenia i warunkach rekrutacji w roku szkolnym naniu uczniów z Zespołu Szkół nr 7 w Białym Borze. 2019/2020. Tradycyjnie już można było zobaczyć pokazy tańca Ten rok był szczególny, ponieważ targi odwiedzi- tradycyjnego oraz nowoczesnego przygotowane przez li nie tylko uczniowie klas 3 gimnazjum, ale również uczniów z Zespołu Szkół Budowalnych i Kształcenia ósmoklasiści ze Słupska, Kępic, Dębnicy Kaszubskiej, Ustawicznego w Słupsku oraz z Zespołu Szkół Mecha- Warcina, Barcina, Przytocka, Korzybia, Objazdy, Ust- nicznych i Logistycznych i Liceum Ogólnokształcące- ki, Kołczygłów, Smołdzina i Biesowic. go nr 5 w Słupsku. Na stanowisku zajmowanym przez Targi umożliwiają młodzieży – ósmoklasistom uczennice Liceum Ogólnokształcącego im. Wacława i gimnazjalistom – zapoznanie się, w jednym miejscu, Sierpińskiego w Słupsku czekały zabiegi kosmetyczne, z ofertą edukacyjną szkół średnich z województwa po- upiększające oraz masaż dłoni. morskiego i zachodniopomorskiego. Ogromnym zainteresowaniem cieszyła się prezen- Można było zapoznać się także z ofertami Środ- tacja jachtów klasy Optimist oraz sprzętu dla serferów kowopomorskiego Centrum Kształcenia Ustawiczne- i kiteserferów. Można było zasiąść za sterem pełno- go, Mobilnego Centrum Informacji Zawodowej oraz morskiej łodzi motorowej typu RIB. Uczniowie klasy Ochotniczych Hufców Pracy ze Słupska, a nauczyciele 4a matematyczno – marynistycznej, którzy uczestniczą z Centrum Edukacji i Pracy Młodzieży zapoznawali w Pomorskim Programie Edukacji Morskiej, zapo- uczniów z możliwościami podjęcia pracy sezonowej. znawali zwiedzających z podstawami żeglarstwa oraz demonstrowali ćwiczenia „na sucho”, jak żeglować na Uruchomione punkty poradnictwa zawodowego serfingu i kiteserfingu. Stoisko mogło być -zaprezen i konsultacyjnego dwóch słupskich poradni psycho- towane dzięki współpracy szkoły z Centrum Sportów logiczno-pedagogicznych udzielały uczniom porad Wodnych „OPTY” w Ustce. dotyczących dalszego kształcenia, a w szczególności predyspozycji zawodowych. Zdobyta w ten sposób Sukces to nie przypadek. To ciężka praca, wytrwa- wiedza pomoże młodzieży w zaplanowaniu kariery łość, nauka oraz wybory i ich konsekwencje. Targi zawodowej. Praca i edukacja to rzeczy ściśle ze sobą Edukacyjne w Kobylnicy dają młodzieży możliwość związane, dlatego też uczniowie przy wyborze przy- wyboru. I taki właśnie jest ich cel. szłego kierunku kształcenia, kierowali się także kryte- rium zapotrzebowania na rynku pracy. Anna Bielecka Targi Edukacyjne w Kobylnicy od lat cieszą się wicedyrektor Szkoły Podstawowej niesłabnąca popularnością. Rośnie liczba szkół pod- w Kobylnicy stawowych zainteresowanych udziałem w Targach, ale przede wszystkim coraz więcej szkół ponadpodstawowych chce mieć możliwość zaprezentowania swoich ofert. Targi w Kobylnicy stały się miejscem spotkań uczniów i nauczycieli, okazją do wymiany doświad-

56 2/2019 OLIMPIADY ● IMPREZY ● KONKURSY Nauczyciele do piór, czyli VI Pomorski Konkurs Literacki dla Nauczycieli

Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Słupsku VI Pomorski Konkurs Literacki dla Nauczycieli proponuje nauczycielom województwa pomorskiego odbywa się pod patronatem medialnym Radia Gdańsk, kolejną formę aktywności twórczej – Pomorski Kon- Dziennika Bałtyckiego i Głosu Pomorza. Patronat ho- kurs Literacki dla Nauczycieli. Przy współpracy Sto- norowy objęli Marszałek Województwa Pomorskiego, warzyszenia Edukacyjnego Volumin organizujemy Starosta Powiatu Słupskiego, Prezydent Miasta Słup- szóstą edycję konkursowych prezentacji twórczości ska oraz Pomorski Kurator Oświaty. literackiej nauczycieli Pomorza. W dotychczasowych Uroczyste uhonorowanie laureatów tegorocznego edycjach wzięło udział 135 autorów prac poetyckich VI Pomorskiego Konkursu Literackiego dla Nauczy- i prozatorskich. Jury konkursu oceniło w sumie ponad cieli planujemy zorganizować w grudniu b.r., towa- 360 prac. rzysząc jubileuszowi 65-lecia.funkcjonowania Pedago- Celem konkursowych zmagań w ramach gicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Słupsku. VI Pomorskiego Konkursu Literackiego dla Serdecznie zachęcamy twórczych nauczycieli Po- Nauczycieli jest m.in. wsparcie i promocja literackich morza do podzielenia się z nami literackimi pasjami talentów pomorskich pedagogów, rozbudzenie i przysyłania prac do Pedagogicznej Biblioteki Wo- aktywności twórczej, pielęgnowanie pasji literackich jewódzkiej w Słupsku, do 30 września 2019 roku. oraz integracja środowiska nauczycielskiego naszego Regulamin oraz inne informacje dotyczące konkursu regionu. dostępne są na stronie www organizatora: www.pbw. Swoją literacką pasją twórczą dzielą się z nami slupsk.pl oraz pod nr 59 842 27 05 i 59 840 26 60. nauczyciele różnych specjalności i różnych szkół wo- Niech po raz kolejny w Ciele Pedagogicznym jewództwa pomorskiego, a prace na konkurs nadsyła- obudzi się Duch Literacki! ne są z wielu stron województwa. W skład jury oce- niającego prace wchodzą: prof. Akademii Pomorskiej Sławomir Rzepczyński, red. Zbigniew Babiarz-Zych, pisarka i dziennikarka Jolanta Nitkowska-Węglarz Agata Szklarkowska oraz przedstawiciel organizatora Jolanta Betkowska. dyrektor Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Słupsku Poprzednią edycję Konkursu Literackiego dla [email protected] Nauczycieli podsumowaliśmy w grudniu 2017 roku. Jolanta Betkowska Gościliśmy wówczas autorów wyróżnionych prac: koordynator Konkursu Literackiego dla Nauczycieli, [email protected] Magdalenę Kubiak za wiersz „Słoik z poezją“ oraz, w kategorii prozy, Barbarę Pieślak za „Cienie“, Konra- da Karpowicza za „Zasady zdrowego żywienia“ i Krzysztofa Surowca za „5.50“.

57 OLIMPIADY ● IMPREZY ● KONKURSY 2/2019

58 2/2019 KSIĄŻKI ● CZASOPISMA ● MULTIMEDIA

Biblioteka ODN poleca… Lowell T., Rycerze głębin, Warszawa: Wydawnictwo Finna, 2003, ISBN 83- 91974-80-4. Czaplewski K., Podstawy nawigacji morskiej i śródlądowej, Pelplin: Wy- Thomas Lowell – amerykański dziennikarz, pre- dawnictwo Bernardinum, 2014, ISBN zenter i autor licznych książek (najbardziej znane to 978-83-7823-287-2. m. in. Z Lawrencem w Arabii). Napisał Rycerzy głębin, ponieważ chciał się osobiście przekonać, czy krążące Autor nie naruszając tradycji kształcenia włączył w czasie Wielkiej Wojny i zaraz po niej pogłoski o be- w zakres omawianej książki zagadnienia, których zna- stialstwie, okrucieństwie niemieckich podwodników jomość jest niezbędna dla prowadzenia nakresu drogi rzeczywiście odpowiadają prawdzie. Końcowy efekt: statku w standardowym procesie nawigacyjnym. Nale- wielce ciekawa oraz udana książka. ży do nich zaliczyć głównie geodezyjno-kartograficzne Zaraz po pierwszej wojnie światowej, w czasie podstawy nawigacji, locję i część zagadnień z nawiga- której opinia publiczna Zachodu jednoznacznie potę- cji śródlądowej. Takie rozwiązanie problemu kształce- piła działalność Ubootów, nazywając ich załogi Hu- nia ułatwi studentom odnajdowanie wiedzy w jednym nami, autor postanowił dotrzeć do najsłynniejszych podręczniku. dowódców Ubootów i ich załóg, aby na podstawie Na jej wysokie walory składa się zamieszczenie za- ich relacji dociec prawdy. Jego obraz był szokiem gadnień podstawowych z innych specjalności, jak np. dla odbiorców zachodnich. Gdyby tę książkę napisał geodezja i kartografia. Nie bez znaczenia jest również Niemiec, okrzyknięto by go kłamcą. Ale napisał ją uwzględnienie wymagań Konwencji STCW w kształ- Amerykanin i to bodaj najbardziej znany reportażysta ceniu kadr na statki. w swoim kraju. Z jego książki rysuje się zupełnie inny Proponowane dzieło wzbogaci bibliotekę nawiga- obraz Hunów - nazywa ich wręcz rycerzami głębin, ze cyjną w Polsce, uaktualni wiele informacji zmienia- względu na humanitarne traktowanie rozbitków z za- jących się z upływem czasu oraz znajdzie wielu czy- topionych przez nich statków. Lowell Thomas oparł telników nie tylko w żegludze morskiej, ale również swoją opowieść wyłącznie na najbardziej dramaty- w sportach i rekreacji na morzu oraz wybranych spe- cznych relacjach. Dzięki temu książka, jak u Hitchcoc- ka, zaczyna się od trzęsienia ziemi, a potem napięcie cjalnych procesach nawigacyjnych. tylko wzrasta.

Ficoń K., Logistyka morska, Warsza- Pohl K., Żeglarze, Szczecin: Wydaw- wa: BEL Studio, 2013, ISBN 978-83- nictwo ZAPOL, 2013, ISBN 978-83-11- 61-208-76-1 7518-353-5.

Logistyka morska. Statki, porty, spedycja – jest Dziennikarka „Głosu Szczecińskiego” i „Obserwa- pierwszą na polskim rynku wydawniczym pozy- tora Morskiego”, publicystka morska, współpracownik cją książkową poświeconą szerokiej problematyce Uniwersytetu Szczecińskiego. Morskiej tematyce jest funkcjonowania logistycznych łańcuchów dostaw wierna od lat. Z jednakową pasją opisuje losy mary- z wykorzystaniem drogi morskiej. Książka składa się narzy, marynarskich rodzin, urodę statków, dokonania z 3 części. W pierwszej części – Statki morskie, zo- i problemy morskiej branży. Wspiera piórem wszelkie stały scharakteryzowane współczesne konstrukcje morskie inicjatywy. Tropi też ciekawych ludzi i zapo- okrętowe, wykorzystywane jako środki transportu mniane wydarzenia szczecińskie. w morskiej żegludze handlowej. Część druga – Por- ”ŻEGLARZE” to pierwsza tego typu żeglarska ty morskie prezentuje nowoczesne porty jako węzło- monografia na polskim rynku. Są w niej zaprezentowane we punkty inter i multimodalne sieci transportowej sylwetki żeglarzy w różny sposób związanych ze na szlakach morskich. W części trzeciej – Spedycja Szczecinem i Pomorzem Zachodnim. Niekoniecznie morska zostały sformułowane podstawowe standar- tu urodzonych, czy mieszkających ale Szczecin był dy i technologie międzynarodowych procesów spe- ważny w ich żeglarskiej karierze, bo tu zaczynali dycyjnych w transporcie morskim. Prace zamyka bądź kończyli swoje rejsy i żeglarskie wyprawy, bo obszerny aneks zawierający zasadnicze informacje w szczecińskich stoczniach budowano dla nich jachty. Są też żeglarze z różnych regionów Polski, ponieważ autorkę i statystyki dotyczące polskiego transportu morskie- poruszyła ich historia, zaciekawiły żeglarskie przeżycia go za rok 2008. Układ merytoryczny książki cechuje i dokonania. Na kartach książki spotkamy m.in.: Andrze- jednolite podejście systemowe oparte na filozofii logi- ja Armińskiego, Krzysztofa Baranowskiego, Krystynę stycznych łańcuchów dostaw i rynkowych kryteriach Chojnowską-Liskiewicz, Wojciecha Jacobsona, Janu- prowadzenia działalności gospodarczej w warunkach sza Charkiewicza, Kazimierza Haskę, Henryka Jaskułę, transgranicznej gospodarki globalnej. W książce zosta- Zbigniewa Kosiorowskiego, Macieja Krzeptowskiego, ły wyeksponowane przede wszystkim rynkowe walory Tomasza Cichockiego, braci Ludwińskich, Ludomira polskiej gospodarki morskiej, jej bariery i tendencje Mączkę, Joannę Pajkowską, Teresę Remiszewską, Kry- rozwojowe. Treści książki uzupełniają liczne tabele stiana Szypkę, Patryka Zbroję, Leonida Teligę, Henryka i atrakcyjne schematy i szkice graficzne. Widerę, Edwarda Zająca.

59 KSIĄŻKI ● CZASOPISMA ● MULTIMEDIA 2/2019

Bernacka D., Od słowa do działania, cy skuteczne wdrażanie metody projektów do praktyki Warszawa: Wydawnictwo Żak, 2001, szkolnej. Główna tematyka książki ukierunkowana jest ISBN 83-88149-47-4. na techniki kształtowania umiejętności ponadzawodowych uczniów. W książce autorki omawiają zagadnie- Książka jest przewodnikiem po współczesnych nia dotyczące kształtowania postaw przedsiębiorczych metodach kształcenia. Jest to skrótowe zaprezentowa- uczniów, modeli i technik rozwiązywania problemów, nie znanych i mniej znanych metod nauczania - ucze- pracy w grupie oraz wiele wskazówek praktycznych nia się oraz próba przejścia od teorii pedagogicznych związanych z wdrażaniem tej metody na etapie przy- do praktycznych wskazówek. Zmieniająca się sytuacja gotowania projektu, jego wykonania i oceny. Pozy- w polskiej oświacie, położenie nacisku na opanowa- cja szczególnie przydatna dla nauczycieli gimnazjów nie przez ucznia umiejętności wymusza niejako stoso- i szkół średnich, tym bardziej, że w książce znajdu- wanie na szerszą skalę aktywnych metod kształcenia. ją się przykłady dotyczące opracowania kontraktu, Metody aktywne to dominacja uczenia się nad naucza- konspektu projektu, różnorodne arkusze oceny pracy niem. Dają się one stosować na każdym etapie kształ- uczniów oraz przykłady projektów wykonywanych cenia, od etapu nauczania zintegrowanego do klas przez uczniów na różnych poziomach edukacyjnych maturalnych włącznie. Metody aktywne to takie, któ- rych założeniem jest zaangażowanie osób uczących się w różnych obszarach tematycznych. w proces dydaktyczny. Ich stosowanie wpływa korzys Jest to poradnik umożliwiający skuteczne wdraża- -tnie nie tylko na ucznia (wiedza i umiejętności zdoby- nie metody projektów do praktyki szkolnej. Główna te- te samodzielnie są trwalsze), lecz także na nauczycie- matyka książki ukierunkowana jest na techniki kształ- la, stawiając go w roli badacza i twórcy. Istotą metod towania umiejętności ponadzawodowych uczniów. aktywnych jest przewaga uczenia się nad nauczaniem. W książce autorki omawiają zagadnienia dotyczące Uczenie się (uczeń) - to stosowanie metod aktywnych, kształtowania postaw przedsiębiorczych uczniów, mo- które prowadzą do trwałych zmian w myśleniu i dzia- deli i technik rozwiązywania problemów, pracy w gru- łaniu, do zdobycia nowych doświadczeń. Nauczanie, pie oraz wiele wskazówek praktycznych związanych kształcenie (nauczyciel)- to stosowanie metod aktywi- z wdrażaniem tej metody na etapie przygotowania pro- zujących, które polegają na wzajemnym oddziaływa- jektu, jego wykonania i oceny. niu nauczyciela i ucznia w celu spowodowania zmian u ucznia. Gołębiak D.B., Uczenie metodą projek- PotockaB., Projekty edukacyjne – poradnik dla tów, Warszawa: Wydawnictwa Szkol- nauczycieli, Kielce: Zakład Wydawniczy SFS, 2002, ne i Pedagogiczne, 2007, ISBN 83-02- ISBN 83-88710-47-8. 08349-5. Publikacja pomocnicza dla nauczy- Publikacja jest pomocniczą książką dla nauczycieli, cieli, edukatorów, studentów i wykła- edukatorów, studentów i wykładowców kierunków pe- dowców kierunków pedagogicznych. dagogicznych. Jej autorami są nauczyciele akademiccy Jej autorami są nauczyciele akademiccy oraz nauczyciele szkół podstawowych i ponadpodsta- oraz nauczyciele szkół podstawowych wowych. W przewodniku przedstawiono pracę metodą i ponadpodstawowych. W książce przedstawiono pracę projektów w realizowaniu uczenia się całościowego, to znaczy ukierunkowanego na kształtowanie całej metodą projektów w realizowaniu uczenia się całościo- osobowości ucznia - na rozwój poznawczy, emocjo- wego, to znaczy ukierunkowanego na kształtowanie ca- nalny, społeczny. Pokazano możliwość zastosowania łej osobowości ucznia; na rozwój poznawczy, emocjo- i rozwijania proponowanej formy niezależnie od tre- nalny, społeczny. Pokazano możliwość zastosowania ści przedmiotowych, akcentując czynności projek- i rozwijania proponowanej formy niezależnie od treści towania nauczania, angażowanie wszystkich uczest- przedmiotowych, akcentując czynności projektowania ników edukacji, a więc i nauczycieli, i uczniów. nauczania, angażowanie wszystkich uczestników edu- Proponowaną formę dydaktyczną obrazują przykłady kacji, a więc i nauczycieli, i uczniów w daną formę dy- projektów dla różnych poziomów pracy z uczniami daktyczną obrazują przykłady projektów dla różnych (nauczanie początkowe, starsze klasy szkoły podsta- poziomów pracy z uczniami (nauczanie początkowe, wowej, gimnazjum). Podczas IX Krajowych Targów starsze klasy szkoły podstawowej, gimnazjum). Książki Akademickiej publikacja otrzymała WY- RÓŻNIENIE MINISTRA EDUKACJI I SPORTU w Konkursie na Najlepszą Książkę Akademicką ATE- NA`2002. Wybrała Grażyna Wieczorek Mikina A., Zając B., Jak wdrażać meto- konsultant ds. informacji pedagogicznej dę projektów?, Kraków: Impuls, 2006, i wydawnictw ODN w Słupsku ISBN 83-73-08675-3.

Jak wdrażać metodę projektów? Porad- nik dla nauczycieli i uczniów gimnazjum, liceum i szkoły zawodowej - doskonały poradnik umożliwiają-

60 2/2019 KSIĄŻKI ● CZASOPISMA ● MULTIMEDIA

PRZEDZIAŁ LITERAC(T)KI ――Lubię korzystać z cytatów―― „Stety, a może niestety” lubię korzystać z cytatów.  Anna Czerwińska-Rydel – „muzyk, pedagog, Ubarwiają teksty, ułatwiają wypowiedzi, uprzyjemnia- autorka książek dla dzieci i młodzieży o tematyce mu- ją czytanie, uzmysławiają, co było lub powinno być zycznej, historycznej, społecznej, biograficznej. Czło- ważne. Często koją udrękę poszukiwania tego wła- nek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich oraz Polskiej ściwego, najwłaściwszego słowa. Bywa, że człowiek Sekcji IBBY. Pomysłodawczyni i twórczyni serii bio- godzinami (nocami!) zastanawia się, jak najtrafniej graficznych powieści dla dzieci i młodzieży o wielkich wyrazić uczucie, emocje, wrażenie i męczy się z tym postaciach.” „Lubię niebo pełne gwiazd, wiatr w grzy- okrutnie. Jednak, gdy w oko wpadnie dobry cytat, co za wie konia i ciepłe drożdżowe ciasto. Kocham dzieci, ulga – to jest to, dokładnie to! I dalej, cytatem ruszona tajemnicze ogrody i słońce we włosach. A bajki zbie- z miejsca, myśl własna płynie już swobodnie. Czyjeś ram jak kwiaty na łące!” słowa, słowa które gdy pojedyncze, sami doskonale znamy, a jednak ich kombinacja w czyimś wykonaniu  Paulina Hendel – „autorka postapokaliptycznej bywa wyjątkowa. Czasem cudzymi słowami, własną trylogii dla młodzieży „Zapomniana księga”. Od naj- myśl najpiękniej można wyrazić. Nieoryginalnie? Nie- wcześniejszych lat ma słabość do literatury fantastycz- osobiście? Ale skoro wyszło komuś najpiękniej, to po nej. Pasjonuje się wierzeniami ludowymi oraz sło- co błądzić pomiędzy słowami w poszukiwaniu erzacu. wiańską demonologią, co znajduje odzwierciedlenie Wystarczy potem osobiście i oryginalnie zacytowane w jej twórczości. Owocem tej pasji jest jej nowy cykl słowa rozwinąć. Ciekawi, mądrzy ludzie powiedzieli „Żniwiarz”. Godzinami potrafi opowiadać o dawnych coś pięknie, można ich słowa cytować, przypominać, wierzeniach, zabobonach oraz metodach leczenia naj- można się po prostu zachwycać – jeśli piękne. Niestety, różniejszych dolegliwości. Miłośniczka dzikiej przy- z równą intensywnością krążą też słowa ludzi głupich. rody i zwierząt. Entuzjastka podróży, zwłaszcza bez Czasem są to po prostu śmieszne cytaty, czasem ma się przewodnika.” ochotę zapłakać…  Jolanta Nitkowska-Węglarz – pisarka, która Od kiedy pamiętam, w różnych okolicznościach urodziła się w Słupsku. „Jest absolwentką polonistyki cytowałam. Podziwiałam genialność słownych zbitek Uniwersytetu Gdańskiego i dziennikarstwa Uniwer- tworzonych przez wybitnych ludzi, zapamiętywałam sytetu Warszawskiego. Znana jest jako dziennikarka, je i puszczałam dalej w świat. Cytaty znakomicie uła- pisarka, pasjonatka tajemnic nadmorskiego regionu, twiały mi rozpoczęcie własnej wypowiedzi ustnej czy autorka baśni dla dzieci.” „Wtedy jeszcze nie byłam pisemnej lub świetnie ją puentowały. Słowa cytowane, świadoma tego, czego dowiedziałam się, badając dzie- odpowiednie do okoliczności. Dawno temu zdawałam je Pomorza. Że ta otwartość jest dla tego miejsca typo- do liceum i swoje wypracowanie rozpoczęłam cytatem wa. Tu zawsze współistniały obok siebie, uzupełniały „Ludzie ludziom zgotowali ten los”* – w wersji ory- się, przenikały i rozwijały różne kultury. Tolerancja ginalnej, zgodnie z intencją autorki. Niewielką, jedy- i szacunek dla odmiennych poglądów, religii, wartości ną ściągę na maturze miałam zapisaną cytatami, choć przez całe wieki była obecna w życiu Słupska i regionu.” wszystkie znałam na pamięć. Większość wykorzysta- łam w wypracowaniu. Maturę nieźle zdałam J. Pra-  Daniel Odija – „autor czterech bardzo dobrze ce naukowe obowiązkowo najeżone są cytatami. Tych przyjętych powieści: „Ulica” (2001), „Tartak” (2003), nie pamiętam, ale były J. Dziś też chętnie korzystam „Niech to nie będzie sen” (2008) i „Kronika umarłych” z cytatów. Bo uwielbiam, gdy celne czyjeś słowa zgo- (2010) oraz tomu opowiadań „Szklana huta” (2005)”. dzą się z moją myślą, myślą, której na pewno nie sfor- „Daniel Odija opisuje […] zdegradowaną rzeczywi- mułowałabym lepiej. Cytuję czasem, bo podziwiam stość. Bohaterowie jego prozy nie znaleźli się w takiej ich autorów. Zazdroszczę trafności i esencjonalności rzeczywistości za sprawą jakiejkolwiek własnej decy- sentencji. Bo, mimo że z takim cytatem, życzenia, zji, lecz po prostu dlatego, że taki jest ich świat i żad- pozdrowienia, refleksje, teksty itp., wydają mi się cie- nego innego nie ma. To znaczy być może gdzieś jest, kawsze, bardziej oryginalne. Cytowane słowa rozwi- ale tak nieosiągalny, że jawi się jako senna, czy raczej jam, dopowiadam, interpretuję. Czasem parafrazuję. – deliryczna, fantasmagoria. Każda próba nawiązania A czasem po prostu cytuję. Zawsze korzystam z nich kontaktu z tym innym światem kończy się dla bohate- w dobrej wierze, pamiętając o ich autorze. To najważ- rów klęską, utwierdza w przekonaniu, że tak naprawdę niejsze. „Warto być przyzwoitym”*. Tak więc.. pora na istnieje tylko ich ulica.” garść wiosennych cytatów.

61 KSIĄŻKI ● CZASOPISMA ● MULTIMEDIA 2/2019

 Wioletta Piasecka – autorka bajek i baśni dla  Łukasz Wierzbicki – „… pisarz i autor wielu dzieci. „Urodzona w Elblągu. Ukończyła Uniwer- znanych książek dla dzieci. Spotkanie z nim to wspa- sytet Gdański Wydział Historyczno-Filologiczny – niała przygoda i podróż w najdalsze zakątki naszej Filologia Polska. Pracę magisterską napisała pod wyobraźni.” „Każdy z nas każdego dnia opowiada okiem prof. dr hab. Gertrudy Skotnickiej z dziedziny historie. Znajdź słowo i opowiedz swoją historię.” literatury dla dzieci i młodzieży. Temat pracy „Baśnie „Pewnego jesiennego dnia niespodzianie uzmysło- Hansa Chrystiana Andersena znane i nieznane – bada- wiłem sobie, że przez wszystkie lata edukacji szkol- nia nad czytelnictwem.” Jest autorką ponad 40 baśni nej nikt nie nauczył mnie (a nawet nie próbował) i bajek dla dzieci, dwóch biografii m.in. Hansa Chry- opowiadania historii. W kółko pisałem rozprawki, stiana Andersena i Faustyny Morzyckiej, czterech sztuk uczyłem się dowodzić, że mam rację. Ale jak ciekawie teatralnych, wielu słuchowisk radiowych.” „Chodźcie coś opowiedzieć? Jak dobierać słowa? Co ująć w opo- do mnie przyjaciele w dni powszednie i w niedzielę. wieści, a co pominąć? Czym jest zwrot akcji, a czym Chodźcie, chodźcie, się radujcie, ale grosza nie żałuj- pointa? Jak sprawić, by to, co mamy do przekazania cie. Grosza nie żałujcie! Tylko grooosza nie żałujcie!!! było interesujące? Takiej lekcji nie pamiętam. Sam Grosza, grosza nie żałujcie!” musiałem szukać odpowiedzi na wszystkie pytania. A może, pomyślałem, poszukać by wspólnie…”  Marek Przybyłowicz – „urodzony w 1962 w Drawsku Pomorskim. Filolog, absolwent UAM  Paweł Wakuła – „absolwent malarstwa i pe- w Poznaniu. Były nauczyciel języka angielskiego. dagogiki artystycznej. Uprawia niepoważny zawód Mieszkał w Pile, Dębnicy Kaszubskiej […], w Bawarii, rysownika-humorysty. Od lat związany jest z tygodni- obecnie od wielu lat […] w stolicy Szkocji, Edynburgu. kiem „Angora” oraz popularnym dodatkiem dla dzieci Zajmuje się pisaniem na tematy historyczne i turystycz- (i nie tylko) – „Angorka”. W 2007 roku zbiór opowia- ne. Publikował między innymi w Gazecie Wyborczej, dań Co w trawie piszczy został wyróżniony w Konkur- Naszej Historii, Głosie Wielkopolskim, Angorze, Edu- sie Literackim im. Astrid Lindgren.” „Czy wierzy pan kacji i Dialogu […] oraz The Scottish Sun. Autor w smoki?” – od tych słów zaczyna się powieść Pawła powieści sensacyjnej “Czas Zemsty”. Odkrywca Wakuły Smoki wyobraźni. Co wiemy o smokach? Zna- i tłumacz nieznanych w Polsce dzienników z oblężenia my je z legend jako bezlitosne bestie, potwory pory- Warszawy w 1939 roku pt. “I Saw the Siege of War- wające dziewice, gustujące w baraninie… ale nie o to saw”… ale też romantycznych opisów: ”Letnie, czer- nam chodzi…” wone słońce chyliło się ku zachodowi. Ten jeden, jedy- Zacytowane teksty pochodzą z różnych źródeł ny moment, który respektuje i wiatr i inne siły przyro- i opisują bohaterów XXVI Pomorskiej Wiosny Lite- dy: cisza przedwieczorna. Jak gdyby natura nie mogła rackiej, organizowanej przez Pedagogiczną Bibliotekę się zdecydować, co do dalszych kroków. Moment, Wojewódzką w Słupsku oraz Stowarzyszenie Edu- w którym siły przyrody dziękują słońcu za kolejny kacyjne VOLUMIN. Bohaterowie Wiosny spotkają dzień i czekają, aż czerwona kula majestatycznie znik- się, jak zwykle w maju br. z, jak zwykle liczną, gru- nie za horyzontem. Moment, w którym wiatr nie roz- pą dzieciaków i młodzieży szkolnej naszego regionu. trwania po świecie zapachu kwiatów, ziół, kwitnących Niektórych Literatów nie znam, zacytowałam więc to, drzew, rzeki, jeziora, stawu z żabami…” co piszą o nich ci, którzy ich znają… O innych cytaty  Tomasz Trojanowski, który „pisze powie- wyraziły najtrafniej lub najciekawiej to, co chciałam ści i opowiadania dla dzieci i młodzieży. Jest laure- krótko przypomnieć. atem Nagrody Literackiej im. Kornela Makuszyńskie- go. Ukończył studia pedagogiczne na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1995 roku współpracuje z Teatrem Polskiego Radia jako autor scenariuszy słuchowisk. Agata Szklarkowska Jest też dziennikarzem telewizyjnym i nauczycielem.” dyrektor Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej „Herman, Zofia i Gienek, to koty mieszkające w domu w Słupsku Dużego. Duży ma anielską cierpliwość, a jego pupile mnóstwo czasu i szalonych pomysłów. Uwielbiają, gdy coś się dzieje, a gdy jest nudno, wpadają na kolejny genialny pomysł. Potrafią nawet zamienić się w detek- tywów, gdy wymaga tego sytuacja...” „A to, że koty Cytaty zaczerpnięte zostały z: Lubimy czytać, Głos Pomorza, strona Wydawnictwa Literatura, serwis Culture.pl, „Kocie mówią? No cóż, wszystkie zwierzaki mówią. Wystar- historie”, autorskie strony Wioletty Piaseckiej, Łukasza czy tylko umieć słuchać” Wierzbickiego, Marka Przybyłowicza. * odpowiednio: Zofia Nałkowska, Władysław Bartoszewski

62 2/2019 KSIĄŻKI ● CZASOPISMA ● MULTIMEDIA

Z biblioteczki młodego (STAŻEM) psychologa Dla wszystkich tych, którzy wymagają od słowa pisanego znacznie więcej…

„Uzależnienia behawioralne” „Posłuszni do bólu” Iwona Grzegorzewska, Lidia Cierpiałkowska. Dariusz Doliński, Tomasz Grzyb. Jak bardzo czło- Smartfony, internet, portale społecznościowe, zakupy, wiek może być posłuszny wobec autorytetu? Lektura ćwiczenia fizyczne, a nawet praca mogą prowadzić do obowiązkowa dla wszystkich, którzy chcą poznać je- wielu negatywnych konsekwencji, kiedy zaczynają den z najsłynniejszych eksperymentów w psychologii dominować nad naszym życiem.Może warto zastano- Stanleya Milgrama. Czytając książkę warto zastano- wić się, czy określone czynności jakie wykonujemy, wić się również nad samym sobą…Jak byśmy się zanie odbywają się kosztem najbliższego otoczenia? chowali w podobnej sytuacji? Nie oceniajmy innych, Książka pomoże nam określić, czy już mamy problem skoro sami nie byliśmy wystawieni na próbę losu. i jak go ewentualnie możemy rozwiązać. Wszystko jest możliwe.

„Jak mówić, by nas słuchano

Psychologia pozytywnej komunikacji”. Iwona Ma- „Egoizm, to nie grzech!” jewska – Opiełka. Komunikacja jest podstawą relacji międzyludzkich. Nie tylko cenione jest słuchanie, ale Dagmara Skalska, Tomasz Skalski (zmarł w 2015 również mówienie w taki sposób, żeby inni nas słu- roku). Nie da się przejść koło książki obojętnie, chali. Literatura dla każdego, kto chce zwiększyć swo- zwłaszcza w momencie, kiedy potrzebujemy wprowa- ją siłę przekazu werbalnego. Od tego, jak mówimy dzić zmiany w naszym życiu zarówno zawodowym, zależy wiele przyszłych sytuacji w każdym aspekcie jak i osobistym. Czy nie jest tak, że zbyt często myśli- naszego życia. Czy to nie właśnie sposób mówienia, my tylko o zmianach, a nie mamy odwagi ich wcielić świadczy o człowieku? w życie? Może już czas? Nie jest grzechem być zdro- wym egoistą i zadbać po prostu czasami o samego sie- Maciej Maraszkiewicz bie…Kto zrobi to lepiej, jak nie my sami? socjolog, specjalista ds. badań i analiz w ODN w Słupsku

63 KSIĄŻKI ● CZASOPISMA ● MULTIMEDIA 2/2019

Rozmowa z Magdaleną Kubiak, autorką wiersza „Słoik z poezją”, który otrzymał wyróżnienie w V Pomorskim Konkursie Literackim dla Nauczycieli w 2017 roku, organizowanym przez Pedagogiczną Bibliotekę Wojewódzką w Słupsku i Stowarzyszenie Edukacyjne Volumin.

Pani Magdaleno, książki czytane w wieku mło- tam szok po przeczytaniu „Małej syrenki”. A potem, dzieńczym mają wpływ, jak wiemy, na kształto- czyli mniej więcej w VI klasie – zaczęła się przygoda wanie osobowości. Czy i jaka książka była for- z „Trylogią” Sienkiewicza. Chcę również tu zaznaczyć, macyjna dla Pani? że nigdy nie grymasiłam na lektury szkolne. U mnie nigdy nie istniał podział na obowiązkowe i nieobowiąz- Spytać się bibliotekarki, jaka książka wywarła na kowe książki do czytania. Pochłaniałam wszystko, co nią wpływ to tak, jakby pytać się wędkarza o najlepsze wpadło mi w ręce. No, może poza „Ulissesem” Joyce’a połowy życia… Ile mamy czasu na ten wywiad, Pani – ale to nie w dzieciństwie – zrobiłam trzy podejścia Jolu? J i dałam sobie spokój. Jakby to powiedzieć i nie skłamać: książki są ze W ogóle na moją wyobraźnię działały zawsze mną od zawsze i tworzyły moją świadomość, odkąd okładki książek, zwłaszcza tych, których nie mogłam żyję, gdyż mam szczęście pochodzić z domu inteli- od razu przeczytać. Tak było na przykład z okładką genckiego, w którym otaczanie się książkami, roz- „Hamleta” z Państwowego Instytutu Wydawniczego – mowa o nich i przede wszystkim ich czytanie było to było moje pierwsze zetknięcie z dramatem w wersji i jest czymś normalnym, codziennym, ale i niezwykle książkowej (bo teatr telewizji to też osobna historia, istotnym w życiu moich bliskich. Zatem zaczęło się nie oglądana przeze mnie od najmłodszych lat). tylko typowo od poznawania baśni, legend, opowiadań Dramat drukowany w książce zafascynował mnie i wierszyków dziecięcych, ale również i raczej mniej zresztą jako dziecko, bo był bez opisów przyrody i tam stereotypowo niż w innych rodzinach. Byłam choro- tylko gadali, więc się szybko czytało. witym dzieckiem, często nieobecnym w szkole, które z czystej ciekawości sięgało również po literaturę do- Czy są książki, do których wraca Pani wielokrotnie? rosłą nawet w wieku dziecięcym. Najpierw czytałam Jasne, np. wspomniana „Trylogia”, „Chłopcy tytuły książek, do których mogłam dosięgnąć, po- z Placu Broni”, „Szatan z siódmej klasy”, reportaże tem oglądałam ich okładki, następnie zaczęłam pytać Kapuścińskiego, opowiadania Grudzińskiego, Iwasz- mamy, o czym one są. Jednocześnie mój tata często kiewicza, Czechowa. „Mistrz i Małgorzata” Bułhako- zabierał mnie do księgarni (moją ulubioną była już nie- wa, kryminały Agathy Christie i „Przygody Sherlocka istniejąca niestety księgarnia w Główczycach, w której Holmesa”. Uwielbiam wracać do kryminałów naszego tata zawsze coś dla mnie kupował). To były zresztą nie Joe Alexa, czyli Macieja Słomczyńskiego. Takie „Mu- tylko książki: były też kolorowanki, które lubiłam, za- minki” na przykład można czytać w każdym wieku gadki i łamigłówki z serii „Wesołe minuty”, ale też pły- i coraz częściej dochodzę do wniosku, że Tove Jans- ty winylowe z baśniami w interpretacjach wybitnych son tak naprawdę napisała je dla dorosłego czytelni- polskich aktorów, których słuchałam aż do ich zdarcia ka. Mitologia Greków i Rzymian, w różnych wersjach, i do nauczenia się tekstów na pamięć, jak np. „Dar rzeki polecam „Metamorfozy”, czyli „Przemiany” Owidiu- Fly”, „Ośla Skórka”, „Królowa Zima”, „Lato Mumin- sza, żeby porównać jego mitologię z wersjami naszych ków”, „Stoliczku, nakryj się”, „Tańczące krasnoludki”. twórców (Markowskiej, Parandowskiego i Kubiaka Książka formacyjna, mówi Pani? Nigdy bym jej tak na- – zbieżność nazwisk przypadkowaJ, a szkodaJ, no ukowo nie nazwała. Ale jeśli miałabym mówić o książ- i Gravesa np.). kach, które w dzieciństwie wywarły na mnie olbrzymi Oczywiście, są też takie książki, do których już ni- wpływ, to były to raczej serie książek. I to raczej książ- gdy nie wrócę, albo też takie, których - w moim życiu ki uważane za lektury chłopięce: – jestem o tym przekonana - czas już minął i żałuję – seria przygód Tomka Wilmowskiego Alfreda Szklar- tego, że nie sięgnęłam do nich w wieku dziecięcym czy skiego, którą uwielbiałam. Każdą z części czytałam po nastoletnim, bo teraz wydają mi się zbyt infantylne – 10-20 razy (poza ostatnią, dokończoną już po śmierci patrz Mniszkówna na przykład… Ale już Rodziewi- tego autora, to już nie było to); czównę nadal mogę sobie poczytać bez ziewnięcia. – seria z Panem Samochodzikiem Nienackiego, „20 000 Co jest czy było Pani największą fascynacją mil podmorskiej żeglugi” i „Tajemnicza wyspa” Ver- czytelniczą – pisarz, poeta, ne’a, ale była też „Pollyanna”, „Awantura o Basię” konkretny tytuł,bohater? Makuszyńskiego, seria przygód Dzikiej Mrówki Pere- O pisarzach już trochę mówiłam, że w wieku dzie- peczki, czy wreszcie „Szwedzi w Warszawie” Przybo- cięcym był to na pewno Alfred Szklarski i wykreowany rowskiego, zbiór baśni i legend polskich – „Klechdy przez niego bohater Tomasz Wilmowski. To przycho- domowe” i „U złotego źródła”, niemieckich baśni braci dzi zawsze falami, a gdy już przyjdzie do mnie takie Grimm i francuskich - Charlesa Perraulta, no i Ander- literackie tsunami, to poddaję się tej fali i pochłaniam sena, w wersji wcale nie do końca dziecięcej. Pamię- dosłownie wszystko. Tak było np. z Szekspirem, któ-

64 2/2019 KSIĄŻKI ● CZASOPISMA ● MULTIMEDIA rego zaczęłam czytać dosłownie wszystko w wieku zatem zaprzestałam tego procederu. Moje pismo dla licealnym, porównując różne przekłady na język pol- mnie samej jest ledwo czytelne, zatem zmuszona je- ski. Wtedy również przeczytałam większość dramatów stem korzystać z dobrodziejstw laptopa. Na początku Słowackiego i coś, co dla współczesnych nastolatków nie mogłam się do tego przyzwyczaić, było mi cięż- jest teraz pewnie niezrozumiałe i zupełnie nieprzema- ko w ten sposób wyrażać myśli. Teraz jest to spore kalne umysłowo, czyli dawna polszczyzna nasiąknięta udogodnienie. archaizmami i określeniami łacińskimi, dla mnie była chlebem powszednim już w wieku nastoletnim. Przygotowuje Pani do druku tomik wierszy. Co do poezji, to też jest inna historia. Nie zapomi- Czy może Pani o nim opowiedzieć? najmy, że w latach 70.-80. i jeszcze 90. teatr telewizji Jest to zbiór moich pokonkursowych wierszy, które był powszechnie dostępny w telewizji publicznej, bo w większości zostały jakoś tam zauważone i docenione innej nie było zresztą. Nie brakowało również poezji w różnych konkursach naszego regionu lub po prostu śpiewanej, relacji z kolejnych konkursów piosenki spodobały się nie tylko mnie. Jest też tam kilka takich, aktorskiej, kabaretów literackich. Od najmłodszych które nie podobają się nikomu, ale które uważam, że lat miałam skąd czerpać pełną garścią. Poezję dla sie- i tak warto wyjąć z szuflady. Tomik zostanie wydany bie odkryłam również poprzez słuchanie Niemena, w drugiej połowie tego roku. Sama jestem ciekawa, ja- Demarczyk, Anawy, później piosenek Turnaua, potem kich kształtów to nabierze i co się z tego urodzi. Soyki. Zresztą muzyka i poezja była dla mnie zawsze czymś nierozerwalnym. Czy może się Pani podzielić swoimi doświadcze- niami w pracy w bibliotece szkolnej, może zain- Jaką książkę czyta Pani obecnie? spirować nimi innych bibliotekarzy szkolnych? „Bohiń” Konwickiego, w ogóle z panem Konwic- A to, Pani Jolu, temat na kolejną wspólną poga- kim się przeprosiłam i nadrabiam zaległości kilkulet- wędkę, nie uważa Pani? :) nie, łykając kolejne jego soczyste prozy. Wcześniej bardziej fascynował mnie jako zupełnie osobny twór- Otrzymała Pani wyróżnienie w V Pomorskim ca filmowy, kreator odrębnych światów w przestrzeni Konkursie Literackim dla Nauczycieli. kina autorskiego, z niesamowitą atmosferą i muzyką Jakie rady dałaby Pani nauczycielom, którzy w swoich filmach. Poza tym wspaniały był z niego ga- trzymają swoje teksty w szufladach albo jeszcze wędziarz. Nie lubię czytać szybko książek, jego prozę zamknięte w głowie? sączę sobie cichutko i powoli, rozsmakowując się jak Jeśli poczują taką potrzebę, warto skonfrontować w dobrym winie (tak to sobie literacko teraz wyrażam, swoją małą twórczość z innymi pisarzami, zarówno bo tak naprawdę to jestem zupełnym dyletantem alko- tymi zawodowymi , jak i amatorskimi. Ja piszę z po- holowym). trzeby serca. Tylko wtedy daje to jakąś satysfakcję. Jaka jest Pani domowa biblioteka, może nam Gdyby miałby być to przymus z zewnątrz, z pewnością Pani o niej opowiedzieć? bym tego nie robiła. Poza tym kwestia finansowej nagrody, zwłaszcza dla nauczyciela, też jest dobrą zachę- My tego wywiadu, Pani Jolu, chyba nigdy nie skoń- tą, by wyjść z literackiego cienia, nieprawdaż? J czymy (śmiech). Chce Pani chyba wrócić dziś jeszcze do domu? Nigdy nie liczyłam moich domowych książek, choć z Magdaleną Kubiak, może powinnam, z racji mojego zawodu. Mniej wię- nauczycielem bibliotekarzem cej wiem, gdzie co leży. Co jakiś czas oddaję niektóre ze Szkoły Podstawowej im. Jana Brzechwy w Wicku książki na różne akcje, typu bookcrossing, albo wprost rozmawiała Jolanta Betkowska do biblioteki, bo się po prostu nie mieszczę. Robię to z Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Słupsku z bólem serca, bo z niemal każdym tomem łączą się ja- kieś wspomnienia, więc często z książką równie trudno się pożegnać, jak z rodziną czy przyjacielem. Miesz- kam w małym popegeerowskim bloku, więc muszę ja- Słoik z poezją koś racjonalnie rozmieścić ten mój księgozbiór, który jest wszędzie, poza kuchnią, toaletą i przedpokojem. wycisnę karmazyn soku z żalu za tobą Jak Pani pisze? W ciszy czy wręcz przeciwnie, dodam nieco uśmiechu rankiem czy raczej nocą? skrzywdzonego tęsknotą Na komputerze czy piórem? podeprę go żerdzią pamięci W ciszy – w bloku mieszkalnym? A widziała Pani tego na zawsze co było „Dzień świra” Koterskiego? zakręcę słoik z wierszami Skupiam się raczej wieczorem, najbardziej opty- może przetrzyma do lata malną dla mnie porą pisania jest 20.00-23.00, nie dalej. Nocne pisanie w moim przypadku daje mierne efekty, Magdalena Kubiak

65 KSIĄŻKI ● CZASOPISMA ● MULTIMEDIA 2/2019

klasy, dzięki którym nauka z frustrującego obowiązku zmieni się w podniecające wyzwanie. PBW poleca… Autorka odwołuje się w publikacji do swoich do- świadczeń uczennicy, nauczycielki i matki. Otwarcie opisuje przemianę, którą sama prze- Jaskuła Sylwia „Ewaluacja społeczna w edukacji” szła, i dokładnie pokazuje, na czym polegają codzienne zma- Niniejsza książka ma za zadanie pokazać rozumie- gania każdego pedagoga. I cho- nie, metodologię i możliwości wykorzystania ewalu- ciaż jest to książka dla wszyst- acji społecznej w edukacji oraz kich uczestników szkolnego drogę do wypracowania właści- życia, szczególnie skorzystają wej kultury ewaluacyjnej, jaka z niej właśnie nauczyciele, któ- stanowi długofalowy cel jej sto- rzy stając każdego dnia przed sowania. swymi uczniami, próbują prze- Publikacja jest próbą wska- kazywać wiedzę w sposób angażujący i pełen uwagi. zania potencjałów ewaluacji w jej uspołecznionym modelu; jest także próbą nakreślenia po- Rode Danuta „Psychologiczne i relacyjne wyznacz- trzeb wdrożenia tego typu ewalu- niki przemocy domowej. Charakterystyka sprawców” acji, który w swoich założeniach nawiązuje do doświadczeń pe- W pięciu rozdziałach publikacji autorka podję- dagogicznych, m.in. pedagogiki ła próbę dokonania psychologicznej charakterystyki społecznej, ale także pedagogiki krytycznej. mężczyzn i kobiet dokonują- cych aktów przemocy w bliskich relacjach, wyróżnienia Jaszczak-Kuźmińska Dorota, Michalska Katarzyna typów sprawców przemocy „ABC przeciwdziałania przemocy w rodzinie – dia- mężczyzn i kobiet na podsta- gnoza, interwencja, pomoc” wie profilu wybranych cech Lektura dla osób zaangażowanych w przeciw- osobowości i temperamentu, działanie przemocy w rodzinie, zawierająca szereg ukazano także motywy ich po- praktycznych informacji oraz odpowiedzi na naj- stępowania. Opisano również częstsze pytania i problemy, z którymi spotykają się psychologiczne mechanizmy osoby prowadzące w środo- zachodzące w relacji sprawca wiskach lokalnych działania – ofiara w związkach z proble- na rzecz ochrony rodzin przed mem przemocy, mające często formy i cechy procesu przemocą. uzależnienia. Autorki wnikliwie opisują Rozdziały to: mechanizmy przemocy w ro- . Przemoc domowa. Dylematy definicyjne dzinie oraz analizują sytuację i ustalenia teoretyczne uwarunkowań. psychologiczną osób doznają- . Charakterystyka sprawców przemocy domo- cych przemocy – zarówno dowej. rosłych, jak i dzieci. Omawiają . Relacje w związku z problemem przemocy – także sposób funkcjonowania mechanizm uzależnienia. sprawców przemocy. Autorki przy użyciu konkretnych . Model diagnozy motywacji sprawstwa prze- przykładów podpowiadają, w jaki sposób pracować mocy w relacjach rodzinnych. z klientami doświadczającymi przemocy i jak wzmac- . Konstatacje końcowe. niać ich motywację do zmiany.

Ripp Pernille „Uczyć (się) z pasją. Jak sprawić, by uczenie (się) było fascynującą podróżą” Dorota Czapiewska Pernille Ripp w książce „Uczyć się z pasją. Jak Wydział Wspomagania Edukacji sprawić, by uczenie się było fascynującą podróżą” PBW w Słupsku pokazuje początkującym oraz doświadczonym nauczycielom, jak przekształcić swoje klasy w miejsca przyja- zne i sprzyjające twórczej pracy, w których uczniowie współdecydują o procesie nauczania. Proponuje wprowadzenie fundamentalnych zmian w funkcjonowaniu

66 2/2019 KSIĄŻKI ● CZASOPISMA ● MULTIMEDIA

TEMATYCZNE ZESTAWIENIE BIBLIOGRAFICZNE Na podstawie kartoteki zagadnieniowej PBW w Słupsku

PROJEKTY W EDUKACJI EDUKACJA MORSKA . „Fascynujący Świat Nauki”, czyli praca metodą pro- Wydawnictwa zwarte jektu dla zdolnych uczniów szkół podstawowych . Adamowicz Tadeusz, Berkowski Marek. Komendy że- i ponadpodstawowych / Bolińska Marta // Język Polski glarskie. - Warszawa : „Sport i Turystyka”, 1984. – 27 s. w Szkole Podstawowej. - 2018, nr 3, s.49-61 . Adelt Tadeusz. Znaki żeglugowe i sygnalizacja dźwię- . „Port Kultury”. Pracownia edukacyjna dla dzieci i mło- kowa dla śródlądowych turystów wodnych. - Warszawa dzieży / Golemo Sandra // Poradnik Bibliotekarza. - : „Sport i Turystyka”, 1978. - 34, [1] s. 2018, nr 1, s.23-25 . Dąbrowski Zbigniew. Jacht żaglowy - teoria i praktyka. . „Szkoła wierszy”. Scenariusz projektu edukacyjnego - Warszawa : „Sport i Turystyka”, 1989. - 182, [2] s. z przedmiotu wiedza o kulturze zrealizowanego przy . Głowacki Włodzimierz. Wspaniały świat żeglarstwa : 2. współpracy z biblioteką szkolną. [Biblioteka Centrum Dzieje żeglarstwa polskiego. T. 1 / rys. Ludwik Kwiat- Informacji nr 2] / Luberda Michał // Biblioteka w Szko- kowski, Elżbieta Zglejc. - Gdańsk : Wydaw. Morskie, le. - 2018, nr 5, s.23-25 1989. - 435 s. . A kura stroszy pióra, projekt artystyczny dla dzieci / . Jachting Zatoki Gdańskiej : monografia / Antoni F. Klebańska Izabela // Bliżej Przedszkola. - 2018, nr 4, Komorowski ; red. Henryk Spigarski ; aut. zdjęć: Ewa s.4-5 Chmura [et al.]. - Gdańsk : Fundacja Promocji Przemy- . Co ma wspólnego książka z jazdą na rowerze? Pomysł słu Okrętowego i Gospodarki Morskiej, 2007. -176 s. na projekt edukacyjny / Leszczyńska Barbara // Biblio- . Jałoszyński Jan. Vademecum żeglarza jachtowego. - teka w Szkole. - 2019, nr 4, s.23-35 Kołobrzeg : Jan Jałoszyński, 2004. – 258 s. . FilozoGraf, czyli jak wprowadzić młodzież w świat fi- . Kultura na statku morskim : rozprawy z socjologii lozofii? / Borzyszkowska Hanna // Biblioteka w Szkole. i psychologii/ pod red. Ludwika Janiszewskiego ; Insty- - 2019, nr 1, s.48-50 tut Zachodniopomorski. Morski Ośrodek Metodyczno . Jak radzić sobie z mową nienawiści? Projekt edukacyj- -Informacyjny. - Szczecin : IZP, 1970. – 191 s. ny / Tyl Marzena // Biblioteka w Szkole. - 2018, nr 1, . Latek Stanisław. Vademecum turysty żeglarza. - War- s.18-21 szawa : Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1989. – 171 s. . My, ekoludki i ekologiczna żywność. Metoda projek- . Puget Ollivier. Wielka księga żaglowców / przekł. z fr. tu w przedszkolu / Stępniak Ewelina // Wychowanie Jacek Szadkowski. – Warszawa: „Twój Styl”, 1998. – w Przedszkolu. - 2017, nr 2, s.14-15 192 s. . Naukowa przygoda. Wakacyjne projekty edukacyjne - . Szelestowski Jerzy. Vademecum manewrowania ciekawe, atrakcyjne, inspirujące / Goetz Magdalena // jachtem pod żaglami. - Warszawa : Wydawnictwo Głos Nauczycielski. - 2017, nr 26, s.17 „Sport i Turystyka”, 1989. - 154, [1] s. . Oczytana szkoła. Ogólnopolski projekt promujący czy- telnictwo / Ankiewicz-Kopicka Magdalena // Bibliote- . Wysocki Stefan. Żeglarstwo : żeglarz jachtowy. - War- ka w Szkole. - 2019, nr 4, s.33-35 szawa : „Sport i Turystyka”, 1989. - 376, [3] s. . Outsiderzy i męczennicy. Bohaterowie i bohaterki Artykuły z czasopism w polskich i amerykańskich projektach edukacyjnych / Pogorzelska Marzanna // Głos Nauczycielski. - 2018, . Bliżej morza. „O polską flotę handlową” / Kowalkow- nr 5, s.10-11 ski Krzysztof // Pomerania. - 2018, nr 7-8, s.15-20 . Pan Tadeusz Adama Mickiewicza. Projekt edukacyjny . Edukacja ekologiczna w szkole - projekt Nawigacja na Tydzień Języka Ojczystego / Matuszewska-Gumięga w plecaku : zastosowanie technologii informacyjnych Anna // Biblioteka w Szkole. - 2019, nr 1, s.28-29 (ICT) w nauczaniu / // Geografia w Szkole. - 2008, nr . Projekty innowacyjne we współczesnym nauczaniu / 3, s.17-18 Sikorski Piotr // Informator Oświatowy. - 2017, nr 1, . Edukacja marynistyczna nie tylko w artystycznym wy- s.30 daniu / Miąskowska-Dusza Żaneta // Informator Oświa- . Projekty w praktyce (wypowiedzi nauczycieli). [wkład- towy. - 2015, nr 2, s.70-71 ka] / // Biblioteka w Szkole. - 2017, nr 9, s.19 . Edukacja morska jako ważny element wychowania dla . Zarządzanie metodą projektów / Dzierzgowska Irena // przyszłości i integracji europejskiej / Marszałek Elżbie- Dyrektor Szkoły. - 2019, nr 4, s.33-37 ta // Pedagogika Pracy. - 1998, nr 32, s.179-184 . Zdrowo, antystresowo! Ogólnopolski projekt „Stres . Edukacja morska w procesie rehabilitacji i wychowania a nasz mózg - walka do wygrania” / Skrobisz Joanna // / Mozel Włodzimierz // Problemy Opiekuńczo-Wycho- Głos Nauczycielski. - 2019, nr 6, s.13 wawcze. - 1999, nr 10, s.40-42 . Edukacja morska w szkołach ponadgimnazjalnych / Kloskowski Dariusz, Zakrzewska Barbara // Informator Oświatowy. - 2015, nr 1, s.27-32 . GPS w badaniach wilgotności atmosfery / Markowicz

67 2/2019

Krzysztof // Fizyka w Szkole. - 2016, nr 1, s.32-34 . Uczniowski Klub Sportowy JEDYNKA CZERSK / Si- . III Pomorski Konkurs o Tytuł Mistrza Nawigacji / Klo- kora Czesław, Kędzierski Tomasz // Informator Oświa- skowski Dariusz, Poźniak Iwona // Informator Oświato- towy. - 2018, nr 2, s.23 wy. - 2018, nr 2, s.46-47 . Uczniowski Klub Żeglarski Lamelka / Kajeta Hanna // . Instruktor windsurfingu - próba określenia podstawo- Informator Oświatowy. - 2018, nr 2, s.24 wych kompetencji / Litwiniuk Piotr // Wychowanie Fi- . Witamy nad Bałtykiem (program nauczania dla klas IV zyczne i Zdrowotne. - 2008, nr 6, s.22-27 szkoły podstawowej) / Dąbrowska Genowefa // Wszyst- . Jak działa GPS? / Kurzyk Jan // Fizyka w Szkole. - ko dla szkoły. - 2009, nr 4, s.15-21 2017, nr 1, s.10-15 . Współpraca Pomorskiej Szkoły Żeglarstwa i Edukacji . Klub Żeglarski WDA BORSK / Sikora Czesław // Infor- Morskiej ze szkołami / Naskręt Leopold // Informator mator Oświatowy. - 2018, nr 2, s.22 Oświatowy. - 2018, nr 2, s.15-17 . Mariusz Zaruski jako prekursor wychowania morskiego . Wychowanie przez żeglowanie i edukację morską / w Polsce / Romaniuk Miłosz Wawrzyniec // Problemy Grzebieniak Piotr // Informator Oświatowy. - 2018, nr Opiekuńczo-Wychowawcze. - 2018, nr 9, s.3-13 1, s.13-14 . Matematyczne potyczki nawigacyjne / Kloskowski Da- . XXII Festiwal Piosenki Marynistycznej „Łajba 2018” riusz // Informator Oświatowy. - 2016, nr 2, s.39-40 / Poźniak Iwona // Informator Oświatowy. - 2018, nr 2, . Mistrzowie żagli i wioseł. Giżycka Spartakiada Wodna s.43-44 ZNP 2018 / Rusznicka Janina // Głos Nauczycielski. - . Zabawy i gry terenowe z GPS - geocaching / Tracz Ma- 2018, nr 31-32, s.26 riola, Warcholik Witold // Geografia w Szkole. - 2013, . Nawigacja satelitarna w życiu codziennym i pracy geo- nr 6, s.25-29h grafa. [GPS] / Ruman Marek, Rzętela Mariusz // Geografia . Zdolni z Pomorza pod żaglami / Olszak Aleksander // w Szkole. - 2006, nr 3, s.22-25 Pomorskie. - 2018, nr 4, s.22-23 . Piosenka turystyczna, harcerska, żeglarska i poetycka . Złap wiatr w pomorskie żagle wiedzy. Edukacja mor- na szkolnych zajęciach artystycznych / Lis Milena // ska. Pomorskie - dobry kurs na edukację. [Dodatek te- Wychowanie Muzyczne. - 2014, nr 3, s.29-48 matyczny nr 6] / // Dyrektor Szkoły. - 2013, nr 6, s.16-17 . Pod żaglami „Zawiszy”... [o literaturze marynistycznej . Żeglarz. [Krzysztof Baliński] / Lewandowski Sławomir dla dzieci i młodzieży] / Skotnicka Gertruda // Guliwer. // Pomerania. - 2018, nr 7-8, s.10-14 - 1997, nr 3, s.4-6 . Program Edukacji Morskiej „Łeba Perłą jest Bałtyku” Jak zacząć? / Barański Maciej // Informator Oświatowy. - 2018, nr 2, s.11-12 Wybór i opracowanie: . Projekt edukacji morskiej - zajęcia, do których warto Jolanta Janonis wracać. Edukacja morska. Pomorskie - dobry kurs na Wydział Informacyjno-Bibliograficzny edukację. [Dodatek tematyczny nr 6] / (WK) // Dyrektor PBW w Słupsku Szkoły. - 2013, nr 6, s.19

INFORMATOR OŚWIATOWY NR 2/19 ISSN 1505-0904 ZESPÓŁ REDAKCYJNY: Dorota Iwanowicz, Iwona Poźniak, Bożena Żuk. WSPÓŁPRACA: Dorota Czapiewska, Irena Czyż, Irena Drozd, Władysława Hanuszewicz, Jolanta Janonis, Joanna Kierul-Cieślak, Renata Kołosowska, Anna Kreft, Maciej Maraszkiewicz, Ewa Misiewicz, Marta Młyńska, Wioletta Pająk, Agnieszka Stolarczyk, Agata Szklarkowska, Marzena Tuliszka, Maria Grażyna Wieczorek, Elżbieta Wild, Dorota Werbińska, Marek Wróblewski. SKŁAD KOMPUTEROWY I DRUK: Miejska Biblioteka Publiczna w Słupsku. KOREKTA: Maria Grażyna Wieczorek. WYDAWCA: Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Słupsku, ul. Poniatowskiego 4a, tel/fax sekretariat: 59 84-23-567, doskonalenie: 502 644 975, www.odn.slupsk.pl; e-mail: [email protected]; [email protected]; [email protected] NAKŁAD: 300 egz. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za poglądy i opinie autorów zamieszczonych tekstów. Zastrzegamy sobie prawo do skracania tekstów i do nadawania im własnych tytułów. Materiały prosimy dostarczać na nośnikach elektronicznych lub e-mailem: [email protected]