28. Ameland SCHIERMONNIKOOG

TERSCHELLING

NOORDZEE 30. Winsum VLIELAND 29. Dokkum

Leeuwarden 27. Groningen WADDEN- ZEE 25. Harlingen TEXEL 26. Veenhuizen Assen Heerenveen

Den Helder

IJsselmeer Steenwijk Hoogeveen Emmen 24. Giethoorn Hoorn Alkmaar

17. Egmond Markermeer

19. Monnickendam 23. Lelystad Zwolle

20. Amsterdam-Centrum 18. Haarlem 22. Ootmarsum 12. Amsterdam-Oost Deventer Apeldoorn Enschede Amersfoort Leiden Zutphen 10. Utrecht 16. Den Haag 21. Brummen 9. Amerongen 13. Linschoten Winterswijk Delft Arnhem

11. Culemborg 14. Rotterdam 8. Nijmegen Dordrecht 15. Woudrichem 2. Zierikzee 7. Beers Oos 3. Den Bosch ter sc h e Breda ld e Tilburg Middelburg 4. Baarle-Nassau

Eindhoven We ste Venlo rschelde 1. Breskens

Roermond

6. Valkenburg

5. Maastricht Inhoud

Inleiding 5 1. Breskens en Groede 9 2. Zierikzee 21 3. Den Bosch 33 4. Baarle-Nassau en Baarle-Hertog 47 5. Maastricht 61 6. Valkenburg en Gulpen 77 7. Beers en Mill 89 8. Nijmegen 97 9. Amerongen 111 10. Utrecht Leidsche Rijn 119 11. Culemborg en Everdingen 125 12. Amsterdam-Oost 135 13. Linschoten en Oudewater 145 14. Rotterdam 153 15. Woudrichem 163 16. Den Haag en Scheveningen 171 17. De drie Egmonden 185 18. Haarlem 197 19. Monnickendam en Volendam 205 20. Amsterdam-Centrum 217 21. Brummen en Bronkhorst 231 22. Ootmarsum 239 23. Lelystad 251 24. Giethoorn 259 25. Harlingen 269 26. Veenhuizen 281 27. Groningen 293 28. Ameland 307 29. Dokkum 317 30. Winsum en Onderdendam 327 Het grote nederlandse bierwandelboek

Vuurtoren Nieuwe Sluis

WESTERSCHELDE

Veer- Schelde- haven Kieweg veste start Waterdunen

Langeweg Puijendijk Camping Breskens Groede

Noordweg N676

Havendijk

Boerenhol Sterreboschweg Catsweg Provincialeweg Woordweg N675

finish

0 0,5 1 km Groede Kruisdijk Het grote nederlandse bierwandelboek 1. breskens en Groede Tijdens deze wandeling in de uiterste zuidwesthoek van Nederland, West-ZeeuwsVlaanderen, snuif je frisse zeelucht op. De route loopt van- af de veerhaven van Breskens eerst langs de kust om vervolgens af te buigen naar het polderland achter de zeedijk. Via een bunkerdorp uit de Tweede Wereldoorlog loop je naar Groede, waar bijzondere speciaalbieren worden gebrouwen.

10%

sterk bier van koperkleurig karamel, zoet, fruitig, hoge gisting met robijn- mout geroosterde rode schijn mout

Lengte: boek dan een overnachting in je aan de overzijde Vlissingen 8,9 km Hotel de Milliano, een fami- liggen. Aan de achterzijde kun liehotel op het duin en de dijk je Breskens en het land achter Duur: aan de oostkant van de veer- de dijken zien. Binnen is het circa 2½ uur haven van Breskens (Prome- als gezegd ruim en beschik je nade 4, www.milliano.nl). De over een halletje, een keuken- Beginpunt: familie De Milliano heeft het tje, een eettafel, een gewone Veerhaven Breskens hotel begin jaren zestig laten bank plus twee extra slaap- ontwerpen door een leerling banken en een prima geoutil- Eindpunt: van Gerrit Rietveld. Na een leerde badkamer. Inrichting Brouwlokaal De Drie Konin- wisseling van de wacht nam en meubilair zijn gemoderni- gen, Markt 30, Groede, www. de jongste generatie de zaak seerd maar ademen wel een dedriekoningen.com. Het in 2020 over en zijn er vernieu- fijne jaren-zestigsfeer, alsof je brouwlokaal annex restaurant wingen en moderniseringen een stripverhaal van Robbe- is elke dag van 11 tot 23 uur in de kamers doorgevoerd. does en Kwabbernoot of van open. Aan het gebouw is gelukkig Ton en Tineke bent binnen- niks veranderd. Je slaapt hier gestapt (beide van André Speciaalbier: in ruime en lichte vertrekken, Franquin). Beneden bevindt Imperial Pale Ale, Dutch die in feite doorzonapparte- zich een restaurant, dat in de Bargain menten zijn. Op de kamers nabije toekomst zal worden helemaal beneden na heb je uitgebreid met caféterrassen Overnachten: aan de voor- én achterzijde aan de voor- en achterzijde Huisjesparken en B&B’s wanden van glas met een van het gebouw. Het is de zijn er te kust en te keur in balkon ervoor. Aan de voorzij- bedoeling dat daar dan ook West-Zeeuws-Vlaanderen. de kijk je uit over de Wester- Zeeuws bier geschonken gaat Wil je echter iets verrassends, schelde en de Noordzee en zie worden. 9 Het grote nederlandse bierwandelboek breskens en groede

en -deuren erop en met inslagputjes van granaatscherven. Bij de verschillen- de bunkers staan informatieborden waarop je kunt lezen welke functie ze hadden. Zo is te lezen dat de Duitsers ze namen gaven als ‘Villa Saarland’, ‘Villa Freundlich’ en ‘Villa Mosselland’. De meest intrigerende passage staat op het bord bij een van de manschap- bunkerpark Groede Podium De Markt is het kloppend penbunkers. De tekst laat heen en sla aan het einde van hart van Groede. Op het schil- weten dat de soldaten in hun de weg linksaf naar de Cats- derachtige plein staat de grote vrije tijd kaart speelden en weg. Kerk, een driebeukige hallen- konijnen hielden. Konijnen? kerk met een geschiedenis die Waren de Duitse soldaten zelf Aan het einde van de Cats- teruggaat tot de 13e eeuw. Na misschien ook gaan geloven weg ga je rechts de Noordweg 1613 kwam de oorspronkelijk in de vermomming als vrien- in, die na de bocht naar links katholieke kerk in het bezit delijk dorpje? Woordweg gaat heten; je hebt van de Nederlands Hervorm- Groede bereikt. Sla ongeveer de Kerk. In de oorlog was er Vadertje Cats 60 m na de bocht rechtsaf een groot rood kruis op de Wandel door het Speel- en naar de Brouwerijstraat (het toren geschilderd, waarmee bier komt in zicht). Loop deze aangegeven werd dat Groede Vadertje Cats uit tot het einde; niet ver van een Rode Kruisdorp was waar het einde steek je de provinci- gewonden van beide zijden ale weg N675 over. verpleegd konden worden. De strijdende partijen respec- De Brouwerijstraat eindigt 50 teerden de neutraliteitsstatus, m na de N675 bij de kruising waardoor het dorp groten- Nieuwstraat/Blekestraat. deels ongeschonden de oorlog Rechtdoor loopt de Slijkstraat, doorkwam, in tegenstelling een grappig museumstraatje tot bijvoorbeeld Breskens. met links en rechts huisjes Rechts naast de kerk zie je waar ook oude ambachten te een beeld van een man aan bewonderen zijn. een tafeltje. De man is Jacob Loop de Slijkstraat door. Even Cats (1577-1660), ook bekend voorbij Herberg De Natte als ‘vadertje Cats’. Deze Pij komt de straat uit op de dichter en staatsman heeft Molenstraat. Ga hier naar een geschiedenis in Groede links en wandel de laatste 60 en omstreken, omdat hij als m naar de Markt. Links op de Zeeuw tijdens het Twaalfja- hoek zit café-restaurant De rig Bestand in de Tachtigja- Drie Koningen, het eindpunt rige Oorlog twaalf polders van deze wandeling. ten noorden van Groede liet indijken, de zogenaamde

16 Het grote nederlandse bierwandelboek breskens en groede

Catspolders. Hij liet er aan ‘om in groote ernst van water kennen hem echter vooral als het begin van de Catsweg landt te maecken’ een fortuin raadspensionaris van Holland ook een boerderij voor zich- te vergaren. Bij zijn dood (het Catshuis in Den Haag is zelf bouwen, de Catshoeve. liet Cats het voor die tijd naar hem vernoemd) en als Samen met zijn broer Corne- onvoorstelbare bedrag van volksdichter. Zijn stichtelijke lis wist hij met zijn project 2,2 miljoen gulden na. Wij en didactische dichtwerken

BROUWERSLOKAAL DE brouwinstallatie voor experi- Marc Menue en Stijn Jordans DRIE KONINGEN menten met nieuwe biersoor- de zaak over. Ze begonnen Brouwerslokaal De Drie ten en voor het brouwen van vanaf 2012 met een eigen Koningen op de hoek van de Marckensteijn, het exclusieve brouwerij speciaalbieren te Groese Markt is al heel oud. bier van Dutch Bargain waar maken onder de naam Marc- Toen westelijk Zeeuws-Vlaan- het allemaal mee begon. Je kensteijn, een samentrekking deren nog uit schorren, getij- kunt ook te eten krijgen en van de namen van de twee dengeulen, zandplaten en alle vaste bieren plus een oprichters Marc en Stijn hier en daar een bewoond wisselend aantal seizoenbie- (gelukkig heet Marc geen eiland bestond was er ren zijn er op tap verkrijgbaar. Frank). Onder de vlag Marc- vermoedelijk al een herberg. Buiten naast de kerk heeft De kensteijn worden nu vijf vaste Handig, want in het donker Drie Koningen een fijn terras, bieren en drie seizoenbieren werd er niet gevaren in het dat een beetje aanvoelt alsof gebrouwen, die uitsluitend gebied en dus moesten reizi- je in een Frans dorpje zit. in De Drie Koningen verkrijg- gers vaak noodgedwongen baar zijn (www.marckenste blijven overnachten. HET BIER: IMPERIAL PALE ijn.com). De aanduiding van het ALE, DUTCH BARGAIN Na enige tijd kwam Thibo etablissement is in 2015 door Het nietige Groede, nog geen Baccarne erbij, een Vlaming de bierbrouwers Marc Menue duizend inwoners groot, die aan de Hogere Brouw- en Stijn Jordans veranderd bezit in Dutch Bargain een school in Gent is opgeleid, van café-restaurant in brouw- opmerkelijke brouwerij. Van een van de beste brouwerij- lokaal. De naam De Drie 2007 tot 2011 zat er een klei- opleidingen ter wereld. Bier- Koningen bleef gehandhaafd, ne cafébrouwerij in De Drie tovenaar Baccarne begon als ook al weet niemand meer Koningen die drie biersoorten stagiair maar kocht zich in en waar die vandaan komt. maakte, Caspar, Melchior en werd de derde partner. Naast Links achter staat een kleine Balthasar. In 2011 namen Marckensteijn begonnen de

16 17 Het grote nederlandse bierwandelboek

Blik in de Molenstraat

Dieze

Tram- De IJzeren kade De Citadel Vrouw DEN BOSCH

Copernicuslaan Citadellaan Aa

O Zuid Willemsvaart

r

t

h

e

Buitenhaven Parallelweg n Noordwal s

Havensingel t r a Arena a

t Dommel Zuid-Willemsvaart start Koninginnenlaan Station Den Bosch Stations- Molen- plein straat finish Hinthamerstraat

Onderwijsboulevard Markt

g r Sint Jan u b Clara- n e straat il Stoof- Bij de brouwerij U straat Parade Water- Magistratenlaan straat Hekellaan Peper- Koningsweg straat Westwal 0 250 500 m

Zuidwal Het grote nederlandse bierwandelboek 3.Den Bosch Den Bosch, of ’s-Hertogenbosch als je deftig wil doen, is het decor voor deze stadswandeling. De route is niet zo lang maar er valt onderweg ontzettend veel te zien. Je loopt door een levendige ‘urban hotspot’ en langs twee brouwerijen, verkent de historische binnenstad, snuffelt aan de Sint Jan en krijgt het een en ander mee van Jheronimus Bosch en het Oeteldonkse carnaval. De inwendige mens kan ook aan zijn of haar trekken komen, bijvoorbeeld met Bossche bollen, Brabantse worstenbroodjes en lokaal gebrouwen bier.

6,3%

medium goudgeel fruitig, fris, licht licht/ met licht pruimen, zoet, door- zwaar oranje hop drinkbaar blond gloed

Lengte: Overnachten: eigen uitzicht kiezen! Doe je 4 km # Een werkelijk uniek over- dat liever vanuit je bed, dan nachtingsadres in Den Bosch kan dat ook. Naast het bed Duur: is de Bossche Kraan, een zijn knoppen aangebracht 1 tot 1½ uur loskraan op het terrein van waarmee je de kraan even- de voormalige mengvoeder- eens kan laten draaien. Lee Vertrek: fabriek aan de Tramkade. Towers zou eens moeten Station Den Bosch De kraan staat pal naast weten… de Dieze en het proeflokaal aankomst: van de Bossche Brouwers. Informatie en boeken: Café ’t Opkikkertje, Markt 38, De machinekamer is omge- Bossche Kraan, Tramkade 31, www.opkikkertje.com. Het bouwd tot luxe hotelkamer www.debosschekraan.nl. café is dagelijks tot ’s avonds en is sinds de zomer van 2020 laat open. te boeken. # Is de kraan volgeboekt of Men heeft de voormalige wil je liever nog iets dichter Speciaalbier: havenkraan prachtig inge- bij het centrum slapen, dan is Kutbier, Brouwerij richt en van alle gemakken CubaCasa een aardige optie, Boegbeeld voorzien. Koffie, thee en twee op de hoek van de Buiten- flesjes Kraanwater (huisbier haven en de Visstraat. Er van de Bossche Brouwers) is keuze uit vier kamers, de staan standaard klaar voor inrichting is van Latijns-Ame- de gasten. En nu komt het: je rikaanse snit. CubaCasa, kunt met de originele hendels Buitenhaven 4, www.cubaca in de stuurhut de kraan naar sa.nl. believen draaien en zo je

33 Het grote nederlandse bierwandelboek den bosch

De oude mengvoedersilo’s

te staan. De fabriek kreeg in Mengfabriek werd rond 1909 2004 een nieuwe bestemming gebouwd en is een rijksmo- Kraakpanden langs de Havenkade als theatercomplex en telt nu nument. Hier begon ooit een twee theaterzalen, vijf film- meelfabriek die na de oorlog leven ingeblazen. In de Meng- zalen, een café-restaurant en van locatie ruilde met een fabriek zit bijvoorbeeld een repetitieruimten. mengvoederfabriek uit Rotter- heel scala aan bedrijfjes en dam. In 1983 kwam de fabriek hippe horeca. In de gebouwen Verderop bevond zich tot in bezit van De Heus Voeders, rechts ervan huizen onder 2014 mengvoederfabriek De de eigenaar die in 2014 dus de meer een boksschool, een ska- Heus. Het hoge vierkante lichten uitdeed. Onder regie te center en een breakdance gebouw met torentje dat nu van de gemeente Den Bosch is en hiphop dansschool. Het door het leven gaat als De het complex vervolgens nieuw Werkwarenhuis links daarvan is het creatieve centrum van De Bossche Kraan, met unieke suite erin. het terrein en in de 2800 m2 grote Kaaihallen nog verder naar links, vinden evenemen- ten plaats (www.mengfabriek. nl).

Aan de achterzijde van de Mengfabriek is het thuishonk van Bossche Brouwers aan de Vaart (www.bosschebrou wers.nl) te vinden. Je komt er door tussen de Mengfabriek en het Werkwarenhuis door te lopen. De brouwerij begon als vriendengroep die met een bierbrouwpakketje van de Hema aan het prutsen sloeg. Al doende leert men, en dus werd het steeds serieuzer en

36 Het grote nederlandse bierwandelboek den bosch

geworden, dat onder de naam ting verkeersbrug. Daar aan- Fustviking furore maakt. gekomen gaat de route naar Kraakpanden langs de Havenkade rechts verder over de Haven- De enorme mengvoedersilo’s kade, die aan het einde weer konden de brouwers begin helemaal aan de achterzijde bij het Brugplein uitkomt, het 2018 naar de huidige locatie van het terrein staan leeg. verkeersplein waar het rondje verhuizen. Daar moest eerst Aan de buitenkant zijn ze met Tramkade begon. veel werk verzet worden, enorme schilderingen opge- want de onderkanten van de smukt, die tezamen een mar- In de uitzinnig beschilderde zestien silo’s boven het proef- kant en gigantisch kunstwerk panden aan de Havenkade lokaal moesten eerst gekort- voor de stad vormen. zit het uit de kraakbeweging wiekt. Daarbij bleek dat er in Overigens is het bijna on- voortgekomen collectief Ont- de silo’s nog tot meters hoog mogelijk om bij het woord spoord. Deze alternatieve club aan rottend mengvoer aanwe- mengvoeders niet aan Theo verwelkomt iedereen die de zig was, waar de ratten heer- Maassen te denken. De Bra- wereld wil veranderen door lijk van smulden. Desalniette- bantse cabaretier heeft in zijn middel van, ehhh, ‘initiatie- min werd het huzarenklusje tweede show, Neuk het Sys- ven’, zoals ze het zelf noemen. geklaard, zodat de Bossche teem, een hilarisch stukje zit- In de politieke en sociale Brouwers nu een gezellig ruig ten waarin hij als medewerker hangplek Knoflook kun je hier proeflokaal met poppodium, van Mengvoeders United een ideeën voor zulke ‘initiatieven’ terras en een indrukwek- tenenkrommend afscheidstoe- uitwisselen. Om de een of kende bierkaart hebben. De spraakje houdt voor collega andere reden doemt nu het eigen bieren zijn nog volop Henk van den Tillaart. Vooral beeld op van Koos Koets, een in ontwikkeling en zijn voor- de manier waarop hij United typetje van Kees van Kooten, namelijk op fust verkrijgbaar, steeds uitspreekt als ‘Unie- de oudere jongere die met zijn wat natuurlijk enorm in de Ted’ staat in het geheugen maatje Robbie Kerkhof even- kosten scheelt. Er is inmiddels gegrift. eens wat vage plannen had geëxperimenteerd met bieren voor het verbeteren van de als Uitlaatklep (een Irish Red Nadat je bij de Bossche Brou- wereld. Ale), met het blonde Kraanwa- wers aan de Vaart hebt geke- ter en met Sinaasappelblond ken en eventueel al wat hebt Bij het Brugplein steek je weer (‘cellulitisch bier’). Een blijver- gedronken, loop je langs het over en ga je rechtdoor de tje is het Viking Imperial Stout water over de Buitendijk rich- brug over naar de Buitenha-

36 37 Het grote nederlandse bierwandelboek den bosch

Janneke Pieters maakt Kutbier

nog meer kleine carnavals- Rechts op de hoek bevindt van de Sociëteit van Jezus, monumentjes tegen, want als zich op huisnummer 1 de an- Maria en Jozef uit het voorma- het masker af gaat blijkt Den tiek- en curiosawinkel La Fo- lige Mariënburgklooster (tus- Bosch bijzonder Oeteldonks lie. Achterin de trap op brengt sen het Uilenburg en de Sint te zijn. je bij Brouwerij Boegbeeld. Janssingel) hun likeur en wijn Als de winkel open en de opsloegen. Het klooster huis- Loop verder door de Molen- brouwster aanwezig is, kun je vest tegenwoordig de eerste straat. Iets verderop, op de er bier kopen. Het pand stamt universiteit van Den Bosch, de hoek met de Walpoort, gaat trouwens uit 1836. Het was Jheronimus Academy of Data de straat Uilenburg heten. het pakhuis waar de zusters Science, met bijbehorende studentencampus. Antiek en curiosa in La Folie Ga schuin tegenover de antiekwinkel met brouwerij links het Uilenburgstraatje in. Sla aan het einde rechtsaf en loop de Postelstraat in. Na iets minder dan 100 m loop je links de Stoofstraat in. Sla aan het einde rechtsaf naar de Snellestraat, een deel van het voetgangersge- bied in de binnenstad. Steek 30 m verderop dwarsstraat de Schapenmarkt over en vervolg je wandeling door het voetgangersgebied over de straat Achter het Vergul- de Harnas, die na zo’n 40 m overgaat in Achter het Wild

40 Het grote nederlandse bierwandelboek den bosch

Standbeeld van Jheronimus Bosch

Varken (vreemde straatnamen hebben ze in Den Bosch). Bij de bocht naar rechts, verderop, staat het gemeen- telijke stadskantoor met moderne vliesgevel aan je rechterhand. Achter het Wild Varken gaat vanaf hier verder als Wolvenhoek. Na zo’n 75 m bereik je een kruispunt met aan de overzijde het Anne Frankplein. Het oude stadhuis op de Markt

Je bent nu in het Museum- hoek en het Anne Frankplein exposities die verder reiken kwartier. Aan de linkerkant gaat de route naar links, de dan alleen Brabant (www. kun je vanaf het Anne Frank- Waterstraat in. Sla aan het hetnoordbrabantsmuseum. plein een poort door naar het einde rechtsaf, de Verwers- nl). Regelmatig is er aandacht Design Museum Den Bosch straat in. Na minder dan 30 m voor de Brabantse schilders (www.designmuseum.nl). is aan je rechterhand het plein Jheronimus Bosch, Vincent Zoals het een designmuseum voor de hoofdingang van het van Gogh en Jan Sluijters; het betaamt heeft het een strakke Noordbrabants Museum. is ook het enige museum in moderne gevel met versprin- Noord-Brabant waar originele gende delen en een bekleding Het Noordbrabants Muse- doeken van Van Gogh te zien van zeegroene tegels. um richt zich op de kunst, zijn. De binnentuin van het geschiedenis en cultuur van voormalige jezuïetenklooster Op de hoek van de Wolven- Noord-Brabant maar heeft ook en militaire gouvernements-

40 41 Het grote nederlandse bierwandelboek den bosch

De Binnendieze Sint-Janskathedraal

gebouw is ingericht als beel- verder over de Verwersstraat. 1749 en 1935 een militair exer- dentuin. Verder is de perma- Sla verderop linksaf en loop de citie- en paradeterrein was. nente presentatie De wereld Peperstraat uit. Aan het einde Het is ook de geboorteplaats van Bosch beslist de moeite wandel je De Parade op, het van het reizende theaterfes- waard, die inzicht biedt in de grote stadsplein met links het tival De Parade. Het festival geheimzinnige beeldtaal van bisschoppelijk paleis en een doet iedere zomer vier grote Jheronimus Bosch. aantal leuke terrassen en aan steden aan, op het Bossche de overzijde de Sint Jan. plein heeft men inmiddels in Sint Jan augustus een eigen festival, Voorbij het Noordbrabants De Parade dankt zijn naam het Theaterfestival Boulevard. Museum gaat de wandeling aan het feit dat het tussen

Twee Brabantse worstenbroodjes

42 Het grote nederlandse bierwandelboek den bosch

Sint-Janskathedraal Replica’s van beeldjes op de Sint-Jan

De Sint-Janskathedraal aan van herder, muzikant en smid Hinthamerstraat in. Na 150 m de noordzijde van het plein tot mismaakte aap, roofvogel kom je dan bij het Jheroni- is het pronkstuk van de stad en draak. Als je de toren van mus Bosch Art Center in de (www.sint-jan.nl). Officieel de Sint Jan beklimt kun je de voormalige Sint-Jacobskerk heet deze grootste kathedraal prachtige beeldjes beter bekij- aan het Jeroen Boschplein. van Nederland de ‘Kathedrale ken, anders moet je het doen Basiliek van Sint Jan Evan- met foto’s, een goede verre- Je kunt hier een permanente gelist’, maar men noemt ‘m kijker of de replica’s in het overzichtstentoonstelling gewoon de Sint Jan. De kerk kerkmuseum De Bouwloods over het leven en werk van de behoort tot de Top 100 van aan de andere kant (www. schilder bezichtigen. Op het de Rijksdienst voor de Mo- sint-jansmuseum.nl). plein vóór de kerk staat een numentenzorg en geldt als Binnen valt ook van alles te groot Boschachtig beeld dat zogenaamd ‘kanjermonument’ ontdekken, zoals het grote refereert aan de fontein op het (je hoort het Erica Terpstra renaissance-orgel, het koperen werk De tuin der lusten. zeggen). doopvont uit 1492 en het Lij- densaltaar uit ongeveer de- Keer bij het Jheronimus Bosch Op de plek van de kathedraal zelfde tijd. Een moderne toe- Art Center om en loop terug stond eerst een romaanse voeging is het bijzonder fraaie over de Hinthamerstraat. Blijf kerk. Deze werd geleidelijk glas-in-loodwerk uit 2007 in de straat helemaal volgen tot vervangen door een veel het hoofdportaal. Het is een je op de Markt arriveert, het groter gebedshuis, dat in voorstelling van het Laatste andere grote plein in het cen- 1530 gereed kwam. De Sint Oordeel, waarin als detail ook trum van Den Bosch. Aan de Jan wordt nu beschouwd als de terroristische aanslag op linkerzijde van het taartpunt- hoogtepunt van de Brabantse de Twin Towers in New York vormige plein is café ’t Opkik- gotiek. Aan de buitenzijde is verwerkt. kertje gevestigd, het eindpunt is de kerk uitbundig gedeco- van deze wandeling. Tijd voor reerd. Opmerkelijk zijn bij- De wandelroute gaat aan het een Kutbiertje! Vanaf ‘t Opkik- voorbeeld de zestien dubbele einde van de Parade vóór de kertje naar het station is het luchtbogen waarop in totaal Sint Jan naar rechts, naar de ongeveer 650 m lopen. 96 stenen figuurtjes zitten. De Choorstraat. Loop deze uit en beeldjes hebben een beroeps- sla linksaf naar de Clarastraat. Als er markt is op de Markt, en een allegorische thematiek: Aan het einde ga je rechts de op woensdag, vrijdag en zater-

42 43 Het grote nederlandse bierwandelboek

Werkspoorkathedraal en proeflokaal De Leckere

Aan het einde van het Máxi- links, om na zo’n 150 m de mapark steek je de Langerak- Beeldhouwersdijk te kruisen. baan over naar de Vlinder- Ga hier rechtsaf de brug over singel. Voorbij het moderne naar de Vaduzdijk. woongebouw links, met de Blijf de Vaduzdijk volgen. houten gevelbekleding, komt Eerst zie je het compacte De Toren in beeld, een ovale centrum van Leidsche Rijn woontoren van zestien verdie- aan je linkerhand. Verderop pingen van architectenbureau kom je over het Berlijnplein, De Kovel. De toren rondde in waar het grote bioscoopge- 2009 de bouw van dit deel van bouw niet te missen is. Leidsche Rijn af. Volg de Vlindersingel nog een De Sterrenkijker stukje, steek over en wandel De bioscoop heeft als bijnaam door de korte Tijgerpagelaan. De Sterrenkijker, mede Aan het einde kom je uit bij omdat er ’s zomers op het het Amaliapark, een stuk dak openluchtvoorstellin- kleiner dan het Máximapark gen onder de sterrenhemel maar toch ook een weidse worden georganiseerd. Het open ruimte in de wijk. Loop Berlijnplein bevindt zich trou- even noordwaarts en ga dan wens boven op het dak dat rechts de Monarchvlinder- over snelweg A12 is gebouwd. laan in, die helemaal langs de nu in noordwaartse richting noordzijde van het Amalia- Loop langs de bioscoop in de langs het kanaal, over de Keul- park loopt. Aan je rechterhand richting van de gele brug die sekade. Je wandelt langs een is een atletiekbaan in het park verderop het Amsterdam-Rijn- oud en beetje rommelig indu- te zien, verderop staat het kanaal overspant; de Vaduz- striegebied, maar dat heeft Leidsche Rijn College (met dijk verandert bij de bioscoop eigenlijk ook weer een eigen sporthal) aan je rechterhand. van naam en wordt Vilnius- charme. De Monarchvlinderlaan gaat dijk. Steek de gele brug over hierna verder als Jan Wolkers- en ga aan de overzijde de gele Voorbij de blauwe ophaalbrug singel. Blijf de weg volgen. wenteltrap af. Beneden ga je is het de laatste 750 m even Na ruim 150 m maakt de Jan naar rechts, onder de twee doorbijten langs een saai Wolkerssingel een bocht naar parallelle bruggen door. Loop stuk weg langs het kanaal. Je

122 Het grote nederlandse bierwandelboek

WERKSPOORCAFÉ capaciteit groeide en in 2003 DE LECKERE nam een nieuw team van De wandeling eindigt bij investeerders, brouwers en Werkspoorcafé De Leckere, personeel de brouwerij over. behorend bij de oudste speci- Er werd gekozen voor het aalbierbrouwerij van Utrecht gebruik van groene stroom (sinds 1997). Het hippe café en men begon werknemers staat pal vóór de Werkspoor- van sociale werkplaatsen in kathedraal en heeft een fijn te zetten. Het bedrijf groeide terras met uitzicht over het verder en opende in 2017 het water. gloednieuwe Werkspoorca- De Werkspoorkathedraal zelf fé. Een jaar later startte De is een mooi voorbeeld van Leckere een nieuwe brouwe- herbestemming van oude rij in de Werkspoorfabriek; industriële gebouwen. Deze de 920 zonnepanelen op het immense loods is een van de dak maakt het de eerste 100 historische fabriekshallen % aardgasvrije brouwerij van van de Koninklijke Nederland- Nederland. In hetzelfde jaar sche Fabriek van Werktui- werd het pilsener van De gen en Spoorwegmaterieel, Leckere bekroond tot ‘Beste kortweg ‘Werkspoor’. Vanaf pils van Nederland’ in de 1827 tot in de jaren zeventig Dutch Beer Challenge. produceerde deze machine- fabriek motoren, stoomma- De Leckere produceert diver- chines en rollend materieel. se speciaalbieren die allemaal Het bedrijf ging in 1989 ter een link met Utrecht en de ziele, maar vanaf 2015 werd Utrechtse (bier)geschiedenis gestart met de renovatie van hebben. Het assortiment de immense hal, die nu als telt maar liefst zestien vaste Werkspoorkathedraal dienst bieren, waaronder drie alco- doet als evenementenlocatie holarme. De keuze voor het en onderdak biedt aan enkele bier bij deze wandeling valt innovatieve ondernemers. op het heerlijk verfrissende De Leckere Witte Vrouwen HET BIER: DE LECKERE (5 %), een combinatie van WITTE VROUWEN witbier en weizen. Het heeft Begin jaren negentig expe- een zachte volle moutsmaak rimenteerde een groepje met een tikkeltje zoetromige bierliefhebbers met hun eigen afdronk. passeert eerst een energiecen- brouwsels. De reacties waren trale en loopt verderop over enthousiast en de hobby Na een pittige wandeling op een blauwgroene ophaalbrug. groeide uit tot echt werk. In een gure herfstdag of koude Rechts zie je de eindbestem- 1997 richtten ze een brouwe- winterdag zou je overigens ming: het proeflokaal van rij op met alleen lecker bier, ook kunnen kiezen voor een bierbrouwerij De Leckere, vlak vandaar de naam ‘De Leckere’ De Leckere Blauwe Bijl (10 voor de Werkspoorkathedraal. (www.deleckere.nl). Vanaf %), een zware, amberkleurige Je komt er door even om de het begin was het een bewus- barley quadrupel met een zijinham van het kanaal heen te keuze om uitsluitend biolo- rijke volle moutsmaak en te lopen. gische ingrediënten te gebrui- een duidelijk bittertje in de ken, waarmee de eerste afdronk. 100 % biologische brouwerij van Nederland ontstond. De 122