DOCSLIB.ORG

Antanas Smetona (1874-1944); Van Vrijheidsstrijder Tot Litouwse President

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Antanas Smetona (1874-1944); Van Vrijheidsstrijder Tot Litouwse President Antanas Smetona (1874-1944); Van vrijheidsstrijder tot Litouwse president PDF Door John de Jonge Inleiding Een van de meest markante en vooraanstaande staatsmannen in het vooroorlogse Litouwen was Antanas Smetona. Tijdens de wording van de eerste Litouwse Republiek was hij een van de voormannen die daarvoor actief streden. Reeds in zijn studententijd kwam hij in aanvaring met de Russische autoriteiten. Hij hoort thuis in het rijtje van o.a. Jonas Basanavičius, Martynas Yčas, Augustinas Voldemaras en Mykolas Sleževičius. Behalve Basanavičius zouden o.a. deze mannen de Litouwse politiek gaan beheersen. Met Voldemaras zou Smetona tot aan de val van eerstgenoemde in 1929 heel wat te stellen krijgen. Smetona diende Litouwen twee maal als president, in 1919/20 en van 1926-1940 na een staatsgreep door het leger. Zijn tweede regeerperiode was een milde, rechtse dictatuur, authoritair maar vrij gematigd. Het bewind steunde vnl. op het leger. Onder zijn bewind vond echter een bescheiden modernisering van het land plaats. Conflicten met Duitsland (Memelland) en Polen (Vilnius-kwestie), de economische crisis en de dubbelzinnige relatie met Moskou trokken echter een zware wissel op de fragiele Litouwse economie en politiek. Uiteindelijk beschikten twee dictatoriale grootmachten over de lotgevallen van de eerste Litouwse Republiek. Smetona kon daar niet tegen op en zag zich genoodzaakt zijn vaderland in 1940 te verlaten om zijn eigen leven te redden. Naast staatsman was hij ideoloog, jurist en schrijver. Smetona's leven Zijn wieg stond in Užulėnis, gemeente Taujėnai-Vadokliai, waar hij op 10 augustus 1874 werd geboren. Het gehucht ligt ca. 20 km ten noorden van Ukmergė, enige kilometers van de snelweg Ukmergė- Panėvžys. Zijn ouders waren Jonas Smetona, die kon lezen en schrijven, en Julijona Kartanaičia1. Hij was het op één na jongste kind van zeven kinderen in het boerengezin. Blijkbaar waren er middelen om de jonge Smetona te laten studeren want hij bezocht de gymnasia te Palanga en Jelgava. Van de laatste werd hij verwijderd vanwege zijn lidmaatschap van een Litouwse studentenvereniging, samen met zijn latere zwager en premier Juozas Tubelis2. Ze waren het niet eens met het russificatie-programma op school. Aan de universiteit van Sint Petersburg studeerde hij filosofie en filologie en in 1902 studeerde hij af aan de rechtenfaculteit. Zijn studie in Sint Petersburg ging ook niet zonder slag of stoot. Hij werd een keer gearresteerd en twee maal in hechtenis genomen vanwege zijn verbinding met de ondergrondse Litouwse nationale beweging. Zijn studentenloopbaan werd niet alleen door armoede maar ook door politieke omstandigheden in de lengte getrokken. Voor Litouwse studenten was dat in die tijd meestal het geval3. Uiteindelijk werd hij door de Russische autoriteiten naar Vilnius verbannen en een carriere als jurist kon hij wel vergeten. Litouwers die deze baan wilden uitoefenen kwamen in Litouwse gewesten niet aan de slag maar veelal in verre uithoeken van het tsarenrijk, ver weg van Litouwen. Maar Smetona wilde in zijn vaderland wonen en werken. In 1902 belandde hij te Vilnius nogmaals in de gevangenis wegens het voorlezen van het Nieuwe Testament in de Litouwse taal. In 1904 huwde hij Sofija Chodakauskaitė / Chodakowska (Biržai, 13-1-1885 - Cleveland, 28-12-1968), een Poolse wiens ouders een landgoed te Biržai bezaten4. Zij kregen twee kinderen, Julius Rimgaudas (1913-1974) en Birutė. In Vilnius vond hij werk bij de Land Bank wat hem een bescheiden inkomen opleverde. De daaropvolgende vijftien jaar wijdde hij zich aan Litouwse culturele, politieke zaken en was als journalist 1) Peursem, J.H. van, President Smetona, p. 7. 2) M. Hellmann, Grundzüge der Geschichte Litauens, p. 136. 3) Encyclopedia Lituanica, p. 231. 4) Sofija sprak geen Litouws zodat de nationalist Smetona thuis Pools moest spreken (mededeling van dhr. Frederik Erens). erg actief. Hij werd lid van de Democratische Partij en verkreeg zoveel respect dat hij tijdens de Grote Litouwse Landdag van 1905 te Vilnius gekozen werd tot een van de vijf presidium-leden van de Landdag. Toen de Russen in 1904 de ban op de Litouwse pers opheven ging hij als co-redateur (1904 en 1907) werken bij het eerste Litouwse dagblad, de 'Vilniaus Žinios' (Vilnius Nieuws) en in 1905/06 als redacteur van het weekblad 'Lietuvos Ūkininkas' (De Litouwse Boer). Beide kranten stonden onder invloed van de liberaal-democraten en door voor beide kranten te gaan werken hoopte Smetona de Democratische Partij te ontwikkelen tot een verzoenende groepering binnen het Litouwse politieke spectrum. Teleurgesteld verliet hij 1907 de partij waarin militante linkse activisten de overhand kregen. Daarop lanceerde hij in 1907 het drie-wekelijkse 'Viltis' (De Hoop) waarin hij zijn ideologie van het Litouwse nationalisme ontvouwde en legde daarmee de fundamenten voor de Litouwse nationale beweging. Mede-redacteur van de 'Viltis' was de priester Juozas Tumas die een aantal clericale collega's als aandeelhouders aantrok. De redacteurs stonden voor nationale eenheid, vreedzame verzoening van sociaal-economische entiteiten en ideologisch-religieuze tolerantie. Dit in tegenstelling tot het in intellectuele kringen populaire marxisme. Gedurende zes jaar (1907-1913) verzamelde zich een beduidende groep intellectuelen rond het blad. In 1913 wezen de conservatieve aandeelhouders de katholieke activist Pranas Dovydaitis aan als co-redacteur, ontevreden als ze waren met de liberale koers van de 'Viltis'. Smetona was het hiermee niet eens, verliet de 'Viltis' en verzamelde zijn volgelingen om het twee-wekelijkse 'Vairas' (Het Roer), een cultureel en politiek blad. Als redacteur ervan lukte het hem een aantal vooraanstaande lieden om zich te verenigen die later de kern van de Litouwse nationale beweging zouden vormen5. Deze mannen noemden zich later de 'Tautininkai' (nationalisten), de partij die Litouwen ca. 13 jaar lang zou besturen.6. In 1914 werd Smetona te Vilnius tot vice-voorzitter gekozen van het Litouwse Hulpcomité voor de Vluchtelingen. Het was allereerst een charitatieve instelling omdat de Duitse bezetters (van maart tot september 1915 hadden de Duitsers alle leefgebieden van de Litouwers veroverd) elke politieke activiteit verboden7. Terwijl een derde van de leden van het Comité met de Russen oostwaarts vluchtte, bleef Smetona met de overige leden in Vilnius. Het Comité werd gereorganiseerd met hem als voorzitter en onder het mom van liefdadigheid werd er gewerkt aan Litouwen's politieke toekomst. In 1917 werd er toestemming van de Duitse bezetter verkregen om in Vilnius een Litouwse nationale conferentie te houden hetgeen van 18-23 september daagde onder voorzitterschap van Jonas Basanavičius. De conferentie beraadslaagde over de vorming van een Litouwse staat binnen etnografische grenzen en koos een Litouwse Landdag, de 'Lietuvos Taryba', waarbij Smetona unaniem tot president werd gekozen8. De Taryba werd door de Duitsers geduld en financieel ondersteund. I.v.m. de moeizame onderhandelingen met de Duitsers over een onafhankelijk Litouwen reisde Smetona diverse malen naar Berlijn en nam o.m. deel aan politieke conferenties van Litouwse activisten in Zwitserland. Uiteindelijk stemden de Duitsers schoorvoetend in met de vorming van een Litouwse staat die aan Duitsland zou zijn verbonden. Smetona wilde deze kans grijpen om in elk geval maar iets van een Litouwse staat te krijgen maar de meerderheid van de Taryba was tegen zodat hij begin 1918 aftrad. Enige tijd later trad hij weer als voorzitter tot de Taryba toe. Op 16 februari 1918 ondertekenden de Taryba-leden de onafhankelijkheidsverklaring, daarbij Duitse voorwaarden en wensen negerend9. Toen duidelijk werd dat Duitsland de oorlog zou verliezen kondigde de Taryba een provisorische constitutie aan en werd op 11 november 1918 de eerste Litouwse regering gevormd met Augustinas Voldemaras als premier. Vier van de negen ministers behoorden tot Smetona's partij 'Tautas Pažanga' (Voortuitgang van het Volk). Direct na de vorming van het kabinet vertrokken Smetona en Yčas (Financiën) naar Berlijn voor politiek overleg over de overname van de staatsmacht en een lening. Voldemaras ging naar Parijs voor contact met de Entente-machten. Inmiddels begonnen Duitse troepen Litouwen te verlaten, aldus een machtsvacuum creëerend waarop in december de regering Sleževičius werd gevormd. Smetona vond bij zijn terugkomst de toestand geheel gewijzigd (de verwachtingen waren niet meer op Duitsland gericht maar 5) Encyclopedia Lituanica, p. 232. 6) M. Hellmann, Grundzüge der Geschichte Litauens, p. 135. 7) Idem, p. 134. 8) Idem, p. 136. 9) Encyclopedia Lituanica, p. 233. op complete onafhankelijkheid) en gaf zijn voorzitterschap van de Taryba op. Hij vertrok naar Scandinavië om steun te zoeken voor een onafhankelijkheid Litouwen. Echter binnen twee maanden werd hij teruggeroepen naar Litouwen en werd na veranderingen in de provisorische constitutie tot president gekozen door de Taryba (4 april 1919). Onder zijn bewind dat tot 19 juni 1920 duurde voltrokken zich belangrijke zaken. Er werd een bestuursapparaat opgebouwd, een leger werd gevormd, getraind en naar drie fronten gestuurd, een schatkist en belastingsysteem ingevoerd en tenslotte de voorbereiding van verkiezingen voor een wetgevende vergadering die op 14 en 15 april 1920 plaatsvonden. De partij van Smetona won geen enkele zetel. Op 19 juni 1920 overhandigde Smetona zijn taken aan de nieuwe voorzitter van de wetgevende vergadering. President werd Aleksandras Stulginskis, een christen-democraat. De 'Tautas Pažanga' werd vervolgens ook
Load more

Recommended publications
  • Knygotyra 48 Galutine.P65
    ISSN 0204–2061. KNYGOTYRA. 2007. 48 1918–1944 METØ LIETUVOS KNYGOS VEIKËJØ BIOGRAFISTIKOS ÐALTINIAI IVETA JAKIMAVIÈIÛTË Vilniaus universiteto Knygotyros ir dokumentotyros institutas Universiteto g. 3, 01513 Vilnius, Lietuva El. paðtas: [email protected] Lietuviø tautinë kultûra aptariamu laikotarpiu buvo kuriama daugelio to meto ið- kiliø asmenybiø. Biografiniø leidiniø pagrindiniai kûrëjai, pagal kuriø nuþymëtus orientyrus buvo plëtojama ði tema, bûtø prof. Vaclovas Birþiðka, Ansas Bruoþis, Antanas Milukas, Petras Ruseckas, Juozas Tumas-Vaiþgantas. Jø pastangomis buvo parengti reikðmingi leidiniai, kurie tapo pagrindiniais knygos veikëjø biografistikos ðaltiniais ir neprarado mokslinës vertës iki ðiol. Juos galima laikyti pirmosios lietu- viðkos knygotyrinës biografistikos mokyklos atstovais, nubrëþusiais aiðkià tyrimo kryptá ir sukûrusiais tolesniø moksliniø tyrinëjimø metodikà. Straipsnio tikslas – iðanalizuoti pagrindinius ir gausia informacija iðsiskirianèius publikuotus 1918–1944 metø knygos veikëjø biografistikos ðaltinius ir remiantis gau- tais rezultatais suformuluoti argumentuotas iðvadas apie juos ir juose paskelbtà informacijà, susijusià su lietuviø knygos veikëjais. Aptariamo laikotarpio knygos veikëjø biografistikos ðaltiniø radimàsi lëmë Ne- priklausomoje Lietuvoje kylantis kultûros ir ðvietimo lygis. Mokslo ir kultûros atsto- vai galëjo, niekieno nevarþomi, rinkti ir skelbti biografinæ medþiagà, daugiausia spaudos draudimo laikotarpio. Be jos ðiandienà bûtø sunku atskleisti ne vienà su- dëtingo asmenybës gyvenimo
    [Show full text]
  • Human Resources of Lithuania: on the Question of the Fate of the Nation
    BULLETIN OF GEOGRAPHY /SOCIO-ECONOMIC SERIES/ NO. 10/2008 STASYS VAITEKŪNAS Klaipėda University HUMAN RESOURCES OF LITHUANIA: ON THE QUESTION OF THE FATE OF THE NATION DOI: http://dx.doi.org/10.2478/v10089-008-0016-4 ABSTRACT. The mutual dependence of human resources and the development of the state has been one of the most important geopolitical questions discussed from the times of Ancient Greece. The article analyses the growth of the population and human resources of Lithuania, their change and influence on the state’s development, the possible consequences of the decline of the population on international policies and the state’s geopolitical situation. Reflecting the changes in the number of inhabitants and their structure five possible scenarios of the state’s development in the future are constructed: 1) a small, but economically strong national state; 2) more pensioners than grandchildren; 3) a multinational and multicultural state; 4) the end of the national state (?); 5) a strong economic and cultural state. KEY WORDS: Lithuania, human resources, scenarios of a state’s development, population, population structure. INTRODUCTION The inhabitants and labour resources make up the basis of the existence of any state or nation, its possibilities and identity. The question of national awareness and identity is especially important for countries with small populations. Such small states in the European Union include: Lithuania, Latvia, Estonia, Denmark. Malta, Iceland and others. Even before membership in the European Union one of the most outstanding political figures of Lithuania Vytautas Landsbergis raised the question of the survival of small nations in this union since the large nations and states (Germany, France, Spain, The United Kingdom, Poland and others) can overwhelm them.
    [Show full text]
  • Lietuvių Teatro
    JAUNØJØ OPUSAI Gauta 2009 04 30 MARTYNAS PETRIKAS Vytauto Didþiojo universitetas LIETUVIØ TEATRO (KONTRA)MITAS SATYRINËJE TARPUKARIO SPAUDOJE (Counter)Myth of Lithuanian Theatre in Interwar Satirist Press SUMMARY This article aims to make a survey of critical remarks of two Lithuanian satirist periodicals Spaktyva (The Spyglass) and Kuntaplis (The Wooden Clog) addressed to State Theatre in Kaunas and published during the Interwar period. As a satire can be defined as a voice (or image) of fictional alternative society (Northrop Frye), in order to measure Spaktyvas and Kuntaplis alternativeness, their criticisms shall be juxtaposed to those of official press. SANTRAUKA Straipsnyje siekiama apþvelgti tarpukario Lietuvos satyriniuose leidiniuose Spaktyva ir Kuntaplis publi- kuotas pastabas tuometiniam Valstybës teatrui. Remiantis Rolando Bartheso mistifikacijos samprata, ámanu Lietuvos tarpukaryje veikusià oficialià teatro ideologijà matyti kaip laipsniðkai susiformavusià te- atro sàvokos mistifikavimo pagrindu. Tuo tarpu Northropo Frye satyrinës literatûros teorija satyrà ágalina interpretuoti kaip alternatyvios, fikcinës visuomenës poþiûrio apraiðkà. Kritiðkai sulyginus satyrinëje spau- doje paskelbtà teatro kritikà su oficialiosios spaudos nuostatomis, galima nustatyti satyrikø, kaip galimø kontra-visuomenës atstovø, paþiûrø alternatyvumo laipsná ir tiksliau apibrëþti lietuviø tarpukario satyri- nës spaudos strategijà. Tenai dunkso gelsvas rûmas, ir valstybës dauþo baldus, kur sudëta didþios sumos, kur uþ tai gerai apmoka, kur kûrëjai
    [Show full text]
  • Kan. Juozas Tumas-Vaižgantas. (Jam Šeštąją Dešimtį Metų Baigus).*)
    Kan. Juozas Tumas-Vaižgantas. (Jam šeštąją dešimtį metų baigus).*) Leistas į Dievo Kūrėjo paveikslą ir panašumą kiekvienas žmogus turėtų pasižymėti savo kūrybos gaminiais, būti mažas kūrėjėlis, papildytojas Dievo kūrybos žemėje. Bet, deja, tikru­ moje taip nėra. Žymus žmonių daugumas beveik jokios kūry­ bos neparodo, o nemaža yra ir tokių, kurie ne tik nieko nau­ ja nesukuria, bet dar kas kitų sukurta, griauna, ardo, naiki­ na, parodydami tuo vien savo neigiamąjį bei velniš­ kąjį sugebėjimą destrukcijos darbą varyti. Kai kas vadina tai neigiamąja kūryba, nes ji yra teigiamosios bei tikrosios kūrybos priešingybė, panašiai, kaip velnias amžinas griovėjas yra Dievo Kūrėjo priešingybė. O *) Sk. „Tiesos Kelias“ 192g m. 9-11 nr. - 289 — kadangi griauti yra daug lengviau, negu statyti, o da lengviau nieko neveikti, tai ir nenuostabu, kad nieko neveikėjų turim be galo daug, griovėjų — daugiau, kaip reikia, o tikrų kūrė­ jų vos mažytę saujelę. Būdami reti, kaip auksas, jie ir brangesni, neg auksas. Dė­ liai to kultūringos tautos juos brangina ir gerbia, jais di­ džiuojas ir gėris. Nestinga jų ir Lietuva. Jų vardai mūsų visuomenei gerai žinomi, taigi ir nėra reikalo apie visus juos čia kalbėti. Savo laiku jie bus tinkamai įvertinti ir pa­ gerbti. Tačiau pro vieną jų, būtent, pro kan. Juozą Tumą, aš negaliu praeiti visai tylomis. Jo šįmet rugsėjo 20 d. įvykstąs 60 metų amžiaus ir drauge 40 metų rašto darbo jubiliejus verčia mane pabrėžti bent trumpą garbaus Jubi­ liato paminėjimą. Mielai imuos to darbo, nes „Pragiedrulių“ autorius yra man labai brangus žmogus. Bet iš kitos šalies mane ima baimė, ar aš ištesėsiu tai padaryti, kaip reikiant, nes Tumo-Vaižganto asmeny tiek yra įvairiausių aspektų, kad labai lengva jų vienas kitas ne­ pastebėtas praleisti.
    [Show full text]
  • Constructing Soviet Cultural Policy: Cybernetics and Governance in Lithuania After World War II, 2008
    EGLė RINDZEVIčIūtė IS AFFILIATED WITH TEMA Q, (CULTURE STUDIES) AT THE DEPARTMENT FOR STUDIES OF SOCIAL CHANGE AND CULTURE, LINKÖPING UNIVERSITY, AND THE BALTIC & EAST EUROPEAN GRADUATE SCHOOL AT SÖDERTÖRN CONSTRUCTING UNIVERSITY COLLEGE (SÖDERTÖRNS HÖGSKOLA). THIS IS HER DOCTORAL DISSERTATION. SOVIET CULTURAL CYBERNETICS AND POLICY GOVERNANCE IN LITHUANIA AFTER WORLD WAR II EGLė rINDZEVIčIūtė LINKÖPING STUDIES IN ARTS AND SCIENCE NO. 437 TEMA Q (CULTURE STUDIES) LINKÖPING UNIVERSITY, DEPARTMENT FOR STUDIES OF SOCIAL CHANGE ISBN 978-91-7393-879-2 (LINKÖPING UNIVERSITY) ISSN 0282-9800 AND CULTURE ISBN 978-91-89315-92-1 (SÖDERTÖRNS HÖGSKOLA) SÖDERTÖRN DOCTORAL DISSERTATIONS 31 LINKÖPING 2008 ISSN 1652-7399 Constructing Soviet Cultural Policy Cybernetics and Governance in Lithuania after World War II Egl Rindzeviit Linköping Studies in Arts and Science No. 437 Tema Q (Culture Studies) Linköping University, Department for Studies of Social Change and Culture Linköping 2008 Linköping Studies in Arts and Science No. 437 At the Faculty of Arts and Science at Linköpings universitet, research and doc- toral studies are carried out within broad problem areas. Research is organized in interdisciplinary research environments and doctoral studies mainly in gradu- ate schools. Jointly, they publish the series Linköping Studies in Arts and Sci- ence. This thesis comes from the Department of Culture Studies (Tema kultur och samhälle, Tema Q) at the Department for Studies of Social Change and Culture (ISAK). At the Department of Culture Studies (Tema kultur och samhälle, Tema Q), culture is studied as a dynamic field of practices, including agency as well as structure, and cultural products as well as the way they are produced, consumed, communicated and used.
    [Show full text]
  • Lithuania's Neutrality in the Polish-German War of 1939
    Acta Poloniae Historica 42, 1980 PL ISSN 0001-6829 Piotr Łossowski LITHUANIA’S NEUTRALITY IN THE POLISH-GERMAN WAR OF 1939 As time goes by and ever new sources come to light, the origin and development of Poland’s defensive war in 1939 appear more and more multi-faceted and complex. At first, the prédominant trend was the interest in the military aspect of the war and the search for the reasons of the defeat. Then, studies embraced the diplomatie history, later also the behaviour of the civilians in those decisive weeks. Now, forty years on, many aspects have been already thoroughly examined. But there are still many other problems, only apparently less important, which had not as yet attracted the attention of scholars in a satisfactory degree. For instance, the growing war crisis in August 1939 has been presented almost hour by hour, as well as the development of Poland’s relations with the main European powers, then and in the first weeks of the war. The importance of those matters is unassailable and interest in them justified. But at the same time the relations between Poland and her smaller neighbours in the south and north have been dealt with much less thoroughly than they deserve. Yet, much depended on the attitude of those countries lying directly across the borders. First and foremost, it conditioned the degree of Poland’s isolation in the face of the Nazi agression. The behaviour of the neighbours could improve 10 Acta Poloniae Historica 42 http://rcin.org.pl 146 PIOTR ŁOSSOWSKI or worsen the political and strategie situation of the Second Republic.
    [Show full text]
  • Dangiras Mačiulis and Darius Staliūnas
    STUDIEN zur Ostmitteleuropaforschung 32 Dangiras Mačiulis and Darius Staliūnas Lithuanian Nationalism and the Vilnius Question, 1883-1940 Dangiras Mačiulis and Darius Staliūnas, Lithuanian Nationalism and the Vilnius Question, 1883-1940 STUDIEN ZUR OSTMITTELEUROPAFORSCHUNG Herausgegeben vom Herder-Institut für historische Ostmitteleuropaforschung – Institut der Leibniz-Gemeinschaft 32 Dangiras Mačiulis and Darius Staliūnas Lithuanian Nationalism and the Vilnius Question, 1883-1940 VERLAG HERDER-INSTITUT · MARBURG · 2015 Bibliografi sche Information der Deutschen Nationalbibliothek Die Deutsche Nationalbibliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen Nationalbibliografi e; detaillierte bibliografi sche Daten sind im Internet über <http://dnb.ddb.de> abrufbar Diese Publikation wurde einem anonymisierten Peer-Review-Verfahren unterzogen. This publication has undergone the process of anonymous, international peer review. © 2015 by Herder-Institut für historische Ostmitteleuropaforschung – Institut der Leibniz-Gemeinschaft, 35037 Marburg, Gisonenweg 5-7 Printed in Germany Alle Rechte vorbehalten Satz: Herder-Institut für historische Ostmitteleuropaforschung – Institut der Leibniz-Gemeinschaft, 35037 Marburg Druck: KN Digital Printforce GmbH, Ferdinand-Jühlke-Straße 7, 99095 Erfurt Umschlagbilder: links: Cover of the journal „Trimitas“ (Trumpet) of the Riflemen’s Union of Lithuania. Trimitas, 1930, no. 41 rechts: The fi rst watch of Lithuanian soldiers at the tower of Gediminas Castle. 10 28 1939. LNM ISBN 978-3-87969-401-3 Contents Introduction
    [Show full text]
  • Between National and Indigenous Communism
    LITHUANIAN HISTORICAL STUDIES 23 2019 ISSN 1392-2343 PP. 85–116 https://doi.org/10.30965/25386565-02301004 BETWEEN NATIONAL AND INDIGENOUS COMMUNISM. SOME BROAD BRUSHTROKES IN THE POLITICAL BIOGRAPHY OF JUSTAS PALECKIS: 1944–19531 Vladas Sirutavičius (Lithuanian Institute of History) ABSTRACT The article discusses the activities during the period of late Stalinism of Justas Paleckis, the chairman of the Presidium of the Supreme Council of Soviet Lithuania. The paper puts forward the premise that from 1944 to 1953, Paleckis bal- anced between indigenous (local) communism and attitudes characteristic of some Central European national communists. To be more precise, he tried to emphasise the specifics of the historical development of Lithuania, and its differences from other Soviet republics, in which the formation of the Soviet regime started earlier. According to him, its tradition of statehood made Lithuania a unique republic, and this circumstance should be taken into account when making Lithuania Soviet. Paleckis was convinced that in order to make Soviet rule more attractive to the Lith- uanians, it was necessary to cooperate with the nation’s cultural elite, that is, with the interwar Lithuanian intelligentsia. In his writings and speeches, he tried to merge organically the liberation of the Lithuanian nation from the ‘yoke’ of the exploiters, with the no less important liberation from the ‘national yoke’ or national revival of the Lithuanians. Social and national ‘liberation’, according to him, was crowned with the establishment of the socialist order in Lithuania. This ‘organic’ understanding of history was characteristic of other national communists in Central Europe. Finally, Paleckis tried to incorporate national elements into the system of symbols in Soviet Lithuania.
    [Show full text]
  • KANTIANA LITUANICA XIX A. Ir
    108 KANTIANA LITUANICA Imanuelio Kanto (1724-1804 m.) literatūros bibliografija milžiniška, ir tuo atžvilgiu su juo sunku lygintis bet kuriam kitam vokiečių nau­ jųjų laikų filosofui. Gana didelės apimties tekstus sudarytų kiekvienai<t metais išspausdinamų jo veikalų, v€rtimų, jam skirtų knygų, disertacijų, straipsnių bei recenzijų sąrašai. Sio darbo tikslas - sukaupti į vieną vietą l. Kanto raštų vertimus bei jo palikimą ir asmenybę liečiančius darbus lietuvių kalba nuo pat pirmųjų straipsnių pasirodymo XIX a. ligi 1974 m. pabaigos. l. Kanto raštai į lietuvių kalbą pradėti versti labai vėlai - tik XX a. pradžioje. Sio darbo pradininkas buvo S. Baltramaitis, 1906 m. išvertęs veikalą „Apie auklėjimą", tačiau, kiek žinoma, niekur jo neiš­ spausdinęs 1• Atskirų l. Kanto raštų fragmentų savo leistuose žurna­ luose yra paskelbęs V. Storasta-Vydūnas. Kelis kartus buvo išversta ir paskelbta l. Kanto pratarmė-prierašas K. G. Milkaus žodynui (1800 m.), buvusi ir savotišku nemažos senesniosios mūsų kantianos dalies pasi­ rodymo akstinu. Deja, ligi šiol, išskyrus R. Plečkaičio išverstus „Prole­ gomenus", jokio didesnio l. Kanto veikalo neišversta; vertėjo tebelau­ kia net visos trys „Kritikos". Sunku būtų trumpai aptarti čia suregistruotų itin įvairaus pobūdžio raštų apie l. Kantą vertę. Pirmoji žinia apie didįjį mąstytoją lietuviškai buvo išspausdinta taip pat vėlai - 1864 m. Ir tik nuo 1900 m. jo var­ das kiek dažniau minimas lietuvių spaudos puslapiuose. Mūsų amžiaus pradžioje daugiausia dėmesio buvo skiriama lietuviškos jo kilmės klau­ simui. Deja, reikia pasakyti, kad tie raštai daugiau panėšėjo į naivų nacionalinių ambii::ijų tenkinimą, negu į rimtesnius mokslinius svdrsty- 1 Rankraštis sau�Omils Vilniaus universiteto bibliotekoje (D 542). KANTIAl'<A LITliA:-;1c.\ 1oq mus 2• Išliekamesnė (bent jau istoriografiniu požiūriu) lietuviškoji kan­ tiana tiesiogiai susijusi su mokslinės periodikos atsiradimu, Lietuvos universiteto įkūrimu ir lietuviškai rašančių mokslininkų išaugimu po pirmojo pasaulinio karo.
    [Show full text]
  • Vilniaus Pedagoginis Universitetas Istorijos Fakultetas Lietuvos Istorijos Katedra
    VILNIAUS PEDAGOGINIS UNIVERSITETAS ISTORIJOS FAKULTETAS LIETUVOS ISTORIJOS KATEDRA Vaidas Linauskas Istorijos specialybės II kurso studentas magistrantas BRONIO RAILOS POLITINĖS PAŽIŪROS IR VEIKLA XX A. 4-AME DEŠIMTMETYJE / Political viewpoints and activity of Bronys Raila in the 4 th decade of the 20 th century / Magistrinis darbas Vadovas – prof. L. Truska Vilnius – 2007 1 TURINYS Įvadas 3 I. Trečiafrontininkų tarpe 11 II. Tautininkų gretose (1934-1940 m.): 1. Pasitraukimo iš trečiafrontininkų ir perėjimo pas tautininkus motyvai 16 2. Buvusių trečiafrontininkų ir kairiųjų priešininkas 20 3. Vienas iš tautininkų ideologų: a. Požiūris į Lietuvos ir Europos valstybių politines santvarkas 26 b. B. Railos ir jaunųjų tautininkų pasiūlymai tobulinti Lietuvos valdymą 33 c. Tautinių mažumų vertinimas 38 d. Veikla ir orientacija Lietuvos okupacijos išvakarėse 43 Išvados 49 Šaltiniai ir literatūra 51 Summary 57 2 Įvadas Bronys Raila - netradicinė ir prieštaringa XX a. Lietuvos istorijos asmenybė. Prieš aptariant šio žmogaus politines pažiūras ir politinę veiklą XX a. ketvirtajame dešimtmetyje, reikia susipažinti su kai kuriais jo gyvenimo faktais. 1990 m. pabaigoje rašytoje autobiografijoje B. Raila rašė: „Gimiau 1909 m. kovo 10 d. (naujuoju kalendoriumi 23 d.) Panevėžio apskrities, Rozalimo valsčiaus Plaučiškių kaime, kaip tarybiniais laikais sakydavo, stambių ūkininkų šeimoje“1. 1923 m. baigė Rozalimo keturklasę mokyklą, 1927 m. Panevėžio gimnaziją ir tais pačiais metais įstojo į Kauno universiteto (nuo 1930 m. pavadintu VDU) humanitarinių mokslų fakultetą. Jame iki 1934 m. studijavo bendruosius dalykus, kaip jis pats nurodo, „ir lietuvių, anglų bei rusų literatūras. Be to, 1931 m. – 1932 m. mokiausi Teatro seminare, o 1932-1934 m. Kauno konservatorijoje. Kartais „nelegaliai“ lankydavau labiau dominančias paskaitas ir Teisių fakultete.
    [Show full text]
  • Lithuanian Mathematics Textbooks by President Antanas Smetona
    Advances in Historical Studies, 2020, 9, 1-12 https://www.scirp.org/journal/ahs ISSN Online: 2327-0446 ISSN Print: 2327-0438 Lithuanian Mathematics Textbooks by President Antanas Smetona Juozas Banionis Vytautas Magnus University, Kaunas, Lithuania How to cite this paper: Banionis, J. (2020). Abstract Lithuanian Mathematics Textbooks by Presi- dent Antanas Smetona. Advances in His- The Seimas (Parliament of the Republic of Lithuania) proclaimed 2019 the torical Studies, 9, 1-12. year of President Antanas Smetona. In this article, the author returns to the https://doi.org/10.4236/ahs.2020.91001 mathematical activities of A. Smetona, future President of the Republic of Received: February 13, 2020 Lithuania, supplementing his presentation delivered in Lithuania in 2017 Accepted: March 28, 2020 with new sources, and aims to familiarise readers with this exceptional per- Published: March 31, 2020 sonality in English. The article discusses circumstances under which arithme- Copyright © 2020 by author(s) and tic and algebra textbooks were written by A. Smetona in 1915, a member of Scientific Research Publishing Inc. the Textbook Publishing Commission under the Lithuanian Science Society. This work is licensed under the Creative The main features of publications for developing Lithuanian gymnasiums of Commons Attribution International that time and their importance in the history of Lithuanian education. License (CC BY 4.0). http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ Open Access Keywords Lithuanian Textbooks, Theory of Arithmetic, Theory of Algebra, Lithuanian Terminology of Mathematics, Senior School (Gymnasium) 1. Introduction Antanas Smetona (1874-1944)1, the future President of the Republic of Lithuania, who obtained the diploma of a lawyer in Saint Petersburg University in 1902, was a man of science and possessed the talent of a teacher.
    [Show full text]
  • Lithuania's Case for Independence
    LITHUANIA'S CASE FOR INDEPENDENCE BY T. NORUS AND J. ZILIUS ISSUED BY LITHUANIAN NATIONAL COUNCIL IN UNITED STATES OF AMERICA B. F. JOHNSON, PUBLISHERS, INC. WASHINGTON, D. C. 1918 / INDEX The Lithuanian Nation 7 Origin 7 Philology 7 Historical - - — 9 The Old Prussian and the Teutonic Knights _ 9 The Letts and the Livoniari Knights 10 Lithuanians and the Cross Militant 12 The Tatar Invasion 13 The Polish Union 14 Polonization of Lithuania and Poland 16 Partition of Lithuania and Poland 16 Lithuania's Eussification 17 Regeneration 19 Lithuania's Emigration 20 The Causes of Emigration 20 The Emigrant in Russia, Poland, and (Lettonia) Latvia 20 The Emigration to Great Britain, Africa and elsewhere 20 The Lithuanians in the United States 21 The Settlements and the Occupations of the Emigrants 21 The Influence of American Freedom on the Lithuanians 22 The Cultural Status of Lithuanians in America. 22 The Number of Lithuanians in America 23 Ethnographic Lithuania 25 No Pretensions to Historic Lithuania 25 Lithuania-—The Ethnographic Concept 27 The Researches of D'Erkert and Koreva 34 The Census of 1897 37 The Area and Population of Prussian Lithuania 41 The Area and Population of Lithuania 42 Lithuania and Other Countries Compared. 44 The Confederation of Lithuania and Latvia 45 The Economic Status of Lithuania 47 Lithuania Is An Agricultural Country. _ 47 Lithuanian Farmers Live Separately. 48 The People with Little or No Land.. 48 Farm Products 48 Fruits and Vegetables 48 Stock Raising . 49 German Exploitation _ 49 Lithuanian Forests 49 Lakes
    [Show full text]