Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1 OSMANLI MEBUSAN MECLİSİNDEN TBMM’YE (Türkiye’nin İlk Meclisi veya Osmanlı’nın Son Meclisi) ) ÖZET: Meclisi Bu çalışmada, Son Osmanlı Meclisi sayılan 6. Meclisin nın Son nın İstanbul’un işgaliyle birlikte ’ dağıtılmasıyla birlikte Ankara’da açılan Türkiye 1 / Büyük Millet Meclisinin son 7 veya Osmanlı veya Osmanlı Mebusan Meclisi ile 201 clisi arasındaki ilişki ortaya e M konmaya çalışılmıştır 1 lk lk İ , Mardin / TURKEY Mardin , 7 nin ’ 201 – cak Türkiye O ( Çalışma Ön USTAD OSMANLI MEBUSAN MECLİSİNDEN TBMM’YE MEBUSAN OSMANLI MECLİSİNDEN TBMM’YE Hazırlayan: Ahmet AKGÜL * USTAD araştırmacılarınca kamuoyunun istifadesi amacıyla hazırlanan ön çalışmalar USTAD’ın kurumsal fikrini birebir yansıtmayabilir. Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) 13 Mart Mah. Karanfil Sok. Aksoy Gül Apt.Kat:5 No:10 Yenişehir MARDİN e-Mail: [email protected] Web: www.ustad.org.tr www.ustam.org.tr Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1 İÇERİK SON OSMANLI MECLİSİ 3 AHD-İ MİLLİ’NİN ORJİNAL OSMANLICA METNİ 5 MİSAKI MİLLİ'NİN SADELEŞTİRİLMİŞ METNİ 6 İlk Meclis Veya Osmanlının 7.Meclisi: TBMM 7 MECLİSİ MEBUSANDAN TBMM'YE GEÇEN/GEÇMEYEN LİSTESİ 9 USTAD Hakkında 15 2 Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) 13 Mart Mah. Karanfil Sok. Aksoy Gül Apt.Kat:5 No:10 Yenişehir MARDİN e-Mail: [email protected] Web: www.ustad.org.tr www.ustam.org.tr Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1 SON OSMANLI MECLİSİ Sultan Abdülhamid’in devlet yönetimime halkın temsilcileri vasıtasıyla dâhil edilmesine imkân sağlayan bir anayasa hazırlanması için anayasa komisyonu oluşturma izni vermesi, Osmanlı yönetim tarihi açısından önemli dönemeçlerden birisi sayılabilir. 1876’da kabul edilen Kanun-i Esasi ile birlikte her ne kadar yazılı bir Anayasa ve meşruti bir idareden oluşan meclis teşekkül ettirilmişse de, gelişen iç ve dış olaylar sistemin normal şartlarda çalışmasına pek imkan vermemiştir. Bütün bu imkansızlıklara rağmen, Kanun-i Esasi’den Türkiye Büyük Millet Meclisinin kurulduğu 1920 yılına kadar geçen sürece ve devlet siyasi yapısı ile ilgili birçok farklı denemeye baktığımızda, gerek parlamenter sistemin teşekkülü, gerekse çok partili siyasal yaşamın Cumhuriyetle birlikte ortaya çıkmış gelişmeler olmadığını, bizzat Osmanlıdan miras olarak Cumhuriyete intikal ettiğini söylemek mümkündür. 3 Meclis-i Mebusan’ın kurulmasının ardından İttihat ve Terakki, Fedakaran-ı Millet Cemiyeti, Osmanlı Ahrar Fırkası, Fırka-i İbad, İttihad-ı Muhammedi Cemiyeti, Heyet-i Müttefika-i Osmaniye, Mutedil Hürriyetperveran Fırkası, Islahat- ı Esasiye-i Osmaniye Fırkası, Ahali Fırkası, Osmanlı Sosyalist Fırkası, Hürriyet ve İtilaf Fırkası, Halaskar Zabitan Gurubu ve Milli Meşrutiyet Fırkası gibi partilerin varlığı Cumhuriyet öncesi çok partili siyasal tarihimiz açısından önemli sayılabilecek gelişmelerdir. VI. Mebusan Meclisi olan son Osmanlı Meclisi için seçimler, dış müdahaleyi sağlamak için seçimlere katılmayan Ermeni ve Rumların şaibeli davranışları altında 1919 yılında yapılmıştır. 1919 genel seçimleri Osmanlı Devleti’nde yapılan altıncı ve son genel seçimler olmuştur. Anadolu’da yapılan seçimlerde Mustafa Kemal Paşa Erzurum’dan, Millî Mücadele Hareketi’nin diğer önemli ismi Rauf Bey ise Sivas’tan adaylığını koymuş ve milletvekili seçilmiştir. Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) 13 Mart Mah. Karanfil Sok. Aksoy Gül Apt.Kat:5 No:10 Yenişehir MARDİN e-Mail: [email protected] Web: www.ustad.org.tr www.ustam.org.tr Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1 Seçimin ardından Aralık 1919’da Ankara'ya gelen Mustafa Kemal Paşa, İstanbul'a gidecek milletvekillerine Meclisi Mebusan'daki tüm çalışmaları yürütecek bir Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti oluşturulması, Meclis başkanlığına kendisinin seçilmesi, Sivas Kongresi kararlarının onaylanması ve Misak-ı Millî kararlarının kabul edilmesi yönünde gerekli talimatları vermişti 12 Ocak 1920’de gerçekleştirilen ve sadece 72 mebusun iştirak edebildiği ilk meclis toplantısına güvenlik gerekçesiyle katılmayan Mustafa Kemal Paşa meclis başkanlığına seçilmediği gibi, Müdafaa-i Hukuk Grubu yerine de Felah-ı Vatan adı altında farklı bir grup kurulmuştu. Bunun Milli Mücadele için oldukça tehlike oluşturacağı gerekçesiyle kızan Mustafa Kemal Paşa, Ankara toplantılarında söz verip yerine getirmeyen mebuslar için; Sözlerinde durmayan bu efendiler imansızdırlar. Korkaktırlar, cahildirler.” şeklinde ağır sözler sarf etmişti. İstanbul’un işgal tehdidi altında bulunduğu ve mebusların can güvenliğinin olmadığı bir ortamda toplanan son Osmanlı Meclisi Mebusanı, her ne kadar kısa 4 ömürlü olmuşsa da, özellikle Osmanlı Devletinin asgari barış şartlarını belirleyen ve Kurtuluş Savaşı’nı verecekler için çok büyük önem taşıyan Misak-ı Milli’yi 28 Ocak 1920 tarihli Reisvekili Hüseyin Kâzını Beyefendi başkanlığındaki oturumda kabul etmekle büyük bir vazifeyi icra etmiştir. Nitekim Misak-ı Milli’nin kabul edildiği son oturumun hemen ardından 16 Mart 1920 tarihinde İstanbul işgal edilerek meclis dağıtılmış ve yakalanan bazı mebuslar Malta adasına sürgüne yollanmıştı. Kısa süren ömrüne rağmen VI. ve son Osmanlı Mebusan Meclisi için en büyük iftihar, Misak-ı Milli’nin kabul edilerek yayınlanması ve daha sonra Ankara’ya geçen mebusları aracılığıyla yeni Millet Meclisinin (TBMM) hizmetlerine devamına büyük katkı sağlaması olmuştur. Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) 13 Mart Mah. Karanfil Sok. Aksoy Gül Apt.Kat:5 No:10 Yenişehir MARDİN e-Mail: [email protected] Web: www.ustad.org.tr www.ustam.org.tr Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1 KABUL EDİLEN MİSAKİ MİLLİ (AHD-İ MİLLİ)’NİN ORJİNAL OSMANLICA METNİ 5 Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) 13 Mart Mah. Karanfil Sok. Aksoy Gül Apt.Kat:5 No:10 Yenişehir MARDİN e-Mail: [email protected] Web: www.ustad.org.tr www.ustam.org.tr Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1 MİSAKI MİLLİ'NİN SADELEŞTİRİLMİŞ METNİ İstanbul 28 Ocak 1920 Aşağıda imzaları bulunan Osmanlı Millet Meclisi (Meclisi Mebusan) üyeleri, Devletin bağımsızlığının ve ulusun geleceğinin, haklı ve sürekli bir barışa kavuşmak için katlanabilecek özverinin en fazlasını gösteren aşağıdaki ilkelere eksiksiz uyulmasıyla sağlanabileceğini ve bu ilkeler dışında sağlam bir Osmanlı Saltanatı ve toplumunun varlığının sürdürülmesinin olanak dışı bulunduğunu kabul ederek, şunları onaylamışlardır: Madde 1. — Osmanlı Devletinin, özellikle Arap çoğunluğunun yerleşmiş olduğu, 30 Ekim 1918 günkü Silâh Bırakışımı [Mondros Mütarekesi] yapıldığı sırada, düşman ordularının işgali altında kalan kesimlerinin [o. sırada Hatay ve Musul bölgesi Türk egemenliği altında idi] geleceğinin, halklarının serbestçe açıklayacakları oy uyarınca belirlenmesi gerekir; söz konusu Silâh Bırakışımı çizgisi içinde, din, soy ve amaç birliği bakımlarından birbirine bağlı olan, karşılıklı 6 saygı ve özveri duyguları besleyen soy ve toplum ilişkileri ile çevrelerinin koşullarına saygılı Osmanlı - îslâm çoğunluğunun yerleşmiş bulunduğu kesimlerin tümü, ister bir eylem, ister bir hükümle olsun, hiç bir nedenle, birbirinden ayrılamayacak bir bütündür. Madde 2. — Halkı, özgürlüğe kavuşunca, oylarıyla Anavatana katılmış olan üç il [Elviye-i Selâse yani Kars, Ardahan ve Batum Livaları] için gerekirse yeniden halkın serbest oyuna başvurulmasını kabul ederiz. Madde 3. — Türkiye ile yapılacak barışa değin ertelenen Batı Trakya'nın hukuksal durumunun belirlenmesi de, halkının özgürce açıklayacağı oya göre olmalıdır. Madde 4. — îslâm Halifeliğinin ve Yüce Saltanatın merkezi ve Osmanlı Hükümetinin başkenti olan İstanbul kenti ile Marmara Denizinin güvenliği her türlü tehlikeden uzak tutulmalıdır. Bu ilke saklı kalmak koşulu ile, Akdeniz ve Karadeniz Boğazlarının dünya ticaret ve ulaşımına açılması konusunda, bizimle birlikte, öteki tüm Devletlerin oybirliği ile verecekleri karar geçerlidir. Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) 13 Mart Mah. Karanfil Sok. Aksoy Gül Apt.Kat:5 No:10 Yenişehir MARDİN e-Mail: [email protected] Web: www.ustad.org.tr www.ustam.org.tr Uluslararası Stratejik Tahlil ve Araştırmalar Merkezi (USTAD) Ön Çalışma 2017 / 1 Madde 5. — Müttefik Devletler ile düşmanları ve onların kimi ortakları arasında yapılan andlaşmalardaki ilkeler çerçevesinde, azınlıkların hakları, komşu ülkelerdeki Müslüman halkların da özdeş haklardan yararlanması umudu ile, bizce de benimsenip güvence altma alınacaktır. Madde 6. — Ulusal ve ekonomik gelişmemize olanak bulunması ve daha çağdaş biçimde, düzenli bir yönetimle işlerin yürütülmesini başarmak için, her devlet gibi, bizim de gelişmemiz koşullarının sağlanmasında, bütünüyle bağımsızlığa ve özgürlüğe kavuşmamız ana ilkesi varlık ve geleceğimizin temelidir. Bu nedenle siyasal, yargısal, parasal vb. alanlarda gelişmemizi önleyici sınırlamalara [Kapitülasyonlar] karşıyız. Saptanacak borçlarımızın ödenmesi koşulları da bu ilkelere aykırı olmayacaktır. İLK MECLİS VEYA OSMANLININ 7.MECLİSİ: TBMM 7 Son Osmanlı Meclisi sayılan 6. Meclisin İstanbul’un işgaliyle birlikte dağıtılmasıyla güvenli bir ortamda bu meclisin yeniden açılması zaruri hale gelmiştir. İstanbul’da bu gelişmeler yaşanırken Mustafa Kemal Paşa Ankara’da kurulacak meclis için ülke çapında yeni seçimler yapılması ve işgal güçlerince kapatılmaya zorlanan Osmanlı