Studium Uwarunkowań I Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Załącznik Nr 1 do uchwały nr …………….. Rady Gminy Cekcyn z dnia …………… 2018 r.

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY CEKCYN

UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY

CZĘŚĆ TEKSTOWA

/etap wyłożenia do publicznego wglądu/

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

1 Wprowadzenie ...... 5 1.1 Podstawa prawna opracowania Studium ...... 5 1.2 Cele opracowania Studium ...... 5 1.3 Zakres i metoda opracowania ...... 6 2 Materiały wykorzystane przy sporządzeniu studium ...... 7 3 Uwarunkowania wynikające z dokumentów wyższej rangi ...... 9 3.1 Ustalenia Planu zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego . 9 3.2 Ustalenia Strategii Rozwoju Województwa kujawsko-pomorskiego 2020 – Plan modernizacji 2020+ ...... 10 3.3 Strategia Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Tucholskiego ...... 11 4 Dotychczasowe przeznaczenie, zagospodarowanie i uzbrojenie terenu oraz stan ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony ...... 14 4.1 Położenie i granice gminy ...... 14 4.2 Stan ładu przestrzennego i wymogi jego ochrony ...... 18 4.3 Uwarunkowania wynikające z dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia terenu ...... 20 5 Stan środowiska, w tym stan rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i jakości zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu, w tym krajobrazu kulturowego . 31 5.1 Położenie i granice gminy ...... 31 5.2 Budowa geologiczna ...... 31 5.3 Rzeźba terenu ...... 33 5.4 Wody podziemne ...... 34 5.5 Wody powierzchniowe ...... 36 5.6 Powietrze atmosferyczne ...... 38 5.7 Powietrze atmosferyczne ...... 39 5.8 Szata glebowa ...... 40 5.9 Szata roślinna, świat zwierzęcy ...... 41 5.10 Biocenozy i chronione siedliska przyrodnicze ...... 42 5.11 Obszary i obiekty podlegające ochronie prawnej ...... 45 6 Potrzeby i możliwości rozwoju gminy ...... 50 6.1 Analizy ekonomiczne, środowiskowe i społeczne ...... 50 6.2 Prognozy demograficzne, w tym uwzględniające, tam gdzie to uzasadnione, migracje w ramach miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego ...... 52 6.3 Możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej, a także infrastruktury społecznej, służących realizacji zadań własnych gminy ...... 59 6.4 Bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę ...... 60 7 Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej ...... 65 7.1 Strefy ochrony konserwatorskiej ...... 65 7.2 Archeologia ...... 65 8 Warunki i jakość życia mieszkańców, w tym ochrony ich zdrowia ...... 67 8.1 Bezrobocie ...... 67 8.2 Mieszkalnictwo ...... 68 8.3 Infrastruktura społeczna ...... 70 9 Zagrożenia bezpieczeństwa ludności i jej mienia ...... 71 10 Stan prawny gruntów ...... 73 11 Występowanie obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odrębnych ...... 74 12 Występowanie obszarów naturalnych zagrożeń geologicznych ...... 74 13 Występowanie udokumentowanych złóż kopalin oraz zasobów wód podziemnych oraz udokumentowanych kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla ...... 76 14 Występowanie terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odrębnych ...... 76

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

15 Stan systemów komunikacji i infrastruktury technicznej w tym stopnia uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami ...... 76 15.1 Komunikacja ...... 76 15.2 Komunikacja kolejowa ...... 78 15.3 Transport lotniczy, wodny, rowerowy i szlaki turystyczne ...... 78 15.4 Gospodarka odpadami ...... 79 15.5 Gospodarka wodno – ściekowa ...... 80 15.6 Elektroenergetyka ...... 84 15.7 Gazownictwo ...... 85 15.8 Ciepłownictwo ...... 85 16 Zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych ...... 87 17 Wymagania dotyczące ochrony przeciwpowodziowej...... 88

CZĘŚĆ GRAFICZNA UWARUNKOWAŃ (ODRĘBNA) OBEJMUJE ZAŁĄCZNIK GRAFICZNY:

Załącznik 4. Uwarunkowania rozwoju gminy – część graficzna w skali 1:25 000

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

1 Wprowadzenie

1.1 Podstawa prawna opracowania Studium

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, zwane dalej „studium”, jest dokumentem planistycznym, określającym politykę jej rozwoju przestrzennego. Studium nie jest przepisem gminnym i nie stanowi podstawy do wydawania decyzji o warunkach zabudowy.

Studium jest prawem wewnątrzgminnym wiążącym władzę oraz podporządkowane jej organy i jednostki, w podejmowanych decyzjach w zakresie działań dotyczących polityki przestrzennej gminy dla realizacji określonych celów. Granicę obszaru objętego studium stanowi granica administracyjna gminy Cekcyn.

Podstawę opracowania Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Cekcyn stanowią:

a) art. 9 ust. 1. ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1073),

b) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego,

c) uchwała nr XVI/152/16 Rady Gminy Cekcyn z dnia 29 czerwca 2016 r. w sprawie oceny aktu- alności studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Cekcyn oraz obowiązujących planów miejscowych dla gminy Cekcyn za okres od 2010 do 2015 roku ", podjęta na podstawie art. 18 ust. 2, pkt. 5 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 446 ze. zm.) oraz art. 32 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 778 ze zm.)

d) Uchwała Nr XVI/153/2016 Rady Gminy w Cekcynie z dnia 29 czerwca 2016 r. w sprawie przy- stąpienia do sporządzenia Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Cekcyn.

1.2 Cele opracowania Studium

Główne cele opracowania studium to:

a) rozpoznanie, aktualizacja i ocena uwarunkowań rozwoju gminy w zakresie środowiska przyrodniczego, kulturowego, stanu zagospodarowania oraz infrastruktury technicznej,

b) dostosowanie wytyczonych dotychczas kierunków zagospodarowania przestrzennego do zak- tualizowanych potrzeb wraz z określeniem możliwości potencjalnych zmian wykorzystania przestrzeni w zgodzie z przyjętymi celami rozwoju, które pozwolą na koordynację zamierzeń władz samorządowych w zakresie działalności inwestycyjnej, zmierzającej do aktywizacji gminy i poprawy jakości życia mieszkańców gminy z wyodrębnieniem zadań lokalnych i ponad lokalnych,

c) stworzenie podstawy do koordynacji sporządzania i realizacji planów miejscowych.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

1.3 Zakres i metoda opracowania

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Cekcyn składa się z:

1) tekstu studium: a) część pierwsza: uwarunkowania rozwoju gminy - stanowiącego załącznik nr 1 do uchwały, b) część druga: kierunki rozwoju gminy - stanowiącego załącznik nr 2 do uchwały, c) część trzecia: uzasadnienie zawierające objaśnienia przyjętych rozwiązań oraz syntezę ustaleń projektu studium - stanowiącego załącznik nr 3 do uchwały, 2) części graficznej - Uwarunkowania rozwoju gminy w skali 1:25 000 - załącznik nr 4 do uchwały, 3) rysunku studium - Kierunki rozwoju gminy w skali 1:25 000 - stanowiącego załącznik nr 5 do uchwały.

Nie podlegają uchwaleniu: a) podstawowe opracowanie ekofizjograficzne do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, b) prognoza oddziaływania na środowisko opracowana na podstawie art. 51 ust. 1 w związku z art. 46 pkt. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tekst jed- nolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 353 ze zm.), c) część formalno-prawna, dokumentująca tryb sporządzania i uchwalenia studium, stosownie do wy- magań ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Wykonawca Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Cekcyn:

Pracownia Urbanistyczna

AWJ Wojciech Jaworski ul. Jarmużowa 3, 85-410 Bydgoszcz

Generalny projektant: mgr inż. arch. Agnieszka Kujath-Jaworska posiadająca kwalifikacje do wykonywania zawodu urbanisty na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uzyskane na podstawie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów (Dz. U. z 2013 r. poz. 932 i 1650)

Współpraca: mgr Jakub Makarewicz posiadający uprawnienia do wykonywania ocen oddziaływania na środowisko na podstawie art. 74a ustawy z dnia 3 października 2008 r. w sprawie … ocen oddziaływania na środowisko (t. j. Dz. U. z 2016 r. poz. 353 ze zm.)

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

2 Materiały wykorzystane przy sporządzeniu studium Przy opracowaniu studium korzystano z obowiązujących przepisów prawa, materiałów planistycznych, aktualnie obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, dokumentów wyż- szej rangi oraz publikowanych i niepublikowanych danych dotyczących stanu zainwestowania oraz otoczenia biznesu, danych Urzędu Gminy w Cekcynie i innych opracowań branżowych:

• Plan zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego przyjęty uchwałą Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego Nr XI/135/03 z dnia 26 czerwca 2003 r.;

• Strategia Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego powiatu Tucholskiego przyjęta uchwałą nr XVII/105/2016 Rady Powiatu Tucholskiego z dnia 17 marca 2016 r.;

• Strategia Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego do roku 2020 r. – Plan modernizacji 2020+ przyjęta uchwałą Nr XLI/693/13 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 1 października 2013 r.;

• Analiza Stanu Gospodarki Odpadami Komunalnymi na Terenie Gminy Cekcyn za rok 2015;

• Uchwała nr XVI/146/16 Rady Gminy Cekcyn z dnia 29 czerwca 2016 r. w sprawie przyjęcia Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Cekcyn;

• Nadanie statusów sołectwom Gminy Cekcyn, przyjmowane uchwałami Rady Gminy;

• Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Cekcyn, przyjęty uchwałą nr VI/46/15 Rady Gminy Cekcyn z dnia 24 czerwca 2015 r.;

• Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Cekcyn na lata 2012-2015 z perspek- tywą na lata 2016 – 2019;

• Ogólnopolska Baza Kolejowa;

• Aktualnie obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego na terenie gminy Cekcyn;

• Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa, PWN, 2002;

• Państwowy Rejestr Granic;

• Corine Land Cover – CLC2006;

• Dane Głównego Urzędu Statystycznego (www.stat.gov.pl);

• Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, 1 : 50 000, Arkusz Cekcyn, Państwowy Instytut Geo- logiczny.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Tabela 1: Aktualnie obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego

FUNKCJA NR UCHWAŁA RADY NAZWA PLANU PRZEWODNIA PORZĄDKOWY GMINY PLANU Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu położonego: UCHWAŁA NR we wsi Cekcyn obejmującego części działek nr ewidencyjny gruntów 103/2, 191/2, XIV/82/95 RADY Tereny zabudowy 1. 564, 562, 1775 oraz działek nr ewidencyjny gruntów 144/2, 217/2, 1813; we wsi GMINY mieszkaniowej jed- Stary Sumin obejmującego części działek nr ewidencyjny gruntów 5/3 i 87/3; we wsi W CEKCYNIE z dnia norodzinnej Zalesie obejmującego części działek nr ewidencyjny gruntów 254/4 i 240/2 29 grudnia 1995 r. UCHWAŁA NR XXIX/210/97 RADY Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Tereny zabudowy GMINY 2. CEKCYN w sołectwach: Cekcyn, Nowy Sumin, Krzywogoniec, Wielkie Budziska, mieszkaniowej jed- W CEKCYNIE z dnia Trzebciny, Zdroje, Wysoka i Iwiec norodzinnej 13 października 1997 r. UCHWAŁA NR Miejscowy plan ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Cekcyn obej- III/22/98 RADY Tereny sportu i re- 3. mujących tereny położone w sołectwach: Cekcyn, Nowy Sumin, Zalesie, Krzywogo- GMINY kreacji niec, Wielkie Budziska, Małe Gacno, Trzebciny, Wysoka, Iwiec i Ostrowo W CEKCYNIE z dnia 28 grudnia 1998 r. UCHWAŁA NR Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy XII/137/99 RADY Tereny zabudowy 4. Cekcyn obejmujących tereny położone w sołectwach: Cekcyn, Nowy Sumin, Zale- GMINY mieszkaniowej jed- sie, Krzywogoniec, Zdroje, Wysoka, Zielonka, Ostrowo i Ludwichowo W CEKCYNIE z dnia norodzinnej 28 grudnia 1999 r. UCHWAŁA NR Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu przeznaczonego na cele XXIII/234/01 RADY 5. budowy stacji bazowej telefonii komórkowej we wsi Małe Gacno (cz. dz. nr 391) GMINY Telekomunikacja w Gminie Cekcyn W CEKCYNIE z dnia 7 lutego 2001 r. UCHWAŁA NR Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego terenów w gminie Cekcyn i XXVI/256/01 RADY Tereny zabudowy zmian miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Cek- 6. GMINY mieszkaniowej jed- cyn we wsiach Cekcyn, Zalesie, Krzywogoniec, Wielkie Budziska, Wysoka, Zielonka W CEKCYNIE z dnia norodzinnej i Iwiec 25 kwietnia 2001 r. UCHWAŁA NR Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego terenów we wsiach: Cekcyn, XXXIV/309/02 RADY Tereny sportu i re- 7. Stary Sumin, Zalesie, Krzywogoniec, Wielkie Budziska, Trzebciny, Zdroje, Wysoka, GMINY kreacji Iwiec i Ludwichowo w Gminie Cekcyn W CEKCYNIE z dnia 24 kwietnia 2002 r. UCHWAŁA NR VII/53/03 RADY Tereny zabudowy Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego terenów w gminie Cekcyn we 8. GMINY mieszkaniowej jed- wsiach: Cekcyn, Krzywogoniec, Wielkie Budziska, Trzebciny i Suchom Lisiny W CEKCYNIE z dnia norodzinnej 25 czerwca 2003 r. UCHWAŁA NR XIII/88/08 RADY Tereny zabudowy Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego terenów działek nr 144/1, nr 9. GMINY mieszkaniowej jed- 815/6 i nr 815/7 obręb Cekcyn gm. Cekcyn W CEKCYNIE z dnia norodzinnej 20 lutego 2008 r. UCHWAŁA NR Tereny zabudowy Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego „Osada Borowiacka” w m. Cek- IV/21/11 RADY 10. mieszkaniowej jed- cyn gm. Cekcyn GMINY CEKCYN z norodzinnej dnia 23 lutego 2011 r. UCHWAŁA NR XXV/251/13 RADY Tereny zabudowy Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Wielkie Budziska 1 w miejsco- 11. GMINY W CEKCY- mieszkaniowej jed- wości Wielkie Budziska gm. Cekcyn NIE z dnia 25 wrze- norodzinnej śnia 2013 r. UCHWAŁA NR XXXI/321/14 RADY Tereny obiektów Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w miejscowości Zdroje gm. 12. GMINY produkcyjnych, skła- Cekcyn W CEKCYNIE z dnia dów i magazynów 14 maja 2014 r. UCHWAŁA NR XVII/166/16 RADY Tereny zabudowy 13. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w miejscowości Cekcyn GMINY CEKCYN z mieszkaniowej jed- dnia 9 września norodzinnej 2016 r. UCHWAŁA Nr XXI/189/16 RADY Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Cekcynek, obręb geodezyjny Tereny infrastruk- 14. GMINY CEKCYN z Cekcyn tury dnia 28 grudnia 2016 r.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

3 Uwarunkowania wynikające z dokumentów wyższej rangi

3.1 Ustalenia Planu zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego

W odniesieniu do terenu Gminy Cekcyn, Plan zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2003 r. Nr 97 poz. 1437) zawiera następujące zapisy:

• wymóg wspólnej polityki dotyczącej wielkoprzestrzennych form ochrony przyrody i krajobrazu w zakresie współdziałania z województwem sąsiednim, dotyczącym obszaru Borów Tuchol- skich, znajdujących się na terenie gminy Cekcyn oraz gminach województwa pomorskiego. Wspólna polityka dotyczy również zlewni rzeki Brdy;

• obszar gminy leży w zasięgu zlewni wymagającej ochrony, gdyż stanowi źródło wody pitnej dla miast;

• obszar gminy Cekcyn zaklasyfikowano jako obszary o średnio i mało korzystnych uwarunkowaniach przyrodniczych przydatności dla rolnictwa ze względu na niski naturalny potencjał grun- tów rolnych;

• gleby znajdujące się w obszarze Doliny Brdy zagrożone są silną i intensywną erozją gleb;

• tereny gminy znajdujące się na obszarze Wysoczyzny Świeckiej zostały określone jako obszary rezerwy przyrodniczej, które związane są z niewykorzystaniem potencjalnej produktywności gleb;

• obszar województwa kujawsko-pomorskiego podzielony został na dwa tzw. Leśne Kompleksy Promocyjne. LKP „Bory Tucholskie” znajdują się w północnej części gminy, obszary te wyma- gają wzorcowej gospodarki leśnej, prowadzonej w oparciu o podstawy ekologiczne;

• gmina Cekcyn znajduje się w najatrakcyjniejszym rejonie turystycznym województwa kujawsko- pomorskiego oraz jest najważniejszym obszarem turystycznym na terenie województwa, pre- dysponowana jest do rozwoju funkcji krajoznawczej i specjalistycznej, zwłaszcza na obszarach Borów Tucholskich oraz Doliny Brdy;

• obszar gminy jako obszar intensywnej gospodarki leśnej;

• stopień zaspokojenia potrzeb melioracyjnych wyrażony odsetkiem użytków rolnych zmelioro- wanych w powierzchni ogólnej wymagającej melioracji dla gminy Cekcyn wynosi 100%;

• obszar gminy określa się jako jeden z najmniej produktywnych rolniczo;

• stan rozwoju przedsiębiorczości gminy cechuje się wysokim wskaźnikiem firm zagranicznych;

• południowa część gminy jako obszar występowania nadmiernie wydłużonych linii 15 kV;

• zgodnie z podziałem województwa na obszary o podobnych uwarunkowaniach Gminę Cekcyn zaliczono do obszaru północnego. Charakteryzowany jest on jako obszar wielofunkcyjny, gdzie zaznacza się bardzo duże znaczenie funkcji turystycznej i leśnej. Stan rozwoju gospodarki wodno-ściekowej i odpadowej oceniony został relatywnie wysoko. Zauważalna jest mała liczba miast i znaczne oddalenie części gmin od miast, mała efektywność rolnictwa przy znaczącym uzależnieniu ludności od sytuacji w rolnictwie. Niekorzystna jest również sytuacja na rynku pracy. Obszar pod względem rozwoju pewnych rodzajów działalności ograniczać może wystę- powanie obszarów chronionych. Warunki dla rozwoju rolnictwa określone są jako niekorzystne, dlatego sugeruje się rozwój rolnictwa ekologicznego oraz wprowadzanie pozarolniczych dzia- łalności do gospodarstw. Dla obszaru północnego sugerowany jest dalszy rozwój w obszarze

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

związanym z gospodarką leśną, turystyką oraz edukacją ekologiczną,

• lokalizacja w zasięgu Rezerwatu biosfery „Bory Tucholskie”,

• lasy wymagające przebudowy drzewostanów.

Ponadto plan wymienia szczegółowo zadania:

• przebudowa linii kolejowej nr 208: Działdowo – Brodnica – Jabłonowo Pomorskie – Grudziądz – Tuchola – Chojnice w celu osiągnięcia prędkości do 120 km/h poprzez jej elektryfikację;

• rozwój lokalnego przetwórstwa płodów rolnych, zwłaszcza dostarczanych przez rolnictwo nie- konwencjonalne, przy jednoczesnym rozwoju integracji pionowej.

3.2 Ustalenia Strategii Rozwoju Województwa kujawsko-pomorskiego 2020 – Plan modernizacji 2020+

Strategia Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego do roku 2020 – plan modernizacji 2020+ (za- łącznik do Uchwały Nr XLI/693/13 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 21 paździer- nika 2013 r.) wyróżnia następujące priorytety rozwoju województwa:

• konkurencyjna gospodarka,

• modernizacja przestrzeni wsi i miast,

• silna metropolia,

• nowoczesne społeczeństwo.

Za najważniejszy priorytet uznana została „Konkurencyjna gospodarka”, która ma bezpośredni wpływ na jakość życia mieszkańców, dochody samorządów wszystkich szczebli, rolę i pozycję województwa w gospodarce narodowej. Głównym założeniem priorytetu jest dążenie do unowocześnienia gospodarki, w celu zwiększenia liczby miejsc pracy na terenie województwa.

Priorytet „Konkurencyjna gospodarka” ma na celu pełne wykorzystanie atutów jednostek, w zakresie predysponowanych dziedzin gospodarki. W odniesieniu do gminy Cekcyn należałoby zwiększyć rolni- czą produktywność na glebach o nie wykorzystanym potencjale produkcyjnym, rozwijać rejony poza- produkcyjnej działalności rolniczej na glebach o niskim potencjale produkcyjnym, rozwijać gospodarkę leśną oraz utrzymać wysoki poziom rozwoju turystyki.

Według priorytetu „Modernizacja przestrzeni wsi i miast” dla obszarów wiejskich, do których zaliczona została gmina Cekcyn, głównym kierunkiem interwencji jest stymulowanie rozwoju społecznego oraz lokalnych rynków pracy. W tym celu powinny prowadzone być działania na rzecz modernizacji obszarów wiejskich, które powinny dotyczyć:

• zapewnienia jak najlepszych warunków rozwoju społecznego (funkcjonowanie usług publicznych),

• rozwoju przedsiębiorczości lokalnej związanej z wykorzystaniem potencjałów endogenicznych (zwłaszcza przetwórstwa rolno-spożywczego, ale także przetwórstwa leśnego, eksploatacji kopalin, potencjału turystycznego, rozwoju energetyki odnawialnej w oparciu o produkcję rolniczą oraz energię słoneczną),

• zapewnienia swobodnej dostępności do Bydgoszczy i Torunia – jako dużych rynków pracy i ośrodków realizacji usług regionalnych.

Priorytet „Nowoczesne społeczeństwo” ma na celu rozwój potencjału społecznego w sferze działań

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1 aktywności społecznej oraz sferze instytucjonalnej. Priorytet ten ma za zadanie umożliwić realizację ambicji życiowych mieszkańców związanych z uzyskaniem wykształcenia, realizacją zainteresowań, potrzebami społecznymi oraz kulturalnymi.

3.3 Strategia Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Tucholskiego

W Strategii Rozwoju Powiatu Tucholskiego wskazano realizację celu nadrzędnego „Wysoka jakość ży- cia na terenie powiatu”, w ramach którego wyznaczono cele strategiczne.

Pierwszy cel strategiczny określony został jako nowoczesne społeczeństwo. Dotyczy dwóch obszarów działań: aktywność społeczna, która skupia się na zwiększeniu uczestnictwa mieszkańców w życiu spo- łecznym, wsparciu sektora organizacji pozarządowych, popularyzacji sportu i aktywności ruchowej, wsparciu klubów i stowarzyszeń sportowych, rozwoju usług poradnictwa dla mieszkańców, opracowaniu i realizacji zintegrowanego programu funkcjonowania instytucji kultury na terenie powiatu, poprawie zdolności mieszkańców do korzystania z technologii informacyjnych. Drugim kierunkiem działań jest obszar określony jako Infrastruktura rozwoju społecznego, w ramach którego należy zapewnić wysoki poziom kształcenia na wszystkich poziomach edukacji, rozwijać bazy lokalowe i poprawić wyposażenie szkół na wszystkich poziomach edukacji, opracować i realizować w szkołach podstawowych i gimna- zjalnych programy promocji nauk ścisłych, języków obcych oraz aktywności sportowej, wspierać niepu- bliczne placówki edukacyjne, zapewnić powszechny dostęp do opieki przedszkolnej, zapewnić opiekę dla dzieci w wieku żłobkowym, poszerzać zakres działalności instytucji kultury w kierunku prowadzenia zadań z zakresu rozwoju społecznego, zapewnić dostępność wysokiej jakości ochrony zdrowia, rozwi- jać bazę sportowo-rekreacyjną, opracować i wdrożyć program dostosowania strefy usług publicznych do prognozowania wzrostu liczebności ludności starszej, wzmacniać zdolność do realizacji zadań z zakresu opieki społecznej oraz rozwiązywania problemów grup dotkniętych wykluczeniami społecznymi, rozwijać usługi e-administracji, tworzyć atrakcyjne przestrzenie publiczne służące integracji lokalnych społeczności, w tym dostosowanie przestrzeni publicznej dla osób niepełnosprawnych, zapewnić bez- pieczeństwo ludności i mienia poprzez poprawę wyposażenia i rozbudowę bazy lokalowej Policji, Pań- stwowej Straży Pożarnej i Ochotniczych Straży Pożarnych oraz służb ratowniczych.

W ramach celu strategicznego nowoczesne społeczeństwo strategia rozwoju powiatu wskazuje nastę- pujące przedsięwzięcia do realizacji dla gminy Cekcyn:

• budowa przedszkola gminnego,

• budowa świetlicy wiejskiej lub filii biblioteki w Sołectwie Zalesie,

• utworzenie domu dziennego pobytu, Środowiskowego Domu Pomocy, zakup sprzętu do wypo- życzalni sprzętu rehabilitacyjnego – Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej,

• przebudowa budynku Urzędu Gminy w Cekcynie – dostosowanie do potrzeb osób niepełno- sprawnych, budowa windy,

• budowa kompleksu sportowo-edukacyjno-rekreacyjnego (stadionu sportowego, kortów teniso- wych i innych obiektów sportowych) jako uzupełnienie infrastruktury hali widowiskowo-sportowej i boisk sportowych,

• budowa szatni z sanitariatami przy boiskach sportowych w Krzywogońcu oraz budowa zada- szenia z ławkami dla sportowców korzystających z kompleksu boisk „Orlik”,

• remont pomieszczeń kuchennych i zakup wyposażenia w budynku Szkoły Podstawowej w Cek- cynie, w celu ponownego uruchomienia kuchni,

• remont budynku poszkolnego w Zdrojach z częściowym przeznaczeniem na mieszkania so- cjalne (konieczna wymiana pokrycia dachowego).

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Drugi cel strategiczny dotyczy wzrostu gospodarczego w trzech obszarach działań: zasoby ludzkie, otoczenie biznesu, przestrzeń dla rozwoju gospodarczego. W ramach obszaru działań „zasoby ludzkie” rozwijać należy szkolnictwo oraz doradztwo zawodowe, poprawić poziom wykształcenia i kwalifikacje ludności dorosłej oraz rozwijać przedsięwzięcia ekonomii społecznej. „Otoczenie biznesu” skupia się na wspieraniu rozwoju i funkcjonowania instytucji otoczenia biznesu oraz na instytucjonalnym wsparciu przedsiębiorców. W ramach obszaru działań „Przestrzeń dla rozwoju gospodarczego” należy komplek- sowo przygotować tereny inwestycyjne, zaopatrzyć tereny atrakcyjne turystycznie w ogólnodostępną infrastrukturę umożliwiającą realizację wypoczynku i rekreacji, w tym poprawić zagospodarowanie szla- ków turystycznych, kreować i promować zintegrowane produkty turystyczne, rozwijać edukację ekolo- giczną, informację turystyczną oraz promować gospodarkę powiatu.

Strategia rozwoju powiatu nie wskazuje przedsięwzięć dla gminy Cekcyn w ramach realizacji celu strategicznego „Wzrost gospodarczy”.

Trzecim celem strategicznym wymienionym w strategii rozwoju powiatu jest „Modernizacja przestrzeni”. Dotyczy sześciu obszarów działań: dostępność zewnętrzna powiatu, rozwój infrastruktury technicznej, planowanie przestrzenne, działania na rzecz środowiska, efektywność energetyczna i gospodarka niskoemisyjna, rewitalizacja miasta i miejscowości wiejskich. W ramach obszaru działań dostępność ze- wnętrzna i wewnętrzna powiatu wymienia się następujące kierunki działań: rozwój systemu transportu publicznego na terenie powiatu, utrzymanie komunikacji kolejowej w relacjach Bydgoszcz – Chojnice i Bydgoszcz – Szlachta, osiągnięcie i utrzymanie właściwego stanu technicznego dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych oraz poprawa bezpieczeństwa na drogach. W obszarze działań planowanie przestrzenne należy: aktualizować studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin powiatu, sporządzać miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego – adekwatnie do bieżą- cych potrzeb rozwojowych gmin oraz wspierać budownictwo mieszkaniowe poprzez wyznaczanie i wy- posażanie w infrastrukturę terenów rozwoju zabudowy mieszkaniowej. Kierunkiem działań obszaru działania na rzecz środowiska jest ewidencja zasobów oraz działania ochronne i naprawcze w dziedzi- nie środowiska przyrodniczego i kulturowego. Efektywność energetyczna i gospodarka niskoemisyjna realizowana powinna być poprzez rozwój proekologicznych systemów grzewczych, termomodernizację budynków mieszkalnych oraz budynków użyteczności publicznej, rozwój elektroenergetyki oraz energetyki cieplnej wykorzystującej odnawialne źródła energii oraz rozwój sieci dróg rowerowych dla transportu i rekreacji.

W ramach celu strategicznego „Rewitalizacja miasta i miejscowości wiejskich” strategia rozwoju powiatu wskazuje przedsięwzięcia do realizacji dla gminy Cekcyn:

• inwestycje wodno-kanalizacyjne:

o budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowościach: Ludwichowo, Trzebciny, Zamarte, Wierzchucin, Huta,

o budowa sieci kanalizacyjnej wokół Jeziora Wielkiego Cekcyńskiego,

o inne sieci kanalizacyjne – uzbrojenie działek mieszkalnych i letniskowych,

o budowa II linii przesyłowej do oczyszczalni w Rudzkim Moście,

o budowa przydomowych oczyszczalni ścieków,

• projekty z zakresu sieci wodociągowej: Huta, Cekcyn (wymiana rur azbestowych - ul. Główna, Wczasowa, Szkolna, Kanałowa, Polna oraz w kierunku miejscowości Krzywogoniec i Stary Su- min),

• podłączenie miejscowości Błądzim do sieci wodociągowej z terenu gminy Lniano,

• podłączenie miejscowości Piła - Młyn do sieci wodociągowej z terenu gminy Gostycyn,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

• inne sieci wodociągowe (uzbrojenie działek),

• budowa ścieżek rowerowych:

o Cekcyn – Rudzki Most,

o Cekcyn – Wierzchucin,

o Cekcyn – Bysław,

o Cekcyn – Krzywogoniec – Małe Gacno,

• rewitalizacja dworców kolejowych w miejscowościach: Cekcyn i Wierzchucin.

Program rozwoju powiatu tucholskiego zauważa potrzebę aktualizacji przedsięwzięć poprzez wprowadzenie do strategii nowych oraz usuwanie zdezaktualizowanych zadań.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

4 Dotychczasowe przeznaczenie, zagospodarowanie i uzbrojenie terenu oraz stan ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony

4.1 Położenie i granice gminy

Gmina Cekcyn położona jest w północno-zachodniej części województwa kujawsko-pomorskiego, w powiecie tucholskim. Gmina ma powierzchnię 253 km2 i zajmuje 6 miejsce pod względem wielkości powierzchni w województwie kujawsko-pomorskim (Państwowy Rejestr Granic). Siedzibą gminy jest miejscowość Cekcyn (Rysunek 1).

Rysunek 1: Położenie gminy Cekcyn na tle podziału administracyjnego Polski

Gmina Cekcyn położona jest w granicach trzech mezoregionów (Rysunek 2). Są to obszary o krajobrazie młodoglacjalnym. Zachodnia część gminy położona jest w granicach mezoregionu Dolina Brdy (314.72). Jest to mezoregion o krajobrazie młodej doliny rzecznej oraz sandru porośniętego borem sosnowym. Północna część gminy leży w obszarze Borów Tucholskich (314.71). Jest to mezoregion obej- mujący tereny sandru Brdy i Wdy oraz fragmenty wysoczyzn morenowych w postaci wysp, rozciągający się od Chojnic po Sulęczyno na północy i Jeżewo na południu. Charakteryzuje się ubogimi piaszczy- stymi glebami, głównie klas IV – VI. Większość obszaru gminy leży w granicach mezoregionu Wysoczy- zna Świecka (314.73). Mezoregion charakteryzuje się krajobrazem równinnym ze wzniesienia moreno- wymi oraz miejscami krajobrazem sandrowym pojeziernym. Jest płaską, a miejscami falistą wysoczyzną morenową. Wszystkie trzy mezoregiony wchodzą w skład większej jednostki – makroregionu Pojezierze Południowopomorskiego (314.6-7).

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Rysunek 2: Położenie gminy Cekcyn na tle jednostek fizycznogeograficznych

Pod względem administracyjnym gmina Cekcyn graniczy od północnego zachodu z gminą Tuchola, od północy z gminą Śliwice, od północnego wschodu z gminą Osie, od południowego wschodu z gminą Lniano, od południa z gminami Świekatowo oraz Lubiewo, natomiast od południowego zachodu z gminą Gostycyn (Rysunek 3).

Obszar obejmujący gminę Cekcyn podzielony jest na 14 sołectw (w nawiasie podano pozostałe wsie wchodzące w skład sołectwa):

• Brzozie (Pustelnia),

• Cekcyn (Cekcynek, Dębowiec, Huta, Knieja, Kruszka, Lubińsk, Nowy Młyn, Piła-Młyn, Rudziki Młyn, Skrajnia, Świt, Wrzosowisko),

• Iwiec (Kosowo),

• Krzywogoniec (Okoninek, Szczuczanek, Stary Sumin – nieruchomość nr 10),

• Ludwichowo,

• Małe Gacno (Mikołajskie, Szklana Huta, Siwe Bagno),

• Nowy Sumin (Zamarte, Stary Sumin – nieruchomości od nr 11),

• Ostrowo,

• Trzebciny (Wielkie Gacno),

• Wielkie Budziska (Małe Budziska),

• Wysoka (Bieszewo, Bładzim, Lisiny, Lubiewice, Sarnówek, Sławno, Stary Wierzchucin, Wierz- chlas, Wierzchucin),

• Zalesie (Gołąbek, Kiełpiński Most, Kowalskie Błota, Łosiny, Okiersk, Plaskosz, Sowiniec, Stary Sumin – nieruchomości od nr 1 do nr 9),

• Zielonka (Jelenia Góra, Suchom),

• Zdroje.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Rysunek 3: Otoczenie administracyjne gminy Cekcyn

Położenie gminy Cekcyn wiąże się z określonymi uwarunkowaniami środowiskowymi. Bory Tucholskie położone na obszarach o słabszych glebach dla użytkowania rolniczego, od wieków były dużym i zwar- tym kompleksem leśnym o znaczeniu krajowym. Ważną cechą położenia gminy jest fakt, iż jest ona niemal w całości otoczona lasami, a tereny zabudowane mają charakter wyspowy. Wzajemne przeni- kanie się kompleksów leśnych oraz terenów zurbanizowanych ukierunkowały zarówno procesy naturalne, jak i społeczno-ekonomiczne w układ wyspowy, o przebiegu na generalnym kierunku N-S. Wiele cech środowiska i zagospodarowania gminy nawiązuje do tego schematu. Las, którego zasięg wynika głównie z warunków siedliskowych, ukształtował nie tylko strefy glebowe, stosunki wodne i topoklima- tyczne, ale również rozwój infrastruktury drogowej i osadnictwa. W efekcie główne powiązania przyrodnicze skierowane są w gminie na zewnątrz, do okolicznych terenów Borów Tucholskich oraz doliny rzeki Brdy, natomiast połączenia społeczno-gospodarcze z terenami ościennymi skierowane są przede wszystkim w stronę Tucholi i Świecia, co wynika z układu komunikacyjnego. W konsekwencji wykształ- ciły się powiązania terenów w ramach jednostek krajobrazowych, ekologicznych i gospodarczych z sze- rokim otoczeniem terenów poza granicami gminy. Takie zróżnicowanie wpływa na uwarunkowania rozwoju gminy zarówno w strefie planowania, jak i późniejszej realizacji celów polityki przestrzennej.

Na terenie gminy Cekcyn zaznacza się wyraźna dwudzielność uwarunkowań środowiska. Część odle- siona posiada cechy przyrodnicze i uwarunkowania środowiskowe charakterystyczne dla terenów wysp śródleśnych. Są to otwarte, przeważnie bezleśne tereny rolnicze, z rozwiniętą strukturą agrarną. Śro- dowisko w wielu komponentach zostało znacznie przekształcone przez wieloletnią produkcję rolną. En- klawy częściowo naturalnego krajobrazu to głównie doliny rzeczne, łąki i szpalery drzew. W większości przypadków tereny te charakteryzują się także dobrą ekspozycją widokową. Drugą część gminy stano- wią tereny położone w obrębie Borów Tucholskich oraz Rezerwatu przyrody Dolina Rzeki Brdy. Jest to zalesiona część gminy.

Na terenie gminy można wydzielić jednostki o podobnych uwarunkowaniach ekologicznych i podobnej strukturze fizjonomicznej, nazywane geokompleksami krajobrazowymi. Geokompleksy zostały wyko-

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1 rzystane do oceny warunków środowiska na terenie gminy.

Specyficzną częścią terenów gminy w opisanej dwudzielności jest strefa ekotonowa, łącząca wysoczy- znę z terenami leśnymi. Granica strefy przebiega częściowo wyraźną granicą polno-leśną o szerokości kilku metrów, a częściowo strefą o szerokości kilkuset metrów. Taka niejednoznaczność przebiegu stref granicznych jest typowa dla obszarów wzajemnego przenikania się wpływów leśnych i terenów rolnych. Szczegółowe znacznie w/w granicy w środowisku gminy opisano w dalszej części opracowania.

Łączność przestrzenną warunków poszczególnych terenów w granicach gminy z terenami, które ją ota- czają, sięgając kilkanaście kilometrów od jej granic, przedstawia Rysunek 4. Jest to mozaika typów pokrycia terenu CLC2006 - Corine Land Cover . Wyraźnie widoczne są na tym obrazie powiązania gminy z terenami sąsiadującymi. Główne powiązania ekologiczne skierowane są na północ, południe. W zachodniej części gminy główny kierunek stanowi korytarz wzdłuż Doliny Brdy (Rysunek 5). W przypadku powiązań przestrzennych sfery zurbanizowanej wyraźne są połączenia Cekcyna z terenami Tu- choli i Świecia. W świetle połączeń przestrzennych, rozwój tych jednostek we wspomnianych kierunkach staje się uzasadniony. Kierunki połączeń ekologicznych wskazują natomiast rejony, na których z uwagi na możliwość zachodzenia interakcji terenów gminy z jej otoczeniem, należy unikać planowania funkcji mogących stanowić zagrożenie dla funkcjonowania środowiska (a zwłaszcza ciągłości korytarzy migracji). Mapa CLC2006 prezentuje także wyspowy charakter głównych miejscowości gminy.

Rysunek 4: Mapa pokrycia terenu otoczenia gminy Cekcyn wg Corine Land Cover - CLC2006

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Rysunek 5: Schemat głównych i podrzędnych kierunków zewnętrznych powiązań systemowych

4.2 Stan ładu przestrzennego i wymogi jego ochrony

Dotychczasowe zagospodarowanie terenu gminy Cekcyn zostało ukształtowane w wyniku splotu czyn- ników kulturowych, społecznych, gospodarczych oraz środowiskowych. Strukturalny podział terenów gminy obejmuje trzy zasadnicze jednostki:

• jednostkę leśną – obejmuje duży kompleks leśny będący własnością Lasów Państwowych – Borów Tucholskich,

• jednostkę wysoczyznową – o budowie wysoczyzny morenowej, rozwiniętej sieci osadniczej i zagospodarowaniu osadniczo - rolniczym,

• jednostkę leśno-gospodarczą – obejmuje wyspy śródleśne z terenami zabudowy oraz terenami rolniczymi z osadnictwem.

Poszczególne jednostki dzielą się na podjednostki niższego rzędu, które pomimo różnic fizjonomicznych posiadają wiele cech wspólnych. Szczegółowy podział na jednostki oraz ich cechy charakterystyczne opisano w dalszej części opracowania. Na bazie głównych jednostek funkcjonalno-przestrzennych okre- ślone zostały kierunki dalszego zagospodarowania gminy.

O ile w obrębie jednostek leśnych nie ma istotnych układów urbanistycznych, o tyle główne elementy sieci osadniczej znajdują się w obrębie jednostki wysoczyznowej oraz w jednostkach wysp śródleśnych. Główne parametry ładu przestrzennego dotyczą wielkości i jakości (wyglądu zewnętrznego budynków – elewacji, materiałów wykończeniowych, płotów itp.) zabudowy oraz jej wzajemnego usytuowania. Poza tym na obszarach poszczególnych jednostek istnieją ograniczenia w swobodnym kształtowaniu ładu przestrzennego, które odgrywały istotną rolę w ich układzie urbanistycznym. Ograniczenia te to przede wszystkim bariery przyrodnicze i środowiskowe, ograniczenia prawne i organizacyjne oraz wy- nikające ze sposobów dotychczasowego zagospodarowania terenów. Wśród głównych barier rozwoju przestrzennego gminy należy obecnie wymienić:

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

• wyspowy charakter terenów zainwestowanych, otoczonych lasami,

• ukształtowany, nie modernizowany i trudny do modernizacji układ sieci komunikacyjnej,

• istniejącą zwartą zabudowę w obrębie głównych miejscowości: Cekcyn oraz Iwiec.

Uwarunkowania te powodują, że większość dotychczasowej działalności budowlanej koncentruje się w dwóch najsilniej rozwiniętych jednostkach osadniczych: Cekcynie i Iwcu. Większość mieszkalnictwa, rolnictwa i usług jest skoncentrowana na stosunkowo małej powierzchni gminy. Jednocześnie otoczenie gminy sprawia, że podjednostki te mają niewielki kontakt funkcjonalny z otoczeniem. Promienisty układ dróg powiatowych z punktem centralnym w Cekcynie, łączących się z DW240, zapewniającą połączenie w kierunku Tucholi i Świecia. Zagospodarowanie jednostek osadniczych gminy odbywało się głównie w ramach istniejącej zwartej zabudowy, w formie zabudowy uzupełniającej, wypełniającej niezainwesto- wane przestrzenie oraz wzdłuż dróg. Taki model rozwoju sprzyja, ze względów ekonomicznych i ekologicznych, racjonalnemu zarządzaniu gminą, w przeciwieństwie do rozpraszania zabudowy na terenach rolnych w formie zabudowy siedliskowej, które należy uznać za zjawisko niekorzystne.

Na obszarze gminy zabudowa rozwijała się w systemie ruralistycznym. Cekcyn posiada układ zabudowy typu wielodrożnicy. Wśród pozostałych wsi gminy również dominują wielodrożnice (Małe Gacno, Zie- lonka), a także ulicówki (Cekcynek, Nowy Sumin, Ludwichowo). Z kolei np.: Kosowo, Okiersk, Lisiny to typowe wsie o zabudowie rozproszonej.

Najskuteczniejszym czynnikiem porządkującym zabudowę, a tym samym zasadniczo wpływającym na tworzenie ładu przestrzennego, jest możliwość zachowania w miarę jednolitej linii zabudowy projektowanych obiektów, ich wysokości, ich gabarytów i geometrii dachów. Warunki te są stosunkowo łatwe do wprowadzenia na terenach niezainwestowanych, ale na terenach już zabudowanych wszelkie zmiany wymagają dość długiego okresu czasu na dostosowanie do nowych uregulowań w tym zakresie. Generalnie na terenie gminy nie ma zestawień różnych, nie przystających do siebie typów i zespołów zabudowy.

Wcześniejsza analiza obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na terenie gminy wykazała, że dokumenty te sporządzane były dla niewielkich obszarów oraz w rozdrobnie- niu, które umożliwiało określenie ładu przestrzennego jedynie w stosunku do najbliższego sąsiedztwa. Wobec braku na znacznych obszarach gminy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego określenie sposobu zagospodarowania i warunków zabudowy terenu dla nowo realizowanych zamie- rzeń inwestycyjnych następuje najczęściej w drodze decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Duży udział realizacji inwestycji w oparciu o decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w stosunku do realizacji zabudowy w oparciu o miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego świadczy o znacznej wolności w zakresie zabudowy w oparciu o obowiązujące przepisy prawa, co nie sprzyja utrzymaniu ładu przestrzennego zarówno w aspekcie wizualnym jak i ekonomicz- nym w odniesieniu do infrastruktury technicznej i drogowej.

Częściowym rozwiązaniem problemu byłoby sporządzanie miejscowych planów dla terenów o znacznej powierzchni, przewidzianych w obecnym Studium jako tereny inwestycyjne. Plany takie zapewnią spój- ność koncepcji przestrzennej gminy oraz umożliwią uwzględnienie szerszego spektrum uwarunkowań, zarówno środowiskowych jak i prawnych.

Oceniając istniejącą strukturę funkcjonalną gminy dostrzega się znaczne zróżnicowanie wykształcają- cych się stref zarówno pod względem intensywności, wielkości i wiodących funkcji. Na ww. zróżnicowa- nie mają wpływ znaczne powierzchnie kompleksów lasów rozdzielających zgrupowania osadnicze. Osadnictwo jest wyraźnie zróżnicowane w poszczególnych strefach. Strefy osadnicze nie są jednorodne funkcjonalnie, ale wiążą je ośrodki obsługujące ze szkołami podstawowymi na czele. Główne czynniki mające wpływ na sposób kształtowania się powiązań funkcjonalnych to: dostępność poprzez drogi o wysokim standardzie, zakres i standard usług w ośrodku obsługującym obszar, odległość od

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1 centralnego ośrodka gminy po drogach publicznych, powiązania własnościowe, gęstość zabudowy, jej ciągłość.

4.3 Uwarunkowania wynikające z dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia terenu

Ustalenia Studium, które nie jest prawem lokalnym, a jedynie „aktem kierownictwa wewnętrznego gminy” czy też „oświadczeniem woli Rady Gminy”, realizowane są poprzez miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn z 2001 roku było systematycznie wykorzystywane zgodnie z przepisami, do opracowywania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

Według stanu na dzień 1 stycznia 2017 r. na obszarze gminy podjęto 14 uchwał w sprawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, z czego 3 uchwały zostały zmienione całkowicie w granicach terenów (Rysunek 6, Tabela 1).

Wymienione w Tabeli 1 plany obejmują 137,97 ha. Jest to około 0,6% powierzchni całkowitej gminy, licząc bez terenów należących do Państwowego Gospodarstwa Leśnego „Lasy Państwowe”. Najwięk- szy miejscowy plan ma 37,22 ha powierzchni (obejmuje tereny położone w sołectwach: Cekcyn, Nowy Sumin, Krzywogoniec, Wielkie Budziska, Trzebciny, Zdroje, Wysoka i Iwiec), zaś średnia powierzchnia pojedynczego planu to około 9,86 ha. Plany uchwalone przed 2001 r. obejmują najczęściej zespoły miejscowości sąsiadujących z sobą. Plany po 2001 r. obejmują pojedyncze działki lub zespoły działek sąsiadujących ze sobą. Większość obszarów objętych planami położona jest w miejscowości Cekcyn.

Rysunek 6: Rozmieszczenie obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na terenie gminy Cekcyn

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Analizując powyższe plany pod względem funkcjonalnym, zauważyć można, że sporządzane były głów- nie dla terenów zabudowy mieszkaniowej (około 63 ha), zabudowy letniskowej (około 27 ha) oraz zabudowy usługowej (około 10 ha).

W latach 2010-2015 wydano na terenie gminy łącznie 536 decyzji o warunkach zabudowy (Rysunek 7). Wydane decyzje o warunkach zabudowy reprezentują zamierzenia inwestycyjne wnioskodawców z terenu całej gminy. Wydano w tym czasie 466 decyzji o warunkach zabudowy (Rysunek 8) dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, 45 decyzji dla infrastruktury, 20 decyzji dla inwestycji związanych z za- budową usługową i mieszkaniowo-usługową, 3 decyzje dla zabudowy zagrodowej, 2 decyzje dla zabudowy produkcyjnej. Podobnie jak w przypadku miejscowych planów, koncentracja terenów o najwięk- szym natężeniu zabudowy występuje w miejscowości Cekcyn.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

140 123 120

98 100 94 91 84

80 71 59 60

0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Rysunek 7: Liczba decyzji o warunkach zabudowy wydanych w latach 2010-2016 w gminie Cekcyn

600 533

500

400

300

200

100 68 32 2 3 0 MN U P RM IN

Rysunek 8: Liczba decyzji o warunkach zabudowy wydanych w latach 2010-2016 w gminie Cekcyn według rodzaju zabudowy

Decyzje o lokalizacji inwestycji celu publicznego mają znaczenie ponadlokalne oraz lokalne dla miesz- kańców gminy. W gminie Cekcyn w latach 2010-2015 wydanych zostało łączenie 94 decyzji (Rysu- nek 9). Najwięcej decyzji (70) dotyczyło rozbudowy infrastruktury dotyczącej energii elektrycznej, 8 decyzji dotyczącej rozbudowy sieci wodno-kanalizacyjnej, 7 decyzji dotyczącej infrastruktury drogowej, 5 decyzji dotyczącej infrastruktury społecznej (np. remont świetlicy, ogrodzenia kościoła itp.) oraz 4 decyzje dotyczące rozbudowy sieci gazowych (Rysunek 10).

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

20 20 19 19

16 15

10 10 10

0 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Rysunek 9: Liczba decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego wydanych w latach 2010-2015 w gminie Cekcyn

80 70 70 60 50 40 30 20 7 8 10 5 4 0

Rysunek 10: Liczba decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego w latach 2010-2015 w gminie Cekcyn według rodzaju

Ilość wydawanych decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego świadczy o poziomie rozwoju infrastruktury w celu poprawy jakości życia mieszkańców na terenie gminy.

Tereny gminy Cekcyn według Ewidencji Gruntów i Budynków w 2017 r. zajmowały powierzchnię 25326 ha. Grunty zabudowane i zurbanizowane obejmują 670 ha (2,6% ogólnej powierzchni gminy), w tym 141 ha tereny mieszkalne (0,56%), 24 ha tereny przemysłowe (0,09%), drogi 309 ha (1,22%), tereny kolejowe 148 ha (0,58%) oraz inne 48 ha (0,19%). Grunty orne zajmują 3987 ha (15,74%), łąki trwałe 1038 ha (4,10%), pastwiska trwałe 308 (1,22%) oraz inne 202 ha (0,80%). Grunty leśne zajmują największą powierzchnię gminy – 177783 ha (70,42 %). Wody obejmują 613 ha (2,42 %) ogólnej powierzchni.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Tabela 2: Użytkowanie terenów gminy Cekcyn w 2017 roku

Grunty zabudowane i zurbanizo- Użytki rolne Grunty leśne

wane

Użytki

Rodzaj Nieu-

z nia

Wody ekolo- Rok jedn. tery- i żytki giczne

torialnej

aniowe

trwałe

razem razem razem

dukcyjne

pastwiska pastwiska

łąki trwałe łąki

zadrz. krzewie

tereny pro- tereny

grunty orne grunty

lasy, grunty grunty lasy,

tereny miesz- tereny

zpozostałymi zpozostałymi

w ha 2017 Cekcyn 3987 1038 308 5535 17835 141 24 670 613 285 365

80 70,42 70 60 50 40 30 20 15,74 10 5,31 0,56 0,09 1,22 0,58 1,13 2,42 1,44 0

Rysunek 11: Struktura użytkowania gruntów w gminie Cekcyn w 2017 roku (w %)

Obszary intensywnego rolnictwa występują głównie w obrębie wysoczyzny morenowej Cekcyna, szcze- gólnie w jej południowej i północnej części. Wynika to ze stosunkowo lepszych gleb dla rolnictwa, aniżeli w pozostałych częściach gminy. Szczególnym obszarem intensywnego rolnictwa są tereny pomiędzy miejscowościami Sowiniec-Stary Sumin-Cekcyn oraz Cekcyn-Kruszka-Iwiec, gdzie panują najkorzyst- niejsze warunki glebowe. Pozostałe tereny rolnicze występują wyspowo, na terenach nie zalesionych.

Tereny produkcyjne w granicach gminy Cekcyn są rozproszone na całym jej obszarze, nie tworzą zwar- tych i zabudowanych skupisk. Są to w większości zakłady przetwórstwa drzewnego. Tereny przemy- słowe w gminie nie są strefami przemysłowymi, w rozumieniu przepisów ustawy Prawo ochrony środo- wiska (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 519 ze zm.). Produkcja w Cekcynie jest głównie nastawiona na zaspo- kajane potrzeb lokalnej ludności, ekspedycję wyrobów przemysłu drzewnego.

Tereny o funkcji turystycznej koncentrują się obecnie w okolicy Cekcyna. Są to głównie tereny zabudowy letniskowej oraz usług turystycznych ogólnodostępnych. Tereny o funkcji turystycznej występują również nad jeziorem Suchom w miejscowości Suchom oraz miejscowościach Wielkie Budziska, Trzebciny, Krzywogoniec.

Funkcje ekologiczne przeważają na terenach leśnych oraz w dolinach rzek, w tym Brdy. Tereny te tworzą zwarty kompleks o spójnej strukturze wewnętrznej.

Sieć drogowa składa się z dróg powiatowych, gminnych jak również zakładowych (głównie leśnych w znacznej części udostępnionych do ruchu publicznego). Sieć ma charakter rozprowadzający w ukła- dzie gminnym i powiatowym. Nie występują na obszarze gminy ważne węzły komunikacji samochodowej. Około 30 km na wschód od Cekcyna przebiega płatna autostrada A1. Najbliższy węzeł autostrady znajduje się w Warlubiu oraz Nowych Marzach między Świeciem a Grudziądzem. Sieć kolejowa składa

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1 się z linii 201 oraz 208. Miejscowości gminy skomunikowane są węzłowymi stacjami kolejowymi w Wierzchucinie, Starym Wierzchucinie, Cekcynie. Najbliższe lotniska znajdują się w Gdańsku i w Byd- goszczy.

Sieć osadnicza gminy składa się z 59 zamieszkanych miejscowości wchodzących w skład 14 sołectw. Miejscowość sołecka jest to zespół miejscowości, który przyjmuje nazwę miejscowości wiodącej. Zespół ten z reguły stanowią wieś i przyległe do niej mniejsze miejscowości:

• Brzozie (Pustelnia), • Cekcyn (Cekcynek, Dębowiec, Huta, Knieja, Kruszka, Lubińsk, Madera, Nowy Młyn, Młyn, Piła- Młyn, Rudziki Młyn, Skrajnia, Świt, Wrzosowisko), • Iwiec (Kosowo), • Krzywogoniec (Okoninek, Szczuczanek, Stary Sumin – nieruchomość nr 10), • Ludwichowo, • Małe Gacno (Mikołajskie, Szklana Huta, Siwe Bagno), • Nowy Sumin (Zamarte, Stary Sumin – nieruchomości od nr 11), • Ostrowo, • Trzebciny (Wielkie Gacno), • Wielkie Budziska (Małe Budziska), • Wysoka (Bieszewo, Bładzim, Lisiny, Lubiewice, Sarnówek, Sławno, Stary Wierzchucin, Wierz- chlas, Wierzchucin), • Zalesie (Gołąbek, Kiełpiński Most, Kowalskie Błota, Łosiny, Okiersk, Plaskosz, Sowiniec, Stary Sumin – nieruchomości od nr 1 do nr 9), • Zielonka (Jelenia Góra, Suchom), • Zdroje.

Sieć osadnicza gminy Cekcyn składa się z ośrodków zarówno o skoncentrowanej zabudowie wzdłuż ulic jak i ze wsi o zabudowie rozproszonej. Pierwszy typ występuje przede wszystkim w obszarach o ugruntowanej strukturze osadniczej, natomiast drugi typ reprezentowany jest przez wsie Okiersk, Zie- lonka, Brzoza, Lubińsk czy Kosowo.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Wysoka

Rysunek 12: Granice obrębów geodezyjnych gminy Cekcyn na podstawie Ewidencji Gruntów i Budynków

Największym obszarowo obrębem gminy jest obręb Cekcyn, a następnie obręb Zalesie. Łącznie zaj- mują prawie połowę powierzchni całkowitej gminy (43,9%).

Rozmieszczenie zabudowy na terenie gminy rozpatrywane w kontekście ich funkcji jest zróżnicowane, zarówno pod względem grupowania się funkcji jak i pod względem zagęszczenia. Miejscowości w gminie posiadają zespoły budynków o określonych funkcjach. Jest to koncentracja typowa dla jednostek osadniczych.

Rysunek 13 przedstawia gęstość zabudowy w polu podstawowym o powierzchni 25 ha. Wskaźnik gę- stości zabudowy mieszkaniowej dla Cekcyna wynosi około 86 budynków mieszkalnych na 1 km2, a w przypadku zabudowy całkowitej około 196 budynków na 1 km2.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Wysoka

Rysunek 13: Zagęszczenie zabudowy na terenie gminy Cekcyn (pole podstawowe 25 ha)

Wysoka

Rysunek 14: Rozmieszczenie budynków o funkcji mieszkaniowej

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Rysunek 15: Rozmieszczenie budynków usług oświaty, nauki, kultury i sportu oraz zdrowia

Rysunek 16: Rozmieszczenie budynków o funkcji produkcyjnej

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Wysoka

Rysunek 16: Rozmieszczenie budynków służących produkcji rolnej

3000 2638 2500 2173 2000

1500

1000

500 31 33 97 0 budynki mieszkalne budynki produkcji budynki budynki usług pozostałe rolnej produkcyjne oświaty, kultury, sportu, zdrowia

Rysunek 17: Ilość budynków w gminie Cekcyn w 2016 r. w podziale na funkcje

Koncentracja ludności w dużych miejscowościach sprzyja rozwojowi społeczno-gospodarczemu i prze- strzennemu poprzez koncentrację usług, które zawsze spełniają funkcję centrotwórczą. Wartość 200 osób jest uznawana za graniczną wielkość, powyżej której miejscowości nabierają cech demograficznych ułatwiających rozwój. Powyżej tej wartości miejscowości mają szansę na rozwój poprzez repro- dukcję rozszerzoną, uzasadnione staje się lokowanie pojedynczych usług, poprawie ulegają też warto- ści wskaźników uzasadniających inwestycje infrastrukturalne. Miejscowości powyżej 200 mieszkańców można więc uznać za rozwojowe. Na terenie gminy są to miejscowości: Brzozie, Zalesie, Stary Sumin, Małe Gacno, Krzywogoniec, Ostrowo, Wysoka, Zdroje, Zielonka, Iwiec, Cekcyn.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Hierarchia sieci osadniczej jest prosta, oparta o trzy poziomy. Pierwszy poziom stanowi główna miej- scowość - Cekcyn. Jej centralne położenie w gminie i utrwalone funkcje usługowe determinują pozycję w sieci osadniczej. Drugi poziom hierarchii osadniczej zajmują wsie sołeckie a trzeci pozostałe wsie gminy. Miejscowości te nie posiadają usług lub są to usługi o znaczeniu wiejskim (np. sklep).

3000 2800

2500

2000 1669

1500 1237

1000

500 23 54 32 4 16 1 16

biurowe

mieszkalne

produkcyjne

handlowo-usługowe

transportu i łączności

budynki sportowe

budynki opieki medycznej

innebudynki niemieszkalne

gospodarczerolnictwadla

budynki oświaty,nauki, kultury i

budynki produkcyjne,usługowe i zbiorniki,silosyibudynki magazynowe

Rysunek 18: Podział budynków według funkcji

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

5 Stan środowiska, w tym stan rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i jakości zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu, w tym krajobrazu kulturowego

5.1 Położenie i granice gminy

Gmina Cekcyn leży na Pojezierzu Południowopomorskim w regionie Borów Tucholskich, północnej czę- ści Doliny Brdy oraz północno zachodniej części Wysoczyzny Świeckiej. Gmina znajduje się w pół- nocno-zachodniej części województwa kujawsko-pomorskiego. Kształt gminy jest wydłużony z SE na NW.

Zachodnia granica gminy, na całej długości, ciągnie się wzdłuż rzeki Brdy. Północna oraz wschodnia granica biegną wzdłuż lasów. Południowo-wschodnią granicę wyznacza rzeka Ryszka oraz Mukrz, a na- stępnie droga gminna łącząca miejscowości Słępińska (gmina Lniano), Mukrz, Wierzchlas. W miejsco- wości Mukrz granicę gminy wyznacza północno-zachodni brzeg jeziora Mukrz. Następnie sztuczna granica biegnie przez obszary zalesione do linii kolejowej nr 201, wzdłuż której prowadzi na południe. Za miejscowością Błądzim biegnie w kierunku zachodnim granicami wyznaczonymi wzdłuż dróg le- śnych.

5.2 Budowa geologiczna

Dzięki wykonaniu otworów wiertniczych w obrębie granic gminy budowa geologiczna została dobrze udokumentowana. Wiercenia wykonano w okolicach miejscowości: Cekcyn, Kosowo, Wierzchucin, Stary Wierzchucin, Zielonka, Zdroje, Skrajna, Wrzosowisko, Wielkie Budziska, Sowiniec, Jelenia Góra, Lisiny, Trzebciny.

Osady starszego podłoża – triasu i jury stwierdzono w profilach dwóch otworów wiertniczych w miejsco- wościach Cekcyn i Kosowo. Utwory triasu występują na wysokości od 1519,0 do 1793,0 m p.p.m. i od 1545,1 do 1781,1 m p.p.m., jednak ich spąg nie został nawiercony. Osady występujące w ich obrę- bie to iłowce i mułowce, piaskowce i wapienie oraz anhydryt, znane jednak tylko z profilowania geofi- zycznego. Wiercenia wykonane w Cekcynie i Kosowie sięgają górnej kredy na wysokości od 97,0. Wy- stępują tam głównie szare margle, mułowce i piaskowce oraz piaski. Strop osadów kredy górnej wystę- puje na wysokości od 70 do 97 m p.p.m. co jest uwarunkowane tektonicznym przemieszczeniem.

W okresie paleogenu rozpoznano osady oligoceńskie zalegające na głębokości około 50 do 85 m p.p.m., są to silnie zerodowane mułki, mułowce i piaski. Piaski są średnio i gruboziarniste z przewarstwieniami mułków ciemnobrunatnych z okruchami węgla brunatnego. Zalegają na marglach kredy gór- nej o miąższości około 3,9 m.

Osady oligocenu stanowią podłoże plejstocenu. Osady starszego neogenu: mułki, piaski i węgiel bru- natny rozpoznano w otworach znajdujących się w miejscowościach: Wielkie Budziska, Wrzosowisko, Zdroje, Cekcyn, Wierzchucin. Ich strop występuje na głębokości około 90 m p.p.m. do 10 m n.p.m., a miąższość waha się od 70 do 130 m. W otworze w miejscowości Zdroje opisano i zbadano osady piaszczyste z przewarstwieniami mułków i węgla brunatnego o miąższości ponad 30 m.

Osady czwartorzędu pokrywają powierzchnię całej gminy, warstwami o bardzo zmiennej miąższości. Całkowitą miąższość osadów czwartorzędu przebito otworami zlokalizowanymi w obrębach miejscowo- ści Wierzchucin i Stary Wierzchucin. Serie osadów czwartorzędowych to osady typowo glacjalne, wodnolodowcowe i zastoiskowe z okresu zlodowaceń południowopolskich, środkowopolskich i północnopol- skich. Na powierzchni terenu znajdują się jedynie osady eoliczne, rzeczne, jeziorne, bagienne i inne, akumulowanie po ustąpieniu lądolodu. Najmniejszą miąższość osadów plejstoceńskich stwierdzono w Zdrojach i Wierzchucinie, które zalegają od 15 m p.p.m. do 119 m n.p.m. Plejstoceńskie osady

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1 występujące w obrębie tych miejscowości to gliny zwałowe, piaski i żwiry wodnolodowcowe, piaski, piaski pyłowate i żwiry wodnolodowcowe, mułki i piaski zastoiskowe, piaski, żwiry, gliny i mułki wodnomo- renowe, piaski, żwiry i gliny zwałowe akumulacji szczelinowej, piaski oraz piaski ze żwirami wodnolodowcowymi.

Z osadów czwartorzędowych na całej powierzchni gminy występują również piaski eoliczne. Są to piaski drobnoziarniste i pyłowate tworzące miejscami pokrywy o dużej powierzchni. Pokrywy te są złożone z licznych łączących się ze sobą małych wydm o wysokości do 2 m. Na obszarze gminy powszechnie występują piaski eoliczne w wydmach, głównie w miejscowościach: Wielkie Budziska, Stary Wierzchu- cin, Wierzchucin. Miejscami tworzą ciągi wkraczające na gliny zwałowe wysoczyzn, a ich miąższość dochodzi do 5 m. Piaski i żwiry stożków napływowych występują tylko około 1,5 km na północny wschód od miejscowości Zdroje, gdzie niewielki strumień wpływa do głębokiego zatorfionego obniżenia. Kreda jeziorna występuje w wielu miejscach pod torfami na obrzeżach jezior Mukrz oraz Bieszewo. Gytie wy- stępują w wielu miejscach pod torfami najczęściej na obrzeżach jezior, prawdopodobnie są też składni- kiem osadów dennych jezior.

Najpowszechniej występującymi osadami holoceńskimi na terenie gminy są torfy. Znajdują się w dnach dolin i innych obniżeń. Największe torfowiska o powierzchni około 2 km2 znajdują się w okolicach miej- scowości Małe Gacno, Wielkie Budziska, Iwiec, Mukrz, Wierzchucin, Zalesie, Lubińsk.

Kopaliny pospolite, jakich można by się spodziewać na terenie gminy, to piaski i żwiry oraz torfy. Torfy wykazują duże powierzchnie i miąższości, mogące zbilansować nakłady poniesione na udostępnienie złoża. Są to torfy słabo nadające się do wykorzystania gospodarczego, jedynie jako nawóz lub ściółka. Warunki geologiczne w gminie nie rokują by nastąpiła tu eksploatacja złóż torfów. Na pozostałym obszarze gminy prowadzona może być co najwyżej eksploatacja kruszywa budowlanego na terenach sandrowych.

Pod względem geologiczno-inżynierskim obszar gminy dzieli się w zależności od budowy geologicznej na dwa rejony. W rejonie wysp morenowych panują dogodne warunki dla budownictwa. Dominują tam grunty spoiste, zwarte i półzwarte, twardoplastyczne, na których nie występują zjawiska geodynamiczne, a poziom wód gruntowych przekracza 2 m p.p.t. Jedynie w niektórych obszarach (w zagłębie- niach) poziom wód podziemnych może zbliżać się do poziomu terenu (0-1 m p.p.t.), utrudniając pod- piwniczanie budynków. W rejonie sandrowym powszechnie występują piaski i żwiry, które są dobrym materiałem do posadawiania budynków, a dodatkowo poziom wód podziemnych zalega z reguły na głębokości ponad 3 m p.p.t., a w rejonach oddalonych od dolin (1-2 km) nawet do 10 m p.p.t., co powoduje, że w obszarze piaszczystym dominują bardzo dobre warunki geotechniczne do posadawiania bu- dynków. Grunty trudne do zabudowy to torfy, namuły i wszelkiego rodzaju nanosy zawierające powyżej 2% frakcji organicznej w jednostce objętości gruntu. Ze względu na stan miękkoplastyczny, są to przede wszystkim rejony występowania torfów, namułów torfiastych, gytii i mad. Ponadto w wielu miejscach występowaniu tego typu osadów towarzyszy niewielka głębokość zalegania wód podziemnych. Często jest to mniej niż 1 m p.p.t.

W rejonie zboczowym Brdy pojawiają się procesy geodynamiczne, takie jak denudacja i erozja liniowa. Wody podziemne przecinają się tu z powierzchnią terenu tworząc w na zboczach wycieki i wysięki. Tereny źródliskowe należą do niekorzystnych dla rozwoju budownictwa.

Na terenie gminy Cekcyn wyznaczono obszary, na których występują utrudnienia geotechniczne zwią- zane z występowaniem rozdzielnie lub łącznie: wód podziemnych na głębokości nie przekraczającej 1 m p.p.t., gruntów organicznych typu humusowego o miąższości przekraczającej 1 m oraz występowania torfów o miąższości powyżej 1 m. Obszary te nie nadają się do zainwestowania budowlanego z powodu: • konieczności znacznej wymiany gruntów generującej wysokie koszty, • naruszenia stosunków wodnych w obszarach ważnych dla funkcjonowania środowiska przyrodniczego na samym obszarze oraz w jego najbliższej okolicy,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

• konieczności stosowania kosztownych form fundamentowania budynków, • stanowienia lokalnych centrów bioróżnorodności, w oparciu o siedlisko wilgotne.

5.3 Rzeźba terenu

Obszar gminy Cekcyn obejmuje fragmenty pojezierzy Południowopomorskich, leżąc na obszarze trzech mezoregionów. Północną część zajmują Bory Tucholskie, zachodnią Dolina Brdy, centralną i wschodnią Wysoczyzna Świecka.

Wysoczyzna Świecka i Bory Tucholskie obejmują falisty obszar pomiędzy dolinami Brdy i Wdy. Deniwe- lacje na tym obszarze są stosunkowo nieduże, najwyższy obszar znajduje się w okolicach miejscowości Trzebciny (134,2 m n.p.m.), a najniżej w okolicach doliny Brdy (około 71 m n.p.m.) Powierzchnia terenu obniża się z północy w kierunku południowo-wschodnim i południowo-zachodnim.

Wysoczyzna Świecka jest obszarem charakteryzującym się młodoglacjalnym krajobrazem równin i wzniesień morenowych, a także miejscami sandrów pojeziernych. Na jego zachodnim skraju w okolicy miejscowości Cekcyn, wysoczyzna ta jest porozcinana rynnami subglacjalnymi, w których znajdują się jeziora rynnowe, a na jej powierzchni licznie występują doliny odpływu wód roztopowych i bezodpły- wowe obniżenia o różnej genezie. We wschodniej części gminy obszar pokryty jest w dużej mierze piaskami wodnolodowcowymi i eolicznymi o miąższości około 2 m. Wysoczyzna położona jest na wy- sokości około 110-115 m n.p.m., deniwelacje zwykle nie przekraczają 3-4 m. W krajobrazie wysoczyzny występują również moreny czołowe tworząc wzgórza o wysokości maksymalnej do 130,8 m n.p.m., znajdują się na północny-wschód od miejscowości Zdroje, sięgają wysokości względnej wynoszącej 15 m. Krajobraz wysoczyzny urozmaicają również liczne formy takie jak: moreny martwego lodu, rów- niny sandrowe i wodnolodowcowe, równiny zastoiskowe, formy akumulacji szczelinowej, kemy, wydmy. Kemy występują w okolicy Cekcyna i jeziora Mukrz. Wyróżniającą się formą rzeźby terenu są również wydmy, które występują pospolicie w granicach gminy, tworząc ciągi o kilkunastokilometrowej długości. Wzgórza morenowe zajmują rozległe obszary wokół miejscowości Zdroje i na północ od nich oraz dwa mniejsze obszary przy miejscowości Wierzchucin.

Dolina Brdy stanowi krajobraz młodej doliny rzecznej oraz sandru porośniętego borem sosnowym. Obej- muje erozyjne tarasy sandrowe z piaskami różnej frakcji, o miąższości od 2-4 m. W obrębie tego regionu zachodzą najaktywniejsze procesy morfogenetyczne, gdyż zachodzą tu najliczniejsze i najaktywniejsze przekształcenia rzeźby w obrębie koryt rzek. Nachylenie powierzchni zboczy Dolinny Brdy, sięga 40%, w obrębie których mogą występować aktywne procesy erozji liniowej i powierzchniowej takie jak np. osuwiska.

Fragment Borów Tucholskich w granicach gminy charakteryzuje się występowaniem lodowcowych i eolicznych form rzeźby terenu. Do lodowcowych zaliczają się równiny sandrowe i wodnolodowcowe, za- głębienia powstałe po martwym lodzie oraz moreny martwego lodu. Eoliczne formy rzeźby występujące w krajobrazie to wydmy i równiny piasków przewianych.

Rzeźba terenu w czasach współczesnych nie uległa intensywnym przemianom antropogenicznym i jest dobrze zachowana. Wynika to z niewielkich wysokości względnych rzeźby i małego potencjału energe- tycznego procesów depozycji zerodowanego materiału, z wyjątkiem obszarów Doliny Brdy.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Rysunek 19: Numeryczny model pokrycia terenu gminy Cekcyn (na podstawie danych NASA)

5.4 Wody podziemne

Obszar gminy Cekcyn, według podziału hydrologicznego na Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP), nie znalazł się w obszarze wyznaczonych GZWP. Gmina Cekcyn według wytycznych Ramowej Dyrektywy Wodnej została podzielona na jednolite części wód podziemnych, które są podstawą gospodarowania wodami podziemnymi. Większa zachodnia, północna, południowa i centralna część gminy znalazła się w obszarze JCWPd nr 26 (PLGW2000036), mniejsza, wschodnia część w obrębie JCWPD nr 28 (PLGW2000028), a najmniejsza w południowo-wschodniej części gminy w granicach JCWPd nr 37 (PLGW2000037). W obrębie JCWPd nr 36 w utworach czwartorzędowych występuje jeden poziom wodonośny związany głównie z Pradoliną Toruńsko-Eberswaldzką. Poziom mioceński stanowi jedna warstwa wodonośna dobrze izolowana od poziomu czwartorzędowego. Obszar JCWPd nr 37 obejmuje zlewnię Brdy. Główne poziomy wodonośne występują w warstwach międzymorenowych i lokalnie w sandrach. W południowej części JCWPd nr 37 stwierdzono występowanie wód w osadach kredy górnej. W czwartorzędzie występuje jeden lub dwa poziomy nie będące w kontakcie z poziomem neogeńskim. Poziom neogeński nie ma łączności z piętrem kredowym. W granicach JCWPd nr 28 w utworach czwar- torzędowych występują jeden lub dwa poziomy wodonośne. Poziom mioceński występuje na całym obszarze JCWPd i lokalnie jest w kontakcie z dolnym poziomem czwartorzędowym. Poziom oligoceński i jurajski występuje głównie w południowej części obszaru. Częste są przypadki występowania łącznych poziomów wodonośnych. Jednolite części wód podziemnych są podstawą do opracowania przez Re- gionalne Zarządy Gospodarki Wodnej planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy (rozpo- rządzenie Rady Ministrów z dnia 29 marca 2013 r. w sprawie szczegółowego zakresu opracowywania planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy).

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Rysunek 20: Jednolite części wód podziemnych na obszarze gminy Cekcyn

Na obszarze gminy występują trzy piętra wodonośne. Najgłębiej położone jest piętro mezozoiczne, skła- dające się z wód w utworach kredy. Jest to piętro o zasięgu regionalnym. Wody te eksploatowane są między innymi w Bydgoszczy i Grudziądzu. Piętro jest położone na znacznej głębokości. Wody te, ba- dane w czynnych ujęciach w Bydgoszczy i Grudziądzu, wykazują podwyższoną mineralizację. Jest to poważne potencjalne źródło zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia.

Podobnie jak wody podziemne w utworach kredy, na terenie całej gminy występują trzeciorzędowe osady wodonośne. W części gminy posiadają one nadkład izolacyjny w postaci glin plejstoceńskich i iłów mioceńskich. W północnej i wschodniej części gminy utwory te posiadają jedynie częściową izo- lację w postaci nieciągłych płatów i soczewek gliniastych i ilastych. Utwory tego piętra stanowią zasobne źródło zaopatrzenia ludności w wodę.

Wody podziemne w osadach plejstoceńskich są najintensywniej wykorzystywane gospodarczo. Ich wy- stępowanie związane jest z seriami interglacjalnymi na obszarze wysoczyznowym i serią fluwioglacjalną – na obszarze sandrowym. Wody tego poziomu ujmowane są między innymi studniami komunalnymi. Drugi, płytszy poziom wodonośny, występuje pod kilkumetrowym nadkładem glin lub bez tego nadkładu. Jest to poziom eksploatowany w znacznym stopniu przez studnie gospodarskie.

W plejstocenie na obszarze sandrowym pierwszy poziom wodonośny posiada z reguły swobodne zwier- ciadło wód. Poziom ten obejmuje cały profil utworów czwartorzędowych, łącznie z nielicznymi wkład- kami glin zwałowych. Zwierciadło wód podziemnych pojawia się już na głębokości od 1 metra w obni- żeniach terenowych. W zależności od intensywności zasilania infiltracyjnego oraz od stanów wód powierzchniowych, głębokość zalegania zwierciadła wód podziemnych może wahać się w granicach 2 m. Współczynniki filtracji utworów piaszczystych w terenach sandrowych są korzystne dla ewentualnej eksploatacji poziomu.

Budowa geologiczna determinuje, poza występowaniem poziomów wodonośnych, również odporność

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1 układu hydrogeologicznego na przedostawanie się zanieczyszczeń z powierzchni terenu do wód podziemnych. Układ odporności jest większy tam, gdzie istnieje miąższa warstwa osadów słabo przepusz- czalnych ponad osadami wodonośnymi. W tym świetle za tereny najbardziej narażone na zanieczyszczenie wód podziemnych należy uznać tereny leśne w obrębie sandrów. Poza nielicznymi obszarami w rejonie wyspy morenowej Cekcyna, cała pozostała część gminy nie posiada dobrej izolacji wód podziemnych poziomu użytkowego. Decyduje o tym przede wszystkim brak osadów słabo przepuszczal- nych w nadkładzie warstw wodonośnych. Lokalnie wysokim stopniem podatności na zanieczyszczenie charakteryzuje się także pierwszy, najpłytszy poziom wodonośny na wysoczyźnie, gdyż izolacja jest niewystarczającej miąższości. Najlepszą izolację posiadają: poziom użytkowy w obszarze wysp morenowych oraz poziom trzeciorzędowy, pod warunkiem występowania w nadkładzie osadów ilastych lub glin. Piętro wód kredowych jest dobrze zabezpieczone przed zanieczyszczeniami z powierzchni terenu, a badania na funkcjonujących obecnie ujęciach wykazały istnienie jedynie podwyższonej minera- lizacji pochodzenia geogenicznego.

Objawy wód podziemnych dobrze obserwować można na podstawie wysięków i wycieków wód w zbo- czu doliny Brdy oraz w zagłębieniach terenu w obszarze leśnym.

Okresowo wody podziemne mogą pojawiać się w kompleksach gliniastych jako wody zawieszone. Są to najczęściej wody roztopowe i wody opadowe, infiltrujące w powierzchniową warstwę zapiaszczo- nej gleby i rezydujące do czasu ich wyparowania lub infiltracji do głębszych poziomów. Najczęściej po- jawiają się na wiosnę i mogą powodować lokalne napływanie do piwnic.

Cały obszar gminy można zaliczyć do obszarów alimentacji wód podziemnych. Oznacza to, że na terenie całej gminy dochodzi do zasilania wód podziemnych w wody, na drodze infiltracji lub na drodze lokalnego przesączania przez gliny. Około 10% opadów zasila wody podziemne. Infiltracja jest podstawowym źródłem wód podziemnych – w 99% wody podziemne są zasilane infiltracyjnie.

Wody podziemne piętra użytkowego są silnie drenowane przez rzeki. Wpływ ten widoczny jej poprzez wyrównanie odpływu w ciągu całego roku. Obiekty hydrograficzne związane z drenowaniem wód podziemnych, czyli obszary źródliskowe, są jednymi z najcenniejszych elementów systemu hydrograficz- nego. Z uwagi na ich znaczenie w systemie hydrologicznym, obszary te wymagają szczególnej ochrony przed zmianami poziomu wód podziemnych.

5.5 Wody powierzchniowe

Podział hydrograficzny Cekcyna zalicza cały jego obszar do dorzecza Wisły. Teren gminy podzielony jest na dwa działy wodne II rzędu: zlewnie rzeki Brdy oraz zlewnie rzeki Wdy. Większa część terenu gminy odwadniana jest poprzez sieć dopływów rzeki Brdy (Ruda ze Stążką, Rakówka i Żytnica, Szu- mionka z Bursztynicą). Znacznie mniejsza, wschodnia część gminy odwadniana jest poprzez rzeki do- pływu Wdy (Mukrz, Ryszka, Dopływ spod Zdrojów). Uwarunkowania przyrodnicze, w szczególności warunki geologiczne i geomorfologiczne ukształtowane w okresie ostatniego zlodowacenia, wpłynęły na występowanie na terenie gminy rozbudowanego systemu rzek i strumieni oraz licznych naturalnych zbiorników wodnych. Wykaz większych cieków przepływających przez gminę Cekcyn przedstawia Ta- bela 3.

Tabela 3: Wykaz najdłuższych cieków na terenie gminy Cekcyn

Nazwa rzeki Długość [km] Ruda (Stążka) 20,61

Szumionka (Szumiąca) 22,26 Ryszka 20,33 Mukrz 17,37 Rakówka 11,84 Żytnica 6,87

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Rysunek 22: Sieć wodna gminy Cekcyn na tle linii wododziałowych

Rysunek 21: Sieć wodna gminy Cekcyn na tle linii wododziałowych (wg. MPHP)

Cieki w gminie wykazują śnieżno-deszczowy reżim zasilania. Wahania stanów wód oraz przepływy większości rzek są mało zmienne w skali roku. Na wszystkich ciekach obserwuje się wyższe stany wód w okresie zimowym niż w okresie letnim. Stany maksymalne obserwowane są w okresie od lutego do kwietnia.

Wody powierzchniowe pod względem oceny biologicznej na terenie gminy Cekcyn zaklasyfikowane zo- stały do III klasy jakości wód. Jest to zadawalająca jakość, która spełnia określone wymagania do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, po spełnianiu określonych wymogów uzdatniania.

Podstawę dla gospodarowania wodami powierzchniowymi stanowi podział państwa na jednolite części wód powierzchniowych – JCWP, w tym na JCWP rzeczne (JCWPrz) i JCWP jeziorne (JCWPj). Zgodnie ze zaktualizowanym podziałem na JCWP (dane Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej), w granicach gminy wyróżnić można 9 JCWPrz i 2 JCWPj. Wykaz jednolitych części przedstawia poniższa tabela.

Na obszarze gminy występują obszary, które we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego określono jako obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi. Na tej podstawie RZGW opracowało mapy zagroże- nia i ryzyka powodziowego. Zgodnie z tymi danymi, na terenie gminy Cekcyn wyznaczono tereny o prawdopodobieństwie wystąpienia wody 1% - tzw. obszary szczególnego zagrożenia powodzią (za- sięg wezbrania powodziowego o prawdopodobieństwie wystąpienia raz na sto lat). W granicach gminy tereny o takim zagrożeniu występują jedynie na zachodzie - w dolinie Brdy na terenach leśnych.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Tabela 4: JCWPrz i JCWPj na terenie gminy Cekcyn (źródło: dane KZGW)

Kod Rodzaj JCWP Nazwa Powierzchnia zlewni [km2] RW200018292589* rzeczna Ruda 111,09 RW20002029469 rzeczna Prusina od dopływu z Lińska do ujścia 55,36 RW200018294712 rzeczna Dopływ spod Zdrojów 28,65 RW2000172947149* rzeczna Ryszka z jeziorami Błądzimskie i Ostrowite 120,47 RW2000252925929* rzeczna Szumionka 61,59 RW200025292549 rzeczna Bielska Struga 59,43 Brda od wypływu z jez. Kosobudno RW200020292599 rzeczna 133,12 do wpływu do zb. Koronowo RW200017292729 rzeczna Bysławska Struga z jez. Bysławskim 66,10 Wyrwa z jeziorami Zalewskim i Branickim RW200017294949 rzeczna 121,41 Dużym LW20395 jeziorna Jezioro Cekcyńskie 35,0 LW20397 jeziorna Jezioro Gwiazda 42,1

* - oznacza JCWPrz, które zajmują największą powierzchnię w granicach gminy

2947149

Rysunek 23: Położenie Gminy Cekcyn na tle podziału na JCWP 5.6 Powietrze atmosferyczne(czarne przerywane linie; źródło: Geoportal KZGW)

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

5.7 Powietrze atmosferyczne

Klimat Gminy Cekcyn charakteryzuje się zmiennością i przejściowością typową dla całego obszaru Pol- ski niżowej. Przede wszystkim pozostaje pod wpływem napływających z różnych kierunków mas powietrza, obdarzonych charakterystycznymi cechami. Obszar leży w regionie klimatycznym wielkich dolin w dzielnicy pomorskiej. Charakterystyka poszczególnych komponentów pogodowych oparta została o wyniki pomiarów na stacji w Toruniu, Bydgoszczy i Chojnicach w wieloleciu 1951-1960 i 1980-1994.

Wiatry wieją w ciągu roku głównie z kierunków W i NW. Ich częstotliwość waha się od 40 do 45 % w skali roku. Wiatry wschodnie, południowo-wschodnie i północno-wschodnie zdarzają się z częstotliwością około 32%. Cisze atmosferyczne pojawiają się zaledwie 6% w skali roku. Średnie roczne prędkości wiatrów wynoszą około 3,1 m/s na wysoczyźnie świeckiej i 2,6 m/s w dolinie. Obniżenie prędkości wiatru jest skutkiem ukształtowania terenu. Zachmurzenie w skali roku wynosi około 69%. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi dla obszaru gminy 7,5°C. Maksymalna zanotowana temperatura powietrza osiągnęła 39°C, natomiast minimalna -35°C. Średnie roczne temperatury powietrza mogą się wahać w zależności od charakterystyki danego roku. Najniższą średnią roczną temperaturą było 6,2°C zaś najwyższa wyniosła 9,7°C. Przymrozki (minima przy gruncie) osiągają do -37,5°C i mogą pojawiać się do lipca (-0,9°C). Supy roczne opadów sięgają tu 850 mm. Opady atmosferyczne skorelowane z okre- sem wegetacyjnym wskazują na wielkość potencjalnego spływu powierzchniowego nutrientów ze zlewni rolniczych. W miesiącach pierwszej części okresu wegetacyjnego ilość dni z opadem powyżej 20 mm wynosi 67 do 77. Oznacza to, że zlewnie rolnicze są wrażliwe i mogą generować spływy powierzchniowe w okresie wiosenno-letnim.

Na obszarze gminy występują dwa rejony charakteryzujące się wysokimi frekwencjami występowania poszczególnych typów topoklimatów: rejon wysoczyzny charakteryzuje się przewagą topoklimatów: • terenów płaskich i falistych, otwartych – są to topoklimaty korzystne dla budownictwa mieszkaniowego ze względu na dobre warunki termiczne i wilgotnościowe oraz możliwość przewietrza- nia. Zieleń powinna być wprowadzana jedynie w celach estetycznych tak, by nie hamowała wymiany powietrza, a jednocześnie zabezpieczała przed dużymi prędkościami wiatrów w strefie przypowierzchniowej teren; • terenów o zwartej zabudowie mieszkaniowej – ten typ topoklimatu charakteryzuje się warun- kami, które wykazują znaczne amplitudy temperatury powietrza oraz wilgotności, zmniejszoną wentylację oraz zwiększone zanieczyszczenie powietrza (tlenek węgla, tlenki azotu, dwutlenek siarki oraz pyły). Ważne jest dla tych obszarów utrzymanie układu zieleni sprzyjającego prze- wietrzaniu. rejony zalesione: topoklimat terenów leśnych charakteryzuje się złagodzonymi stanami pogody, zwięk- szoną wilgotnością, obniżoną amplitudą powietrza i zwiększonym parowaniem. Zmniejszeniu ulegają również prędkości wiatrów. Pojawia się natomiast większa niż na terenach otwartych ilość alergenów w powietrzu.

Dodatkowo lokalnie występuje topoklimat terenów podmokłych – typ ten zaliczany jest do niekorzystnych z punktu widzenia osadnictwa. Niekorzystnie prezentuje się tu bilans energetyczny, warunki wil- gotnościowe i termiczne. Częste na tych obszarach są inwersje termiczne oraz mgły. W okresach cie- płych odczuwalne stają się parności a w porze chłodnej tzw. „mokre zimno”, w dolinach występują inwersje temperatury.

Występowanie poszczególnych typów topoklimatów uzależnione jest od lokalnych warunków środowi- skowych, niemniej jednak wspomniane typy topoklimatów determinują między innymi sposoby przy- szłego zagospodarowania terenów, szczególnie w odniesieniu do terenów podmokłych i zagłębień w powierzchni ziemi. Na obszarze gminy brak jest obszarów występowania topoklimatów związanych z eks- pozycją dosłoneczną terenów. Takie topoklimaty, ze względu na zmienione bilanse cieplne w stosunku

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1 do powszechnie występujących topoklimatów, wymagają specjalnych parametrów zagospodarowania, by nie stanowiły przeszkody w swobodnym wykorzystaniu przestrzeni.

5.8 Szata glebowa

Grunty Gminy Cekcyn należą do grupy terenów o niskiej przydatności dla rolnictwa wg wskaźnika wa- loryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Głównym uwarunkowaniem rozwoju struktury agrarnej są wysokiej jakości gleby. Tymczasem na wysoczyźnie morenowej i na obszarach sandrów wytworzyły się odrębne genetycznie typy gleb, z uwagi na różnice we właściwościach skały macierzystej. Na wyso- czyźnie dominują tereny z glebami płowymi, wytworzonymi na piaskach gliniastych i glinach oraz gleby deluwialne. Są to gleby kompleksu od 3 do 5. Jedynie kompleks 3 odznacza się korzystnymi parame- trami dla produkcji rolniczej. Gleby te na terenie gminy Cekcyn występują głównie w miejscowościach Cekcyn, Stary Sumin oraz Nowy Sumin. W zalesionej części gminy pojawiają się gleby bielicoziemne, bielice, glejobielice, płowe i rdzawe. Lokalnie pojawiają się gleb bielicoziemne lub rdzawe na utworach eolicznych. Są to odmiany leśne.

Na terenie gminy, w zależności od lokalnych warunków glebowych, występują głównie uprawy zbóż. Na terenach rolnych przeważa kompleks glebowo-rolniczy 6 (żytni słaby).

Rysunek 24: Użytki rolne o najwyższej przydatności dla rolnictwa

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

5.9 Szata roślinna, świat zwierzęcy

Obecnie w gminach wiejskich przestrzeń pełni zróżnicowane funkcje. Poza istotnym niewątpliwie aspek- tem produkcyjnym, ważne jest również zachowanie właściwych warunków środowiskowych. Utrzymanie właściwych parametrów wody, powietrza, czy gleby powinno być tak samo ważne jak jakość środowiska przyrodniczego wyrażana przez tworzące je organizmy żywe.

Odzwierciedleniem stanu środowiska naturalnego jest aktualny obraz szaty roślinnej konkretnego obszaru wraz z kształtującymi biocenozy konkretnymi zbiorowiskami roślinnymi i związanymi z nimi gru- pami roślin i zwierząt.

Na obszarze środkowej Europy nie ma w zasadzie zbiorowisk, które nie byłyby utworzone lub przynajmniej ukształtowane przez człowieka. Sąsiedztwo miejsc bytowania człowieka zdominowane jest zazwyczaj przez fitocenozy synantropijne, zajmujące siedliska skrajnie przekształcone lub nowo powstałe np. na skutek, nawożenia, uprawy czy wydeptywania. Wśród nich dużą rolę odgrywają zbiorowiska segetalne - towarzyszące uprawom polowym, a także ruderalne – zajmujące siedliska skrajne, jak sąsiedz- two zabudowań, śmietniki, ruiny, place i drogi.

Walory przyrodnicze zdecydowanie podnoszą zbiorowiska półnaturalne - wytworzone przez człowieka i utrzymujące się wskutek jego powtarzalnych działań – w warunkach Polski głównie łąki i pastwiska.

Rolę zbiorowisk naturalnych, czyli kształtowanych przede wszystkim przez naturę, pod warunkiem zdecydowanie ograniczonej interwencji ze strony człowieka, pełnią w naszych warunkach lasy. W grupie tej wymienić można również różnego rodzaju fitocenozy bagienne lub wodne.

W gminie Cekcyn lasy i grunty leśne zajmują 70% całkowitej powierzchni, co jest charakterystyczne dla wielu gmin w Borach Tucholskich. Należą one w głównej mierze do Państwowego Gospodarstwa Le- śnego „Lasy Państwowe”. Niespełna 9% tej formy użytkowania terenu to grunty prywatne.

Blisko 90% oddziałów leśnych kształtuje sosna zwyczajna Pinus sylvestris. Gatunek ten wchodzi głów- nie w skład borów świeżych i borów mieszanych świeżych. Inne taksony to olcha czarna Alnus glutinosa i brzoza brodawkowata Betula pendula, dominujące w około 8% wydzieleń. Zdecydowanie mniejsze powierzchnie zajmują drzewostany lasów mieszanych świeżych, z głównymi gatunkami w postaci dębu Quercus sp., grabu Fagus sylvatica i lipy Tilia sp. (łącznie około 2% wszystkich drzewostanów). Spotyka się też, choć bardzo rzadko, wilgotne postaci lasów lub olsy.

Wydzielenia ponad 100-letnie, podobnie jak drzewostany tylko nieco młodsze – od 81 do 100 lat, w strukturze wiekowej drzewostanów zajmują po 17%. Największy udział osiągają drzewostany w śred- nim wieku (41 – 60 lat), zajmując 21,4% wszystkich wydzieleń. Pozostałe kategorie wiekowe osiągają kilkunastoprocentowy udział w strukturze wiekowej drzewostanów. Przeciętny wiek drzewostanów wynosi 65 lat.

Cekcyn, jako jedna z gmin o wysokiej lesistości, posiada jedynie mniejsze lub większe tereny odlesione w pobliżu wsi. Największa z nich o powierzchni około 40 km2 występuje w otoczeniu Cekcyna. Pozostałe – mniejsze towarzyszą wsiom Małe Gacno, Brzozie, Zielonka i Iwiec. Istniejące drzewostany rozwijają się głównie na siedlisku Querco roboris-Pinetum - kontynentalnego boru mieszanego. W obniżeniach terenowych, szczególnie dolin rzecznych i rynien jeziornych występują fragmenty olsów i lasów łęgo- wych Carici elongatae Alnetum i Fraxino-Alnetum. Pozostała, część gminy o najlepszych warunkach glebowych, zarazem potencjalne siedlisko lasów grądowych (Stellario-carpinetum), od dawna jest od- lesiona i użytkowana rolniczo.

Wspomniany powyżej obszar obejmuje prawie 22% gminy i jest zdominowany przez pola uprawne. Obecnie około 75% areału użytków rolnych to grunty orne.

Szatę roślinną pól wzbogacają porozrzucane oczka śródpolne i zadrzewienia. Pierwsze z wymienionych mają zazwyczaj niewielkie rozmiary i głębokość. Niektóre z nich wysychają częściowo lub całkowicie

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1 w okresach niskich opadów. Są to często jedyne obszary mokradłowe wśród dużych połaci monokultur rolniczych. Tym samym zwiększają retencję wody, stanowią ważną ostoję dla płazów. Będąc miejscem bytowania pożytecznych owadów drapieżnych oraz zapylaczy roślin użytkowych, pełnią też rolę gospo- darczą, tworzą korytarze ekologiczne, umożliwiające migracje gatunkom fauny i flory.

Podobne funkcję spełniają zadrzewienia śródpolne, dzięki którym zwierzęta migrują z terenów leśnych i wzbogacają różnorodność biologiczną pól i łąk. Pełnią więc funkcję korytarzy ekologicznych, łączących ze sobą duże ekosystemy poza obszarem rolniczym. Są miejscem rozrodu drapieżnych owadów (bie- gaczowatych i kusakowatych), które skutecznie powstrzymują rozwój organizmów niszczących uprawy.

Ostoję różnorodności biologicznej mogą stanowić istniejące łąki i pastwiska, które zajmują około 5% powierzchni gminy. Rozwijają się one głównie na torfach niskich, czasami na osadach mułowo-torfo- wych. Przeważa 2 kompleks łąkowy (2z - Małe Gacno, Wierzchucin, Brzozie). Gleby kompleksu 3z występują np. w dolinie Rakówki. Areał użytków zielonych obejmuje łącznie 1350 ha. Poza relatywnie niewielkimi płatami łąk i pastwisk w dolinach rzecznych lub bezodpływowych zagłębieniach występują też duże kompleksy łąkowe. Często są one związane z obszarami wodno-błotnymi. Przykładem może być ponad 200 hektarowe skupisko łąk w okolicy miejscowości Małe Gacno i Wielkie Budziska. Łącznie z bagnem o nazwie „Za Praisem” i zbiornikami wodnymi tworzy się w tym miejscu rozległa mozaika półnaturalnych i naturalnych formacji roślinnych. Inny duży kompleks łąkowy ciągnie się od Zalesia do Zamartego wzdłuż rzeki Rakówki. Kolejny otacza wieś Brzozie.

Wody powierzchniowe łącznie zajmują około 2,4% obszaru gminy. Większość z nich zaliczono do wód powierzchniowych płynących. Tylko niespełna 0,5% to wody stojące. Mimo stosunkowo niewielkiego udziału powierzchniowego wody istotnie wpływają na podniesienie walorów przyrodniczych obszaru gminy.

Rynny jeziorne oraz doliny rzeczne tworzą swego rodzaju korytarze ekologiczne, które przez swoje naturalne właściwości tworzą dogodne warunki dla przemieszczania się zwierząt i roślin, przyczyniając się w istotny sposób do kreowania bioróżnorodności na terenach przyległych. Poza centralną - odle- sioną częścią gminy, wszystkie tereny leśne wchodzą w granice korytarzy ekologicznych o zasięgu krajowym: „Pojezierze Kaszubskie-Doliny Wisły i Noteci” i „Kaszubski Południowy”. Są to ważne elementy ogólnokrajowej sieci łączące Pojezierze Kaszubskie ze „Wschodnią Doliną Noteci”.

Będąca następstwem postępującego rozwoju fragmentacja środowiska naturalnego i zjawisko izolacji obszarów przyrodniczych, mogą być wydatnie wyhamowane przez utrzymanie integralności obszarów zawartych w granicach korytarzy ekologicznych. Łączenie obszarów chronionych, w tym obszarów Na- tura 2000, kompleksów leśnych oraz innych terenów przyrodniczo cennych, powinno zapewnić ich spój- ność oraz ochronić łączność ekologiczną w skali kraju i Europy.

5.10 Biocenozy i chronione siedliska przyrodnicze

Biocenozy leśne

Roślinność rzeczywistą w granicach administrowanych przez Lasy Państwowe reprezentują głównie bory świeże. W ich obrębie wraz z dominującą sosną zwyczajną jako domieszka występuje brzoza brodawkowata, a w warstwie podszytu jarząb pospolity, jałowiec zwyczajny, kruszyna pospolita niekiedy też dąb szypułkowy. W dobrze rozwiniętych starszych drzewostanach w runie dominują mchy jak np. rokietnik pospolity Pleurozium schreberi. Można tam spotkać też szereg objętych ochroną roślin naczy- niowych: widłak goździsty Lycopodium clavatum, jałowcowaty Lycopodium annotinum i spłaszczony Di- phasiastrum complanatum. Występuje tu również pomocnik baldaszkowy Chimaphila umbellata, dużą rzadkością jest żłobik koralowaty Corallorhiza trifida Na miejscach prześwietlonych, na obrzeżach od- działów leśnych można spotkać mącznicę lekarską Arctostaphylos uva-ursi i kilka gatunków sasanki Pulsatilla sp.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Wśród zbiorowisk leśnych na obszarze gminy Cekcyn około 1% to udokumentowane chronione siedliska przyrodnicze. Wymienić tu można choćby bory i lasy bagienne (siedlisko Natura 2000 91D0*), które obejmuje 29 wydzieleń o łącznej powierzchni ponad 56 ha. Innym przykładem są grądy środkowoeuro- pejskie i subkontynentalne (siedlisko Natura 2000 9170) występujące w 16 oddziałach o łącznej powierzchni 50 ha. Innym istotnym chronionym składnikiem drzewostanów są łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (siedlisko Natura 2000 91E0), zajmujące w gminie łącznie prawie 18 ha. Odnoto- wano też kwaśne dąbrowy Quercetea robori-petraeae (siedlisko Natura 2000 9190).

Na występowanie siedlisk leśnych, wskazuje też zestawienie gatunków chronionych dla analizowanego obszaru. Zawiera ono m. in. wawrzynka wilczełyko Daphne mezereum, gnieźnika leśnego Neottia nidus- avis, lilię złotogłów Lilium martagon i pluskwicę europejską Cimicifuga europaea.

Biocenozy wodne

Biocenozy wodne reprezentowane są na obszarze gminy przez kilka jezior i mniejszych zbiorników wodnych, z czego część ma charakter przepływowy. Spotyka się tu również mniejsze zbiorniki wodne. W większości przypadków są to eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion i Potamion (siedlisko Natura 2000 3150). Poza dość rozbudowaną strefą szuwarów można w nich zobaczyć zbiorowiska efektownych roślin pływających, do których zalicza się m. in. chronione grzybienie białe Nym- phaea alba.

Udokumentowano występowanie na obszarze gminy czterech jezior dystroficznych: Jezioro Kobylinek, Jezioro Bieszewo, Jezioro Czerwno i Jezioro Wierzchucin (siedlisko Natura 2000 3160). Łącznie zaj- mują prawie 35 ha. Niewykluczone są również inne typy siedlisk chronionych, jak choćby małe jeziora ramienicowe (siedlisko Natura 2000 3150).

Biocenozy wodno-błotne

Zbiorowiska wodno-błotne zajmują głównie ciągi rynien jeziornych, doliny rzeczne i lokalne obniżenia terenu. W ich obrębie wstępują szuwary turzycowe z turzycą zaostrzoną Carex gracilis, turzycą błotną Carex acutiformis, turzycą darniową Carex caespitosa, oraz gatunki dwuliścienne, jak siedmiopalecznik błotny Comarum palustre, kosaciec żółty Iris pseudoacorus i jaskier wielki Ranunculus lingua.

Stosunkowo niewielkie fragmenty zajęte są przez różnego rodzaju zbiorowiska torfowiskowe i mecho- wiskowe o fizjonomii młak niskoturzycowych. W tego typu układach często spotkać można turzycę po- spolitą Carex nigra, niekiedy też chronione gatunki, jak kukułki - krwista Dactylorhiza incarnata, plamista Dactylorhiza maculata i szerokolistna Dactylorhiza majalis.

Znane są 4 powierzchnie o statusie chronionego siedliska przyrodniczego - torfowiska przejściowe i trzęsawiska (siedlisko Natura 2000 7140). Jedno ze stanowisk znajduje się nad rzeką Ryszką na wschód od miejscowości Lisiny. Inne – o powierzchni około 10 ha leży przy granicy gminy w enklawie Błądzim Wybudowanie. Kolejne to niewielki fragment rozległego obszaru podmokłego o nazwie „Bagno” w okolicy Iwca oraz około 1,5 km na południowy wschód od miejscowości Lisiny.

W mozaice terenów wodno-błotnych bardzo często wymieszanie są małe powierzchnie różnych fitoce- noz. Generalnie są to obszary o dużym prawdopodobieństwie występowania chronionych siedlisk przyrodniczych. Poza podanymi przykładami wymienić można jeszcze torfowiska wysokie (siedlisko Natura 2000 7110) lub torfowiska zasadowe (siedlisko Natura 2000 7230).

Biocenozy łąkowe i murawowe

Występujące na terenie gminy Cekcyn łąki to około 90 terenów różnej wielkości. Do chwili obecnej za- chowały się duże kompleksy łąkowe, obejmujące niekiedy ponad 100 ha. Zbiorowiska łąkowe kształtu- jące się na przesuszonych torfach reprezentują głównie różne formy degeneracyjne łąk wilgotnych. Ich skład gatunkowy znacząco odbiega od typowych zbiorowisk wielokośnych, wilgotnych łąk. Obecnie są to zbiorowiska zdominowane przez pospolite gatunki traw, jak: kupkówka pospolita Dactylis glomerata,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1 kłosówka wełnista Holcus lanatus, wiechlina łąkowa Poa pratensis, kostrzewa czerwona Festuca rubra i tomka wonna Antoxanthum odoratum, Nieprawidłowa agrotechnika w niektórych miejscach doprowa- dziła do rozwoju płatów pokrzywy zwyczajnej i ostrożnia polnego.

Rzadziej, na gruntach mineralnych lub zmineralizowanych torfach, spotyka się w miarę dobrze wykształ- cone płaty łąk świeżych. W odróżnieniu od wcześniej wspomnianych kwalifikowane mogą być one jako chronione siedlisko przyrodnicze – ekstensywnie użytkowane niżowe łąki świeże (siedlisko Natura 2000 6510). Najczęściej jednak reprezentowane są przez łąki wiechlinowo-kostrzewowe. Typowy obraz łąki świeżej z rajgrasem wyniosłym Arrhenatherum elatius i szeregiem barwnie kwitnących gatunków dwu- liściennych jest dość rzadki. Na terenie gminy do tego siedliska przyrodniczego zakwalifikowano 11 powierzchni. Największe jego skupisko znajduje się w sąsiedztwie leśnictwa Sarnówek.

Możliwe jest, szczególnie na niezarośniętych lasami skarpach dolin o południowej ekspozycji, występo- wanie niewielkich powierzchni muraw kserotermicznych (siedlisko Natura 2000 6210). W tym właśnie siedlisku można się spodziewać gatunków chronionych, jak wężymord stepowy Scorzonera purpurea i ostrołódka kosmata Oxytropis pilosa czy storczyk kukawka Orchis militaris.

Biocenozy segetalne i ruderalne

Rzadkie gatunki roślin związane są również agrocenozami. Przy obecnym poziomie agrotechniki coraz rzadziej jednak można je zobaczyć w uprawach. Najsłabsze grunty jako odłogi podlegają sukcesji wtór- nej, wzbogacając tym samym mozaikę różnych form użytkowania terenu. W początkowej fazie sukcesji dominują na nich gatunki związane z wcześniejszymi uprawami, następnie wkraczają byliny, po czym teren zaczynają porastać krzewy i drzewa. W przypadku całkowitego zarzucenia użytkowania już po kilku latach uwidacznia się nalot sosny i innych lekkonasiennych gatunków drzew.

Na powstających po zarzuceniu użytkowania odłogach tworzą się niekiedy zbiorowiska ciepłolubnych muraw napiaskowych (siedlisko Natura 2000 6120). Proces ich stabilizacji wzmagać może modne ostat- nio użytkowanie wcześniejszych gruntów ornych przez jednokrotne koszenie w ciągu sezonu. Częstym gatunkiem chronionym są tu kocanki piaskowe Helichrysum arenarium, osiągające niekiedy wysokie pokrycie.

Szata roślinna gminy mimo dominacji borów i całkowicie sztucznych nasadzeń jest dość zróżnicowana. Głównym nośnikiem bioróżnorodności na analizowanym obszarze, z uwagi na dużą naturalność, są powierzchnie leśne i borowe oraz wody. Bogactwo gatunkowe wynika jednak ze zróżnicowanych form pokrycia terenu – od zbliżonych do naturalnych po wybitnie antropogeniczne. Utrzymanie jak najwyż- szego poziomu różnorodności gatunkowej wymaga zachowania mozaiki zróżnicowanych siedlisk przyrodniczych. Z tego punktu widzenia przy wysokiej lesistości gminy wskazane jest ograniczanie zalesia- nia gruntów.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Rysunek 25: Cenne obiekty przyrodnicze gminy Cekcyn

5.11 Obszary i obiekty podlegające ochronie prawnej

Gmina Cekcyn posiada wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe. System obszarów chronionych gminy związany jest głównie z regionem Borów Tucholskich. W granicach gminy znajduje się duża ilość obszarów i obiektów podlegających ochronie prawnej.

Tucholski Park Krajobrazowy został utworzony w 1985 r. w ramach tendencji ustanawiania parków i rezerwatów przyrody, w celu ochrony południowo-wschodniego regionu Borów Tucholskich. Obecnie tereny położone w granicach Tucholskiego Parku Krajobrazowego sankcjonują: Uchwała nr XII/211/11 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 26 września 2011 r. w sprawie nadania statutu Tucholskiego Parku Krajobrazowego oraz Rozporządzenie nr 2/2009 Wojewody Kujawsko-Pomor- skiego z dnia 10 kwietnia 2009 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Tucholskiego Parku Krajo- brazowego. Plan ochrony wprowadza następujące ustalenia do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, dotyczące eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zewnętrznych, w zakresie: • kształtowania zabudowy i zagospodarowania na obszarze Parku, • zagospodarowania jednostek przestrzennych, • zasad gospodarowania przestrzenią turystyczno-rekreacyjną.

Część gminy znajduje się też w zasięgu Otuliny Tucholskiego Parku Krajobrazowego.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Wdecki Park Krajobrazowy utworzony został w 1993 r. Rozporządzeniem nr 52/93 Wojewody Bydgo- skiego z dnia 16 lutego 1993 r. (Dz. Urz. Woj. Byd. nr 10 poz. 133). Park Krajobrazowy obejmuje swą powierzchnią 281,62 ha gminy Cekcyn, co stanowy zaledwie 1,47% ogólnej powierzchni parku. Otulina parku nie obejmuje terenów gminy Cekcyn.

Rezerwat przyrody „Dolina Rzeki Brdy” utworzony został w 1994 r. dla ochrony doliny rzeki Brdy o wyjątkowych walorach przyrodniczo-krajobrazowych. Zajmuje 933,84 ha powierzchni gminy (55,2% ogólnej powierzchni parku). Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 17 października 2016 r. oraz Zarządzenie nr 17/0210/2011 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 28 grudnia 2011 r. nie wprowadza wskazań do zmian w istniejących studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla gminy Cekcyn dotyczących eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zewnętrznych i wewnętrznych w rezerwacie.

Rezerwat przyrody „Bagna nad Stążką” utworzony został w 1999 r. W całości znajduje się na terenie gminy Cekcyn, zajmując 478,45 ha. Celem ochrony w rezerwacie jest zachowanie torfowisk wraz z lasami, położonych w rozlewiskach rzeki Stążki, z typowo wykształconymi zespołami roślinnymi torfowisk niskich, przejściowych i wysokich. Zarządzenie nr 19/0210/2011 Regionalnego Dyrektora Ochrony Śro- dowiska w Bydgoszczy z dnia 28 grudnia 2011 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Bagna nad Stążką” nie wprowadza wskazań do zmian w istniejącym studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Cekcyn dotyczących eliminacji lub ograniczenia zagrożeń wewnętrznych lub zewnętrznych.

Rezerwat przyrody „Źródła Rzeki Stążki” ustanowiony został Zarządzeniem Ministra Ochrony Śro- dowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z 31.12.1993 r. Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie fragmentu doliny rzeki Stążki wraz z jej źródłami o wyjątkowych walorach widowiskowych. Rezerwat stanowi obszar lasu i łąk o powierzchni 250,12 ha znajdujących się w całości na obszarze gminy Cek- cyn. Zarządzenie nr 0210/23/2013 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 18 listopada 2013 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Źródła Rzeki Stążki” nie wprowadza ustaleń do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Cekcyn, dotyczących eliminacji lub ograniczenia zagrożeń w rezerwacie wewnętrznych lub zewnętrz- nych.

Rezerwat przyrody „Cisy Staropolskie imienia Leona Wyczółkowskiego” utworzony został Zarzą- dzeniem Ministra Leśnictwa z dnia 18 czerwca 1956 r. ogłoszonym w Monitorze Polskim nr 59 poz. 719 z dnia 16.07.1956 r. oraz zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 10 kwietnia 1978 r. ogłoszonym w Monitorze Polskim nr 15 poz. 53 z dnia 26 kwietnia 1978 r. Powierzchnia rezerwatu wynosi 116,90 ha i w całości znajduje się na terenie gminy Cekcyn. Celem ochrony w Rezerwacie jest zachowanie najliczniejszego na niżu Polski stanowiska cisa pospolitego Taxus baccata. Zarządze- nie nr 22/010/2011 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 28 grudnia 2011 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Cisy Staropolskie imienia Leona Wyczółkowskiego” wprowadza następujące ustalenia do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Cekcyn, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego do- tyczących eliminacji lub ograniczeń zagrożeń w rezerwacie wewnętrznych lub zewnętrznych:

• Na działkach przylegających do rezerwatu, obręb ewidencyjny 13 gmina Cekcyn działki nr: 212LP, 213/4LP, 185/3LP, 184/12LP wykorzystywać teren zgodnie z przeznaczeniem określo- nym w ewidencji gruntów I budynków w dniu wejścia w życie przedmiotowego zarządzenia; • Na działce 184/14LP, obręb ewidencyjny nr 13 gmina Cekcyn, stanowiącej otulinę rezerwatu, nie prowadzić prac melioracyjnych zagrażających obniżeniu się poziomu wód gruntowych w granicach istniejącej sieci rowów melioracyjnych.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Rezerwat cisów „Jelenia Góra im. Kazimierza Szlachetko” utworzony został Zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 11 grudnia 1995 r. Rezerwat utworzono w celu zachowania stanowiska cisa pospolitego Taxus baccata, występującego na zróżnicowanym tro- ficznie siedlisku z przewagą lasu mieszanego świeżego w drzewostanach antropologicznie przekształ- conych.

Śliwicki Obszar Chronionego Krajobrazu utworzony został Rozporządzeniem nr 11 Wojewody Ku- jawsko-Pomorskiego z dnia 9 czerwca 2005 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu. Obejmuje powierzchnię 12467,22 na terenie gminy Cekcyn stanowiąc 45% powierzchni całego obszaru chronionego krajobrazu. Celem ochrony jest racjonalna gospodarka leśna, polegająca na zachowaniu różno- rodności biologicznej siedlisk kompleksu Borów Tucholskich. Uchwała nr X/259/15 Sejmiku Wojewódz- twa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 24 sierpnia 2015 r. w sprawie Śliwickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu wprowadza na jego terenie następujące zakazy:

• zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk, złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką; • realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko; • likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wy- nikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych; • wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac zwią- zanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń wodnych; • dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody lub • zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalnej gospodarce wodnej lub rybackiej; • likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych; • lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowa- dzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej. • Zakaz nie dotyczy działki ewidencyjnej nr 041601_2.0003.403 w miejscowości Iwiec. Obszar Natura 2000 Bory Tucholskie PLB220009 o powierzchni 3222535,9 ha, obejmuje wschodnią część makroregionu Pojezierza Południowopomorskiego. W jego skład wchodzą mezoregiony: Bory Tucholskie, wschodnia część Równiny Charzykowskiej, północno-wschodnia część Pojezierza Krajeń- skiego, północna część Doliny Brdy oraz północna część Wysoczyzny Świeckiej. Obszar jest jednolitą równiną sandrową, rozciętą dolinami Brdy i Wdy, która jest urozmaicona licznymi jeziorami, oczkami wodnymi i wzniesieniami o charakterze moreny dennej. 70% obszaru zajmują lasy, głownie bory świeże, ale także bagienne i suche. W obszarze występują liczne torfowiska. Obszar Natura 2000 Bory Tuchol- skie znajduje się w granicach administracyjnych województw kujawsko-pomorskiego oraz pomorskiego. Swoim południowym zasięgiem obejmuje gminę Cekcyn zajmując 24883,2 ha co stanowi 7,7% ogólnej powierzchni Obszaru Natura 2000 Bory Tucholskie. W ostoi występuje co najmniej 28 gatunków ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej oraz 6 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Do najważniej- szych odziaływań i działalności mających negatywne oddziaływanie wymienia się:

• eksploatację torfu, kredy, piasku; • zmiany stosunków wodnych, zagrożenie eutrofizacją siedlisk oligotroficznych; • presję turystyczną, zabudowę letniskową, zabudowę rozproszoną, • kłusownictwo, • drapieżnictwo ze strony norki amerykańskiej,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

• odpady, ścieki, • zanieczyszczenie wód, • zakładanie upraw plantacyjnych (borówka amerykańską). Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku i Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 31 marca 2015 r. w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Bory Tucholskie PLB220009 nie wskazuje wprowadzenia zmian do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Cekcyn, dotyczących eliminacji lub ograniczeń zagrożeń wewnętrznych lub zewnętrznych, niezbędnych dla utrzymania lub odtworzenia właściwego stanu ochrony gatunków zwierząt.

Obszar Natura 2000 Doliny Brdy i Stążki w Borach Tucholskich PLH040023 o powierzchni 3948,35 ha znajduje się we fragmencie Tucholskiego Parku Krajobrazowego, obejmując dolinę Brdy i Stążki, które w większości chronione są już w rezerwatach przyrody. Znajduje się w regionie Pojezierza Południowo- pomorskiego, mezoregionie Borów Tucholskich. Rzeźba terenu jest konsekwencją ostatniego zlodowacenia bałtyckiego, gdzie występują rozległe równiny piaszczyste (sandry). Rzeźba terenu jest wynikiem działania akumulacji lodowcowej oraz erozji wodnej. Obszar Natura 2000 Doliny Brdy i Stążki w Borach Tucholskich obejmuje zachodnią część gminy o powierzchni 2484,72 ha co stanowi 62,93% ogólnej powierzchni obszaru Natura 2000 Doliny Brdy i Stążki w Borach Tucholskich. Największą wartość w obszarze mają następujące siedliska:

• starorzecza I naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nymphaeion, Potamion, • naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne, • torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe), • torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea ni- grae), • torfowiska nakredowe (Cladietum marisci, Carietum buxbaumii, Schoenetum nigricantis), • grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum), • bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-Pinetum, Pino mugo-Sphagnetum, Sphagno girgensohnii-Piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne), • łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alne- nion), • suche wrzosowiska (Calluno-Genistion, Pohlio-Callunion, Calluno-Arctostaphylion), • niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris). Do najważniejszych zagrożeń i presji mających duży wpływ na obszar wymienia się: • międzygatunkowa konkurencja wśród roślin oraz szkody wyrządzane przez roślinożerców, • uprawianie różnych rodzajów sportu i aktywnego wypoczynku, • zanieczyszczenie wód powierzchniowych (limnicznych, lądowych), • zmniejszenie migracji oraz powstawanie barier dla migracji (korytarzy ekologicznych), • usuwanie martwych i umierających drzew. Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Doliny Brdy i Stążki w Borach Tucholskich PLH040023 wskazuje działania ochronne na terenie gminy Cekcyn.

Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy Dolina Rzeki Ryszki znajduje się we wschodniej części gminy i zajmuje powierzchnię 358,41 ha, zawierając się częściowo również w granicach gmin Lniano i Osie. Obejmuje Dolinę rzeki Ryszki wciętą w równinę sandrową Borów Tucholskich, zróżnicowaną pod wzglę- dem florystyczno-fitosocjologicznym. Otoczenie rzeki stanowią dobrze zachowane zbiorowiska leśne, torfowisko wysokie oraz ekstensywnie używane łąki. ZPK utworzono na mocy Rozporządzenia Nr 14/97 Wojewody Bydgoskiego z dnia 14 kwietnia 1997 r. w sprawie uznania za zespół przyrodniczo-krajobrazowy na terenie województwa bydgoskiego.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

W granicach gminy Cekcyn występują liczne obiekty objęte prawną ochroną przyrody. Wskazać można tutaj również pomniki przyrody, których jest w gminie ponad 100 – jeden głaz narzutowy „Głaz Słowackiego” oraz 103 okazałe drzewa. Dodatkowo ochroną objęto ponad 180 terenów podmokłych, bagien i torfowisk, uznanych za użytki ekologiczne. Wymienione obiekty rozmieszczone są na obszarze całej gminy, głównie jednak w obrębie terenów leśnych.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

6 Potrzeby i możliwości rozwoju gminy

6.1 Analizy ekonomiczne, środowiskowe i społeczne

Mimo że w ciągu ostatnich kilkunastu lat na terenie całego kraju w wielu miejscowościach notowany był spadek liczby ludności, w gminie Cekcyn udało się uniknąć tego zjawiska (przynajmniej biorąc pod uwagę bilans wieloletni). Liczba mieszkańców gminy nadal rośnie, jednak proces ten wyraźnie zwolnił. Ma na to wpływ zarówno spadek liczby urodzeń (nadal najwyższy w powiecie) - wynikający m.in. z malejącej liczby małżeństw i rosnącej liczby rozwodów, a także ze stabilizacji w ruchu migracyjnym. Wpływ na sytuację społeczną ma charakter zatrudnienia w gminie, którego ważnym elementem jest rolnictwo i gospodarka leśna, czyli zawody lokalne, nisko płatne i typowo męskie. Znajduje to również odzwierciedlenie we wskaźnikach dotyczących bezrobocia, które wśród kobiet jest zdecydowanie wyż- sze.

Widoczne są migracje wewnątrz gminy. Utrzymuje się tendencja przenoszenia się z obszarów małych miejscowości do większych.

Wskaźnik obciążenia ekonomicznego, czyli stosunek liczby osób w wieku nieprodukcyjnym do ludności w wieku produkcyjnym, daje nadzieję na poprawę w najbliższej przyszłości. Wskaźniki zatrudnienia w gminie są typowe dla gmin wiejskich i prezentują się stosunkowo dobrze w porównaniu do innych gmin powiatu i województwa, a także wykazują pozytywne tendencje (wzrost udziału osób pracujących, spadek bezrobocia).

Na obszarze gminy realizowana jest nauka szkolna i przedszkolna zapewniająca opiekę, wychowanie i edukację dzieciom i młodzieży. Istniejące przedszkola, punkty przedszkolne, szkoły podstawowe i gim- nazja rozmieszczone są w najważniejszych miejscowościach gminy, co zapewnia odpowiednią dostęp- ność okolicznym mieszkańcom. Podobnie sprawa wygląda w przypadku kościołów i ośrodków opieki zdrowotnej.

Główną tendencją widoczną w sferze społecznej gminy jest aktywizowanie się ludności gminy w sferze promocji turystyki, poprzez promowanie walorów wypoczynkowych i turystycznych gminy. Owocuje to wieloma inicjatywami, które kuszą i przyciągają nowych mieszkańców, zwłaszcza z innych części kraju. Pod względem potencjału społecznego w gminie Cekcyn można zaobserwować ma bardzo wysoki sto- pień aktywności.

Przedstawiona we wcześniejszych rozdziałach diagnoza stanu środowiska oraz jego ocena pod kątem istniejących i potencjalnych zagrożeń upoważnia, by na etapie wskazań, wyznaczyć kierunki dalszego zagospodarowania terenu w zgodzie z szeroko rozumianą koncepcją zrównoważonego rozwoju. Ze względu na uwarunkowania środowiskowe, można stwierdzić, że obszar opracowania charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem. Ze względu na powiązania obszarów z szerszym otoczeniem, powinny one być nawiązane do istniejących funkcji. W obecnych granicach opracowania wydzielić można strefy funkcjonalne, które posiadają preferencje do dalszego rozwoju. W znacznej mierze odpowiadają one dzisiejszym wydzieleniom fizjonomicznym terenu w postaci geokompleksów.

Wynikiem analizy rozkładu, natężenia i wzajemnych relacji przestrzenno-funkcjonalnych po-szczegól- nych komponentów środowiska gminy jest wydzielenie jednostek homogenicznych pod względem jako- ści środowiska i charakterystyki ich najważniejszych cech. W skali gminy jednostki takie wydziela się pod nazwą geokompleksów. Podstawową jednostką jest geokompleks krajobrazowy. Geokompleks krajobrazowy składa się z geokompleksów częściowych. Dla poznania geokompleksów krajobrazowych jest wymagane rozpoznanie warunków powstania, etapów i dynamiki rozwoju oraz przyczyn degradacji i zaniku. Facja jest podstawową najmniejszą jednostką geokompleksu krajobrazowego. W układzie hie- rarchicznym znajduje się na najniższym, podstawowym szczeblu i wchodzi w skład jednostek topicz- nych wyższego rzędu. Rozkład facji w terenie powinien być rozpoznany na etapie opracowania

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1 ekofizjograficznego do miejscowych planów.

Przedstawiony we wcześniejszych rozdziałach opis poszczególnych komponentów środowiska pozwolił na wydzielenie na terenie gminy trzech geokompleksów krajobrazowych – podstawowych jednostek, z których składa się środowisko gminy. Geokompleksy te posłużą w późniejszej analizie presji i degradacji środowiska a także pozwolą na ocenę rozwiązań studium pod kątem przyszłych kierunków przekształ- ceń.

GEOKOMPLEKS: zalesiona równina sandrowa Borów Tucholskich i dolina sandrowa Brdy

Geokompleks stanowią powierzchnie leśne z dolinami rzecznymi i zagłębieniami wypełnionymi osadami biogenicznymi. Obszar zdominowany jest przez funkcję leśną i podporządkowany gospodarce leśnej i ochronie przyrody. W granicach geokompleksu znajdują się formy ochrony przyrody: obszary Natura 2000, paki krajobrazowe, obszar chronionego krajobrazu, użytki ekologiczne i kilka pomników przyrody. Obszar geokompleksu pod względem powiązań wewnętrznych i zewnętrznych funkcjonuje prawidłowo. W tym kontekście stanowi zintegrowany przestrzennie system powiązań pomiędzy kompo- nentami środowiska.

GEOKOMPLEKS: enklawy bezleśne

Geokompleks zbudowany jest z powierzchni wylesionych w wyniku dawnych procesów osadniczych. Na jego terenie znajdują się liczne obszary gleb o niskiej przydatności rolniczej. Pod względem funkcjonowania środowiska są to obszary podlegające silnym związkom z okolicznymi terenami leśnymi. Obecne zagospodarowanie i funkcja rolnicza w niewielkim stopniu odpowiada uwarunkowaniom naturalnym środowiska. Tereny te mają silne związki somatyczne z terenami leśnymi i są pod silną presją sukcesji wtórnej, w przypadku zaniechania funkcji rolniczych. Ponadto przez tereny enklaw przebiegają szlaki migracji zwierząt.

GEOKOMPLEKS: otwartej wysoczyzny morenowej

Tereny wysoczyzny morenowej stanowią falistą, zbudowaną z glin zwałowych i piasków gliniastych po- wierzchnię, na której wykształciły się gleby o wysokiej przydatności rolniczej. Geokompleks ma bogatą sieć wodną oraz znaczną ilość terenów ważnych dla ekologii gminy. Ważnym ogniwem są lokalne ciągi ekologiczne, będące dogodnymi trasami migracji i ostojami nielicznej awifauny. Przekształcenia środo- wiska geokompleksu podporządkowane były przystosowaniu go do prowadzenia intensywnej gospodarki rolnej i osadnictwa. W obrębie geokompleksu znajdują się zatem największe jednostki osadnicze gminy.

Geokompleksy krajobrazowe mają wyraźne przełożenie na strefy funkcjonalno-przestrzenne gminy. Na podstawie ich granic można wyznaczyć na terenie gminy:

• strefę rolniczo-osadniczą odpowiadającą wysoczyźnie morenowej, • strefę ekologiczno-rolniczą odpowiadającą obszarom enklaw bezleśnych, • strefę ekologiczno-rekreacyjną odpowiadającą zalesionej równinie sandrowej i dolinie Brdy.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Rysunek 26: Strefy funkcjonalno-przestrzenne wyznaczone na bazie uwarunkowań ekofizjograficznych, społecznych i infrastrukturalnych gminy.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

6.2 Prognozy demograficzne, w tym uwzględniające, tam gdzie to uzasadnione, migracje w ramach miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego

Na koniec 2015 r. gminę zamieszkiwało 6699 mieszkańców. Gęstość zaludnienia w gminie wynosiła 26 osób/km2 i była niższa od średniej dla obszaru województwa (116 osób/km2).

Sieć osadniczą gminy tworzy 14 sołectw, na które składa się 57 miejscowości. Liczba mieszkańców sołectw (Rysunek 26) mieści się w przedziale od 23 do 2162 mieszkańców. Liczba mieszkańców naj- większego sołectwa Cekcyn (1992 mieszkańców) stanowi około 30% wszystkich mieszkańców gminy. Drugie największe sołectwo Iwiec (578 mieszkańców) nie przekracza 9% ogółu mieszkańców. Miesz- kańcy pozostałych miejscowości mieszą się w przedziałach od 0,3% do 4,8%. Świadczy to o dużym rozproszeniu mieszkańców gminy na całym obszarze. Wiązać się to może z niedostatecznym dostępem infrastruktury dla wszystkich mieszkańców.

pozostałe wsie (28) 646 Cekcyn 1992 Iwiec 542 Zielonka 326 Zdroje 323 Wysoka 299 Cekcynek 272 Ostrowo 240 Małe Gacno 224 Krzywogoniec 223 Brzozie 197 Stary Sumin 189 Zalesie 188 Nowy Sumin 178 Kruszka 153 Trzebciny 132 Wielkie Budziska 119 Huta 100 Ludwichowo 89 Zamarte 79 Dębowiec 75 Łosiny 49 Bieszewo 45 Lisiny 28 Stary Wierzchucin 24 Wielkie Gacno 15

0 500 1 000 1 500 2 000 2 500 Rysunek 27: Liczba ludności miejscowości wiejskich w gminie Cekcyn w 2017 roku (źródło: dane GUS)

Liczba mieszkańców gminy wykazuje tendencję wzrostową z wyjątkiem lat 2000-2001, kiedy wystąpił spadek liczby ludności. W latach 1995-2015 przybyło 325 mieszkańców. W analizowanym okresie naj- większy przyrost ludności zaobserwowano w 2012 r., kiedy wyniósł 75 mieszkańców. Przyrost w latach 2012-2015 nie był już tak duży, wyniósł tylko 20 mieszkańców. Przyrost mieszkańców wiąże się z dodatnim przyrostem naturalnym oraz dodatnim saldem migracji na terenie gminy.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

6 800 6679 6678 6683 6699 6 700 6596 6604 6 600 6553 6561 6467 6488 6495 6 500 6409 6427 6374 6392 6396 6396 6401 6 400 6367 6364 6365 6 300 6 200 6 100

Rysunek 28: Liczba mieszkańców obszarów gminy Cekcyn w latach 1995 – 2015 (źródło: dane GUS)

Strukturę wieku mieszkańców określić można jako korzystną. Najliczniejszą grupą wiekową (Rysunek 27) jest ludność w przedziale 20-29 lat (1049 osoby), co stanowi 8,4% ludności. Tendencja ta jednak w najbliższych latach może ulec pogorszeniu, gdyż liczba osób we wcześniejszych przedziałach wiekowych jest znacznie niższa, zwłaszcza w przedziale wiekowym 15-19 (383 osób). Najmniej liczną grupą wiekową są mieszkańcy w wieku 10-14, stanowią 5,3% mieszkańców gminy.

1 200 1049 1032 1027 1 000 818 800 676

600 518 437 381 383 400 362

200

0 0-4 5-9 10-14 15-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70 i więcej

Rysunek 29: Liczebność poszczególnych grup wiekowych w 2014 roku w gminie Cekcyn

(źródło: dane GUS)

W gminie Cekcyn, podobnie jak na terenach innych gmin w przeciągu kilkunastu lat zachodzi proces spadku liczby urodzeń (Rysunek 28). Prowadzi to do coraz mniejszej ilości dzieci. W 2015 r. w gminie Cekcyn urodziło się 67 dzieci. To o 32 dzieci mniej niż w 1995 r. Co za tym idzie grupa wiekowa 0-4 jest prawie najmniej liczną grupą ludności w gminie i stanowi 5,7%, mimo najliczniejszej grupy wiekowej 20- 29, na którą powinna przypadać największa liczba zawieranych małżeństw oraz urodzeń. Wielkość przyrostu naturalnego uzależniona jest przede wszystkim od wahań urodzeń, ponieważ zmiany liczby zgonów są stosunkowo niewielkie. W analizowanym okresie w dwóch latach przyrost naturalny był ujemny, w 2003 oraz 2011 r., wyniósł -2. Najwięcej urodzeń zaobserwowano w 1995 r., wysoka liczba urodzeń (powyżej 90) wystąpiła również w latach 1997, 2008, 2009, 2012.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

120 99 100 94 95 94 96 85 81 82 83 83 75 76 77 75 74 80 70 72 71 73 70 73 7072 66 66 66 68 66 67 62 62 65 58 60 60 56 54 56 56 54 55 47 50

0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 -20

Rysunek 30: Urodzenia, zgony, przyrost naturalny w gminie Cekcyn w latach 1995-2015 (źródło: dane GUS)

Przyrost naturalny w gminie Cekcyn na tle województwa kujawsko-pomorskiego (Rysunek 29) osiągał wyższe wartości za wyjątkiem roku 2003 oraz 2011, kiedy zanotowano ujemne wartości. Średnia przyrostu naturalnego w okresie 2002-2014 jest blisko 417% wyższa niż średnia w województwie kujawsko- pomorskim. Najwyższy przyrost naturalny wystąpił w 2008 r. (45 osób).

8,0

7,0

6,0

5,0

4,0

3,0

2,0

1,0

0,0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 -1,0 śr. woj. kujawsko-pomorskiego gmina Cekcyn

Rysunek 31: Przyrost naturalny na w gminie Cekcyn na tle średniej województwa kujawsko-pomorskiego (źródło: dane GUS)

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Struktura wykształcenia w 2002 r. (dane z Narodowego Spisu Powszechnego 2002) w gminie była dużo mniej korzystna niż struktura wykształcenia w województwie. W gminie Cekcyn więcej o 7,2 punktów procentowych osób jest z wykształceniem podstawowym oraz bez wykształcenia szkolnego. Osób w gminie z wykształceniem policealnym i średnim jest mniej o 11,5 punktów procentowych niż średnio w województwie. Również mieszkańców z wyższym wykształceniem jest ponad dwukrotnie (55%) mniej osób w gminie niż w województwie.

100

90 32,57 80 39,82 podstawowe ukończone, nieukończone i bez 70 wykształcenia szkolnego

60 zasadnicze zawodowe 28,33 50 policealne i średnie 40 37,29

30 30,36 wyższe 20 18,95 10 8,74 0 3,94 Cekcyn woj. kujawsko-pomorskie

Rysunek 32: Struktura wykształcenia w gminie Cekcyn na tle województwa kujawsko-pomorskiego w 2015 roku (źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002)

Więcej kobiet ma wykształcenie wyższe, policealne i średnie. W gminie Cekcyn 26,8% kobiet oraz 19,0% mężczyzn ma co najmniej wykształcenie średnie. Wśród mężczyzn największa grupa posiada wykształcenie zasadnicze zawodowe - 46,8 %, natomiast w grupie kobiet wykształcenie podstawowe.

100,0 90,0 podstawowe ukończone, 34,18 80,0 nieukończone i bez 45,46 wykształcenia szkolnego 70,0 zasadnicze zawodowe 60,0 50,0 40,0 46,82 27,77 policealne i średnie 30,0

20,0 wyższe 22,11 10,0 15,78 0,0 3,22 4,66 mężczyźni kobiety

Rysunek 33: Struktura wykształcenia mężczyzn i kobiet w gminie Cekcyn w 2002 roku (źródło: dane GUS)

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Coraz liczniejsza grupa osób z młodszych grup wiekowych ma co najmniej średnie wykształcenie. Można również przypuszczać, że coraz więcej z tych osób będzie miało wykształcenie wyższe, do czego przyczynia się obecny trend na rynku edukacyjnym oraz większe możliwości znalezienia dobrej pracy wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia.

W gminie Cekcyn w 2014 roku saldo migracji wyniosło 15 osób (Rysunek 33). Oznacza to, że więcej osób przeprowadziło się na teren gminy niż wyprowadziło. Średnia migracji w okresie 2000-2014 wy- niosła 1. Saldo migracji ma charakter skokowy, w roku 200, 2001, 2003, 2006, 2007, 2009 oraz 2013 saldo było ujemne, natomiast w roku 2002, 2004, 2005, 2008, 2010, 2011, 2012, 2014 saldo było do- datnie. Największy odpływ mieszkańców zaobserwowano w 2007 roku 30 mieszkańców, największy przypływ mieszkańców w 2004 roku wyniósł 90 mieszkańców. Najniższe saldo migracji zaobserwowano w 2003, 2007 oraz 2009 roku – odpowiednio 30, 29, 14 mieszkańców, najwyższe zaś w 2004, 2008 oraz 2012 roku – odpowiednio 25, 24, 35.

W ciągu analizowanego okresu 1995-2014 różnice w kierunkach odpływu i napływu są niewielkie. Po- dobna ilość mieszkańców przeniosła się z miast oraz innych wsi na teren gminy Cekcyn odpowiednio 714 oraz 726. Z kolei zauważalna jest różnica między mieszkańcami wymeldowującymi się. Więcej osób przenosi się (733) z gminy Cekcyn na inne tereny wiejskie niż do miast (677). Emigracje i imigracje zagraniczne w ogólnej liczbie salda migracji są niewielkie. W analizowanym okresie z obszaru gminy wyemigrowało 27 mieszkańców za granicę, z kolei zameldowało 20.

120 99 100 90 88 84 80 82 8182 77 79 76 80 74 72 69 69 70 68 69 68 67 65 64 64 61 62 59 60 50 53 imigracja 39 37 40 emigracja 20 saldo

-20

-40 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Rysunek 34: Emigracja, imigracja oraz saldo migracji na terenie gminy Cekcyn w okresie 2000-2014 (źródło: dane GUS)

Wskaźnik feminizacji na terenie gminy (Rysunek 34) jest dość zróżnicowany w poszczególnych grupach wiekowych. W roku 2014 sytuacja niekorzystna była w przedziale wiekowym 20-29, gdzie występowała przewaga mężczyzn nad kobietami (95 kobiet na 100 mężczyzn), jest to przedział wiekowy, w którym powinna być zawierana jest największa liczba zawierania małżeństw oraz urodzeń. Sytuacja ta powinna poprawić się po 2014 roku gdyż w przedziałach wiekowe 10-19 występuje więcej kobiet i sytuacja może się poprawić. Zdecydowanie zauważalna jest dysproporcja ilości kobiet nad mężczyznami (ponad dwu- krotna) w przedziale wiekowym 70 lat i więcej. Świadczy to o bardzo dużej śmiertelności mężczyzn w tej grupie wiekowej, co jest typowe na terenach polskich gmin.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

250

206,51 200

150

108,15 103,37 99,41 95,09 94,62 98,06 93,77 100 85,85 87,98

0 0-4 09-maj 14-paź 15-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70 i więcej

Rysunek 35: Wskaźnik feminizacji dla poszczególnych grup wiekowych na terenie gminy Cekcyn w 2014 roku (źródło: dane GUS)

Zamieszczona poniżej analiza została wykonana w sposób etapowy dla trzydziestoletniego okresu programowania, tj. do 2045 roku. W pierwszej kolejności określono prognozę demograficzną, która po- legała na przybliżeniu, na bazie zmian liczby ludności w latach 1995-2016, prognozowanej liczby lud- ności w 2045 r. W okresie 1995-2014 występuje wyraźny wzrostowy trend liczby ludności gminy o charakterze liniowym, ze zmianą gradientu około 2002 roku. Gradient wzrostu liczby ludności gminy od 2004 do 2016 roku wynosił średnio 20 osób/rok. Obserwując ruch budowlany w postaci wykresu liczby wydanych pozwoleń na budowę, widać wyraźnie napływowy charakter tego rozwoju. Innym słowem procesy migracyjne, szczególnie z Bydgoszczy, Tucholi, wpłynęły zwiększająco na liczbę ludności gminy. Estymacja (określanie przybliżonej wartości) liniowego trendu z lat 1995 – 2014 pozwala wyprowadzić prognozę liczby ludności do 2045 roku, która wyniesie 7400 osób (na poziomie ufności 95%). Estymacja taka jest pozbawiona wpływu czynników naturalnych, takich jak efekt starzenia się społeczeństwa, spadku liczby urodzeń czy wahań demograficznych wynikających z przechodzących wyżów i niżów demograficznych. Nie uwzględnia również presji migracyjnej wynikającej z bliskości ośrodków miejskich na atrakcyjnie położone tereny przy kompleksach leśnych oraz zmian trendów uro- dzeń dzieci na skutek różnych programów społecznych. Liniowa estymacja trendu daje stały gradient wzrostu wielkości liczny ludności o średnio o 22 osób na rok.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

10 000

9 000

8 000

7 000

6 000

5 000

4 000

3 000

2 000

1 000

Liczba Ludnosci Prognoza Dolna granica ufności Górna granica ufności

Dane prezentowane przez GUS w opracowaniu p.t. „Prognoza dla powiatów i miast na prawie powiatu oraz podregionów na lata 2014-2050 (opracowana w 2014 r.)” pokazują, że uwzględniając wyłącznie trendy demograficzne, dzietność, umieralność i migracje wewnętrzne i zewnętrzne, ludność powiatu tucholskiego zimniejszy się o około 11%. Prognoza zbieżna jest z prognozą wskazującą zmniejszenie się liczby ludności Polski o około 5 mln osób w ciągu kolejnych 50 lat.

Niejednoznaczność wyników obu prognoz demograficznych nie pozwala na jednoznaczne stwierdzić w jakim kierunku zmieniać się będzie liczba ludności gminy. Z jednej strony liczba ta w ostatnich latach pokazuje tendencje wzrostowe, co wynika głównie z atrakcyjności jej terenów dla nowych osadników, z drugiej strony jednak starzenie się społeczeństwa powoduje stopniowe zmniejszanie się liczby ludności. W Polsce generalnie brakuje kilkuset tysięcy mieszkań, co sprawia, że nawet pomimo spadku liczby ludności na skutek zmniejszania się liczby ludności, nie obserwuje się wiele siedlisk, które są nieza- mieszkane. Ty samym należy przypuszczać, że napływ nowych mieszkańców w najbardziej atrakcyjne tereny gminy będzie, przynajmniej w najbliższych latach, kompensował zmniejszającą się liczbę miesz- kańców.

6.3 Możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej, a także infrastruktury społecznej, służących realizacji zadań własnych gminy

W celu określenia możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnych i infrastruktury technicznej oraz społecznej, służących realizacji zadań własnych gminy na nowo wyznaczonych terenach rozwojowych (określonych na rysunku Studium) dokonano analizy wydatków budżetowych gminy na ww. cele w okresie 2010 – 2014. W tym okresie wydatki łączne na inwestycje, w tym na budowę nowych dróg, sieci wodno-kanalizacyjnych i urządzenie przestrzeni publicznych, wydano gminie średnio co roku od 5,6 do 10,6 mln zł. Kwoty te wahają się znacznie w zależności od realizowanych inwestycji i od przyznawanych dotacji. W tym samym czasie zadłużenie gminy wynosiło od 8,2 do 11,4 mln i nie stanowi istotnego elementu blokującego dalszy rozwój gminy.

Na podstawie danych literaturowych i statystycznych można założyć, że uzbrojenie w sieci wodocią- gowe i kanalizacyjne oraz budowa odcinka dróg na terenie gminy wiejskiej, w zależności od jakości nawierzchni i klasy drogi, wiąże się z kosztem od około 50 – 70 tyś. zł / ha powierzchni typowego

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1 miejscowego planu (zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, drogi w klasie dojazdowej). Sumaryczna powierzchnia terenów wyznaczonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz powierzchnia terenów rozwojowych wyznaczonych w studium wynosi około 248 ha, z czego mniej znaczna większość obejmuje pojedyncze działki z niewielką rezerwą terenów dla rozwoju dróg publicznych i infrastruktury, nie posiadających żadnego zainwestowania. Na części terenów zainwestowanie będzie miało charakter ekstensywny. W związku z tym potrzeby inwestycyjne gminy wynikające z ko- nieczności realizacji zadań własnych, związane z lokalizacją nowej zabudowy będą wynosić od około 17 mln złotych w okresie do 2045 roku, co daje około 600 tys. zł rocznie na inwestycje w nowe drogi i infrastrukturę techniczną.

Zakładając możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej oraz społeczne na poziomie obecnych wydatków budżetu gminy w granicach średnio 7 mln złotych, uzbrojenie wszystkich terenów rozwojowych gminy, łącznie z obszarami niezainwestowanymi, objętymi obowiązującymi miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, teoretycznie ma szansę być wykonane w ciągu następnych 8 lat. Zaprojektowany w studium rozwój terenów inwestycyjnych nie przekracza zatem możliwości finansowych gminy. Pewne jest, że chociaż teoretycznie wyko- nanie wszystkich prac jest możliwe, to jednak proces ten będzie rozłożony co najmniej na dwadzieścia lat i będzie kierowany przede wszystkim racjonalnością wydatków i rzeczywistymi potrzebami mieszań- ców.

6.4 Bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę

Maksymalne zapotrzebowanie na zabudowę w gminie, wyrażone w powierzchni użytkowej nowo pro- jektowanej zabudowy, określa prognozowaną największą ilość powierzchni, jaka będzie potrzebna do zrealizowania potrzeb mieszkaniowych i gospodarczych mieszkańców gminy w perspektywie wielolet- niej. Maksymalne zapotrzebowanie na zabudowę ma za zadanie określić i uzasadnić powierzchnię gruntów projektowanych do przeznaczenia na cele mieszkaniowe i inne, określone w studium jako potencjalne tereny wskazane do urbanizacji, objęte zamiarem sporządzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (dla różnych funkcji, w tym zabudowy mieszkaniowej i usługowej). W celu określenia ilości niezbędnych terenów rozwojowych w gminie wykonuje się wieloletnią symulację, która sięga 2045 r.

Celem opisanych poniżej symulacji było określenie ram przestrzennych obszarów rozwojowych w po- szczególnych jednostkach osadniczych w gminie. Ramy te mają doprowadzić w pierwszej kolejności do konsumpcji gruntów na terenach zurbanizowanych (uzupełnienie zwartej zabudowy) oraz na terenach aktualnie objętych miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. W efekcie ruch budowlany powinien zostać skierowany na tereny przewidziane do zainwestowania w wyniku dotychczasowych działań planistycznych. Polityka przestrzenna gminy, w myśl zapisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, powinna umożliwić wyznaczanie nowych terenów rozwojowych dopiero w przypadku, gdy wyczerpią się możliwości lokowania nowej zabudowy na terenach, na których dotychczas obowiązują miejscowe plany oraz na terenach, gdzie można lokalizować zabudowę na podstawie decyzji o warunkach zabudowy.

Zamieszczona poniżej analiza została wykonana w sposób etapowy dla trzydziestoletniego okresu programowania, tj. do 2045 roku. Źródłem prognozy liczby ludności była przygotowana przez GUS prognoza liczby ludności do 2050 roku. W okresie 1995-2014 występuje na terenie gminy dość stabilna liczba ludności – pomiędzy 6,5 a 6,8 tyś. osób. W danych demograficznych nie widać charakterystycznej dla wielu gmin migracji zewnętrznej do krajów UE po 2004 r. Gradient wzrostu liczby ludności w latach 1995 – 2015 wynosił średnio 20 osoby/rok.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Obserwując ruch budowlany w postaci wykresu liczby wydanych pozwoleń na budowę, widać wyraźnie, że zmiany liczby ludności wiążą się ze wzrostem liczby wydawanych pozwoleń na budowę. Procesy gospodarcze, związane z rozwojem gospodarczym po wejściu do Unii Europejskiej, wpłynęły jako czynnik stymulujący zmiany demograficzne na terenie gminy. Ok kilku ostatnich lat obserwuje się silny ruch budowlany wyrażony również w liczbie wydanych decyzji o warunkach zabudowy.

Drugim ważnym parametrem ukazującym dynamikę rozwoju powierzchni użytkowej zabudowy jest wzrost powierzchni użytkowej w budynkach na 1 osobę. W okresie od 2003 roku do 2015 roku prze- ciętna powierzchnia użytkowa mieszkania w gminie wzrosła z 22,7 m2 do 25 m2. Dane pokazują, że gradient wzrostu powierzchni użytkowej w budynkach na 1 mieszkańca stopniowo rósł za sprawą stop- niowego zaspokajania własnych potrzeb mieszkaniowych w nowych budynkach jednorodzinnych o coraz większej powierzchni oraz zmian w demografii. Założono również, że istnieje progowa wartość powierzchni użytkowej na 1 mieszkańca, która oscyluje wokół wartości 30 m2 (wliczając w to powierzchnię mieszkaniową, usługową i produkcyjną w budynkach). Zastosowany do estymacji trend w przybliżeniu liniowym stopniuje gradient wzrostu powierzchni użytkowej na terenie gminy do poziomu 29 m2 powierzchni użytkowej na 1 mieszkańca w 2045 roku (z obecnych 25 m2 powierzchni użytkowej na 1 mieszkańca). Zasoby mieszkaniowe w gminie są silnie obciążone dużym udziałem zabudowy zagrodowej w skupiskach wiejskich. Są to niewielkie powierzchniowo domy jednorodzinne w starej zabudowie, czasem nawet drewnianej. Średnio w gminie mieszkania mają od 80 do 85 m2 powierzchni użytkowej, co przy braku zabudowy wielorodzinnej świadczy raczej o szczupłych zasobach mieszkaniowych.

Na bazie wyżej wymienionych wskaźników dokonano symulacji, w wyniku której uzyskano zapotrzebowanie na powierzchnię użytkową dla każdego z obrębów geodezyjnych do 2045 roku. Wynik symulacji przedstawia tabela 5.

Tabela 5: Symulacja maksymalnego zapotrzebowania na powierzchnię użytkową budynków do 2045 roku na podstawie predykcji liczby ludności i powierzchni użytkowej budynków.

Prognozowane Predykcja po- maksymalne za- Powierzchnia Predykcja wierzchni użyt- potrzebowanie na Sołectwo Powierzchnia Ludność miej- użytkowa bu- liczby ludności kowej budyn- powierzchnię (na bazie obrębu geodezyj- miejscowości scowości dynków w 2045 roku ków użytkową budyn- nego, zmodyfikowane) [ha] [os.] w 2014 roku [os.] w 2045 roku ków (całkowite) [m2] [m2] do 2045 roku [m2] Brzozie 456 433 9959 487 14624 6065 Cekcyn 5887 2616 60168 2945 88354 36642 Iwiec 1004 578 13294 651 19522 8096 Krzywogoniec 172 187 4301 211 6316 2619 Ludwichowo 172 89 2047 100 3006 1247 Małe Gacno 3275 229 5267 258 7734 3208 Nowy Sumin 511 490 11270 552 16550 6863 Ostrowo 740 241 5543 271 8140 3376 Trzebciny 319 229 5267 258 7734 3208 Wielkie Budziska 309 111 2553 125 3749 1555 Wysoka 2962 355 8165 400 11990 4972 Zalesie 5220 385 8855 433 13003 5393 Zdroje 346 313 7199 352 10571 4384 Zielonka 254 317 7291 357 10707 4440

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Rozdzielenie prognozowanego maksymalnego zapotrzebowania na powierzchnię użytkową budynków na funkcje zabudowy dokonano na podstawie analizy powierzchni terenów w grupach poszczególnych funkcji: mieszkaniowych i usługowo-produkcyjnych, przewidzianych do zainwestowania we wszystkich obowiązujących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego obowiązujących w gminie oraz na podstawie konturów klasyfikacyjnych ewidencji gruntów i budynków. Wskaźniki pogrupowano w tereny funkcjonalne mieszkaniowe i usługowo-produkcyjne. Analiza wykazała, że wśród terenów ob- jętych miejscowymi planami 45% stanowią tereny o funkcji produjcyjnej lub usługowej oraz tereny zabudowy letniskowej. Pozostałe tereny – mieszkaniowe, objęte miejscowymi planami obejmują około 70 ha. stosunek powierzchni terenów mieszkaniowych do powierzchni terenów usługowych i produkcyjnych wynosi około 45/55. Ze względu na rolniczo-osadniczy charakter gminy szacuje się, że stosunek ten utrzyma się w dłuższej perspektywie, ale ze znacznymi lokalnymi uwarunkowaniami. Na tym etapie dokonano również korekty uzyskanego wyniku w górę o 30% z uwagi na niepewność.

Tabela 6: Prognozowane maksymalne zapotrzebowanie na powierzchnię użytkową w podziale na funkcje zabudowy w 2045 roku

Prognozowane maksymalne za- Prognozowane maksymalne za- Prognozowane maksymalne zapotrzebowanie na powierzchnię potrzebowanie na powierzchnię Sołectwo potrzebowanie na powierzchnię użytkową budynków na cele użytkową budynków na cele (na bazie obrębu geodezyjnego, użytkową budynków całkowite mieszkaniowe usługowe i produkcyjne zmodyfikowane) do 2045 do 2045 do 2045 [m2] (+ 30% niepewności) (+ 30% niepewności) [m2] [m2] Brzozie 6065 4336 3548 Cekcyn 36642 26199 21436 Iwiec 8096 5789 4736 Krzywogoniec 2619 1873 1532 Ludwichowo 1247 891 729 Małe Gacno 3208 2293 1876 Nowy Sumin 6863 4907 4015 Ostrowo 3376 2414 1975 Trzebciny 3208 2293 1876 Wielkie Budziska 1555 1112 910 Wysoka 4972 3555 2909 Zalesie 5393 3856 3155 Zdroje 4384 3135 2565 Zielonka 4440 3175 2598

Przestawione w tabeli 6 rezultaty korespondują ze zmianami prognozowanej liczby ludności. Przez cały okres symulacji utrzymywany jest stały stosunek liczby ludności na 1 mieszkanie (3,5 osoby na 1 budynek mieszkalny) oraz kontrolowana jest powierzchnia zabudowy użytkowej w ramach 1 budynku (śred- nio do 90 m2 na budynek do 2045 roku).

Wyniki prognozowanego maksymalnego zapotrzebowania na powierzchnię użytkową wskazują wysoką korelację z liczbą ludności w poszczególnych obrębach. Najsilniejsze zapotrzebowanie wystąpi w So- łectwach Cekcyn, Iwiec, Nowy Sumin. Poza potencjałem ludnościowym miejscowości te charakteryzują się też tym, że w okolicy prawie wyczerpały się możliwości lokalizowania zabudowy w oparciu o miejscowe plany. Uzyskiwanie decyzji o warunkach zabudowy utrudnia bonitacja gleb – duży udział gleb o wysokiej III klasie bonitacyjnej, tereny leśne lub brak dostępu do dróg publicznych. Mniejsze miejsco- wości mają niższy stopień maksymalnego zapotrzebowania na powierzchnię użytkową, ponieważ ich położenie, zagospodarowanie i funkcja przewodnia są typowo leśne a siedziby ludności koncentrują się głównie w obrębie zabudowy rekreacyjnej i letniskowej.

Oszacowania chłonności, położonych na terenie gminy, obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej w granicach jednostek osadniczych, rozumianą jako możliwość

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1 lokalizowania na tych obszarach nowej zabudowy dokonano w sposób analizy przestrzennej, umożli- wiającej obliczenie ilości działek możliwych do zabudowy na podstawie sąsiedztwa z istniejącą zabu- dową. Z analizy wyłączone zostały tereny leśne, tereny rolne wymagające przekształcenia o glebach klas I-III, tereny łąk podmokłych (grunty organiczne) i sadów (jako trwałych elementów gospodarki rolnej). Założono, że nowo wydzielane działki będą miały około 1500 – 2000 m2 i będzie można lokalizować na nich 1 budynek. Uwzględniono również istniejące podziały geodezyjne dla działek budowlanych wy- dzielonych na podstawie decyzji o warunkach zabudowy. Wyniki przekształcono w powierzchnię użyt- kową zabudowy (na podstawie średniej wielkości budynku), w podziale na funkcje zabudowy (na podstawie stosunku określonego w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego). Na koniec skorygowano uzyskany wynik o 30% w górę. Jest to ilość powierzchni użytkowej możliwej do zabudowy w chwili wykonywania analizy.

Oszacowanie chłonności położonych na terenie gminy, obszarów przeznaczonych w planach miejscowych pod zabudowę, rozumianą jako możliwość lokalizowania na tych obszarach nowej zabudowy dokonano w oparciu o ocenę stopnia zainwestowania terenów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w oparciu o zapisy miejscowych planów oraz istniejące, dotychczas zrealizowane budynki. Wyniki przekształcono w powierzchnię użytkową zabudowy (na podstawie średniej wielkości budynku), w podziale na funkcje zabudowy (na podstawie stosunku określonego w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego). Na koniec skorygowano uzyskany wynik o 30% w górę.

W tabeli 7 zamieszczono porównanie maksymalnego w skali gminy zapotrzebowania na nową zabu- dowę oraz sumy powierzchni użytkowej zabudowy możliwej do realizacji na obszarach o w pełni wy- kształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej i obszarach przeznaczonych w planach miejscowych pod zabudowę.

Z przedstawionej tabeli 7 wynika powierzchnia zabudowy możliwa do zaprojektowania w ramach ob- szarów rozwojowych w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, która jest różnicą prognozowanego maksymalnego zapotrzebowania na powierzchnię użytkową budyn- ków całkowitą do 2045 (tabela 5) i sumy chłonności obszarów (tabela 6).

Całkowite zapotrzebowanie na nową powierzchnię zabudowy w gminie w 2045 r. określono na około 98 tys. m2 (około 750 nowych domów jednorodzinnych, do daje ruch budowlany na poziomie 20 budynków rocznie przez 30 lat). Oszacowano, że na bazie dotychczas obowiązujących przepisów można zlokali- zować budynki o powierzchni około 28 tys. m2 powierzchni użytkowej. Oznacza to, że istnieje jeszcze w gminie możliwość doprojektowania obszarów rozwojowych na łączną sumę 70 tys. m2 powierzchni użytkowej mieszkań łącznie.

Tabela 7: Bilans terenów pod zabudowę na podstawie maksymalnego zapotrzebowania oraz chłonności terenów gminy

Chłonność obszarów o Chłonności położonych na Powierzchnia zabudowy możliwa do za- w pełni wykształconej terenie gminy, obszarów projektowania w ramach obszarów roz- zwartej strukturze funk- przeznaczonych w planach wojowych w Studium uwarunkowań i kie- Gmina cjonalno-przestrzennej miejscowych pod zabudowę runków zagospodarowania przestrzen- [m2 powierzchni użytko- [m2 powierzchni użytkowej nego gminy wej zabudowy] zabudowy] [m2 powierzchni użytkowej zabudowy]

Cekcyn 33 300 21 015 37 752

Z zestawienia wynika, że w ramach nowych terenów rozwojowych można wyznaczyć niemal 40 000 m2 powierzchni użytkowej mieszkań, tak aby zabezpieczyć potrzeby rozwojowe gminy w zakresie budownictwa mieszkaniowego. Wartość ta daje liczbę około 350 przeciętnych domów jednorodzinnych. Jest to wartość ruchu budowlanego w gminie, która generowana jest w około 5 lat.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Analizując uzyskane rezultaty należy zauważyć, że:

• W gminie Cekcyn występują niskie wartości chłonności zabudowy, a to oznacza, że możliwości lokalizowania nowej zabudowy są stosunkowo ograniczone. Wiele miejscowości w gminie ma charakter zabudowy zwartej, wzdłuż pojedynczych dróg i ulic i są zestawione w zespołach. Ta- kie zespoły zabudowy nie mają wolnych miejsc do lokalizowania zabudowy w ramach sąsiedz- twa. Możliwości lokalizowania zabudowy na podstawie decyzji o warunkach zabudowy również są ograniczone brakiem sąsiedztwa zabudowy na terenach niezainwestowanych. Jedyne więk- sze tereny wolne do zabudowy pozostały w okolicy Cekcyna . W innych częściach gminy rezerwy nowych terenów, z uwagi na uwarunkowania i istniejące zagospodarowanie, wydają się bardzo niewielkie.

• W przypadku terenów objętych miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego wskaźnik ich wykonania wynosi około 70%. Jest to wartość bliska naturalnej wartości wypełnie- nia planów, ponieważ nie jest możliwe w praktyce osiągnięcia w wartości 100% lub nawet 90% wypełnienia. Postęp zabudowy w gminie wymusza wyznaczenie nowych terenów rozwojowych do opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

• W odniesieniu do terenów usługowo-produkcyjnych, z obliczeń wynika, że na terenie gminy potrzeba będzie do 2050 roku około 54 tys. m2 powierzchni użytkowej budynków. Ponieważ procesy gospodarcze charakteryzują się dużą dynamiką i podatnością na wiele zmiennych, można uznać, że wartość ta dotyczy zespołów zabudowy takich jak: hale, magazyny, wiaty itp. Główne zapotrzebowanie na tereny produkcyjne zgłaszają dwa największe tartaki: w Cekcynie i Zdrojach. Są to duże zakłady z wysokimi wymaganiami, jeśli chodzi o tereny składowania surowców i produktów. W pozostałych miejscowościach potrzeby są mniejsze i wiążą się raczej z funkcjonowaniem małych zakładów rzemieślniczych.

• Praktycznie we wszystkich miejscowościach wiejskich tereny o zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej przenikają się z terenami rozwojowymi. Budowanie w oparciu o decyzje o warunkach zabudowy utrudniają dobrej jakości gleby wymagające ochrony. W efekcie jest mała liczba miejsc przy drogach, które z uwagi na słabsze warunki glebowe mogą być wykorzystane na nową zabudowę.

• Największe potrzeby wyznaczania terenów rozwojowych ma Cekcyn. W centrum miejscowości praktycznie brakuje miejsc do uzupełnień. Wolne tereny do zabudowy na południe od Cekcyna, uwarunkowania środowiskowe i infrastrukturalne, sprawiają, że jest to atrakcyjny kierunek osadniczy w skali gminy.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

7 Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej

7.1 Strefy ochrony konserwatorskiej

Na terenie gminy Cekcyn znajduje się jeden obiekt wpisany do Wojewódzkiego Rejestru Zabytków:

• Cekcyn- kościół parafialny p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego, plebania, ogrodzenie muro- wane, teren przykościelny z drzewostanem – decyzja nr A/10 z 12.10.1999 r.

Obiekty te objęte są ochroną konserwatorską w ramach strefy „A”, wskazanej na rysunku Studium. Poza nim w strefie A znajduje się również kościół Parafii św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty w miejscowości Zdroje. Na obszarze strefy „A” wymagane jest uzgadnianie z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków wszelkiej działalności inwestycyjnej oraz prowadzenie, na koszt inwestora, badań archeologicznych wy- przedzających wszelką działalność budowlaną.

Strefa „B” ochrony konserwatorskiej obejmuje 18 zespołów zabudowy oraz obiektów , zawierających znaczną część historycznie ukształtowanej struktury przestrzennej zabudowy wsi o cennych warto- ściach kulturowych, jak na przykład Ludwichowo, Zdroje, Cekcyn, Wielkie Budziska i Zielonka. Tereny te podlegają rygorom w zakresie utrzymania historycznego rozplanowania i zasadniczych elementów istniejącej substancji o wartościach kulturowych oraz charakteru i skali nowej zabudowy. Poza zespo- łami zabudowy w strefie B znalazły się cmentarze i założenia sakralne oraz zespół budynków Nadle- śnictwa Trzebciny.

Na obszarze strefy „B” wymagane jest uzgadnianie z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków remon- tów, modernizacji, adaptacji, zmian sposobu użytkowania budynków historycznych, uzupełnień zabudowy, wprowadzanie małych form architektonicznych, wprowadzanie nowych inwestycji oraz prac ziemnych.

Obiekty zabytkowe zlokalizowane poza wyznaczonymi strefami ochrony konserwatorskiej objęte są ochroną w ramach wpisu do gminnej ewidencji zabytków i podlegają następującym wytycznym konser- watorskim:

• wymagane jest uzgadnianie z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków prac remontowych, adap- tacyjnych i rozbiórkowych,

• wskazane jest dostosowanie nowej zabudowy wprowadzanej na obszar parceli do budynków historycznych pod względem gabarytów, kompozycji bryły, elewacji, dachów.

7.2 Archeologia

Strefa „W” ochrony archeologicznej obejmuje tereny o rozpoznanej, na podstawie badań, zawartości ważnych reliktów archeologicznych. Na obszarze strefy działalność inwestycyjna musi być poprzedzona badaniami archeologicznymi na koszt inwestora. Zakres prac archeologicznych określa się przy uzgadnianiu projektu budowlanego. Na obszarze gminy strefa „W” występuje w 291 miejscach. Na obszarze strefy wszelka działalność inwestycyjna musi być poprzedzona badaniami archeologicznymi na koszt inwestora. Zakres prac archeologicznych określa się przy uzgadnianiu projektu budowlanego. Egzem- plarz dokumentacji z badań archeologicznych /na koszt inwestora/ po ich zakończeniu podlega nieod- płatnemu przekazaniu Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków. W razie odkrycia reliktów archeologicznych prace budowlane winny być przerwane i przeprowadzone ratownicze badania archeologiczne.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Specyficznym obiektem ochrony archeologicznej w strefie „W” jest Poligon Heidekraut. Na terenie gminy Cekcyn, w okolicach Wierzchucina od lipca 1944 do stycznia 1945 r. funkcjonował ściśle tajny poligon rakietowo-doświadczalny „Heidekraut” (po polsku „Wrzos”), na którym hitlerowcy przeprowadzali próby z rakietami typu V. Do tej pory na obszarze, który obejmował poligon, napotkać można leje po wybu- chach rakiet Rheinbote i V-2 (np. w miejscowości Lisiny). Z poligonu strzelano rakietami testowymi bez ładunku i rakietami uzbrojonymi w głowice z ładunkiem wybuchowym. Oprócz funkcji testowej, poligon miał pełnić funkcję szkoleniową: szkolono tam niemieckie jednostki rakietowe, które w warunkach bojo- wych używały broni w atakach na Antwerpię, Londyn, Paryż i inne miasta zachodniej Europy. Ostatnia rakieta V-2 z poligonu została wystrzelona 11 stycznia 1945 roku. Między 31 lipca 1944 roku a 11 stycznia 1945 roku wystrzelono blisko 300 rakiet w rejon Kalisza i Sieradza. Aby poligon funkcjonował spraw- nie, należało w jednym miejscu zgromadzić ogromną ilość sprzętu i ludzi do obsługi. (Więcej informacji o poligonie dostępnych na stronie: http://v2.strefa.pl). Od sierpnia 2011r. na dawnym, poniemieckim poligonie „Heidekraut” odbywają się inscenizacje historyczne z udziałem grup rekonstrukcyjnych, które stanowią nie lada atrakcję i żywą lekcję historii.

W świetle aktywnego zainteresowania ludności pomnikami niedawnej historii obszar poligonu ma znaczenie w kontekście poznawczym, edukacyjnym i historycznym. Nie jest wykluczone zwiększanie się roli promocyjnej obszaru wraz z poznawaniem nowych faktów na temat funkcjonowania poligonu. Ob- szar ten należy chronić głównie ze względu na możliwość odnalezienia nowych zabytków techniki, szczątków rakiet lub urządzeń czy też pozostałości budowli.

Osobnym obiektem historycznym na obszarze gminy Cekcyn jest Trakt Napoleoński. Jest to zwycza- jowa nazwa dróg na szklaku przemarszu wojsk, wytyczanych lub prostowanych na polecenie Napoleona I w ramach przygotowań do kampanii z Rosją w roku 1812. Na obszarze gminy Cekcyn znajduje się odcinek Traktu Tuchola – Trzebciny – Tleń – Osie. Jego przebieg na całym odcinku gminnym został przebudowany pod względem nawierzchni i pokrywa się z drogą powiatową 1015C Tuchola-Tleń.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

8 Warunki i jakość życia mieszkańców, w tym ochrony ich zdrowia

8.1 Bezrobocie

Gmina Cekcyn w okresie 2003-2015 charakteryzowała się wyższym poziomem bezrobocia od średniej dla obszarów województwa kujawsko-pomorskiego (Rysunek 35). Największą liczbę bezrobotnych w analizowanym okresie zaobserwowano w 2003 r. (746 osób) co stanowiło ponad 19% mieszkańców. Najkorzystniejsza sytuacja pod względem stopy bezrobocia miała miejsce w gminie, w roku 2008, kiedy bezrobocie wyniosło 9,5%. Od 2013 do 2015 r. obserwowany jest ciągły spadek bezrobocia o ponad 3 punkty procentowe.

25,0

20,0

15,0 cekcyn

10,0 kujpom

5,0

0,0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Rysunek 36: Bezrobocie w gminie Cekcyn na tle śr. bezrobocia w woj. kujawsko-pomorskim (źródło: dane GUS)

W analizowanym okresie 2003-2015 w gminie Cekcyn średnio o ponad 66% obserwowana jest większa liczba bezrobotnych kobiet niż mężczyzn (Rysunek 36). Wiąże się to z nadal obserwowanym na trenach wiejskich tradycyjnym modelem rodziny, w którym mężczyzna utrzymuje finansowo rodzinę, a kobieta odpowiedzialna jest za wychowywanie dzieci oraz utrzymanie domu.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

25,0

20,0

15,0

10,0

5,0 mężczyźni kobiety 0,0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Rysunek 37: Liczba bezrobotnych kobiet i mężczyzn w gminie Cekcyn w latach 2003-2015 (źródło: dane GUS)

Pod względem głównego źródła utrzymania w gminie Cekcyn sytuacja jest niekorzystna. Według Naro- dowego Spisu Powszechnego z 2002 roku największa liczba osób - 37,66% utrzymuje się z niezarob- kowych źródeł (emerytura 19,8%, renta 17,9%, pozostałe 9,8%), 34,5% mieszkańców utrzymuje się z pracy najemnej, 14,5% z pracy w rolnictwie, natomiast 3,5% z pracy na rachunek własny.

Tabela 8: Bezrobocie w gminie Cekcyn w latach 2003-2015 (źródło: GUS)

Bezrobocie w gminie Cekcyn 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 gmina 746 721 698 557 431 401 486 546 504 558 578 463 432 Liczba bezrobotnych kobiety 359 316 282 185 139 142 203 227 199 247 254 181 174 mężczyźni 387 405 416 372 292 259 283 319 305 311 324 282 258 Udział bezrobotnych gmina 19,3 18,4 17,4 13,6 10,4 9,5 11,5 12,9 11,8 12,9 13,4 10,8 10,0 w wieku produkcyj- kujawsko-po- 16,2 15,1 14,1 12,0 9,2 8,2 10,0 10,3 10,3 11,1 11,3 9,6 8,2 nym morskie

8.2 Mieszkalnictwo

W 2015 roku ludność na terenie gminy Cekcyn zamieszkiwała w 1962 mieszkaniach (Tabela 6), w skład których łącznie wchodziło 9053 izb. W 2015 roku własność gminy stanowiło 19 mieszkań o łącznej powierzchni 973 m2, co stanowi niecały 1% wszystkich mieszkań w gminie. Średnia powierzchnia użyt- kowa mieszkań na terenie gminy Cekcyn (85,5 m2) była większa o około 16 m2 od przeciętnej powierzchni mieszkań w województwie kujawsko-pomorskim (69,6 m2). Średnia liczba mieszkań na 1000 mieszkańców w gminie Cekcyn wyniosła 351,2, natomiast średnia dla województwa to 292,9. Przeciętna liczba izb przypadająca na 1 mieszkanie wyniosła 4,61, jest to średnio o 0,85 więcej niż w województwie kujawsko-pomorskim.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Tabela 9: Zasoby mieszkaniowe w gminie Cekcyn i województwie kujawsko-pomorskim w latach 2003- 2015 (źródło: dane GUS)

Zasoby mieszkaniowe 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Liczba miesz- 1 828 1 841 1 851 1 862 1 865 1 890 1 918 1 873 1 894 1 911 1 922 1 945 1 962 kań Cekcyn Liczba izb 7 938 8 014 8 072 8 128 8 143 8 283 8 441 8 582 8 688 8 787 8 847 8 963 9 053

Liczba miesz- Cekcyn 320,5 322,4 324,0 326,4 328,4 331,8 334,8 335,4 338,2 341,2 344,6 347,7 351,2 kań na 1000 woj. kujawsko- osób 285,8 287,6 288,0 287,0 287,1 288,4 292,3 284,0 286,8 286,1 287,8 291,0 292,9 pomorskie przeciętna Cekcyn 4,34 4,35 4,36 4,37 4,37 4,38 4,40 4,58 4,59 4,60 4,60 4,61 4,61 liczba izb w 1 mieszka- woj. kujawsko- 3,63 3,63 3,64 3,64 3,65 3,66 3,66 3,74 3,75 3,75 3,76 3,76 3,77 niu pomorskie

śr. pow. użyt- Cekcyn 79,4 79,8 80,3 80,6 80,7 81,3 82,2 84,3 84,5 84,9 85,0 85,3 85,5 kowa 1 miesz- woj. kujawsko- kania 65,2 65,4 65,6 65,8 66,0 66,4 66,7 68,4 68,7 68,9 69,2 69,4 69,6 pomorskie Mieszkania ko- Cekcyn 28 28 28 28 27 - 24 - - 19 - 19 munalne W latach 2003-2015 w gminie Cekcyn liczba mieszkań wzrosła o 134, czyli o 6,8%. W analizowanym okresie wzrosła również średnia powierzchnia użytkowa mieszkania o 6,1 m, czyli o 7,1% oraz liczba izb przypadająca na mieszkanie - o 0,27 m. Natomiast na obszarze województwa średnia powierzchnia użytkowa mieszkania wzrosła o 4,4 m, czyli o 6,3% oraz przeciętna liczba izb o 0,14. Na obszarze gminy spadła ilość mieszkań komunalnych. W 2003 r. przypadało ich 28 natomiast w 2015 r. 19, czyli o 9 mieszkań mniej.

W 2015 r. wyposażenie mieszkań w instalacje techniczne (Tabela 7) na obszarze gminy Cekcyn jest niższe niż średnie wyposażenie mieszkań na obszarach wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego. W wodociąg wyposażone jest 93% mieszkań w gminie Cekcyn, natomiast na obszarze woje- wództwa 95,2%. Łazienkę posiada 83,7% mieszkań w gminie Cekcyn, a na obszarze województwa 85,8%. W centralne ogrzewanie wyposażone jest 65,8% mieszkań, a na obszarze województwa 75,1%. Do gazu sieciowego podłączonych jest 15,3% mieszkań w gminie Cekcyn, natomiast w gminach wiejskich województwa tylko 1,2%. W analizowanym okresie 2003-2015 w mieszkaniach gminy Cekcyn zauważalna jest poprawa standardu wyposażenia mieszkań w instalacje techniczne. W wodociąg wy- posażonych jest 3,2% więcej mieszkań, łazienkę posiada 8,2% mieszkań więcej, mieszkań z centralnym ogrzewaniem jest 10,1% mieszkań więcej, z ustępem spłukiwanym 12,1% więcej, a do sieci gazowej podłączonych jest więcej o 3,7%.

Tabela 10: Wyposażenie mieszkań w instalacje techniczne w gminie Cekcyn i w województwie kujawsko- pomorskim w latach 2003-2015 (źródło: dane GUS)

Wyposażenie mieszkań 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Cekcyn 89,8 89,8 89,9 90,0 90,0 90,1 90,3 92,6 92,7 92,8 92,9 93,0 93,0 wodociąg woj. kujawsko-po- 92,2 92,2 92,3 92,3 92,4 92,5 92,6 95,0 95,0 95,1 95,2 95,2 95,3 morskie Cekcyn 75,7 75,8 76,0 76,1 76,1 76,5 76,8 83,0 83,2 83,4 83,5 83,7 83,8 łazienka woj. kujawsko-po- 77,5 77,6 77,8 78,0 78,1 78,4 78,7 84,9 85,1 85,3 85,4 85,6 85,8 morskie Cekcyn 55,7 56,1 56,3 56,6 56,6 57,2 57,9 64,1 64,5 64,9 65,1 65,5 65,8 centralne ogrzewanie woj. kujawsko-po- 66,3 66,4 66,7 66,9 67,2 67,6 68,0 73,7 73,9 74,2 74,6 74,8 75,1 morskie Cekcyn 76,9 77,0 77,1 77,3 77,3 77,6 78,1 88,5 88,6 88,7 88,8 88,9 89,0 ustęp spłuki- wany woj. kujawsko-po- 24,7 24,8 24,9 24,9 25,0 25,1 25,3 28,5 28,6 28,8 28,9 29,1 29,2 morskie Cekcyn 11,6 11,6 11,6 11,5 13,3 13,4 13,7 15,3 15,4 15,5 15,5 15,4 15,3 gaz sieciowy woj. kujawsko-po- 0,6 0,6 0,6 0,6 0,7 0,7 0,9 1,1 1,1 1,1 1,1 1,2 1,2 morskie

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

8.3 Infrastruktura społeczna

Do najważniejszych obiektów infrastruktury społecznej, mających bardzo duży wpływ na jakość życia mieszkańców, należą obiekty z zakresu: oświaty i wychowania, służby zdrowia, opieki społecznej, kultury, wyznań religijnych i placówek pocztowych.

W roku szkolnym 2015/2016 na terenie gminy otwarte były 3 szkoły podstawowe. Znajdowały się one w miejscowościach: Cekcyn (ul. Szkolna 8 w Zespole Szkół w Cekcynie), Zielonka oraz Iwiec. Na terenie gminy działa gimnazjum wchodzące w skład Zespołu Szkół w Cekcynie przy ul. Szkolnej 8. W Cekcynie znajduje się publiczne Przedszkole Gminne.

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej znajduje się w Cekcynie przy ul. Dworcowej 6.

Na terenie gminy znajduję się Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Cekcynie, Parafia Matki Bo- skiej Różańcowej w Iwcu oraz Parafia pw. św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty w Zdrojach.

Ponadto w Cekcynie znajdują się również: Gminny Ośrodek Kultury (ul. Szkolna 4), Gminna Biblioteka Publiczna (ul. Szkolna 2), Urząd Pocztowy (ul. Wczasowa 3).

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

9 Zagrożenia bezpieczeństwa ludności i jej mienia Na terenie gminy Cekcyn ludność i jej mienie zabezpieczają:

• Posterunek Policji w Cekcynie podlegający Komendzie Powiatowej Policji w Tucholi, • Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Tucholi, • Jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej, • Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Przychodnia Cekcyn, • Państwowa Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, • Inspekcja Weterynaryjna Powiatowy Inspektorat Weterynarii, • Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego.

Dzielnicowi Posterunku Policji w Cekcynie operują w 4 rejonach, które obejmują następujące miejsco- wości:

• Rejon 1: Cekcyn, Huta, Kruszka, Cekcynek, Nowy Sumin, Stary Sumin, Skrajna, Zamarte, Za- lesie, Łosiny, Okiersk, Wielkie Kowalskie Błota, Krzywogoniec, Wielkie Budziska Dębowiec, Okoninek, Gołąbek, Knieja, Świt, Kiełpiński Most, Szczuczanek, Rudzki Młyn, Piła Młyn, Pla- skosz – leśnictwo • Rejon 2: Brzozie, Zielonka, Zdroje, Ludwichowo, Trzebciny, Wielkie Gacno, Małe Gacno, Miko- łajskie, Małe Budziska, Szklana Huta, Suchom, Wierzchucin, Wierzchlas, Stacja PKP Błądzim, Lubiewice – leśnictwo, Iwiec, Kosowo, Ostrowo, Stary Wierzchucin, Lisiny, Bieszewo, Jelenia Góra, Sarnówek, Sławno, Wysoka, część Błądzimia • Rejon 3: Bysław, Lubiewice, Wełpin, Płazowo, Teolog, Szumiąca, Bysławek • Rejon 4: Lubiewo, Klonowo, Trutnowo, Minikowo, Zamrzenica, Bruchniewo, Sucha, Cierplewo, Wielonek Gmina nie zalicza się do obszarów wyróżniających się pod względem skali i charakteru przestępczości.

Państwowa Straż Pożarna działa na terenie całego powiatu tucholskiego. Stwierdzono, że w gminie Cekcyn nie znajdują się zakłady przemysłowe o największym zagrożeniu pożarowym oraz nie znajdują się obiekty o szczególnym zagrożeniu dla życia i zdrowia ludzi. Żaden z zakładów nie podlega pod przepisy zobowiązujące zakład do opracowania Planów ratowniczo-gaśniczych. W gminie zlokalizowanych jest kilka strażnic oraz remiz Ochotniczej Straży Pożarnej (OSP). Podzielone są na OSP w KSRG, do których należy OSP Cekcyn oraz OSP poza KSRG: OSP Iwiec, OSP Zielonka, OSP Zdroje, OSP Wielkie Budziska, OSP Nowy Sumin.

Na terenie gminy działa Regionalny System Ostrzegania RSO. Jest to usługa, która umożliwia powia- damiane obywateli o lokalnych zagrożeniach, zarówno na stronach urzędów wojewódzkich jak i w na- ziemnej telewizji cyfrowej, w naziemnym multipleksie cyfrowym MUX-3 w programach regionalnych: w standardzie HbbTV, w telegazecie, z wykorzystaniem napisów DVB, a także w aplikacji na telefon. Po- przez RSO rozpowszechniane są także poradniki postępowania w sytuacjach kryzysowych. Od 1 lipca 2015 r. RSO zostało rozszerzone o kanał SMS. Korzystanie z tego kanału jest bezpłatne dla użytkow- nika i nie wiąże się z koniecznością aktywowania takiej usługi. Nie ma zatem potrzeby podawania swo- jego numeru telefonu do bazy numerów czy informacji o lokalizacji użytkownika. Nie ma również potrzeby włączania tej funkcji – jest ona niezależna od aplikacji RSO. Dostępna jest również darmowa aplikacja mobilna RSO.

Do najważniejszych rodzajów zagrożeń życia i mienia na terenie gminy zaliczyć należy więc:

• zagrożenie bezpieczeństwa ruchu drogowego – związane ze słabą jakością nawierzchni nie- których dróg; • zagrożenie wynikające z transportu substancji i materiałów niebezpiecznych drogami; • potencjalne zagrożenia wiążą się z funkcjonowaniem na terenie gminy podmiotów gospodarczych i wykorzystywaniem przez nie w procesach technologicznych substancji chemicznych, pomimo, że zakładów produkcyjnych jest stosunkowo niewiele;

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

• zagrożeniem o wysokim stopniu ryzyka są pożary lasów i łąk, podczas których istnieje zagro- żenie dla zabudowań i ludzi znajdujących się w bezpośredniej strefie oddziaływania pożaru; • zagrożenie kolizją na niestrzeżonych pojazdach kolejowych. Poza zagrożeniem pożarowym najważniejszym zagrożeniem dla ludzi, mienia i środowiska jest ryzyko katastrofy w ruchu drogowym z udziałem pojazdów przewożących niebezpieczne substancje che- miczne.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

10 Stan prawny gruntów

Największa powierzchnia gruntów w gminie Cekcyn należy do Skarbu Państwa, jest to 17764 ha i stanowi 70,1% ogólnej powierzchni gminy, z czego aż 91,1% stanowią grunty leśne, zadrzewione i zakrzewione, grunty pod wodami 3,1%, użytki ekologiczne 1,6%, użytki rolne 1,5%, pozostałe nie prze- kraczają 1%. Drugą grupą pod względem powierzchni posiadanych gruntów – 6966 ha, stanowiąc 27,5% ogólnej powierzchni gruntów, są grunty osób fizycznych. W tej grupie największy udział przypada użytkom rolnym- 4975 ha (71 %), następnie gruntom leśnym 1589 ha (22,8 %), nieużytkom 176 ha (2,5 %). Na pozostałe grupy przypada łącznie 2,3% ogólnej powierzchni gruntów gminy Cekcyn.

Tabela 11: Struktura własności gruntów na terenie gminy Cekcyn w 2017 roku (ha)

kalne Wyszczególnienie gruntów wchodzących

w skład grupy i podgrupy rejestrowej drogi

gruntów

nieużytki

gruntyorne

terenykolejowe

gruntamirolnymi)

terenymiesz

użytkiekologiczne

gruntypodwodami

wionezakrzewione i terenyprzemysłowe

użytki rolne (razemużytki z rolne

gruntyzadrze- leśne, Powierzchniaogólna Grunty Skarbu Państwa z wyłącz. gruntów przekaza- 17764 191 452 185 16184 1 0 26 57 544 283 nych w użytkowanie wieczyste Grunty Skarbu Państwa przekazane w użytkowanie 102 0 0 0 0 1 10 0 91 0 0 wieczyste Grunty gmin i zw. między gm. z wyłączeniem gruntów 214 35 48 4 8 0 0 139 0 0 0 przekaz. w użytkowanie Grunty gmin i związków międzygminnych przekazane 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 w użytkowanie wieczyste Grunty osób fizycznych 6966 3727 4975 176 1589 138 3 9 0 60 2

Grunty spółdzielni 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Grunty kościołów i związków wyznaniowych 80 9 29 0 27 1 0 0 0 0 0 Grunty powiatów z wyłączeniem gruntów przekazane 123 0 0 0 0 0 0 123 0 0 0 w użytkowanie wieczyste Grunty województw z wyłączeniem gruntów przekaza- 16 0 0 0 4 0 0 12 0 0 0 nych w użytkowanie wieczyste Grunty będące przedmiotem własności i władania 58 22 27 0 6 0 10 0 0 9 0 osób nie wymienionych w poprzednich grupach

20000 17764 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6966 6000 4000 2000 102 214 1 1 80 123 16 58 0 Grunty SP z Grunty SP Grunty gmin i zw. Grunty gmin i Grunty osób Grunty spółdzielni Grunty kościołów i Grunty powiatów z Grunty Grunty będące wyłącz. gruntów przekazane w międzygm. z związków fizycznych związków wyłączeniem województw z przedmiotem przekazanych w użytkowanie wyłączeniem międzygminnych wyznaniowych gruntów przekaz. wyłączeniem własności i użytkowanie wieczyste gruntów przekaz. przekazane w uż. w użytk. wiecz. gruntów przekaz. władania osób nie wieczyste w użytkowanie wieczyste w użytkowanie wymienionych w poprzednich grupach

Rysunek 38: Struktura własności gruntów na terenie części wiejskiej gminy Cekcyn w 2017 roku (ha)

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

11 Występowanie obiektów i terenów chronionych na podstawie przepi- sów odrębnych Obiekty i obszary na terenie gminy Cekcyn mogą być chronione w ramach: • ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 2134 ze zm.), • ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 909 ze zm.), • ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 469 ze zm.), • ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 1131 ze zm.), • ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 1446 ze zm.).

We wcześniejszych rozdziałach opisano obszary objęte ochroną przyrody: rezerwaty przyrody Dolina Rzeki Brdy, Bagna nad Stążką, Źródła Rzeki Stążki, Rezerwat cisów Jelenia Góra im. Kazimierza Szla- chetko, Cisy Staropolskie imienia Leona Wyczółkowskiego, Tucholski Park Krajobrazowy wraz z otuliną oraz Wdecki Park Krajobrazowy, Śliwicki Obszar Chronionego Krajobrazu, Zespół Przyrodni-czo-Krajo- brazowy Dolina Rzeki Ryszki, obszar Natura 2000 Bory Tucholskie PLB220009 oraz Doliny Brdy i Stążki w Borach Tucholskich PLH040023, pomniki przyrody i użytki ekologiczne. Wyszczegól-niono również obszary gruntów rolnych klasy III oraz wody powierzchniowe i obszary szczególnego zagrożenia powo- dzią. Ponadto zamieszczono wojewódzką i gminną ewidencję zabytków. Poza wy-mienionymi we wcze- śniejszych rozdziałach formami ochrony przestrzeni i terenów nie występują inne tereny chronione na podstawie przepisów odrębnych.

12 Występowanie obszarów naturalnych zagrożeń geologicznych Obszar Gminy Cekcyn pod względem geologiczno-inżynierskim dzieli się w zależności od budowy geologicznej na trzy rejony.

W rejonie wysoczyznowym panują dogodne warunki dla budownictwa. Dominują tam grunty spoiste, zwarte i półzwarte, twardoplastyczne, na których nie występują zjawiska geodynamiczne, a poziom wód gruntowych przekracza 2 m p.p.t. Jedynie w niektórych obszarach (w zagłębieniach) poziom wód podziemnych zbliżać się może do poziomu terenu (0-1 m p.p.t.), utrudniając podpiwniczenie budyn-ków.

W rejonie dolin sandrowych (leśnym) powszechnie występują przede wszystkim piaski i żwiry, które są dobrym materiałem do posadawiania budynków, a dodatkowo poziom wód podziemnych zalega z reguły na głębokości ponad 3 m p.p.t., a w rejonach oddalonych od dolin (1-2 km) nawet do 10 m p.p.t. To powoduje, że w obszarze piaszczystym dominują bardzo dobre warunki geotechniczne do posadawiania budynków.

Grunty trudne do zabudowy to torfy, namuły i wszelkiego rodzaju nanosy zawierające powyżej 2% frakcji organicznej w jednostce objętości gruntu. Ze względu na stan miękkoplastyczny, są to przede wszystkim rejony występowania torfów, gytii, mad. Ponadto w wielu miejscach poziom wód podziem-nych sięga niespełna 1 m p.p.t. W rejonie zboczowym doliny Brdy oraz w rejonie wysoczyznowym pojawiają się procesy geodynamiczne takie jak denudacja i erozja liniowa. Wody podziemne przecinają się tu z powierzchnią terenu tworząc w dolin-kach erozyjnych wycieki i wysięki.

Wysokie ryzyko zachodzenia ruchów masowych zachodzi w przypadku zbocza Brdy, więc tereny po- łożone w jego pobliżu należą do niekorzystnych dla rozwoju budownictwa. Na mapach w załącznikach 4 i 5 zaznaczono tereny o spadku powyżej 8%. Są to tereny narażone na zachodzenie ak-tywnych małoskalowych procesów morfodynamicznych, jak wspomniane denudacja lub erozja. Dodatkowo, tereny te można uznać za trudne do zabudowy z uwagi na wysokie wartości spadków. Na obszarze gminy nie występują aktywne osuwiska.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Według Systemu Osłony Przeciwosuwiskowej Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, na terenie gminy nie występują osuwiska. W rejonie doliny Brdy oraz rynien polodowcowych w za-chodniej części gminy występują jedynie obszary predysponowane do występowania ruchów maso-wych. Obszary te zawierają się w wydzieleniu terenów o spadku powyżej 8%.

Rysunek 39: Spadki terenu na obszarze gminy Cekcyn o wartości większej niż 8 stopni

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

13 Występowanie udokumentowanych złóż kopalin oraz zasobów wód podziemnych oraz udokumentowanych kompleksów podziemnego składowa- nia dwutlenku węgla

Na terenie Gminy Cekcyn możliwe jest potencjalne występowanie 3 typów surowców, charakterystycz- nych dla całego Niżu Polskiego, zaliczanych do kopalin pospolitych. Wskazać można tutaj:

• piaski i żwiry fluwioglacjalne lub eoliczne, • torfy, najczęściej typu trzcinowo-turzycowego, • nagromadzenia minerałów ilastych deponowanych in-situ lub jako porwaki.

Na terenie gminy Cekcyn, w obrębie ewidencyjnym Iwiec występują złoża torfu „Iwiec I”, udokumentowane w kategorii C1 (o maksymalnym błędzie szacowania podstawowych parametrów złożowych nie większym niż 30%). Eksploatacja złoża została zaniechana w 2011 r.

Na dzień uchwalenia studium nie zostały udzielone koncesje poszukiwawcze i eksploatacyjne kopalin pospolitych na obszarze gminy.

Warunki hydrogeologiczne na obszarze gminy nie pozwoliły na spełnienie kryteriów wyznaczania Głów- nego Zbiornika Wód Podziemnych. Tym samym gmina położona jest poza wyznaczonymi GZWP. Naj- bliżej położony jest GZWP nr 128 - Zbiornik międzymorenowy „Ogorzeliny”. Jest to obiekt o podwyższo- nych parametrach hydrogeologicznych, o niewielkiej powierzchni i częściowej izolacji.

14 Występowanie terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepi- sów odrębnych W oparciu o ustawę z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 1131 ze zm.) na terenie gminy nie ma obszarów i terenów górniczych. 31 grudnia 2011 r. zaniechano eksploatacji torfów ze złoża Iwiec I, które znajduje się na działkach 542 oraz 403 obręb Iwiec, zniesiono też ustanowione tereny i obszary górnicze dla złoża (Iwiec I, Iwiec I/A). Teren obecnie został zrekulty- wowany.

15 Stan systemów komunikacji i infrastruktury technicznej w tym stopnia uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami

15.1 Komunikacja

Sieć dróg na terenie gminy tworzy fragment drogi wojewódzkiej nr 240 (około 4 km), drogi powiatowe oraz drogi gminne. Szkielet komunikacji samochodowej gminy stanowią drogi powiatowe łączące miej- scowości gminy z gminami ościennymi oraz drogami wojewódzkimi.

Droga powiatowa nr 1026C biegnąca na zachód od strony Cekcyna, łączy mieszkańców gminy z Tu- cholą, przechodząc w drogę wojewódzką nr 240. Droga powiatowa nr 1030C biegnąca na południe od strony Cekcyna łączy mieszkańców z drogą wojewódzka nr 240, która biegnie do Świecia. Droga powiatowa nr 1027C biegnąca na wschód od Cekcyna, łączy mieszkańców gminy z autostradą A1 na węźle Warlubie.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Tabela 12: Spis dróg powiatowych w gminie Cekcyn

Numer drogi Długość [km] 1038C 0,68 1030C 0,06 1025C 8,88 1017C 0,49 1041C 2,38 1035C 3,04 1030C 3,75 1024C 5,77 1028C 4,13 1029C 0,85 1034C 5,13 1023C 7,91 1026C 18,83 1027C 11,43 1031C 16,33 1015C 15,98

Najniższą kategorię połączeń stanowią drogi gminne. Są to drogi o znaczeniu lokalnym, które służą miejscowym potrzebom. Tabela 10 przedstawia spis dróg gminnych.

Tabela 13: Spis dróg gminnych w gminie Cekcyn

Numer drogi Długość [km] Numer drogi Długość [km] 010301C 5,33 010326C 0,82 010302C 3,04 010327C 2,04 010303C 2,32 010328C 0,63 010304C 4,42 010329C 0,17 010305C 3,09 010330C 0,28 010307C 2,14 010331C 0,26 010308C 2,79 010332C 0,24 010309C 1,81 010333C 0,69 010310C 4,36 010334C 0,22 010311C 4,59 010335C 0,35 010312C 3,92 010336C 0,88 010313C 4,19 010337C 0,55 010314C 6,01 010338C 0,27 010315C 2,73 010339C 1,92 010316C 5,97 010340C 0,60 010317C 4,58 010341C 0,16 010318C 1,21 010342C 0,46 010319C 3,47 010343C 0,17 010320C 1,77 010344C 0,47 010321C 2,04 010345C 1,25 010322C 3,36 010346C 0,76 010323C 3,37 010347C 0,79 010324C 2,15 010348C 0,28 010325C 2,42

Ruch na wszystkich drogach w gminie ma charakter gospodarczy, co oznacza, że w dni robocze jest większy niż w dni świąteczne. W gminie nie ma dróg tranzytowych o znaczeniu wojewódzkim czy krajowym.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Uzbrojenie terenów gminy w urządzenia komunikacyjne obsługujące ruch, do których zaliczyć można stacje paliw, parkingi przydrożne oraz obiekty hotelowe, gastronomiczne i handlowe, jest znikome. Ist- niejące stacje paliw w Cekcynie zaspokajają jedynie podstawowe potrzeby kierowców.

15.2 Komunikacja kolejowa

Na terenie gminy znajdują się elementy infrastruktury kolejowej:

• linia 201 Nowa Wieś Wielka – Gdynia: Linia jednotorowa, częściowo zelektryfikowana. Używana obecnie sporadycznie do obsługi ruchu towarowego (m.in. utrzymanie jako objazd linii Tczew- Bydgoszcz oraz do przewozów ponadgabarytowych). Na trasie linii w granicach gminy Cekcyn znajdują się przystanki Wierzchucin, Zielonka i Małe Gacno; • linia 208 Działdowo – Chojnice jest częściowo zelektryfikowaną linią jednotorową, wykorzysty- waną do transportu osobowego i towarowego. Na trasie linii w granicach gminy znajduje się stacja Wierzchucin, przystanek Błądzim, Wierzchucin Stary oraz Cekcyn. Plan Rozwoju Woje- wództwa Kujawsko-Pomorskiego planuje elektryfikację linii w celu zwiększenia prędkości prze- jazdu pociągów do 120 km/h.

Elementami infrastruktury kolejowej na terenie gminy są: stacja w Wierzchucinie, przystanki osobowe w Wierzchucinie Starym, Cekcynie, Zielonce, Małym Gacnie i Błądzimiu. Posterunki ruchu w budynkach dworcowych znajdują się w Wierzchucinie oraz Cekcynie. Obie linie planowane są do elektryfikacji.

15.3 Transport lotniczy, wodny, rowerowy i szlaki turystyczne

Gmina Cekcyn znajduje się w III strefie (obszar do 100 km) zasięgu obsługi lotniska komunikacyjnego w Gdańsku oraz w Bydgoszczy. Lotnisko w Gdańsku oddalone jest o około 1,5 h (wliczając autostradę) drogi od Cekcyna, natomiast port w Bydgoszczy niecałe 1,5 h. Lotnisko w Gdańsku oferuje znacznie więcej połączeń lotniczych z miastami w Europie. Port lotniczy w Bydgoszczy pełni rolę uzupełniającą względem lotniska w Gdańsku.

Przez teren gminy nie przebiegają żeglugowe szlaki wodne. Szlak kajakowy o znaczeniu ponadlokal- nym wyznaczono na Brdzie. Rzeka Brda uznawana jest za jeden z najpiękniejszych szlaków wodnych. Niezwykle malowniczy, kręty przebieg rzeki, rozległe lasy, czyste jeziora przyciągają licznych turystów wodnych. Wokół tego szlaku od lat formuje się szereg inwestycji towarzyszących: wypożyczalnie sprzętu wodnego, usługi transportowe oraz bazy noclegowe.

Na terenie gminy znajduje się dobrze rozwinięta sieć pieszych szlaków turystycznych. Wymienić można tutaj następujące szlaki:

• Szlak Cisów Staropolskich (zielony): Błądzim – Tleń o długości ok. 26,7 km; • Szlak Kazimierza Sulosławskiego (czarny): Cekcyn – Lniano o długości ok. 30 km; • Szlak im. Bartłomieja Nowodworskiego (żółty) o długości ok. 35,5 km; • Szlak Turystów Klubu Wszędołazy (niebieski) o długości ok. 28,8 km; • Szlak Pawła Gackowskiego (żółty) o długości ok. 22 km; • Szlak po poligonie „Heidekraut” (czerwony) o długości ok. 16 km.

Dobrze rozwinięta jest również turystyka rowerowa. Wytyczone i oznakowane są trzy leśne szlaki rowe- rowe, które przebiegają po drogach polnych, leśnych i asfaltowych gminy Cekcyn:

• Lokalny Leśny Szlak Rowerowy – „Borowej Ciotki” CTU – 207 s (czarny) o długości ok. 49,9 km; • Lokalny Leśny Szlak Rowerowy – „Do Piekiełka nad Brdą” CTU – 208 y (żółty) o długości ok. 25 km;

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

• Lokalny Leśny Szlak Rowerowy – „Gołąbkowy” CTU – 206 c (czerwony) o długości ok. 37,6 km.

15.4 Gospodarka odpadami

Sposób zbiórki odpadów na obszarze gminy Cekcyn jest typowy dla warunków polskich gmin. Odpady komunalne zbierane są z nieruchomości mieszkańców gminy. Odpady komunalne z terenu Gminy Cek- cyn odbierane są w postaci zmieszanej i selektywnej.

Dnia 1 lipca 2011 r. w życie weszła ustawa o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw, później również wielokrotnie modyfikowana (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 250 ze zm.), która diametralnie zmienia rynek gospodarowania odpadami w Polsce. Zgodnie z tymi przepisami odpowiedzialność za większość działań dotyczących zbiorki odpadów spoczywa na gminie, która pośredniczy pomiędzy mieszkańcem, a podmiotami na rynku gospodarki odpadami. Najważniej- szą zmianą wprowadzoną nowymi przepisami jest przejęcie od mieszkańców obowiązków w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi. Gmina będzie zastępować mieszkańców w wyborze przewoźnika odpadów, poprzez przeprowadzenie postępowania przetargowego w tym zakresie. Ponadto Gmina obejmuje nowe obowiązki w zakresie gospodarowania odpadami, w szczególności:

• obejmuje wszystkich właścicieli nieruchomości na terenie gminy systemem gospodarowania odpadami komunalnymi, • prowadzi nadzór nad gospodarowaniem odpadami komunalnymi, w tym realizację zadań po- wierzonych podmiotom odbierającym odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, • zapewnia organizację selektywnej zbiorki odpadów komunalnych obejmującej co najmniej na- stępujące frakcje odpadów: papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło i opakowania wielomate- riałowe oraz odpady komunalne ulegające biodegradacji, w tym odpady opakowaniowe ulega- jące biodegradacji, • tworzy punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy • dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, • wskazuje miejsca, w których mogą być prowadzone zbiorki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych, • zapewnia osiągnięcie odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowanie do ponownego uży- cia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenie masy odpadów komunalnych ulegających • biodegradacji przekazywanych do składowania, • prowadzi działalność informacyjną i edukacyjną w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, w szczególności w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych.

W lipcu 2016 r. podjęta została uchwała nr XVI/146/16 Rady Gminy Cekcyn w sprawie przyjęcia Regu- laminu utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Cekcyn, która reguluje kwestie związane ze zmianami w prawie.

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2016 r. (Dz. U z 2016 r. poz. 2167) wskazuje poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych, które należy osiągnąć w danych latach. Na podstawie analizy stanu gospodarki odpadami za rok 2015 można stwierdzić, że gmina spełnia wymagany poziom ponownego użycia i odzysku odpadów odebranych w 2015 roku (Tabela 14).

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Tabela 14: Poziom recyclingu uzyskany w 2015 roku w gminie Cekcyn

Odpady Poziom osiągnięty Poziom wymagany Papier, metal, szkło, tworzywa sztuczne 47,64% 16% Inne niż niebezpieczne odpady budowlane 100% 40% i rozbiórkowe

Na terenie gminy funkcjonuje Punkt selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. Zlokalizowany jest w miejscowości Cekcynek. Punkt selektywnej zbiórki odpadów komunalnych przyjmuje nieodpłatnie, z nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy z terenu Gminy Cekcyn, odpady selektywnie ze- brane, takie jak papier i tektura, tworzywa sztuczne, opakowania wielomateriałowe, metale, szkło, opony, leki i chemikalia, zużyte baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, meble i inne odpady wielkogabarytowe, odpady ulegające biodegradacji oraz odpady budowlane i rozbiórkowe stanowiące odpady komunalne. Planowana jest budowa nowego Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów w Cekcynie.

15.5 Gospodarka wodno – ściekowa

Źródłem wody pitnej dla Gminy Cekcyn są ujęcia wodociągów grupowych. Woda dostarczana jest do odbiorców grupowych, wiejskich, zakładowych i ujęć indywidualnych zlokalizowanych na poszcze- gólnych działkach. W układzie gminy woda dostarczana jest w oddzielnych systemach dystrybucyjnych z ujęć zlokalizowanych w miejscowościach: Wielkie Budziska oraz Cekcyn. Ujęcia wyposażone są w studnie z wydzieloną i oznakowaną strefą ochrony bezpośredniej. Wskazane powyżej ujęcia posia- dają obowiązujące pozwolenia wodnoprawne na pobór wód podziemnych. Zasięg i parametry poszcze- gólnych ujęć przedstawia się następująco:

• Wielkie Budziska – teren działki nr 77/2 obręb Wielkie Budziska – pobór wody z utworów trze- ciorzędowych, tj. ze studni o głębokości 153 m o wydajności 50 m3/h, z tego ujęcia zaopatrywani są mieszkańcy miejscowości: Wielkie Budziska, Krzywogoniec, Małe Gacno, Ludwichowo, Trzebciny, Zdroje, Brzozie, Mikołajskie i Zielonka;

• Obecnie na terenie miejscowości Cekcyn wygaszona została decyzja o pozwoleniu wodno- prawnym na pobór wód podziemnych z ujęcia zlokalizowanego na dz. 381/1 w Cekcynie o wy- dajności 68 m3/h. Rozbudowywana zostaje infrastruktura techniczno-wodociągowa dla ujęcia wody oraz stacji uzdatniania na działce nr 47/5 obręb Cekcyn. Dla działki uchwalony został miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego oraz w przyszłości planowane jest utworzenie strefy bezpośredniej ochrony ujęć wód podziemnych.

Na terenie gminy łącznie funkcjonuje 14 ujęć wód podziemnych (pojedyncze studnie i zespoły studni zaopatrujące w wodę zakłady, a także obiekty użyteczności publicznej oraz mieszkańców gminy w wodę do spożycia. Ujęcia i studnie wiejskie zlokalizowane są w miejscowościach: Świt, Okiersk, Cekcyn-Pla- skosz, Szczuczanek, Wrzosowisko, Plaskosz, Sowiniec, Trzebciny, Zdroje, Kiełpiński Most, Zalesie.

Długość sieci wodociągowej w 2015 r. wyniosła 206 km. Liczba mieszkańców korzystającej z sieci wo- dociągowej w 2015 r. wyniosła 6576 zaspakajając 98,16% ogółu mieszkańców gminy Cekcyn.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

250,0

200,0

150,0

100,0

50,0

0,0

Rysunek 40: Długość sieci wodociągowej w gminie Cekcyn w latach 1995-2015 (w km)

Tabela 15: Liczba mieszkańców korzystających z sieci wodociągowej w gminie Cekcyn w latach 2002- 2015

Liczba mieszkańców korzystających z sieci Odsetek mieszkańców korzystających Lata wodociągowej z sieci wodociągowej [%] 2002 3 519 54,91 2003 3 619 56,58 2004 3 769 58,88 2005 3 968 61,74 2006 4 243 65,40 2007 5 914 91,05

2008 6 016 91,81

2009 6 029 91,89 2010 6 068 92,00 2011 6 095 92,29 2012 6 172 92,41 2013 6 179 92,53 2014 6 546 97,95

2015 6 576 98,16

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Na terenie gminy Cekcyn wyznaczono aglomerację o równoważnej liczbie mieszkańców wynoszącej 4838. Aglomerację ustanowiono uchwałą nr XXV/459/16 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 28 października 2016 r. (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2016 r. poz. 3791). Aglomeracja obejmuje części miejscowości: Cekcyn, Cekcynek, Brzozie, Dębowiec, Iwiec, Krzywogoniec, Lubińsk, Małe Gacno, Nowy Sumin, Ostrowo, Okoninek, Stary Sumin, Wielkie Budziska, Wysoka, Zdroje oraz Zielonka (Rysunek 40).

Rysunek 41: Obszar i granice aglomeracji Cekcyn

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Długość istniejącej sieci kanalizacyjnej na terenie aglomeracji Cekcyn aktualnie wynosi 90,6 km, w tym 43,94 km to kanalizacja grawitacyjna, a 46,66 km to kanalizacja tłoczna. Do istniejącej sieci kanalizacyjnej podłączonych jest obecnie 4466 mieszkańców. Na terenie aglomeracji brak jest oczyszczalni ścieków komunalnych, a ścieki zbierane systemem kanalizacyjnym, poprzez końcowy punkt zrzutu, który znajduje się w miejscowości Cekcynek, kolektorem tłocznym odprowadzane są do oczyszczalni ścieków komunalnych w Tucholi. Oczyszczalnia ścieków w Tucholi jest mechaniczno-biologiczno-che- miczną oczyszczalnią ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów. Wydajność projektowa oczyszczalni ścieków wyrażona w równoważnej liczbie mieszkańców wynosi 31038. Gmina Cekcyn planuje rozbudowę kanalizacji sanitarnej o miejscowości Ludwichowo, Trzebciny i Zamarte.

100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0

0,0

2006 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 1995 Rysunek 42: Długość sieci kanalizacyjnej w gminie Cekcyn w latach 1995 – 2015 (w km)

Tabela 16: Liczba ludności korzystająca z sieci kanalizacyjnej w latach 2002-2015

Liczba mieszkańców korzystającej z sieci Odsetek mieszkańców korzystających Lata kanalizacyjnej z sieci kanalizacyjnej [%] 2002 1 077 16,80 2003 1 378 21,54 2004 2 190 34,21 2005 2 199 34,22 2006 2 650 40,84 2007 2 674 41,17 2008 2 757 42,07 2009 2 812 42,86 2010 2 857 43,31 2011 2 916 44,16 2012 2 969 44,45 2013 3 002 44,95 2014 4 285 64,12 2015 4 295 64,11

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

15.6 Elektroenergetyka

Przez teren gminy przebiega ponadlokalna linia napowietrzna WN-110 kV relacji GPZ Żur – GPZ Tu- chola. Wzdłuż linii elektroenergetycznych wytyczane są pasy ochrony funkcyjnej nie mniejsze niż 11 m dla linii WN-100 kV (po 11 m z każdej ze stron od osi linii), 12 m dla linii średniego napięcia SN-15 kV (po 6 m z każdej ze stron od osi linii) oraz 4 m dla linii napowietrznych niskiego napięcia nn-0,4 kV (po 2 m z każdej ze stron od osi linii). W pasach ochrony funkcyjnej przestrzegane są wymagania techniczne wynikające z konieczności utrzymania walorów technicznych linii, w szczególności:

• zakazuje się sadzenia roślinności wysokiej o rozbudowanym systemie korzeniowym, w tym ob- owiązuje szerokość pasa wycinki podstawowej dla drzew na trasie linii;

• obowiązuje uzgodnienie z gestorem sieci zamiar budowy, przebudowy lub remontu obiektów w zbliżeniu lub na skrzyżowaniu z infrastrukturą techniczną.

Odnawialne źródła energii

Energia pozyskiwana z odnawialnych źródeł to energia, której wykorzystywanie nie wiąże się z długo- trwałym deficytem jej źródeł, gdyż ich zasoby odnawiają się w krótkim czasie. Do takich źródeł zaliczane są: wiatr, energia słoneczna, energia mechaniczna płynącej wody, geotermia, energia pozyskiwana z biomasy, biogazu wysypiskowego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków oraz roz- kładu składowych cząstek roślinnych i zwierzęcych, fale i pływy morskie.

Pozyskanie energii wiatrowej wiąże się z budową elektrowni wiatrowych, które nie są neutralne dla śro- dowiska, bowiem mogą wywierać negatywny wpływ na otoczenie, a zwłaszcza na ludzi, ptaki oraz krajobraz. Analiza wykonana dla całej gminy Cekcyn uwidacznia, że nie ma na terenie gminy możliwości lokalizowania elektrowni wiatrowych o maksymalnej wysokości do 100 m. W każdym miejscy gminy znajduje się wiem zabudowa mieszkaniowa w odległości co najmniej 1 km (wymagana przepisami od- ległość wynosząca dziesięciokrotność wysokości całkowitej elektrowni). Tym samym na terenie gminy nie ma możliwości rozwoju zawodowej energetyki wiatrowej, w świetle przepisów obowiązujących w dniu uchwalenia studium.

Gmina Cekcyn znajduje się w obszarze dorzecza Brdy, która wyznacza jej zachodnią granicę. Wielkość przepływu jednostkowego w odcinku ujściowym rzeki Brdy wynosi 33 m3/s. Jej zasoby energetyczne szacuje się na około 137 GWh. Rzeka Brda przepływa przez Rezerwat Przyrody Dolina Rzeki Brdy. Plan ochrony przyrody „Dolina Rzeki Brdy”, ustanowiony zarządzeniem nr 17/0210/2011 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 28 grudnia 2011 r. nie wskazuje miejsc z możliwo- ścią lokalizacji elektrowni wodnej w granicach administracyjnych gminy Cekcyn.

Energia promieniowania słonecznego jest nieemisyjnym, szeroko dostępnym źródłem energii. W Polsce panują dobre warunki wykorzystywania energii promieniowania słonecznego. Natężenie promieniowania słonecznego dla obszaru gminy Cekcyn szacuje się na około 1000 kWh/m2. Trudność wykorzystania tego źródła energii wynika zaś z dobowej i sezonowej zmienności promieniowania słonecznego. Do wad należy także mała gęstość dobowa strumienia energii promieniowania słonecznego oraz wysokie koszty i niska stopa zwrotu inwestycji. Należy zauważyć, iż w okresie grzewczym tj. w okresie jesienno-zimowym, instalacje słoneczne mogą być niewystarczające do ogrzewania budynków, dlatego wymagane będzie inne źródło ogrzewania.

Energię geotermalną pozyskuje się poprzez wydobycie ciepła, nagromadzonego w skałach oraz wo- dach podziemnych na głębokościach, które umożliwiają opłacalną ekonomicznie eksploatację. Ze wszystkich odnawialnych źródeł energii, energia geotermalna postrzegana jest z najwyższym poten- cjałem technicznym. Gmina Cekcyn znajduje się w obszarze zasobów niskotemperaturowych. Zasoby energii geotermalnej znajdują się w zbiorniku kredy dolnej (K1), zalegających na głębokościach od 200 m p.p.m. Temperatura wody w stropie sięga od około 20°C do 60°C. Na terenie gminy Cekcyn część

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1 budynków administrowanych przez gminę zaopatrzone są w pompy ciepła. Rocznie w gminie produkuje się 393300 kWh.

Energia pozyskiwana z biomasy może pochodzić z odpadów tartacznych, drewna odpadowego z wy- rębu, czyszczenia lasów i parków. Gmina Cekcyn, w której zalesienie wynosi ponad 70%, posiada wysoki potencjał wykorzystania wcześniej wymienionych źródeł biomasy. Właściwie prowadzona gospodarka leśna pozwala gminie na efektywne wykorzystanie odnawialnego źródła energii. Biomasa drewna stanowi w chwili obecnej podstawowe źródło energii cieplnej w wielu gospodarstwach domowych na terenie gminy Cekcyn. Na terenie gminy działa kilka zakładów zajmujących się przetwórstwem drewna. Wskazane jest wykorzystywanie odpadów powstałych przy produkcji na cele grzewcze.

Biogaz powstaje w wyniku fermentacji beztlenowej. Składa się głównie z metanu i dwutlenku węgla. Do produkcji energii elektrycznej lub cieplnej wykorzystywany jest gaz o zawartości metanu powyżej 40%. Pozyskiwana jest ze ścieków, odpadów komunalnych, odchodów zwierzęcych, gnojowicy, odpa- dów przemysłu rolno-spożywczego, biomasy. Biogaz spalany jest w biogazowniach. Szacuje się niski potencjał wykorzystania biogazu w gminie Cekcyn, gdyż na terenie gminy nie ma składowiska odpadów oraz oczyszczalni ścieków.

15.7 Gazownictwo

Na terenie gminy Cekcyn dystrybucją gazu ziemnego zajmuje się Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział Zakład Gazowniczy w Bydgoszczy. Gaz przesyłany jest gazociągiem wysokiego ciśnienia DN100 Bociany-Cekcyn. W gminie Cekcyn miejscowości Cekcyn oraz Stary Sumin zaopatrzone są w infrastrukturę gazową. W 2015 r. długość sieci gazowej wynosiła 22,9 km, zaopatrywała 1139 osób, co stanowi 17% ogółu mieszkańców.

Tabela 17: Długość sieci gazowej na terenie gminy Cekcyn w latach 2006-2015

Wyszczególnienie 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 długość czynnej sieci ogółem [m] 19 654 19 654 19 862 20 204 20 439 21 607 22 416 22 572 22 900 22 900 23 844 24 221 długość czynnej sieci przesyłowej [m] 3 908 3 908 3 908 3 908 3 908 3 908 3 908 3 908 3 908 3 908 4 036 4 036 długość czynnej sieci rozdzielczej [m] 15 746 15 746 15 954 16 296 16 531 17 699 18 508 18 664 18 992 18 992 19 808 20 185

zużycie gazu [tys. m3] 152,80 139,30 152,30 157,50 175,40 170,90 175,7 187,8 161,8 162,1 b.d. b.d. ludność korzystająca z gazu 748 863 878 896 978 984 1 064 1 076 1 142 1 139 b.d. b.d.

15.8 Ciepłownictwo

Na terenie gminy Cekcyn dominują indywidualne systemy zaopatrzenia w ciepło wykorzystujące no- śniki energii w postaci paliw stałych (przede wszystkim węgiel kamienny, miał węglowy, drewno i odpady z drewna). W ostatnich latach wzrosła także liczba gospodarstw domowych wykorzystujących do celów grzewczych gaz ziemny. Do ogrzewania budynków użyteczności publicznej wykorzystywana jest energia geotermiczna, gaz ziemny, węgiel, drewno oraz olej.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Tabela 18: Wykaz większych kotłowni należących do gminy Cekcyn

Moc zainstalowana Wyposażenie (ilość i Sprawność ko- Produkcja cie- Nazwa właściciela/ adres kotłowni (wy-korzystanie) Rodzaj paliwa typ kotłów) tłów [%] pła w roku [GJ] [MW] Grunt /energia Gmina Cekcyn/Trzebciny 0,002 1 kocioł / Galmet 100 8,6 geotermiczna/ Grunt /energia Gmina Cekcyn/Ostrowo 0,002 1 kocioł / Galmet 100 8,6 geotermiczna/ Grunt /energia Gmina Cek-cyn/Ludwichowo 0,002 1 kocioł / Galmet 100 8,6 geotermiczna/ Grunt /energia Gmina Cekcyn/Brzozie 0,002 1 kocioł 100 8,6 geotermiczna/ Grunt /energia Gmina Cekcyn/Wysoka 0,002 1 kocioł / Galmet 100 8,6 geotermiczna/ Budynek biurowy Gminy, - - - piec gazowy - Ul. Szkolna 2, Cekcyn Budynek gospodarczy, piec węglowy, c. - - - - Ul. Szkolna 2, Cekcyn o. Ośrodek Turystyczny Jarzębina, Ul. Ogrodowa 17, - - - piec gazowy - Cekcyn Zakład Opieki Zdrowotnej, - - - piec gazowy - Ul. Dworcowa 6, Cekcyn Budynek przedszkola, - - - piec gazowy - Ul. Główna 9 , Cekcyn Budynek szatni, Ul. Sportowa, Cek- - - - piec gazowy - cyn Budynek SP Cekcyn, - - - piec gazowy - Ul. Szkolna 8, Cekcyn Cekcyn – Hala Sportowa, - - - piec gazowy - Ul. Szkolna, Cekcyn Cekcyn – Gimnazjum, - - - piec gazowy - Ul. Szkolna, Cekcyn Gminny Ośrodek Kultury, - - - piec gazowy - Ul. Szkolna 4, Cekcyn Iwiec – świetlica wiejska - - - piec olejowy - i OSP, Iwiec Iwiec – Budynek SP Iwiec, Iwiec 18 - - - piec olejowy - Iwiec – Budynek SP Iwiec, Iwiec - - - piec olejowy - Nowy Sumin – świetlica wiejska i - - - piec olejowy - OSP, Nowy Sumin (142/2) Nowy Sumin – budynek mieszkalny, - - - piec węglowy - Nowy Sumin 33 Zalesie – świetlica wiejska, Zalesie - - - piec kaflowy - (76) Krzywogoniec – świetlica wiejska, piec węglowy, c. - - - - Krzywogoniec 21 o. Wielkie Budziska – świetlica wiejska, - - - piec kaflowy - Wielkie Budziska 13 Małe Gacno – Świetlica Wiejska, piec węglowy, c. - - - - Mieszkania, Małe Gacno 35 o. Zielonka – świetlica piec węglowy, c. - - - - wiejska, Zielonka (126/1) o. Zielonka – Budynek SP Zielonka, - - - piec olejowy - Zielonka 27 Zdroje – świetlica wiejska, osp, - - - piec na pellet - Zdroje 89 Zdroje – budynek wielofunkcyjny, - - - piec kaflowy - Zdroje 42

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

16 Zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych

W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się uwarunkowania, cele i kierunki polityki przestrzennej oraz określa obszary przewidywane do realizacji zadań i pro- gramów wynikających z polityki przestrzennej państwa, regionu, powiatu i gminy z ich wewnętrznymi relacjami i powiązaniami. Na terenie gminy Cekcyn określono zadania wynikające z Planu zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego (Uchwała nr XI/135/03 Sejmiku Woje- wództwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 26 czerwca 2003 r. Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2003 r. Nr 97 poz. 1437):

Nr za- Nazwa zadania Podmiot odpowiedzialny Termin realizacji dania Włączenie do sieci Natura 2000 obszarów Parków 1 Minister Środowiska do 2003 r. Krajobrazowych Borów Tucholskich Ochrona gruntów o wysokiej przydatności dla rol- 2 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi realizacja ciągła nictwa przed zmianą na cele nierolnicze Samorządy lokalne we współ- 3 Utworzenie rezerwatów i parków kulturowych pracy z Służbami Konserwator- do 2010 r. skimi Wojewoda Kujawsko-Pomorski Utworzenie rezerwatu biosfery na obszarze Borów we współpracy z Wojewodą Po- 37 do 2005 r. Tucholskich morskim w porozumieniu z samo- rządami lokalnymi Opracowanie programu ochrony środowiska wraz 39 Samorząd Województwa z planem gospodarki odpadami Realizacja programu zwiększenia lesistości Samorządy lokalne 40 i zadrzewień w województwie kujawsko-pomor- Regionalna Dyrekcja Lasów Pań- do 2020 r. skim w latach 2001-2020 stwowych w Toruniu Ustanowienie i wdrożenie planów ochrony parków Wojewoda w porozumieniu z sa- 44 do końca 2002 r. krajobrazowych: w tym Tucholskiego morządami Rewitalizacja historycznych układów urbanistycz- Samorządy lokalne we współ- 53 po 2010 r. nych pracy z Wojewodą Przebudowa drogi wojewódzkiej Samorząd Województwa remonty do 2008 r., 76 nr 240: Samorząd Gminy we współpracy budowa obwodnic po 2010 r. Budowa obwodnicy miasta Tucholi z ZDW 151 Przebudowa linii kolejowej nr 208 PKP po 2010 r.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

17 Wymagania dotyczące ochrony przeciwpowodziowej

Na obszarze gminy występują obszary szczególnego zagrożenia powodzią o największym zasięgu wody powodziowej, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat. Największe zagrożenie powodzią występuje wiosną na skutek lokalnych podtopień w przypadku wysokich stanów wód w czasie roztopów. Obszar występowania tych zagrożeń dotyczy doliny rzeki Brdy i jest ograniczony do terasy zalewowej. Oprócz tego na terenie gminy znajduje się obszar, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat, jednak ustawa Prawo wodne nie wprowadza na tym obszarze ograniczeń w zagospodarowaniu.

Występowanie obszarów szczególnego zagrożenia powodzią na terenie gminy ma charakter wyłącznie formalny. Tereny objęte tym problemem to grunty w dwóch miejscach nad brzegiem Brdy. Rzeka na całej długości silnie meandruje, powstają zakola rzeki i łachy odsypiskowe, które w wypadku stanów powodziowych narażone są na zalanie. Zalanie wezbraniowe terenów nad brzegiem rzeki utrudnia także wysoka skarpa, ciągnąca się praktycznie wzdłuż całego zbiornika.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

SPIS RYSUNKÓW

Rysunek 1: Położenie gminy Cekcyn na tle podziału administracyjnego Polski ...... 14 Rysunek 2: Położenie gminy Cekcyn na tle jednostek fizycznogeograficznych ...... 15 Rysunek 3: Otoczenie administracyjne gminy Cekcyn ...... 16 Rysunek 4: Mapa pokrycia terenu otoczenia gminy Cekcyn wg Corine Land Cover - CLC2006 ...... 17 Rysunek 5: Schemat głównych i podrzędnych kierunków zewnętrznych powiązań systemowych ...... 18 Rysunek 6: Rozmieszczenie obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego ...... 20 Rysunek 7: Liczba decyzji o warunkach zabudowy wydanych w latach 2010-2016 w gminie Cekcyn ...... 22 Rysunek 8: Liczba decyzji o warunkach zabudowy wydanych w latach 2010-2016 w gminie Cekcyn według rodzaju zabudowy22 Rysunek 9: Liczba decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego wydanych w latach 2010-2015 w gminie Cekcyn 23 Rysunek 10: Liczba decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego w latach 2010-2015 według rodzaju ...... 23 Rysunek 11: Struktura użytkowania gruntów w gminie Cekcyn w 2017 roku (w %) ...... 24 Rysunek 12: Granice obrębów geodezyjnych gminy Cekcyn na podstawie Ewidencji Gruntów i Budynków ...... 26 Rysunek 13: Zagęszczenie zabudowy na terenie gminy Cekcyn (pole podstawowe 25 ha) ...... 27 Rysunek 14: Rozmieszczenie budynków o funkcji mieszkaniowej ...... 27 Rysunek 15: Rozmieszczenie budynków usług oświaty, nauki, kultury i sportu oraz zdrowia ...... 28 Rysunek 16: Rozmieszczenie budynków służących produkcji rolnej ...... 29 Rysunek 17: Ilość budynków w gminie Cekcyn w 2016 r. w podziale na funkcje ...... 29 Rysunek 18: Podział budynków według funkcji ...... 30 Rysunek 19: Numeryczny model pokrycia terenu gminy Cekcyn (na podstawie danych NASA) ...... 34 Rysunek 20: Jednolite części wód podziemnych na obszarze gminy Cekcyn ...... 35 Rysunek 21: Sieć wodna gminy Cekcyn na tle linii wododziałowych (wg. MPHP) ...... 37 Rysunek 22: Sieć wodna gminy Cekcyn na tle linii wododziałowych ...... 37 Rysunek 23: Położenie Gminy Cekcyn na tle podziału na JCWP (czarne przerywane linie; źródło: Geoportal KZGW) ...... 38 Rysunek 24: Użytki rolne o najwyższej przydatności dla rolnictwa ...... 40 Rysunek 25: Cenne obiekty przyrodnicze gminy Cekcyn ...... 45 Rysunek 26: Strefy funkcjonalno-przestrzenne wyznaczone na bazie uwarunkowań ...... 52 Rysunek 27: Liczba ludności miejscowości wiejskich w gminie Cekcyn w 2017 roku (źródło: dane GUS) ...... 53 Rysunek 28: Liczba mieszkańców obszarów gminy Cekcyn w latach 1995 – 2015 (źródło: dane GUS) ...... 54 Rysunek 29: Liczebność poszczególnych grup wiekowych w 2014 roku w gminie Cekcyn (źródło: dane GUS) ...... 54 Rysunek 30: Urodzenia, zgony, przyrost naturalny w gminie Cekcyn w latach 1995-2015 (źródło: dane GUS)...... 55 Rysunek 31: Przyrost naturalny na w gminie Cekcyn na tle średniej województwa kujawsko-pomorskiego (źródło: dane GUS) 55 Rysunek 32: Struktura wykształcenia w gminie Cekcyn na tle województwa kujawsko-pomorskiego w 2015 roku ...... 56 Rysunek 33: Struktura wykształcenia mężczyzn i kobiet w gminie Cekcyn w 2002 roku (źródło: dane GUS) ...... 56 Rysunek 34: Emigracja, imigracja oraz saldo migracji na terenie gminy Cekcyn w okresie 2000-2014 (źródło: dane GUS) ...... 57 Rysunek 35: Wskaźnik feminizacji dla poszczególnych grup wiekowych na terenie gminy Cekcyn w 2014 roku ...... 58 Rysunek 36: Bezrobocie w gminie Cekcyn na tle śr. bezrobocia w woj. kujawsko-pomorskim (źródło: dane GUS) ...... 67 Rysunek 37: Liczba bezrobotnych kobiet i mężczyzn w gminie Cekcyn w latach 2003-2015 (źródło: dane GUS) ...... 68 Rysunek 38: Struktura własności gruntów na terenie części wiejskiej gminy Cekcyn w 2017 roku (ha) ...... 73 Rysunek 39: Spadki terenu na obszarze gminy Cekcyn o wartości większej niż 8 stopni...... 75 Rysunek 40: Długość sieci wodociągowej w gminie Cekcyn w latach 1995-2015 (w km) ...... 81 Rysunek 41: Obszar i granice aglomeracji Cekcyn ...... 82 Rysunek 42: Długość sieci kanalizacyjnej w gminie Cekcyn w latach 1995 – 2015 (w km) ...... 83

SPIS TABEL

Tabela 1: Aktualnie obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego ...... 8 Tabela 2: Użytkowanie terenów gminy Cekcyn w 2017 roku ...... 24 Tabela 3: Wykaz najdłuższych cieków na terenie gminy Cekcyn ...... 36 Tabela 4: JCWPrz i JCWPj na terenie gminy Cekcyn (źródło: dane KZGW) ...... 38 Tabela 5: Symulacja maksymalnego zapotrzebowania na powierzchnię użytkową budynków do 2045 roku na podstawie predykcji liczby ludności i powierzchni użytkowej budynków...... 61 Tabela 6: Prognozowane maksymalne zapotrzebowanie na powierzchnię użytkową ...... 62 Tabela 7: Bilans terenów pod zabudowę na podstawie maksymalnego zapotrzebowania oraz chłonności terenów gminy ...... 63 Tabela 8: Bezrobocie w gminie Cekcyn w latach 2003-2015 (źródło: GUS) ...... 68 Tabela 9: Zasoby mieszkaniowe w gminie Cekcyn i województwie kujawsko-pomorskim w latach 2003-2015 ...... 69 Tabela 10: Wyposażenie mieszkań w instalacje techniczne w gminie Cekcyn i w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2003-2015 (źródło: dane GUS) ...... 69 Tabela 11: Struktura własności gruntów na terenie gminy Cekcyn w 2017 roku (ha) ...... 73 Tabela 12: Spis dróg powiatowych w gminie Cekcyn ...... 77 Tabela 13: Spis dróg gminnych w gminie Cekcyn ...... 77 Tabela 14: Poziom recyclingu uzyskany w 2015 roku w gminie Cekcyn ...... 80

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Tabela 15: Liczba mieszkańców korzystających z sieci wodociągowej w gminie Cekcyn w latach 2002-2015 ...... 81 Tabela 16: Liczba ludności korzystająca z sieci kanalizacyjnej w latach 2002-2015 ...... 83 Tabela 17: Długość sieci gazowej na terenie gminy Cekcyn w latach 2006-2015 ...... 85 Tabela 18: Wykaz większych kotłowni należących do gminy Cekcyn ...... 86

GMINA CEKCYN - Obszary i obiekty ujęte w Gminnej Ewidencji Zabytków (stan na 2017 r.)

Brzozie Cekcynek • szkoła, • dom nr 36, • dom nr 1, • dom nr 55, • dom nr 12, • dom nr 59, • dom nr 21, Iwiec • dom nr 40, • kościół p.w. Matki Boskiej Różańcowej • dom nr 41, (dawny ewangelicki), • cmentarz ewangelicki. • teren przykościelny z ogrodzeniem, Cekcyn • dom nr 18a, dawna pastorówka, • zespół wiejski, • stodoła przy domu nr 18a, • dom ul. Dworcowa nr 9, • dom nr 18, szkoła, • dom ul. Dworcowa nr 10, • cmentarz ewangelicki. • dom ul. Dworcowa nr 13, Kowalskie Błota (w granicach wsi Łosiny) • dom ul. Dworcowa nr 16, • dom nr 1, (wg spisu gminnego, w WEZ - Okiersk dom nr 3) • dom ul. Dworcowa nr 17 • dom ul. Główna nr 3, • dom nr 2. Lisiny • dom ul. Główna nr 4, • dom nr 4. • dom ul. Główna nr 8, Lubińsk • dom ul. Główna nr 12, • cmentarz ewangelicki (brak karty – ko- • dom ul. Główna nr 13, nieczna weryfikacja i dokumentacja) • dom ul. Główna nr 15, Ludwichowo • dom ul. Główna nr 26, • zespół wiejski, • dom ul. Główna nr 29, • dom nr 5, • dom ul. Główna nr 33, • dom nr 6, • dom ul. Główna nr 40, • dom nr 11, • dom, dawny dworzec, ul. Kolejowa nr 1, • dom nr 14, • dom ul. Kolejowa nr 2, • dom nr 21, • dom ul. Młyńska nr 11, • dom nr 26, • dom ul. Okrężna nr 15, • dom nr 33, • dom ul. Okrężna nr 17, • dom nr 34. • dom ul. Okrężna nr 25, Łosiny (do wyjaśnienia na mapie jako • dom ul. Polna nr 2, Okiersk) • kurnik ul. Polna nr 2, • dom nr 2, • dom ul. Polna nr 3, • dom nr 3, • dom ul. Polna nr 4, • dom nr 4 • stodoła z funkcją mieszkalną ul. Polna nr • dom nr 6, 4, • dom nr 7, • dom ul. Polna nr 5, • dom nr 8. • dom ul. Wczasowa nr 1, Małe Gacno • dom ul. Wczasowa nr 3, • zespół wiejski, • dom ul. Wczasowa nr 4, • dom nr 8, • dom ul. Wczasowa nr 6, • dom nr 10, • stodoła ul. Wczasowa nr 6, • dom nr 13, • dom ul. Wczasowa nr 7a, • dom nr 29, • dom ul. Wczasowa nr 9, • dom nr 33, • budynek gospodarczy ul. Wczasowa nr • dom nr 36, 9, • dom nr 37, • dom ul. Wczasowa nr 14, • dom nr 40, • dom ul. Wczasowa nr 23, • dom nr 41, • dom ul. Wczasowa nr 38, • dom nr 43. • dom ul. Wczasowa nr 39, Nowy Sumin • cmentarz parafialny, rzymsko-katolicki, • cmentarz ewangelicki. • cmentarz ewangelicki.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cekcyn Załącznik 1

Okiersk Wysoka • dom nr 8 – brak potwierdzenie w GEZ-to • cmentarz ewangelicki. mogą być Łosiny Zalesie Ostrowo • dom nr 1 – dawna szkoła, • zespół wiejski, • stodoła przy domu nr 1, • dom nr 9, • dom nr 24, • dom nr 12, • dom nr 31, • dom nr 19, • dom nr 32, • dom nr 37. • dom nr 33, • dom nr 34, • stodoła przy domu nr 34. Stary Sumin Zdroje • dom nr 7, • kościół p.w. św. Mateusza, • dom nr 14, • kaplica cmentarna, • zespół dworsko-parkowy – dwór – dom nr • dom nr 20, 16 • stodoła przy domu nr 20, • zespół dworsko-parkowy - park • dom nr 26, • dom nr 17 (dawny czworak), • stodoła przy domu nr 26, • dom nr 20, • dom nr 60, • cmentarz ewangelicki. • dom nr 62, Szklana Huta (w granicach Małego Gacna) • dom nr 63, • dom nr 5, • dom nr 67, • budynek gospodarczy przy domu nr 5. • cmentarz parafialny rzymsko-katolicki. Trzebciny Zielonka • zespół zabudowy nadleśnictwa Trzeb- • dom nr 6, ciny • dom nr 11, • dom nr 12, • dom nr 13, • dom nr 18, • dom nr 30, • dom nr 27, • stodoła przy domu nr 30, • dom nr 29 – dawna szkoła (w WEZ jako • dom nr 32, Ludwichowo/Trzebciny, poprawione w • dom nr 38, GEZ na Trzebciny) • dom nr 43, • cmentarz ewangelicki. • stodoła przy domu nr 43, Wierzchucin • dom nr 59, • zespół dworca kolejowego-dworzec, • dom nr 60. • zespół dworca kolejowego – wieża ci-

śnień. „Trakt Napoleoński” na odcinku gminy

Cekcyn