Tarihsel Ve Kültürel Bağlamda Akademik Çalışmalar
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
TARİHSEL VE KÜLTÜREL BAĞLAMDA AKADEMİK ÇALIŞMALAR EDİTÖR DR. NEVİM TÜZÜN YAZARLAR DR. ÖĞR. ÜYESİ HASAN BUĞRUL DR. ÖĞR.ÜYESİ HASAN TAŞKIRAN DR. ÖĞR.ÜYESİ MEHMET ERKAN KILLIOĞLU DR. ÖĞR ÜYESİ MEHMET FURKAN ÖREN DR. ÖĞR. ÜYESİ OLCAY TURAN DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZKAN DAYI ÖĞR. GÖR. DR. İSRAFİL KARATAŞ ÖĞR. GÖR. DR. MEHİBE ŞAHBAZ ARŞ. GÖR. DR. ABDULLAH CENGİZ DR. NEVİM TÜZÜN TARİHSEL VE KÜLTÜREL BAĞLAMDA AKADEMİK ÇALIŞMALAR EDİTÖR DR. NEVİM TÜZÜN YAZARLAR DR. ÖĞR. ÜYESİ HASAN BUĞRUL DR. ÖĞR.ÜYESİ HASAN TAŞKIRAN DR. ÖĞR.ÜYESİ MEHMET ERKAN KILLIOĞLU DR. ÖĞR ÜYESİ MEHMET FURKAN ÖREN DR. ÖĞR. ÜYESİ OLCAY TURAN DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZKAN DAYI ÖĞR. GÖR. DR. İSRAFİL KARATAŞ ÖĞR. GÖR. DR. MEHİBE ŞAHBAZ ARŞ. GÖR. DR. ABDULLAH CENGİZ DR. NEVİM TÜZÜN Copyright © 2021 by iksad publishing house All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, distributed or transmitted in any form or by any means, including photocopying, recording or other electronic or mechanical methods, without the prior written permission of the publisher, except in the case of brief quotations embodied in critical reviews and certain other noncommercial uses permitted by copyright law. Institution of Economic Development and Social Researches Publications® (The Licence Number of Publicator: 2014/31220) TURKEY TR: +90 342 606 06 75 USA: +1 631 685 0 853 E mail: [email protected] www.iksadyayinevi.com It is responsibility of the author to abide by the publishing ethics rules. Iksad Publications – 2021© ISBN: 978-625-7636-53-7 Cover Design: İbrahim KAYA May / 2021 Ankara / Turkey Size = 16x24 cm İÇİNDEKİLER EDİTÖRDEN / ÖNSÖZ Dr. Nevim TÜZÜN…………………………………………………....……1 BÖLÜM 1 TROAS BÖLGESİNDE UNUTULAN BİR KENT PRİAPOS/PEGAE Dr. Öğr. Üyesi Olcay TURAN …….………….………...............….…….5 BÖLÜM 2 İLHANLILAR ZAMANINDA MEDRESELER Dr. Öğr. Üyesi Özkan DAYI ……….……….………………….…..….…47 BÖLÜM 3 TİMURLULARDA TOY GELENEĞİ VE EĞLENCE KÜLTÜRÜ Öğr. Gör. Dr. Mehibe ġAHBAZ Dr. Öğr. Üyesi Hasan TAġKIRAN………………………...…....…….....75 BÖLÜM 4 CEDİTÇİLİK HAREKETİ’NİN ORTA ASYA’DA YAYILMASININ NEDENLERİ Dr. Mehmet Erkan KILLIOĞLU…………………………….....………..95 BÖLÜM 5 ORYANTALİZM, OKSİDENTALİZM VE FUAT SEZGİN Dr. Mehmet Furkan ÖREN ……………………………….……..….…129 BÖLÜM 6 ANKARA TERAKKİ-İ MAÂRİF CEMİYETİ NİZAMNÂMESİ ArĢ. Gör. Dr. Abdullah CENGĠZ ………………………..……….…..159 BÖLÜM 7 HARB-İ UMÛMİ YILLARINDA OSMANLI DEVLETİ'NİN İKTİSADİ VAZİYETİNE İKDAM, SABAH, TANİN VE TERCÜMÂN-I HAKİKAT GAZETELERİ'NİN YAKLAŞIMI Dr. Nevim TÜZÜN ………………..………………………….……….…171 BÖLÜM 8 CUMHURİYET HALK PARTİSİ’NİN 1954 SEÇİMLERİNDE MUHALEFET PARTİLERİ İLE İŞBİRLİĞİ ARAYIŞLARI Öğr. Gör. Dr. Ġsrafil KARATAġ ……………………………..……..….207 BÖLÜM 9 YİYECEK DEPOLAMA İŞLEVİNE SAHİP İKİ FARKLI GELENEKSEL YAPI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Dr. Öğr. Üyesi Hasan BUĞRUL …………………………….………...235 ÖNSÖZ Sosyal bilimler içerisinde önemli bir yere sahip olan tarih bilimi, en genel anlamda; geçmişte meydana gelen olaylar veya bunlar hakkındaki belgelerin verileridir. Zira tarih biliminde belgelere dayandırılmayan ya da geçerli sayılabilecek veri ve kaynaklarla desteklenemeyen geçmiş, tarih biliminin konusu olarak algılanamaz. Tarih; bir milletin geçmişteki varlığı, onun mirası ve bugüne kalan hatırasıdır. Dil, edebiyat ve kültür kavramına giren her şey, tarihten bize miras kalmıştır. Öyle ki tarih bilimi; kültürün zaman içindeki siyasi, sosyal akışını ve sürekliliğini sağlar. Kısacası, bir milletin tarihi, onun bütün kültür varlıklarının aksiyon haline geçmiş şeklidir. Bununla birlikte tarih bilimi; toplumlara nereden geldikleri ve nereye gitmekte oldukları şuurunu kazandırdığından, tarih araştırmaları toplumların kültür politikalarının oluşmasında ve gelişmesinde son derece önemli bir yere sahiptir. Bu çalışma da yukarıda ifade ettiğimiz özellikleri taşıyan, her biri alanında uzman akademisyenler tarafından hazırlanmıştır. Dokuz bölümden meydana gelen kitabın birinci bölümünde, " Troas Bölgesinde Unutulan Bir Kent Priapos/ Pegae " başlıklı çalışma yer almaktadır. Çalışmada; "Priapos" ya da diğer ifade ile " Pegae" antik kentinin tarihteki yeri ve önemi detaylı olarak kaleme alınmıştır. Çalışmada aynı zamanda, kentin topografik özellikleri ve mimari yapısına da yer verilmiştir. 1 Kitabın ikinci bölümünde ise, " İlhanlılar Zamanında Medreseler" isimli çalışma bulunmaktadır. Mezkûr bölümde; Moğol istilasının kalıntılarını ortadan kaldırmak isteyen İlhanlılar'ın, hâkim oldukları topraklarda kurdukları medreselere yer verilmiştir. Çalışmada, İlhanlılar döneminde kurulan medreseler tüm yönleriyle detaylı olarak incelenmiştir. Eserin üçüncü bölümde, " Timurlularda Toy Geleneği ve Eğlence Kültürü " başlıklı çalışma yer almaktadır. Çalışmada; Timurlularda hükümdarlık alameti ve devlette önemli bir yeri olan toy geleneği ile devletteki eğlence kültürü kapsamlı olarak irdelenmiştir. Bölümde; toy, eğlence ve şenlik alanlarının yapıldığı mekânlara, yapılan eğlencelere ve bunların hangi durumlarda düzenlendiklerine yer verilmiştir. Kitabın dördüncü bölümünde, " Ceditçilik Hareketi'nin Orta Asya'da Yayılmasının Nedenleri " başlıklı çalışmaya yer verilmiştir. Araştırmada; 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başlarında Rus İmparatorluğu'nda, Türk kökenli Müslüman halklar arasında ortaya çıkan sosyal-siyasi ve entellektüel bir hareket olan Ceditçiliğin Orta Asya topraklarında yayılmasının nedenleri tüm yönleriyle ele alınmştır. Kitabın beşinci bölümünde, "Oryantalizm, Oksidentalizm ve Fuat Sezgin " başlıklı çalışma bulunmaktadır. Bu bölümde; medeniyetler tarihçisi olarak adlandırılan Fuat Sezgin ekseninde Batı'nın Doğu'yu bilgesel olarak tanımlama şekli olan oryantalizm ve Doğu'nun Batı'yı 2 TARİHSEL VE KÜLTÜREL BAĞLAMDA AKADEMİK ÇALIŞMALAR anlama ve tanımlama şekli olan oksidentalizm detaylı bir şekilde incelenmiştir. Altıncı bölümde ise " Ankara Terakk-i Maârif Cemiyeti Nizamnâmesi " başlıklı çalışma kaleme alınmıştır. Çalışmada; II. Meşrutiyet'in ilanından sonra Osmanlı Devleti'nde eğitimin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması amacıyla Ankara Terakki-i Maârif Cemiyeti tarafından hazırlanan nizamname ele alınmıştır. Sekiz bölüm ve kırk iki maddeden meydana gelen nizamname kapsamlı bir şekilde irdelenmiştir. Yedinci bölümde; " Harb-i Umumi Yıllarında Osmanlı Devleti'nin İktisadi Vaziyeti'ne İkdam, Sabah, Tanin ve Tercümân-ı Hakikat Gazeteleri'nin Yaklaşımı " başlıklı çalışma mevcuttur. Bu çalışmada ise Harb-i Umumi diğer bir ifade ile Birinci Dünya Savaşı yıllarında Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu iktisadi duruma mezkûr gazetelerin yaklaşımlarına yer verilmiştir. Kitabın sekizinci bölümünde ise; " Cumhuriyet Halk Partisi'nin 1954 Seçimlerinde Muhalefet Partileri ile İşbirliği Arayışları " başlıklı çalışma bulunmaktadır. Araştırmada, Türk siyasi tarihimizde önemli bir yere sahip olan 1954 seçimleri öncesinde Cumhuriyet Halk Partisi'nin ittifak arayışları ve bu arayışların nedenleri kapsamlı olarak irdelenmiştir. Kitabın dokuzuncu ve son bölümünde ise; " Yiyecek Depolama İşlevine Sahip İki Farklı Geleneksel Yapı Üzerine Bir Araştırma " isimli çalışma yer almaktadır. Çalışmada; Rize'nin Pazar İlçesi ve Hakkari İli-Taşbaşı Köyü örnekleri bağlamında, geleneksel gıda 3 saklama yöntemleri ve gıdaların depolanmalarında kullanılan mimari yapılar fotoğraflarla birlikte detaylandırılarak anlatılmıştır. Tarih ve kültürün harmanlandığı bu çalışmada, başta kitaba bölüm yazarak katkı sağlayan kıymetli hocalarımıza teşekkürlerimi sunarım. Son olarak bu değerli çalışmaların bir araya gelmesine öncülük eden, aynı zamanda kitabın basım-yayım işlerini üstlenen İKSAD Yayınevi'ne de müteşekkirim. Dr. Nevim TÜZÜN 4 TARİHSEL VE KÜLTÜREL BAĞLAMDA AKADEMİK ÇALIŞMALAR BÖLÜM 1 TROAS BÖLGESİNDE UNUTULAN BİR KENT PRİAPOS/PEGAE Dr. Öğr. Üyesi Olcay TURAN1 1 Kırklareli Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Kırklareli, Türkiye. [email protected]. https://orcid.org/0000-0002-8093-9143 5 6 TARİHSEL VE KÜLTÜREL BAĞLAMDA AKADEMİK ÇALIŞMALAR GİRİŞ Troas bölgesi; doğuda Mysia, batı ve güneyinde Aegeus Pontos (Ege Denizi), kuzeyinde de Hellespontos (Çanakkale Boğazı) ve Propontis (Marmara Denizi) ile çevrelenmiştir. Bununla birlikte antikçağ yazarlarının aktarmış olduğu bilgiler ışığında bölgenin kesin sınırlarını belirlemek oldukça zordur. Zira Strabon, Troas bölgesinin sınırlarını doğuda Aisepos’un (Gönen Çağı) denize döküldüğü yerden, İda Dağı’na (Kaz Dağı) çekilecek ve Adramyttium (Edremit) kentini de içine alacak bir çizginin batısında kalan kısm olarak tanımlamaktadır.2 Bununla beraber Plinius ise bölgenin sınırlarını daha da genişleterek, Kios (Gemlik) Körfezi’ne dökülen Ekhelos (Parmaklar) deresi ile güneybatıda Lekton (Baba Kale) Burnu arasında kalan bölgeyi Troas sınırları içinde göstermiştir. 3 Ksenophon, Anabasis’de bölgenin sınırlarını kuzeyde Aisepos Çayı ile Adramyttnos (Edremit) Körfezi’nin batısında kalan toprakları tanımlama için kullanılmıştır.4 Modern araştırmacılarda tıpkı antikçağ yazarları gibi Troas bölgesinin sınırlarının belirlenmesinde görüş birliğine varmış değildir. Örneğin Walter Leaf, Strabon’un görüşlerini benimsemişken;5 J. M. Cook ise Leaf’den farklı olarak bölgeyi Abydos’dan güneyde Adramyttenos Körfezi’ne çekilen dik bir çizginin batısında kalan bölüm olarak nitelemiştir.6 2 Strab. XIII. 1. 4. 3 Plin. Nat. Hist. XL. 41. 4 Ksen. Anab. VII.8.7. 5 Leaf, 1923: 2. 6 Cook, 1973: 2 7 Troas bölgesi oldukça engebeli bir coğrafi yapıya sahiptir. Bu bağlamda doğu batı ve kuzey güney doğrultusunda uzanan dağ sıraları ve yükseltiler arasında yer alan akarsular bölgenin en karakteristik özelliğini oluşturmaktadır. Bölgenin en önemli yükseltisi Homeros tarafından hayvanların anası ve kaynağı