Twoja Armia – Twoja Duma!
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
BOLESŁAW KOWALSKI „WICHER” #RycerzeBialoCzerwonej Jak burzliwe były losy Najjaśniejszej Rzeczypospolitej w XX wieku, wie najlepiej mjr Bolesław Kowalski „Wicher”, stuletni kombatant, artylerzysta 9 Pułku Artylerii Lekkiej, jeden z ostatnich żyjących uczest- ników bitwy pod Kockiem. Mimo porażki wojny obronnej 1939 roku nie złożył broni, ale od listopada w konspiracji kontynuował walkę o Polskę. Z takich obrońców O jczyzny możemy być dumni. My też możemy do nich dołączyć! WIŚNIEWSKI JAROSŁAW NA POCZĄTEK 3 ANNA PUTKIEWICZ, REDAKTOR NACZELNY W JAKI SPOSÓB LOKOWANO I ZABEZPIECZANO MIASTA? JAK NASI KRÓLOWIE MYŚLELI O BEZPIECZEŃSTWIE PAŃSTWA? DOKĄD PROWADZIŁ SZLAK ORLICH GNIAZD? ROZPOCZYNAMY WYJĄTKOWY CYKL PUBLIKACJI „POLSKA SZTUKA FORTYFIKACJI”. ZNAKOMITY PRZEWODNIK OPROWADZI NAS PO PERŁACH ARCHITEKTURY MILITARNEJ. FOT. CEZARY POMYKAŁO FOT. wietniowy wieczór 1783 r. Obóz wojskowy na James Island. Tadeusz Kościuszko kosztuje smak sławy i ogląda ze swymi żołnierzami wielki spektakl na niebie. To feu de joie (jak opisuje Alex Storozynski) jest naprawdę imponujące. Działa artyleryjskie grają swój wielki fi nał i wyrzu- cają morze ognia, rozdzierając łuną niebo. Zwycięska armia wysyła z impetem fajerwerki Kjeszcze raz na odchodne pokonanym Brytyjczykom. Powstaje państwo. Ale Kościuszko myślami jest już w Polsce. Na naszej okładce widzimy go takim, jakim pamiętają go Amerykanie. Tuż po jego sukce- sach – świeże szlify generalskie, zasłużone uznanie i przyjaźnie na lata. No i ba, pierwszorzędny żołd, którego skuteczna wypłata stanowić będzie oś jego wieloletniej korespondencji z Thomasem Jeffersonem. Oto Kościuszko, przyszły „bohater dwóch narodów”, w którego sercu rodzi się pomysł insurekcji. Oto wizerunek dowódcy odbiegający od obowiązującego przekazu kanonicznego. Bez kosy w tle, chłopskiej sukmany i czerwonej rogatywki. Jeszcze przed Zieleńcami, Dubienką, POLSKA ZBROJNA POLSKA ZBROJNA POLSKA ZBROJNA POLSKA ZBROJNA POLSKA ZBROJNA POLSKA ZBROJNA PIERWSZA krakowskim rynkiem, Racławicami, goryczą Maciejowic. Przed więzieniem i spotkaniem z carem. CZĘŚĆ KOLEKCJI Polski ofi cer, absolwent szkoły kadetów, twórca genialnych – według Amerykanów – fortyfi kacji. Przywiezie do Polski pomysł na pierwszą formację żołnierzy specjalnych – strzelców celnych. Lojalny i pełen nadziei na sojusze służące odrodzeniu niepodległej ojczyzny, gorzko skonstatuje po latach, HISTORIA HISTORIA HISTORIA HISTORIA HISTORIA HISTORIA że polityka europejska była dla Polski „sztuką lepszego oszukiwania”. Zanim jednak to nastąpi, ten urodzony żołnierz i dowódca da z siebie wszystko. *** „Opłakiwanie poległych jest błędem. Powinniśmy dziękować Bogu, że tacy ludzie żyli” – stwierdził gen. George Patton. Dosadnie i celnie, jak zwykle u tego dowódcy. Ale może gdyby lepiej znał naturę Polaków, wiedziałby, że te dwa zjawiska nie muszą się wykluczać. Że nasze wojny następowały zbyt szybko, byśmy mogli odtworzyć cenną krew. Że z trudem nam przychodzi ograniczenie miejsc naszych poległych do cmentarzy i suchych statystyk. Statystyki lubują się w wojnach, żywią się nimi, skutecznie oswajając efekt skali, który przestaje robić wrażenie. A choć według popularnego porzekadła są one najdoskonalszą emanacją kłamstwa, to stanowią też jednak najbardziej lapidarny opis istoty tego naj- dziwniejszego od zarania dziejów eksperymentu, jakim jest konfl ikt zbrojny. Rachunek zysków i strat to nie tylko informacja o wartości potencjału bojowego państwa. To przede wszystkim surowa prawda o żołnierskim losie. Zanim bowiem zakończy się epizod wojny, podsumowany statystyką, dochodzi tam do krańcowych, z punktu widzenia metafi zyki życia człowieka i ciągłości trwania narodu, zdarzeń. I tu się właśnie zatrzymujemy. Główną część tego numeru kwartalnika poświęciliśmy konfrontacji stron, w jej najbardziej dosłownym wymiarze – zagadnieniu obrony. Sportretowaniu nas w chwili próby, w doświadczeniu odpierania ataku sił zwykle większych liczebnie i lepiej uzbrojonych. Statystyki wojenne przewidywały natychmiastową i bezwzględną zastępowalność żołnierzy w przerwanym szyku bojowym. Przewidywały też nagłą przemianę wyrwanych z narodu pokoleń w zastępy „nieznanych” i na zawsze zaginionych. Ale matki i tak zawsze liczyły po swojemu. Zapraszam do lektury. „Polska Zbrojna. Historia” to więcej niż czasopismo. Dzieje chwały polskiego oręża w pięknej kolekcji, którą utworzą numery kwartalnika. Warto ją mieć. NOWY MAGAZYN O TRADYCJI I CHWALE POLSKIEGO ORĘŻA WIELKA KOMBINACJA WODZA NACZELNEGO POLSKA SZTUKA FORTYFIKACJI BITWA WARSZAWSKA 1920 ROKU Strażnice, twierdze, bastiony www.polska-zbrojna.pl NR 3 (3) 2017 ISSN 2543-8735 CENA 9,99 ZŁ (w(w tym 8% VAT)VAT) 7 ESKADRA Amerykańscy piloci w obronie polskiego nieba nr 3 Wstęp do insurekcji TADEUSZ KOŚCIUSZKO Jak się broniliśmy przed Szwedami, Niemcami, Sowietami DWIE DROGI: PIŁSUDSKI – ROZWADOWSKI PRZEBRAŻE Wołyńska forteca OKŁADKA: OBRAZ TADEUSZA KOŚCIUSZKI, SPIS TREŚCI MAL. BOLESŁAW CZEDEKOWSKI. FOT. ZBIORY FUNDACJI KOŚCIUSZKOWSKIEJ W NOWYM JORKU Wielcy dowódcy Strategie KRZYSZTOF WIELGUS JULIUSZ S. TYM 14 Inżynier niepokorny 48 Wielka Kombinacja PIOTR KORCZYŃSKI Wodza Naczelnego 22 „Kozienickie sztućce” i komandosi Kościuszki Pole chwały ANNA DĄBROWSKA Polska sztuka fortyfi kacji 54 Kapelan PIOTR KORCZYŃSKI 26 Twierdze nie do zdobycia Polityka Rozmowa z Krzysztofem Wielgusem WALDEMAR REZMER 66 Pokój nad tą wojną? Wojna obronna EWA SIEMASZKO MACIEJ MACIEJOWSKI 82 Miecz na lemiesz zamieniali 32 Obrona Jasnej Góry MIROSŁAW NAGIELSKI W cieniu historii 40 Bitwa warszawska 1656 roku PIOTR KORCZYŃSKI ADAM A. OSTANEK 72 Wizjoner i zwycięzca 103 46 Bitwa wymazany z pamięci MARIUSZ NIESTRAWSKI Rozmowa z Mariuszem Patelskim 56 Samoloty amerykańskich WOJCIECH MARKERT Heroiczne życiorysy ochotników 78 To Wódz Naczelny wydawał rozkazy KONRAD PADUSZEK IWO BENDER Rozmowa z Grzegorzem Nowikiem 62 Spłacony dług pilota Coopera 155 Ocalały świadek pisze do Chruszczowa MICHAŁ MACKIEWICZ 88 Pepance Boforsa w polskiej służbie ŁUKASZ ZALESIŃSKI Antoni Kasztelan ANDRZEJ GĄSIOROWSKI 158 92 Akcja całkowicie wykonana 14 Śmierć odważna, choć niewinna GRZEGORZ JASIŃSKI 98 Opór osamotnionej stolicy Zapomniane bitwy JAN TARCZYŃSKI ANDRZEJ ŁYDKA 103 W obronie Warszawy 163 Zwycięstwo kresowych żołnierzy PIOTR KORCZYŃSKI pod Warszawą 109 W walce na dwa fronty nie mieliśmy szans Klub garnizonowy Rozmowa z Czesławem Grzelakiem ANDRZEJ ŁYDKA WOJCIECH WŁODARKIEWICZ 168 Balans, szlus i szenkiel 116 Straż wschodniej granicy PAWEŁ PULIK 121 Miasto w śmiertelnym uścisku Ceremoniał wojskowy STANISŁAW POCZOBUT, ANDRZEJ POCZOBUT MARIUSZ KUBAREK 125 Walka o honor 169 Asysta wojskowa podczas ADAM A. OSTANEK mszy świętej 132 Twierdza się nie poddaje ALEKSANDER SZYCHT Wojenne epizody 138 Wyspa ocalenia WOJCIECH KRAJEWSKI KATARZYNA UTRACKA 172 Lotnicza przygoda NSZ w powstaniu warszawskim 144 porucznika Króla DOROTA GAŁASZEWSKA-CHILCZUK 148 Reduta broni się jeszcze KATARZYNA UTRACKA Sztandary Wojska Polskiego 151 Dom Kolejowy JAROSŁAW PYCH – powstańcza twierdza 176 Oto znak waszej sławy! nr 3 / 2017 / POLSKA ZBROJNA HISTORIA WOJSKOWY INSTYTUT WYDAWNICZY Aleje Jerozolimskie 97, 00–909 Warszawa DYREKTOR WOJSKOWEGO INSTYTUTU WYDAWNICZEGO Maciej Podczaski, tel. 261 845 365, 261 845 685, faks 261 845 503; [email protected] POLSKA ZBROJNA. HISTORIA REDAKTOR NACZELNY Anna Putkiewicz, tel. 261 846 764; [email protected] 66 26 SEKRETARZ REDAKCJI Małgorzata Łętowska, tel. 261 845 165; [email protected] REDAKCJA Piotr Korczyński, Aleksander Szycht, tel. 261 845 604; [email protected] GRAFIKA Marcin Dmowski (kierownik), Marcin Izdebski (projekt szaty grafi cznej i opracowanie), Andrzej Witkowski (fotoedytor), tel. 261 845 579 STALE WSPÓŁPRACUJĄ: Anna Dąbrowska, Maciej Chilczuk, prof. Andrzej Gąsiorowski, 92 Jarosław Godlewski, dr Grzegorz Jasiński, Mikołaj Kubacki, płk Mariusz Kubarek, Łukasz Jędrzejczak, Tadeusz Jeziorowski, prof. Mirosław Lenart, Pamiątki polskie Orzeł biały płk Andrzej Łydka, Michał Mackiewicz, dr Mariusz Niestrawski, dr Adam A. Ostanek, TOMASZ ZAWISTOWSKI TOMASZ ZAWISTOWSKI dr Konrad Paduszek, dr Marcin Paluch, dr Anna Pastorek, 178 Po Tadeuszu Kościuszce pamiątki 190 Orły i oznaki Obrony Narodowej prof. Waldemar Rezmer, Paweł Rozdżestwieński, z Solury i z Moskwy 1936–1939 dr Jan Tarczyński, prof. płk Juliusz S. Tym, dr Krzysztof Wielgus, M. Renata Wilewska, prof. Wojciech Włodarkiewicz, Tadeusz Wróbel, Historia mundurów Wielkie kolekcje Łukasz Zalesiński, Tomasz Zawistowski Wojska Polskiego ROBERT MARCINKOWSKI OPRACOWANIE STYLISTYCZNE PAWEŁ ROZDŻESTWIEŃSKI 194 Przewodnik po miejscach, których Izabela Husarzewska-Tobiasz, 182 Żołnierze ze wschodnich rubieży już nie ma. Ujazdów, część I January Szustakowski MARKETING I PROMOCJA Wojna i sztuka Notatnik kolekcjonera Agnieszka Karaczun, Anita Kwaterowska (tłumacz), M. RENATA WILEWSKA ANDRZEJ WITKOWSKI Małgorzata Szustkowska, Piotr Zarzycki, Bitwa Warszawska tel. 261 845 387, 261 845 180, 184 196 Świat fi lokartystyki faks 261 845 503; [email protected] w artystycznej wizji DRUK: ARTDRUK, ul. Napoleona 4, Kawalerowie Virtuti Militari 05-230 Kobyłka, www.artdruk.com ANNA DĄBROWSKA 189 Książę krwi 88 PRENUMERATA Zamówienia na prenumeratę wydań papierowych „Polski Zbrojnej. Historia” można składać przez: www.polska-zbrojna.pl KOLPORTAŻ I REKLAMACJE Poczta Polska Usługi Cyfrowe Sp. z o.o. ul. Duninowska 9a, 87–823 Włocławek tel. 542 315 201, 502 012 187; [email protected] PARTNER 138 Narodowe Archiwum Cyfrowe. 170 tysięcy zdjęć online na www.nac.gov.pl Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji.