A Cuadari I Per Saitin NVSH
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
AGRON ÇUADARI UNЁ, AGRONI ... (Rrëfime e mbresa ndër vite) Autori: AGRON ÇUADARI Titulli i librit: UNЁ, AGRONI ... (Rrëfime e mbresa ndër vite) Përgatiti për shtyp: Albana Çuadari Redaktore: Kozeta Çuadari Botimi: Tiranë, 2017 Rrëfime dhe mbresa Hyrje Vjen një kohë, sidomos kur ke mbushur moshën dhe vitet e punës, që duhet të dalësh në pension. Kjo më ndodhi edhe mua. Ka kaluar pak kohë që atëherë dhe ndjehem mirë me shëndet, i çlodhur nga puna e vështirë e shumë viteve. Por truri nuk dashka t’ia dijë. Ai vazhdon të punojë me të njëjtat ritme si edhe më parë, duke më sjellë ndërmend kujtime e mbresa për shumë ngjarje e ndodhi të përjetuara në vitet e shkuara. Pa e kuptuar as vetë, të lind dëshira që ato kujtime t’i rrëfesh ndonjëherë edhe vend e pa vend dhe pse jo, edhe duke i përsëritur në rastet e takimeve të gëzimeve familjare apo edhe në ato të përditshme me shokët, kur pijmë kafen e mëngjesit në një nga lokalet e bllokut këtu në Tiranë. Për t’u çliruar nga ky siklet, fillimisht më erdhi mendimi që të shpenzoja një pjesë të kohës gjatë ditës, për t’i hedhur kujtimet në letër. Por përsëri u ndodha në dilemë me veten, nëse do isha në gjendje ta bëja këtë punë mirë e që të pëlqehej nga ata që do e lexonin. Për t’i hyrë kësaj pune jo të lehtë, nxitëse u bënë bashkshortja ime Donika dhe dy vajzat Kozeta e Albana, të cilat morën përsipër të më jepnin konsulencën e tyre për rregullimin letrar, redaktimin, shtypjen dhe botimin e këtij jetëshkrimi. Nxitëse ishte gjithashtu një këshillë e dhënë nga shkrimtari, historiani e patrioti ynë i madh Fan S.Noli, në një shkrim të tij për ata që shkruajnë për herë të parë, ku thuhej:“Përpiquni për atë që keni provuar vetë në jetë, pra shkruani çdo gjë, pranoni çdo gjë dhe të jeni të sigurt se do të shkruani një libër intersant.” Por jo pak ndihmuan edhe fjalët e mençura të njërit prej rilindasve tanë të mëdhenj, Sami Frashërit: “Njeriu nuk është i përjetshëm, le të përpiqet të jetë e pavdekshme ajo që do të thotë dhe ajo që do të bëjë.”, si edhe fjalët e shkruara nga hebreja 14-vjeçare Ana Frank në ditarin e saj: “Dua të jetoj edhe pas vdekjes dhe për këtë i jam me të vërtetë 3 Agron Çuadari mirënjohëse Zotit që më lindi, duke më dhënë kështu mundësinë të shpreh atë që kam brenda vetes.” Rrëfimet dhe mbresat e jetës time ndër vite do t’i hedh në letër në mënyrë të përmbledhur si më poshtë: • Vitet e vegjëlisë Për gjyshen e familjen e saj Zaimi; për familjen tonë të madhe Bakiaj; për nënat tona të veshura kokë e këmbë me të zeza nga fatkeqësitë e kohës; për disa mbresa fëminore; për shkollën fillore e miqësitë. • Vitet e arsimimit Shkollimin tim, që gjithmonë e kam parë e vlerësuar të lidhur ngushtë me kujdesin që tregohej në ato vite nga organet e pushtetit lokal e qendror për arsimimin edhe të fëmijëve skrapallinj, me vendbanim në thellësi të maleve e larg qyteteve. Në ato vite të vegjëlisë sime, jo vetëm në Therepel, por edhe në të gjitha fshatrat e Skraparit, shkollat ishin vetëm ato fillore. Në mungesë të shkollave të cikleve më të lartë, shumë djem e vajza të fshatrave të Skraparit, Beratit e Dangëllisë, ju dha mundësia për të vazhduar shkollat shtatëvjeçare, të mesme e të larta larg vendbanimeve, të gjitha me shpenzimet e shtetit. Njëri prej tyre kam qenë edhe unë, që pas shkollës fillore në Therepel, vazhdova shtatë-vjeçaren në Vlorë, të mesmen teknike në Kuçovë dhe të lartën në Tiranë. Kujtimet për këto 16 vite të shkollimit janë të shumta. Do të rrefej për to, vendndodhjet, ambjentet e shkollave dhe konvikteve, rregulloret e mësimit, të studimit e kohës së lirë, mësuesit, pedagogët e profesorët, kujdestarët e konvikteve. • Vitet e punës Duke qenë se shumica e viteve të mia të punës i përkasin periudhës gjatë sistemit socialist, me ekonomi të centralizuar e jo të tregut të lirë që kemi sot, nëpërmjet rrëfimeve të mia, lexuesi do të ketë rastin të njihet me ato punë të mëdha e vetëmohuese në ato vite, si kudo gjetkë 4 Rrëfime dhe mbresa edhe në ato ndërmarrje e institucione të vështira e shumë të rëndësishme për ekonominë e vendit, ku unë kam punuar e drejtuar. Nuk marr përsipër të mbroj atë sistem të kaluar, sepse vetë koha e tregoi se me të nuk mund të ecej më tej, por ndjej një gudulisje krenarie për ato punë të mëdha që bëheshin në ato vite për kërkimin, nxjerrjen dhe përpunimin e naftës, për prodhimin e superfosfatit, shkrirjen e mineralit për prodhimin e bakrit e floririt, për ato punë të frutshme për çdo kohë, siç ishte ajo e ngritjes së digave të hidrocentraleve të Fierzës dhe Komanit, e në veçanti për ato mijëra tonelata hekuri të ngulura në shtylla për të përcjellë energjinë elektrike, në terrene të pamundura, nga ata burra të vuajtur që dërmuan kockat e gjymtyrët duke i mbajtur në krahë. Ajo që ka ndodhur në periudhën e tranzicionit me këto vepra të ndërtuara me aq shumë mund e djersë, ku kam punuar edhe unë, më kanë bërë të ndjehem keq e i lënduar. Vendburimet e naftës u janë dhënë me koncension të huajve, që i shfrytëzojnë në mënyrë barbare. Uzinës së përpunimit të naftës në Kuçovë dhe Kombinatit kimiko-metalurgjik në Laç nuk u gjendet më as nami, as nishani, linjave të tensionit të lartë u vihet shpesh herë dinamiti nga njerëz terroristë e mafiozë. • Therepeli, fshati ku linda dhe kalova vegjëlinë Duke rrëfyer për Therepelin në vitet 40-50-të të shekullit të kaluar, për vendndodhjen, mëhallat, fiset, banorët, burimet e mjetet e jetesës, traditat, zakonet, vendet e shenjta, objektet e ushtrimit të riteve fetare si dhe kontributin e madh që kanë dhënë të parët, prindërit dhe vëllezërit tanë për pavarësinë dhe çlirimin e vendit nga pushtuesit e huaj, besoj se do të jap një ndihmesë modeste, një pasuri të investuar si për brezat e tanishëm por edhe ata të ardhshëm, nipër e stërnipër, jo vetëm të fisit tim por edhe për të gjithë nipërit e stërnipërit e fiseve të tjera, të larguar me shumicë nga Therepeli këto vitet e fundit. E them këtë sepse në kushtet e sotme të zhvillimit intensiv të shkencës dhe ekonomisë, kulturës dhe arsimit, del e domosdoshme të shmangim tek të rinjtë e sotëm dhe të brezave që do të vijnë më pas, ndonjë sjellje a dukuri negative të mospërfilljes apo indiferentizmit ndaj trashëgimisë 5 Agron Çuadari biologjike të babait e të nënës, të gjyshërve dhe stërgjyshërve të tyre. Ёshtë e rëndësishme t’ju bëjmë të ditur se, kudo që ndodhen, afër apo larg fshatit, formimi dhe jeta e tyre, sjellja, karakteri dhe personaliteti, sado që të kenë ndryshuar për mirë kushtet e jetesës dhe pozita e gjithësecilit në shoqëri, janë të lidhura ngushtë me trashëgiminë, me babanë, me nënën, gjyshërit e stërgjyshërit, e me vendin e origjinës. Ja çfarë thotë për këtë Lukiani, shkrimtar dhe filozof i madh i antikitetit: “Për ata që e kanë atdheun nënë, është e shenjtë toka ku kanë lindur ata dhe të parët e tyre, qoftë edhe sikur ajo tokë të jetë e pakët, plot me gurë e pa fusha pjellore.” Njohja e së kaluarës është e domosdoshme, sepse ajo u shërben synimeve fisnike dhe shpirtërave të mirësisë së brezave që e zëvendësojnë njëri- tjetrin, sepse pasardhësi i mirë është ai që ja kalon paraardhësit. Djem e vajza, nipër e mbesa, stërnipa e stërmbesa të mirë janë ata që ua kalojnë prindërve, gjyshërve e stërgjyshërve të tyre. Ndryshe nuk do të kishte progres familjar, fisnor dhe shoqëror. Historia e shkruar është një stafetë që brezi i ri merr nga brezi më i vjetër dhe e çon më tej, duke e pasuruar atë me të rejat e kohës. Pa të kaluarën, nuk ka të ardhme. E sotmja është nxënëse e së djeshmes. E kaluara nuk përçmohet, por vetëm respektohet. Ta njohësh dhe ta mësosh historinë e vendlindjes tënde është ndjenjë dashurie e patriotizmi, është shkollë dhe kulturë. • Frashëri, vendlindja e Donikës, bashkëshortes time Pas Therepelit, do të rrëfej ngjarje e ndodhi të mësuara nga historia, por edhe të jetuara gjatë kohës kur shkonim shpesh, bashkë me Donikën dhe dy vajzat tona, për t’u takuar e çmallur me prindërit dhe motrat e vëllezërit e saj në Frashër. Për Frashërin me vendndodhje mes pyjeve e maleve me dimër të ftohtë e verë të freskët, me rrugë e pa rrugë, që e lidhin atë me Përmetin, Skraparin, Korçën e Kolonjën. Përveçse për familjen e saj do të rrëfej edhe një histori të shkurtër që ja vlen të shkruhet, sepse është shumë e veçantë, duke ua bërë të ditur brezave të mi që do të vijnë më pas, që 6 Rrëfime dhe mbresa trashëgminia e tyre biologjike është e lidhur, përveçse me Therepelin, edhe me Frashërin. Rrëfimi do t’ju jap përgjigje disa pyetjeve: Kur dhe përse Frashëri u caktua qendër administrative e krahinës së Dangëllisë, cilat kanë qenë familjet e bejlerëve, kur e arriti kulmin e zhvillimit të tij, kush dhe pse i vrau, plaçkiti e u dogji shtëpitë, si dhe Frashëri në ditët e sotme. Brenda këtyre rrëfimeve si më sipër, do të gjenden të shkruara të dhëna edhe për trungun familjar, për nënën dhe vëllanë, për martesat e krijimin e familjeve të reja, për lindjen dhe rritjen e fëmijëve, nipërve e mbesave, për lidhjet me fisin, për shumë gëzime familjare, por edhe për ndonjë dhimbje që e ka jeta, që e kemi kaluar të gjithë bashkë me të afërmit e shoqërinë.