Osmanlı Mebusan Meclisinden Tbmm'ye

Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1

OSMANLI MEBUSAN MECLİSİNDEN TBMM’YE

(Türkiye’nin İlk Meclisi veya Osmanlı’nın Son Meclisi)

)

ÖZET:

Meclisi Bu çalışmada, Son Osmanlı Meclisi sayılan 6. Meclisin

nın Son nın İstanbul’un işgaliyle birlikte ’

dağıtılmasıyla birlikte

Ankara’da açılan Türkiye

1 / /

Büyük Millet Meclisinin son

7 veya Osmanlı veya

Osmanlı Mebusan Meclisi ile 201

clisi arasındaki ilişki ortaya e M konmaya çalışılmıştır 1

lk lk İ

, Mardin /TURKEY Mardin ,

nin

’ 201

–

cak

Türkiye

O ( Çalışma Ön USTAD OSMANLI MEBUSAN MECLİSİNDEN TBMM’YE MEBUSAN TBMM’YE MECLİSİNDEN OSMANLI

Hazırlayan: Ahmet AKGÜL *

USTAD araştırmacılarınca kamuoyunun istifadesi amacıyla hazırlanan ön çalışmalar USTAD’ın kurumsal fikrini birebir yansıtmayabilir.

Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) 13 Mart Mah. Karanfil Sok. Aksoy Gül Apt.Kat:5 No:10 Yenişehir MARDİN e-Mail: [email protected] Web: www.ustad.org.tr www.ustam.org.tr

Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1

İÇERİK

SON OSMANLI MECLİSİ 3

AHD-İ MİLLİ’NİN ORJİNAL OSMANLICA METNİ 5

MİSAKI MİLLİ'NİN SADELEŞTİRİLMİŞ METNİ 6

İlk Meclis Veya Osmanlının 7.Meclisi: TBMM 7

MECLİSİ MEBUSANDAN TBMM'YE GEÇEN/GEÇMEYEN LİSTESİ 9

USTAD Hakkında 15

Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1

SON OSMANLI MECLİSİ

Sultan Abdülhamid’in devlet yönetimime halkın temsilcileri vasıtasıyla dâhil edilmesine imkân sağlayan bir anayasa hazırlanması için anayasa komisyonu oluşturma izni vermesi, Osmanlı yönetim tarihi açısından önemli dönemeçlerden birisi sayılabilir.

1876’da kabul edilen Kanun-i Esasi ile birlikte her ne kadar yazılı bir Anayasa ve meşruti bir idareden oluşan meclis teşekkül ettirilmişse de, gelişen iç ve dış olaylar sistemin normal şartlarda çalışmasına pek imkan vermemiştir.

Bütün bu imkansızlıklara rağmen, Kanun-i Esasi’den Türkiye Büyük Millet Meclisinin kurulduğu 1920 yılına kadar geçen sürece ve devlet siyasi yapısı ile ilgili birçok farklı denemeye baktığımızda, gerek parlamenter sistemin teşekkülü, gerekse çok partili siyasal yaşamın Cumhuriyetle birlikte ortaya çıkmış gelişmeler olmadığını, bizzat Osmanlıdan miras olarak Cumhuriyete intikal ettiğini söylemek mümkündür. 3 Meclis-i Mebusan’ın kurulmasının ardından İttihat ve Terakki, Fedakaran-ı Millet Cemiyeti, Osmanlı Ahrar Fırkası, Fırka-i İbad, İttihad-ı Muhammedi Cemiyeti, Heyet-i Müttefika-i Osmaniye, Mutedil Hürriyetperveran Fırkası, Islahat- ı Esasiye-i Osmaniye Fırkası, Ahali Fırkası, Osmanlı Sosyalist Fırkası, Hürriyet ve İtilaf Fırkası, Halaskar Zabitan Gurubu ve Milli Meşrutiyet Fırkası gibi partilerin varlığı Cumhuriyet öncesi çok partili siyasal tarihimiz açısından önemli sayılabilecek gelişmelerdir.

VI. Mebusan Meclisi olan son Osmanlı Meclisi için seçimler, dış müdahaleyi sağlamak için seçimlere katılmayan Ermeni ve Rumların şaibeli davranışları altında 1919 yılında yapılmıştır.

1919 genel seçimleri Osmanlı Devleti’nde yapılan altıncı ve son genel seçimler olmuştur. Anadolu’da yapılan seçimlerde Mustafa Kemal Paşa Erzurum’dan, Millî Mücadele Hareketi’nin diğer önemli ismi Rauf Bey ise Sivas’tan adaylığını koymuş ve milletvekili seçilmiştir.

Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1 Seçimin ardından Aralık 1919’da Ankara'ya gelen Mustafa Kemal Paşa, İstanbul'a gidecek milletvekillerine Meclisi Mebusan'daki tüm çalışmaları yürütecek bir Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti oluşturulması, Meclis başkanlığına kendisinin seçilmesi, Sivas Kongresi kararlarının onaylanması ve Misak-ı Millî kararlarının kabul edilmesi yönünde gerekli talimatları vermişti

12 Ocak 1920’de gerçekleştirilen ve sadece 72 mebusun iştirak edebildiği ilk meclis toplantısına güvenlik gerekçesiyle katılmayan Mustafa Kemal Paşa meclis başkanlığına seçilmediği gibi, Müdafaa-i Hukuk Grubu yerine de Felah-ı Vatan adı altında farklı bir grup kurulmuştu.

Bunun Milli Mücadele için oldukça tehlike oluşturacağı gerekçesiyle kızan Mustafa Kemal Paşa, Ankara toplantılarında söz verip yerine getirmeyen mebuslar için; Sözlerinde durmayan bu efendiler imansızdırlar. Korkaktırlar, cahildirler.” şeklinde ağır sözler sarf etmişti.

İstanbul’un işgal tehdidi altında bulunduğu ve mebusların can güvenliğinin olmadığı bir ortamda toplanan son Osmanlı Meclisi Mebusanı, her ne kadar kısa 4 ömürlü olmuşsa da, özellikle Osmanlı Devletinin asgari barış şartlarını belirleyen ve Kurtuluş Savaşı’nı verecekler için çok büyük önem taşıyan Misak-ı Milli’yi 28 Ocak 1920 tarihli Reisvekili Hüseyin Kâzını Beyefendi başkanlığındaki oturumda kabul etmekle büyük bir vazifeyi icra etmiştir.

Nitekim Misak-ı Milli’nin kabul edildiği son oturumun hemen ardından 16 Mart 1920 tarihinde İstanbul işgal edilerek meclis dağıtılmış ve yakalanan bazı mebuslar Malta adasına sürgüne yollanmıştı.

Kısa süren ömrüne rağmen VI. ve son Osmanlı Mebusan Meclisi için en büyük iftihar, Misak-ı Milli’nin kabul edilerek yayınlanması ve daha sonra Ankara’ya geçen mebusları aracılığıyla yeni Millet Meclisinin (TBMM) hizmetlerine devamına büyük katkı sağlaması olmuştur.

Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1

KABUL EDİLEN MİSAKİ MİLLİ (AHD-İ MİLLİ)’NİN ORJİNAL OSMANLICA METNİ

Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1

MİSAKI MİLLİ'NİN SADELEŞTİRİLMİŞ METNİ

İstanbul 28 Ocak 1920

Aşağıda imzaları bulunan Osmanlı Millet Meclisi (Meclisi Mebusan) üyeleri, Devletin bağımsızlığının ve ulusun geleceğinin, haklı ve sürekli bir barışa kavuşmak için katlanabilecek özverinin en fazlasını gösteren aşağıdaki ilkelere eksiksiz uyulmasıyla sağlanabileceğini ve bu ilkeler dışında sağlam bir Osmanlı Saltanatı ve toplumunun varlığının sürdürülmesinin olanak dışı bulunduğunu kabul ederek, şunları onaylamışlardır:

Madde 1. — Osmanlı Devletinin, özellikle Arap çoğunluğunun yerleşmiş olduğu, 30 Ekim 1918 günkü Silâh Bırakışımı [Mondros Mütarekesi] yapıldığı sırada, düşman ordularının işgali altında kalan kesimlerinin [o. sırada Hatay ve Musul bölgesi Türk egemenliği altında idi] geleceğinin, halklarının serbestçe açıklayacakları oy uyarınca belirlenmesi gerekir; söz konusu Silâh Bırakışımı çizgisi içinde, din, soy ve amaç birliği bakımlarından birbirine bağlı olan, karşılıklı 6 saygı ve özveri duyguları besleyen soy ve toplum ilişkileri ile çevrelerinin koşullarına saygılı Osmanlı - îslâm çoğunluğunun yerleşmiş bulunduğu kesimlerin tümü, ister bir eylem, ister bir hükümle olsun, hiç bir nedenle, birbirinden ayrılamayacak bir bütündür.

Madde 2. — Halkı, özgürlüğe kavuşunca, oylarıyla Anavatana katılmış olan üç il [Elviye-i Selâse yani Kars, Ardahan ve Batum Livaları] için gerekirse yeniden halkın serbest oyuna başvurulmasını kabul ederiz.

Madde 3. — Türkiye ile yapılacak barışa değin ertelenen Batı Trakya'nın hukuksal durumunun belirlenmesi de, halkının özgürce açıklayacağı oya göre olmalıdır.

Madde 4. — îslâm Halifeliğinin ve Yüce Saltanatın merkezi ve Osmanlı Hükümetinin başkenti olan İstanbul kenti ile Marmara Denizinin güvenliği her türlü tehlikeden uzak tutulmalıdır. Bu ilke saklı kalmak koşulu ile, Akdeniz ve Karadeniz Boğazlarının dünya ticaret ve ulaşımına açılması konusunda, bizimle birlikte, öteki tüm Devletlerin oybirliği ile verecekleri karar geçerlidir.

Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1 Madde 5. — Müttefik Devletler ile düşmanları ve onların kimi ortakları arasında yapılan andlaşmalardaki ilkeler çerçevesinde, azınlıkların hakları, komşu ülkelerdeki Müslüman halkların da özdeş haklardan yararlanması umudu ile, bizce de benimsenip güvence altma alınacaktır.

Madde 6. — Ulusal ve ekonomik gelişmemize olanak bulunması ve daha çağdaş biçimde, düzenli bir yönetimle işlerin yürütülmesini başarmak için, her devlet gibi, bizim de gelişmemiz koşullarının sağlanmasında, bütünüyle bağımsızlığa ve özgürlüğe kavuşmamız ana ilkesi varlık ve geleceğimizin temelidir. Bu nedenle siyasal, yargısal, parasal vb. alanlarda gelişmemizi önleyici sınırlamalara [Kapitülasyonlar] karşıyız. Saptanacak borçlarımızın ödenmesi koşulları da bu ilkelere aykırı olmayacaktır.

İLK MECLİS VEYA OSMANLININ 7.MECLİSİ: TBMM 7 Son Osmanlı Meclisi sayılan 6. Meclisin İstanbul’un işgaliyle birlikte dağıtılmasıyla güvenli bir ortamda bu meclisin yeniden açılması zaruri hale gelmiştir.

İstanbul’da bu gelişmeler yaşanırken Mustafa Kemal Paşa Ankara’da kurulacak meclis için ülke çapında yeni seçimler yapılması ve işgal güçlerince kapatılmaya zorlanan Osmanlı Mebusan meclisinden gelecek mebusların da bu mecliste görevlerine devam edebilmesi yönünde çalışmaları hızlandırdı.

Son Osmanlı Mebusan Meclisiyle isim değişikliği dışında bir farklılığı olmadığı için 7. Meclis denebilecek TBMM, hem yeni seçilen hem de İstanbul’dan gelen vekillerin katılımıyla 23 Nisan 1290 tarihinde TBMM Hacı Bayram Cami’sinde kılınan Cuma namazı ve yapılan dualarla Ankara’da açıldı.

Ankara’da yeni kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisinin son Osmanlı Mebusan Meclisinin devamı sayılabileceğine dair kuvvetli delillerden biriside İstanbul’daki Meclisi Mebusan’ın etrafının işgal güçlerince sarıldığı saatlerde

Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1 görüşmesi yarım kalan kararın Ankarada teşekkül eden yeni meclisin ilk oturumunda ele alınması ve yeni meclisin bir numaralı kararı olarak kabul edilmesi sayılabilir.

Mebusan Meclisinde söz alan Sinop Milletvekili Rıza Nur Bey: “Efendiler. Mühim bir ân-ı tarihi yaşıyoruz. Bu devlet ve millet bu zamana kadar böyle büyük bir musibete duçâr olmamıştır.” Demiş ve 17 arkadaşı ile beraber verdiği önergeyle meclisin daha güvenli ve özgür bir ortamda yeniden toplanmasına kadar meclis görüşmelerin tâlik edilmesini (ertelenmesini) teklif etmiş ve bu önerge oy birliğiyle kabul edilmiştir.

Kabul edilen bu önergede Meclis kapatılmamış ve sadece görüşmeler tâlik edilmiş (ertelenmiştir) ki, Ankara’da 23 Nisan günü olağanüstü koşullarda açılan TBMM, İstanbul’da tatil edilen meclisin devamı niteliğinde görevine başlayarak ilk kabul ettiği yasa 18 Mart günü tatil edilen İstanbul’daki Mebusan Meclisinin o gün görüşeceği vergi yasası olan Ağnam yasası olmuştur. Toplumun her kesiminden temsilcisinin bulunduğu demokratik bir meclis 8 olarak tarihe geçen TBMM mebuslarının büyük çoğunluğu yapılacak milli mücadeleyi saltanatın yeniden tesisi için bir araç olarak görmekte ve manevi gücü arkasına alan halifenin devletin başında kalmasından yana tavır sergilemekteydi.

Hasıli, ilk Osmanlı Mebusanının uzun tatilinden ardından açılan meclisler birbirini takip etmiş ve son olarak TBMM ile devam etmiştir. Bu yüzden olmalı ki, Ankara’da teşekkül ettirilen Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), birçok tarih araştırmacısı tarafından farklı bir meclis değil diğerlerinin devamı ve tarihimizin 7. Meclisi sayılmıştır.

Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1

MECLİSİ MEBUSANDAN TBMM'YE GEÇEN/GEÇMEYEN LİSTESİ

İLLER MECLİSİ MEBUSAN TBMM

Amasya İsmail Hakkı Paşa

Ömer Lütfi Bey Ömer Lütfi Yasan

Bekir Sami Bey Bekir Sami Kunduh 86 GEÇENLER KİŞİ

Ankara Taşpınarlı Hacı Atıf Efendi Taşpınarlı Hacı Atıf 69 GEÇMEYENLER KİŞİ

Mustafa Hilmi Bey Mustafa Hilmi Çayırlıoğlu YER DEĞİŞTİRİP 6 GEÇENLER KİŞİ

Ahmed Rüstem Bey Ahmet Rüstem Bilinski

Ömer Mümtaz Bey Ömer Mümtaz Tambi

URFA'DAN Ali Fuat Cebesoy

ERZURUM'DAN Mustafa Kemal Paşa

Antalya Yusuf Talat Efendi 9

Hamdullah Suphi Bey Hamdullah Suphi Tanrıöver

Aydın Hüseyin Kâzım Kadri Bey

Cami Bey Cami Baykurt

Mehmet Emin Bey Mehmet Emin Erkut

Ayıntab (Antep) Abdurrahman Hulusi Bey

Ali Cenani Ali Cenani

Bayazıt Şefik Efendi (Doğubeyazıt)

Bitlis Sofrasur Asizade Resul Bey Sofrasur Asizade Resul Bey

Sadullah Fevzi Bey Sadullah Fevzi Eren

Bolu Ahmed Selahaddin Bey

Ahmed Tayyar Efendi

Mehmed Vasfi Bey KARAHİSAR-I ŞARKİ

Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1

(ŞEBİNKARAHİSAR)'A

Tunalı Hilmi Bey Tunalı Hilmi

Cevat Abbas Bey Cevat Abbas Gürer

Bozok (Yozgat) Yusuf Bahri Efendi Yusuf Bahri Tatlıoğlu

İsmail Fazıl Paşa İsmail Fazıl Paşa

Burdur Hüseyin Baki Bey

Bursa İlyas Zühdi Efendi

Ahmed Münir Bey

Hasan Fehmi Kolay Hasan Fehmi Kolay

Osman Nuri Bey Osman Nuri Özpay

Canik (Samsun) Cavit Paşa

Emin Bey Emin Gevecioğlu

Çatalca Mahmut Hayrettin Bey Çorum İsmet Efendi İsmet Eker 10 Denizli Faik Efendi

Hakkı Behiç Bey Hakkı Behiç Bayiç

Dersim (Tunceli) Hasan Hayri Bey Hasan Hayri Kanko

Diyarbekir Piriççizade Feyzi Bey Feyzi Pirinççioğlu

Mehmet Zülfü Bey Mehmet Zülfü Tigrel

Edirne Galip Bey

Mehmet Şerafettin Efendi Mehmet Şerafettin Aykut

Faik Bey Faik Kaltakkıran

Elaziz (Elazığ) Dikbaşızade Hüseyin Avni Bey

Muhiddin Bey Muhittin Çöteli

Mustafa Şükrü Bey Mustafa Şükrü Bey

Ergani Kadri Bey Kadri Bey

Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1

Rüştü Bey Rüştü Bulduk

Ertuğrul Ahmet İffet Bey (Bilecik)

Erzincan Halil Bey

Erzurum Mustafa Kemal Paşa ANKARA'YA

Celalettin Arif Bey Celalettin Arif

Hüseyin Avni Bey Hüseyin Avni Ulaş

Süleyman Necati Bey Süleyman Necati Güneri

Zihni Bey Zihni Orhon

Eskişehir Hacı Veli Efendi

Abdullah Azmi Efendi Abdullah Azmi Torun

Gelibolu Şakir Bey

Celal Nuri Bey Celal Nuri İleri Genç Mehmet Celal Bey Mehmet Celal Saraçoğlu 11 Gümüşhane Kadirbeyoğlu Zeki Efendi

Hakkâri Süleyman Asaf Bey

Mazhar Müfit Bey Mazhar Müfit Kansu

Isparta Seyfullah Efendi

Mersinli Cemal Paşa Cemal Mersinli

İçel (Silifke) Ali Rıza Bey Ali Rıza Ataışık

İstanbul Ahmed Selâhaddin Bey

Fuat Selim Bey

Hasancan Hamid Bey

Kâmil Efendi

Mişon Ventura Efendi

Rauf Ahmet Bey

Reşad Hikmet Bey

Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1

Abdülhak Adnan Bey Adnan Adıvar

Ahmet Ferit Bey Ahmet Ferit Tek

Ahmed Muhtar Bey Ahmet Muhtar Mollaoğlu

Köstenceli Numan Usta Köstenceli Numan Usta

İzmir Saracoğlu Şükrü Bey

İlhami Bey

Refet Bey Refet Bele

Hasan Tahsin Bey Hasan Tahsin Uzer

Yunus Nadi Bey Yunus Nadi Abalıoğlu

İzmit (Kocaeli) Ali Bey

Sapancalı Hakkı Bey

Hüseyin Sırrı Bey Hüseyin Sırrı Bellioğlu

Kangırı Behçet Bey Behçet Kutlu (Çankırı) Hacı Tevfik Efendi Hacı Tevfik Efendi 12

Karahisar-ı Kel Ali Bey Ali Çetinkaya Sahib (Afyonkarahisar) Mustafa Hulusi Efendi Mustafa Hulusi Çalgüner

Ömer Lütfi Bey Ömer Lütfi Argeşo

Karahisar-ı Fazıl Efendi Şarki (Şebinkarahisar) BOLU'DAN Mehmet Vasfi Seçer

Karesi Abdülaziz Mecdi Efendi (Balıkesir) Fuat Bey

Orhan Şemsettin Bey

Rasim Bey

Hacim Muhittin Bey Hacim Muhittin Çarıklı

Kastamonu Şükrü Bey

Yusuf Kemal Bey Yusuf Kemal Tengirşenk

Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1

Suat Bey Suat Soyer

Mehmet Besim Bey Mehmet Besim Fazlıoğlu

Kayseri Remzi Bey

Ahmet Hilmi Bey Ahmet Hilmi Kalaç

Ahmed Rifat Bey Ahmet Rifat Çalık

Kırk Kilise Mehmed Bahaeddin Efendi (Kırklareli) Mustafa Arif Bey

Kırşehir Benliağazade Ali Rıza Bey

Rıza Bey Rıza Silsüpür

Konya Hacı Bekir Efendi Hacı Bekir Sümer

Kazım Hüsnü Bey Kazım Hüsnü Bey

Mehmed Vehbi Bey Mehmet Vehbi Çelik

Musa Kazım Bey Musa Kazım Onar

Ömer Vehbi Bey Ömer Vehbi Büyükyalvaç 13

Kütahya Ali Bey

Rasih Efendi

Hocazade Ragıp Efendi Ragıp Soysal

Lazistan (Rize) Asım Bey

Osman Nuri Bey Osman Nuri Özgen

Malatya Hacı Mehmed Rifat Efendi

Mustafa Fevzi Bey Mustafa Fevzi Bilgili

Maraş Abdülkadir Bey

Tahsin Bey

Mardin Ebül’ula Bey

Midhat Bey Mithat Milli

Menteşe (Muğla) Hilmi Bey

Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1

Halil İbrahim Efendi

Muş İlyas Sami Bey İlyas Sami Muş

Osman Kadri Bey Osman Kadri Bingöl

Niğde Erişirgil Mehmed Emin Bey

Muhittin Bey

Ata Bey Ata Atalay

Oltu Yasin Bey Rüstem Hamşioğlu

Rüstem Bey Yasin Haşimoğlu

Saruhan Muvaffak Bey (Manisa) İbrahim Süreyya Bey İbrahim Süreyya Yiğit

Mahmud Celâleddin Bey Mahmut Celâleddin Bey

Çerkes Reşid Bey Çerkes Reşit

Siirt Halil Hulki Bey Halil Hulki Ayrım

Sinop Zeki Bey 14

Rıza Nur Rıza Nur

Sivas Mustafa Vasıf Bey

Samih Fethi Bey

Bacanakzade Ziya Bey Bacanakzade Ziya

Hüseyin Rauf Bey Hüseyin Rauf Orbay

Siverek Bekir Sıtkı Bey Bekir Sıtkı Ocak

Tekfurdağı Rahmi Bey (Tekirdağ) Süleyman Faik Bey

Tokat Ahmet Bey

Mehmet Bey

Şevki Bey

Trabzon Ahmed Muhtar Bey

Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1

İsmail Bey

Ali Şefik Bey

Eşref Bey

Ali Şükrü Bey Ali Şükrü

Hüsrev Bey Hüsrev Gerede

Urfa Ali Fuat Bey ANKARA'YA

Şükrü Nasıh Bey

Van Münip Bey

Haydar Bey Haydar Bey

Hakkı Bey Hakkı Ungan

 USTAD HAKKINDA 15 2011 yılında sivil toplum kuruluşu temelli çalışmalara başlayan düşünce kuruluşu Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD), bölgesel, ulusal ve uluslararası strateji, sosyal, ekonomik ve kültürel politika ve girişimlere önderlik etmeye, bu beceriye sahip bireylere fırsatlar sunarak kendilerini uluslararası arenada yalnız hissetmemelerini sağlamaya ve ortaya çıkan sonuçları kamuoyu ile paylaşmaya devam etmektedir.

* USTAD Başkanı