Inhaltsverzeichnis

Alpenvorland [1] SALZBURGER STADTBERGE ...... 27 [2] GAISBERG, Koppl ...... 27 [3] HÖGL, Hammerau ...... 28 [4] HEUBERG, Eugendorf ...... 29 [5] RAGGINGER SEE , Elixhausen ...... 30 [6] KAISERBUCHE, Nußdorf ...... 30 [7] OICHTENTAL, Michaelbeuern ...... 31 [8] BUCHBERG, Mattsee ...... 32 [9] MATTSEE-RUNDE ...... 33 [10] TANNBERG, Köstendorf...... 33 [11] SOMMERHOLZ, Straßwalchen ...... 34 [12] KOLOMANSBERG, Thalgau...... 35 [13] FUSCHLSEE-RUNDE ...... 35 [14] SCHOBER, Fuschl ...... 36 [15] FALKENSTEIN, Wolfgangsee ...... 36 [16] MÜHLSTEINRUNDE, Glasenbach ...... 37

Naturwunder [17] SCHELLENBERGER EISHÖHLE, Marktschellenberg ...... 39 [18] EISRIESENWELT, Werfen ...... 40 [19] WIMBACHGRIESS, Ramsau ...... 40 [20] EISKAPELLE, Hintersee ...... 41 [21] EISKAPELLE, Königssee ...... 42 [22] BIRNBACHLOCH UND -GLETSCHER, Leogang...... 42

Voralpen [23] FILBLING, Fuschlsee ...... 45 [24] DRACHENWAND/EIBENSEE, Fuschl ...... 46 [25] ALMKOGEL, St. Gilgen/Krottensee ...... 47 [26] BREITENBERG, Wolfgangsee ...... 47 [27] BLECKWAND, Wolfgangsee ...... 47 [28] RETTENKOGEL, Strobl ...... 48 [29] BRAUNEDELKOPF, Strobl ...... 49 [30] LIDAUN, Faistenau ...... 49 [31] FAISTENAUER SCHAFBERG ...... 50

5 [32] HOHER ZINKEN, Hintersee ...... 50 [33] GENNERHORN, Hintersee ...... 50 [34] GRUBERHORN, Hintersee ...... 51 [35] REGENSPITZ, Hintersee ...... 51 [36] OCHSENBERG, Gaißau...... 51 [37] SPIELBERG, Gaißau ...... 54 [38] SCHMITTENSTEIN/Nordanstieg, Gaißau ...... 55 [39] GAISSAUER RUNDTOUR ...... 56 [40] SCHLENKEN, Adnet ...... 56 [41] SCHMITTENSTEIN/Südanstieg, St. Koloman ...... 57 [42] TRATTBERG, St. Koloman ...... 57 [43] HOCHREITH, Golling ...... 58 [44] SCHWARZERBERG/Westanstieg St. Koloman ...... 58 [45] ALPBICHL, Voglau ...... 59 [46] BODENBERG, Rußbach ...... 59 [47] GAMSFELD, Rußbach ...... 60 [48] ZWÖLFERHORN – SEEWALDSEE ...... 61 [49] ZILLREITH – POSTALM ...... 62

Lehrwege

[50] GEO-LEHRWEG GLASENBACHKLAMM ...... 66 [51] EISZEIT-RUNDWEG/GROßE PLAIKE, Henndorf ...... 66 [52] MARMORBRÜCHE ADNET ...... 67 [53] ORCHIDEENWEG, Weißbach ...... 68 [54] ERLEBNIS-LANDSCHAFT, Weißbach ...... 69 [55] SEISENBERGKLAMM, Weißbach ...... 69 [56] GLETSCHERSCHAUPFAD, Kolm Saigurn ...... 70 [57] HERZOG ERNST, Kolm Saigurn ...... 70 [58] SONNENLEHRPFAD, Mariapfarr ...... 71 [59] PLANETEN-LEHRWEG, ...... 71 [60] WASSERWEG LEISNITZ, St. Margarethen/Lungau ...... 72 [61] AINECK St. Margarethen/Lungau ...... 73 [62] GLETSCHERLEHRWEG ÖDENWINKL-KEES, Stubachtal ...... 73 [63] GLETSCHERLEHRWEG SONNBLICK-KEES, Stubachtal...... 74 [64] TÜRKISCHE ZELTSTADT, Venedigergruppe ...... 75

Berchtesgadener Land

[65] KEHLSTEIN, Roßfeldstraße ...... 77 [66] HOHES BRETT, Königssee ...... 79

6 [67] SCHNEIBSTEIN, Königssee ...... 79 [68] KNEIFELSPITZE, Maria Gern ...... 79 [69] SONNENTERRASSE MARIA GERN/ETTENBERG ...... 81 [70] ARCHENKANZEL, Königssee ...... 81 [71] GRÜNSTEIN, Schönau ...... 82 [72] HALSALM, Ramsau/Hintersee ...... 83 [73] DREISESSELBERG, Bischofswiesen ...... 83 [74] GROSSER WEITSCHARTENKOPF, Jettenberg ...... 84 [75] DREI BRÜDER, Jettenberg ...... 85 [76] GROSSES HÄUSELHORN, Jettenberg ...... 85

Kulturwandern [77] SALZBURGER FREILICHTMUSEUM, Großgmain ...... 87 [78] STILLE-NACHT-WANDERUNG, Arnsdorf/Oberndorf ...... 88 [79] LINTSCHING, Tamsweg/St.Andrä ...... 89 [80] ALMDORF, Saalfelden ...... 89 [81] RAURISER TAUERNHAUS ...... 90 [82] KRIMMLER TAUERNHAUS ...... 91

Chiemgauer Alpen [83] STAUFEN, Bad Reichenhall ...... 93 [84] ZWIESEL, Bad Reichenhall ...... 94 [85] PFLASTERBACHHÖRNDL, Schneizlreuth ...... 94 [86] RISTFEUCHTHORN, Schneizlreuth ...... 95 [87] PEITLINGKÖPFL, Melleck ...... 95 [88] SONNTAGSHORN, Heutal ...... 96 [89] DÜRRNBACHHORN, Heutal ...... 97

Die Gewalt des Wassers – Wasserfälle und Mühlen [90] GOLLINGER WASSERFALL ...... 99 [91] JOHANNESFALL, Radstädter Tauern ...... 100 [92] TISCHLERKARFÄLLE, Bad Gastein ...... 101 [93] WALCHERFALL, Ferleiten ...... 102 [94] SULZBACHFALL, Neukirchen am Großvenediger ...... 103 [95] KRIMMLER WASSERFÄLLE ...... 103 [96] WEHRENWEG ALMKANAL, ...... 105 [97] MÜHLENLEHRWEG, Thalgau ...... 106 [98] PLÖTZ, Ebenau ...... 106 [99] SIEBEN MÜHLEN, Pfarrwerfen ...... 107

7 Kalkalpen Ost

[100] SCHOBER, Abtenau ...... 110 [101] TAGWEIDE, Abtenau ...... 110 [102] HOCHKARFELDERKOPF, Abtenau ...... 111 [103] FRITZERKOGEL, Abtenau ...... 112 [104] FROMMERKOGEL/Ostanstieg St. Martin/Lammertal ...... 112 [105] FROMMERKOGEL/Südanstieg, Niedernfritz/Hüttau ...... 113 [106] MAHDEGG, Werfen ...... 113 [107] MITTLERES STREITMANDL, Werfen ...... 114 [108] RAUCHECK, Werfen ...... 115 [109] WERFENER HÜTTE, Werfen ...... 115 [110] WERFENER HÜTTE/Ostanstieg, Werfenweng ...... 115 [111] TAUERNKOGEL, Werfenweng ...... 115 [112] EISKOGEL, Werfenweng ...... 116 [113] BLEIKOGEL, Werfenweng ...... 116 [114] LECKKOGEL, Filzmoos...... 116 [115] RÖTELSTEIN/Westanstieg, Filzmoos ...... 117 [116] TOR, Filzmoos ...... 118 [117] WINDLEGERSCHARTE, Filzmoos ...... 118 [118] RÖTELSTEIN/Ostanstieg, Filzmoos ...... 118 [119] ROSSBRAND, Filzmoos ...... 119 [120] GERZKOPF, Filzmoos ...... 119

Kalkalpen West

[121] PURTSCHELLERHAUS, Kuchl...... 121 [122] TORRENER JOCH, Golling ...... 121 [123] DIELALM, Werfen ...... 122 [124] OSTPREUSSENHÜTTE, Werfen ...... 123 [125] WETTERKREUZ, Bischofshofen ...... 123 [126] HOCHKÖNIG/Ostanstieg, Mühlbach ...... 123 [127] TAGHAUBE, Mühlbach ...... 124 [128] BRANDALM, St. Johann ...... 125 [129] PONGAUER SONNENTERRASSE, St. Johann/Lend ...... 125 [130] HOCHKLING, St. Veit ...... 126 [131] HOCHGLOCKER, St. Veit ...... 126 [132] GAMSKÖGERL, Goldegg ...... 126 [133] BÖNDLSEE-RUNDE, Lend ...... 127 [134] SCHMIDT-ZABIEROW-HÜTTE, Lofer ...... 127 [135] LITZLKOGL, Weißbach bei Lofer ...... 128

8 [136] BRAGGSTEIN, Maria Alm ...... 128 [137] BUCHAUER SCHARTE, Maria Alm ...... 130 [138] RIEMANNHAUS, Maria Alm ...... 130 [139] SOMMERSTEIN, Maria Alm ...... 130 [140] BREITHORN, Maria Alm ...... 130 [141] PASSAUER HÜTTE, Leogang ...... 131 [142] HOCHZINT, Leogang ...... 131 [143] BIRNHORN, Leogang...... 131

Almen [144] KÖNIGSBERGALM, St. Gilgen ...... 133 [145] POSTALM/PITSCHENBERG, Strobl ...... 134 [146] DÜRRFEICHTENALM, Kuchl...... 134 [147] WALLINGALM, Lammertal ...... 135 [148] SCHWARZERBERG/Ostanstieg, Lammertal ...... 135 [149] ROCHERALM, Abtenau ...... 136 [150] MAHDALM, Lungötz ...... 136 [151] IMLBERGALM, Pfarrwerfen/Imlau ...... 137 [152] WIDDERSBERGALM, Mühlbach ...... 137 [153] FRAUENALM, Flachauwinkl ...... 138 [154] GLETTENALM, Hüttschlag ...... 138 [155] MODEREGGALM, Hüttschlag ...... 139 [156] GADAUNER HOCHALM, Bad Hofgastein ...... 140 [157] MEISLSTEINALM, Goldegg ...... 140 [158] GRANGLITZALM, ...... 141 [159] MISLITZALM, Ramingstein ...... 141 [160] VORDERECK, Ramingstein ...... 141 [161] ZEDERHAUSER ALMENWEG, Riedingtal ...... 142 [162] LOFERER ALM ...... 142 [163] GRUBHÖRNDL, Lofer ...... 143 [164] KALLBRUNNALM, Weißbach bei Lofer ...... 143 [165] KÜHKRANZ, Weißbach ...... 143 [166] SEEHORN, Weißbach ...... 144 [167] DIESSBACHSTEIG, Weißbach ...... 144 [168] SPIELBERGALMEN, Leogang ...... 144 [169] MOAR ALM, Habachtal/Neukirchen ...... 145

Radstädter Tauern [170] HOCHGRÜNDECK/Nordanstieg, Bischofshofen...... 147 [171] HOCHGRÜNDECK/Westanstieg, St. Johann ...... 147

9 [172] STRIMSKOGEL, Altenmarkt/Zauchensee ...... 148 [173] LACKENKOGEL, Flachau ...... 149 [174] HINTERFAGER, Radstadt ...... 149 [175] SPATZECK, Untertauern ...... 150 [176] SINNHUBSCHARTE, Untertauern ...... 150 [177] GNADENKAR, Untertauern ...... 150 [178] GROSSER PLEISSLINGKEIL, Radstädter Tauern ...... 151 [179] GLÖCKNERIN, Radstädter Tauern ...... 151 [180] SEEKARSPITZE, Obertauern ...... 153 [181] GAMSKARLSPITZE, Obertauern ...... 153 [182] GROSSES GURPITSCHECK, Obertauern ...... 154 [183] GROSSE KESSELSPITZE, Obertauern ...... 155 [184] KRAXENKOGEL, Flachauwinkl ...... 155 [185] BENZECK/Nordanstieg, Flachauwinkl ...... 155 [186] BENZECK/Ostanstieg, Flachauwinkl ...... 156 [187] WINDSFELD, Flachauwinkl ...... 156 [188] TAFERLNOCK/Nordanstieg, Flachauwinkl ...... 157 [189] MOSERMANDL/Nordanstieg, Flachauwinkl ...... 157

Bergseen

[190] OBERSEE/FISCHUNKEL, Königssee ...... 159 [191] BLAUER SEE, Kleinarl ...... 160 [192] ENNSKRAXN, Kleinarl ...... 160 [193] TAPPENKARSEE, Kleinarl ...... 160 [194] GLINGSPITZE/Nordanstieg, Kleinarl ...... 161 [195] OBERHÜTTENSEE/Nordanstieg, Forstau ...... 161 [196] LUNGAUER KALKSPITZE, Radstädter Tauern ...... 161 [197] OBERHÜTTENSEE/Westanstieg, Radstädter Tauern ...... 162 [198] LANDAWIRSEEN, Göriach ...... 163 [199] PIETRACH, Göriach ...... 163 [200] GRALATISEE, Lessach ...... 163 [201] LUNGAUER KLAFFERSEE, Lessach ...... 164 [202] KLAFFERSEEN-RUNDE, Lessach ...... 164 [203] LANDSCHITZSEEN, Lessach ...... 165 [204] ANDERLSEE, Lungauer Nockberge ...... 165 [205] ROTGÜLDENSEE, Muhr ...... 167 [206] KARWASSERSEE, Muhr ...... 168 [207] UNTERER SCHWARZSEE, Muhr ...... 168 [208] REEDSEE, Bad Gastein ...... 168 [209] KAPRUNER STAUSEEN ...... 169

10 [210] KARLINGER KEES, Kaprun ...... 169 [211] HEINRICH-SCHWEIGER-HAUS, Kaprun ...... 169 [212] HOHE KAMMERSCHARTE, Kaprun ...... 170 [213] AMERTALER SEE, Mittersill ...... 170 [214] KRATZENBERGSEE, Hollersbach ...... 170 [215] KARSEE, Bramberg ...... 171 [216] SEEBACHSEE, Neukirchen ...... 172 [217] GERLOSSEE, Krimml ...... 173 [218] ROSSKOPF, Krimml ...... 173

Lungau

[219] MOSERKOPF, Mauterndorf ...... 176 [220] KLEINES GURPITSCHECK, Mariapfarr ...... 177 [221] ZECHNERKARSPITZE, Mariapfarr ...... 177 [222] LIGNITZHÖHE, Mariapfarr ...... 178 [223] GENSGITSCH, Göriach ...... 178 [224] GUMMA, Lessach ...... 179 [225] KREUZHÖHE, Lessach ...... 179 [226] LACHRIEGEL, Lessach ...... 180 [227] PREBER, Tamsweg ...... 180 [228] ROTECK, Tamsweg ...... 181 [229] GSTODER, Tamsweg ...... 181 [230] LASABERG, Tamsweg ...... 182 [231] KLÖLING-RUNDTOUR, Ramingstein ...... 182 [232] MITTERBERG, Unternberg ...... 182 [233] KARECK, Katschberg ...... 183 [234] OBLITZEN, Murtal ...... 184 [235] NEBELKARECK, Murtal ...... 184 [236] REICHESCHKOGEL, Murtal ...... 185 [237] BALONSPITZE, Zederhaus ...... 186 [238] GRÖBNITZEN, Zederhaus ...... 186 [239] GUGL, Zederhaus ...... 187 [240] AIGNERHÖHE, Zederhaus ...... 187 [241] TAFERLNOCK/Südanstieg, Zederhaus ...... 190 [242] SCHÖPFING, Zederhaus ...... 190 [243] STIERKARKOPF, Riedingtal ...... 190 [244] GLINGSPITZE/Ostanstieg, Riedingtal ...... 191 [245] SCHIERECK, Riedingtal ...... 191 [246] WEISSECK, Riedingtal ...... 191

11 Höhenwanderungen mit Bergbahnen [247] BERCHTESGADENER HOCHTHRON ...... 194 [248] TÖRLKOPF/LATTENGEBIRGE, Bad Reichenhall ...... 195 [249] ZWÖLFERHORN-RUNDWEG, St. Gilgen ...... 195 [250] ZWÖLFERHORN/Direktanstieg, St. Gilgen ...... 196 [251] AUSTRIAWEG, Annaberg ...... 196 [252] DONNERKOGEL, Annaberg ...... 197 [253] FROMMERKOGEL/Westanstieg, Werfenweng ...... 197 [254] SCHARECK, Mauterndorf ...... 198 [255] SONNTAGSKOGEL, St. Johann ...... 198 [256] TAGWEIDEGG, Zauchensee...... 198 [257] STEINFELDSPITZE, Zauchensee ...... 199 [258] HÖHENWANDERUNG NACH ALTENMARKT ...... 199 [259] SAUKARKOPF, Wagrain ...... 199 [260] KLEINARLER HÖHENWEG ...... 200 [261] GROSSARLER HÖHENWEG ...... 200 [262] DORFGASTEINER HÖHENWEG ...... 201 [263] TÜRCHLWAND, Bad Hofgastein ...... 202 [264] OCHSENRIEDEL, Bad Hofgastein...... 204 [265] STUBNERKOGEL, Bad Hofgastein ...... 204 [266] OTTO-REICHERT-WEG, Bad Gastein ...... 204 [267] PALFNER SCHARTE, Bad Gastein ...... 205 [268] TAUERNHÖHENWEG, Ankogelgruppe ...... 206 [269] SAALACHTALER HÖHENWEG ...... 206 [270] GROSSER ASITZ, Leogang/Hütten ...... 207 [271] SPIELBERGHORN, Saalbach ...... 208 [272] PINZGAUER SPAZIERGANG ...... 209 [273] HUNDSTEIN/Nordanstieg, Maria Alm ...... 210 [274] ALEXANDER-ENZINGER-WEG, Kaprun ...... 210 [275] WILDKOGEL, Neukirchen ...... 211 [276] FRÜHMESSER, Neukirchen ...... 211 [277] KÖNIGSLEITEN, Gerlospass ...... 212 [278] OCHSENKOPF, Gerlospass ...... 213

Hohe Tauern Ost [279] HEUKARECK, St. Johann ...... 215 [280] KITZSTEIN, Breiteben ...... 215 [281] GRÜNDEGG, Breiteben ...... 216 [282] SAUKARKOPF, Großarl ...... 216

12 [283] REMSTEINKOGEL, Großarl ...... 217 [284] FILZMOOSHÖRNDL, Großarl ...... 217 [285] DRAUGSTEIN, Großarl ...... 218 [286] ELLMAUTALER RUNDTOUR, Großarl ...... 218 [287] HUNDECK, Hüttschlag ...... 218 [288] SPIELKOGEL, Hüttschlag ...... 219 [289] GURENSTEIN, Hüttschlag ...... 219 [290] GROSSES MURECK/Schöderhorn, Hüttschlag ...... 221 [291] ARLSCHARTE, Hüttschlag ...... 221 [292] ROSSKARKOGEL, Hüttschlag ...... 224 [293] GAMSKARKOGEL/Ostanstieg, Hüttschlag ...... 224 [294] RAUCHKÖGERL, Dorfgastein ...... 225 [295] GAMSKARKOGEL/Westanstieg, Bad Gastein ...... 225 [296] KORNTAUERN, Böckstein ...... 226 [297] HAGENER HÜTTE, Sportgastein ...... 227 [298] RIFFELSCHARTE, Sportgastein ...... 227 [299] BOCKHARTSCHARTE, Sportgastein ...... 228 [300] SILBERPFENNIG, Sportgastein ...... 229 [301] BAUKOGEL, Rauris ...... 229 [302] GRUBERECK, Rauris ...... 230 [303] BERNKOGEL, Rauris ...... 230 [304] KRUMLTAL/Tal der Geier, Rauris ...... 231

Hohe Tauern West

[305] LANGWEIDKOGEL, Fusch...... 233 [306] KREUZKÖPFL, Fusch ...... 234 [307] BREITEBENKOPF, Fusch ...... 234 [308] SCHWARZENBERGHÜTTE, Ferleiten...... 235 [309] PFANDLSCHARTE, Ferleiten ...... 235 [310] PIHAPPER, Hollersbach ...... 236 [311] BIRKKOGEL, Uttendorf ...... 236 [312] DORFER ÖD, Stubachtal ...... 237 [313] FELBER-TAUERN-SEENPLATTE ...... 237 [314] UNTERSULZBACHKEES, Neukirchen ...... 238 [315] ARBESKOPF, Krimml ...... 238 [316] KRIMMLER TAUERN ...... 239 [317] BIRNLÜCKE, Krimmler Achental ...... 239 [318] GAMSSPITZL, Krimml ...... 240 [319] BIRNLÜCKE/Ostanstieg, Krimml ...... 241

13 Klammen [320] TIEFENSTEINKLAMM, Schleedorf ...... 243 [321] BURGGRABENKLAMM, Burgbachau am Attersee ...... 244 [322] ALMBACHKLAMM, Marktschellenberg ...... 244 [323] STRUBKLAMM, Faistenau ...... 245 [324] SALZACHKLAMM (Salzachöfen), Pass Lueg ...... 245 [325] LAMMERKLAMM (Lammeröfen), Oberschefau...... 246 [326] LIECHTENSTEINKLAMM, St. Johann ...... 246 [327] KITZLOCHKLAMM, Taxenbach ...... 247 [328] SIGMUND-THUN-KLAMM, Kaprun ...... 247

Höhenwege [329] ROSSFELD, Bad Dürrnberg ...... 249 [330] EINBERG, Postalm ...... 251 [331] NIGELKAR, Krispl ...... 251 [332] TAUGLRUNDE, St. Koloman ...... 252 [333] HOCHWIESKOPF, St. Koloman ...... 252 [334] GOSAUSTEIN, Filzmoos ...... 253 [335] OBERTAUERER HÖHENWEG, Radstädter Tauern ...... 253 [336] GROSSER PLEISSLINGKEIL/Westanstieg ...... 254 [337] SEENOCK, Lungauer Nockberge ...... 254 [338] KÄRNTNER HÖHENWEG, Lungauer Nockberge ...... 255 [339] TAFERLSCHARTE, Radstädter Tauern ...... 255 [340] MAUSKARKOPF, Glocknerstraße ...... 256 [341] KLAGENFURTER JUBILÄUMSWEG, Glocknerstraße ...... 257

Grasberge [342] KOLLMANNSEGG, Dienten ...... 259 [343] KLINGSPITZE, Dienten ...... 260 [344] SCHWALBENWAND, Maishofen ...... 261 [345] SCHÖNWIESKOPF, Thumersbach ...... 262 [346] HUNDSTEIN/Westanstieg, Thumersbach ...... 262 [347] THUMERSBACHER RUNDTOUR ...... 262 [348] SAUSTEIGEN, Saalfelden/Maishofen ...... 263 [349] BERNKOGEL, Saalbach ...... 263 [350] SPIELECKKOGEL, Hinterglemm/Lengau ...... 263 [351] SONNSPITZE, Glemmer Talschluss ...... 266 [352] STAFFKOGEL, Glemmer Talschluss ...... 267 [353] TRISTKOGEL, Glemmer Talschluss ...... 267

14 [354] GLEMMER RUNDTOUR ...... 267 [355] SCHUSTERKOGEL, Glemmer Talschluss ...... 268 [356] HOCHKOGEL, Niedernsill...... 268 [357] GEISSSTEIN, Stuhlfelden ...... 268 [358] RINNKOGEL, Mittersill ...... 269 [359] STEINKOGEL, Neukirchen ...... 269 [360] GERNKOGEL, Wald im Pinzgau ...... 270 [361] RONACHGEIER, Wald im Pinzgau ...... 270 [362] SALZACHGEIER, Wald im Pinzgau ...... 271

Spuren erloschenen Bergsegens [363] SALZBERGBAU HALLEIN/DÜRRNBERG ...... 273 [364] HOCHKEIL, Mühlbach ...... 274 [365] TAUERNGOLD-SCHAUPFAD, Kolm Saigurn ...... 275 [366] NASSFELD/SPORTGASTEIN ...... 276 [367] HIERONYMUS-HAUS, Böckstein ...... 277 [368] ÜBERGANG SPORTGASTEIN – KOLM SAIGURN ...... 278 [369] HOCHFELD, Neukirchen am Großvenediger ...... 278 [370] ZINKWAND, Mariapfarr ...... 279 [371] ERZWEG ALTENBERG, Ramingstein ...... 280 [372] ERZWEG DÜRNRAIN, Ramingstein ...... 280 [373] EISENWEG KENDLBRUCK, Ramingstein ...... 280

Anspruchsvolles Wandern [374] BARMSTEINE, Kaltenhausen ...... 283 [375] HOHER GÖLL, Roßfeldstraße ...... 284 [376] HALSKÖPFL, Königssee ...... 284 [377] HOCHECK, Ramsau ...... 285 [378] SPARBER, Strobl ...... 285 [379] RINNKOGEL, Strobl ...... 286 [380] SCHAFBERG/Rundtour, St. Wolfgang ...... 286 [381] MANDLKOGEL, Annaberg ...... 287 [382] HOCHKOGEL, Werfen ...... 287 [383] HÜHNERKRALLKOPF, Werfen ...... 288 [384] TIROLER KOGEL, Werfen...... 288 [385] HOCHTRHON, Werfen ...... 288 [386] HOCHKÖNIG/Südanstieg, Mühlbach ...... 289 [387] FAULKOGEL, Flachauwinkl ...... 289 [388] PERNER KOPF, Mariapfarr ...... 290 [389] HOCHGOLLING, Göriach ...... 290

15 [390] KASERECK, Göriach ...... 291 [391] GROSSE BARBARASPITZE, Lessach ...... 291 [392] KESSELSPITZE, Murtal ...... 292 [393] MOSERMANDL/Südanstieg Zederhaus ...... 292 [394] HINTERHORN, Lofer ...... 292 [395] GROSSES OCHSENHORN, Lofer ...... 293 [396] PERSAILHORN, Saalfelden ...... 293 [397] HOCHSEILER, Hinterthal ...... 294 [398] KLOBEN, Glocknerstraße ...... 295 [399] FUSCHERKARKOPF, Glocknerstraße ...... 295 [400] GLANZGSCHIRR, Mittersill ...... 296 [401] KEESKARSCHARTE, Gerlospass ...... 296

Wehrbauten [402] FESTUNGSSTADT SALZBURG ...... 300 [403] RUINE PLAIN, Großgmain ...... 301 [404] THEMENWEG NAPOLEONISCHE KRIEGE, Saalachtal ...... 302 [405] FESTUNG KNIEPASS, Unken ...... 303 [406] SCHLOSS LICHTENBERG, Saalfelden ...... 304 [407] FESTUNGSRUNDE WERFEN ...... 304 [408] FESTUNGSSTADT RADSTADT ...... 305 [409] LUNGAUER SCHLÖSSER-RUNDE ...... 306

Dreitausender müssen nicht schwierig sein [410] ANKOGEL, Mallnitz ...... 309 [411] RAURISER SONNBLICK ...... 310 [412] ZWINGKOPF, Ferleiten ...... 310 [413] BRENNKOGEL/Nordanstieg, Glocknerstraße ...... 311 [414] BRENNKOGEL/Südanstieg, Glocknerstraße ...... 311 [415] SPIELMANN, Glocknerstraße ...... 312 [416] EISWANDBICHL, Glocknerstraße ...... 312 [417] KITZSTEINHORN, Kaprun ...... 314 [418] GRIESSKOGEL, Kaprun ...... 314 [419] KEMPSENKOPF, Kaprun ...... 314 [420] UNTERER FOCHEZKOPF, Kaprun ...... 316 [421] LARMKOGEL/Westanstieg, Habachtal ...... 317 [422] LARMKOGEL/Ostanstieg, Hollersbach ...... 317 [423] KEESKOGEL, Venedigergruppe ...... 318 [424] RICHTERSPITZE, Reichenspitzgruppe ...... 318 [425] WILDKARSPITZE, Gerlospass ...... 318

16