Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2016 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Listopad, 2015 r.

1

Zamawiaj ący : Gmina Janowiec Wielkopolski Urz ąd Miejski Janowiec Wielkopolski ul. Gnie źnie ńska 3 88-430 Janowiec Wielkopolski

Wykonawca: Green Key Joanna Masiota-Tomaszewska ul. Nowy Świat 10a/15

60-583 Pozna ń www.greenkey.pl

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2016 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Wła ściciel Firmy mgr Joanna Masiota - Tomaszewska

Autorzy opracowania: mgr Joanna Walkowiak – Kierownik Zespołu Projektowego Listopad 2015 r. lic Jacek Szych

2

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

SPIS TRE ŚCI

I. WST ĘP ...... 8

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA ...... 8 1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA ...... 9 1.3. METODA OPRACOWYWANIA PROGRAMU ...... 10

II. CHARAKTERYSTYKA GMINY ...... 11

2.1. DANE ADMINISTRACYJNE ...... 11 2.2. POŁO ŻENIE GEOGRAFICZNE ...... 12 2.3. SPOŁECZE ŃSTWO ...... 12 2.3.1. Liczba ludno ści i jej rozmieszczenie ...... 12 2.3.2. Przyrost naturalny ...... 14 2.3.3. Struktura ekonomiczna ...... 14 2.4. TURYSTYKA ...... 15 2.5. UŻYTKOWANIE TERENU ...... 15 2.6. DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA ...... 17 2.7. ROLNICTWO ...... 18

III. INFRASTRUKTURA GMINY ...... 20

3.1. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA ...... 20 3.1.1. Zaopatrzenie w wod ę...... 20 3.1.1.1. Sie ć wodoci ągowa ...... 21 3.1.2. Gospodarka ściekowa ...... 22 3.1.2.1. Aglomeracja kanalizacyjna ...... 22 3.1.2.2. Sie ć kanalizacyjna ...... 23 3.1.2.3. Sie ć kanalizacji deszczowej ...... 24 3.1.2.4. Oczyszczalnia ścieków ...... 26 3.1.2.5. Systemy indywidualne gospodarki ściekowej...... 27 3.1.2.6.1. Zbiorniki bezodpływowe ...... 28 3.1.2.6.2. Przydomowe oczyszczalnie ścieków ...... 28 3.2. ELEKTROENERGETYKA ...... 29 3.2.1. Źródła energii odnawialnej ...... 30 3.3. INSTALACJE EMITUJ ĄCE POLA ELEKTROMAGNETYCZNE ...... 34 3.4. SIE Ć GAZOWA ...... 35 3.5. ŹRÓDŁA ZAOPATRZENIA W CIEPŁO ...... 36 3.6. KOMUNIKACJA ...... 37 3.6.1. Drogi ...... 37 3.6.1.3. Drogi powiatowe ...... 37 3.6.1.4. Drogi gminne ...... 37 3.6.2. Inne środki transportu ...... 41 3.7. SYSTEM GOSPODAROWANIA ODPADAMI ...... 41 3.7.1. Gmina w regionalnym systemie gospodarowania odpadami komunalnymi ...... 43 3.7.2. Składowisko odpadów ...... 45

IV. OCENA I ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ...... 46

4.1. RZE ŹBA TERENU I GEOLOGIA ...... 46 4.1.1. Zagro żenia powierzchni ziemi ...... 48 4.1.1. Surowce mineralne ...... 49 4.2. GLEBY ...... 52 4.3.1. Typy gleb ...... 52 4.2.3. Fizyczna i chemiczna degradacja gleb ...... 53 4.3. WODY PODZIEMNE ...... 58 4.3.1. Jako ść wód podziemnych ...... 61 4.3.2. Źródła przeobra żeń wód podziemnych...... 63

3

Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

4.4. WODY POWIERZCHNIOWE ...... 63 4.4.1. Wody stoj ące (cieki i jeziora) ...... 63 4.4.2. Systemy melioracyjne i urz ądzenia wodne ...... 64 4.4.3. Zagro żenie powodzi ą ...... 65 4.4.4. Monitoring wód powierzchniowych ...... 66 4.4.5. Źródła przeobra żeń wód powierzchniowych ...... 68 4.5. KLIMAT ...... 70 4.5.1. Zagro żenia klimatu ...... 70 4.6. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE ...... 71 4.6.1. Stan czysto ści powietrza atmosferycznego ...... 71 4.6.2. Źródła zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego ...... 74 4.7. KLIMAT AKUSTYCZNY ...... 75 4.8. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE ...... 76 4.9. POWA ŻNE AWARIE PRZEMYSŁOWE (ORAZ ZAGRO ŻENIA INNE) ...... 77 4.10. FLORA ...... 78 4.10.1. Ziele ń urz ądzona ...... 79 4.11. FAUNA ...... 79 4.12. PRZYRODA CHRONIONA I JEJ ZASOBY ...... 80 4.12.1. NATURA 2000 ...... 80 4.12.2. Obszary Chronionego Krajobrazu ...... 81 4.12.3. Pomniki przyrody ...... 83 4.12.4. Korytarz ekologiczny ...... 92 4.13. ZAGRO ŻENIA ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH ...... 92

V. ZAŁO ŻENIE PROGRAMOWE ...... 94

5.1. WPROWADZENIE ...... 94 5.1.1. Dokumenty Mi ędzynarodowe...... 95 5.1.2. Dokumenty Krajowe ...... 96 5.1.3. Dokumenty Wojewódzkie ...... 99 5.1.4. Dokumenty Lokalne ...... 104 5.2. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY JANOWIEC WIELKOPOLSKI ...... 106

VI. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 110

6.1. CEL EKOLOGICZNY - UTRZYMANIE DOBREJ JAKO ŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH I PODZIEMNYCH ORAZ MINIMALIZACJA PRESJI NA ZASOBY WODNE ...... 110 6.2. CEL EKOLOGICZNY - OCHRONA PRZED POWODZI Ą I PODTOPIENIAMI ...... 111 6.3. CEL EKOLOGICZNY - ZACHOWANIE, WŁA ŚCIWE WYKORZYSTANIE ORAZ ODNAWIANIE I PRZYWRACANIE DO STANU WŁA ŚCIWEGO SKŁADNIKÓW PRZYRODY ...... 111 6.4. CEL EKOLOGICZNY - UTRZYMANIE STANDARDÓW JAKO ŚCI POWIETRZA NA DOBRYM POZIOMIE POPRZEZ STAŁ Ą REDUKCJ Ę EMISJI PYŁÓW, GAZÓW I ODORÓW ...... 112 6.5. CEL EKOLOGICZNY - ZMINIMALIZOWANIE UCI ĄŻ LIWEGO HAŁASU I UTRZYMANIE JAK NAJLEPSZEJ JAKO ŚCI STANU AKUSTYCZNEGO ŚRODOWISKA ...... 113 6.6. CEL EKOLOGICZNY – OGRANICZENIE PRZEKSZTAŁCE Ń ZIEMI W WYNIKU PROCESÓW NATURALNYCH ORAZ ANTROPOGENICZNYCH ...... 114 6.7. CEL EKOLOGICZNY - OCHRONA MIESZKA ŃCÓW PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYM ...... 114 6.8. CEL EKOLOGICZNY - MINIMALIZACJA WPŁYWU NA ŚRODOWISKO ORAZ ELIMINACJA RYZYKA DLA ZDROWIA LUDZI W MIEJSCACH NAJWI ĘKSZEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO I ZAPEWNIENIE BEZPIECZE ŃSTWA CHEMICZNEGO I BIOLOGICZNEGO ...... 115 6.9. CEL EKOLOGICZNY – SKUTECZNY ROZWÓJ SYSTEMU GOSPODARKI ODPADAMI ...... 115 6.10. CEL EKOLOGICZNY - UPOWSZECHNIENIE IDEI EKOROZWOJU WE WSZYSTKICH SFERACH ŻYCIA ORAZ ROZWÓJ ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO ...... 116

VII. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ ...... 117

7.1. ZAŁO ŻENIA OGÓLNE ...... 117 7.2. POTRZEBA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ ...... 117

4

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

VIII. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI ...... 119

8.1. PROGRAM OPERACYJNY INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO ...... 119 8.2. REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO - POMORSKIEGO ...... 120 8.3. PROGRAM DZIAŁA Ń NA RZECZ ŚRODOWISKA I KLIMATU LIFE ...... 121 8.4. FUNDUSZE OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ ...... 122 8.5. BANK OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 123

IX. STRATEGIA I MONITORING REALIZACJI PROGRAMU ...... 123

9.1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 123 9.1.1. Instrumenty prawne ...... 124 9.1.2. Instrumenty finansowe ...... 125 9.1.3. Instrumenty społeczne ...... 125 9.1.4. Instrumenty strukturalne ...... 126 9.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 127 9.2.1. Zasady monitoringu ...... 127 9.2.2. Monitorowanie zało żonych efektów ekologicznych ...... 128

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA...... 132

SPIS TABEL ...... 134

SPIS RYCIN ...... 135

SPIS WYKRESÓW ...... 135

5

Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Oznaczenia skrótów As – arsen, BDL – Bank Danych Lokalnych, B( α)P – benzo( α)piren, BZT 5 – biochemiczne zapotrzebowanie na tlen, C6H6 – benzen, ChZT – chemiczne zapotrzebowanie na tlen, Cd – kadm, DDT - dichlorodifenylotrichloroetan , Dz. U. – Dziennik Urz ędowy Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. – Dziennik Urz ędowy Województwa Kujawsko-Pomorskiego EMAS – wspólnotowy system ekozarz ądzania i audytu (z ang. Eco - Management and Audit Scheme), GIO Ś – Główny Inspektor Ochrony Środowiska, GPZ – główny punkt zasilania, GUS – Główny Urz ąd Statystyczny, GWh – gigawatogodzina, GZWP – główny zbiornik wód podziemnych,

HCO 3 – wodorow ęglan, IMGW – Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, ISO – mi ędzynarodowa organizacja normalizacyjna (z ang. International Organization for Standardization), JCWP – jednolita cz ęść wód powierzchniowych, JCWPd – jednolita cz ęść wód podziemnych, KPO ŚK – Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, KZGW – Krajowy Zarz ąd Gospodarki Wodnej, N - azot ogólny, NFO ŚIGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,

NH 4 – amon, Ni – nikiel,

NO x - tlenki azotu w spalinach samochodowych, O3 – ozon, OChK – obszar chronionego krajobrazu, OSN - obszary szczególnie nara żone na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu pochodz ącego ze źródeł rolniczych, OWO – obszar wysokiej ochrony, OZE – odnawialne źródła energii, P - fosfor ogólny, Pb – ołów, PCB - polichlorowane bifenyle, PE - przewodno ść , PIG-PIB - Pa ństwowy Instytut Geologiczny – Pa ństwowy Instytut Badawczy, PKD – Polska Klasyfikacja Działalno ści, PKS – Przedsi ębiorstwo Komunikacji Samochodowej, PM 10 – cząstki pyłu zawieszonego o średnicy do 10 µm, PM 2,5 – cząstki pyłu zawieszonego o średnicy do 2,5 µm, POP – Program Ochrony Powietrza, PO Ś – Program Ochrony Środowiska, PRL – Plan Rozwoju Lokalnego, PSSE – Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, PZwCEEiPG – Projekt Zaopatrzenia w Ciepło, Energi ę Elektryczn ą i Paliwa Gazowe,

6

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

RDO Ś – Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, RIPOK – Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów Komunalnych, RLM – równowa żna liczba mieszka ńców, SDF - standardowy formularz danych,

SO 2 – dwutlenek siarki, UE – Unia Europejska, WFO ŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, WIO Ś – Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska, ZDP – Zarz ąd Dróg Powiatowych, ZMiUW – Zakład Melioracji i Urz ądze ń Wodnych, ZUM – Zakład Usług Miejskich.

7

Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

I. WST ĘP

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA

Przedmiotem opracowania jest Program ochrony środowiska (zwany dalej Programem lub PO Ś) dla gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021- 2024. Pierwszy tego typu dokument dla gminy Janowiec Wielkopolski „Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Janowiec Wielkopolski wraz z Planem Gospodarki Odpadami na lata 2004 – 2007 z perspektyw ą na lata 2008 - 2011” został przyj ęty uchwał ą Rady Miejskiej w Janowcu Wielkopolskim nr XV/148/04 z dnia 26 lipca 2004 r. W 2009 r. dokonano pierwszej aktualizacji PO Ś. Uchwał ą Nr XXIV/191/09 z dnia 6 lipca 2009 r. przyj ęto Aktualizacj ę programu ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami miasta i gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2008-2011, z perspektyw ą na lata 2012-2015”. Ostatni ą aktualizacj ę przeprowadzono w 2012 roku. Dokument pod nazw ą „Program Ochrony Środowiska gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2012 – 2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2016 – 2019” został przyj ęty uchwał ą Rady Miejskiej w Janowcu Wielkopolskim nr XXIV/207/2013 z dnia 27 czerwca 2013 r. Zgodnie z ówcze śnie obowi ązuj ącymi podstawami prawnymi, ustaw ą Prawo ochrony środowiska poprzednie dokumenty zostały sporz ądzone na okres czterech lat w perspektywie krótkoterminowej z uwzgl ędnieniem okresu programowania długookresowego. W zwi ązku z upływem okresu obowi ązywania PO Ś dla gminy konieczna stała si ę jego aktualizacja. Zmiana przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska z roku 2013 (tj. Dz. U. 2013, poz. 1232 ze zm.) spowodowała, że konieczno ść aktualizacji dokumentu typu program ochrony środowiska, wynika, ju ż nie tyle z obowi ązku aktualizowania projektu co 4 lata, a z konieczno ści dostosowania programowania do dokumentów strategicznych zwi ązanych z rozwojem lokalnym, w tym np. do Strategii rozwoju jednostki (zgodnie z ustaw ą z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, tj. Dz. U. 2014, poz. 1649). Zgodnie z zapisami ustawy Prawo ochrony środowiska polityka ochrony środowiska to zespół działa ń maj ących na celu stworzenie warunków niezb ędnych do realizacji ochrony środowiska, zgodnie z zasad ą zrównowa żonego rozwoju. Jest ona prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, a tak że za pomoc ą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska. Sporz ądzaj ąc dokument Programu nadal nale ży jednak uwzgl ędnia ć wymagania innych dokumentów strategicznych wy ższego szczebla, w tym przypadku dokumentacji wojewódzkich i krajowych, okre śla ć rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Aktualizacja Programu pozwala na przeanalizowanie zmian, jakie zaszły w środowisku przyrodniczym w porównaniu z poprzednimi latami oraz uzupełnienie zada ń, których realizacja przyczyni si ę do ochrony środowiska gminy, utrzymania stanu środowiska na dobrym poziomie, o ile taki wynika z monitoringu środowiska oraz kontynuowania działa ń, które zmierzaj ą do jego poprawy, w sektorach, gdzie standardy jakości środowiska s ą nadal przekraczane.

8

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumian ą problematyk ę ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego gminy Janowiec Wielkopolski (jednostka miejsko - wiejska) poło żonej w powiecie żnińskim, w województwie kujawsko - pomorskim. Obejmuje ono zagadnienia zwi ązane z: − charakterystyk ą obszaru gminy, − analiz ą sytuacji demograficznej i gospodarczej, − analiz ą obecnego stanu środowiska przyrodniczego oraz analiz ą infrastruktury, − prognozowaniem zmian zachodz ących w środowisku przyrodniczym analizowanego obszaru, − wytyczeniem celów w zakresie ochrony środowiska zmierzaj ących do poprawy stanu środowiska przyrodniczego gminy, − wytyczeniem konkretnych przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z ochron ą środowiska i popraw ą jego stanu, a tak że okre śleniem harmonogramu ich realizacji, − okre śleniem mo żliwych sposobów finansowania, zało żonych celów, − okre śleniem sposobów monitoringu pozwalaj ącego na ocen ę realizacji zało żonego Programu ochrony środowiska.

1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA

Powszechne zainteresowanie problematyk ą ochrony środowiska w ka żdej dziedzinie życia człowieka wymaga opracowywania syntetycznych dokumentów, które zbieraj ą informacje o stanie środowiska przyrodniczego człowieka oraz wyznaczaj ą cele ekologiczne, które prowadz ą w konsekwencji do zrównowa żonego rozwoju obszaru. Wa żne jest równie ż, aby prowadzi ć ci ągł ą aktualizacj ę zamierzonych działa ń, dostosowywa ć je do aktualnej sytuacji i mierzy ć ich stopie ń wykonania. Przeprowadzanie analiz czasowych pozwala okre śli ć obszary, które faktycznie si ę rozwijaj ą, oczywi ście w kierunku ekologicznego rozwoju, a nad którymi trzeba nadal pracowa ć. Słu żą temu raporty z realizacji programów ochrony środowiska, które nale ży sporz ądza ć co dwa lata i przedstawia ć je Radzie Miejskiej. gmina na bie żą co realizuje powy ższy obowi ązek. Na stan środowiska przyrodniczego maj ą nie tylko wpływ zakłady przemysłowe, czy rozwój komunikacji i urbanizacji. Wpływ na ten jak że dynamiczny i wra żliwy system ma ka żda działalno ść i aktywno ść człowieka, dlatego wa żne jest, aby przeanalizowa ć funkcjonowanie człowieka w środowisku na ró żnych płaszczyznach. Program ochrony środowiska jest wła śnie takim dokumentem, który analizuj ąc stan aktualny środowiska życia człowieka, proponuje w konsekwencji zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska, wskazuje kierunki i hierarchi ę działa ń zmierzaj ących do ich wprowadzenia na terenie gminy Janowiec Wielkopolski. Celem aktualizacji Programu jest przedstawienie wytycznych do racjonalnych działa ń programowych na dalsze lata i poprawa stanu środowiska przyrodniczego jednostki, b ądź utrzymanie dobrego poziomu tam gdzie został on osiągni ęty w wyniku realizacji założeń poprzedniego projektu. Zawarte w nim rozwi ązania inwestycyjne oraz organizacyjne i informacyjne przyczyni ą si ę do wła ściwego, zgodnego z zasad ą zrównowa żonego rozwoju gospodarowania zasobami przyrodniczymi. Niniejsza aktualizacja jest wypełnieniem obowi ązku gminy Janowiec Wielkopolski w zakresie aktualizacji strategicznych dokumentów

9

Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024 gminnych, co pozwala władzom gminy na bie żą co kontrolowa ć stan środowiska oraz planowa ć na tej podstawie działania słu żą ce ochronie środowiska. Najpilniejszymi do rozwi ązania kwestiami w zakresie racjonalnego gospodarowania w środowisku przyrodniczym s ą problemy gospodarki ściekowej, ochrony wód powierzchniowych, ochrony powietrza, w tym wykorzystania źródeł energii odnawialnej. Ponadto na skutek rozwoju jednostki, w zakresie urbanizacji, komunikacji, gospodarki, pojawiaj ą si ę lub raczej intensyfikuj ą problemy, takie jak np. uci ąż liwo ści zwi ązane z emisj ą hałasu lub uszczuplanie terenów otwartych kosztem powstawania nowych terenów mieszkaniowych. Powy ższe przesłanki, daj ą podstaw ę do zdefiniowania ekologicznych celów strategicznych gminy Janowiec Wielkopolski. Natomiast realizacja poszczególnych zało żeń, w powi ązaniu z aktywnie wdra żanym programem edukacji ekologicznej społecze ństwa powinna zapewni ć tej jednostce zrównowa żony rozwój. Przyj ęcie Programu ochrony środowiska jest form ą podejmowania strategicznej decyzji umo żliwiaj ącej realizacj ę kierunków rozwoju tego zakresu działalno ści w okre ślonej perspektywie czasowej. Wynikiem procesu planowania jest dokument zawieraj ący wizj ę rozwoju systemu zarz ądzania ochron ą środowiska, okre ślaj ący opcje i warunki rozwi ąza ń. Jest on tak że wa żnym środkiem informacji, narz ędziem kontroli i materiałem wykorzystywanym do rozwoju systemu w przyszło ści. Wła ściwy system zarz ądzania ochron ą środowiska musi opiera ć si ę na strategicznych wnioskach, które w tym przypadku s ą przedstawione w postaci dokumentów programowych.

1.3. METODA OPRACOWYWANIA PROGRAMU

Analiza istniej ącego stanu środowiska przyrodniczego ma na celu identyfikacj ę problemów, które dotycz ą gminy Janowiec Wielkopolski i okre ślenia jaka jest presja człowieka na to środowisko w aspekcie wykorzystywania zasobów przyrodniczych lub rozwijania działalno ści, która oddziałuje na środowisko. Niniejszy Program stanowi szczegółow ą diagnoz ę stanu środowiska przyrodniczego, a na podstawie okre ślonych zagro żeń, przedstawia konkretne działania zmierzaj ące do poprawy jego stanu, ustala harmonogram ich realizacji. Przy opracowywaniu Programu korzystano z zapisów zawartych w dokumentach strategicznych obowi ązuj ących dla kraju, województwa oraz samej gminy Janowiec Wielkopolski. Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska, PO Ś powinien zosta ć tak że oparty na dokumentach strategicznych zwi ązanych z rozwojem lokalnym jednostki, w tym na Strategii rozwoju gminy (o czym mowa szerzej w rozdziale 9.1.4.). Niniejszy dokument opiera si ę na dost ępnej bazie danych Głównego Urz ędu Statystycznego, Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Urz ędu Marszałkowskiego w Toruniu, Urz ędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim. Przy opracowaniu Programu wykorzystano materiały i informacje uzyskane tak że od jednostek działaj ących na omawianym terenie oraz na obszarze województwa kujawsko - pomorskiego (zarz ądcy dróg, eksploatatorów sieci infrastruktury, zarządców instalacji).

10

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

II. CHARAKTERYSTYKA GMINY

2.1. DANE ADMINISTRACYJNE

Gmina Janowiec Wielkopolski poło żona jest w południowo-zachodniej cz ęś ci województwa kujawsko - pomorskiego, w zachodniej częś ci powiatu żni ńskiego i jest jedn ą z sze ściu gmin powiatu.

Ryc. 1. Poło żenie gminy Janowiec Wielkopolski na tle powiatu żnińskiego Źródło: osp.gov.pl

Jednostka obejmuje obszar o powierzchni 130,73 km 2 (w tym miasto zajmuje powierzchni ę 3,04 km 2, a obszar wiejski – 127,69 km 2), granicz ąc: - na zachodzie z gmin ą Mie ścisko z powiatu w ągrowieckiego (województwo wielkopolskie), - na północnym - zachodzie z gmin ą Damasławek z powiatu w ągrowieckiego, a na północnym – wschodzie z gmin ą Żnin z powiatu Żni ńskiego, - na wschodzie z gmin ą Rogowo z powiatu Żni ńskiego, - na południu z gmin ą Mieleszyn z powiatu gnie źnie ńskiego. Sie ć osadnicz ą tworz ą miasto Janowiec Wielkopolski oraz 22 sołectwa (Bielawy, Budzy ń – Puzdrowiec, Dziekczyn, Chrzanowo, Flantrowo – Robertowo, G ącz, Janowiec Wie ś, Juncewo, Kołdr ąb, Laskowo, Miniszewo – Kwasuty, Sarbinowo Drugie, Obiecanowo, Ośno – Wyganowo, Posługowo – Posługówko, Świ ątkowo – Bogdarka, Parcele Świ ątkowskie, Tonowo – Sarnówko, Żalin, Wełna, Włoszanowo, Wybranowo, Zrazim – Pastorówka, Żerniki, Żużoły).

11

Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

2.2. POŁO ŻENIE GEOGRAFICZNE

Zgodnie z fizyczno - geograficzn ą regionalizacj ą Polski, wg J. Kondrackiego, w ogólnym podziale, obszar gminy Janowiec Wielkopolski jest poło żony w obr ębie nast ępuj ących głównych jednostek: - megaregion – Pozaalpejska Europa Środkowa, o prowincja – Ni ż Środkowoeuropejski, ° podprowincja – Pojezierza Południowobałtyckie, • makroregion – Pojezierze Wielkopolskie. W podziale na mezoregiony, obszar gminy Janowiec Wielkopolski w cało ści znajduje si ę w mezoregionie Pojezierze Gnie źnie ńskie (cz ęść południowa gminy) i Pojezierze Chodzieskie (cz ęść północna gminy).

Ryc. 2. Poło żenie gminy Janowiec Wielkopolski na tle mezoregionów fizycznogeograficznych Źródło: Centralna Baza Danych Geologicznych Pa ństwowego Instytutu Geologicznego

2.3. SPOŁECZE ŃSTWO

2.3.1. Liczba ludno ści i jej rozmieszczenie

Na koniec roku 2014 liczba ludno ści zamieszkuj ąca gmin ę Janowiec Wielkopolski wynosiła 9 181 osób (według Banku Danych Lokalnych). Obserwuje si ę widoczn ą tendencj ę w zmianach liczby ludno ści gminy, obecnie tendencja jest ujemna. Liczba mieszka ńców obszaru spada ka żdego roku. Pocz ąwszy od roku 2010, ilo ść osób zamieszkuj ących gmin ę zmalała o 113 osób.

12

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Gęsto ść zaludnienia według danych GUS z 2014 roku charakteryzuje si ę znacznym zró żnicowaniem, na obszarze wiejskim wynosi 40 osób/km 2, a miejskim 1 323/km 2.

Tabela 1. Liczby ludno ści gminy Janowiec Wielkopolski w latach 2008-2014 Rok 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Liczba 9 286 9 285 9 349 9 329 9 293 9 254 9 185 ludno ści Źródło: BDL 2008 - 2014

9400

9349 9350 9329 9286 9300 9293 9285

9250 9254

9200 9185

9150

9100 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Wykres 1. Liczba ludno ści w gminie Janowiec Wielkopolski na przestrzeni lat 2008 - 2014 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL

4160 4138 4140 4119 4120 4117 4106 4100 4088 4080 4092 4060 4040 4023 4020 4000 3980 3960 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Wykres 2. Liczba ludno ści obszaru miejskiego gminy Janowiec Wielkopolski na przestrzeni lat 2008 - 2014 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL

13

Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

5220 5211 5210 5200 5187 5190 5193 5187 5180 5170 5169 5168 5162 5160 5150 5140 5130 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Wykres 3. Liczba ludno ści obszaru wiejskiego gminy Janowiec Wielkopolski na przestrzeni lat 2008 - 2014 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL

Przyczyn ą spadku liczby ludno ści jest przede wszystkim malej ąca liczba urodze ń, systematyczny wzrost długo ści życia (zwi ększaj ąca si ę liczba osób w zaawansowanym wieku b ędzie przyczyn ą znacznego wzrostu liczby zgonów) oraz migracje w celach zarobkowych i edukacyjnych.

2.3.2. Przyrost naturalny

Analizuj ąc przyrost naturalny gminy Janowiec Wielkopolski nale ży stwierdzi ć, że w roku 2014 jego warto ść była dodatnia. Urodze ń żywych zarejestrowano 101, a zgonów w tym roku 88. Przyrost naturalny osi ągn ął zatem warto ść 13 osób. W analizowanej jednostce czasu na ka żde 1 000 osób przypadało 10,9 urodze ń żywych i 9,53 zgonów, czego wynikiem jest wła śnie dodatni przyrost naturalny (1,4 na ka żde 1 000 osób).

2.3.3. Struktura ekonomiczna

Struktura ekonomiczna ludno ści, według danych z 2014 roku pochodz ących z GUS-u (przy ogólnej liczbie mieszka ńców gminy 9 185, stan na 31.12.2014 r.), przedstawia si ę nast ępuj ąco: − grupa ludno ści w wieku przedprodukcyjnym stanowi 19,3 % ogólnej liczby mieszka ńców, tj. 1 771 osób, − ludno ść w wieku produkcyjnym stanowi 62,9 % liczby mieszkańców gminy, tj. 5 778 osób, − ludno ść w wieku poprodukcyjnym stanowi 17,9 % ogólnej liczby ludno ści, tj. 1 636 osób. Problem bezrobocia dotyka w znacznym stopniu rejon gminy Janowiec Wielkopolski. Według danych GUS, zarejestrowani bezrobotni, na koniec roku 2014, stanowili 11,8 % bezrobotnych całej gminy Janowiec Wielkopolski. Liczba bezrobotnych kobiet przewyższa liczb ę bezrobotnych m ęż czyzn.

14

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

2.4. TURYSTYKA

Janowiec Wielkopolski le ży w pobli żu Żnina, Biskupina i Gniezna. Przez teren gminy przepływa rzeka Wełna, w pobli żu znajduj ą si ę liczne jeziora, lasy i szlaki turystyczne. Okolice Janowca Wielkopolskiego stwarzaj ą szerokie mo żliwo ści amatorom aktywnej turystyki. Przez teren gminy przebiegaj ą dwa znakowane turystyczne szlaki piesze: - Zielony „Nad Wełn ą” - rozpoczynaj ący si ę w Janowcu Wielkopolskim i wzdłu ż biegu rzeki Wełny docieraj ący do Powidza - Żółty „Hipolita Cegielskiego” - rozpoczynaj ący si ę w Zrazimiu i biegn ący do Ławek k. Gniezna. Miło śnicy turystyki rowerowej maj ą do dyspozycji niebieski Szlak Czterech gmin, którego 75-kilometrowa trasa przebiega przez najwa żniejsze miejsca Pałuk ( Żnin, Biskupin, Wenecję, G ąsaw ę), a na terenie gminy Janowiec Wielkopolski przez Kołdr ąb, Janowiec, Żerniki, Świ ątkowo. Drugim znakowanym turystycznym szlakiem jest Janowiecki Szlak Rowerowy (29 km), który w poł ączeniu z wy żej opisanym tworzy malownicz ą 34-kilometrow ą p ętl ę wokół miasta. Trasa szlaku krzy żuje si ę z przebiegiem szlaków pieszych, które równie ż sprzyjaj ą uprawianiu turystyki rowerowej. Turystycznym szlakiem kajakowym jest rzeka Wełna, przepływaj ąca przez teren gminy na odcinku Jezioro Tonowskie – Wybranowo. Ponadto w Janowcu Wielkopolskim działa Koło Terenowe PTTK im. Aleksandra Janowskiego, które organizuje imprezy turystyczne oraz udost ępnia turystom sprz ęt kajakowy. Na terenie gminy nie funkcjonuj ą gospodarstwa agroturystyczne. W gminie Janowiec Wielkopolski działaj ą dwa całoroczne obiekty noclegowe oferuj ące ł ącznie 35 miejsc.

2.5. UŻYTKOWANIE TERENU

Łączna powierzchnia gminy Janowiec Wielkopolski wynosi 131 km 2 (13 073 ha). W strukturze u żytkowania gruntów najwi ększy udział zajmuj ą powierzchnie użytków rolnych – około 85 %, co jest charakterystyczne dla typowej jednostki miejsko - wiejskiej. Na terenie miasta Janowiec Wielkopolski udział u żytków jest oczywi ście mniejszy, kosztem terenów zabudowanych, a na terenach wiejskich odwrotnie. Użytki le śne w obr ębie analizowanego obszaru zajmuj ą powierzchni ę 810 ha, co stanowi zaledwie 6 % powierzchni gminy, jednak od 2012 roku zauwa żalny jest wzrost powierzchni lasów o 8 ha. Powierzchnia gruntów zabudowanych i zurbanizowanych stanowi 4 %, nieu żytków i terenów pozostałych jest około 2 %. Grunty pod wodami zajmują 3 % powierzchni całej gminy. Na kolejnej rycinie przedstawiono użytkowanie terenu w okolicach gminy (według projektu CORINE Land Cover 2006 prowadzonego przez Inspekcj ę Ochrony Środowiska).

15

Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Ryc. 3. U żytkowanie terenu w rejonie gminy Janowiec Wielkopolski Źródło: http://clc.gios.gov.pl

W kolejnej tabeli przedstawiono, a na wykresie zobrazowano szczegółow ą struktur ę użytkowania gruntów gminy Janowiec Wielkopolski.

Tabela 2. Struktura u żytkowania gruntów gminy Janowiec Wielkopolski Rodzaj gruntu Powierzchnia [ha] Udział % gruntów Ogółem 13 073 100,0 Powierzchnia l ądowa 12 731 97,4 Użytki rolne razem 11 050 84,5 Grunty orne 10 023 76,7 Sady 67 0,5 Łąki trwałe 450 3,4 Pastwiska trwałe 226 1,7 Grunty rolne zabudowane 205 1,6 Grunty pod stawami 3 0,0 Grunty pod rowami 76 0,6 Grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewione razem 810 6,2 Lasy 769 5,9 Grunty zadrzewione i zakrzewione 41 0,3 Grunty pod wodami razem 342 2,6 Grunty pod wodami powierzchniowymi płyn ącymi 342 2,6 Grunty zabudowane i zurbanizowane razem 565 4,3

16

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Rodzaj gruntu Powierzchnia [ha] Udział % gruntów Tereny mieszkaniowe 116 0,9 Tereny przemysłowe 12 0,1 Tereny inne zabudowane 37 0,3 Tereny zurbanizowane i niezabudowane 1 0,0 Tereny rekreacji i wypoczynku 24 0,2 Terenu komunikacyjne – drogi 324 2,5 Tereny komunikacyjne – kolejowe 51 0,4 Nieu żytki 306 2,3 Źródło: Powierzchnia geodezyjna kraju według kierunków wykorzystania, GUS

4,32% 2,34% 2,62% Użytki rolne 6,39%

Grunty le śne

Grunty pod wodami razem 85,53% Grunty zabudowane i zurbanizowane Nieu żytki

Wykres 4. Struktura u żytkowania gruntów gminy Janowiec Wielkopolski źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

2.6. DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA

Bior ąc pod uwag ę dane Głównego Urz ędu Statystycznego dotycz ące zarejestrowanych podmiotów gospodarczych (stan na 31.12.2014 r.), na terenie gminy Janowiec Wielkopolski działały 692 podmioty gospodarcze.

Tabela 3. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD Ilo ść Udział Sekcja podmiotów (%) Ogółem 692 100 W sekcji A - rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo, rybactwo 27 4 W sekcji C - przetwórstwo przemysłowe 62 9 W sekcji D - wytwarzanie i zaopatrywanie w energi ę elektryczn ą, gaz, par ę 5 1 wodn ą, gor ącą wod ę i powietrze do układów klimatyzacyjnych W sekcji E - dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz 4 1 działalno ść zwi ązana z rekultywacj ą W sekcji F - budownictwo 138 20

17

Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Ilo ść Udział Sekcja podmiotów (%) W sekcji G - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów 185 27 samochodowych, wł ączaj ąc motocykle W sekcji H – transport, gospodarka magazynowa 40 6 W sekcji I – działalno ść zwi ązana z zakwaterowaniem i usługami 19 3 gastronomicznymi W sekcji J – informacja i komunikacja 9 1 W sekcji K – działalno ść finansowa i ubezpieczeniowa 14 2 W sekcji L – działalno ść zwi ązana z obsług ą rynku nieruchomo ści 26 4 W sekcji M – działalno ść profesjonalna, naukowa i techniczna 39 6 W sekcji N – działalno ść w zakresie usług administrowania i działalno ść 14 2 wspieraj ąca W sekcji O – administracja publiczna i obrona narodowa, obowi ązkowe 10 1 zabezpieczenia społeczne W sekcji P – edukacja 17 2 W sekcji Q – opieka zdrowotna i pomoc społeczna 31 4 W sekcji R – działalno ść zwi ązana z kultur ą, rozrywk ą i rekreacj ą 11 2 W sekcji S – pozostała działalno ść usługowa W sekcji T - gospodarstwa domowe zatrudniaj ące pracowników; 44 6 gospodarstwa domowe produkuj ące wyroby i świadcz ące usługi na własne potrzeby Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych (klasyfikacja PKD 2007)

Najbardziej rozwini ętymi rodzajami działalno ści gospodarczej prowadzonymi na terenie analizowanej jednostki s ą działalno ści z sekcji G – handel hurtowy i detaliczny (ponad 27 % udział w ł ącznej liczbie podmiotów gospodarczych) oraz z sekcji F – budownictwo (około 20 % udział) i sekcji C - przetwórstwo przemysłowe (około 9 % udział w łącznej liczbie podmiotów). Do najwi ększych jednostek gospodarczych na terenie gminy nale ży zaliczy ć: - Przedsi ębiorstwo „TIBRO” JV w Janowcu Wielkopolskim, - „Golpasz” S.A., - Pałucka Drukarnia Opakowa ń w Janowcu Wielkopolskim.

2.7. ROLNICTWO

Według danych GUS z 2014 r. ł ączna powierzchnia u żytków rolnych na terenie gminy wynosi 11 050 ha. Najwi ększy udział w śród u żytków rolnych zajmuj ą grunty orne, których powierzchnia wynosi 10 023 ha (ponad 90 % ł ącznej powierzchni u żytków rolnych). Najmniej jest natomiast sadów, gruntów pod stawami oraz gruntów rolnych zabudowanych, których udział w ogólnej powierzchni gruntów osi ąga nieco około 1 %.

18

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Tabela 4. Struktura zagospodarowania u żytków rolnych gminy Janowiec Wielkopolski Rodzaj gruntu Powierzchnia [ha] Udział % gruntów Użytki rolne razem 11 050 100,00 Grunty orne 10 023 90,71 Sady 67 0,61 Łąki trwałe 450 4,07 Pastwiska trwałe 226 2,05 Grunty rolne zabudowane 205 1,86 Grunty pod stawami 3 0,03 Grunty pod rowami 76 0,69 Źródło: Powierzchnia geodezyjna kraju według kierunków wykorzystania, GUS

Według danych sprawozdania okresowego z podatku rolnego za 2014 roku na terenie analizowanej jednostki funkcjonuje 787 gospodarstw rolnych. Zdecydowanie najwi ęcej, bo a ż 330 gospodarstw zajmuje powierzchni ę do 5 ha. W podziale na pozostałe grupy obszarowe liczba gospodarstw rolnych przedstawia si ę nast ępuj ąco:

Tabela 5. Podział gospodarstw rolnych na terenie gminy Janowiec Wielkopolski Lp. Zakres powierzchni Ilo ść gospodarstw 1 5,0 – 6,9999 ha 45 2 7,0 – 9,9999 ha 72 3 10,0 – 14,9999 ha 122 4 15,0 – 19,9999 ha 77 5 20,0 – 29,9999 ha 74 6 30,0 – 49,9999 ha 43 7 50,0 – 99,9999 ha 20 8 100,0 ha i powy żej 4 Źródło: Sprawozdanie okresowe podatku rolnego, 2014

Dominuj ącą grup ą upraw pod wzgl ędem zajmowanej powierzchni s ą zbo ża. W rozbiciu na najpowszechniej uprawiane gatunki podział przedstawia si ę nast ępuj ąco:

Tabela 6. Produkcja rolnicza na terenie gminy Rodzaj zasiewu Ilo ść w ha zbo ża razem 10 234,38 zbo ża podstawowe z mieszankami zbo żowymi 7 152,55 pszenica ozima 6 952,07 pszenica jara 2 038,63 żyto 38,53 jęczmie ń ozimy 436,15 jęczmie ń jary 326,79 owies 1 390,23 pszen żyto ozime 283,02 pszen żyto jare 1 954,44 mieszanki zbo żowe ozime 24,56 mieszanki zbo żowe jare 25,98 kukurydza na ziarno 433,74 ziemniaki 200,48 uprawy przemysłowe 153,40 buraki cukrowe 2 208,36 rzepak i rzepik razem 424,26

19

Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Rodzaj zasiewu Ilo ść w ha warzywa gruntowe 1 782,92 Źródło: Powszechny Spis Rolny 2010

Dane dotycz ące produkcji zwierz ęcej na terenie gminy ukazuje poni ższa tabela:

Tabela 7. Produkcja zwierz ęca na terenie gminy rodzaj produkcji ilo ść gospodarstw ilo ść sztuk zwierz ąt bydło razem 172 3 789 w tym krowy 114 1 027 trzoda chlewna razem 301 65 058 konie 15 29 drób ogółem razem 275 13 694 w tym drób kurzy 270 10 689 Źródło: Powszechny Spis Rolny 2010

Gmina od lat jest wiod ącą w regionie pod wzgl ędem produkcji wysokojako ściowego żywca wieprzowego. Ponadto obszar gminy jest doskonałym miejscem do powstawania wielkich składów, hurtowni i magazynów oraz budowy nowych zakładów, przedsi ębiorstw, w tym z zakresu przetwórstwa rolno - spo żywczego w oparciu o nowoczesn ą baz ę.

III. INFRASTRUKTURA GMINY

W niniejszym rozdziale zostan ą omówione zagadnienia dotycz ące sieci infrastrukturalnych na terenie gminy Janowiec Wielkopolski, a mianowicie, sie ć wodoci ągowo – kanalizacyjna, oczyszczalnia ścieków, sie ć energetyczna, system zaopatrzenia w ciepło oraz komunikacyjna, a tak że system gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie gminy.

3.1. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA

3.1.1. Zaopatrzenie w wod ę

Na terenie gminy Janowiec Wielkopolski eksploatowanych jest pi ęć komunalnych oraz jedno prywatne uj ęcie wody podziemnej. Obiekty, których wła ścicielem jest gmina Janowiec Wielkopolski zlokalizowane s ą w nast ępuj ących miejscowo ściach: Janowiec Wielkopolski, Bielawy, Tonowo, Laskowo, Obiecanowo, natomiast uj ęcie prywatne w Sarbinowie Drugim.

Tabela 8. Wykaz komunalnych uj ęć wody zlokalizowanych na terenie gminy Termin Nazwa uj ęcia / lokalizacja Nr decyzji Data wydania obowi ązywania Janowiec Wielkopolski OŚ.6341.12.1.2011 30.11.2011 30.06.2021 Obiecanowo OŚ.6223-5/07 22.06.2007 31.12.2016 Tonowo OŚ.6341.12.2.2011 30.06.2011 30.06.2021 Laskowo OŚ.6223-4/07 22.06.2007 31.12.2016 Bielawy OŚ.6341.30.2014 31.12.2014 30.11.2024 Źródło: Starostwo Powiatowe w Żninie

20

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Eksploatacja wodoci ągu w zakresie poboru ujmowanych wód w roku 2014 przedstawiała si ę nast ępuj ąco (poni ższa tabela).

Tabela 9. Zestawienie danych dotycz ących zu życia wody na terenie gminy Janowiec Wielkopolski zu życie wody na zu życie wody na zu życie wody na potrzeby zu życie wody na potrzeby potrzeby gospodarki potrzeby eksploatacji sieci nazwa jednostki eksploatacji sieci narodowej przemysłu wodoci ągowej – 3 wodoci ągowej i ludno ści ogółem [dam ] 3 gospodarstwa 3 [dam ] 3 [dam ] domowe [dam ] gmina Janowiec 450,6 35 411,6 376,6 Wielkopolski Razem powiat 11 654,4 4 946 2 945,4 2 551,8 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2014

W 2014 roku zu życie wody na jednego mieszka ńca w gminie Janowiec Wielkopolski wyniosło 40,8 m3, w samym mie ście warto ść ta była wi ększa i osi ągn ęła 52,2 m3, a na terenie wiejskim ni ższa – 31,8 m3. Stanowi to wynik mniejszy w stosunku do lat ubiegłych gdzie średnie zu życie wynosiło 33,06 m3. Tendencja ta wynika z coraz wy ższego poziomu techniki sanitarnej oraz wprowadzania wodooszcz ędnych urz ądze ń (sprz ętu) gospodarstwa domowego. Te same urz ądzenia pozwalaj ą ograniczy ć pobór wody w obiektach użyteczno ści publicznej (w usługach).

3.1.1.1. Sie ć wodoci ągowa

Według danych Zakładu Usług Miejskich w Janowcu Wielkopolskim za 2014 r. charakterystyka sieci wodoci ągowej przedstawia si ę nast ępuj ąco:

Tabela 10. Sie ć wodoci ągowa na terenie gminy Janowiec Wielkopolski w 2014 roku Długo ść sieci Ilo ść gospodarstw Nazwa jednostki Uj ęcie wody wodoci ągowej [km] zwodoci ągowanych [szt.] Laskowo, Tonowo, Teren wiejski 131,1 907 Obiecanowo, Bielawy Teren miejski 18,1 949 Janowiec Wielkopolski

Razem 149,2 1 856 - Źródło: ZUM Janowiec Wielkopolski

Z sieci wodoci ągowej korzystało 7 594 osób (stan na rok 2013, GUS), z czego na terenie miejskim było 3 813 mieszka ńców. Na terenie gminy funkcjonuje łącznie pi ęć stacji uzdatniania wody (Janowiec Wielkopolski, Bielawy, Laskowo, Obiecanowo oraz Tonowo). Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Żninie w 2014 roku sprawował nadzór nad 6 wodoci ągami publicznymi na terenie gminy Janowiec Wielkopolski. Pi ęć wodoci ągów zarz ądzanych jest przez Zakład Usług Miejskich w Janowcu Wielkopolskim, natomiast jeden wodoci ąg (Sarbinowo Drugie, gm. Janowiec Wielkopolski) zarz ądzany jest przez Gospodarstwo Rolne Zenon Morawski w Złotnikach, gm. Rogowo. W kolejnej tabeli przedstawiono informacje dotycz ące poszczególnych urz ądze ń wodoci ągowych (dane aktualne na dzie ń 31 grudnia 2014 r.):

21

Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Tabela. 11. Urz ądzenia wodoci ągowe na terenie gminy podlegaj ące badaniu jako ści w 2014 roku Liczba Wodoci ąg, Zaopatrywane Średnia dobowa Długo ść sieci zaopatrywanej producent wody miejscowo ści produkcja wody wodoci ągowej ludno ści Janowiec Wielkopolski, Wodoci ąg Wełna, Kołdr ąb, Janowiec Włoszanowo, Posługowo, Wielkopolski, ZUM 3 Posługówko, Brudzy ń, 989,67 m /dob ę 5 427 54,60 km ul. Ko ściuszki 24 Wybranowo, Flantrowo, 88 - 430 Janowiec Janowiec – Wie ś, Wielkopolski Puzdrowiec Wodoci ąg Obiecanowo, Chrzanowo, 3 989,67 m /dob ę 5 427 54,60 km Obiecanowo Juncewo, Żerniki, Żużoły Laskowo, G ącz, O śno, 3 Wodoci ąg Laskowo 989,67 m /dob ę 5 427 54,60 km Recz Wodoci ąg Bielawy Bielawy, Miniszewo 989,67 m 3/dob ę 5 427 54,60 km Tonowo, Świ ątkowo, 3 Wodoci ąg Tonowo 989,67 m /dob ę 5 427 54,60 km Zrazim Wodoci ąg Sarbinowo Drugie, Gospodarstwo Sarbinowo Drugie 120 m 3/dob ę 540 2,30 km Rolne Zenon Morawski, Złotniki Źródło: Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Żninie

3.1.2. Gospodarka ściekowa

3.1.2.1. Aglomeracja kanalizacyjna

Zgodnie z ustaw ą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469 ze zm.) przez aglomeracj ę rozumie si ę teren, na którym zaludnienie lub działalno ść gospodarcza s ą wystarczaj ąco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych. Aglomeracje wyznacza sejmik województwa w drodze uchwały po uzgodnieniu z wła ściwym dyrektorem regionalnego zarz ądu gospodarki wodnej i wła ściwym regionalnym dyrektorem ochrony środowiska oraz po zasi ęgni ęciu opinii zainteresowanych gmin. Tworzenie aglomeracji pomaga spełni ć zadania zwi ązane z uporz ądkowaniem gospodarki ściekowej oraz uszeregowa ć ich realizacj ę w taki sposób, aby wywi ąza ć si ę ze zobowi ąza ń traktatowych wynikaj ących z przyst ąpienia Polski do Unii Europejskiej. Dla gminy Janowiec Wielkopolski wyznaczono Aglomeracj ę Janowiec Wielkopolski. Obszar ten został zatwierdzony rozporz ądzeniem Wojewody Kujawsko - Pomorskiego Nr 31/2005 z dnia 24 pa ździernika 2005 r. w sprawie wyznaczenia Aglomeracji Janowiec Wielkopolski (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. Nr 117, poz. 2028). W roku 2015 ww. rozporz ądzenie Wojewody uległo zmianie. Ostatecznie rozporz ądzeniem Nr IX/163/15 z dnia 22 czerwca 2015 r. Sejmik Województwa Kujawsko – Pomorskiego wyznaczył aglomeracj ę Janowiec Wielkopolski o równowa żnej liczbie mieszka ńców (RLM) 9 770 z oczyszczalni ą ścieków zlokalizowan ą na terenie miejscowo ści Flantrowo, gmina Janowiec Wielkopolski w powiecie żni ńskim, której obszar obejmuje cz ęś ci miejscowo ści: Janowiec Wielkopolski, Włoszanowo, Brudzy ń, Bielawy, Miniszewo, Sarbinowo Drugie, G ącz, Flantrowo.

22

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Z obszaru aglomeracji Janowiec Wielkopolski przyj ętego rozporz ądzeniem Wojewody Kujawsko-Pomorskiego nr 31/2005 z dnia 24.10.2005 r., w sprawie wyznaczenia aglomeracji Janowiec Wielkopolski, zmienionego rozporz ądzeniem Nr 11/2006 z dnia 3 lutego 2006 r., wył ączone zostały częś ci miejscowo ści: Janowiec – Wie ś, Juncewo, Obiecanowo, Świ ątkowo, Chrzanowo, Żerniki, Zrazim, Wełna, Posługowo, Tonowo, Kołdr ąb , O śno, Laskowo, Wybranowo, Puzdrowiec które ze wzgl ędów technicznych i ekonomicznych nie s ą wskazane do obj ęcia systemem zbiorczej kanalizacji. Obszar wył ączony z aglomeracji charakteryzuje si ę potencjalnie niskim wska źnikiem liczby mieszka ńców na kilometr koniecznej do wybudowania sieci kanalizacji sanitarnej. Ponadto ukształtowanie terenu, rozproszona zabudowa oraz brak planów rozwojowych budownictwa mieszkaniowego na tym terenie, a zarazem odległe poło żenie miejscowo ści wzgl ędem oczyszczalni ścieków, powoduj ą, że budowa sieci kanalizacji ściekowej na tym terenie jest nieuzasadniona. Rozwi ązaniem problemu powstaj ących ścieków na obszarze wył ączonym z aglomeracji b ędzie zastosowanie szczelnych zbiorników bezodpływowych, z których ścieki będą dowo żone taborem asenizacyjnym do oczyszczalni ścieków komunalnych, jak równie ż indywidualnych systemów zapewniaj ących odpowiedni poziom ochrony środowiska, jednocze śnie spełniaj ących standardy polskich, jak i unijnych norm w zakresie ochrony środowiska naturalnego, tzw. przydomowych oczyszczalni ścieków.

3.1.2.2. Sie ć kanalizacyjna

Na terenie gminy Janowiec Wielkopolski funkcjonuje system zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych poprzez system kanalizacji eksploatowany przez Zakład Usług Miejskich w Janowcu Wielkopolskim. Zgodnie z danymi Zakładu Usług Miejskich z 2014 roku na terenie analizowanej jednostki funkcjonuje 38,4 km kanalizacji sanitarnej oraz 14 przepompowni, z których ścieki surowe spływaj ą do Centralnej Przepompowni, sk ąd trafiaj ą do sieci technologicznej oczyszczalni.

Tabela 12. Dane dotycz ące kanalizacji na terenie gminy Janowie Wielkopolski Łącznie na Informacje Jednostka terenie gminy Długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej km 38,4 Przył ącza prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego szt. 1 019 zamieszkania Ścieki odprowadzone w ci ągu roku dam 3 183,0 Źródło: GUS/BDL 2014

W roku 2014 odprowadzono sieci ą kanalizacyjn ą ł ącznie 183 000 m3 ścieków. Bezpo średnio z gospodarstw domowych pochodziło 165 000 m3 ścieków, reszt ę stanowiły ścieki od jednostek działalno ści produkcyjnej.

23

Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Tabela 13. Zestawienie danych dotycz ących wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi na terenie gminy Janowiec Wielkopolski w 2014 roku

Nazwa Rodzaj Nazwa 3 Adres Nazwa obiektu Ilo ść [m ] Podmiotu odbiornika odbiornika ul. Ko ściuszki 24, Zakład Usług oczyszczalnia Janowiec Rzeka Wełna 194 648 Miejskich ścieków Wielkopolski Jan Pawlak oczyszczalnia Gospodarstwo Flantrowo 30a1 Ziemia - 190 ścieków Rolne Dom Pomocy oczyszczalnia Tonowo 52 Ziemia - 4 720 Społecznej ścieków Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego

Na terenach nieobj ętych systemem kanalizacji gospodarka ściekowa oparta jest o gromadzenie ścieków w zbiornikach bezodpływowych (szambach) oraz w przydomowych oczyszczalniach ścieków. S ą one okresowo opró żniane i wywo żone do punktu zlewnego zlokalizowanego na obiekcie oczyszczalni ścieków we Flantrowie.

3.1.2.3. Sie ć kanalizacji deszczowej

Na terenie gminy w zbiorcz ą sie ć kanalizacyjn ą odprowadzane s ą równie ż wody opadowe i roztopowe z niektórych terenów utwardzonych (głównie ulic, placów). Na terenach zakładów przemysłowych, parkingów, w trakcie modernizacji dróg itd. powstaj ą odr ębne systemy kanalizacji deszczowej, zako ńczone urz ądzeniami oczyszczaj ącymi odprowadzane wody opadowe i roztopowe. Wody oczyszczane s ą za pomoc ą osadników, separatorów lub innych filtrów. W pozwoleniach wodnoprawnych na odprowadzanie wód opadowych i roztopowych okre ślone s ą wymagania co do konieczno ści prowadzenia przegl ądów technicznych tych urz ądze ń. Powy ższe działania zapewniaj ą dotrzymywanie standardów jako ści środowiska. Starosta Żni ński wydał szereg pozwole ń wodnoprawnych na szczególne korzystanie z wód w zakresie odprowadzania wód opadowych i roztopowych do odbiornika dla ró żnych podmiotów oraz miejsc, z których odprowadzane s ą wody opadowe i roztopowe. Podmioty te zostały wymienione w poni ższej tabeli:

24

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Tabela 14. Wykaz obszarów, z których odprowadzane są wody opadowe i roztopowe

Nr decyzji data wydania Urz ądzenia Lp. Podmiot odpowiedzialny Obszar odprowadzania Odbiornik termin obowi ązywania oczyszczaj ące

separator OŚ.6223-4/08 teren stacji paliw w Janowcu Polski Koncern Naftowy ORLEN SA rów melioracji koalescencyjny 1. z dn. 09.04.2008 r. wa żne Wielkopolskim powierzchnia zlewni ul. Chemików 7, 09-411 Płock szczegółowej zintegrowany do 31.12.2017 r. 0,246 ha z osadnikiem za po średnictwem OŚ.6223-17/10 rejon osiedla Włoszanowskiego kanalizacji deszczowej 2. z dn. 05.07.2010 r. gmina Janowiec Wielkopolski w Janowcu Wielkopolskim do rzeki Wełna dwa piaskowniki wa żne do 30.06.2020 r. powierzchnia zlewni 15,72 ha w Janowcu Wielkopolski OŚ.6223-18/10 rejon ul. Ko ściuszki w Janowcu za po średnictwem 3. z dn. 05.07.2010 r. gmina Janowiec Wielkopolski Wielkopolskim powierzchnia zlewni kanalizacji deszczowej piaskownik wa żne do 30.06.2020 r. 72,04 ha do wód rzeki Wełna OŚ.6223-21/10 AGROPRIM Dariusz Głowski, działki nr ew. 72, 73, 4. z dn. 28.06.2010 r. Zrazim 44, 88-430 Janowiec z terenu Zakładu - suszarnia warzyw osadnik 74, 75 Zrazim wa żne do 30.05.2020 r. Wielkopolski

za pomoc ą kanalizacji powierzchnie utwardzone OŚ.6341.19.2011 deszczowej do ziemi osadnik piasku, ul. M. Konopnickiej w Janowcu 5. z dn. 04.08.2011 r. gmina Janowiec Wielkopolski (rów melioracyjny na separator Wielkopolskim powierzchnia zlewni wa żne do 31.07.2021 r. 2 działkach nr ew. 133/1 koalescencyjny 203,66 m i 132)

Źródło: Urz ąd Miejski w Janowcu Wielkopolskim, Starostwo Powiatowe w Żninie, pozwolenia wodnoprawne

25

Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

3.1.2.4. Oczyszczalnia ścieków

Ścieki komunalne z terenu gminy Janowiec Wielkopolski odprowadzane s ą do komunalnej oczyszczalni ścieków zlokalizowanej w miejscowo ści Flantrowo.

Tabela 15. Informacja o oczyszczalni ścieków we Flantrowie (2014 r.) Wielko ść Projektowa Maksymalna Ilo ść ścieków obecnie Liczba ludno ści Rok oczyszczalni wydajno ść przepustowo ść wytwarzanych w aglomeracji korzystaj ąca (m 3/dob ę) oczyszczalni w ci ągu roku i kierowanych do oczyszczalni z obiektu

2014 1 707 9 767 RLM 623 tys. m3/rok 194 tys. m 3/rok 5 631 RLM Źródło: Uchwała nr IX/163/15 Sejmiku Województwa Kujawsko – Pomorskiego

Eksploatacja oczyszczalni oraz zrzut ścieków oczyszczonych do odbiornika odbywa si ę na podstawie pozwolenia wodnoprawnego wydanego przez Starost ę Żni ńskiego z dnia 31.12.2014 r. znak OS. 6341.31.2014, obowi ązuj ącego do dnia 30.11.2024 r. Oczyszczalnia ścieków przyjmuje ścieki komunalne i przemysłowe. S ą to ścieki wytwarzane w gospodarstwach domowych oraz ścieki przemysłowe z podmiotów gospodarczych znajduj ących si ę na terenie gminy. Oczyszczalnia we Flantrowie jest oczyszczalni ą typu biologiczno - mechaniczego. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rzeka Wełna. Na terenie gminy Janowiec Wielkopolski zlokalizowanych jest 14 przepompowni ścieków, z których ścieki surowe spływaj ą do Centralnej Przepompowni, sk ąd trafiaj ą do sieci technologicznej oczyszczalni. Wpływaj ące ścieki po wst ępnym oczyszczeniu na sito - piaskowniku (etap oczyszczania mechanicznego) s ą podawane pompami znajduj ącymi si ę w komorze rozdziału ścieków do komory osadu czynnego. Tam s ą mieszane z osadem czynnym (etap biologiczny) oraz napowietrzane. Z komory osadu czynnego ścieki przepływaj ą do osadnika wtórnego, gdzie nast ępuje rozdzielenie ścieków oczyszczonych od osadu czynnego. Osad czynny z osadników jest zawracany do komory osadu czynnego. Cz ęść osadu w ilości nadmiernej wyprowadzana jest z układu, przechodząc przez zag ęszczacz grawitacyjny i pompami kierowana do prasy, a nast ępnie na magazyn osadu. W roku 2011 zako ńczyła si ę modernizacja obiektu oczyszczalni. Obejmowała ona m.in. budow ę sito-piaskownika słu żącego do mechanicznego podczyszczania ścieków, komory osadu czynnego, komory pomiarowej, osadnika wtórnego, przepompowni osadów, stanowiska kraty r ęcznej, zag ęszczacza grawitacyjnego oraz komory rozdziału ścieków. W wyniku modernizacji moc przerobowa oczyszczalni wzrosła z 673 m3/dob ę do 1 707 m3/dob ę. Ponadto wszystkie przepompownie ścieków działaj ące na terenie gminy, jak i oczyszczalnia, zostały wyposa żone w zintegrowane systemy zdalnego sterowania. W trakcie modernizacji została zainstalowana stacja zlewna, stosowana jako bezobsługowy punkt odbioru ścieków z wozów asenizacyjnych. Zmodernizowany został równie ż zbiornik u średniaj ący poprzez zamontowanie urz ądze ń napowietrzaj ących. Dzi ęki temu istnieje mo żliwo ść odbioru ścieków długo przetrzymywanych w przydomowych szambach, szybko zagniwalnych o podwy ższonych parametrach jako ściowych w stosunku do ścieków komunalnych. Obecnie oczyszczalnia składa si ę niejako z dwóch cz ęś ci: starej i nowej, przy czym dzi ęki zastosowaniu odpowiednich rozwi ąza ń projektowych i konstrukcyjnych cz ęś ci te mog ą pracowa ć wspólnie lub niezale żnie od siebie. Pod wzgl ędem ładunków zanieczyszcze ń w ściekach, ścieki poddawane oczyszczaniu na obiekcie oczyszczalni s ą zró żnicowane. Najwi ększe obci ąż enie ładunkiem

26 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024 stanowi ą ścieki dowo żone pochodz ące z przemysłu (przede wszystkim przetwórni mi ęsnych). Du żym st ęż eniem i ładunkiem zanieczyszcze ń charakteryzuj ą si ę równie ż ścieki bytowe dowo żone taborem asenizacyjnym. Najmniejsze obci ąż enie dla obiektu oczyszczalni stanowi ą ścieki doprowadzane do oczyszczalni sieci ą kanalizacyjn ą.

3.1.2.5. Systemy indywidualne gospodarki ściekowej

Zgodnie z ustaw ą z dn. 18.07.2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469 ze zm.) w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacji zbiorczej nie przyniosłaby korzy ści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, nale ży stosowa ć systemy indywidualne lub inne rozwi ązania zapewniaj ące ochron ę środowiska. Do rozwi ąza ń takich zalicza si ę: − zbiorniki bezodpływowe (szamba) - instalacja i urządzenie przeznaczone do gromadzenia nieczysto ści ciekłych w miejscu ich powstawania, które s ą okresowo opró żniane poprzez pojazdy asenizacyjne, − przydomowe oczyszczalnie ścieków – niewielkich przepustowo ści oczyszczalnie lokalne na potrzeby jednego lub kilku gospodarstw, oparte o ró żne dopuszczalne prawem technologie. Na podstawie ustawy z dn. 13.09.1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2013 r. poz. 1399 ze zm.), w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, konieczne jest wyposa żenie nieruchomo ści w zbiornik bezodpływowy nieczysto ści ciekłych lub w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków bytowych, spełniaj ące wymagania określone w przepisach odr ębnych. Przył ączenie nieruchomo ści do sieci kanalizacyjnej nie jest wówczas obowi ązkowe, je żeli nieruchomo ść jest wyposa żona w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków spełniaj ącą wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych. Ustawa nakłada na gminy obowi ązek prowadzenia ewidencji: − zbiorników bezodpływowych w celu kontroli cz ęstotliwo ści ich opró żniania oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej, − przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli cz ęstotliwo ści i sposobu pozbywania si ę komunalnych osadów ściekowych oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej. W celu zabezpieczenia mo żliwo ści odbioru ścieków dowo żonych z przydomowych oczyszczalni ścieków i zbiorników bezodpływowych zaistniała konieczno ść budowy na terenie oczyszczalni ścieków we Flantrowie dodatkowego zbiornika uśredniaj ącego ścieki surowe o pojemno ści 100 m 3. Wła ścicieli nieruchomo ści na terenie gminy obowi ązuj ą przepisy regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku, który nakłada na wła ścicieli i zarz ądców nieruchomo ści obowi ązki zwi ązane z nieczysto ściami płynnymi. Działalno ści ą w zakresie opró żniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczysto ści ciekłych (czyli szlamów ze zbiorników bezodpływowych – kod odpadu 20 03 04) z terenu gminy zajmuj ą si ę nast ępuj ące podmioty:

27 Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Tabela 16. Jednostki zajmuj ące si ę wywozem nieczysto ści płynnych na terenie gminy Janowiec Wielkopolski

Firma, oznaczenie siedziby i Okre ślenie rodzaju odbieranych Lp. Stacja zlewna adres odpadów komunalnych

Zakład Usług Miejskich 20 03 04 – szlamy ze zbiorników Oczyszczalnia 1. ul. Ko ściuszki 24 88 430 bezodpływowych słu żą cych do ścieków we Flantrowie Janowiec Wielkopolski gromadzenia

Usługi dla rolnictwa 20 03 04 – szlamy ze zbiorników Oczyszczalnia 2. Puzdrowiec 6 bezodpływowych słu żą cych do ścieków we Flantrowie 88-430 Janowiec Wielkopolski gromadzenia Oczyszczalnia Zakład Budowalno- Sprz ętowy 20 03 04 – szlamy ze zbiorników ścieków we Flantrowie 3. ul. Rogozi ńska 12 bezodpływowych słu żą cych do ścieki z zakładu 62 - 100 W ągrowiec gromadzenia TIBRO j.v. Janowiec Wielkopolski Handel Hurtowy i detaliczny 20 03 04 – szlamy ze zbiorników Oczyszczalnia 4. artykułami przemysłowymi bezodpływowych słu żą cych do ścieków Usługi Asenizacyjne gromadzenia w Damasławku 20 03 04 – szlamy ze zbiorników Usługi Rolnicze Sulinowo 7 Oczyszczalnia 5. bezodpływowych słu żą cych do 88-400 Żnin ścieków we Flantrowie gromadzenia Źródło: Urz ąd Miejski w Janowcu Wielkopolskim

3.1.2.6.1. Zbiorniki bezodpływowe

Nie zostały okre ślone prawnie wymagania dotycz ące jako ści prowadzonej ewidencji zbiorników bezodpływowych. Wskazane byłoby jednak zewidencjonowanie zbiorników bezodpływowych w stopniu szczegółowo ści okre ślaj ącym: pojemno ść , ilo ść osób korzystaj ących ze zbiornika, stan techniczny (materiał wykonania, szczelno ść , rok budowy), zawarta umowa na opró żnianie zbiornika. Wła ścicieli nieruchomo ści na terenie gminy obowi ązuj ą przepisy Regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku, który nakłada na wła ścicieli i zarz ądców nieruchomo ści obowi ązki zwi ązane z nieczysto ściami płynnymi. Aktualnie obowi ązuj ącym dokumentem dla mieszka ńców, stanowi ącym akt prawa miejscowego Regulamin przyj ęty uchwał ą Nr XX/176/2013 Rady Miejskiej w Janowcu Wielkopolskim z dnia 1 lutego 2013 r. Regulamin ten został dostosowany do zmiany ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach. Analizuj ąc dokument Regulaminu mo żna stwierdzi ć, że reguluje on w sposób odpowiedni przepisy utrzymania czysto ści i porz ądku w zakresie post ępowania z nieczysto ściami ciekłymi. Według danych gminy na terenie jednostki eksploatowanych jest około 609 zbiorników.

3.1.2.6.2. Przydomowe oczyszczalnie ścieków

Przydomowe oczyszczalnie ścieków o przepustowo ści zazwyczaj do 5 m3 na dob ę, wykorzystywane na potrzeby gospodarstw domowych lub rolnych w ramach zwykłego korzystania z wód, z których emisja nie wymaga pozwolenia, mog ąca negatywnie oddziaływa ć na środowisko, podlega zgłoszeniu organowi ochrony środowiska.

28 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

W my śl przepisów ustawy Prawo budowlane oczyszczalnia podlega zgłoszeniu do Starostwa Powiatowego – zgłoszenie budowy (budowa indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków o wydajno ści do 7,5 m3 na dob ę nie wymaga uzyskania pozwolenia na budow ę, ale wymaga zgłoszenia wła ściwemu organowi). Na podstawie przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska do gminy zgłasza si ę eksploatacj ę obiektu (zgłoszenie planowanej eksploatacji oczyszczalni ścieków nale ży przedło żyć Burmistrzowi, w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne nieb ędące przedsi ębiorcami). W gminie Janowiec Wielkopolski łącznie funkcjonuje 135 przydomowych oczyszczalni ścieków (stan na dzie ń 31.12.2014 r.). Podział na poszczególne miejscowo ści gminy przedstawia si ę nast ępuj ąco: - Ośno – 6 szt., - Laskowo – 14 szt., - Gącz – 8 szt., - Bielawy - 5 szt., - Miniszewo – 1 szt., - Brudzy ń – 2 szt., - Obiecanowo – 2 szt., - Zrazim – 9 szt., - Chrzanowo – 4 szt., - Juncewo – 21 szt., - Świ ątkowo – 18 szt., - Tonowo – 8 szt., - Posługowo – 5 szt., - Kołdr ąb – 8 szt., - Żerniki – 10 szt., - Janowiec Wie ś – 5 szt., - Wybranowo – 2 szt., - Włoszanowo – 5 szt., - Janowiec Wielkopolski – 2 szt.

3.2. ELEKTROENERGETYKA

Sie ć energetyczna jest dobrze rozwini ęta i stanowi cz ęść jednolitego systemu krajowego. Obszar gminy obsługiwany jest przez Grupę Energetyczn ą ENEA S.A. Oddział w Mogilnie. Obecny system zaopatrywania mieszka ńców w energi ę elektryczn ą w pełni pokrywa istniej ące zapotrzebowanie, jednak że wymaga on stopniowej modernizacji, polegaj ącej chocia żby na zast ępowaniu linii napowietrznych bardziej nowoczesnymi kablami podziemnymi. Główne punkty zasilania (GPZ) w energię elektryczn ą 110/15 kV dla gminy Janowiec Wielkopolski to nast ępuj ące główne punkty zasilania: - GPZ Żnin – 2 transformatory o ł ącznej mocy 16 MVA, - GPZ Piastowice. Transformacja napi ęcia z 15 kV na 0,4 kV odbywa si ę w ponad 100 stacjach transformatorowych rozmieszczonych na terenie gminy Janowiec Wielkopolski.

29 Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Sie ć elektroenergetyczna składa si ę głównie z linii napowietrznych oraz niewielkich odcinków podziemnych linii kablowych przebiegaj ących przez teren miasta. Na terenie gminy zlokalizowanych jest 262,624 km linii energetycznych (228,467 km linii napowietrznych i 34,157 km linii kablowych).

Tabela 17. Zestawienie długo ści linii elektroenergetycznych na terenie miasta i gminy Janowiec Wielkopolski Linie 15 kV (km) Linie 0,4 kV (km) Rok napowietrzne kablowe razem napowietrzne kablowe razem 2007 114,046 8,159 122,205 110,308 24,676 134,984 2008 123,702 7,844 131,546 107,068 25,249 132,317 2009 123,702 7,844 131,546 106,181 25,498 131,679 2010 123,702 7,844 131,546 105,769 25,085 130,854 2011 123,702 7,844 131,546 104,765 26,313 131,078 2012 123,702 7,844 131,546 104,765 26,313 131,078 Źródło: Projekt zało żeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe dla gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2012 – 2027, ENEA Operator Sp. z o. o. Oddział Dystrybucji Bydgoszcz

Na dzie ń 01.11.2012 r. z energii elektrycznej na terenie gminy Janowiec Wielkopolski korzystało 3 194 odbiorców, natomiast zu życie energii elektrycznej wynosiło 7,934 GWh. Przebieg sieci elektroenergetycznych nale ży uwzgl ędnia ć przy planowaniu przestrzennym. Wzdłu ż linii wyznacza si ę pas technologiczny, w obszarze którego obowi ązuj ą ograniczenia w u żytkowaniu i zagospodarowaniu terenu, zwi ązane z lokalizowaniem budynków mieszkalnych i innych przeznaczonych na pobyt stały ludzi, lokalizacj ą budowli zawieraj ących materiały niebezpieczne po żarowo, stref zagro żonych wybuchem oraz konstrukcji wysokich, a tak że z zalesianiem terenów rolnych. Lokalizacja innych obiektów lub zagospodarowanie terenu strefy mo że nast ąpi ć za zgod ą i na warunkach gestora sieci.

3.2.1. Źródła energii odnawialnej

Polska jako członek UE zobowi ązana jest do realizacji tzw. pakietu klimatyczno - energetycznego, który zakłada dla niej m. in. zwi ększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych do 15 % w 2020 roku (zamiast 20 % jak średnio w UE). Spowodowane jest to faktem wyst ępowania mniejszych zasobów i efektywno ści odnawialnych źródeł energii. W zwi ązku z tym ka żda jednostka samorz ądu terytorialnego w Polsce powinna d ąż yć do pozyskiwania energii z odnawialnych źródeł energii, a tym samym przyczynia ć si ę do realizacji zało żeń pakietu. Według opracowania prof. Haliny Lorenc z IMGW gmina Janowiec Wielkopolski znajduje si ę w III strefie, korzystnej pod wzgl ędem zasobów energii wiatru. Energia użyteczna wiatru wynosi w tej strefie na wysoko ści 10 m >750-1 000 kW/h/m 2/rok. Strefy energetyczne wiatru w Polsce przedstawiono na kolejnej rycinie.

30 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Ryc. 4. Strefy energetyczne wiatru w Polsce Źródło: O środek Meteorologii IMGW

Analizuj ąc czynniki atmosferyczne wyst ępuj ące na terenie gminy Janowiec Wielkopolski nale ży stwierdzi ć, że sprzyjaj ą one pozyskiwaniu odnawialnej energii elektrycznej z siły wiatru. Do jej produkcji wymagane b ędzie jednak sytuowanie na obszarze gminy masztów elektrowni wiatrowych. Farmy wiatrowe, produkuj ące energi ę elektryczn ą dzi ęki sile wiatru, stanowi ą przykład wykorzystania alternatywnego źródła energii. Korzystanie z tego rodzaju źródeł energii ma na celu ograniczenie stosowania niekorzystnie oddziaływuj ących na środowisko konwencjonalnych źródeł energii. Obecnie na terenie gminy nie funkcjonuje żadna elektrownia wiatrowa. Jednak że tego typu przedsi ęwzi ęcie cieszy si ę zainteresowaniem w śród mieszka ńców gminy (zwłaszcza terenów wiejskich). Korzystnymi dla środowiska przyrodniczego źródłami OZE s ą tak że wszelkiego rodzaju instalacje produkuj ące energi ę z wykorzystaniem promieniowania słonecznego. W Polsce generalnie istniej ą dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego przy dostosowaniu typu systemów i wła ściwo ści urz ądze ń wykorzystuj ących t ę energi ę do charakteru, struktury i rozkładu w czasie promieniowania słonecznego. Najwi ęcej słonecznych dni wyst ępuje w miesi ącach wiosenno-letnich (kwiecie ń – wrzesie ń), w tym czasie do powierzchni ziemi trafia 80 % promieniowania rocznego. Średnia moc promieniowania słonecznego na 1 m2 powierzchni wynosi około 1 000 W/m 2. W Polsce rocznie usłonecznienie (w zale żno ści od regionu) wynosi od 1 390 do 1 900 godzin. Przyjmuje si ę roczn ą średni ą warto ść nasłonecznienia na ok. 1 600 godzin, co stanowi 30 % – 40 % długo ści dnia. Gmina Janowiec Wielkopolski poło żona jest na obszarze, gdzie usłonecznienie wzgl ędne w ci ągu roku (czyli liczba godzin z bezpo średnio widoczn ą tarcz ą słoneczn ą) waha si ę w granicach 34-36 %. Natomiast średnioroczne sumy napromieniowania słonecznego całkowitego padaj ącego na jednostk ę powierzchni poziomej na obszarze gminy wynosz ą 3 700 MJ/m 2, za ś roczna liczba godzin czasu promieniowania słonecznego wynosi 1 600.

31 Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Ryc. 5. Warto ści nasłonecznienia w Polsce Źródło: O środek Meteorologii IMGW

Potencjał energii słonecznej na terenie gminy Janowiec Wielkopolski jest mniejszy ni ż średnia dla kraju. Energia słoneczna mo że jednak stanowi ć na tym terenie jedno z alternatywnych źródeł energii – zwłaszcza w gospodarstwach jednorodzinnych. Szczególnie latem mo że by ć wykorzystywana do podgrzewania wody u żytkowej, suszenia płodów rolnych, w tym np. biomasy wykorzystywanej do spalania. Preferowanym kierunkiem rozwoju energetyki słonecznej jest instalowanie indywidualnych kolektorów na domach mieszkalnych i budynkach u żyteczno ści publicznej w gminie. Z analizy map geologicznych oraz wieloletnich bada ń prowadzonych na terenie całej Europy mo żna stwierdzi ć, i ż Polska posiada najwi ększe w Europie zasoby złó ż geotermalnych (około trzy razy wi ęcej ni ż Niemcy). gmina Janowiec Wielkopolski poło żona jest na terenie przybałtyckiego okr ęgu geotermalnego. Region ten jest korzystny pod wzgl ędem wykorzystania wód geotermalnych. Według J. Sokołowskiego temperatura wód na gł ęboko ści 3 km p.p.t. w okr ęgu tym wynosi 65 oC, na gł ęboko ści 5 km – 105 C oraz na gł ębokości 7 km - 145 C. Głównym czynnikiem determinuj ącym wykorzystanie wód termalnych jest ich temperatura. Ogólnie przyjmuje si ę, że przy temperaturze na wypływie powy żej (120 – 150 oC) opłacalna jest produkcja energii elektrycznej. W przypadku ni ższych temperatur wody geotermalne wykorzystuje si ę do celów bezpo średnich: klimatyzacja, ciepłownictwo, ogrzewanie szklarni, balneologia, rekreacja, wytwarzanie ciepłej wody u żytkowej oraz do hodowli ryb.

32 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Ryc. 6. Prowincje i okr ęgi geotermalne Polski Źródło: www.pga.org.pl

Pompy ciepła s ą źródłem energii odnawialnej, które z uwagi na obserwowany spadek ich cen oraz coraz wi ększ ą sprawno ść energetyczn ą nale ży propagowa ć na terenie gminy. Na terenie województwa kujawsko-pomorskiego wyst ępuj ą bogate zasoby wód geotermalnych. Przez teren województwa przebiega linia zasobów wód geotermalnych okr ęgu szczeci ńsko-łódzkiego o powierzchni 67 tys. km 2 i zasobach 2 580 km 3, m.in. przez teren powiatu żni ńskiego. Według „Wst ępnej oceny mo żliwo ści wykorzystania wód geotermalnych na terenie byłego woj. bydgoskiego” opracowanej przez prof. Góreckiego z Zakładu Geosynoptyki i Geotermii PAN Kraków, 1994) w granicach województwa istniej ą dwa poziomy z wodami geotermalnymi o znaczeniu praktycznym: dolnokredowy i dolnojurajski. W ostatnich latach pompy ciepła w Polsce znajdowały si ę na dalszym planie w stosunku do innych urz ądze ń i technologii wykorzystuj ących energi ę ze źródeł odnawialnych. Brak jednoznacznego uznania pomp ciepła jako urz ądze ń korzystaj ących z OZE był du żym utrudnieniem i stanowił główn ą barier ę w staraniach o wsparcie ze strony decydentów. Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 kwietnia 2014 r. w sprawie sposobu obliczania ko ńcowego zu życia energii brutto ze źródeł odnawialnych oraz sposobu obliczania ilo ści energii elektrycznej i ciepła z takich źródeł jest pierwszym jednoznacznym dokumentem w prawie polskim, według którego znaczna cz ęść ciepła przekazywanego przez pompy ciepła pochodzi ze źródeł odnawialnych. Okre ślono w nim m.in. sposób obliczania rzeczywistej ilo ści ciepła wytworzonego z energii aerotermalnej, geotermalnej lub hydrotermalnej przez pompy ciepła. Urz ądzenia te stosuje si ę do ogrzewania lub chłodzenia ró żnych budynków, zarówno mieszkalnych, jak i przemysłowych. W pompach ciepła, jako czynnik roboczy wykorzystuje si ę gaz, który skrapla się przy odpowiednim ci śnieniu i temperaturze. Aby uzyska ć ciepło w tym procesie, pobiera si ę je z tzw. dolnego źródła (mo że nim by ć powietrze, grunt oraz zbiornik wodny, wody przemysłowe, ścieki), który mo że znajdowa ć si ę na powierzchni ziemi lub pod ni ą.

33 Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

W efekcie piel ęgnacji zieleni urz ądzonej, a tak że w wyniku działania sił przyrody (mróz, wiatr) powstaj ą odpady obejmuj ące zdrewniałe i niezdrewniałe cz ęś ci ro ślin drzewiastych. Ponadto w warunkach wiejskich, w efekcie piel ęgnacji lasów, czy te ż w czasie żniw, powstaj ą odpady ro ślinne, które mog ą by ć wykorzystane jako biomasa do produkcji energii. gmina Janowiec Wielkopolski jest typowym obszarem rolniczym, w którym u żytki rolne zajmuj ą wi ększ ą powierzchni ę gminy. St ąd, wykorzystuj ąc rolniczy charakter gminy, polem działania dla wykorzystania biomasy jest energetyka cieplna. Biomas ę mo żna tak że wykorzystywa ć do produkcji estrów rzepakowych, stosowanych jako dodatek do olejów nap ędowych.

3.3. INSTALACJE EMITUJ ĄCE POLA ELEKTROMAGNETYCZNE

Obiektami emituj ącymi pola elektromagnetyczne na terenie jednostki są elementy systemu energetycznego oraz stacje nadawcze telefonii komórkowej. Emisja pól elektromagnetycznych z instalacji nadawczych nie stanowi zagro żenia dla zdrowia, gdy ż działaj ą one w przestrzeni niedost ępnej dla ludno ści i ich warto ść imisji jest w granicach dopuszczalnych, co potwierdzaj ą pomiary akredytowanych laboratoriów. Stacja bazowa znajduj ąca si ę w obszarze zabudowanym emituje pole elektromagnetyczne o znacznie mniejszej mocy, ni ż stacja bazowa zlokalizowana w terenie otwartym. Osoby przebywaj ące bezpo średnio pod stacj ą bazow ą s ą w najmniejszym stopniu nara żone na działanie pola elektromagnetycznego ze wzgl ędu na fakt, i ż anteny emituj ą promieniowanie „przed siebie”, co udokumentowane jest opracowanymi laboratoryjnie charakterystykami kierunkowymi anten wykorzystywanych przez operatorów. Zanim stacja bazowa zostanie wybudowana, na etapie jej projektowania musi spełni ć wiele przepisów. Operator telefonii komórkowej musi tak że zapewni ć bezpieczn ą stref ę ochronn ą – bezpieczne odległo ści od stacji bazowych, tak aby w miejscach dost ępnych dla ludno ści nie były przekraczane dopuszczalne warto ści pól. Dlatego te ż anteny nie s ą montowane zbyt nisko, gdy ż ich minimalna wysokość zawieszenia zwi ązana jest z przekraczanymi warto ściami dopuszczalnymi, wyznaczanymi za pomoc ą okre ślonych metod pomiaru. Na terenie gminy Janowiec Wielkopolski funkcjonuj ą anteny nadawcze trzech operatorów telefonii komórkowych, zainstalowanych na wysokich obiektach, tak aby wypromieniowywa ć pola elektromagnetyczne na du że wysoko ści. Wi ększo ść anten znajduje si ę w mie ście.

34 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Ryc. 7. Rozmieszczenie anten nadawczych telefonii komórkowej (kolor ró żowy – sie ć T-Mobile, żółty – sie ć Orange, zielony – Plus) Źródło: mapa.btsearch.pl/

Tabela 18. Wykaz anten nadawczych na terenie gminy Lp. Operator Poło żenie 1 nadajnik we Włoszanowie (dz. 59/2) T-MOBILE 2 nadajnik w Janowcu Wielkopolskim (ul. Gnie źnie ńska 29) 3 ORANGE nadajnik w Janowcu Wielkopolskim (ul. Działkowa 1) 4 nadajnik w Janowcu Wielkopolskim (ul. Działkowa 1) PLUS 5 nadajnik w Tonowie (dz. 53/1) Źródło: mapa.btsearch.pl

Źródłami pola elektromagnetycznego o cz ęstotliwo ści 50 Hz, czyli liniami elektromagnetycznymi i pozostałymi elementami systemu energetycznego są: − napowietrzne linie wysokiego napi ęcia 110 kV – pas terenu do około 29 m wraz z odległo ści ą mi ędzy przewodami jednej linii, gdzie nat ęż enie pola elektrycznego mo że by ć wi ększe od 1 kV/m (na wysoko ści 1,8 m nad ziemi ą).

3.4. SIE Ć GAZOWA

Gmina Janowiec Wielkopolski nie jest zgazyfikowana. Plany rozwoju i zamierzenia inwestycyjne Pomorskiej Spółki Gazownictwa nie przewiduj ą gazyfikacji tego obszaru. Mieszka ńcy w szerokim zakresie stosuj ą gaz butlowy – propan – butan.

35 Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

3.5. ŹRÓDŁA ZAOPATRZENIA W CIEPŁO

Na terenie gminy Janowiec Wielkopolski brak jest centralnej kotłowni zaopatruj ącej w ciepło. Ograniczeniem w tym zakresie jest m.in. brak zgazyfikowania obszaru gminy. Źródłem ciepła s ą lokalne kotłownie w spółdzielniach mieszkaniowych w Janowcu Wielkopolskim i Sarbinowie Drugim oraz kotłownie lokalne – zakładowe. W zabudowie mieszkaniowej jednorodzinnej kotłownie w ęglowe s ą stopniowo zamieniane na paliwa ekologiczne (olej, gaz). Budynki u żyteczno ści publicznej w znacz ącej wi ększo ści s ą opalane olejem opałowym, a w mniejszym stopniu w ęglem. W budynkach u żyteczno ści publicznej w miar ę mo żliwo ści finansowych nast ępuje poprawa parametrów energetycznych budynków poprzez wymian ę stolarki okiennej oraz wymian ę ogrzewania na energooszcz ędne. Realizowane s ą równie ż zadania z zakresu przebudowy kotłowni z w ęglowych na olejowe, remonty i modernizacje budynków przedszkoli i szkół oraz świetlic wiejskich. Własne kotłownie posiadaj ą również przedsi ębiorstwa działaj ące na terenie gminy. W tabeli poni żej przedstawiono system grzewczy stosowany w wi ększych podmiotach gospodarczych zlokalizowanych na terenie gminy Janowiec Wielkopolski.

Tabela 19. System grzewczy stosowany w podmiotach gospodarczych usytuowanych na terenie gminy Janowiec Wielkopolski Rodzaj paliwa Ilo ść zu żytego Zainstalowana Termomodernizacja Nazwa zakładu używanego do paliwa w ci ągu moc źródłowa budynku ogrzewania roku ciepła (kW) Zakład Przemysłu 22 kW Mi ęsnego M.P. olej opałowy 11 t w trakcie realizacji 50 kW Ławniczak Sp. J. TIBRO J.V. olej opałowy 200 t 100 kW nie Golpasz S.A. olej opałowy, gaz 199 500 l 700 kW nie Pałucka Drukarnia olej opałowy 17 000 l 160 kW nie Opakowa ń Źródło: PZwCEEiPG dla gminy Janowiec Wielkopolski

Zestawienie pokazuje, że w ęgiel odgrywa coraz mniejsz ą rol ę jako paliwo do ogrzania obiektów oraz jako paliwo wykorzystywane w procesach produkcyjnych przez przedsi ębiorstwa zlokalizowane na terenie gminy Janowiec Wielkopolski. Na terenie gminy do ogrzewania obiektów, w tym równie ż podmiotów gospodarczych, wykorzystuje si ę w głównej mierze olej opałowy. Ze wzgl ędów przestrzenno-funkcjonalnych na terenie gminy nie jest planowane budowanie zbiorczych ciepłowni. Brak równie ż planów i prognoz dotycz ących powstania takich przedsi ębiorstw w przyszło ści. Ze wzgl ędu na rolniczy charakter opisywanego obszaru oraz znaczne rozproszenie zabudowy, stosunkowo niewielkie zapotrzebowanie na ciepło, realizacja przedsi ęwzi ęcia zwi ązanego z uruchomieniem przedsi ębiorstwa ciepłowniczego obsługuj ącego mieszka ńców gminy, byłoby bardzo kosztowne i najprawdopodobniej ekonomicznie nieuzasadnione.

36 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

3.6. KOMUNIKACJA

3.6.1. Drogi

Sie ć drogow ą na terenie gminy tworz ą ogólnodost ępne drogi publiczne, które ze wzgl ędu na funkcj ę jak ą pełni ą, dzieli si ę na drogi powiatowe i gminne. Zarz ądcami dróg, do których nale żą sprawy z zakresu planowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg, s ą nast ępuj ące jednostki: - drogi powiatowe – Zarz ąd Dróg Powiatowych w Żninie, - drogi gminne – Burmistrz Janowca Wielkopolskiego.

3.6.1.3. Drogi powiatowe

Przez teren gminy Janowiec Wielkopolski przebiega 18 odcinków dróg powiatowych, których ł ączna długo ść wynosi 89,425 km. Niemal wszystkie wyszczególnione powy żej drogi powiatowe, przebiegaj ące przez gmin ę Janowiec Wielkopolski posiadaj ą klas ę drogi zbiorcz ą. Jedynie dwie drogi (2316c Żużoły – Chrzanowo oraz 2318c Brudzy ń – Janowiec Wielkopolski) nale żą do klasy lokalnej. Stan dróg, zarz ądzaj ący drogami powiatowymi ocenia w wi ększo ści jako zły. Niewiele odcinków zostało ocenionych w kategorii średniej i dobrej jako ści.

Tabela 20. Wykaz dróg powiatowych na terenie gminy Nr Długo ść Lokalizacja Nazwa drogi drogi w km Od km Do km 1941c Górki Zagajne – Juncewo – Żerniki 8,498 8,726 17,224 2303c Sielec – Juncewo 0,529 1,371 1,900 2312c Bogdarka – Świ ątkowo 3,545 0,000 3,545 2314c Żnin – Janowiec Wielkopolski. 9,972 9,426 19,398 6,210 9,541 2315c Damasławek – Mieleszyn 11,847 9,848 18,364 2316c Żużoły – Chrzanowo 1,760 0,780 2,540 2317c Mirkowice - Włoszczanowo 5,577 0,000 5,577 2319c Brudzy ń – Janowiec Wielkopolski 2,175 0,000 2,175 2320c Świ ątkowo – Tonowo 3,838 0,000 3,838 2321c Wybranowo – Janowiec Wielkopolski 4,635 0,000 4,635 2323c Wełna – Wiewiórczyn 2,857 0,000 2,857 2325c Janowiec – Posługowo – Kołdr ąb 6,623 0,000 6,623 2326c Janowiec Wielkopolski – Rogowo 6,304 0,000 6,304 2328c Janowiec Wielkopolski – Rzym 7,354 0,000 7,354 2329c Łopienno – gr. woj. Wielkopolski. – Miniszewo 3,152 0,224 3,376 2330c Laskowo – Rzecz 3,964 0,000 3,964 2331c Ośno – gr. woj. Wielkopolski. – Mieleszyn 2,073 0,000 2,073 Razem 89,425 Źródło: Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego w gminie Janowiec Wielkopolski

3.6.1.4. Drogi gminne

Przez teren gminy Janowiec Wielkopolski, przebiega ponad 77 km dróg gminnych (42 odcinki dróg).

37 Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Wi ększo ść miejscowo ści gminnych jest dobrze skomunikowana z siedzib ą gminy, jak równie ż miastem powiatowym Żnin dzi ęki przechodz ącym przez jej terytorium wa żnym szlakom drogowym. Stwarza to mo żliwo ści rozwoju gminy i powinno zosta ć wykorzystane jako atut i by ć impulsem przyci ągania inwestorów zewn ętrznych. Odcinki dróg gminnych przedstawia poni ższa tabela:

38 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Tabela 21. Ewidencja dróg gminnych Lp. Nazwa drogi Nr drogi Długo ść (w km) Rodzaj nawierzchni 1 Gącz – gr. gminy Popowo Tomkowe 130401 C 3,70 gruntowa 2 gr. gminy Mi ędzylesie – Żużoły 130402 C 0,80 gruntowa 3 gr. gminy Mi ędzylesie – Brudzy ń 130403 C 1,10 brukowa, gruntowa 4 gr. gminy Gruntowice – Zrazim 130404 C 1,80 asfaltowa 5 gr. gminy Gołaszewo – Janowiec Wielkopolski 130405 C 2,30 gruntowa, tłuczniowa 6 Ośno – gr. gminy Popowo Tomkowe 130406 C 1,70 asfaltowa, gruntowa 7 Ośno – Dobijewo gr. gminy 130407 C 1,80 gruntowa 8 Gącz – Kwasuty 130408 C 1,70 brukowa, gruntowa 9 Laskowo – gr. gminy Łopienno 130409 C 1,10 asfaltowa, gruntowa 10 gr. gminy Dąbrowa – Chrzanowo 130410 C 1,50 gruntowa, tłuczniowa 11 Janowiec Wielkopolski – Flantrowo II gr. województwa 130411 C 1,60 asfaltowa, gruntowa 12 gr. gminy Gorzewo – gr. województwa kujawsko – pomorskiego 130412 C 3,70 gruntowa, tłuczniowa 13 gr. gminy Zakrzewo – Wybranowo 130413 C 1,20 tłuczniowa 14 gr. gminy Damasławek – Obiecanowo 130414 C 1,10 gruntowa 15 gr. gminy Piotrkowice – Juncewo 130415 C 2,30 wzmocniona, powierzchniowe utrwalenie, asfaltowa 16 Wybranowo – wie ś 130416 C 0,80 gruntowa, tłuczniowa 17 Laskowo – gr. gminy Dobiejwo 130417 C 2,30 asfaltowa 18 Kołdr ąb – Sarbinowo II 130418 C 3,70 asfaltowa 19 Gącz – wie ś 130419 C 0,50 tłuczniowa 20 Bielawy – wie ś 130420 C 0,50 tłuczniowa 21 Chrzanowo – Zrazim – Żerniki POM 130421 C 1,90 tłuczniowa 22 Tonowo – Żalin 130422 C 2,90 asfaltowa, gruntowa 23 Zrazim – wie ś 130423 C 1,00 gruntowa, tłuczniowa 24 Świ ątkowo – Tonowo 130424 C 4,60 tłuczniowa 25 Wełna – Posługowo – Kołdr ąb 130425 C 2,60 gruntowa, tłuczniowa 26 Janowiec Wie ś – Posługowo 130426 C 2,10 brukowa, gruntowa 27 Bielawy – Kołdr ąb 130427 C 3,00 tłuczniowa 28 Zrazim – kol. pod Włoszanowem 130428 C 1,70 wzmocniona, powierzchniowe utrwalenie, asfaltowa 29 Żerniki POM – Tonowo 130429 C 1,50 gruntowa 30 Gącz – Ośno 130430 C 2,30 asfaltowa 31 Żużoły – Zrazim 130431 C 2,75 gruntowa, tłuczniowa 32 Włoszanowo – Zrazim 130432 C 1,90 tłuczniowa 33 Bielawy – Gącz 130433 C 1,40 gruntowa, tłuczniowa 34 Chrzanowo – Świ ątkowo 130434 C 2,30 gruntowa, tłuczniowa 35 Juncewo – wie ś 130435 C 0,70 żużlowa

39 Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Lp. Nazwa drogi Nr drogi Długo ść (w km) Rodzaj nawierzchni 36 Juncewo – Świ ątkowo 130436 C 3,00 wzmocniona, powierzchniowe utrwalenie 37 Ustaszewo – Świ ątkowo 130437 C 1,70 asfaltowa, tłuczniowa 38 Świ ątkowo – Uścikowo 130438 C 0,40 asfaltowa, gruntowa 39 Kaczkowo – Tonowo 130439 C 1,50 gruntowa 40 dr. powiatowa – Tonowo 130440 C 0,70 gruntowa 41 Świ ątkowo – parcele 130441 C 1,20 asfaltowa 42 Tonowo - Wiewiórczyn 130442 C 0,90 gruntowa Razem 77,25 Źródło: Urz ąd Miejski w Janowcu Wielkopolskim

40 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

3.6.2. INNE ŚRODKI TRANSPORTU

Przez teren gminy Janowiec Wielkopolski przebiegaj ą dwa odcinki linii kolejowej: - Ole śnica – Chojnice , na której odbywa si ę ruch towarowy (kolor czerwony), - Janowiec Wielkopolski – Skoki – nieprzejezdna (kolor niebieski). Od 24 czerwca 2000 roku zlikwidowany został odcinek linii kolejowej Ole śnica - Chojnice na trasie: Gniezno - Nakło n. Noteci ą. W zwi ązku z tym w chwili obecnej Ogólnopolskie Stowarzyszenie Samorz ądów na Rzecz Kolei Lokalnych prowadzi działania mające na celu przywrócenie ruchu poci ągów pasa żerskich na tej linii poprzez uruchomienie innego transportu jakim s ą autobusy szynowe. Na terenie gminy przewóz osób zapewnia PKS: Bydgoszcz, Gniezno, Inowrocław oraz przewo źnik prywatny - firma Atlas, dzi ęki czemu mo żliwa jest komunikacja z sąsiednimi miejscowo ściami i wi ększymi ośrodkami takimi jak Gniezno, Żnin, W ągrowiec, Bydgoszcz i Pozna ń.

Ryc. 8. Przebieg linii kolejowych na terenie gminy Źródło: www.mapa.bazakolejowa.pl/

3.7. SYSTEM GOSPODAROWANIA ODPADAMI

Gospodarka odpadami prowadzona była dot ąd zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami dla miasta i gminy Janowiec Wielkopolski, opracowanym w 2004 roku i aktualizowanym w 2008 roku. Nowelizacja ustawy z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2013 r. poz. 1399 ze zm.) nakłada na gminy inne, bardziej systemowe i szersze obowi ązki w zakresie gospodarki odpadami, a dokumentem strategicznym w tym wzgl ędzie staje si ę obecnie regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy Janowiec Wielkopolski zatwierdzony przez Rad ę Miejsk ą w Janowcu Wielkopolskim uchwał ą

41 Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024 nr XXVIII/245/2013 z dnia 30 grudnia 2013 r. W zakresie regulacji gospodarki odpadami przez mieszka ńców na terenie gminy funkcjonuje tak że uchwała nr IV/20/2015 Rady Miejskiej w Janowcu Wielkopolskim z dnia 27 lutego 2015 r. w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, ustalenia stawki tej opłaty oraz stawki opłaty za pojemnik. W my śl uchwały opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi pobierana jest przez gmin ę od wła ścicieli nieruchomo ści, na których zamieszkuj ą mieszka ńcy gminy, gdy ż tylko nieruchomo ści zamieszkałe zostały obj ęte zbiorczym systemem odbioru odpadów komunalnych. Sposób naliczania stawki uzale żniony jest od sposobu gromadzenia odpadów: selektywnego lub nieselektywnego. Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi pobierana przez gmin ę Janowiec Wielkopolski od wła ścicieli nieruchomo ści, na których zamieszkuj ą mieszka ńcy stanowi iloczyn liczby mieszka ńców zamieszkuj ących dan ą nieruchomo ść oraz stawki opłaty za odpady zebrane selektywnie lub nie. W przypadku wła ścicieli nieruchomo ści, na których nie zamieszkuj ą mieszka ńcy, stawka opłaty równie ż zale ży od sposobu zbierania odpadów (selektywny lub nie) i zale ży od wielko ści pojemnika na odpady. Zezwolenie na prowadzenie działalno ści w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści niezamieszkałych posiadaj ą obecnie nast ępuj ące podmioty: - Zakład Oczyszczania Miasta Spółka z.o.o. w Świdnicy ul. Metalowców 4 58-100 Świdnica, - „Remondis Bydgoszcz” Sp. z o.o. ul. Inwalidów 45 85-745, Bydgoszcz, - Przedsi ębiorstwo Komunalne Sanikont Radosław Kostuch ul. Narutowicza 76/77, 88 - 100 Inowrocław, - Przedsi ębiorstwo Komunalne Sanikont ul. Narutowicza 76/77, 88-100 Inowrocław, - Elektro Recykling Zakład Przetwarzania Zużytego Sprz ętu Elektrycznego i Elektronicznego ul. Kolejowa 36 64-300Nowy Tomy śl, - Gabi ul. Matejki 5/464-980 Trzcianka, - Przedsi ębiorstwo Wielobran żowe „LS-PLUS” Spółka z o.o. ul. Szałwiowa 34A/2 62-064 Plewiska, - Remondis Sanitech Pozna ń Sp. z o.o. ul. Górecka 61-483 Pozna ń. Zgodnie ze sprawozdaniem statystycznym SG-01 za rok 2014 w gminie, zbiórk ą odpadów obj ętych jest 1 724 budynków mieszkalnych (z czego w mie ście – 985 budynków i na terenie wiejskim – 739 budynków). Selektywna zbiórka odpadów jest wa żnym składnikiem gospodarki odpadami komunalnymi na terenie analizowanej jednostki. Zgodnie ze sprawozdaniem SG-01 za rok 2014 ilo ść zebranych odpadów komunalnych segregowanych przez gmin ę wynosiła 449,9 Mg (w mie ście – 260,9 Mg, na obszarze wiejskim –189 Mg), w tym: − papier i tektura – 8,2 Mg (w mie ście – 4,7 Mg, obszar wiejski – 3,5 Mg), − szkło – 126,2 Mg (w mie ście – 73,2 Mg, obszar wiejski – 53 Mg), − tworzywa sztuczne – 85 Mg (w mie ście – 49,3 Mg, obszar wiejski – 35,7 Mg).

42 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Tabela 22. Ilo ść odpadów zebranych na terenie gminy w 2013 roku Masa Nazwa i adres instalacji, do Kod odebranych odebranych Rodzaj odebranych odpadów której zostały przekazane odpadów odpadów komunalnych odpady komunalnych komunalnych [Mg] Niesegregowane (zmieszane) 20 03 01 1 675,5 odpady komunalne 20 03 07 Odpady wielkogabarytowe 10,2 17 01 02 Gruz Ceglany 21,3 Zmieszane odpady z betonu, gruzu NOVAGO Żnin Sp. z o.o. ceglanego, odpadów materiałów Wawrzynki 35, 88-400 Żnin 17 01 07 47,8 ceramicznych i elementów wyposa żenia Odpady innych materiałów 17 01 03 ceramicznych i elementów 4,0 wyposa żenia Rhenus Recykling Polska sp. z o.o. ul. Pa ńska 73, 00-834 Warszawa 15 01 07 Opakowania ze szkła 126,2 Zakład przerobu stłuczki szklanej w Pile Remondis Sanitech Pozna ń 15 01 01 Opakowania z papieru i tektury 8,2 sp. z o.o. ul. Górecka 104, 15 01 02 Opakowania z tworzyw sztucznych 85,0 61-483 Pozna ń Elektrorecykling Sp. z o.o. Zu żyte urz ądzenia elektryczne Sękowo 59 20 01 36 3,1 i elektroniczne 64-300 Nowy Tomy śl Źródło: Analiza Gospodarki Odpadami na terenie gminy Janowiec Wielkopolski w 2014 roku

Gmina w swoich działaniach realizuje zasad ę zapobiegania i minimalizowania ilo ści wytwarzania odpadów poprzez odpowiednie narz ędzia edukacyjne, informacyjne, jak równie ż ekonomiczne (np. stosowanie odpowiednich wysokości opłat i ró żnicowanie stawek za odpady segregowane i niesegregowane). Przekazywanie zebranych z terenu gminy odpadów do odpowiedniego zakładu tj. do Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych NOVAGO Żnin sp. z o.o. w Wawrzynkach zapewnia wysoki stopie ń ich odzysku oraz stanowił bezpieczne dla środowiska ich unieszkodliwienie.

3.7.1. Gmina w regionalnym systemie gospodarowania odpadami komunalnymi

Regionem gospodarki odpadami komunalnymi jest okre ślony w wojewódzkim planie gospodarki odpadami, obszar licz ący co najmniej 150 000 mieszka ńców. Regionaln ą instalacj ą do przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK) – jest zakład zagospodarowania odpadów o mocy przerobowej wystarczaj ącej do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkałego przez co najmniej 120 000 mieszka ńców, spełniaj ący wymagania najlepszej dost ępnej techniki lub technologii oraz zapewniaj ący termiczne przekształcanie odpadów lub: a) mechaniczno - biologiczne przetwarzanie zmieszanych odpadów komunalnych i wydzielanie ze zmieszanych odpadów komunalnych frakcji nadaj ących si ę w cało ści lub w cz ęś ci do odzysku,

43 Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

b) przetwarzanie selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów oraz wytwarzanie z nich produktu o wła ściwo ściach nawozowych lub środków wspomagaj ących upraw ę ro ślin, spełniaj ącego wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych, c) składowanie odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno - biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych o pojemno ści pozwalaj ącej na przyjmowanie przez okres nie krótszy ni ż 15 lat odpadów w ilo ści nie mniejszej ni ż powstaj ąca w instalacji do mechaniczno - biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych. Gmina Janowiec Wielkopolski wchodzi w skład Bydgoskiego regionu unieszkodliwiania odpadów, zasi ęg terytorialny regionu przedstawiono na kolejnej rycinie.

Ryc. 9. Podział 5 Bydgoskiego regionu unieszkodliwiania odpadów Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu Departament Środowiska

Według ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach wszystkie odebrane z terenu jednostki zmieszane odpady komunalne, odpady zielone oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych przeznaczone do składowania maj ą by ć zagospodarowywane w RIPOK-ach wyznaczonych dla regionu, w którym znajduje si ę dana gmina. Na terenie omawianej jednostki odpady komunalne, odpady zielone oraz pozostało ści z sortowania i pozostało ści z mechaniczno – biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania s ą przekazywane do regionalnej instalacji przetwarzania odpadów komunalnych wskazanej w Planie Gospodarki Odpadami Województwa Kujawsko – Pomorskiego na lata 2012 – 2017 z perspektyw ą na lata 2018 – 2023 tj. NOVAGO Żnin sp. z o.o. Wawrzynki 35, 88-400 Żnin. Cały Regionalny Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych obejmuje grunty wsi Wawrzynki i Januszkowo, w tym działki ewidencyjne nr 168, 169/1, 170, 173/1, 50/1, 177/2. RIPOK Wawrzynki przystosowany jest do mechaniczno – biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych i wydzielenia ze zmieszanych odpadów

44 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024 komunalnych frakcji nadaj ących si ę w cało ści lub w cz ęś ci do odzysku oraz do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów oraz wytwarzania z nich produktu o wła ściwo ściach nawozowych lub środków wspomagaj ących upraw ę ro ślin, spełniaj ącego wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych.

3.7.2. Składowisko odpadów

Na terenie gminy funkcjonuje zamkni ęte i obecnie rekultywowane składowisko odpadów komunalnych zlokalizowane na dz. ew. nr 235/2 w miejscowo ści Zrazim. Składowisko poło żone jest w odległo ści około 3 km od Janowca Wielkopolskiego i około 400 m od drogi Żnin – Janowiec.

Ryc. 10. Lokalizacja składowiska odpadów na terenie gminy Janowiec Wielkopolski Źródło: opracowanie własne na podstawie geoportal.gov.pl

Składowisko powstało w miejscu dawnego wyrobiska pożwirowego i jest eksploatowane od lat 60-tych. W 1991 roku B.U.T. „Atest” opracował jednostadiowy projekt techniczny wysypiska odpadów komunalnych stałych oraz tymczasowe wylewisko dla odpadów płynnych. Lokalizacja składowiska została pozytywnie zaopiniowana przez UW- WO Ś w Bydgoszczy nr O Ś-I 8624-/O Ś.VIII-8620-4-23/89 z dnia 11.08.1989 roku. Urz ąd Miejski w Janowcu Wielkopolskim z własnych środków zrealizował cz ęść niezb ędnych obiektów, jak np. drog ę dojazdow ą z płyt żelbetowych pełnych (dołem), ogrodzenie i ziele ń ochronn ą oraz kontener socjalny dla obsługi. Brak środków przerwał dalsze wykonawstwo. Do 1995 roku, do momentu uruchomienia oczyszczalni ścieków, na teren składowiska przywo żono nieczysto ści płynne.

45 Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Składowisko składa si ę z trzech cz ęś ci: - pierwszej cz ęś ci eksploatowanej od lat 60-tych, wył ączonej z u żytku, poro śni ętej traw ą i drzewami, o powierzchni około 0,5 ha, - drugiej cz ęś ci, eksploatowanej do 2009 roku, o powierzchni 3,0 ha, - trzeciej cz ęś ci, nieeksploatowanej, poro śni ętej traw ą i drzewami (samosiejkami) – w obr ębie tej cz ęś ci znajduje si ę rozlewisko wodne o powierzchni około 3,0 ha. Pojemno ść składowiska wynosi 57 300 m3. Składowisko jest nieuszczelnione, nie ma układu drenuj ącego zbieraj ącego odcieki, nie posiada piezometrów kontrolnych i nie jest prowadzony monitoring stanu środowiska. Najbli ższa zabudowa mieszkalna znajduje si ę w odległo ści 180 m od granicy składowiska. Gmina Janowiec Wielkopolski wspólnie z Urz ędem Marszałkowskim Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu oraz 29 samorz ądami lokalnymi z terenu województwa przygotowała kompleksowy projekt pn. „Rekultywacja składowisk odpadów w województwie kujawsko-pomorskim na cele przyrodnicze”. W ramach Projektu gmina Janowiec Wielkopolski przeprowadza rekultywacj ę gminnego składowiska odpadów w miejscowo ści Zrazim o powierzchni 2,16 ha. Realizacja przedsi ęwzi ęcia jest mo żliwa dzi ęki wsparciu pozyskanemu przez Samorz ąd Województwa Kujawsko-Pomorskiego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013. Głównym celem Projektu jest przywrócenie warto ści przyrodniczych terenom po zamkni ętych składowiskach odpadów mi ędzy innymi poprzez wła ściwe ukształtowanie terenu, odtworzenie gleby, uregulowanie wła ściwych stosunków wodnych oraz wprowadzenie ro ślinno ści. Zrekultywowane tereny zostan ą udost ępnione mieszka ńcom w formie ście żek edukacyjnych. Infrastruktura, która powstanie w tych miejscach umo żliwi prowadzenie działa ń edukacyjnych z zakresie ekologii, ochrony środowiska oraz racjonalnego gospodarowania odpadami.

IV. OCENA I ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

4.1. RZE ŹBA TERENU I GEOLOGIA

Gmina Janowiec Wielkopolski poło żona jest na obszarze wyst ępowania utworów: jury, kredy, trzeciorz ędu i czwartorz ędu. Okres jury i kredy pozostawił na tym terenie warstwy zbudowane z iłowców marglistych i pstrych, które przekładane s ą gdzieniegdzie piaskowcami grubo i średnioziarnistymi. Wyst ępuj ą tak że łupki ciemne i szare, a pomi ędzy nimi zalegaj ą piaskowce szare, których mi ąż szo ść wynosi od 400 do 500 m. Stwierdzono tak że wyst ępowanie piaskowców, z towarzyszeniem mułowców, wapieni, dolomitów i iłowców. Okres jury górnej wykształcił warstwy margli i wapieni marglistych. Okres kredy zwi ązany jest z wyst ępowaniem wapieni marglistych, margli i margli ilastych. Na warstwach kredowych znajduj ą si ę utwory charakterystyczne dla okresu trzeciorz ędu młodszego i starszego, który reprezentuj ą iły toru ńskie z mułkami, o mi ąż szo ści od kilku do kilkunastu metrów. Warstwy trzeciorz ędu młodszego pokrywaj ą obszar całej gminy. Nale żą do nich piaski drobno i średnioziarniste pochodzenia mioce ńskiego, iły z towarzyszeniem w ęgla brunatnego o mi ąż szo ści od 2 do 16 m. Najmłodszy okres trzeciorz ędu reprezentowany jest

46 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024 przez iły pozna ńskie plioce ńskie, które sporadycznie wyst ępuj ą z piaskami. Mi ąż szo ść epoki pliocenu kształtuje si ę na poziomie od 20 do 80 m. Warstwy okresu czwartorz ędu pokrywaj ą cały obszar gminy, osi ągaj ąc mi ąż szo ść od 20 do ponad 110 metrów. Dominuj ą osady zwi ązane z dwoma zlodowaceniami: środkowopolskim i bałtyckim, których wyst ępowanie zwi ązane jest z procesami akumulacji glacjalnej. S ą nimi utwory rzeczne, fluwioglacjalne oraz gliny. Zlodowacenie bałtyckie reprezentowane jest głównie przez gliny stadiału pozna ńskiego i leszczy ńskiego. Pomi ędzy okresami zlodowace ń wykształciły si ę piaski, iły, muły i żwiry o mi ąż szo ści do kilkunastu metrów. Istniej ące w tym obszarze lodowce, pozostawiły po sobie warstwy piasków, b ędące wynikiem ich akumulacyjnej działalno ści. Epoka holocenu zwi ązana jest z wyst ępowaniem piasków, mad rzecznych i torfów o mi ąż szo ści do 20,0 metrów, które zalegaj ą w rynnach jeziornych i dolinie rzeki Wełny. Obszar gminy w czasie holocenu podlegał procesom denudacyjnym oraz akumulacyjnym. Te dwa odr ębne procesy, erozja z jednej oraz procesy wyrównywania powierzchni z drugiej strony, wpłyn ęły na form ę ukształtowania terenu gminy. Materiał, który powstał na skutek procesów wietrzenia przenoszony jest w obr ęby zagł ębie ń dolin rzecznych. Tam formuj ą si ę osady organiczne, w śród których zdecydowanie dominuj ą torfy. Procesy akumulacji substancji organicznych odbywaj ą si ę natomiast w zbiornikach jeziornych. Oprócz naturalnych utworów powierzchniowych, na obszarze gminy wyst ępuj ą tak że utwory antropogeniczne, powstałe w wyniku działalności człowieka. S ą to przede wszystkim nasypy wykonywane dla potrzeb budownictwa, w szczególności komunikacyjnego (drogowe i kolejowe). Nasypy z tej grupy, jako efekt zamierzonej działalno ści ludzkiej, zasadniczo spełniaj ą warunki wymagane dla posadowienia obiektów budowlanych, dla potrzeb których były realizowane, zazwyczaj b ędąc wykorzystywanymi nadal zgodnie ze swoim pierwotnym przeznaczeniem, jednak że w przypadku lokalizacji innego rodzaju obiektów budowlanych mog ą one wymaga ć dokładnego rozpoznania z uwagi na ró żną mi ąż szo ść i zmienny skład.

Ryc. 11. Osady czwartorz ędowe na terenie gminy Janowiec Wielkopolski źródło: opracowanie własne na podstawie bazagis.pgi.gov.pl

47 Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

4.1.1. Zagro żenia powierzchni ziemi

Oprócz procesów naturalnych maj ących wpływ na powierzchni ę ziemi, na terenie miasta i gminy obserwuje si ę tak że wpływ działalno ści człowieka. Wyra ża si ę on poprzez eksploatacj ę kopalin, która powoduje zazwyczaj rozległe powierzchniowe zmiany terenu w formie wyrobisk oraz zmiany w pionowym ukształtowaniu rze źby, a to zwi ększa podatno ść na erozj ę odkrytych warstw ziemi i mo że powodowa ć obni żenie poziomu wód gruntowych. Istotne jest odpowiednie przygotowanie procesu wydobycia, a tak że wła ściwa rekultywacja po zako ńczonej eksploatacji. Nadkład mas ziemnych, który powstaje w zwi ązku z prowadzon ą eksploatacj ą powinien by ć wykorzystywany w procesie rekultywacji wyrobiska poeksploatacyjnego i posłu żyć do złagodzenia i umacniania skarp. Kierunek rekultywacji dla eksploatowanych złó ż b ędzie musiał zosta ć okre ślony ju ż na etapie 50 % wydobycia kopaliny ze zło ża). Na terenie Powiatu Żni ńskiego wyst ępuj ą obszary predysponowane do wyst ępowania ruchów masowych. Tereny te wskazane zostały na mapie osuwisk i obszarów predysponowanych do wyst ępowania ruchów masowych na terenie województwa pomorskiego, której fragment (dotyczący obszaru powiatu żni ńskiego) zamieszczony został na kolejnej rycinie. Zaznaczy ć nale ży, że sporz ądzone mapy s ą to jedynie ogólne i wst ępne dane informuj ące o mo żliwej predyspozycji obszarów (wynikaj ącej głównie z budowy geologicznej i morfologii) do rozwoju ruchów masowych. W zwi ązku z czym podczas sporz ądzania planów zagospodarowania przestrzennego zaleca si ę przeprowadzenie wywiadu terenowego.

Ryc. 12. Lokalizacja osuwisk na terenie gminy Janowiec Wielkopolski Źródło: opracowanie własne na podkładzie geoportal.pgi.gov.pl

Przekształcenia powierzchni ziemi maj ą równie ż miejsce podczas zabiegów agrotechnicznych zwi ązanych z upraw ą ziemi. Zmiany i przekształcenia nast ąpiły także podczas budowy dróg, budowy sieci infrastrukturalnych i systemów melioracyjnych, a tak że

48 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024 innych obiektów, takich jak np. składowisko odpadów. W ramach prowadzonej rekultywacji składowiska odpadów komunalnych w Zrazimiu, przeprowadzono ju ż nast ępuj ące działania: − wyrównano górn ą powierzchni ę składowiska, − splantowano i złagodzono nachylenie skarp, − wykonano cz ęś ciowo warstw ę wyrównawcz ą, - rekultywacja b ędzie prowadzona w kierunku rolno – le śnym. Ze strony działalno ści antropogenicznej podstawowym zagro żeniem s ą wszelkiego rodzaju zadania inwestycyjne typu: rozbudowa terenów zabudowanych, budowa sieci wodno – kanalizacyjnej, sieci gazowej i ciepłowniczej oraz budowa dróg, przebudowa skrzy żowa ń, modernizacje ulic b ędą oddziaływa ć na powierzchni ę ziemi w fazie realizacji. W trakcie prac ziemnych mog ą wyst ępowa ć krótkotrwałe, ale w pełni odwracalne oddziaływania polegaj ące na okresowych zmianach ukształtowania terenu, naruszaniu warstw ziemnych. Przekształcenie powierzchni ziemi nast ępowa ć mo że wył ącznie w zakresie zwi ązanym z realizacj ą takich inwestycji. Czynnikiem degraduj ącym powierzchni ę ziemi na terenie gminy Janowiec Wielkopolski jest równie ż eksploatacja kopalin. Jest to jednak zjawisko przej ściowe, gdy ż ka żda działalno ść , o ile prowadzona jest w sposób legalny b ędzie zako ńczona rekultywacj ę gruntów. Zagro żeniem jest przede wszystkim eksploatacja nielegalna, niekoncesjonowana, prowadzona bez rozpoznania geologicznego złó ż i planów rekultywacji powstałych wyrobisk. Mo że to doprowadzi ć do nieuzasadnionej dewastacji terenów i obni żenia walorów środowiska przyrodniczego.

4.1.1. Surowce mineralne

Zgodnie z danymi Pa ństwowego Instytutu Geologicznego na terenie gminy Janowiec Wielkopolski zlokalizowanych jest wiele złó ż surowców. Zestawione w tabeli zło ża posiadaj ą ró żny stopie ń eksploatacji, niektóre s ą rozpoznane, lecz nie rozpocz ęto na nich eksploatacji, cz ęść jest aktualnie eksploatowanych, a na cz ęś ci wydobycie zostało ju ż zako ńczone. Eksploatuje si ę głównie kruszywa naturalne wieku czwartorz ędowego. Na terenie gminy istniej ą tak że zło ża torfów, soli kamiennej, kredy, tak że wieku czwartorz ędowego.

49 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 – 2024

Tabela 23. Wykaz złó ż kopalin na terenie gminy Janowiec Wielkopolski Średnie Rodzaj Stan Rodzaj Powierzchnia Lp. Nazwa zło ża Poło żenie Rekultywacja parametry zło ża Stratygrafia kopaliny zagospodarowania eksploatacji [ha] [m] grubo ść nakładu – b.d. sole zło że rozpoznane otworowy mi ąż szo ść zło ża – strop – perm – cechsztyn 1 Damasławek Damasławek 1 328,00 - kamienne wst ępnie ługowniczy b.d. sp ąg – perm - cechsztyn gł ęboko ść sp ągu – 1 800 grubo ść nakładu – 0,70 strop – czwartorz ęd – zło że rozpoznane odkrywkowy mi ąż szo ść zło ża – holocen 2 Janowiec I Janowiec I torfy 0,89 - szczegółowo wgł ębny 2,20 sp ąg – czwartorz ęd - gł ęboko ść sp ągu plejstocen – 2,86 grubo ść nakładu kruszywa – 0,80 strop – czwartorz ęd – naturalne Zrazim zło że rozpoznane odkrywkowy mi ąż szo ść zło ża – holocen 3 Zrazim I zło ża 0,99 Wodna (dz. 252) szczegółowo wgł ębny 6,75 sp ąg – czwartorz ęd - piasków plejstocen budowlanych gł ęboko ść sp ągu – 7,50 grubo ść nakładu kruszywa – 1,67 strop – czwartorz ęd – Żużoły naturalne zło że odkrywkowy mi ąż szo ść zło ża – holocen 4 Żużoły I (dz. 110/2, zło ża 1,99 nie ustalona zagospodarowane wgł ębny 3,60 sp ąg – czwartorz ęd - 137/2) piasków plejstocen budowlanych gł ęboko ść sp ągu – 5,20 Źródło: geoportal.pgi.gov.pl

50 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Aktualnie obowi ązuj ące dla terenu gminy koncesje na wydobywanie kopalin posiadaj ą nast ępuj ące podmioty:

Tabela 24. Wykaz obowiązuj ących koncesji dla terenu gminy Nr decyzji, Data wydania, Obszar, lokalizacja, Podmiot odpowiedzialny Powierzchnia Data obowi ązywania rodzaj kopaliny ŻUŻOŁY III Koncesja Nr Kopalnia Piasku i Żwiru dz. nr 144/2 w m. 1/W/2014 O Ś. 6522.2.2014 Urszula Kustosz Wojdal 10, 1,99 ha Żużoły piasek 14.03.2014 – 30.06.2038 88 – 170 Pako ść ŻUŻOŁY II/3 Koncesja Nr Kopalnia Piasku i Żwiru cz ęś ci dz. nr 110/5, 2/W/2014 OS. 6522.55.2014 Urszula Kustosz Wojdal 10, 137/6 i 137/7 w m. 1,80 ha 16.10.2014 – 30.06.2039 88 – 170 Pako ść Żużoły piasek Damasławek Koncesja Nr OGP GAZ System Sp. z o.o. Damasławek/ zło ża 24 100 ha 33/2013/p z siedzib ą w Warszawie soli kamiennej Źródło: Powiat Żni ński

Ryc. 13. Zasi ęg terytorialny obszarów górniczych na terenie gminy Janowiec Wielkopolski źródło: opracowanie własne na podstawie bazagis.pgi.gov.pl

51 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

4.2. GLEBY

4.3.1. Typy gleb

Wykształcenie typów glebowych na obszarze obj ętym opracowaniem zdeterminowane jest budow ą geologiczn ą, a zwłaszcza litologi ą osadów powierzchniowych. Ze wzgl ędu na uwarunkowania glebowo - rolnicze w klasyfikacji Instytutu Uprawy, Nawo żenia i Gleboznawstwa w Puławach gmina zaliczona została do dwóch regionów: Żni ńsko - Mogile ńskiego (cz ęść północna) i Rogowsko - Trzemesze ńskiego (cz ęść południowa). Na terenie gminy przewa żaj ą gleby wytworzone w glinach mniej lub wi ęcej spiaszczonych. Wi ększo ść wykazuje niewielk ą 20 – 30 cm warstw ę humusow ą o odczynie słabokwa śnym. Stosunki wodne w wi ększo ści gleb gliniastych s ą prawidłowe lub uregulowane w drodze melioracji. Wi ększo ść gleb gliniastych w klasach III - IV bonitacji wykazuje wysoki stopie ń zbielicowania. Czarne ziemie towarzysz ą glebom wytworzonym z glin i zajmuj ą obni żenia terenowe. Czarne ziemie wytworzone w jednolitych glinach odznaczaj ą si ę mniejsz ą przydatno ści ą w użytkowaniu polowym. Wysok ą sprawno ść posiadaj ą jedynie gleby klas I - II utworzone z piasków gliniastych strukturalnych. L żejsze odmiany czarnych ziem wyst ępuj ą w sąsiedztwie piaszczystych utworów wodno-lodowcowych. Wśród gleb wytworzonych w piaskach i żwirach rozró żni ć mo żna gleby piaszczyste naglinowe i gleby piaszczyste lite, tworz ące zwarte obszary obramowuj ące m.in. kraw ędzie niektórych jezior, a tak że gleby piaszczyste tworz ące niewielkie areały na wzniesieniach terenu. Gleby torfowe i mułowo - bagienne wyst ępuj ą w dolinach cieków i jezior oraz w zagł ębieniach bezodpływowych. U żytkowane s ą jako ł ąki, rzadziej pastwiska, przy czym warto ść u żytkowa okre ślana jest na ogół V - VI klas ą bonitacji u żytków zielonych. Tworzywem tych gleb s ą torfy dolinne.

Tabela 25. Klasy bonitacyjne u żytków rolnych na terenie gminy klasa II IIIa IIIb IVa IVb V VI VIz Razem bonitacji Grunty orne 255,855 2530,811 2521,440 2718,133 1129,152 782,156 110,367 0 10047,916

Łąki 11,029 85,606 298,008 89,390 27,244 0 511,2785 Pastwiska 0,260 14,540 153,909 74,242 15,000 0 257,9534 Źródło: Starostwo Powiatowe w Żninie

Z zestawienia wynika, że na obszarze gminy Janowiec Wielkopolski przewa żaj ą średniej jako ści gleby - gleby klasy bonitacyjnej III i IV. Mniejsz ą powierzchni ę stanowi ą gleby klas II, V i VI. Gleby klasy I nie wyst ępuj ą wcale. Gleby wytworzone z glin spiaszczonych do piasków gliniastych mocnych, b ądź z piasków słabogliniastych pod ścielonych glin ą, wzgl ędnie piasków całkowitych i lu źnych tworz ą kompleks 4-żytni bardzo słaby, 5-żytni dobry, 6-żytni słaby ze stosunkowo du żym udziałem kompleksu 2 pszennego dobrego. Gleby wyst ępuj ące na obszarze gminy Janowiec Wielkopolski zaliczane s ą do typu płowych (77 %), cz ęś ciowo czarnych ziem (10 %) i rdzawych (9 %).

52 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

4.2.3. Fizyczna i chemiczna degradacja gleb

Gleby nara żone s ą na degradacj ę głównie w zwi ązku z rozwojem sieci osadniczej, komunikacyjnej. Ulegaj ą one zarówno degradacji chemicznej, jak i fizycznej. Stan i jako ść gleb s ą uzale żnione od kompleksowego oddziaływania czynników naturalnych i antropogenicznych. Do obszarów problemowych zwi ązanych z ochron ą gleb na terenie gminy Janowiec Wielkopolski mo żna zaliczy ć: − obszary u żytkowane rolniczo, ogrody działkowe, − obszary zajmowane pod zabudow ę, − obszary nara żone na oddziaływanie odcinków dróg o du żym nat ęż eniu ruchu, − obszary zwi ązane z eksploatacj ą kopalin. Naturalna odporno ść gleb na chemiczne czynniki niszcz ące zwi ązana jest ści śle z typem gleb. Gleby posiadaj ą tzw. wła ściwo ści buforowe czyli zdolno ść gleb do przeciwstawiania si ę zmianie odczynu, a tym samym posiadaj ą odporno ść na antropogeniczne czynniki. Głównym czynnikiem odpowiadaj ącym za zdolno ści buforowe badanych gleb jest zawarto ść materii organicznej i w ęglanów. Najmniejsz ą odporno ść na tego typu zagro żenia wykazuj ą gleby lu źne i słabo gliniaste, ubogie w składniki pokarmowe, a wi ęc głównie gleby bielicowe. Gleby brunatne, zasobne w składniki pokarmowe i wod ę, s ą odporne na zagro żenia chemiczne. Okr ęgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza w Bydgoszczy, na przestrzeni ostatnich lat nie zawierała z gmin ą umów dotycz ących monitoringu gleb użytkowanych rolniczo. Przedstawione wyniki bada ń pochodz ą z bada ń wykonywanych na indywidualne zlecenia rolników. W 2014 roku przebadano 310 próbek w ramach 16 gospodarstw:

53 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Tabela 26. Zestawienie zasobno ści gleby na terenie gminy Janowiec Wielkopolski w latach 2011 - 2014 Pow. Odczyn pH Potrzeby wapnowania Zawarto ść fosforu Zawarto ść potasu Zawarto ść magnezu Rodzaj Ilo ść badana b. lek. oboj ęt- zasa- konie- potrzeb- wskaza- ograni- śred wyso b. śred wyso b. b. śred wyso b. użytku próbek kwa śny zb ędne b. niska niska b. niska niska niska [ha] kwa śny kwa śny ny dowy czne ne ne czone -nia -ka wysoka -nia -ka wysoka niska -nia -ka wysoka Miejscowo ść Chrzanowo – ilo ść przebadanych gospodarstw w miejscowo ści – 1 Grunty 4,00 1 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 orne Użytki 0,00 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 zielone Użytki 4,00 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 rolne Miejscowo ść Janowiec Wie ś – ilo ść przebadanych gospodarstw w miejscowo ści – 1 Grunty 12,00 6 0 0 3 2 1 0 0 0 0 6 0 1 0 3 2 0 2 3 1 0 0 2 0 4 0 orne Użytki 0,00 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 zielone Użytki 12,00 6 15 33 27 17 8 0 0 0 0 6 0 0 0 3 2 0 2 3 1 0 0 2 0 4 0 rolne Miejscowo ść Junicewo – ilo ść przebadanych gospodarstw w miejscowo ści - 1 Grunty 7,00 4 0 0 2 2 0 0 0 1 1 2 0 3 0 1 0 1 3 0 0 0 4 0 0 0 0 orne Użytki 0,00 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 zielone Użytki 7,00 4 0 0 2 2 0 0 0 1 1 2 0 3 0 1 0 1 3 0 0 0 4 0 0 0 0 rolne Miejscowo ść Kołdr ąb– ilo ść przebadanych gospodarstw w miejscowo ści – 1 Grunty 2,00 2 0 0 2 0 0 0 0 2 0 0 0 1 1 0 0 0 1 1 0 0 2 0 0 0 0 orne Użytki 0 5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 zielone Użytki 2,00 2 0 0 2 0 0 0 0 2 0 0 0 1 1 0 0 0 1 1 0 0 2 0 0 0 0 rolne Miejscowo ść Laskowo – ilo ść przebadanych gospodarstw w miejscowo ści – 1 Grunty 19,00 10 0 3 0 5 2 1 2 0 0 7 0 0 2 3 5 0 0 7 3 0 0 4 3 1 2 orne Użytki 0,00 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 zielone Użytki 19,00 10 0 3 0 5 2 1 2 0 0 7 0 0 2 3 5 0 0 7 3 0 0 4 3 1 2 rolne Miejscowo ść Miniszewo – ilo ść przebadanych gospodarstw w miejscowo ści - 1 Grunty 209,37 55 3 29 13 9 1 2 9 15 10 19 0 6 30 15 4 10 18 24 2 1 5 24 20 6 0 orne Użytki 27,00 8 0 1 2 5 0 0 1 0 0 7 2 4 1 1 0 8 0 0 0 0 0 0 1 6 1 zielone Użytki 236,37 63 3 30 15 14 1 2 10 15 10 26 2 10 31 16 4 18 18 24 2 1 5 24 21 12 1 rolne

54 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Pow. Odczyn pH Potrzeby wapnowania Zawarto ść fosforu Zawarto ść potasu Zawarto ść magnezu Rodzaj Ilo ść badana b. lek. oboj ęt- zasa- konie- potrzeb- wskaza- ograni- śred wyso b. śred wyso b. b. śred wyso b. użytku próbek kwa śny zb ędne b. niska niska b. niska niska niska [ha] kwa śny kwa śny ny dowy czne ne ne czone -nia -ka wysoka -nia -ka wysoka niska -nia -ka wysoka Miejscowo ść Posługowo – ilo ść przebadanych gospodarstw w miejscowo ści - 1 Grunty 43,00 11 1 4 5 1 0 1 3 4 2 1 0 8 2 1 0 0 7 4 0 0 3 5 2 1 0 orne Użytki 1,00 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 zielone Użytki 44,00 12 1 4 5 2 0 1 3 4 2 2 0 9 2 1 0 1 7 4 0 0 3 5 3 1 0 rolne Miejscowo ść Puzdrowiec – ilo ść przebadanych gospodarstw w miejscowo ści – 1 Grunty 12,00 6 0 2 2 2 0 0 0 2 2 2 0 0 4 1 1 0 0 5 1 0 0 0 0 4 2 orne Użytki 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 zielone Użytki 12,00 6 0 2 2 2 0 0 0 2 2 2 0 0 4 1 1 0 0 5 1 0 0 0 0 4 2 rolne Miejscowo ść Świ ątkowo – ilość przebadanych gospodarstw w miejscowo ści - 1 Grunty 8,50 8 1 4 1 1 1 1 4 0 1 2 0 0 5 1 2 1 1 4 2 0 3 2 2 1 0 orne Użytki 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 zielone Użytki 8,50 8 1 4 1 1 1 1 4 0 1 2 0 0 5 1 2 1 1 4 2 0 3 2 2 1 0 rolne Miejscowo ść Tonowo – ilo ść przebadanych gospodarstw w miejscowo ści - 4 Grunty 56,81 15 0 2 9 3 1 0 1 2 4 8 0 4 8 3 0 0 6 7 2 0 1 10 3 1 0 orne Użytki 0,25 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 zielone Użytki 57,06 16 0 2 9 3 2 0 1 2 4 9 0 4 8 3 1 0 7 7 2 0 1 11 3 1 0 rolne Miejscowo ść Włoszanowo – ilo ść przebadanych gospodarstw w miejscowo ści - 2 Grunty 17,50 7 2 2 2 1 0 2 2 0 2 1 0 4 2 1 0 0 5 2 0 0 2 2 3 0 0 orne Użytki 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 zielone Użytki 17,50 7 2 2 2 1 0 2 2 0 2 1 0 4 2 1 0 0 5 2 0 0 2 2 3 0 0 rolne Miejscowo ść Żerniki – ilo ść przebadanych gospodarstw w miejscowo ści - 1 Grunty 32,54 18 0 0 5 6 7 0 0 0 1 17 0 6 4 3 5 2 3 5 4 4 0 4 7 3 4 orne Użytki 1,45 2 0 0 0 0 2 0 0 0 0 2 0 0 0 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 2 0 zielone Użytki 33,99 20 0 0 5 6 9 0 0 0 1 19 0 6 4 4 6 3 4 5 4 4 0 4 7 5 4 rolne

55 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Pow. Odczyn pH Potrzeby wapnowania Zawarto ść fosforu Zawarto ść potasu Zawarto ść magnezu Rodzaj Ilo ść badana b. lek. oboj ęt- zasa- konie- potrzeb- wskaza- ograni- śred wyso b. śred wyso b. b. śred wyso b. użytku próbek kwa śny zb ędne b. niska niska b. niska niska niska [ha] kwa śny kwa śny ny dowy czne ne ne czone -nia -ka wysoka -nia -ka wysoka niska -nia -ka wysoka Razem gmina Janowiec Wielkopolski – ilo ść przebadanych gospodarstw w gminie – 16 Grunty 423,72 143 8 46 44 32 13 8 21 26 23 65 0 33 59 32 19 15 46 62 15 5 21 53 40 21 8 orne Użytki 29,70 12 0 1 2 6 3 0 1 0 0 11 2 5 1 2 2 10 2 0 0 0 0 1 2 8 1 zielone Użytki 453,42 155 8 47 46 38 16 8 22 26 23 76 2 38 60 34 21 25 48 62 15 5 214 54 42 29 9 rolne Źródło: Okr ęgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza w Bydgoszczy

50 80

45 70 40 60 35 30 50 25 40 Grunty orne Grunty orne 20 30 Użytki zielone Użytki zielone 15 20 10 Użytkie rolne Użytki rolne 10 5 0 0

Wykres 6. Odczyn gleb (% powierzchni) Wykres 5. Potrzeby wapnowania (% powierzchni)

56 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

70 70 60 60

50 50 40 40 Grunty orne Grunty Orne

30 30 Użytki zielone Użytki zielone 20 Użytki Rolne 20 Użytki rolne

10 10 0 0 Bardzo Niska Średnia Wysoka Bardzo Bardzo Niska Średnia Wysoka Bardzo niska Wysoka niska wysoka

Wykres 7. Zawarto ść fosforu w glebach (% powierzchni) Wykres 8. Zawarto ść potasu w glebach (% powierzchni)

250

200

150 Grunty rolne 100 Użytki zielone Użytki rolne 50

0 Bardzo Niska Średnia Wysoka Bardzo niska wysoka

Wykres 9. Zawarto ść magnezu w glebach (% powierzchni)

57 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Podstawowym źródłem przekształce ń gleb gminy Janowiec Wielkopolski, a zwłaszcza na obszarze miejskim jest działalno ść człowieka zwi ązana z rozbudow ą strefy miejskiej na cele mieszkalnictwa oraz działalno ści gospodarczej. Powoduje to zmian ę struktury gleb. Działania antropogeniczne powoduj ą przechodzenie zwi ązków biogennych i innych zanieczyszcze ń bezpo średnio do gleby, wód podziemnych i powierzchniowych. Jednym z głównych czynników zmian w strukturze chemicznej gleb z kolei na terenach wiejskich jest rolnicze u żytkowanie. Mo że ono powodowa ć nadmierne przechodzenie składników pokarmowych, takich jak fosfor, potas i magnez, a tym samym powodowa ć powstawanie braków w zawarto ści składników przyswajalnych (dost ępnych dla ro ślin) w glebie. Natomiast przedostawanie si ę fosforu i azotu do wód powierzchniowych mo że powodowa ć ich eutrofizacj ę. Niewła ściwe u żywanie nawozów naturalnych i mineralnych mo że spowodowa ć powa żne straty w środowisku. Dla gleb gminy liniowym problemem s ą równie ż zanieczyszczenia pyłowe, których źródłem jest głównie rozwijaj ący si ę transport drogowy. Z komunikacj ą samochodow ą zwi ązane są takie zanieczyszczenia jak: substancje ropopochodne, metale ci ęż kie, zwi ązki azotu, w ęglowodory i inne, takie jak sól stosowana w czasie zimy, detergenty, itp. Zanieczyszczenia te wyst ępuj ą w pasach przyległych do dróg powoduj ąc lokalne zanieczyszczenia gruntu, a w przypadku gruntów podatnych na infiltracj ę, równie ż środowiska wodnego. Zanieczyszczenia mog ą spływa ć z powierzchni dróg do rowów i dalej do rzek. Z terenów utwardzonych odprowadzane s ą do ziemi wody opadowe i roztopowe. Mog ą by ć wprowadzane do odbiorników wówczas kiedy spełniaj ą nast ępuj ące parametry: zawiesina ogólna – 100 mg/l, substancje ropopochodne – 15 mg/l. Urz ądzeniami do oczyszczania wód opadowych i roztopowych powinny być jednak separatory i inne filtry oraz osadniki.

4.3. WODY PODZIEMNE

Na terenie opisywanego obszaru mo żna wyró żni ć 2 strefy o odmiennych warunkach gruntowo - wodnych: stref ę rzeki Wełny i rynien glacjalnych i stref ę wysoczyzny polodowcowej. W pierwszej z wymienionych stref wyró żni ć mo żna dwie podstrefy, tj. obszar wyst ępowania pierwszego poziomu wód gruntowych na gł ęboko ści do 1 m. S ą to tereny najni żej poło żone w stosunku do rzeki Wełny, zatopione i zabagnione, pokryte sieci ą rowów melioracyjnych. Druga podstrefa wi ąż e si ę z wyst ępowaniem pierwszego zwierciadła wód na gł ęboko ści 2 – 3 m, przy czym wody s ą pod nieznacznym ci śnieniem. Strefa wyst ępuj ąca w obr ębie wysoczyzny zbudowanej z utworów lodowcowych i wodnolodowcowych charakteryzuje si ę du żą zmienno ści ą litologiczn ą. Wody gromadz ą si ę w wyst ępuj ących na zmiennej gł ęboko ści przewarstwieniach piaszczystych i żwirowych, przy czym wody gruntowe I-go poziomu nie stanowi ą ci ągłego poziomu. Płytsze ni ż 2 m wody wyst ępuj ą w ni ższych cz ęś ciach zboczy i na niskich terasach. Gł ębszym wyst ępowaniem wód I-go poziomu charakteryzuj ą si ę obszary zbudowane z piasków zwałowych. Wi ększa powierzchnia gminy położona jest w granicach JCWPd nr 42 charakteryzuj ącej si ę wodami o mineralizacji do 1 g/l, wyst ępuj ącymi do gł ęboko ści ok.

58 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

200 m w utworach wodono śnych czwartorz ędu, neogenu i paleogenu oraz kredy. Powierzchnia jednostki wynosi 4 023,14 km 2. Struktur ę hydrogeologiczn ą systemu tworzy zró żnicowany przestrzennie układ warstw poziomów pi ętra czwartorz ędowego i neoge ńsko – paleoge ńskiego (cały obszar JCWPd) oraz pi ętra kredowego (południowa cz ęść JCWPd). W omawianej JCWPd wyst ępuj ą wody porowe w utworach piaszczystych oraz wody szczelinowe w utworach w ęglanowych. Cech ą szczególn ą JCWPd jest wyst ępowanie w rejonie północno - wschodnim wód zasolonych w utworach trzeciorz ędowych, przy braku izolacji lokalnie nast ępuje acsenzja wód zasolonych (wznosz ący ruch wody podziemnej w środowisku skalnym pod wpływem ró żnicy wysoko ści hydraulicznych) do poziomów plejstoce ńskich.

Ryc. 14. Poło żenie gminy Janowiec Wielkopolski na tle JCWPd 42 Źródło: www.psh.gov.pl/plik/id,5194,v,artykul_5773.pdf

Ryc. 15. Profile geologiczne warstw na tle JCWPd 42 Źródło: www.psh.gov.pl/plik/id,5194,v,artykul_5773.pdf

59 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Tabela 27. Charakterystyka JCWPd nr 42 Q – czwartorz ęd Stratygrafia Cr – kreda M - miocen litologia piaski, wapienie rodzaj utworów buduj ących warstw ę porowe, szczelinowe wodono śną średnia mi ąż szo ść utworów 20-40, <40 wodono śnych liczba poziomów wodono śnych 1 - 3 charakterystyka nadkładu warstwy w równowadze utwory przepuszczalne wodono śnej i słabo przepuszczalne Źródło: www.psh.gov.pl

Na cz ęś ci obszaru gminy Janowiec Wielkopolski znajduje si ę GZWP nr 143. Zbiornik nr 143 o nazwie Subzbiornik Inowrocław - Gniezno zawiera wody trzeciorz ędowe, wymagaj ące wysokiej ochrony (OWO). Zbiornik zajmuje ogóln ą powierzchni ę 200 km 2. Średnia gł ęboko ść uj ęć zlokalizowanych na tym obszarze wynosi 120 m, a szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynosz ą 96 tys. m3/dob ę. Wody zbiornika obejmuj ą swym zasi ęgiem obszary gmin: G ąsawa, Janowiec Wielkopolski, Rogowo oraz Żnin. Poło żenie GZWP nr 143 na tle zasi ęgu Głównych Zbiorników Wód Podziemnych ilustruje kolejna rycina.

Ryc. 16. Zasi ęg obszaru GZWP 143 Źródło: geoportal.kzgw.gov.pl/imap

Obszary wyst ępowania zasobów wód podziemnych o najwy ższej warto ści u żytkowej powinny podlega ć szczególnej ochronie, zwłaszcza na terenach pozbawionych osadów izoluj ących warstw ę wodono śną od powierzchni terenu. Z tego wzgl ędu wydzielono tzw. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych, o zasobach znacz ących w skali kraju, wymagaj ące ochrony prawnej.

60 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

4.3.1. Jako ść wód podziemnych

Monitoring jako ści wód podziemnych jest cz ęś ci ą Pa ństwowego Monitoringu Środowiska, koordynowanego przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIO Ś). Badania prowadzone s ą w jednolitych cz ęś ciach wód podziemnych (JCWPd), w tym w cz ęś ciach uznanych za zagro żone nieosi ągni ęciem dobrego stanu, ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów nara żonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego. Badania wykonywane s ą na poziomie krajowym w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. Wykonawc ą bada ń oraz oceny stanu wód w zakresie elementów fizykochemicznych oraz ilo ściowych jest Pa ństwowy Instytut Geologiczny - Pa ństwowy Instytut Badawczy (PIG-PIB). Monitoring diagnostyczny prowadzony jest raz na trzy lata i dotyczy wszystkich jednolitych cz ęś ci wód podziemnych wydzielonych na terenie kraju (161). Monitoring operacyjny prowadzony jest co roku, z wył ączeniem roku w którym wykonywany jest monitoring diagnostyczny i obejmuje JCWPd o statusie wód zagro żonych nieosi ągni ęciem dobrego stanu chemicznego i/lub ilo ściowego wód podziemnych, ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów OSN. Ostatnie badania na obszarze JCWPd nr 42 wykonano w 2013 roku. Obejmowały one dwa punkty na terenie gminy Janowiec Wielkopolski zafiltrowane na osadach czwartorz ędowych. Punkt 1269 to otwór płytszy, w którym gł ęboko ść do warstwy wodono śnej została stwierdzona na gł ęboko ści 9 m, natomiast punkt 2027 jest gł ębszy a gł ęboko ść do warstwy wodono śnej wynosi 28,5 m. Zwierciadło wody w punkcie 1269 ma charakter swobodny, a w punkcie 2027 napi ęty. Warto ść st ęż eń wszystkich analizowanych wska źników pozwoliła zakwalifikowa ć punkt pomiarowy 1269 do V klasy jako ści. Trzeba jednak zaznaczy ć, że płytszy z ujmowanych poziomów nie jest izolowany i jest bardzo wra żliwa na zanieczyszczenia z powierzchni terenu i prawdopodobnie dlatego odnotowana warto ść st ęż enia w NH 4 przekracza 75 % warto ści progowej dobrego stanu wód podziemnych. W punkcie 2027, 75 % warto ści progowej dobrego stanu wód podziemnych przekracza st ęż enie HCO 3. Wynika to prawdopodobnie z litologii i genezy ujmowanych osadów. Agregacja wyników ze wszystkich punktów pomiarowych nie wykazała przekrocze ń warto ści granicznych wła ściwych dla III klasy jako ści, dlatego nale ży stwierdzi ć, że jako ść wód podziemnych na obszarze JCWPd nr 42 jest dobra, lecz z nisk ą wiarygodno ści ą, ze wzgl ędu na mała liczb ę opróbowanych punktów.

61 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Ryc. 17. Klasy jako ści wód podziemnych w punktach pomiarowych monitoringu stanu chemicznego w 2013 roku Źródło: mjwp.gios.gov.pl

Incydentalnie zdarzały si ę krótkotrwałe przekroczenia najwy ższych dopuszczalnych warto ści parametrów fizykochemicznych takich jak wska źnik m ętno ści, azotyny, mangan, żelazo, amonowy jon, oraz mikrobiologicznych - bakterie grupy coli, ogólna liczba mikroorganizmów w temperaturze 22°C. Natomiast w przypadku urz ądzenia wodoci ągowego w Sarbinowie Drugim, w zwi ązku z obecno ści ą enterokoków kałowych w wodzie uzdatnionej podawanej do sieci wydana została decyzja administracyjna z terminem natychmiastowej wykonalno ści, nakazuj ąca prowadzi ć stał ą dezynfekcj ę produkowanej wody do czasu uzyskania wyników bada ń wody, które odpowiadaj ą wymogom Rozporz ądzenia Ministra Zdrowia, powiadomi ć konsumentów o braku przydatno ści wody do spo życia oraz o warunkach jej u żytkowania. W powtórnych badaniach w 4 próbkach wody stwierdzono obecno ść enterokoków kałowych, ogólnej liczby mikroorganizmów w temperaturze 22°C. Wła ściciel wodoci ągu po wykonaniu kolejnych działa ń naprawczych i badaniu próbek wody wykonał obowi ązki decyzji, doprowadził wod ę do jako ści odpowiadaj ącej obowi ązuj ącym wymaganiom.

62 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

4.3.2. Źródła przeobra żeń wód podziemnych

Wody podziemne, podobnie jak wody powierzchniowe, stale podlegaj ą antropopresji. Mog ą by ć nara żone na ró żnego rodzaju czynniki degraduj ące, wpływaj ące na ich jako ść i zasobno ść . Stopie ń zagro żenia wód podziemnych zale ży przede wszystkim od: − stopnia ich izolacji utworami słabo przepuszczalnymi, − powierzchni terenu, − obecno ści ognisk zanieczyszcze ń, − bezpo średniego s ąsiedztwa w ni żej poło żonych osadach wód zmineralizowanych. Wśród potencjalnych i rzeczywistych źródeł zanieczyszcze ń wód podziemnych wyst ępuj ących na terenie gminy mo żna wyliczy ć: − komunalne: „dzikie wysypiska”, zrzut ścieków, nieszczelne zbiorniki bezodpływowe na nieczysto ści ciekłe, − transportowe: stacje paliw, szlaki komunikacyjne, obszary magazynowo – składowe, − rolnicze: nawozy, pestycydy i środki ochrony ro ślin, − atmosferyczne: zwi ązane z emisj ą zanieczyszcze ń do atmosfery i ich opadem. Czynniki, które mog ą negatywnie wpływa ć na jako ść wód podziemnych, w tym ujmowanych na cele komunalne, musz ą by ć stale monitorowane, tak aby zapewni ć jednostce wła ściw ą jako ść wód i eliminowa ć zagro żenia.

4.4. WODY POWIERZCHNIOWE

4.4.1. Wody stoj ące (cieki i jeziora)

System hydrologiczny gminy jest rozwini ęty, nale ży do dorzecza Odry. Przez skrajnie północn ą cz ęść gminy przebiega dział wodny II-go rz ędu rozgraniczaj ący zlewni ę rzeki Wełny od zlewni rzeki Noteci. Obszar gminy charakteryzuje si ę dobrze rozwini ętym systemem wód powierzchniowych. Najwa żniejszym ciekiem na obszarze gminy Janowiec Wielkopolski jest rzeka Wełna, o długo ści w granicach administracyjnych gminy 11,3 km. Obszar zlewni Wełny na terenie gminy zakwalifikowany został do obszaru wymagaj ącego ochrony, stanowi ącego źródło wody pitnej dla miast. Przez obszar gminy przepływaj ą tak że inne znacznie mniejsze cieki wodne, do których nale żą : Potok U ściskowski – o długo ści 3,5 km oraz Struga Bielawska – o długo ści 5,8 km, które jednocze śnie stanowi ą system melioracji podstawowe na terenie gminy. Głównymi zbiornikami wód na jej obszarze s ą jeziora o ł ącznej powierzchni 327,84 ha: Kołdr ąbskie (92,30 ha), Tonowskie (159,90 ha), Żernickie (12,00 ha) oraz fragment jeziora Łopienno (27,32 ha).

Tabela 28. Charakterystyka jezior wyst ępuj ących na obszarze gminy Dane j. Tonowskie j. Kołdr ąbskie j. Żernickie Zlewnia Wełna-Warta-Odra Wełna-Warta Wełna-Warta Powierzchnia (ha) 159,9 92,3 12,0 Obj ęto ść (m 3) 3 189,9 7 800,6 tys. 204,0 tys. Gł ęboko ść max. (m) 7,3 16,0 3,3

63 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Dane j. Tonowskie j. Kołdr ąbskie j. Żernickie Gł ęboko ść średnia (m) b.d. 8,5 1,7 Długo ść max. (m) b.d. 4 400,0 610,0 Szeroko ść max. (m) b.d. 300,0 260,0 Długo ść linii brzegowej b.d. 9 325,0 1 500,0 Źródło: http://atlas.limnologiczny.pl/atlas2/geomoose.html

Najwi ększym zbiornikiem wodnym jest Jezioro Tonowskie, które stanowi jednocze śnie zbiornik małej retencji wodnej o pojemno ści 3 189,9 m 3. Zajmuje dno rynny pochodzenia polodowcowego, składa si ę z dwóch odr ębnych basenów, które poł ączone s ą ze sob ą w ąskim przesmykiem. Otoczenie jeziora stanowi ą pola uprawne. Jezioro posiada wysok ą podatno ść na degradacj ę. W północnej cz ęś ci zbiornika znajduje si ę wyspa, któr ą porastaj ą drzewa, w tym jeden z pomników przyrody – dąb szypułkowy. Bezpo średnim otoczeniem wyspy s ą płycizny, które porastaj ą trzciny, b ędące jednocze śnie siedliskiem ptactwa błotnego i wodnego.

4.4.2. Systemy melioracyjne i urz ądzenia wodne

Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych we Włocławku zajmuje si ę melioracjami podstawowymi na terenie gminy. Zarz ąd administruje powierzchni ą zmeliorowan ą wynosz ącą ponad 6 834 ha. Zmeliorowane grunty orne zajmuj ą powierzchni ę 6 449 ha, natomiast trwałe u żytki zielone ponad 385 ha. Rowy melioracyjne ci ągn ą si ę na długo ści prawie 187 km. Na rzece Wełnie zlokalizowany jest jaz, b ędący jedynym tego typu obiektem w gminie. Poło żony jest w 78 km cieku, w miejscowo ści Żerniki. Jaz słu ży do retencjonowania wody, a jego stan ZMiUW ocenia na bardzo dobry.

Tabela 29. Wykaz powierzchni zmeliorowanych na terenie gminy Powierzchnia gruntów zmeliorowanych (ha) Długo ść rowów Miejscowo ść grunty orne użytki zielone melioracyjnych (km) Wybranowo I 128,95 5,21 2,923 Wybranowo II 32,40 - - Wybranówko 20,44 - - Puzdrowiec 25,04 2,08 1,320 Brudzy ń 495,08 13,51 4,052 Włoszanowo 117,63 21,30 6,249 Zrazim – Żużoły 356,99 44,07 29,027 Żużoły 43,87 7,00 7,860 Chrzanowo 150,92 12,12 5,562 Obiecanowo 90,61 4,93 5,820 Juncewo 571,45 36,25 11,803 Świ ątkowo 777,77 28,92 12,190 Żerniki 78,71 2,08 4,660 Tonowo 463,17 8,35 10,246 Flantrowo 108,16 30,03 19,555 Bielawy 195,85 7,76 2,622 Wełna 13,86 34,43 9,045 Posługowo I 687,73 0,88 7,047 Posługowo II 125,39 - 0,975 Sipiorka 541,77 45,03 6,855 Miniszewo 256,92 3,36 3,325 Sarbinowo Drugie 157,25 11,52 1,595 Gącz - Ośno 1 009,94 66,51 34,069 Źródło: ZMiUW Włocławek, 2014

64 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

4.4.3. Zagro żenie powodzi ą

Kraje członkowskie UE wskutek wprowadzenia Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23.10.2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz ądzania nim (tzw. Dyrektywa Powodziowa) zobowi ązane s ą do: − opracowania wst ępnej oceny ryzyka powodziowego (do dnia 22.12.2011 r.), − opracowania map zagro żenia powodziowego i map ryzyka powodziowego (do dnia 22.12.2013 r.), − opracowania planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym (do dnia 22.12.2015 r.). Cz ęść obszaru gminy poło żona wzdłu ż rzeki Wełny wskutek przeprowadzenia wst ępnej oceny ryzyka powodziowego zaklasyfikowano do obszarów, na których istnieje du że zagro żenie powodziowe. Dla obszarów nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi, okre ślonych we wst ępnej ocenie ryzyka powodziowego, sporz ądza si ę mapy zagro żenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego. Na mapach zagro żenia powodziowego przedstawia si ę w szczególno ści: − obszary, na których prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na co najmniej 500 lat lub istnieje mo żliwo ść wyst ąpienia zdarzenia ekstremalnego, − obszary na których prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat, − obszary na których prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat. Obszary zagro żone wyst ąpieniem powodzi na terenie gminy przedstawiono na kolejnej rycinie, obejmuj ą one fragment wzdłu ż cieków: Wełny, Potoku U ścikowskiego oraz Strugi Bielawskiej.

Ryc. 18. Obszar nara żone na niebezpiecze ństwo powodzi na terenie gminy Janowiec Wielkopolski wg KZGW Źródło: mapy.isok.gov.pl/imap

65 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

4.4.4. Monitoring wód powierzchniowych

Obecnie zakres i cz ęstotliwo ść wykonywanych bada ń wód powierzchniowych opiera si ę na nast ępuj ących rozporz ądzeniach: − rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 22.10.2014 r., w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jako ści jednolitych wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1482), − rozporz ądzenie Min. Zdrowia z dn. 08.04.2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jako ści ą wody w k ąpielisku i miejscu wykorzystywanym do k ąpieli (Dz. U. z 2011 r. Nr 86, poz. 478).

W odniesieniu do wód powierzchniowych, w roku 2013 na terenie gminy, Powiatu i JCWP obejmuj ących jednostk ę WIO Ś nie prowadził bada ń monitoringowych. Tabela wskazuje wyniki z lat poprzednich. Jako ść wód w tym rejonie nie jest zadowalaj ąca. Zlewnia Wełny jest obszarem rolniczym, w zwi ązku z czym spływy powierzchniowe stanowi ą istotne źródło zanieczyszczenia jej wód. Drugim czynnikiem kształtuj ącym jako ść wód Wełny s ą zanieczyszczenia z Janowca Wielkopolskiego odprowadzaj ącego bezpo średnio do niej swoje ścieki. W ostatnich latach na terenie gminy Janowiec Wielkopolski nie prowadzono bada ń monitoringowych wód powierzchniowych. Badania rzeki Wełny przeprowadzane były w 2014 roku przez WIO Ś w Poznaniu na odcinku przebiegaj ącym przez teren województwa wielkopolskiego. Wyniki przedstawiono w poni ższej tabeli:

Tabela 30. Wyniki monitoringu rzeki Wełny na terenie województwa wielkopolskiego w 2014 roku jako ść wód nazwa rzeki stan JCWP nazwa stanowiska stan / potencjał stan JCWP ekologiczny chemiczny PLRW60002418699 Wełna od Dopływu poni żej Jez. Wełna - Oborniki Słaby Dobry Zły Łęgowo do uj ścia Gnie źnie ńska PLRW600025186339 Struga - Słaby - Zły Wełna do Lutomni Łabiszynek PLRW600024186531 Wełna - Ostrowo Wełna od Lutomni do Dopływu Umiarkowany Dobry Zły Młyn poni żej Jez. Ł ęgowo Źródło: WIO Ś Pozna ń

W roku 2014 na terenie gminy Janowiec Wielkopolski nie funkcjonowało żadne kąpielisko, a jedynie miejsce wykorzystywane do k ąpieli w Laskowie (Jezioro Łopienno), którego organizatorem był Burmistrz Janowca Wielkopolskiego. Przeprowadzone badania próbek wody z tego jeziora nie wykazały przekrocze ń mikrobiologicznych.

Tabela 31. Wyniki monitoringu jezior z terenu miasta i gminy Janowiec Wielkopolski kategoria podatno ści nazwa jeziora klasa czysto ści lata bada ń jeziora na degradacj ę 1989 Tonowskie poza kategori ą poza klas ą 1993 - 2006 Źródło: WIO Ś Bydgoszcz

66 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Ryc. 19. Monitoring jezior na terenie powiatu żni ńskiego Źródło: WIO Ś Bydgoszcz, 2013

67 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

4.4.5. Źródła przeobra żeń wód powierzchniowych

Bezpo średnio do wód powierzchniowych, lub po średnio poprzez odprowadzanie do gruntu, odprowadzane s ą wody opadowe i roztopowe. Wody opadowe i roztopowe mog ą by ć wprowadzane do odbiorników wówczas kiedy spełniaj ą nast ępuj ące parametry: zawiesina ogólna – 100 mg/l, substancje ropopochodne – 15 mg/l. Spływaj ące zanieczyszczenia z dróg i placów mog ą stanowi ć znaczne zagro żenie dla jako ści wód i gleb. Urz ądzeniami do oczyszczania wód opadowych i roztopowych s ą separatory i inne filtry oraz osadniki. Na terenie gminy na obszarach nie obj ętych kanalizacj ą ścieki gromadzone w zbiornikach bezodpływowych i wywo żone na oczyszczalni ę komunaln ą. Stan techniczny szamb nie jest znany. Mo żna zakłada ć, że cz ęść z nich mo że stanowi ć zagro żenie dla środowiska gruntowo – wodnego. Zagro żeniem dla stanu czysto ści wód mog ą by ć tak że ścieki pohodowlane (odcieki z obornika, czy te ż gnojowica). Zanieczyszczenia te mog ą przedostawa ć si ę do wód powierzchniowych poprzez spływy wód opadowych, systemy drena żowe, rowy melioracyjne oraz płytkie wody gruntowe maj ące kontakt z wodami powierzchniowymi. Do wód wgł ębnych zanieczyszczenia mog ą przedosta ć si ę poprzez infiltracj ę oraz kontakt hydrauliczny z wodami powierzchniowym. Zagro żeniem mog ą by ć gospodarstwa rolne funkcjonuj ące na analizowanym obszarze. Na stan jako ści wód mog ą mie ć wi ęc wpływ tak że przemysłowe fermy tuczu trzody chlewnej. Stanowi ą one potencjalne zagro żenie dla środowiska. Ich działalno ść wi ąż e si ę z koncentracj ą w jednym miejscu znacznych ilo ści nawozów naturalnych (obornika, gnojowicy, gnojówki). Do omawianych obiektów na terenie gminy Janowiec Wielkopolski nale żą : Ferma Macior Włoszanowo, Ferma Tuczu Puzdrowiec oraz Ferma Kur – Brojlerów w Bielawach. Na prowadzenie instalacji wy żej wymienione gospodarstwa uzyskały pozwolenia zintegrowane, których zapisy nakładaj ą na prowadz ącego obowi ązki zwi ązane z ochron ą wód podziemnych, powierzchniowych oraz gleb.

Tabela 32. Pozwolenia zintegrowane – Fermy Drobiu i Trzody Chlewnej zlokalizowane na terenie gminy Janowiec Wielkopolski w 2015 roku Nr decyzji Data wydania Data Podmiot odpowiedzialny Zakres pozwolenia Opis obowi ązywania WSiR-III- powietrze, woda, Ferma Kur – Brojlerów JK/6618/05/05 Dziekanowice 22, hałas, odpady, w Bielawach 90 000 03.11.2005 r. 62-261 Lednogóra gospodarka stanowisk bezterminowo obornikiem, inne Ferma Tuczu WSiR-III- powietrze, woda, w Puzdrowcu 6 500 Gospodarstwo Rolne Flantrowo JK/6618/04/05 hałas, odpady, tuczniki + warchlaki 30 z siedzib ą Włoszanowo 29.11.2005 r. gospodarka (docelowo 13 000 szt.) 88-430 Janowiec Wielkopolski bezterminowo obornikiem, inne 3 600 szt. prosi ęta (docelowo 7 200 szt.) Ferma Macior WSiR-III- powietrze, woda, w Włoszanowie 2 000 Gospodarstwo Rolne Flantrowo JK/6618/03/05 hałas, odpady, szt. macior, 10 szt. 30 z siedzib ą Włoszanowo 17.11.2005 r. gospodarka knurów, 4 500 szt. 88-430 Janowiec Wielkopolski bezterminowo obornikiem, inne prosi ęta (max. 45 000 szt.) Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego

68 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

W przypadku wód powierzchniowych, ze wzgl ędu na charakter gminy jedn ą z wa żnych przyczyn zanieczyszcze ń jest eutrofizacja, która jest efektem spływaj ących zanieczyszcze ń obszarowych zwi ązanych z rolniczym wykorzystaniem zlewni oraz cz ęsto słab ą naturaln ą odporno ści ą na czynniki degradacyjne. W rolnictwie do źródeł zanieczyszcze ń obszarowych wód nale ży zaliczy ć środki chemiczne (nawozy sztuczne, środki ochrony ro ślin) oraz rolnicze wykorzystanie ścieków. Rozmiar zagro żeń dla środowiska wodnego spowodowany spływami powierzchniowymi z pól zale ży od fizjografii zlewni oraz sposobu ich zagospodarowania. Wi ększo ść powierzchni gminy to głównie pola uprawne poddawane zabiegom agrotechnicznym. Przy braku barier biogeochemicznych w postaci zieleni redukuj ącej zanieczyszczenia, tereny rolne mog ą stanowi ć zagro żenie dla środowiska wodnego. Du żym obci ąż eniem dla środowiska wodnego, a w szczególno ści dla rzeki Wełny jest zrzut oczyszczonych ścieków z oczyszczalni ścieków we Flantrowie. Oczyszczone ścieki nie mog ą wywoływa ć zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych. Nale ży tak sterowa ć technologi ą oczyszczania ścieków, aby umo żliwi ć prawidłowe funkcjonowanie ekosystemu wodnego i spełnienie przez wody okre ślonych dla nich wymaga ń jako ściowych, zwi ązanych z ich u żytkowaniem. Zrzut wód nie mo że powodowa ć zmian w naturalnej biocenozie, zmian mętno ści wody, jej barwy i zapachu, a tak że formowania si ę piany czy gromadzenia osadów. Oczyszczone ścieki nie mog ą zawiera ć nast ępuj ących zanieczyszcze ń: − odpadów, zanieczyszcze ń pływaj ących, − DDT, PCB oraz innych zwi ązków chemicznych, − chorobotwórczych drobnoustrojów. Dla tego obiektu okre ślone zostały warto ści dopuszczalne wska źników zanieczyszcze ń, jakie nale ży spełnia ć przy wprowadzaniu wód do odbiornika: 3 − BZT 5 - 25 mg O2/dm (lub 70 – 90 % redukcji), 3 − ChZT - 125 mg O2/dm (lub 75 % redukcji), − zawiesina og. - 35 mg/dm 3 (lub 90 % redukcji).

Tabela 33. Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni we Flantrowie (2014 r.) Ładunki zanieczyszcze ń Rodzaje w ściekach oczyszczonych zanieczyszcze ń (kg/rok)

BZT 5 1 543 ChZT 13 983 Zawiesiny 2 122 Źródło: Biblioteka Monitoringu WIO Ś Bydgoszcz, 2014

Tabela 34. Ocena stanu/potencjału ekologicznego jeziora Tonowskiego Klasyfikacja Klasyfikacja Ocena stanu/ Nazwa Rok Gmina elementy elementy potencjału jeziora Badania biologiczne fizykochemiczne ekologicznego Janowiec Tonowskie Zły SD, PE, N, P Zły 2011 Wielkopolski Wska źniki przekraczaj ące dopuszczaln ą warto ść : SD - widzialno ść , PE - przewodno ść , N - azot ogólny, P - fosfor ogólny. Źródło: Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego, 2013

69 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

4.5. KLIMAT

Pod wzgl ędem klimatycznym gmina wchodzi w skład klimatu wielkich dolin. Według R. Gumi ńskiego gmina le ży w tzw. środkowej dzielnicy rolniczo - klimatycznej charakteryzuj ącej si ę najmniejszymi w skali kraju opadami atmosferycznymi, które wynosz ą tu średnio 478 mm/rok. Okres wegetacyjny trwa 210 - 220 dni, przy czym ok. 100 - 110 dni jest z przymrozkami. Dni z pokryw ą śnie żną jest ok. 38 - 60. Średnia temperatura roku wynosi ok. 7,5 oC. Najcieplejszym miesi ącem jest lipiec z temperatur ą 17,5 - 18 oC, najchłodniejszym stycze ń - 3oC. Zima i lato trwaj ą średnio ok. 90 dni, a okres bezprzymrozkowy średnio 165 - 175 dni. Średnia wilgotno ść wynosi ok. 82 %, przy czym najwi ększe warto ści notuje si ę od listopada do lutego, najmniejsze w czerwcu. Najwyższe zachmurzenie notuje si ę w listopadzie. Najmniejsze wyst ępuje we wrze śniu. Dni pogodnych jest w roku 37 - 40, pochmurnych ok. 135. Dominuj ącym kierunkiem wiatru jest zachodni (18,7 %) i południowo - zachodni (16,9 %). Z punktu widzenia higieny atmosfery sytuacja w gminie przedstawia si ę na ogół korzystnie, głównie ze wzgl ędu na brak przemysłu, który byłby źródłem generowania zwi ązków zanieczyszczaj ących powietrze atmosferyczne. Uci ąż liwo ści maj ą charakter głównie lokalny i na ogół nie wykraczaj ą poza granice własno ści obiektów.

4.5.1. Zagro żenia klimatu

Według strategicznego planu adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020, do najwa żniejszych negatywnych skutków zaliczy ć nale ży niekorzystne zmiany warunków hydrologicznych, zwi ększenie cz ęstotliwo ści wyst ępowania ekstremalnych zjawisk pogodowych i katastrof (silne wiatry, incydentalne tr ąby powietrzne, wyładowania atmosferyczne). Zagro żeń klimatycznych nie mo żna jednak rozpatrywa ć w skali lokalnej, a raczej na poziomie stref, czy regionów. Mimo to mo żna stwierdzi ć, że w najbli ższych latach na obszarze gminy, jak i całego kraju mo żna spodziewa ć si ę wzrostu średniej rocznej temperatury, a tym samym wzrostu okresów upalnych i spadku liczby dni z okresami mro źnymi. Przewiduje si ę tak że, że nast ąpi wzrost długo ści okresu wegetacyjnego. Nale ży liczy ć si ę ze wzrastaj ącą cz ęsto ści ą wyst ępowania opadów ulewnych. Na terenie gminy Janowiec Wielkopolski w badanych latach 1998-2010 nie zanotowano wyst ąpienia tr ąby powietrznej. Zjawisko takie zostało stwierdzone w Gnie źnie (w odległo ści około 30 km od gminy Janowiec Wielkopolski), dlatego tego rodzaju anomalii nie mo żna wykluczy ć w przyszło ści.

70 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Ryc. 20. Wyst ępowanie tr ąb powietrznych w Polsce w okresie 1998 – 2010 Źródło: Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030

W przypadku obszaru gminy Janowiec Wielkopolski powa żnym zagro żeniem jest susza. Polska le ży w strefie klimatu przej ściowego umiarkowanego, ale pomimo to na jej obszarze wyst ępuj ą susze o ujemnych skutkach, stanowi ące powa żny problem ekonomiczny, społeczny i środowiskowy. Susze w Polsce wywołane s ą okresem bezopadowym lub przez powtarzaj ące si ę opady mniejsze od średnich, stan o nieokre ślonej cz ęstotliwo ści, czasie trwania i nasileniu, niemo żliwy do przewidzenia, zmniejszaj ący zasoby wodne i zdolno ść adaptacyjn ą ekosystemów.

4.6. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

4.6.1. Stan czysto ści powietrza atmosferycznego

Gmina Janowiec Wielkopolski znajduje si ę w kujawsko-pomorskiej strefie badania oceny jako ści powietrza atmosferycznego. Badania jako ści powietrza, w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska, przeprowadza WIO Ś w Bydgoszczy. Zgodnie z ustaw ą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 ze zm.), Kujawsko - Pomorski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska dokonał oceny poziomu substancji w powietrzu w strefach województwa kujawsko - pomorskiego. Odr ębnie, dla ka żdej substancji dokonano klasyfikacji stref, w których poziom odpowiednio: − przekracza poziom dopuszczalny powi ększony o margines tolerancji - klasa C, − mie ści si ę pomi ędzy poziomem dopuszczalnym, a poziomem dopuszczalnym powi ększonym o margines tolerancji - klasa B,

71 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

− nie przekracza poziomu dopuszczalnego - klasa A, − przekracza poziom docelowy - klasa C, − nie przekracza poziomu docelowego - klasa A, − przekracza poziom celu długoterminowego - klasa D2, − nie przekracza poziomu celu długoterminowego - klasa D1. Roczna ocena jako ści powietrza za rok 2014 wykonana wg kryteriów ustanowionych ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia oraz ochron ę ro ślin wykazała wyst ępowanie st ęż eń benzo( α)pirenu i pyłu PM 10 oraz PM 2,5 przekraczaj ących warto ści dopuszczalne. Klasyfikacja stref ze wzgl ędu na ochron ą ro ślin okazała si ę bardzo korzystna dla

strefy kujawsko - pomorskiej ze wzgl ędu na SO 2 i NO x, poniewa ż uzyskała klas ę A. Natomiast w przypadku ozonu strefa ta otrzymała klas ę C na podstawie wyników pomiarów ze stacji spoza województwa kujawsko - pomorskiego - Krzy żówka w województwie wielkopolskim. Na terenie miasta i gminy Janowiec Wielkopolski nie prowadzi si ę bada ń monitoringowych jako ści powietrza atmosferycznego. Najbli ższe stacje monitoringowe, w obr ębie powiatu żni ńskiego znajduj ą si ę w odległo ści ok. 20 km w Żninie (gmina Żnin) oraz w miejscowo ściach Piechcin, Sadłogoszcz i Wolice (gmina Barcin) oddalonych o około 30 km od gminy Janowiec Wielkopolski.

Tabela 35. Klasyfikacja stref województwa kujawsko - pomorskiego ze wzgl ędu na poszczególne zanieczyszczenia pod k ątem ochrony zdrowia w latach 2013- 2014 Klasy dla poszczególnych zanieczyszcze ń w obszarach strefy Nazwa strefy PM PM SO NO CO C H Pb As Cd Ni B(a)P O 2 2 10 2,5 6 6 3 rok 2013 Strefa kujawsko - A A A C A A A A A A C A pomorska rok 2014 Strefa kujawsko - A A A C A A A A A A C A pomorska Źródło: WIO Ś, Bydgoszcz, 2013-2014

Na terenie gminy, ani powiatu w roku 2014 nie notowano przekrocze ń

dopuszczalnych norm st ęż eń zanieczyszcze ń dla SO 2, NO 2 i benzenu.

Tabela 36. Zestawienie st ęż eń zanieczyszcze ń powietrza w 2014 r. na terenie powiatu i województwa st ęż enie średnie roczne ( ug/m 3) Obszar Pyły ze spalania dwutlenku siarki dwutlenku paliw (SO 2) azotu (NO 2) Powiat Żni ński 42,6 81,4 29,4 Województwo 1 590,3 8107,9 3776,9 kujawsko - pomorskie Źródło: Roczna ocena jako ści powietrza w województwie kujawsko-pomorskim, WIOŚ, 2014

Dla porównania poni żej zamieszczono ryciny z roku 2013, obrazuj ące poziomy emisji

SO 2. i NO 2 powiatu żni ńskiego na tle województwa kujawsko – pomorskiego:

72 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

,

Ryc. 21. St ęż enia średnioroczne SO 2 na stanowiskach pomiarowych woj. kujawsko - pomorskiego Źródło: WIO Ś Bydgoszcz, 2013 r.

Ryc. 22. St ęż enia średnioroczne NO 2 na stanowiskach pomiarowych woj. kujawsko - pomorskiego Źródło: WIO Ś Bydgoszcz, 2013 r.

73 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Powiat Żni ński charakteryzuje si ę znaczn ą emisj ą zanieczyszcze ń na tle województwa kujawsko – pomorskiego. Spowodowane jest to du żym udziałem zanieczyszcze ń pochodz ących z przemysłu. Istotny jest tu wpływ emisji szkodliwych zwi ązków wprowadzanych do powietrza przez: Lafarge Cement Polska S.A. Zakład Kujawy w Bielawach, Zakład Trzuskawica S.A. (Kujawy Wapno) w Bielawach. W zwi ązku z zanotowanymi przekroczeniami dla strefy kujawsko - pomorskiej opracowany został „Program ochrony powietrza dla strefy kujawsko - pomorskiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu PM10 i benzenu oraz docelowych dla arsenu i ozonu” (uchwała nr XXX/537/13 Sejmiku Województwa Kujawsko - Pomorskiego w sprawie okre ślenia Programu ochrony powietrza dla strefy kujawsko - pomorskiej z dnia 28 stycznia 2013 r.) . Formaln ą podstaw ą sporz ądzenia POP były wyniki oceny jako ści powietrza za rok 2011, przeanalizowane zostały tak że wyniki za rok 2012. Program obejmuje działania na lata 2014 – 2020.

4.6.2. Źródła zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego

Zanieczyszczeniami powietrza s ą wszelkie substancje gazowe, stałe lub ciekłe, które znajduj ą si ę w powietrzu atmosferycznym i nie s ą jego naturalnymi składnikami. Z zanieczyszczaniem powietrza mamy do czynienia równie ż wtedy, gdy emisja do powietrza jego naturalnych składników powoduje zaburzenie, notowanych od wieloleci, st ęż eń w atmosferze. Zanieczyszczenia powietrza, ze wszystkich zanieczyszcze ń, s ą najbardziej mobilne i mog ą wpływa ć na du żych obszarach praktycznie na wszystkie elementy środowiska. Charakterystyczne zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego pochodz ą z nast ępuj ących źródeł: − w najwi ększym stopniu z sektora energetycznego – paleniska oparte na w ęglu kamiennym i brunatnym, spalanie tworzywa sztucznych, problem niskiej emisji (emisja powierzchniowa), − przemysł (emisja punktowa), − dynamicznie rozwijaj ący si ę transport samochodowy (emisja liniowa).

Wa żnym źródłem zanieczyszcze ń jest tzw. niska emisja. Zalicza si ę j ą do emisji powierzchniowej. Jest to emisja z kominów palenisk domowych, gdzie emitor (komin) odprowadzaj ący spaliny znajduje si ę na stosunkowo niewielkiej wysoko ści. Du że ich skupiska tworz ą zespoły na obszarze osiedli i dzielnic, w efekcie czego powstaje powa żne, lokalne źródło zanieczyszczenia powietrza. Uci ąż liwo ść zwi ązana z nisk ą emisj ą jednak że charakteryzuje si ę wahaniami sezonowymi. W sezonach grzewczych wzrost zanieczyszcze ń zwi ązany jest ze spalaniem węgla w paleniskach domowych, poniewa ż wi ększo ść mieszka ń w Powiecie ogrzewana jest nadal paliwami stałymi, głównie w ęglem kamiennym, koksem i drewnem. Najwi ększe ilo ści benzo( α)pirenu uwalnianie s ą do atmosfery podczas spalania odpadów w indywidualnych systemach grzewczych. W społecze ństwie widoczna jest nadal niewielka wiedza na temat zagro żeń z tym zwi ązanych, co przekłada si ę na społeczne przyzwolenie dla tego procederu. Wpływ na stan czysto ści powietrza atmosferycznego w gminie ma równie ż emisja liniowa ze źródeł mobilnych zwłaszcza na terenie zawartej zabudowy miejscowo ści.

74 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

4.7. KLIMAT AKUSTYCZNY

Post ępuj ąca urbanizacja i rozwój komunikacji drogowej powoduj ą, że z ka żdym dniem zwi ększaj ą si ę uci ąż liwo ści wynikaj ące ze stałego narastania hałasu. Maj ą one wpływ na stan psychiczny i zdrowie człowieka. Zagro żenie hałasem i wibracjami charakteryzuje si ę mnogo ści ą źródeł i powszechno ści ą wyst ępowania. Najbardziej uci ąż liwymi emitorami hałasu i wibracji, maj ącymi zasadniczy wpływ na klimat akustyczny środowiska, s ą: trasy komunikacyjne (pojazdy samochodowe, ci ęż arowe, motocykle, poci ągi), zakłady przemysłowe, place budowy oraz miejsca publiczne takie jak: centra handlowe, deptaki, skwery oraz inne miejsca zbiorowego nagromadzenia ludno ści. Hałas jest obecnie traktowany jako jeden z czynników zanieczyszczaj ących środowisko. Do oceny akustycznej środowiska stosuje si ę poziom równowa żny d źwi ęku

(L Aeq ), który jest u średnionym poziomem d źwi ęku w funkcji czasu. Poziom ten mierzony jest w decybelach. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku uzale żnione s ą od źródła hałasu, pory dnia oraz przeznaczenia terenu. Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 14.06.2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112), na terenach zabudowy zagrodowej i wielorodzinnej dopuszczalny poziom d źwi ęku w porze dziennej wynosi wzdłu ż dróg 65 dB (w porze nocnej 56 dB), a od pozostałych obiektów w porze dziennej 55 dB, a w porze nocnej 45 dB. Natomiast dopuszczalny poziom hałasu na terenach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (w tym tak że na terenach zwi ązanych z pobytem dzieci, szpitalami) w porze dziennej wynosi wzdłu ż dróg 61 dB (w porze nocnej 56 dB), a od pozostałych obiektów w porze dziennej 50 dB, a w porze nocnej 40 dB. Klimat akustyczny na tym terenie, w najwi ększym stopniu kształtuj ą źródła komunikacyjne - główne trasy ruchu samochodowego. Układ drogowy w gminie tworz ą: 18 dróg powiatowych i 43 drogi gminne, dla których nie prowadzi si ę żadnych bada ń monitoringowych. Brak dróg wojewódzkich i krajowych przebiegaj ących przez teren miasta i gminy pozwala stwierdzi ć, że poziom emisji hałasu kształtuje si ę na niskich poziomach, ze wzgl ędu na brak głównych tranzytowych szlaków komunikacyjnych przez które odbywa si ę ruch samochodów ci ęż arowych, które generuj ą najwi ększe nat ęż enie hałasu. Mimo to głównym powodem uci ąż liwej emisji hałasu, jest stale wzrastaj ące nat ęż enie ruchu pojazdów na terenie gminy, stale wzrasta ilo ść rejestrowanych pojazdów. Uci ąż liwo ść ze strony zakładów produkcyjnych czy usługowych może wynika ć z braku zachowania standardów i dopuszczalnych norm, odpowiedzialno ść za negatywne oddziaływania nale ży przede wszystkim do u żytkowników urz ądze ń, instalacji b ędących źródłami hałasu. Źródła te nie mog ą powodowa ć przekraczania standardów jako ści środowiska poza terenem, do którego zarz ądzaj ący ma tytuł prawny.

Tabela 37. Decyzje o dopuszczalnych poziomach hałasu Nr decyzji Dopuszczalny poziom data wydania Podmiot odpowiedzialny hałasu data obowi ązywania „GOLPASZ” S.A. ul. PTTK 50 OŚ.7648-1/07 zmiana decyzji: 87-400 Golub-Dobrzy ń Wytwórnia Pasz OŚ.6241.1.2011 z dnia w porze dnia - do 55 dB w Janowcu Wielkopolskim 15.03.2011 r. wa żna do w porze nocnej – 45 dB ul. Działkowa 1 31.12.2015 r. 88-430 Janowiec Wielkopolski Źródło: Urz ąd Miejski w Janowcu Wielkopolskim, Starostwo Powiatowe w Żninie

75 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

4.8. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE

Do promieniowania niejonizuj ącego mo żemy zaliczy ć promieniowanie radiowe, mikrofalowe, podczerwone, a tak że światło widzialne. Znacz ące oddziaływanie na środowisko pól elektromagnetycznych wyst ępuje: - w pa śmie 50 Hz od urz ądze ń i sieci energetycznych; źródłem najwi ększych oddziaływa ń mog ących powodowa ć przekroczenia poziomów dopuszczalnych s ą napowietrzne linie elektroenergetyczne wysokiego napi ęcia 110 kV, 220 kV i 400 kV oraz zwi ązane z nimi stacje elektroenergetyczne, - w pa śmie od 300 MHz do 40 000 MHz od urz ądze ń radiokomunikacyjnych, radiolokacyjnych i radionawigacyjnych. Najwi ększy udział w emisji maj ą stacje bazowe telefonii komórkowej ze swoimi antenami sektorowymi i antenami radiolinii (antena sektorowa słu ży do komunikacji z telefonem komórkowym, natomiast antena radiolinii słu ży do komunikacji mi ędzy stacjami bazowymi). Istniej ące sieci telefonii komórkowej wykorzystuj ą nast ępuj ące zakresy cz ęstotliwo ści: ok. 900 MHz (sie ć GSM 900), około 1 800 MHz (sie ć GSM 1 800) oraz ok. 2 100 MHz (sie ć UMTS). - w pa śmie 50 Hz od urz ądze ń elektrycznych pracuj ących w zakładach pracy i gospodarstwach domowych. Wi ększo ść urz ądze ń jest zasilana z sieci energetycznej. W tej kategorii wyst ępuje lawinowy wzrost liczby źródeł, a ewidencja ich nie jest mo żliwa.

Obiektami, o istotnym z punktu widzenia ochrony środowiska, oddziaływaniu s ą m.in. stacje bazowe telefonii komórkowych, anteny nadawcze. W praktyce, w otoczeniu anten stacji bazowych GSM, znajduj ących si ę w miastach, pola o warto ściach wy ższych od dopuszczalnych w praktyce wyst ępuj ą w odległo ści do 25 metrów od anten na wysoko ści zainstalowania tych anten. Poniewa ż anteny s ą instalowane na dachach wysokich budynków lub na specjalnie stawianych wie żach, nie stwarzaj ą one zagro żenia dla mieszka ńców. Według analizy rozkładu pól elektromagnetycznych, obszar przekrocze ń dopuszczalnego poziomu elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego o g ęsto ści mocy 0,1 W/m 2 (szkodliwego dla zdrowia ludzi), wyst ępowa ć b ędzie na znacznych wysoko ściach: powy żej 20 m n.p.t. i maksymalnym zasi ęgu do 71 m od anten (ł ącznie dla wszystkich stacji bazowych), a wi ęc w miejscach niedost ępnych dla przebywania tam ludzi. Na terenie gminy zlokalizowane s ą anteny nadawcze telefonii komórkowych. Emisja pól elektromagnetycznych z tych instalacji nie stanowi zagro żenia dla zdrowia, gdy ż działaj ą one w przestrzeni niedost ępnej dla ludno ści i ich warto ść imisji jest w granicach dopuszczalnych, co potwierdzaj ą pomiary akredytowanych laboratoriów. Stacja bazowa znajduj ąca si ę w obszarze zabudowanym emituje pole elektromagnetyczne o znacznie mniejszej mocy, ni ż stacja bazowa zlokalizowana w terenie otwartym. Osoby przebywaj ące bezpo średnio pod stacj ą bazow ą s ą w najmniejszym stopniu nara żone na działanie pola elektromagnetycznego ze wzgl ędu na fakt, i ż anteny emituj ą promieniowanie „przed siebie”, co udokumentowane jest opracowanymi laboratoryjnie charakterystykami kierunkowymi anten wykorzystywanych przez operatorów. Zanim stacja bazowa zostanie wybudowana, na etapie jej projektowania musi spełni ć wiele przepisów. Polskie prawo umo żliwia najbli ższym mieszka ńcom wgl ąd w dokumenty zawieraj ące warunki pracy i informacje o obszarach, w których przekraczane s ą dopuszczalne warto ści pola elektromagnetycznego, w przypadku, gdy inwestycja wymaga

76 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024 uzgodnie ń środowiskowych. Operator telefonii komórkowej musi tak że zapewni ć bezpieczn ą stref ę ochronn ą – bezpieczne odległo ści od stacji bazowych, tak aby w miejscach dost ępnych dla ludno ści nie były przekraczane dopuszczalne warto ści pól. Dlatego te ż anteny nie s ą montowane zbyt nisko, gdy ż ich minimalna wysoko ść zawieszenia zwi ązana jest z przekraczanymi warto ściami dopuszczalnymi, wyznaczanymi za pomoc ą okre ślonych metod pomiaru. W krajowych przepisach dopuszcza si ę wyst ępowanie pochodz ących od linii elektroenergetycznych pól elektrycznych o nat ęż eniach mniejszych od 1 kV/m m.in. na obszarach zabudowy mieszkaniowej. Z punktu widzenia ochrony środowiska człowieka istotne wi ęc mog ą by ć linie i stacje elektroenergetyczne o napi ęciach znamionowych równych co najmniej 110 kV, b ądź wy ższych. Zasi ęg promieniowania mog ącego wpływa ć niekorzystnie na człowieka si ęga do 40 m po obu stronach linii. Linie 110 kV s ą źródłami pola elektromagnetycznego mog ącego powodowa ć przekroczenie warto ści dopuszczalnych na terenach zamieszkałych. Najwi ększa warto ść nat ęż enia pola elektrycznego jaka mo że wyst ąpi ć pod lini ą lub w jej pobli żu nie przekracza tutaj 3 kV/m. Najwi ększa warto ść nat ęż enia pola elektrycznego, jaka mo że wyst ąpi ć pod lini ą 220 kV lub w jej pobli żu nie przekracza 6 kV/m. Maksymalne warto ści nat ęż enia pola elektrycznego pod lini ą 400 kV, na wysoko ści 1,8 m od powierzchni ziemi, wynosz ą 10 kV/m. Przez teren Miasta linie te przebiegaj ą bezkolizyjnie, nie stwarzaj ąc zagro żenia polem elektromagnetycznym dla ludzi w środowisku. Prowadz ący instalacj ę, u żytkownik stacji elektroenergetycznej lub napowietrznej linii elektroenergetycznej lub instalacji stacji nadawczej emituj ącej pola elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ściach od 30 kHz do 300 GHz, s ą obowi ązani do wykonania pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, co reguluje ustawa Prawo ochrony środowiska. Normy środowiskowe ustanowione w celu ochrony ludno ści przed promieniowaniem elektromagnetycznym zawarte s ą w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Nadajniki stacji bazowych telefonii komórkowej wytwarzaj ą np. pola o cz ęstotliwo ściach od około 0,1 MHz do około 100 GHz. Natomiast linie i stacje elektroenergetyczne s ą źródłami pól o cz ęstotliwo ści 50 Hz. Na terenie gminy Janowiec Wielkopolski w 2013 ustanowiono punkt pomiarowy dla promieniowania elektromagnetycznego przy ul. Staszica 10 w Janowcu Wielkopolskim. Wynik kształtował si ę na poziomie >0,20 V/m. Warto ść ta nie przekracza poziomu dopuszczalnego wynosz ącego 7 V/m.

4.9. POWA ŻNE AWARIE PRZEMYSŁOWE (ORAZ ZAGRO ŻENIA INNE)

Powa żne awarie obejmuj ą skutki dla środowiska powstałe w wyniku awarii przemysłowych i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. Zapobieganie powa żnym awariom w odniesieniu do przemysłu wykorzystuj ącego niebezpieczne substancje chemiczne ma ogromne znaczenie ekonomiczne i decyduje o jego wizerunku i akceptacji w społecze ństwie. W ustawie Prawo ochrony środowiska, okre ślone zostały podstawowe zasady zapobiegania i przeciwdziałania powa żnym awariom przemysłowym, podmioty, których dotycz ą wprowadzone przepisy, oraz ich obowi ązki

77 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024 i zadania, a tak że główne procedury i dokumenty. Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska mianem powa żnej awarii okre śla si ę zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska zdarzenie, w szczególno ści emisj ę, po żar lub eksplozj ę, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagro żenia z opó źnieniem. W przypadku wyst ąpienia awarii gmina oraz inne organy administracji maj ą obowi ązek zabezpieczenia środowiska przed awariami. Główne obowi ązki administracyjne ci ążą na władzach wojewódzkich i Stra ży Po żarnej. gmina co roku dofinansowuje jednostki Ochotniczych Stra ży Po żarnych w zakresie zakupu odpowiedniego sprz ętu ratowniczego, który ma minimalizowa ć skutki środowiskowe w przypadku wyst ąpienia awarii. Zagro żenie w postaci wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej w gminie jest niskie, ze wzgl ędu na brak zakładów o zwi ększonym ryzyku b ądź o dużym ryzyku wyst ąpienia awarii. Innym typem zagro żeń na tym terenie s ą zagro żenia pochodz ące z komunikacji. W efekcie du żego i stale rosn ącego nat ęż enia przewozów materiałów, stanu technicznego dróg oraz niejednokrotnie fatalnego stanu technicznego taboru ci ęż arowego ro śnie ryzyko zagro żenia. Bior ąc to pod uwag ę, za potencjalne źródło awarii mo żna zatem uzna ć równie ż ci ągi komunikacyjne oraz stacje paliw jako miejsca wypadków drogowych i zagro żeń produktami ropopochodnymi dla gleb i wód. Zagro żenie po żarowe i wybuchowe stanowi ą zbiorniki paliw płynnych znajduj ące si ę na stacjach paliw: - Stacja Paliw ORLEN – Janowiec Wielkopolski, ul. Gnie źnie ńska, - Stacja Paliw – ul. Bielawska, - Stacja Paliw – Żerniki. Skutkami zagro żenia po żarowego ze strony awarii na tego typu obiektach to zagro żenie życia i zdrowia, straty w gospodarce. W przypadku wyst ąpienia po żarów i wybuchów zbiorników niezb ędna b ędzie ewakuacja zamieszkałej w pobli żu ludno ści oraz nast ąpi ą utrudnienia w ruchu kołowym. Ryzyko wyst ąpienia tego typu zagro żenia okre śla si ę jako prawdopodobne.

4.10. FLORA

Lasy Pa ństwowe nale żą do Nadle śnictwa Goł ąbki będącego w zarz ądzaniu Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Toruniu. Lasy skupiaj ą si ę głównie w zachodniej cz ęś ci gminy. Gmina posiada niski wska źnik lesisto ści ści śle zwi ązany z urodzajnymi glebami pokrywaj ącymi gmin ę, które wykorzystywane s ą dla potrzeb gospodarki rolnej. W lasach dominuj ą siedliska boru mieszanego świe żego, lasu mieszanego i świe żego. W dolinach rzek i rynnach jeziornych dominuj ą siedliska olsowe. W borach mieszanych świe żych, lasach mieszanych i świe żych dominuj ącym gatunkiem jest sosna (40 – 70 %) z pojedynczymi domieszkami świerka, d ębu, brzozy. Niewielka cz ęść lasów zaliczona została do ochronnych, wodochronnych. Wa żną rol ę ekologiczn ą w krajobrazie rolniczym oraz funkcj ę ochronn ą przed ró żnymi formami erozji pełni ą zadrzewienia. Najcz ęś ciej wyst ępuj ą w obni żeniach wytopiskowych

78 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024 w obr ębie gruntów ornych oraz w obr ębie trwałych u żytków zielonych oraz wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych lub pieszych. Znacz ącą rol ę w kształtowaniu środowiska odgrywaj ą tak że ekosystemy niele śne wyst ępuj ące w postaci zbiorowisk naturalnych, półnaturalnych oraz zieleni urz ądzonej. Zbiorowiska naturalne to głownie zespoły ro ślinno ści wodnej, błotnej i szuwarowej wyst ępuj ącej w rynnach jeziornych, w otoczeniu oczek wodnych i dolinach cieków.

4.10.1. Ziele ń urz ądzona

Przez poj ęcie zieleni urz ądzonej nale ży rozumie ć ziele ń planowan ą, której układ, fizjonomia oraz ró żnorodno ść s ą efektem przemy ślanych działa ń człowieka. Formy zieleni urz ądzonej mo żna traktowa ć jako ekosystemy sztuczne, których przetrwanie cz ęsto uzale żnione jest od ingerencji człowieka. Na terenie gminy na uwag ę zasługuje Park Miejski zlokalizowany w pobli żu rzeki Wełny. Przy dawnych dworach lub ich ruinach zachowała si ę, cho ć w ró żnym stanie, ziele ń parkowa. Parki podworskie znajduj ą si ę w nast ępuj ących miejscowo ściach: Laskowo, Chrzanowo, Obiecanowo, Tonowo, Włoszanowo, Brudzy ń, Sarbinowo Drugie i Świ ątkowo. Znajduj ą si ę w nich najcenniejsze okazy przyrody obj ęte ochron ą prawn ą, same parki podlegaj ą ochronie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Bior ąc pod uwag ę ewidencj ę gminy z roku 2014 dotycz ącą terenów o tym charakterze, powierzchnia poszczególnych typów zieleni urz ądzonej przedstawia si ę nast ępuj ąco: - parki spacerowo – wypoczynkowe – 1 obiekt o ł ącznej powierzchni 3,20 ha, − ziele ń uliczna – 0,04 ha, − tereny zieleni osiedlowej – 2,28 ha, − cmentarze – łączenie w gminie 7 obiektów o powierzchni 4,6 ha, − lasy gminne – 16 ha. Uzupełnieniem tej grupy s ą ogrody działkowe, do których nale żą Rodzinne Ogrody Działkowe w Janowcu Wielkopolskim oraz w Żernikach (dz. nr 68/1), o wspólnej powierzchni ok. 11 ha.

4.11. FAUNA

Oś przyrodnicz ą gminy stanowi dolina rzeki Wełny wraz z systemem jezior przepływowych. Jest to najbardziej ekologicznie warto ściowy system na tym obszarze. Jeziora zasiedlaj ą pospolite krajowe ryby. Ich liczebno ść i skład gatunkowy zale ży od wielko ści i typu troficznego zbiornika oraz gospodarki rybackiej i w ędkarskiej. Na obszarze województwa wyst ępuj ą tak że wszystkie charakterystyczne dla Ni żu Polski gatunki płazów. Spo śród płazów licznie wyst ępuje traszka zwyczajna. Z gatunków ropuch pospolicie i licznie wyst ępuje ropucha szara. Z krajobrazem rolniczym zwi ązana jest grzebiuszka ziemna. Mniejsze zbiorniki wody zasiedla kumak nizinny, który jest gatunkiem gin ącym, a przyczyn ą jest wysychanie w sezonie małych zbiorników. Żaby reprezentuj ą dwie grupy: żaby brunatne i zielone. Pierwsz ą grup ę stanowi pospolita na wilgotnych ł ąkach, pastwiskach, w olsach i ł ęgach żaba trawna oraz zasiedlaj ąca wilgotne ł ąki, lasy i bory

79 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024 mieszane żaba moczarowa. Drug ą grup ę tworz ą żaby zielone, których biotop stanowi ą ró żne typy zbiorników wodnych. Obserwuje si ę spadek liczebno ści płazów, a jedn ą z przyczyn jest obni żenie poziomu wód gruntowych, które spowodowało zanik koniecznych dla rozrodu płazów zbiorników wody. Zjawisko to widoczne jest na terenach rolniczych, stanowi ących do niedawna rezerwuar zasobów wi ększo ści gatunków płazów. Wyst ępuj ą tu tak że wszystkie charakterystyczne ni żowe gatunki gadów. Znane jest stanowisko żółwia błotnego, z innych gadów pospolita jest jaszczurka zwinka, wyst ępuj ąca najcz ęś ciej na nasłonecznionych stokach, polanach, czy trawiastych zr ębach. Z kolei jaszczurka żyworodna bytuje w niskiej ro ślinno ści na terenach wilgotnych, skrajach lasów. Pospolitym gatunkiem wilgotnych partii lasów i borów mieszanych jest beznoga jaszczurka - padalec. Nad śródle śnymi zbiornikami wodnymi, zwłaszcza na torfowiskach i podmokłych łąkach oraz na skrajach lasów bytuje zaskroniec zwyczajny. Najrzadziej wyst ępuj ącym gatunkiem w ęż a, znanym jedynie z kilku stanowisk, jest gniewosz plamisty. Charakterystycznym elementem krajobrazu gminy są liczne jeziora. Zale żnie od wielko ści, rozwoju ro ślinno ści, stopnia eutrofizacji i charakteru najbli ższego otoczenia tworz ą one ró żne warunki zasiedlaj ącym je ptakom. Licznie wyst ępuj ą tak że ptaki zwi ązane ze środowiskiem synantropijnym, a tak że ogrodami warzywnymi, sadami, zakrzewieniami i zadrzewieniami oraz zabudow ą miejsk ą. Istotn ą grup ę zwierz ąt stanowi ą równie ż owady, jednak ich stopie ń rozpoznania jest słaby.

4.12. PRZYRODA CHRONIONA I JEJ ZASOBY

Ustawa z dn. 16.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2015 poz. 1651) przedstawia poszczególne formy ochrony przyrody, na które składaj ą si ę formy wielkoobszarowe: Obszar Chronionego Krajobrazu, korytarz ekologiczny oraz formy indywidualnej ochrony takie jak pomniki przyrody.

4.12.1. NATURA 2000

Gmina Janowiec Wielkopolski nie jest obj ęta obszarami NATURA 2000.

Najbli ższe tereny Natura 2000 znajduj ą si ę na wschód w odległo ści około 9 km (Ostoja Barci ńsko - Gąsawska – Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk) i na południowy – zachód w odległo ści około 10 km (Dolina Małej Wełny pod Kiszkowem – Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk) od granicy gminy. Ostoja Barci ńsko – Gąsawska to jeden z najwi ększych na Pałukach kompleksów le śnych otaczaj ących rynn ę z jeziorami poł ączonymi rzekami - Gąsawk ą i Noteci ą. Obejmuje górny bieg rzeki G ąsawki wraz z jej odcinkiem źródliskowym oraz ci ąg gł ęboko wci ętych dolin ł ącz ących si ę z dolin ą Noteci. Stanowi rynn ę, której rozszerzenia wypełnia j ą liczne jeziora. Strome zbocza dolin zajmuj ą lasy gr ądowe, a tak że na niewielkich powierzchniach świetliste d ąbrowy. Wzdłu ż brzegów G ąsawki obecne s ą niewielki płaty zarastaj ących torfowisk przej ściowych; w śródle śnych obni żeniach małe płaty torfowisk wysokich. W zbiornikach wodnych kształtuj ą si ę zbiorowiska wodne ze zwi ązku Nymphaeion .

80 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

W północnej cz ęś ci, na ł ąkach na zachód od Barcina odnotowano wyst ępowanie Ostericum palustre . Miejscami odsłoni ęte zbocza zajmuj ą murawy kserotermiczne. Najwa żniejszym zagro żeniem dla obszaru jest presja turystyczna i rozwój o środków wypoczynkowych wokół jezior.

Ryc. 23. Lokalizacja obszarów Natura 2000 w s ąsiedztwie gminy Janowiec Wielkopolski Źródło: opracowanie własne na podstawie geoserwis.gdos.gov.pl

Obszar Dolina Małej Wełny to fragment doliny rzeki Mała Wełna, prowadz ącej wody do Wełny i dalej Warty. Poło żona jest w mezoregionie Pojezierze Gnie źnie ńskie. Obszar obejmuje kilku kilometrowy odcinek doliny Małej Wełny z ł ąkami, starorzeczami, naturalnymi zbiornikami wodnymi oraz stawami rybnymi. Ł ąki s ą corocznie zalewane wodami roztopowymi. Znaczna ich cz ęść jest u żytkowana ko śnie, cz ęść to nieu żytki, cz ęś ciowo zaro śni ęte przez szuwar trzcinowy. Zbiorniki wodne maj ą brzegi poro śni ęte szuwarem i s ą silnie zeutrofizowane. Znaczn ą cz ęść obszaru zajmuj ą stawy rybne o ró żnej wielko ści lecz tylko cz ęść z nich jest u żytkowana gospodarczo, reszta to nieu żytki poro śni ęte szuwarem, miejscami przechodz ącym w rozległe łozowiska. S ą równie ż wyspy poro śni ęte murawami. Obszar otaczaj ą tereny wykorzystywane rolniczo.

4.12.2. Obszary Chronionego Krajobrazu

Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Rogowskich obejmuje ci ąg jezior rynnowych z najwi ększymi: Rogowskim, Zioło i Wolskim. Utworzony został na mocy Rozporz ądzenia Wojewody Bydgoskiego nr 9/91 z dnia 14 czerwca 1991 roku (Dz. U. Woj. Bydgoskiego nr 17, poz. 127). Obecnie obowi ązuj ące

81 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

regulacje prawne przyj ęte zostały przez uchwał ę nr X/246/15 Sejmiku Województwa Kujawsko – Pomorskiego z dnia 24.08.2015 r. O ustanowieniu OChK zdecydowały wzgl ędy ochronne: niezb ędne przeciwdziałanie dalszej degradacji jeziora Zioło oraz pozostałych akwenów nara żonych na eutrofizacj ę wód, spowodowan ą spływem zwi ązków mineralnych i organicznych z obszarów rolnych. Obszar posiada fragmenty przydatne dla rekreacji.

Tabela 38. Wykaz powierzchni administracyjnych gmin poło żonych w granicach OChK Jezior Rogowskich Lp. gmina Powierzchnia [ha] Powiat 1. Janowiec Wielkopolski 19,33 2. Rogowo 2 538,95 żni ński 3. Żnin 326,68 Razem 2 884,96 Źródło: Starostwo Powiatowe w Żninie

Celem ochrony OChK Jezior Rogowskich jest: - zachowanie ró żnorodno ści biologicznej siedlisk, - ochrona zbiorników wód powierzchniowych (naturalnych i sztucznych, płyn ących i stoj ących) wraz z pasem ro ślinno ści okalaj ącej, - prowadzenie racjonalnej gospodarki le śnej, zwi ększanie istniej ącego stopnia pokrycia terenów drzewostanami, w szczególno ści na terenach porolnych tam, gdzie z przyrodniczego i ekonomicznego punktu widzenia jest to mo żliwe; - sprzyjanie tworzeniu zwartych kompleksów le śnych o racjonalnej granicy polno- le śnej; - tworzenie i utrzymywanie le śnych korytarzy ekologicznych ze szczególnym uwzgl ędnieniem mo żliwo ści migracji du żych ssaków.

82 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Ryc. 24. Lokalizacja Obszaru Chronionego Krajobrazu Jezior Rogowskich Źródło: Starostwo powiatowe w Żninie

4.12.3. Pomniki przyrody

Celem ochrony pomników przyrody jest zachowanie, ze wzgl ędów naukowych i dydaktycznych, tworów przyrody odznaczaj ących si ę indywidualnymi i niepowtarzalnymi cechami. Na terenie gminy ochron ą pomnikow ą obj ęto łącznie 64 obiekty natury o żywionej i nie o żywionej. W 2012 r. Urz ąd Miejski w Janowcu Wielkopolskim ogłosił akcj ę „Poszukiwania pomników przyrody na terenie gminy Janowiec Wielkopolski”. Akcja miała na celu odnalezienie ciekawych elementów przyrody o żywionej i nieo żywionej o szczególnej warto ści przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró żniaj ącymi je w śród innych tworów; okazałych rozmiarów drzew, krzewów gatunków rodzimych lub obcych, gazów narzutowych. Komisja rolnictwa i ochrony środowiska Rady Miejskiej w Janowcu Wielkopolskim po wizji Iokalnej drzew proponowanych do ustanowienia jako pomniki przyrody zaakceptowała 11 drzew ustanowionych pomnikami przyrody w 2014 roku. W poni ższej tabeli przedstawiono szczegółowy wykaz pomników przyrody zlokalizowanych na terenie gminy Janowiec Wielkopolski.

83 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Tabela 39. Pomniki przyrody na terenie gminy Janowiec Wielkopolski Obwód Wys. Data Data Miejsce ogłoszenia aktu Lp. Nazwa Opis lokalizacji Opis [cm] [m] utworzenia ustanowienia prawnego

W kompleksie Uchwała Nr XI/121/04 Rady Dąb szypułkowy le śnym - około Miejskiej w Janowcu Okazały, wysmukły 1. „Zagłoba” Quercus 326 20 20.02.2004 r. 22.04.2004 r. 150 m od Wielkopolskim (Dz. Urz.Woj. Kuj- o długim pniu robur L le śniczówki Pom. z 2004 r. Nr 44, poz. 702.

W kompleksie le śnym - widoczny Uchwała Nr XI/121/04 Rady Dąb szypułkowy Okazały, masywny od strony drogi do Miejskiej w Janowcu 2. „Batory” Quercus 374 21 20.02.2004 r. 22.04.2004 r. z du żą rozło żysta stadionu, na skraju Wielkopolskim (Dz. Urz.Woj. Kuj- robur L koron ą lasu, od strony Pom. z 2004 r. Nr 44, poz. 702. rzeki Dąb szypułkowy widoczny od strony Uchwała Nr XI/121/04 Rady „Lech, Czech i Rus” Okazały, masywny 315, 295, drogi do stadionu, Miejskiej w Janowcu 3. Quercus robur trzy 16 20.02.2004 r. 22.04.2004 r. z du żą rozło żysta 244 na skraju lasu, od Wielkopolskim (Dz. Urz.Woj. Kuj- strzały w jednym koron ą strony rzeki Pom. z 2004 r. Nr 44, poz. 702. pniu Dąb szypułkowy „Bartosz, widoczny od strony Uchwała Nr XI/121/04 Rady Okazały, masywny Ko ściuszko, Stach” 290,226, drogi do stadionu, Miejskiej w Janowcu posiada trzy strzały 4. 16 20.02.2004 r. 22.04.2004 r. Quercus robur L trzy 334 na skraju lasu, od Wielkopolskim (Dz. Urz.Woj. Kuj- wychodz ące z jednego strzały w jednym strony rzeki Pom. z 2004 r. Nr 44, poz. 702. pnia pniu widoczny od strony Uchwała Nr XI/121/04 Rady Dąb szypułkowy Okazały, masywny drogi do stadionu, Miejskiej w Janowcu 5. „Jagiełło” Quercus 342 18 20.02.2004 r. 22.04.2004 r. z du żą rozło żysta na skraju lasu, od Wielkopolskim (Dz. Urz.Woj. Kuj- robur L koron ą strony rzeki Pom. z 2004 r. Nr 44, poz. 702.

84 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024 G

Obwód Wys. Data Data Miejsce ogłoszenia aktu Lp. Nazwa Opis lokalizacji Opis [cm] [m] utworzenia ustanowienia prawnego widoczny od strony drogi do stadionu, na skraju lasu, od Uchwała Nr XI/121/04 Rady Okazały Dąb szypułkowy strony rzeki- Miejskiej w Janowcu z charakterystycznym 6. „Śmiały” Quercus 464 17 20.02.2004 r. 22.04.2004 r. najbardziej Wielkopolskim (Dz. Urz.Woj. Kuj- konarem rosn ącym robur L wysuni ęty w stron ę Pom. z 2004 r. Nr 44, poz. 702. prostopadle do pnia Janowca Wielkopolski Uchwała Nr XI/121/04 Rady Dąb na którym wisi Dąb szypułkowy Przy drodze - obok Miejskiej w Janowcu wizerunek 7. „Maryi” Quercus 349 16 20.02.2004 r. 22.04.2004 r. le śniczówki Wielkopolskim (Dz. Urz.Woj. Kuj- Naj świ ętszej Maryi robur L Pom. z 2004 r. Nr 44, poz. 702. Panny około 150 m od Uchwała Nr XI/121/04 Rady Dąb szypułkowy le śniczówki, Miejskiej w Janowcu Wysmukły o bardzo 8. „Piast” Quercus 376 18 20.02.2004 r. 22.04.2004 r. w pobli żu Wielkopolskim (Dz. Urz.Woj. Kuj- wysokim pniu robur L „Zagłoby” Pom. z 2004 r. Nr 44, poz. 702. Około 100 m od Uchwała Nr XI/121/04 Rady Dąb szypułkowy drogi do Miejskiej w Janowcu Wysmukły o bardzo 9. „Mieszko” Quercus 514 18 20.02.2004 r. 22.04.2004 r. Wybranowa Wielkopolskim (Dz. Urz.Woj. Kuj- wysokim pniu robur L w lesie Pom. z 2004 r. Nr 44, poz. 702. Przy drodze do Uchwała Nr XI/121/04 Rady Dąb szypułkowy Wybranowa, obok Miejskiej w Janowcu Potęż ny okazały 10. „Sobieski” Quercus 444 22 20.02.2004 r. 22.04.2004 r. cieku wodnego Wielkopolskim (Dz. Urz.Woj. Kuj- z szeroka koron ą robur L przy drodze Pom. z 2004 r. Nr 44, poz. 702. Około 100 m od Uchwała Nr XI/121/04 Rady Dab szypułkowy drogi do Wysmukły, okazały Miejskiej w Janowcu 11. „Zawisza” Quercus 448 24 Wybranowa . 20.02.2004 r. 22.04.2004 r. z dużą rozło żysta Wielkopolskim (Dz. Urz.Woj. Kuj- robur L Równolegle do koron ą Pom. z 2004 r. Nr 44, poz. 702. drogi Około 100 m od Uchwała Nr XI/121/04 Rady Dąb szypułkowy drogi do Miejskiej w Janowcu Pot ęż ny, rozło żysta 12. „Kazimierz Wielki” 507 23 Wybranowa . 20.02.2004 r. 22.04.2004 r. Wielkopolskim (Dz. Urz.Woj. Kuj- korona Quercus robur L Równolegle do Pom. z 2004 r. Nr 44, poz. 702. drogi

85 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Obwód Wys. Data Data Miejsce ogłoszenia aktu Lp. Nazwa Opis lokalizacji Opis [cm] [m] utworzenia ustanowienia prawnego Około 100 m od Posiada Uchwała Nr XI/121/04 Rady Dąb szypułkowy drogi do charakterystycznie Miejskiej w Janowcu 13. „Zbyszko” Quercus 442 26 Wybranowa . 20.02.2004 r. 22.04.2004 r. opuszczony konar . Wielkopolskim (Dz. Urz.Woj. Kuj- robur L Równolegle do Pie ń odchylony od Pom. z 2004 r. Nr 44, poz. 702. drogi pionu Uchwała Nr XI/121/04 Rady Dąb szypułkowy Na brzegu lasu Miejskiej w Janowcu Posiada rozło żyst ą 14. „Chrobry” Quercus 557 20 około 200 m od 20.02.2004 r. 22.04.2004 r. Wielkopolskim (Dz. Urz.Woj. Kuj- koron ę robur L rzeki Wełny Pom. z 2004 r. Nr 44, poz. 702. Uchwała Nr XI/121/04 Rady Buk zwyczajny Około 50 m od Miejskiej w Janowcu buk o sze ściu 15. „Kmicic” Fagus 590 22 skraju lasu we 20.02.2004 r. 22.04.2004 r. Wielkopolskim (Dz. Urz.Woj. Kuj- odnogach sylvatica L. Włoszanowie Pom. z 2004 r. Nr 44, poz. 702. Widoczny z drogi Na samym skraju Uchwała Nr XI/121/04 Rady powiatowej Janowiec Dąb szypułkowy lasu we Miejskiej w Janowcu Wielkopolski - 16. „Ziemowit” Quercus 401 20 Włoszanowie - 20.02.2004 r. 22.04.2004 r. Wielkopolskim (Dz. Urz.Woj. Kuj- Damasławek. robur L. najbardziej Pom. z 2004 r. Nr 44, poz. 702. Rozło żysty o pi ęknej wysuniety koronie Uchwała Nr XI/121/04 Rady Sosna zwyczajna Na samym skraju Rzadko spotykana Miejskiej w Janowcu 17. „Rzepicha” Pinus 495 17 lasu - widoczny od 20.02.2004 r. 22.04.2004 r. sosna o trzech Wielkopolskim (Dz. Urz.Woj. Kuj- sylvestris L. strony Wybranowa odrostach Pom. z 2004 r. Nr 44, poz. 702. Uchwała Nr XVI/158/04 Rady Dąb szypułkowy Miejskiej w Janowcu Posiada koron ą Brudzy ń - przy 18. „Łokietek” Quercus 380 19 31.08.2004 r. 13.10.2004 r. Wielkopolskim (Dz. Urz. Woj. o rozło żystym lesniczówce robur L. Kuj-Pom z 2004 r. Nr 101, poz. kształcie 1749). Uchwała Nr XVI/158/04 Rady Dąb szypułkowy Miejskiej w Janowcu Posiada koron ę Brudzy ń - przy 19. „Jarema” Quercus 363 18 31.08.2004 r. 13.10.2004 r. Wielkopolskim (Dz. Urz. Woj. o rozło żystym le śniczówce robur L. Kuj-Pom z 2004 r. Nr 101, poz. kształcie 1749).

86 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024 G

Obwód Wys. Data Data Miejsce ogłoszenia aktu Lp. Nazwa Opis lokalizacji Opis [cm] [m] utworzenia ustanowienia prawnego Uchwała Nr XVI/158/04 Rady W środku lasu Charakterystyczna Dąb szypułkowy Miejskiej w Janowcu dębowego - przy rozło żysta korona bez 20. „Jurand” Quercus 517 21 31.08.2004 r. 13.10.2004 r. Wielkopolskim (Dz. Urz. Woj. starorzeczu rzeki wyra źnego pnia robur L. Kuj-Pom z 2004 r. Nr 101, poz. Wełny przewodniego 1749). Uchwała Nr XVI/158/04 Rady Droga powiatowa Na jednej wysoko ści Dąb szypułkowy Miejskiej w Janowcu Janowiec pnia wyrasta 21. „Mickiewicz” 392 17 31.08.2004 r. 13.10.2004 r. Wielkopolskim (Dz. Urz. Woj. Wielkopolski - jednocze śnie pi ęć Quercus robur L . Kuj-Pom z 2004 r. Nr 101, poz. Wybranowo konarów 1749). Uchwała Nr XVI/158/04 Rady Droga powiatowa Pie ń ukształtowany Miejskiej w Janowcu Klon jawor Acer Janowiec jest z kilkunastu 22. 368 18 31.08.2004 r. 13.10.2004 r. Wielkopolskim (Dz. Urz. Woj. pseudoplatanus L. Wielkopolski - przylegaj ących do Kuj-Pom z 2004 r. Nr 101, poz. Wybranowo siebie konarów 1749). Uchwała Nr XXV/235/05 Rady Dąb szypułkowy Miejskiej w Janowcu Okazały, wysmukły 23. „Antoni” Quercus 360 20 Brudzy ń - Park 18.07.2005 r. 01.09.2005 r. Wielkopolskim (Dz.Urz.Woj. Kuj- o długim pniu robur L. Pom z 2005 r. Nr 98, poz.1777) Uchwała Nr XXV/235/05 Rady Dąb szypułkowy Miejskiej w Janowcu Okazały, wysmukły 24. „Witos” Quercus 400 20 Brudzy ń - Park 18.07.2005 . 01.09.2005 r. Wielkopolskim (Dz.Urz.Woj. Kuj- o długim pniu robur L. Pom z 2005 r. Nr 98, poz.1777) Uchwała Nr XXV/235/05 Rady Jesion wyniosły Miejskiej w Janowcu Okazały, wysmukły 25. „Boryna” Fraxinus 370 21 Brudzy ń - Park 18.07.2005 r. 01.09.2005 r. Wielkopolskim (Dz.Urz.Woj. Kuj- o długim pniu excelsior L. Pom z 2005 r. Nr 98, poz.1777)

Uchwała Nr XXV/235/05 Rady Dąb szypułkowy Okazały, masywny Miejskiej w Janowcu 26. „Gustaw” Quercus 410 20 Brudzy ń - Park 18.07.2005 r. 01.09.2005 r. z du żą rozło żysta Wielkopolskim (Dz.Urz.Woj. Kuj- robur L. koron ą Pom z 2005 r. Nr 98, poz.1777)

Uchwała Nr XXV/235/05 Rady Jesion wyniosły Miejskiej w Janowcu Smukły prosty pie ń 27. „Drzymała” Fraxinus 330 20 Brudzy ń - Park 18.07.2005 r. 01.09.2005 r. Wielkopolskim (Dz.Urz.Woj. Kuj- i cylindryczna korona excelsior L. Pom z 2005 r. Nr 98, poz.1777)

87 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Obwód Wys. Data Data Miejsce ogłoszenia aktu Lp. Nazwa Opis lokalizacji Opis [cm] [m] utworzenia ustanowienia prawnego Uchwała Nr XXV/235/05 Rady Modrzew europejski Miejskiej w Janowcu Pie ń prosty, korona 28. „Jędrzej Śniadecki” 250 19 Brudzy ń - Park 18.07.2005 r. 01.09.2005 r. Wielkopolskim (Dz.Urz.Woj. Kuj- lu źna, sto żkowata Larix decidua Pom z 2005 r. Nr 98, poz.1777) Uchwała Nr XXV/235/05 Rady Modrzew europejski Miejskiej w Janowcu Pie ń prosty, korona 29. „Klemens Janicki” 220 19 Brudzy ń - Park 18.07.2005 01.09.2005 r. Wielkopolskim (Dz.Urz.Woj. Kuj- lu źna, sto żkowata Larix decidua Pom z 2005 r. Nr 98, poz.1777) Uchwała Nr XXV/235/05 Rady Korona lu źna Robinia akacjowa Miejskiej w Janowcu i nieregularna. Pie ń 30. "Katarzyna” Robinia 270 17 Brudzy ń - Park 18.07.2005 r. 01.09.2005 r. Wielkopolskim (Dz.Urz.Woj. Kuj- rozwidla si ę nisko nad pseudoacacia L. Pom z 2005 r. Nr 98, poz.1777) ziemi ą w grube konary Dąb szypułkowy Uchwała Nr XXV/235/05 Rady Posiada koron ą „Czesław Miejskiej w Janowcu 31. 340 19 Brudzy ń - Park 18.07.2005 r. 01.09.2005 r. o rozło żystym Danielewicz” Wielkopolskim (Dz.Urz.Woj. Kuj- kształcie Quercus robur L. Pom z 2005 r. Nr 98, poz.1777) Uchwała Nr XXV/235/05 Rady Dąb szypułkowy Posiada koron ę Miejskiej w Janowcu 32. „Mikołaj Rej” 320 19 Brudzy ń - Park 18.07.2005 r. 01.09.2005 r. o rozło żystym Wielkopolskim (Dz.Urz.Woj. Kuj- Quercus robur L. kształcie Pom z 2005 r. Nr 98, poz.1777) Uchwała Nr XXV/235/05 Rady Klon zwyczajny „Jan Miejskiej w Janowcu Rozło żyste drzewo 33. Kochanowski” Acer 390 18 Brudzy ń - Park 18.07.2005 r. 01.09.2005 r. Wielkopolskim (Dz.Urz.Woj. Kuj- koronie okr ągławej platanoides L Pom z 2005 r. Nr 98, poz.1777) Lipa drobnolistna Teren Szkoły Rozło żyste drzewo 34. 350 20 brak danych Brak danych Rejestr wojewódzki nr 994 Tilia cordata Podstawowej koronie okr ągławej Lipa drobnolistna Teren Szkoły Rozło żyste drzewo 35. 330 23 brak danych Brak danych Rejestr wojewódzki nr 994 Tilia cordata Podstawowej koronie okr ągławej Lipa drobnolistna Teren Szkoły Drzewo rozło żyste, 36. 300 18 brak danych Brak danych Rejestr wojewódzki nr 994 Tilia cordata Podstawowej o koronie okr ągławej Lipa drobnolistna Park dworski Okazałe drzewo 37. 460 25 brak danych Brak danych Rejestr wojewódzki nr 995 Tilia cordata w Laskowie z okr ągława koron ą

88 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024 G

Obwód Wys. Data Data Miejsce ogłoszenia aktu Lp. Nazwa Opis lokalizacji Opis [cm] [m] utworzenia ustanowienia prawnego Lipa drobnolistna Park dworski Okazałe drzewo 38. 410 23 brak danych Brak danych Rejestr wojewódzki nr 995 Tilia cordata w Laskowie z okr ągława koron ą Lipa drobnolistna Park dworski Rozło żyste drzewo 39. 300 18 brak danych Brak danych Rejestr wojewódzki nr 995 Tilia cordata w Laskowie koronie okr ągławej Lipa drobnolistna Park dworski Rozło żyste drzewo 40. 300 19 brak danych Brak danych Rejestr wojewódzki nr 995 Tilia cordata w Laskowie koronie okr ągławej posiada krótki, krzywy Klon polny Acer Park dworski 41. 272 18 brak danych Brak danych Rejestr wojewódzki nr 995 pie ń i okr ągław ą campestre w Laskowie koron ę Klon polny Acer Park dworski 42. 240 17 brak danych Brak danych Rejestr wojewódzki nr 995 Skrzywiony pie ń campestre w Laskowie Wielokrotny pie ń Grab zwyczajny Park dworski 43. 240 20 brak danych Brak danych Rejestr wojewódzki nr 995 i miotlasto Carpinus betulus w Laskowie wysklepiona korona Grab zwyczajny Park dworski Drzewo 44. 220 21 brak danych Brak danych Rejestr wojewódzki nr 995 arpinus betulus w Laskowie o wielokrotnym pniu Okazały, masywny Dąb szypułkowy Park dworski 45. 315 20 brak danych Brak danych Rejestr wojewódzki nr 996 z du żą rozło żysta Quercus robur L . w Obiecanowie koron ą Jesion wyniosły Park dworski 46. 310 22 brak danych Brak danych Rejestr wojewódzki nr 996 Wysoki, strzelisty Fraxinus excelsior w Obiecanowie Jesion wyniosły Park dworski 47. 338 24 brak danych Brak danych Rejestr wojewódzki nr 285 Wysoki, strzelisty Fraxinus excelsior w Świ ątkowie

Jesion wyniosły Park dworski 48. 320 23 brak danych Brak danych Rejestr wojewódzki nr 285 Wysoki, strzelisty Fraxinus excelsior w Świ ątkowie

Topola czarna Park dworski Masywny, rosochaty 49. 348 24 brak danych Brak danych Rejestr wojewódzki nr 285 Populus nigra L. w Świ ątkowie pie ń pokryty naro ślami

Lipa drobnolistna Park dworski Pie ń posiada trzy 50. 196 19 brak danych Brak danych Rejestr wojewódzki nr 286 Tilia cordata Tonowo odnogi

89 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Obwód Wys. Data Data Miejsce ogłoszenia aktu Lp. Nazwa Opis lokalizacji Opis [cm] [m] utworzenia ustanowienia prawnego Głaz o płaskiej 51. Głaz narzutowy 750 - Park-Brudzyn brak danych Brak danych Rejestr wojewódzki nr 283 powierzchni

Miniszewo – Głaz o płaskiej 52. Głaz narzutowy 885 - brak danych Brak danych Rejestr wojewódzki nr 284 w stawie powierzchni Uchwała nr XXIX/253/2014 Rady Drzewo z gatunku Miejskiej w Janowcu Kasztanowiec Kasztanowiec 53. 330 - Przy ko ściele brak danych 06.02.2014 r. Wielkopolskim z dnia 31 stycznia „Szczepan” zwyczajny. Wiek 2014 r. (Dz. Urz. Woj. Kuj-Pom drzewa około 130 lat. z 2013 r. poz. 594 oraz poz. 627) Uchwała nr XXIX/253/2014 Rady Drzewo z gatunku Miejskiej w Janowcu Przy wje ździe do Kasztanowiec biały. 54. Lipa „ Żerniczanka” 343 - brak danych 06.02.2014 r. Wielkopolskim z dnia 31 stycznia parku gminnego Wiek drzewa około 2014 r. (Dz. Urz. Woj. Kuj-Pom 100 lat. z 2013 r. poz. 594 oraz poz. 627) Uchwała nr XXIX/253/2014 Rady Drzewo z gatunku Miejskiej w Janowcu Kasztanowiec „Jan Lipa drobnolistna. 55. 250 - Przy ko ściele brak danych 06.02.2014 r. Wielkopolskim z dnia 31 stycznia Czochralski” Wiek drzewa około 2014 r. (Dz. Urz. Woj. Kuj-Pom 135 lat. z 2013 r. poz. 594 oraz poz. 627) Uchwała nr XXIX/253/2014 Rady Miejskiej w Janowcu Drzewo z gatunku Topola „J ędrzej 56. 420 - W parku gminnym brak danych 06.02.2014 r. Wielkopolskim z dnia 31 stycznia Topola biała. Wiek Śniadecki” 2014 r. (Dz. Urz. Woj. Kuj-Pom drzewa około 170 lat. z 2013 r. poz. 594 oraz poz. 627) Uchwała nr XXIX/253/2014 Rady Miejskiej w Janowcu Drzewo z gatunku D ąb 57. Dąb „Józef Unrug” 310 - W parku gminnym brak danych 06.02.2014 r. Wielkopolskim z dnia 31 stycznia szypułkowy. Wiek 2014 r. (Dz. Urz. Woj. Kuj-Pom drzewa około 125 lat. z 2013 r. poz. 594 oraz poz. 627) Uchwała nr XXIX/253/2014 Rady Miejskiej w Janowcu Drzewo z gatunku D ąb 58. Dąb św. Franciszek 340 - W parku gminnym brak danych 06.02.2014 r. Wielkopolskim z dnia 31 stycznia szypułkowy. Wiek 2014 r. (Dz. Urz. Woj. Kuj-Pom drzewa około 135 lat. z 2013 r. poz. 594 oraz poz. 627)

90 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024 G

Obwód Wys. Data Data Miejsce ogłoszenia aktu Lp. Nazwa Opis lokalizacji Opis [cm] [m] utworzenia ustanowienia prawnego Uchwała nr XXIX/253/2014 Rady Miejskiej w Janowcu Drzewo z gatunku Buk Buk „Bolesław 59. 280 - W parku gminnym brak danych 06.02.2014 r. Wielkopolskim z dnia 31 stycznia zwyczajny. Wiek Brodnicki” 2014 r. (Dz. Urz. Woj. Kuj-Pom z drzewa około 110 lat. 2013 r. poz. 594 oraz poz. 627) Uchwała nr XXIX/253/2014 Rady Miejskiej w Janowcu Drzewo z gatunku D ąb Dąb „Aleksander 60. 300 - W parku gminnym brak danych 06.02.2014 r. Wielkopolskim z dnia 31 stycznia szypułkowy. Wiek Guttry” 2014 r. (Dz. Urz. Woj. Kuj-Pom z drzewa około 100 lat. 2013 r. poz. 594 oraz poz. 627) Uchwała nr XXIX/253/2014 Rady Miejskiej w Janowcu Drzewo z gatunku D ąb Na działce 61. Dąb „Michał” 326 - brak danych 06.02.2014 r. Wielkopolskim z dnia 31 stycznia szypułkowy. Wiek prywatnej 2014 r. (Dz. Urz. Woj. Kuj-Pom z drzewa około 130 lat. 2013 r. poz. 594 oraz poz. 627) Uchwała nr XXIX/253/2014 Rady Miejskiej w Janowcu Drzewo z gatunku D ąb Dąb „Juliusz Na działce 62. 376 - brak danych 06.02.2014 r. Wielkopolskim z dnia 31 stycznia szypułkowy. Wiek Słowacki” prywatnej 2014 r. (Dz. Urz. Woj. Kuj-Pom z drzewa około 150 lat. 2013 r. poz. 594 oraz poz. 627) Uchwała nr XXIX/253/2014 Rady Na działce Miejskiej w Janowcu Drzewo z gatunku D ąb prywatnej, ok. 63. Dąb „Przy latarnii” 370 - brak danych 06.02.2014 r. Wielkopolskim z dnia 31 stycznia szypułkowy. Wiek 50 m od drogi za 2014 r. (Dz. Urz. Woj. Kuj-Pom z drzewa około 145 lat. latarni ą 2013 r. poz. 594 oraz poz. 627)

Uchwała nr XXIX/253/2014 Rady Po obu stronach Miejskiej w Janowcu Aleja lipowa „Aleja drogi brukowanej- Drzewa z gatunku 64. 120 - 260 - brak danych 06.02.2014 r. Wielkopolskim z dnia 31 stycznia lipowa” po 7 na ka żdej ze Lipa drobnolistna. 2014 r. (Dz. Urz. Woj. Kuj-Pom z stron. 2013 r. poz. 594 oraz poz. 627)

Źródło: dane gminy Janowiec Wielkopolski

91 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

4.12.4. Korytarz ekologiczny

Korytarze ekologiczne to tereny le śne, zakrzaczone i podmokłe z naturaln ą ro ślinno ści ą o przebiegu liniowym (pasowym), poło żone pomi ędzy płatami obszarów siedliskowych. Korytarze zapewniaj ą zwierz ętom odpowiednie warunki do przemieszczania si ę – daj ą mo żliwo ść schronienia i dost ęp do pokarmu. Są niezwykle wa żne ze wzgl ędu na fragmentacj ę środowiska (podział siedliska na małe, odizolowane od siebie płaty) wskutek działalno ści człowieka i przekształcenia powierzchni ziemi. Dla całego obszaru Polski opracowano sie ć korytarzy ekologicznych, która obejmuje korytarze główne (o znaczeniu mi ędzynarodowym, a nawet kontynentalnym) oraz uzupełniaj ące je korytarze krajowe i lokalne. Przez teren gminy przebiega korytarz „północny” w skład którego wchodz ą: Puszcza Augustowska/Puszcza Białowieska – Dolina Biebrzy – Puszcza Piska – Puszcza Nidzicka – Bory Tucholskie – Lasy Wałeckie – Puszcza Notecka – Bory Zielonogórskie – Bory Dolno śląskie.

Ryc. 25. Korytarz ekologiczny na terenie gminy Janowiec Wielkopolski Źródło: opracowanie własne na podstawie geoserwis.gdos.gov.pl

4.13. ZAGRO ŻENIA ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH

Przejawy zagro żeń i degradacji ro ślinno ści na terenie gminy są nast ępuj ące: − zrzuty ścieków do wód powierzchniowych, powoduj ące degradacj ę jezior i cieków oraz ich eutrofizacj ę, − wyrobiska i za śmiecenia, − wypalanie ł ąk,

92 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

− nasadzenia gatunków obcych siedliskowo – głównie świerka pospolitego i sosny zwyczajnej, głównie na siedlisku lasu bukowo-dębowego, − odwadnianie, osuszanie i zasypywanie torfowisk i mokradeł, − presja rekreacyjna. Natomiast w śród zagro żeń dla świata zwierz ąt wyró żni ć mo żna nast ępuj ące czynniki antropogeniczne: − zrzuty ścieków do wód powierzchniowych, powoduj ące degradacj ę jezior i cieków oraz ich eutrofizacj ę, − hałas komunikacyjny i wzmo żony ruch drogowy, przecinaj ący główne szlaki przemieszczania si ę zwierz ąt – szczególnie du żych ssaków, − grodzenie nieruchomo ści przyległych do wód powierzchniowych, szczególnie wzdłu ż linii brzegowych jezior, − kłusownictwo, − zabudowa na obrze żach lasów, − rekreacja. Zagro żenie po żarowe Iasów uzale żnione jest przede wszystkim od pory roku. Szczególnie du że wyst ępuje w okresie wczesnowiosennym przy małej wilgotności ściółki oraz w czasie dłu ższych okresach posuchy. Poza tym zagro żenie dla obszarów le śnych stwarza bezpo średnie s ąsiedztwo szlaków komunikacyjnych drogowych oraz penetracja terenów przez ludno ść . Zagro żenie rozprzestrzeniania si ę po żarów mo że spowodowa ć straty w gospodarce Ie śno - uprawowej oraz zagro żenie dla Iudno ści zamieszkałej w pobli żu. Negatywnie na stan fauny i flory mog ą tak że wpływa ć procesy przestrzenne przemian krajobrazu, w tym najbardziej rozpowszechniony - fragmentacja siedlisk. Fragmentacja polega na rozpadzie zwartego dotychczas obszaru (siedlisk, ekosystemów lub typów użytkowania gruntu) na mniejsze cz ęś ci (fragmenty). W jej efekcie zdecydowanie zwi ększa si ę liczba płatów i długo ść granic krajobrazowych, zmniejsza natomiast zwarto ść krajobrazu. Fragmentacja jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych procesów transformacji, prowadz ącym do zmniejszania bioró żnorodno ści oraz przy śpieszenia lokalnego zanikania ro ślin i zwierz ąt. Ze wzrostem fragmentacji ze wzgl ędu na zanik siedlisk oraz bariery przestrzenne zmniejsza si ę tak że rozproszenie zwierz ąt i ich migracje, co przyczynia si ę do redukcji gatunków, powoduj ąc zmniejszenie bioró żnorodno ści gatunkowej w śród fauny. Wszystkie podejmowane działania powinny d ąż yć do minimalizacja tych procesów. Wa żne jest planowanie przestrzenne, rozwój obszarów biologicznie czynnych, ł ącz ące racje gospodarcze, potrzeby i mo żliwo ści z kwestiami ekologicznymi i mo żliwo ściami środowiska. Projektowane inwestycje i działania powinny by ć poł ączone z planowaniem sieci ekologicznych, tak by spełniały potrzeb ę utrzymania „ł ączno ści” siedlisk. Ponadto jak ju ż wspomniano na terenie miasta i gminy Janowiec Wielkopolski istniej ą sprzyjaj ące warunki do rozwoju instalacji pracuj ących w oparciu o energi ę wiatrow ą i produkuj ących energię korzystaj ąc siły wiatru. Powstawanie tego typu instalacji mo że stanowi ć zagro żenie dla istniej ącej fauny i flory, w zwi ązku z czym zwraca si ę uwag ę na fakt, iż przy planowaniu lokalizacji elektrowni wiatrowych nale ży zwróci ć uwag ę na obszary szczególnie cenne przyrodniczo, które powinny zostać wył ączone z mo żliwej lokalizacji turbin wiatrowych. S ą to przede wszystkim tereny uj ęte w Studium kierunków i zagospodarowania przestrzennego gminy Janowiec Wielkopolski w uwarunkowaniach przyrodniczych. Stanowi ą je: 1) tereny i obiekty obj ęte formami ochrony przyrody (pomniki przyrody), 2) wa żne elementy systemu przyrodniczego:

93 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

− lasy i zadrzewienia, − ro ślinno ść ł ąkowa i pastwiska, − ziele ń parkowa, − zabytkowe zało żenia parkowe i cmentarne, − ci ągi ekologiczne, − wody stoj ące i płyn ące. Jako miejsce lokalizacji elektrowni wiatrowych należałoby tak że wykluczy ć strefy ochrony konserwatorskiej oraz ochrony ekspozycji krajobrazu. Tak że wszelkie prace modernizacyjne zwi ązane z budynkami np. termomodernizacje, mog ą stanowi ć zagro żenie dla fauny. Prace modernizacyjne, w tym planowane termomodernizacje musz ą by ć prowadzone z uwzgl ędnieniem potencjalnie wyst ępuj ących na terenie obiektów chronionych gatunków ptaków. Jak podaje Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska „przed rozpocz ęciem prac remontowych zarz ądca powinien wykona ć ekspertyz ę przyrodnicz ą stwierdzaj ącą obecno ść lub brak chronionych gatunków ptaków i nietoperzy w danym obiekcie budowlanym.

V. ZAŁO ŻENIE PROGRAMOWE

5.1. WPROWADZENIE

We wcze śniejszych rozdziałach przeprowadzono analiz ę stanu środowiska oraz uwarunkowa ń społeczno - gospodarczych na terenie gminy Janowiec Wielkopolski. Szczegółowo omówiono poszczególne elementy środowiska, towarzysz ące im zagro żenia zwi ązane m.in. z działalno ści ą człowieka, w tym z funkcjonowaniem różnych obiektów i instalacji. Konsekwencj ą dokonanej analizy i zidentyfikowanych zagro żeń, które wskazuj ą obszary interwencji jest zaproponowanie celów zmierzaj ących do naprawy niekorzystnego stanu środowiska (w obszarach gdzie działania naprawcze s ą jeszcze konieczne) i utrzymania w gminie warunków do zrównowa żonego rozwoju. W celu realizacji przyj ętego zało żenia konieczne jest wyznaczenie głównych celów ekologicznych, po osi ągni ęciu których ma nast ąpi ć poprawa stanu i jako ści danego elementu środowiska b ądź b ędzie utrzymywany dobry stan o ile aktualnie taki został zdiagnozowany. W ramach tych wytycznych powinno si ę zaplanowa ć konkretne zadania ekologiczne, czyli przedsi ęwzi ęcia b ądź czynno ści organizacyjno-administracyjne prowadz ące do realizacji wyznaczonych celów ekologicznych i kierunków interwencji. Poprzez realizacj ę tych działa ń ekologicznych mo żna b ędzie osi ągn ąć wymiern ą popraw ę środowiska przyrodniczego w wyznaczonych obszarach interwencji, mierzon ą za pomoc ą wska źników środowiskowych (mierników realizacji). Realizuj ąc lokaln ą polityk ę ochrony środowiska, niniejszy program ochrony środowiska, a w nim harmonogram realizacyjny, sporz ądzony został z uwzgl ędnieniem celów zawartych w strategiach i programach (operacyjnych i rozwoju), wynikaj ących z ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2014 r., poz. 1649).

94 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Program ochrony środowiska oparty wi ęc został o postanowienia wynikaj ące z dokumentów strategicznych, koncepcji i innych opracowa ń krajowych, wojewódzkich i lokalnych, z uwzgl ędnieniem wymogów wynikaj ących z obowi ązuj ących przepisów. W ka żdym z tych dokumentów znajduje si ę szereg zapisów, które były baz ą dla potrzeb opracowania celów oraz kierunków działa ń niniejszego Programu. Poni żej przedstawiono wytyczne działa ń dla samorz ądu w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Ich realizacja zło ży si ę na wypełnianie zada ń okre ślonych w Polityce Ekologicznej Pa ństwa oraz Programie ochrony środowiska województwa kujawsko - pomorskiego oraz innych dokumentów strategicznych, co powinno prowadzi ć do zrównowa żonego rozwoju całego obszaru. Osi ągni ęcie okre ślonych celów powinno by ć realizowane za pomoc ą konkretnych zada ń ekologicznych, które okre ślono w harmonogramie realizacyjnym Programu ochrony środowiska. Wiele z zaproponowanych zada ń w zało żeniu powinno by ć realizowanych wła śnie przez gmin ę lub przez jednostki działaj ące na tym terenie oraz w regionie. gmina będzie w nich pełni ć funkcje nadzoru działalno ści, b ędzie wspiera ć działalno ść w charakterze administracyjnym lub b ędzie bezpo średnio współdziałać, jedynie w konkretnym zadaniach będzie współfinansowa ć lub finansowa ć zało żone zadania.

5.1.1. Dokumenty Mi ędzynarodowe

Punktem wyj ścia dla rozwa żań zgodno ści zało żeń PO Ś z innymi dokumentami jest omówienie dokumentów ustanowionych na szczeblu mi ędzynarodowym do realizacji, których Polska jest zobowi ązana. Zało żenia dokumentów, umów i konwencji mi ędzynarodowych przekładaj ą si ę na konstruowanie zapisów prawodawstwa polskiego. W 1992 r. opracowany został jeden z najwa żniejszych dokumentów, zwi ązanych ze zrównowa żonym rozwojem, tzw. „Agenda 21” - Światowy Program Rozwoju Zrównowa żonego . Dokument ten zwraca szczególn ą uwag ę na konieczno ść ochrony zasobów naturalnych i racjonalnego gospodarowania nimi w celu zapewnienia trwałego i zrównowa żonego rozwoju . Kolejnym najbardziej rozpowszechnionym dokumentem mi ędzynarodowym, który narzuca Polsce działania w zakresie ochrony środowiska jest Protokół z Kioto w sprawie zmian klimatu. Stanowi znaczny post ęp w zakresie walki z globalnym ociepleniem, poniewa ż zawiera cele wi ążą ce i ilo ściowe, zwi ązane z ograniczeniem i redukcj ą emisji gazów cieplarnianych . Obecnie priorytetowe dla Polski jest dostosowanie swoich działa ń do polityki Unii Europejskiej, która opiera si ę na przekonaniu, że ambitne normy środowiskowe pobudzaj ą wprowadzenie innowacji w działalno ść gospodarcz ą oraz że polityka gospodarcza, polityka społeczna i polityka środowiskowa musz ą by ć ści śle ze sob ą powi ązane. Główne zało żenia polityki Wspólnoty w zakresie środowiska naturalnego okre ślone s ą w Traktacie Ustanawiaj ącym WE w Tytule XIX - Środowisko Naturalne . Jego realizacja powinna si ę przyczyni ć do zachowania, ochrony i poprawy jako ści środowiska naturalnego – z uwzgl ędnieniem ró żnorodno ści sytuacji w ró żnych regionach Wspólnoty - ale równie ż do ochrony zdrowia ludzkiego . Kolejnym wa żnym dokumentem, wyznaczaj ącym ramy realizacji polityki wspólnotowej w zakresie ochrony środowiska jest Program Działa ń Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie Środowiska . W chwili obecnej obowi ązuje ju ż 7 Program, który okre śla działania polityki UE w dziedzinie ochrony środowiska i polityki klimatycznej na najbli ższe siedem lat (od roku 2013). Okre śla on trzy główne cele:

95 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

− ochrona przyrody i wzmocnienie odporno ści ekologicznej, − zwi ększenie trwałego rozwoju, efektywniej korzystaj ącej z zasobów gospodarki, ograniczenie niskoemisyjnej gospodarki, − skuteczne przeciwdziałanie zagro żeniom zwi ązane ze środowiskiem dla zdrowia. W ramach działa ń dotycz ących zmian klimatu oraz zrównowa żonego wykorzystania energii okre ślono cele zawarte dokumencie Strategia Europa 2020 . Dotycz ą one: - ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o 20 proc. w stosunku do poziomu z 1990 r. (lub nawet o 30 proc., je śli warunki b ędą sprzyjaj ące), - wzrostu udziału energii odnawialnej o 20 procent, - wzrost efektywno ści energetycznej o 20 procent.

5.1.2. Dokumenty Krajowe

W zwi ązku z tym, że planowane działania w ochronie środowiska w Polsce, powinny wpisywa ć si ę w priorytety w skali Unii Europejskiej przyj ęto dokument Polityka ekologiczna pa ństwa w latach 2009 – 2012 z perspektyw ą do roku 2016 . Ze wzgl ędu na to, i ż niniejszy projekt przygotowywany jest na lata 2015 – 2018 z perspektyw ą na lata 2019 - 2022, uwzgl ędniono jeszcze w jego zało żeniach zapisy Polityki ekologicznej pa ństwa. Jednak zgodnie z ustaw ą z dnia 11 lipca 2014 roku o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2014 r., poz. 1101), programy ochrony środowiska uchwalone w celu realizacji Polityki ekologicznej pa ństwa na lata 2009–2012 z perspektyw ą do roku 2016 (…) zachowuj ą wa żno ść na czas, na jaki zostały uchwalone, jednak nie dłużej ni ż do dnia 31 grudnia 2016 r. Konieczne jest zatem uwzgl ędnienie innych dokumentów programowych, o których mowa w dalszej cz ęś ci rozdziału. Nawi ązuj ąc zatem do Polityki ekologicznej pa ństwa, Program ochrony środowiska powinien realizowa ć zawarte w niej nast ępuj ące priorytety ekologiczne: I. Działania systemowe: 1. Uwzgl ędnianie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych. 2. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska. 3. Zarz ądzanie środowiskowe. 4. Udział społecze ństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska. 5. Rozwój bada ń i post ęp techniczny. 6. Odpowiedzialno ść za szkody w środowisku. 7. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym. II. Ochrona zasobów naturalnych: 1. Ochrona przyrody. 2. Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów. 3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wody. 4. Ochrona powierzchni ziemi. 5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi. III. Poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego : 1. Jako ść powietrza. 2. Ochrona wód. 3. Gospodarka odpadami. 4. Oddziaływania hałasu i pól elektromagnetycznych. 5. Substancje chemiczne w środowisku.

96 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Przechodz ąc do bardziej sektorowych dokumentów, wa żne z punktu widzenia ochrony środowiska gminy są projekty zwi ązane np. z ochron ą klimatu, czy szeroko poj ętym rozwojem społeczno-gospodarczym oraz infrastrukturalnym. PO Ś dla gminy Janowiec Wielkopolski powinien nawi ązywa ć do dokumentu opracowywanego przez Ministerstwo Środowiska dotycz ącego projektu „Opracowanie i wdro żenie Strategicznego Planu Adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu – KLIMADA” . Głównym celem Strategii jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju oraz efektywnego funkcjonowania gospodarki i społecze ństwa w warunkach zmian klimatu. Plan zakłada nast ępuj ące kierunki działa ń w odniesieniu do poszczególnych sektorów (z zaznaczeniem uszczegółowienia ich i wdro żenia na poziomie regionalnym i lokalnym): 1. Zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego i dobrego stanu środowiska: − dostosowanie sektora gospodarki wodnej do zmian klimatu, − dostosowanie sektora energetycznego do zmian klimatu, − ochrona ró żnorodno ści biologicznej i gospodarka le śna w kontek ście zmian klimatu, − adaptacja do zamian klimatu w gospodarce przestrzennej i budownictwie, − zapewnienie funkcjonowania skutecznego systemu ochrony zdrowia w warunkach zmian klimatu. 2. Skuteczna adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich: − stworzenie lokalnych systemów monitorowania i ostrzegania przed zagro żeniami, − organizacyjne i techniczne dostosowanie działalno ści rolniczej i rybackiej do zmian klimatu. 3. Rozwój transportu w warunkach zmian klimatu: − wypracowywanie standardów konstrukcyjnych uwzgl ędniaj ących zmiany klimatu, − zarz ądzanie szlakami komunikacyjnymi w warunkach zmian klimatu. 4. Zapewnienie zrównowa żonego rozwoju regionalnego i lokalnego z uwzgl ędnieniem zmian klimatu: − monitoring stanu środowiska i systemy wczesnego ostrzegania w kontek ście zmian klimatu (miasta i obszary wiejskie), − miejska polityka przestrzenna uwzgl ędniaj ąca zmiany klimatu. 5. Stymulowanie innowacji sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu: − promowanie innowacji na poziomie działa ń organizacyjnych i zarz ądczych sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu, − budowa systemu wsparcia polskich innowacyjnych technologii sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu. 6. Kształtowanie postaw społecznych sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu: − zwi ększenie świadomo ści odno śnie ryzyka zwi ązanego ze zjawiskami ekstremalnymi i metodami ograniczania ich wpływu, − ochrona grup szczególnie nara żonych przed skutkami niekorzystnych zjawisk klimatycznych.

Natomiast celem Strategii Rozwoju Kraju 2020 (SKR) – „Aktywne społecze ństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne pa ństwo”, b ędącej kontynuacj ą na kolejne lata jeszcze obowi ązuj ącej Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007-2015 jest wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniaj ących szybszy

97 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024 i zrównowa żony rozwój kraju oraz poprawa jako ści życia ludno ści. Strategia zakłada trzy priorytety: − sprawne i efektywne pa ństwo, − konkurencyjna gospodarka, − spójno ść społeczna i terytorialna. Do tej Strategii doł ączonych zostało 9 strategii zintegrowanych, które maj ą za zadanie przyczyni ć si ę do realizacji celów zało żonych w SRK 2020, rozwija ć i uszczegóławia ć reformy w niej wskazane. Koszty realizacji wszystkich priorytetów rozwojowych przewidzianych do 2020 roku b ędą pokrywane zarówno z pieni ędzy krajowych, prywatnych, jak i funduszy europejskich. Osobnym dokumentem krajowym jest jeszcze Strategia Rozwoju Transportu (SRT) do 2020 roku (z perspektyw ą do 2030 roku) . Wyznacza ona najwa żniejsze kierunki rozwoju transportu w Polsce i dotyczy wszystkich sektorów transportu: drogowego, kolejowego, lotniczego, morskiego i wodnego śródl ądowego, miejskiego oraz intermodalnego. Dokument jest jedn ą z 9 strategii zintegrowanych i słu ży realizacji celów okre ślonych w krajowych dokumentach wy ższego rz ędu - Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju i Strategii Rozwoju Kraju 2020. Strategia uwzgl ędnia priorytety ró żnych polityk Unii Europejskiej - transportowej, regionalnej, innowacyjnej oraz ochrony środowiska. Wdro żenie SRT pozwoli: − zwi ększy ć dost ępno ść transportow ą Polski (łatwiejsze przemieszczanie si ę ró żnymi środkami transportu), − poprawi ć bezpiecze ństwo uczestników ruchu i przewo żonych towarów, − podnie ść efektywno ść sektora transportowego, − stworzy ć nowoczesn ą, spójn ą sie ć infrastruktury transportowej, − poprawi ć sposób organizacji i zarz ądzania systemem transportowym, − ograniczy ć negatywny wpływ transportu na środowisko, − zbudowa ć racjonalny model finansowania inwestycji infrastrukturalnych.

Dokumenty strategiczne wskazuj ą drog ę rozwoju dla kraju. Bior ąc pod uwag ę okres programowania niniejszego projektu PO Ś konieczne staje si ę równie ż odniesienie do Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014 – 2020 . Głównym celem programu na kolejne lata jest wsparcie gospodarki efektywnie korzystaj ącej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjaj ącej spójno ści terytorialnej i społecznej. Do głównych priorytetów PO Ii Ś zalicza si ę: I. Zmniejszenie emisyjno ści gospodarki. II. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu. III. Rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego. IV. Infrastruktura dla miast. V. Rozwój transportu kolejowego w Polsce. VI. Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach. VII. Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego. VIII. Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury. IX. Wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia. X. Pomoc techniczna.

98 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

5.1.3. Dokumenty Wojewódzkie

Zało żenia opracowywanego Programu ochrony środowiska powinny opiera ć si ę na celach strategicznych wojewódzkiego programu ochrony środowiska - Programu Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami województwa kujawsko-pomorskiego na lata 2011-2014 z perspektyw ą na lata 2015-2018, . Celem strategicznym polityki ekologicznej województwa kujawsko - pomorskiego do 2018 roku jest zapewnienie bezpiecze ństwa ekologicznego województwa (mieszka ńców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) oraz harmonizacja rozwoju gospodarczego i społecznego z ochron ą walorów środowiskowych. Celowi temu podporz ądkowane s ą cele szczegółowe, których realizacja b ędzie miała miejsce poprzez przypisane im kierunki działa ń. Cele szczegółowe zostały uj ęte w trzech blokach tematycznych, tj.: ochrona zasobów naturalnych, poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego, działania systemowe. Zapisy Programu uwzgl ędniaj ą i realizuj ą cele oraz kierunki działa ń wyznaczone w harmonogramie realizacyjnym programu ochrony środowiska w skali województwa: I. Kierunki ochrony i racjonalnego u żytkowania zasobów przyrodniczych - Wdra żanie sieci ekologicznej Natura 2000, - Opracowanie planów zada ń ochronnych i planów ochrony dla obszarów Natura 2000, - Opracowanie i ustanowienie zada ń ochronnych i planów ochrony dla rezerwatów przyrody, - Opracowanie i przyj ęcie planów ochrony dla parków krajobrazowych: Brodnickiego, Chełmi ńskiego, Gostyni ńsko-Włocławskiego, Górznie ńsko- Lidzbarskiego, Nadwi śla ńskiego, Wdeckiego, - Powi ększenie Nadwi śla ńskiego Parku Krajobrazowego na tereny północnej cz ęś ci, Kotliny Toru ńskiej i jej strefy kraw ędziowej, - Czynna ochrona gin ących, zagro żonych oraz chronionych gatunków flory i fauny, - Inwentaryzacja przyrodnicza i monitoring przyrodniczy województwa i wybranych obszarów, - Wdra żanie zasad ochronnych na obszarze rezerwatu biosfery „Bory Tucholskie”, - Wdra żanie strategii rozwoju obszaru funkcjonalnego „Zielone Płuca Polski, - Ochrona i konserwacja pomników przyrody, - Zwi ększenie lesisto ści województwa – zalesienie około 1 200 ha gruntów do 2014 r., - Wspieranie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów le śnych, - Odbudowa populacji zwierzyny drobnej, - Promocja walorów przyrodniczych i edukacja ekologiczna, - Rewitalizacja przyrodniczych obszarów zdegradowanych i przywracanie ich walorów użytkowych. II. Zasoby wodne i gospodarka wodno - ściekowa - Modernizacja i rozbudowa do 2010 roku komunalnych oczyszczalni ścieków z podwy ższonym usuwaniem zwi ązków biogennych w aglomeracjach o liczbie równowa żnych mieszka ńców (RLM) powy żej 15 000 (aglomeracje o wydłu żonym terminie realizacji inwestycji: Bydgoszcz, Choce ń, Rypin, W ąbrze źno, Pruszcz), - Budowa, modernizacja i rozbudowa do 2015 roku komunalnych oczyszczalni ścieków w aglomeracjach o liczbie równowa żnych mieszka ńców (RLM) od 2 000 do 15 000, - Budowa, modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków w miejscowo ściach o równowa żnej liczbie mieszka ńców poni żej 2 000 kierunku spełnienia wymaga ń obowi ązuj ącego prawa i dyrektyw UE, - Zagospodarowanie osadów ściekowych,

99 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

- Budowa oczyszczalni przyzagrodowych w obszarach o rozproszonej zabudowie, gdzie budowa sieci kanalizacyjnych nie ma ekonomicznego uzasadnienia, - Sukcesywna modernizacja istniej ącej i realizacja nowej sieci kanalizacji sanitarnej, - Sukcesywna modernizacja istniej ącej i budowa nowej sieci kanalizacji deszczowej wraz z urz ądzeniami podczyszczaj ącymi, - Aktualizacja dost ępnych zasobów pitnych wód podziemnych wraz z budow ą, przebudow ą, rozbudow ą oraz monitoringiem komunalnych uj ęć wód, - Ochrona przeciwpowodziowa (wały, regulacja wód), - Budowa zbiorników wodnych, - Melioracje szczegółowe, - Realizacja programu małej retencji, - Projekt „Ekologiczne zabezpieczenie stopnia Włocławek” - zadania modernizacyjne na Stopniu Wodnym we Włocławku, - budowa nowego stopnia wodnego b ądź progu poni żej stopnia wodnego we - Włocławku, - roboty regulacyjne na rzece Wi śle, modernizacja wału przeciwpowodziowego w Dolinie Ciechoci ńskiej, - Działalno ść inspekcyjno-kontrolna słu żb Inspekcji Ochrony Środowiska, III. Gospodarka odpadami - Aktualizacja i uchwalenie Planu gospodarki odpadami województwa kujawsko pomorskiego , - Sporz ądzanie sprawozda ń z realizacji wojewódzkiego planu gospodarki odpadami, - Tworzenie Regionów Gospodarki Odpadami Komunalnymi (RGOK) wyposa żonych w infrastruktur ę do odzysku, recyklingu i unieszkodliwiania odpadów poza składowaniem, ze szczególnym uwzgl ędnieniem metod termicznych i biologicznych oraz wystarczaj ącą pojemno ść składowisk odpadów, - Modernizacja składowisk odpadów komunalnych planowanych do u żytkowania w ramach Regionów Gospodarki Odpadami Komunalnymi, - Tworzenie systemów gospodarki odpadami komunalnymi obejmuj ących działania w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów, selektywnego zbierania odpadów (w tym odpadów ulegaj ących biodegradacji, odpadów opakowaniowych, budowlanych, niebezpiecznych i innych), przetwarzania odpadów w celu przygotowania do odzysku lub unieszkodliwiania, - Opracowanie i uchwalenie regulaminów utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gmin, - Kontrola stanu zawieranych umów przez wła ścicieli nieruchomo ści z firmami prowadz ącymi działalno ść w zakresie odpadów komunalnych, - Budowa Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów oraz prowadzenie i analiza wyników monitoringu wód podziemnych wokół zakładu a nast ępnie wdro żenie ewentualnie wymaganych działa ń naprawiaj ących stan środowiska gruntowego, - Wdro żenie systemu selektywnej zbiórki odpadów, Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów, na których składowane s ą odpady komunalne oraz prowadzenie i analiza wyników monitoringu wód podziemnych wokół składowisk odpadów a nast ępnie wdro żenie ewentualnie wymaganych działa ń naprawiaj ących stan środowiska gruntowego, - Wydawanie decyzji w sprawie usuwanie odpadów z miejsc na ten cel nieprzeznaczonych tzw. „dzikich” wysypisk odpadów, - Zamkni ęcie i rekultywacja składowisk odpadów przemysłowych oraz prowadzenie i analiza wyników monitoringu wód podziemnych wokół składowisk odpadów

100 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

a nast ępnie wdro żenie ewentualnie wymaganych działa ń naprawiaj ących stan środowiska gruntowego, - Opracowanie i wdra żanie programów usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, - Prowadzenie inwentaryzacji budynków i urz ądze ń, w których wykorzystywane s ą wyroby zawieraj ące azbest, - Akcje informacyjne dotycz ące mo żliwo ści finansowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest wskazuj ąca firmy uprawnione do demonta żu tych wyrobów oraz zagro żenia zdrowia zwi ązanego z samodzielnym prowadzeniem tych prac, - Kontrola prac zwi ązanych z usuwaniem azbestu, kontrole zinwentaryzowanych budynków, - Przeprowadzenie cyklu szkole ń dla administracji samorz ądowej szczebla powiatowego i gminnego w zakresie gospodarki odpadami, w szczególno ści wydawania decyzji administracyjnych, - Prowadzenie działalno ści informacyjno-edukacyjnej dotycz ącej konieczno ści wła ściwego post ępowania z odpadami niebezpiecznymi i innymi ni ż niebezpiecznymi. Propagowanie stosowania nowoczesnych technologii skutkuj ących zmniejszeniem ilo ści wytworzonych odpadów, - Organizacja systemu zbiórki, transportu i magazynowania odpadów medycznych i weterynaryjnych, - Rozbudowa systemu zbierania olejów odpadowych ze źródeł rozproszonych, - Opracowanie i wdro żenie systemu selektywnego zbierania przeno śnych zu żytych baterii i akumulatorów, - Opracowanie i wdro żenie systemu zbierania zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego pochodz ącego z gospodarstw domowych, - Rozbudowa systemu zbierania zu żytych opon, - Rozbudowa systemu zbierania odpadów opakowaniowych z gospodarstw domowych, - Rozbudowa systemu zbierania i likwidacji odpadów zawieraj ących PCB o st ęż eniu poni żej 50 ppm, - Tworzenie gminnych Punktów Zbierania Odpadów niebezpiecznych (GPZON), - Badanie morfologii odpadów komunalnych pod k ątem ilo ści odzyskiwania poszczególnych frakcji wg metodyki opracowanej na zlecenie M Ś, - Prowadzenie i aktualizowanie wojewódzkiej bazy danych w zakresie wytwarzania i gospodarowania odpadami, - Działalno ść inspekcyjno-kontrolna słu żb Inspekcji Ochrony Środowiska – przeprowadzenie kontroli składowisk odpadów w zakresie przestrzegania warunków decyzji oraz dostosowania obiektów do wymaga ń prawnych, prowadzenie i analiza wyników monitoringu wód podziemnych (eksploatacyjnego i poeksploatacyjnego) wokół składowisk odpadów i zlikwidowanych mogilników a nast ępnie wdro żenie ewentualnie wymaganych działa ń naprawiaj ących stan środowiska gruntowego. IV. Klimat akustyczny - Analiza wyników rocznego monitoringu hałasu, okre ślenie kierunków działa ń naprawczych, - Opracowanie map akustycznych dla terenów wskazanych przepisami odr ębnymi dla aglomeracji, dróg komunikacji, oceny klimatu akustycznego terenów pozostałych Opracowanie programów ochrony środowiska przed hałasem -dla aglomeracji dla dróg komunikacji,

101 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

- Wspieranie realizacji inwestycji wpływaj ących na zmniejszenie uci ąż liwo ści hałasu komunikacyjnego (budowa obwodnic, budowa i modernizacja dróg komunikacji, budowa ekranów akustycznych, wymiana taboru na mniej hała śliwy), - Wspieranie działa ń prowadz ących do eliminacji b ądź ograniczenia emisji hałasu przemysłowego, - Działalno ść inspekcyjno-kontrolna słu żb Inspekcji Ochrony Środowiska, - Kontynuacja działa ń monitoruj ących u żywanie sprz ętu motorowodnego na wodach powierzchniowych, - Monitorowanie przestrzegania zasad strefowania terenów w planowaniu przestrzennym w odniesieniu do nowo zagospodarowywanych terenów, V. Pola elektromagnetyczne - Analiza wyników monitoringu pól elektromagnetycznych pod k ątem ochrony ludno ści przed wzrostem poziomów pól sztucznie wytworzonych, - Prowadzenie monitoringu poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku wraz z rejestrem informacji o terenach, na których wyst ępuj ą przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych ze szczególnym uwzgl ędnieniem terenów zabudowy mieszkaniowej, terenów przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą i terenów dost ępnych dla ludno ści, - Działalno ść inspekcyjno-kontrolna słu żb Inspekcji Ochrony Środowiska, VI. Powa żne awarie i powa żne awarie przemysłowe - Zbudowanie sprawnego systemu monitoringu transportu substancji niebezpiecznych na terenie województwa, - Analiza porównawcza liczby , miejsc oraz rodzaju materiałów niebezpiecznych będących sprawcami wyst ąpienia zdarze ń o znamionach powa żnych awarii, w celu wytypowania miejsc i obiektów wymagaj ących obj ęciem działaniami kontrolnymi, - Weryfikacja, wyznaczenie i zatwierdzenie tras przewozu substancji niebezpiecznych po drogach na terenie województwa, - Wyznaczenie bezpiecznych miejsc parkingowych dla pojazdów przewo żą cych niebezpieczne substancje, - Doposa żenie Jednostek Ratowniczych w sprz ęt do ratownictwa techniczno- chemicznego, - Edukacja społecze ństwa na wypadek wyst ąpienia powa żnych awarii, - Działalno ść inspekcyjno-kontrolna słu żb Inspekcji Ochrony Środowiska, VII. Ochrona powietrza - Sporz ądzenie rocznych ocen jako ści powietrza atmosferycznego w województwie kujawsko-pomorskim, - Sporz ądzenie pi ęcioletniej oceny jako ści powietrza atmosferycznego w województwie kujawsko-pomorskim za lata 2010-2014, - Sporz ądzenie i wdra żanie wojewódzkiego programu ochrony powietrza, - Sporz ądzenie i wdra żanie programów ochrony powietrza w strefach, które według klasyfikacji dokonanej ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi znalazły si ę w klasie C, - Modernizacja/wymiana kotłów grzewczych/kotłowni zakładowych na proekologiczne, - Działalno ść inspekcyjno-kontrolna słu żb Inspekcji Ochrony Środowiska, - Działalno ść systemu oceny jako ści powietrza, tj. sieci stacji pomiarowych w województwie, - Termomodernizacja budynków mieszkalnych i obiektów u żyteczno ści publicznej, - Budowa i przebudowa sieci ciepłowniczych w szczególno ści w celu zmniejszenia przesyłowych strat ciepła,

102 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

VIII. Ochrona zasobów kopalin - Utworzenie wojewódzkiej bazy terenów poeksploatacyjnych wraz z ocen ą sposobów i kierunków ich rekultywacji, - Opracowanie kompleksowej analizy skutków ewentualnej eksploatacji złó ż w ęgla brunatnego na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, - Rekultywacja wyrobisk poeksploatacyjnych, w tym wyznaczenie perspektywicznych wyrobisk pokopalnianych dla potrzeb magazynowania paliw, - Opracowanie wojewódzkich map perspektyw zasobowych, - Wspieranie działa ń w zakresie poszukiwania i dokumentowania złó ż gazu z łupków na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, - Działalno ść inspekcyjno-kontrolna słu żb Inspekcji Ochrony Środowiska, IX. Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych - Sporz ądzenie analizy dotycz ącej wyznaczenia terenów niewskazanych dla lokalizacji elektrowni wiatrowych, - Zwi ększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych.

Kolejnym dokumentem jest Strategia rozwoju województwa kujawsko- pomorskiego do roku 2020 – Plan modernizacji 2020+. Strategia opiera si ę na analizie uwarunkowa ń i stanu rozwoju województwa oraz prognoz rozwoju województwa, jak te ż zgłaszanych podczas konsultacji społecznych aspiracji ró żnych środowisk. Aspekty te pozwoliły na identyfikacj ę priorytetów rozwoju województwa do których nale żą : - Konkurencyjna gospodarka, - Modernizacja przestrzeni wsi i miast, - Silna metropolia, - Nowoczesne społecze ństwo. Elementy te zostały one osadzone w środowisku przyrodniczym, poniewa ż to w nim odbywaj ą si ę wszelkie działania człowieka.

Przechodz ąc do projektów wojewódzkich ukierunkowanych typowo na ochron ę środowiska, analizie poddano zapisy w zakresie wdra żania takich dokumentów jak: program ochrony środowiska przed hałasem, program ochrony powietrza, plan gospodarki odpadami.

W roku 2014 Sejmik Województwa kujawsko - pomorskiego przyj ął Projekt programu ochrony środowiska przed hałasem wraz z prognoz ą oddziaływania na środowisko dla terenów poza aglomeracjami poło żonymi wzdłu ż dróg krajowych o ruchu powy żej 3 000 000 pojazdów rocznie na terenie województwa kujawsko- pomorskiego, których eksploatacja spowodowała negatywne oddziaływanie akustyczne tj. przekroczone zostały dopuszczalne poziomy hałasu, okre ślone wska źnikami LDWN, LN. Jednoznacznie wskazuje si ę w nim na konieczno ść przedsi ęwzi ęcia działa ń maj ących na celu ograniczenie negatywnego oddziaływania tych dróg. W odniesieniu do gminy Janowiec Wielkopolski konieczne jest stosowanie działa ń bezpo średnich takich jak wymiana nawierzchni czy stosowanie elementów uspokojenia ruchu, budowa ekranów akustycznych, budowa obwodnic, weryfikacja miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz ich uszczegółowienie w szczególno ści w miejscach zidentyfikowanych znacznych przekrocze ń, izolowanie terenów mieszkalnych od bezpo średniego s ąsiedztwa analizowanych odcinków dróg przy zastosowaniu pasów terenów pod zabudow ę niechronion ą np. tereny usługowe .

103 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Przechodz ąc do programu zwi ązanego z ochron ą powietrza, PO Ś musi realizowa ć zało żenia uchwalonego w 2015 roku dotycz ące dokumentu: Zmiany Programu ochrony powietrza dla 15 stref województwa kujawsko-pomorskiego pod wzgl ędem przekrocze ń docelowych benzo( ααα)pirenu . Podstawowe kierunki działa ń zmierzaj ących do przywracania poziomów docelowych benzo( α)pirenu powinny si ę koncentrowa ć na obni żaniu emisji ze spalania paliw stałych do celów ogrzewania indywidualnego. Przejawia ć si ę to mo że w nast ępuj ących głównych działaniach: - Likwidacja ogrzewania indywidualnego opartego na w ęglu lub drewnie i zmiana na centralne ogrzewanie (tam gdzie istnieje sie ć centralnego ogrzewania) lub na piece zasilane paliwem ekologicznym – gazem, olejem opałowym, pr ądem, - Zapisy w planach zagospodarowania przestrzennego zakazuj ące u żywania paliwa stałego do ogrzewania oraz zakazuj ące budowy kominów opalanych drewnem w obszarach przekrocze ń warto ści docelowych benzo(a)pirenu, - Edukacja ekologiczna maj ąca na celu u świadomienie ludno ści na temat szkodliwo ści spalania odpadów oraz paliw niskiej jako ści (np. pyłu w ęglowego). W ramach gospodarki odpadami funkcjonuje dokument Plan gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego na lata 2012-2017 z perspektyw ą na lata 2018- 2023”. Zgodnie z KPGO 2014 jako główne cele w gospodarce odpadami w województwie kujawsko - pomorskim przyjmuje si ę za cel nadrz ędny jest doj ście do systemu gospodarki odpadami, zgodnego z zasad ą zrównowa żonego rozwoju, w którym w pełni realizowane s ą zasady gospodarki odpadami, który przyczyni si ę do osi ągni ęcia wysokiej jako ści życia w czystym i bezpiecznym środowisku, poprzez: - Zapobieganie i minimalizacja ilo ści wytwarzanych odpadów oraz ograniczenia ich wła ściwo ści niebezpiecznych, - Odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystywanie odpadów, wykorzystanie wła ściwo ści materiałowych i energetycznych odpadów, - Unieszkodliwianie poprzez składowanie tylko w przypadku gdy odpadów nie mo żna podda ć procesom odzysku. Uwzgl ędniaj ąc polityk ę ekologiczn ą pa ństwa i KPGO 2014 przyj ęto nast ępujące cele główne: - Zwi ększenie udziału odzysku, w szczególno ści recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak równie ż odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska, - Zmniejszenie ilo ści odpadów kierowanych na składowiska odpadów, - wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów.

5.1.4. Dokumenty Lokalne

Opracowywany Program ochrony środowiska dla gminy Janowiec Wielkopolski uwzgl ędnia równie ż zapisy dotychczas obowi ązuj ącego Programu ochrony środowiska , poniewa ż wa żnym aspektem prowadzenia polityki zrównowa żonego rozwoju jest ci ągło ść podejmowanych działa ń. Program ochrony środowiska dla gminy z roku 2012 stanowił wytyczne dla opracowywanych dokumentów obejmuj ących problematyk ę transportu, energetyki, ograniczenia niskiej emisji, oraz szeroko poj ętego rozwoju społeczno- gospodarczego. Pod wzgl ędem zapotrzebowania na energi ę w gminie powstał dokument Projektu zało żeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe dla Gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2012-2027 okre śla on:

104 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

- ocen ę stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe, - przedsi ęwzi ęcia racjonalizuj ące u żytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych, - mo żliwo ści wykorzystania istniej ących nadwy żek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzgl ędnieniem energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach energii, energii elektrycznej i ciepła u żytkowego wytwarzanych w kogeneracji oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych, - konieczno ść współpracy z innymi gminami. Wa żnym dokumentem jest Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Miasta i Gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2012-2022 za główne cele przyjmuje: - aktywizacj ę gospodarcz ą regionu z zachowaniem zasad zrównowa żonego wzrostu ekonomicznego, z uwzgl ędnieniem czynników ekologicznych i gospodarczych funkcji gminy, - popraw ę dost ępno ści ekonomicznej i komunikacyjnej regionu oraz rozbudow ę jego infrastruktury technicznej i ekonomicznej, aktywizacj ę obszarów wiejskich na rzecz ich wielokierunkowego rozwoju oraz wzrostu efektywno ści i konkurencyjno ści rolnictwa, - wspieranie rozwoju małej i średniej przedsi ębiorczo ści, - działanie na rzecz polepszenia warunków życia społeczno ści lokalnych w zakresie: edukacji, kultury, ochrony zdrowia, bezpiecze ństwa, kultury fizycznej i polityki społecznej, - podejmowanie inicjatyw gospodarczych i społecznych na rzecz pełnej integracji mieszka ńców. Do lokalnych dokumentów zaliczamy równie ż Powiatowy program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla Powiatu Żni ńskiego na lata 2004 – 2007 z perspektyw ą na lata 2008 – 2011. Podstawowymi działaniami wskazanymi do realizacji w Programie s ą: - dalsza poprawa jako ści wód powierzchniowych, zwłaszcza jezior, - zachowanie jako ści wód podziemnych i ich ochrona przed degradacj ą, - dalsza poprawa jako ści powietrza atmosferycznego, - poprawa warunków klimatu akustycznego, - zapobieganie powodziom i skutkom suszy, - wdro żenie i prowadzenie racjonalnego systemu gospodarowania odpadami, - zachowanie i kształtowanie ró żnorodno ści biologicznej regionu, z ograniczeniem populacji obcych gatunków ro ślin i zwierz ąt, - zwi ększanie lesisto ści województwa, - ochrona gruntów przed erozj ą i przeciwdziałanie degradacji gleb, - rekultywacja terenów poeksploatacyjnych i zdegradowanych, - ochrona złó ż kopalin przed nieracjonaln ą eksploatacj ą, - kształtowanie systemu obszarów chronionych i dostosowanie go do nowych uwarunkowa ń prawnych, - przeciwdziałanie powa żnym awariom i powa żnym awariom przemysłowym. Strategia Rozwoju Powiatu Żni ńskiego na lata 2012 - 2020 została przyj ęta Uchwał ą Nr XIV/99/2012 Rady Powiatu w Żninie z dnia 27 stycznia 2012 r. W strategii rozwoju kluczow ą rol ę odgrywa wizja rozwoju, która wskazuje kierunek d ąż enia w swoich działaniach. Wizja Powiatu Żni ńskiego brzmi nast ępuj ąco: „Przyjazny i bezpieczny powiat o silnym kapitale społecznym, kultywuj ący tradycj ę i kultur ę Pałuk, rozwini ęty gospodarczo

105 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024 w oparciu o zasoby przyrodnicze i dziedzictwo historyczno-kulturowe oraz poprzez stworzenie i promocj ę oryginalnej marki.” W celu realizacji i osi ągni ęcia tak okre ślonej wizji, władze powiatu zdefiniowały cele strategiczne i operacyjne w 4 obszarach: - potencjał ekologiczny i przestrzenny, - silny kapitał społeczny, - konkurencyjno ść ekonomiczna w regionie, - rozwini ęta infrastruktura.

5.2. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY JANOWIEC WIELKOPOLSKI

Harmonogram realizacyjny Programu ochrony środowiska zakłada realizacj ę działa ń gminy, zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami prawnymi, opracowanymi i obowi ązuj ącymi dla jednostki projektami strategicznymi oraz planowanymi przez jednostk ę inwestycjami. Obowi ązki samorz ądu wynikaj ą mi ędzy innymi bezpo średnio z nast ępuj ących ustaw: − ustawy o samorz ądzie gminnym, − ustawy Prawo ochrony środowiska, − ustawy Prawo wodne, − ustawy o odpadach, − ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, − ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, − ustawy o ochronie przyrody. Głównymi celami strategicznymi dla gminy Janowiec Wielkopolski, w nawi ązaniu do prowadzonej obecnie polityki zrównowa żonego rozwoju (obowi ązuj ącego dot ąd Programu ochrony środowiska) oraz działaniami ekologicznymi w ich ramach są: 1. Utrzymanie dobrej jako ści wód powierzchniowych i podziemnych oraz minimalizacja presji na zasoby wodne: 1) Kontynuacja rozbudowy i modernizacji infrastruktury zwi ązanej z zaopatrzeniem mieszka ńców i podmiotów gospodarczych w wod ę. 2) Kontynuacja rozbudowy i modernizacji infrastruktury zwi ązanej z odprowadzaniem ścieków komunalnych i przemysłowych oraz wód opadowych i roztopowych. 3) Kontynuacja kontroli odprowadzania ścieków i gospodarowania wod ą. 4) Kontynuacja działa ń maj ących na celu zmniejszenie zu życia wody. 5) Kontynuacja działa ń administracyjnych i organizacyjnych w zakresie prawidłowo prowadzonej gospodarki wodno-ściekowej przez nowe i obecnie funkcjonuj ące podmioty gospodarcze. 6) Edukowanie rolników w zakresie prawidłowego stosowania nawozów naturalnych i sztucznych. 7) Realizacja zało żeń dokumentów wy ższego szczebla. 2. Ochrona przed powodzi ą i podtopieniami: 1) Bie żą ca i gruntowna konserwacja i utrzymanie urz ądze ń wodnych, w obr ębie rzeki Wełny. 2) Zabezpieczenie miejsc nara żonych na podtopienia. 3. Zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu wła ściwego składników przyrody:

106 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

1) Piel ęgnacja oraz rozbudowa terenów czynnych biologicznie na terenie gminy. 2) Ochrona i rozwój form ochrony przyrody. 3) Gospodarowanie zasobami le śnymi. 4) Działania administracyjne i organizacyjne maj ące na celu ochron ę zasobów przyrodniczych. 4. Utrzymanie standardów jako ści powietrza na dobrym poziomie poprzez stał ą redukcj ę emisji pyłów, gazów i odorów: 1) Kontynuacja działa ń maj ących na celu ograniczanie tzw. „niskiej emisji”. 2) Wspieranie termomodernizacji obiektów. 3) Stała modernizacja układu komunikacyjnego. 4) Utrzymanie czysto ści na drogach. 5) Dalsza rozbudowa i promocja transportu zbiorowego i rowerowego. 6) Kontynuacja kontroli w zakresie wła ściwego ogrzewania budynków i dotrzymywania zapisów decyzji administracyjnych. 7) Działania administracyjne i organizacyjne maj ące na celu ochron ę powietrza atmosferycznego i zmian ę źródła ogrzewania, w tym rozwój energii odnawialnej. 8) Realizacja zało żeń dokumentów wy ższego szczebla. 5. Zminimalizowanie uci ąż liwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jako ści stanu akustycznego środowiska: 1) Modernizacja ci ągów komunikacyjnych. 2) Działania organizacyjne zwi ązane z utrzymaniem ruchu. 3) Rozwój ście żek rowerowych i promocja transportu publicznego. 4) Kontynuacja kontroli w zakresie dopuszczalnych norm emisji hałasu. 5) Działania administracyjne i organizacyjne maj ące na celu utrzymanie standardów jako ści środowiska w zakresie emisji hałasu i lokowania działalno ści gospodarczej we wła ściwych strefach. 6) Realizacja zało żeń dokumentów wy ższego szczebla. 6. Ograniczenie przekształce ń ziemi w wyniku procesów naturalnych oraz antropogenicznych: 1) Utrzymania porz ądku i czysto ści w gminie. 2) Rekultywacja obszarów zdegradowanych i poeksploatacyjnych. 3) Działania administracyjne i organizacyjne maj ące na celu wła ściwe gospodarowanie przestrzeni ą. 7. Ochrona mieszka ńców przed polami elektromagnetycznymi: 1) Monitoring emisji pól elektromagnetycznych. 2) Działania administracyjne i organizacyjne maj ące na celu ochron ę mieszka ńców przed wpływem pól elektromagnetycznych. 8. Minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi ększego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego i biologicznego: 1) Kontrole zakładów mog ących mie ć negatywny wpływ na stan środowiska i bezpiecze ństwa mieszka ńców. 2) Dofinansowanie Ochotniczych Stra ży Po żarnej oraz współdziałanie w zakresie minimalizacji skutków awarii i wypadków komunikacyjnych. 9. Skuteczny rozwój systemu gospodarki odpadami: 1) Zapewnienie wła ściwego systemu odbioru odpadów komunalnych, w tym zmniejszenie ilo ści odpadów i rozwój selektywnej zbiórki.

107 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

2) Rozwój Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych oraz lokalnych punktów selektywnej zbiórki odpadów. 3) Prawidłowe gospodarowanie odpadami innymi ni ż komunalne. 4) Kontynuacja działa ń zwi ązanych z unieszkodliwianiem wyrobów zawieraj ących azbest. 5) Kontynuacja kontroli w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami. 6) Działania administracyjne i organizacyjne maj ące na celu prawidłowe gospodarowanie odpadami. 7) Realizacja zało żeń dokumentów wy ższego szczebla. 10. Upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz rozwój zarz ądzania środowiskowego: 1) Organizacja akcji edukacyjno-informacyjnych, w tym promocja zachowa ń proekologicznych w prasie i mediach. 2) Kontynuacja systemu informowania społecze ństwa poprzez ró żne środki przekazu i zwi ększanie aktywno ści społecznej w zakresie udziału przy opracowywanych strategiach i programach. 3) Wspieranie stowarzysze ń, lokalnych grup działania oraz organizacji ekologicznych. 4) Promowanie i realizacja systemu zielonych zamówie ń publicznych w ogłaszanych przetargach. 5) Realizacja i wdra żanie zarz ądzania środowiskowego, w tym systemu ISO i EMAS.

Najwa żniejszymi kwestiami dla gminy Janowiec Wielkopolski wynikaj ącymi z analizy stanu i zagro żeń środowiska i obszarów stwarzaj ących nadal problemy, są inwestycje i czynno ści administracyjno-organizacyjne w zakresie: − rozbudowy sieci infrastruktury kanalizacji sanitarnej i deszczowej w celu poprawy jako ści wód płyn ących i stoj ących, − wymiany źródeł ogrzewania, wprowadzania energii odnawialnej, modernizacji systemu komunikacyjnego w celu utrzymania dobrej jako ści powietrza i poprawy stanu w całej strefie, − modernizacji ci ągów komunikacyjnych i lokowania działalno ści gospodarczej we wła ściwym miejscach w celu ochrony mieszka ńców przed ponadnormatywn ą emisj ą hałasu, − rozbudowy systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, w zwi ązku z ci ągłym dostosowywaniem nowych przepisów ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach do warunków lokalnych.

Wyznaczone cele ekologiczne, a w ich ramach działania (wymienione w tabelach harmonogramu), jakie nale ży podj ąć w zakresie ochrony środowiska na terenie gminy Janowiec Wielkopolski, stanowi ą podstaw ę dla realizacji konkretnych inwestycji i przedsi ęwzi ęć na przestrzeni kilkunastu lat. Zadania zostały wyznaczone na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego na tym terenie i przewidywanych kierunków rozwoju. Zadania własne gminy to przedsi ęwzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków b ędących w dyspozycji samorz ądu. Natomiast zadania koordynowane to pozostałe zadania związane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków przedsi ębiorstw

108 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024 oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego, b ądź instytucji działaj ących na terenie gminy. Nale ży zaznaczy ć, że szeroko poj ęta ochrona środowiska oraz działania maj ące prowadzi ć do zrównowa żonego rozwoju nie s ą tylko zadaniami realizowanymi na poziomie lokalnym, przez samorz ąd. Działania gminy Janowiec Wielkopolski są ukierunkowane poprzez czynno ści prowadzone na szczeblu krajowym, wojewódzkim oraz regionalnym przez takie jednostki i instytucje, jak: Ministerstwo Środowiska, Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, Marszałka, Wojewod ę i Sejmik Województwa, Regionaln ą Dyrekcj ę Lasów Państwowych, Ośrodki Edukacji Ekologicznej, Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej, Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Pa ństwow ą Stra ż Po żarn ą, Inspekcj ę Ruchu Drogowego, zarz ądców dróg, organy nadzoru budowlanego, inspekcj ę sanitarn ą, Powiat, zarz ądzaj ąc składowiskami instalacjami, podmioty gospodarcze, czy te ż wła ścicieli gruntów. Proces zarz ądzania środowiskiem w postaci planowania konkretnych inwestycji spoczywa niew ątpliwie głównie na władzach samorz ądowych. Maj ąc na uwadze spójno ść koordynacji działa ń pomi ędzy poszczególnymi szczeblami władz samorz ądowych i rz ądowych, a tak że współprac ę z pozostałymi partnerami, zarz ądzanie środowiskiem gminy Janowiec Wielkopolski przy pomocy Programu ochrony środowiska wymaga ć b ędzie ustalenia roli i zakresu działania poszczególnych podmiotów zaanga żowanych w jego realizacj ę, struktury organizacji Programu oraz systemu monitoringu. Władze gminy pełni ą w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedn ą z wa żniejszych jest funkcja regulacyjna, na któr ą składaj ą si ę akty prawa lokalnego – uchwały oraz decyzje administracyjne zwi ązane odpowiednio z okre ślonymi obszarami zagadnie ń środowiskowych. Władze pełni ą równie ż funkcje wykonawcze i kontrolne. Po żą dane jest, aby władze miasta pełniły równie ż funkcje wspieraj ące dla podmiotów zaanga żowanych w rozwój obszaru oraz funkcje kreuj ące działania ukierunkowane na popraw ę środowiska przyrodniczego.

109 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

VI. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

6.1. CEL EKOLOGICZNY - UTRZYMANIE DOBREJ JAKO ŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH I PODZIEMNYCH ORAZ MINIMALIZACJA PRESJI NA ZASOBY WODNE

Tabela 40. Zadania wyznaczone w ramach ochrony zasobów wodnych

Zadania Źródła finansowania Podmiot odpowiedzialny

Kontynuacja rozbudowy i modernizacji infrastruktury zwi ązanej środki własne gminy, ZUM, fundusze gmina, ZUM z zaopatrzeniem mieszka ńców i podmiotów gospodarczych w wod ę zewn ętrzne, WFO ŚiGW, NFO ŚiGW Kontynuacja rozbudowy i modernizacji infrastruktury zwi ązanej środki własne gminy, zarz ądców dróg, z odprowadzaniem ścieków komunalnych i przemysłowych oraz wód fundusze zewn ętrzne, WFO ŚiGW, gmina, ZDP opadowych i roztopowych NFO ŚiGW gmina Kontynuacja kontroli odprowadzania ścieków i gospodarowania wod ą środki własne gminy, WIO Ś Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska, Kontynuacja działa ń maj ących na celu zmniejszenie zu życia wody środki własne gminy gmina Kontynuacja działa ń administracyjnych i organizacyjnych w zakresie gmina prawidłowo prowadzonej gospodarki wodno-ściekowej przez nowe środki własne gminy, WIO Ś Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska i obecnie funkcjonuj ące podmioty gospodarcze Edukowanie rolników w zakresie prawidłowego stosowania nawozów gmina gmina naturalnych i sztucznych Realizacja zało żeń dokumentów wy ższego szczebla środki własne gminy gmina

110 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

6.2. CEL EKOLOGICZNY - OCHRONA PRZED POWODZI Ą I PODTOPIENIAMI

Tabela 41. Zadania wyznaczone w ramach ochrony przed powodzi ą

Zadania Źródła finansowania Podmiot odpowiedzialny

środki własne ZMiUW, RZGW gminy, gmina Bie żą ca i gruntowna konserwacja i utrzymanie urz ądze ń wodnych rzeki fundusze zewn ętrzne, WFO ŚiGW, Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych Wełny NFO ŚiGW Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej

Zabezpieczenie miejsc nara żonych na podtopienia środki własne gminy gmina

6.3. CEL EKOLOGICZNY - ZACHOWANIE, WŁA ŚCIWE WYKORZYSTANIE ORAZ ODNAWIANIE I PRZYWRACANIE DO STANU WŁA ŚCIWEGO SKŁADNIKÓW PRZYRODY

Tabela 42. Zadania wyznaczone w ramach ochrony zasobów przyrodniczych Zadania Źródła finansowania Podmiot odpowiedzialny Piel ęgnacja oraz rozbudowa terenów czynnych biologicznie na terenie środki własne gminy gmina gminy gmina Ochrona i rozwój form ochrony przyrody środki własne gminy Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska gmina, Powiat, RDLP Gospodarowanie zasobami le śnymi środki własne gminy, powiatu, RDLP Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Działania administracyjne i organizacyjne maj ące na celu ochron ę zasobów środki własne gminy gmina przyrodniczych

111 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

6.4. CEL EKOLOGICZNY - UTRZYMANIE STANDARDÓW JAKO ŚCI POWIETRZA NA DOBRYM POZIOMIE POPRZEZ STAŁ Ą REDUKCJ Ę EMISJI PYŁÓW, GAZÓW I ODORÓW

Tabela 43. Zadania wyznaczone w ramach ochrony zasobów powietrza

Zadania Źródła finansowania Podmiot odpowiedzialny

środki własne gminy, fundusze Kontynuacja działa ń maj ących na celu ograniczanie tzw. „niskiej emisji” gmina zewn ętrzne, WFO ŚiGW, NFO ŚiGW środki własne gminy, fundusze Wspieranie termomodernizacji obiektów gmina zewn ętrzne, WFO ŚiGW, NFO ŚiGW środki własne gminy, fundusze Stała modernizacja układu komunikacyjnego gmina, ZDP zewn ętrzne, ZDP, WFO ŚiGW, NFO ŚiGW Utrzymanie czysto ści na drogach środki własne gminy, ZDP gmina, ZDP środki własne gminy, zarz ądcy dróg, Dalsza rozbudowa i promocja transportu zbiorowego i rowerowego fundusze zewn ętrzne, WFO ŚiGW, gmina, ZDP NFO ŚiGW Kontynuacja kontroli w zakresie wła ściwego ogrzewania budynków środki własne gminy, Stra ż Miejska gmina, Stra ż Miejska i dotrzymywania zapisów decyzji administracyjnych Działania administracyjne i organizacyjne maj ące na celu ochron ę powietrza atmosferycznego i zmian ę źródła ogrzewania, w tym rozwój środki własne gminy gmina energii odnawialnej Realizacja zało żeń dokumentów wy ższego szczebla środki własne gminy gmina

112 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

6.5. CEL EKOLOGICZNY - ZMINIMALIZOWANIE UCI ĄŻ LIWEGO HAŁASU I UTRZYMANIE JAK NAJLEPSZEJ JAKO ŚCI STANU AKUSTYCZNEGO ŚRODOWISKA

Tabela 44. Zadania wyznaczone w ramach ochrony przed hałasem

Zadania Źródła finansowania Podmiot odpowiedzialny

środki własne gminy, zarz ądcy dróg, Modernizacja ci ągów komunikacyjnych fundusze zewn ętrzne, WFO ŚiGW, gmina, ZDP NFO ŚiGW Działania organizacyjne zwi ązane z utrzymaniem ruchu środki własne gminy, zarz ądcy dróg gmina, ZDP środki własne gminy, zarz ądcy dróg, Rozwój ście żek rowerowych i promocja transportu publicznego fundusze zewn ętrzne, WFO ŚiGW, gmina, ZDP NFO ŚiGW gmina, Kontynuacja kontroli w zakresie dopuszczalnych norm emisji hałasu środki własne gminy, WIO Ś Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska Działania administracyjne i organizacyjne maj ące na celu utrzymanie standardów jako ści środowiska w zakresie emisji hałasu i lokowania gminy gmina działalno ści gospodarczej we wła ściwych strefach Realizacja zało żeń dokumentów wy ższego szczebla gminy gmina

113 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

6.6. CEL EKOLOGICZNY – OGRANICZENIE PRZEKSZTAŁCE Ń ZIEMI W WYNIKU PROCESÓW NATURALNYCH ORAZ ANTROPOGENICZNYCH

Tabela 45. Zadania wyznaczone w ramach ochrony powierzchni ziemi

Zadania Źródła finansowania Podmiot odpowiedzialny

Utrzymanie porz ądku i czysto ści w gminie środki własne gminy, zarz ądcy dróg gmina, ZDP

Rekultywacja obszarów zdegradowanych i poeksploatacyjnych środki własne gminy, osób fizycznych gmina, wła ściciele gruntów Działania administracyjne i organizacyjne maj ące na celu wła ściwe środki własne gminy gmina gospodarowanie przestrzeni ą

6.7. CEL EKOLOGICZNY - OCHRONA MIESZKA ŃCÓW PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYM

Tabela 46. Zadania wyznaczone w ramach ochrony przed polami elektromagnetycznymi

Zadania Źródła finansowania Podmiot odpowiedzialny

Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska, Monitoring emisji pól elektromagnetycznych środki własne WIO Ś, zarz ądców instalacji zarz ądcy instalacji, infrastruktury Działania administracyjne i organizacyjne maj ące na celu ochron ę środki własne gminy gmina mieszka ńców przed wpływem pól elektromagnetycznych

114 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

6.8. CEL EKOLOGICZNY - MINIMALIZACJA WPŁYWU NA ŚRODOWISKO ORAZ ELIMINACJA RYZYKA DLA ZDROWIA LUDZI W MIEJSCACH NAJWI ĘKSZEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO I ZAPEWNIENIE BEZPIECZE ŃSTWA CHEMICZNEGO I BIOLOGICZNEGO

Tabela 47. Zadania wyznaczone w ramach ochrony przed powa żnymi awariami

Zadania Źródła finansowania Podmiot odpowiedzialny

Kontrole zakładów mog ących mie ć negatywny wpływ na stan środowiska Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska, środki własne WIO Ś, gminy i bezpiecze ństwa mieszka ńców gmina Dofinansowanie Ochotniczych Stra ży Po żarnych oraz współdziałanie środki własne gminy, fundusze gmina w zakresie minimalizacji skutków awarii i wypadków komunikacyjnych zewn ętrzne, WFO ŚiGW, NFO ŚiGW

6.9. CEL EKOLOGICZNY – SKUTECZNY ROZWÓJ SYSTEMU GOSPODARKI ODPADAMI

Tabela 48. Zadania wyznaczone w ramach rozbudowy systemu gospodarowania odpadami

Zadania Źródła finansowania Podmiot odpowiedzialny

Zapewnienie wła ściwego systemu odbioru odpadów komunalnych, w tym gmina, Regionalna Instalacja Przetwarzania środki własne gminy, RIPOK zmniejszenie ilo ści odpadów i rozwój selektywnej zbiórki Odpadów Komunalnych Rozwój Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych oraz środki własne gminy, RIPOK, fundusze gmina, Regionalna Instalacja Przetwarzania lokalnych punktów selektywnej zbiórki odpadów zewn ętrzne, WFO ŚiGW, NFO ŚiGW Odpadów Komunalnych środki własne gminy, RIPOK, podmiotów gmina, Regionalna Instalacja Przetwarzania Prawidłowe gospodarowanie odpadami innymi ni ż komunalne gospodarczych Odpadów Komunalnych, podmioty gospodarcze Kontynuacja działa ń zwi ązanych z unieszkodliwianiem wyrobów środki własne gminy, WFO ŚiGW gmina zawieraj ących azbest Kontynuacja kontroli w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami środki własne gminy gmina, Stra ż Miejska Działania administracyjne i organizacyjne maj ące na celu prawidłowe środki własne gminy gmina, Stra ż Miejska gospodarowanie odpadami

115 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Zadania Źródła finansowania Podmiot odpowiedzialny

Realizacja zało żeń dokumentów wy ższego szczebla środki własne gminy gmina

6.10. CEL EKOLOGICZNY - UPOWSZECHNIENIE IDEI EKOROZWOJU WE WSZYSTKICH SFERACH ŻYCIA ORAZ ROZWÓJ ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO

Tabela 49. Zadania wyznaczone w ramach rozwoju edukacji ekologicznej

Zadania Źródła finansowania Podmiot odpowiedzialny

Organizacja akcji edukacyjno-informacyjnych, w tym promocja zachowa ń środki własne gminy, WFO ŚiGW gmina proekologicznych w prasie i mediach Kontynuacja systemu informowania społecze ństwa poprzez ró żne środki przekazu i zwi ększanie aktywno ści społecznej w zakresie udziału przy środki własne gminy gmina opracowywanych strategiach i programach Wspieranie stowarzysze ń, lokalnych grup działania oraz organizacji środki własne gminy gmina ekologicznych Promowanie i realizacja systemu zielonych zamówie ń publicznych środki własne gminy gmina w ogłaszanych przetargach Realizacja i wdra żanie zarz ądzania środowiskowego, w tym systemu ISO środki własne gminy, podmiotów gmina, podmioty gospodarcze, inne instytucje i EMAS gospodarczych i innych placówek

116 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

VII. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

7.1. ZAŁO ŻENIA OGÓLNE

Edukacja ekologiczna znalazła stosown ą rang ę zarówno w Konstytucji RP, jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo ochrony środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie o światy. Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika równie ż z podpisanych przez Polsk ę dokumentów mi ędzynarodowych przede wszystkim Agendy 21. Podstawowym celem edukacji ekologicznej jest upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdro żenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej, czyli korzystaj ącej z ró żnych dziedzin nauki i poruszaj ącej ró żne aspekty życia społecznego. Wa żnym celem jest równie ż kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowania społecze ństwa sprawami środowiska, rozpatruj ąc jego walory w ramach ekonomii, ekologii i warto ści społecznych. Ponadto nale ży umo żliwi ć ka żdemu człowiekowi zdobywanie wiedzy i umiej ętno ści niezb ędnych dla poprawy stanu środowiska i zach ęca ć mieszka ńców do anga żowania si ę w sprawy ochrony środowiska i wła ściwego korzystania z jego zasobów.

7.2. POTRZEBA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

Edukacja ekologiczna jest koncepcj ą kształcenia i wychowywania społecze ństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „my śle ć globalnie, działa ć lokalnie” . Wa żnym elementem jest ł ączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczn ą oraz działaniami praktycznymi. Potrzeba wdro żenia ekorozwoju, m. in. poprzez edukacj ę ekologiczn ą, pojmowanego jako całokształt harmonijnych działa ń człowieka, korzystaj ącego z zasobów środowiska przyrodniczego w sposób racjonalny, odpowiedzialny oraz gwarantuj ący ich zachowanie dla przyszłych pokole ń jest obecnie spraw ą piln ą, godn ą stawiania jej ponad wszelkimi podziałami. Dlatego te ż edukacyjne działania proekologiczne powinny integrowa ć całe społecze ństwo. Obejmuje ona uwzgl ędnianie, we wszystkich działaniach, tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska. Zagadnienia szeroko poj ętej ekologii, powinny dociera ć do wszystkich grup społecznych i wiekowych. W zwi ązku z tym wa żne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w jak najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą. Niewiele osób rozumie, jaki wpływ na stan i jako ść środowiska maj ą zachowania poszczególnych osób, rodzin i grup społecznych, jak równie ż ich przyzwyczajenia, styl życia, sposoby wypoczynku lub od żywiania. Dlatego te ż edukacja ekologiczna, wspomagaj ąca zrozumienie zale żno ści mi ędzy człowiekiem, jego wytworami i przyrod ą, obejmowa ć musi wszystkich ludzi bez wyj ątku, w pierwszej kolejno ści najmłodszych, którzy mog ą skutecznie przekazywa ć osobom starszym wzorce zachowa ń proekologicznych. Jedynie wspólny wysiłek wszystkich ludzi razem i ka żdego z osobna, podejmowany codziennie, w ka żdym miejscu: w domu, w pracy, podczas wypoczynku, jest w stanie zahamowa ć degradacj ę

117 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

środowiska, wpłyn ąć na popraw ę jako ści życia i zdrowia oraz zapewni ć perspektywy godziwego funkcjonowania przyszłym pokoleniom. Przewidziany do realizacji program edukacji ekologicznej powinien zawiera ć nast ępuj ące zagadnienia: - potrzeb ę edukacji ekologicznej, - uwzgl ędnianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska, - znalezienie i zró żnicowanie form i tre ści przekazu, aby w najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą, - podział mieszka ńców na grupy, do których trafia ć b ędą odpowiednio przygotowane formy edukacyjne (np. pracowników samorz ądowych, dziennikarzy i nauczycieli, dzieci i młodzie ż, dorosłych mieszka ńców oraz przedsi ębiorców). Nale ży równocze śnie wyznaczy ć cele i efekty, jakie ma przynie ść prowadzona akcja edukacyjno - informacyjna. Wła ściwie opracowany program edukacji ekologicznej powinien równie ż uwzgl ędnia ć nakłady finansowe oraz mo żliwo ści finansowania zada ń edukacyjnych przewidzianych harmonogramem programu. Istotna jest równie ż spójno ść tego programu z zało żeniami programów edukacyjnych wy ższych szczebli (powiatowym i wojewódzkim). Akcje ekologiczne powinny by ć prowadzone cyklicznie oraz anga żowa ć coraz wi ęcej mieszka ńców. Wa żne jest tak że, aby gmina działała wspólnie z innymi jednostkami w zakresie ochrony środowiska, gospodarki odpadami i infrastruktury komunalnej. Współpraca pozwala na osi ągni ęcie szerszych celów, pozyskanie wi ększych środków finansowych na inwestycje. W my śl tych ustale ń na terenie gminy Janowiec Wielkopolski organizowane s ą nast ępuj ące akcje: - sprz ątanie świata – w akcje anga żowane jest jak najwi ększa ilo ść osób dorosłych oraz szkół z terenu gminy. Podczas akcji przede wszystkim sprz ątane s ą tereny spacerowe, rekreacyjne, parki itp., - grabienie li ści kasztanowców - w celu zwalczania szkodnika szrotówka kasztanowcowiaczka, - bezpłatna zbiórka odpadów rolniczych – organizowana jest dwa razy w roku na terenie gminy Janowiec Wielkopolski, - marsze szklakiem pomników przyrody na terenie gminy Janowiec Wielkopolski, - uzupełniane nasadze ń przydro żnych, tworzenie nowych szpalerów, skwerów, dosadzanie ro ślinno ści w parku i przy placach zabaw - gmina corocznie pozyskuje środki z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na nasadzenia zieleni na terenie gminy, - ogólnopolska akcja „Pisanie listów do ziemi” - dzieci z terenu gminy Janowiec Wielkopolski zostały zaproszone do napisania listów do ziemi – najlepsze prace nagrodzono nagrodami rzeczowymi, - Miejsko-gminny Konkurs Ekologiczny dla uczniów Szkół Ponadgimnazjalnych – organizowany corocznie na terenie gminy Janowiec Wielkopolski, - „Demonta ż, transport i unieszkodliwienie wyrobów zawieraj ących azbest z terenu gminy Janowiec Wielkopolski” - od 2012 roku gmina pozyskuje środki z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu na powy ższe zadanie. Gmina Janowiec Wielkopolski pozyskuje środki finansowe na działania z zakresu ochrony środowiska: - w roku 2013 pozyskano środki z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu na zadanie pn. „Akcja promuj ąca now ą gospodark ę

118 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

odpadami na terenie gminy Janowiec Wielkopolski” – w zwi ązku z wej ściem w życie nowej ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach w 2013 przeprowadzono szkolenia otwarte dla mieszka ńców: w Janowcu wielkopolskim, Laskowie, Sarbinowie Drugim, Świ ątkowie, Żernikach. Tematyka obejmowała omówienie obowi ązków wła ścicieli nieruchomo ści oraz zmian w systemie prawnym w kontek ście gospodarowania odpadami; prelekcje dla dzieci i młodzie ży, wydruk materiałów informacyjno-promocyjnych oraz przygotowanie zakładki informacyjnej na stron ę internetow ą Urz ędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim. - w roku 2014 pozyskano środki z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu na akcj ę ekologiczn ą pn. „gmina Janowiec Wielkopolski dba o środowisko”- w ramach zadania przeprowadzono happening poł ączony z marszem szlakiem form ochrony przyrody na terenie Powiatu Żni ńskiego; przeprowadzono szkolenia dotycz ące nowej gospodarki odpadami oraz wzrostem umiej ętno ści dotycz ących segregacji odpadów komunalnych zgodnie z zasadami przyj ętymi w gminie Janowiec Wielkopolski. Szkolenia przeprowadzono w Szkołach Podstawowych na terenie gminy.

VIII. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI

Po uzyskaniu przez Polsk ę członkostwa w Unii Europejskiej pojawiły si ę nowe mo żliwo ści i szanse na lepszy rozwój gospodarczy zgodny z ide ą ekorozwoju. Uzyskanie funduszy pochodz ących ze źródeł unijnych b ądź innych organizacji mi ędzynarodowych jest obecnie mo żliwe poprzez przyst ępowanie zainteresowanych stron do konkretnych programów i projektów. Bardzo wa żnym jest, aby władze lokalne podejmowały próby uzyskania tych funduszy, a tym samym wykorzystały szans ę na rozwój zrównowa żony swojego regionu i polepszenie w nim warunków życia ludno ści. Aktualne programy tzn. na lata 2016 - 2020, dotycz ące działa ń w zakresie ochrony oraz kształtowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, dzi ęki którym mo żliwe jest uzyskanie środków na konkretne projekty rozwojowe, zostały ju ż zatwierdzone przez Komisj ę Europejsk ą.

8.1. PROGRAM OPERACYJNY INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO

Źródłem funduszy na ochron ę środowiska jest przede wszystkim Program Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020. To wła śnie z niego b ędzie dotowanych najwi ęcej inwestycji z zakresu ochrony środowiska. Głównym celem programu jest wsparcie gospodarki efektywnie korzystaj ącej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjaj ącej spójno ści terytorialnej i społecznej. Cel główny programu został oparty na równowadze oraz wzajemnym uzupełnianiu si ę działa ń w trzech podstawowych obszarach: 1. czystej i efektywnej energii, w tym efektywno ści energetycznej, ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych, rozwoju energii ze źródeł odnawialnych oraz integracji i poprawy funkcjonowania europejskiego rynku energii; 2. adaptacji do zmian klimatu oraz efektywnego korzystania z zasobów, wzmocnieniu odporno ści systemów gospodarczych na zagro żenia zwi ązane

119 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

z klimatem oraz zwi ększeniu mo żliwo ści zapobiegania zagro żeniom (zwłaszcza zagro żeniom naturalnym) i reagowania na nie; 3. konkurencyjno ści, w tym wnoszeniu istotnego wkładu w utrzymanie przez UE prowadzenia na światowym rynku technologii przyjaznych środowisku, zapewniaj ąc jednocze śnie efektywne korzystanie z zasobów i usuwaj ąc przeszkody w działaniu najwa żniejszych infrastruktur sieciowych. Do głównych priorytetów PO Ii Ś zalicza si ę: I. Zmniejszenie emisyjno ści gospodarki. II. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu. III. Rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego. IV. Infrastruktura drogowa dla miast. V. Rozwój transportu kolejowego w Polsce. VI. Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach. VII. Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego VIII. Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury. IX. Wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia. X. Pomoc techniczna.

8.2.REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO - POMORSKIEGO

W zakresie ochrony środowiska wa żny jest tak że Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko - Pomorskiego. Jest to program, którego celem jest podj ęcie wyzwa ń rozwojowych stoj ących przed województwem kujawsko - pomorskim w sferze gospodarczej, edukacji, aktywno ści zawodowej i społecznej, wykorzystania specyficznych potencjałów poszczególnych obszarów, systemu transportowego, energii i środowiska. Poszczególne osie priorytetowe okre ślone zostały nast ępuj ąco (rozwini ęto tylko te osie, które powi ązane s ą z inwestycjami w ochron ę środowiska): − Oś Priorytetowa 1. EFEKTYWNO ŚĆ ENERGETYCZNA I GOSPODARKA NISKOEMISYJNA W REGIONIE : o Cel tematyczny 1: ° Wspieranie przej ścia na gospodarkę niskoemisyjn ą we wszystkich sektorach, ° Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych, ° Promowanie efektywno ści energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsi ębiorstwach, ° Wspieranie efektywno ści energetycznej, inteligentne zarz ądzanie energi ą i wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii, w budynkach publicznych, i w sektorze mieszkaniowym, ° Promowanie strategii niskoemisyjnej dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególno ści dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównowa żonej multimodalności mobilno ści miejskiej i działa ń adaptacyjnych maj ących oddziaływanie łagodz ące na zmiany klimatu. − Oś Priorytetowa 2 REGION PRZYJAZNY ŚRODOWISKU: o Cel tematyczny 1:

120 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

° Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarz ądzania ryzykiem , ° Wspieranie inwestycji ukierunkowanych na konkretne rodzaje zagro żeń przy jednoczesnym zwi ększeniu odporno ści na kl ęski i katastrofy i rozwijaniu systemów zarz ądzania kl ęskami i katastrofami, o Cel tematyczny 2: ° Zachowanie i ochrona środowiska naturalnego oraz wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami, ° Inwestowanie w sektor gospodarki odpadami celem wypełnienia zobowi ąza ń okre ślonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczaj ących poza te zobowi ązania potrzeb inwestycyjnych okre ślonych przez pa ństwa członkowskie, ° Inwestowanie w sektor gospodarki wodnej celem wypełnienia zobowi ąza ń okre ślonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczaj ących poza te zobowi ązania potrzeb inwestycyjnych, okre ślonych przez pa ństwa członkowskie, ° Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego, ° Ochrona i przywrócenie ró żnorodno ści biologicznej, ochrona i rekultywacja gleby oraz wspieranie usług ekosystemowych, tak że poprzez program „Natura 2000” i zielon ą infrastruktur ę. − Oś priorytetowa 3 SPÓJNO ŚĆ WEWN ĘTRZNA I DOST ĘPNO ŚĆ ZEWN ĘTRZNA REGIONU: o Cel tematyczny 1: ° Promowanie zrównowa żonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowo ści w działaniu najwa żniejszej infrastruktury sieciowej, ° Rozwój i usprawnienie przyjaznych środowisku (w tym o obni żonej emisji hałasu) i niskoemisyjnych systemów transportu, w tym śródl ądowych dróg wodnych i transportu morskiego, portów, poł ącze ń multimodalnych oraz infrastruktury portów lotniczych, w celu promowania zrównowa żonej mobilno ści regionalnej i lokalnej, ° Rozwój i rehabilitacja kompleksowych, wysokiej jako ści i interoperacyjnych systemów transportu kolejowego oraz propagowanie działa ń słu żą cych zmniejszaniu hałasu.

Z nowymi programami mo żna zapozna ć si ę na stronach funduszy europejskich oraz poszczególnych jednostek odpowiadaj ących za zarz ądzanie programami.

8.3. PROGRAM DZIAŁA Ń NA RZECZ ŚRODOWISKA I KLIMATU LIFE

Środki Programu działa ń na rzecz środowiska i klimatu LIFE ustanowiony na lata 2014 - 2020 będą dystrybuowane w ramach dwóch podprogramów: 1. Działania na rzecz środowiska, gdzie wsparcie mog ą uzyska ć przedsi ęwzi ęcia dotycz ące ochrony środowiska i efektywnego gospodarowania zasobami, przyrody i ró żnorodno ści biologicznej oraz zarz ądzania i informacji w zakresie środowiska,

121 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

2. Działania na rzecz klimatu, w którym wspierane mog ą zosta ć inicjatywy dotycz ące łagodzenia i dostosowania do skutków zmiany klimatu oraz zarz ądzania i informacji w zakresie klimatu. Beneficjentami programu mog ą by ć podmioty zarejestrowane na obszarze Unii Europejskiej. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFO ŚiGW) będzie pełnił funkcj ę krajowego punktu kontaktowego dla programu LIFE. Wzorem lat poprzednich, przedsi ęwzi ęcia realizowane przez beneficjentów z Polski, oprócz dofinansowania ze środków LIFE, b ędą mogły uzyska ć dodatkowe wsparcie finansowe pochodz ące ze środków NFO ŚiGW. Szczegółowe informacje dotycz ące zasad przygotowania wniosków publikowane będą na stronie NFO ŚiGW.

8.4. FUNDUSZE OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu oferuj ą mo żliwo ść dofinansowania szerokiej gamy projektów w ramach różnych programów priorytetowych ogłaszanych cz ęsto jako konkursy. S ą tak że podmiotami, które koordynuj ą dofinansowanie z innych instrumentów finansowych. Działanie jednostek opiera si ę na Wspólnej Strategii Działania Narodowego Funduszu i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej na lata 2013 - 2016 z perspektyw ą do 2020 roku. Zgodnie z ni ą, misj ą instytucji jest skuteczne wspieranie działa ń na rzecz środowiska , natomiast celem generalnym jest poprawa stanu środowiska i zrównowa żone gospodarowanie jego zasobami przez stabilne, skuteczne i efektywne wspieranie przedsi ęwzi ęć i inicjatyw słu żą cych środowisku. Zakłada si ę, że osi ągni ęcie celu generalnego b ędzie realizowane w ramach czterech priorytetów środowiskowych tj.: 1. ochrona i zrównowa żone gospodarowanie zasobami wodnymi, w tym: − poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, − efektywne i racjonalne korzystanie z zasobów wodnych, − adaptacja sektora gospodarki wodnej do zmian klimatycznych. 2. racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi, w tym: − minimalizacja składowanych odpadów, − wykorzystanie odpadów komunalnych oraz osadów ściekowych na cele energetyczne, − promowanie ponownego wykorzystania i recyklingu, − racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin. 3. ochrona atmosfery, w tym: − poprawa jako ści powietrza, − wspieranie rozproszonych odnawialnych źródeł energii. 4. ochrona ró żnorodno ści biologicznej i funkcji ekosystemów, w tym: − utrzymanie i odbudowa ekosystemów i ich funkcji, − ochrona korytarzy ekologicznych, − zapewnienie zrównowa żonego rozwoju le śnictwa, gospodarki rolnej i rybackiej.

122 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Dodatkowo, Fundusze co roku ogłaszaj ą list ę programów priorytetowych na rok kolejny, które pomagaj ą im zrealizowa ć zadania zgodnie z przyj ętą Strategi ą. Strategie NFO ŚiGW, jak i WFO ŚiGW w Toruniu, a tak że listy priorytetowe zamieszczone s ą na ich stronach www (www.nfosigw.gov.pl i www.wfosigw.torun.pl).

8.5. BANK OCHRONY ŚRODOWISKA

Jednostki samorz ądowe, a tak że osoby prawne i fizyczne mog ą korzysta ć tak że z dotacji i preferencyjnych kredytów, oferowanych oraz finansowanych ze środków Banku Ochrony Środowiska. Udziela on nast ępuj ących kredytów proekologicznych: − Kredyt Dom EnergoOszcz ędny. − Słoneczny EkoKredyt. − Kredyt z Dobr ą Energi ą. − Kredyty z dopłatami NFO ŚiGW. − Kredyty na urz ądzenia i wyroby służą ce ochronie środowiska. − Kredyt EkoMonta ż. − Kredyty na zaopatrzenie wsi w wod ę. − Kredyt EnergoOszcz ędny. − Kredyt EkoOszcz ędny. − Ekologiczne kredyty hipoteczne. − Kredyt z Klimatem. − Kredyty we współpracy z WFOSiGW. − Kredyt EKOodnowa dla firm (ze środków Banku KfW). − Kredyty z linii kredytowej NIB.

Wśród wielu mo żliwych źródeł finansowania inwestycji, jednostki samorz ądowe, ka żdorazowo i indywidualnie powinny dopasowywa ć system mo żliwo ści finansowania do danej inwestycji i przedsi ęwzi ęcia.

IX. STRATEGIA I MONITORING REALIZACJI PROGRAMU

9.1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA

Warunkiem realizacji Programu ochrony środowiska jest ustalenie systemu zarz ądzania tym Programem. Zarz ądzanie Programem odbywa si ę z uwzgl ędnieniem zasad zrównowa żonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarz ądzania zgodne z kompetencjami i obowi ązkami podmiotów zarz ądzaj ących. W odniesieniu do Programu ochrony środowiska jednostk ą, na której spoczywa ć będą główne zadania zarz ądzania będzie gmina Janowiec Wielkopolski. Mimo to cało ściowe zarz ądzanie środowiskiem w gminie będzie odbywa ć si ę na kilku szczeblach. Oprócz szczebla gminnego jest jeszcze poziom powiatowy, wojewódzki oraz jednostek

123 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024 organizacyjnych, obejmuj ących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska. Instytucje działaj ące w ramach administracji, a odpowiedzialne za wykonanie i egzekwowanie prawa maj ą głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez: − racjonalne planowanie przestrzenne, − kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, − porz ądkowanie działalno ści zwi ązanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska, − instalowanie urz ądze ń i instalacji ochrony środowiska. Na innych zasadach odbywa si ę natomiast zarz ądzanie w stosunku do podmiotów gospodarczych korzystaj ących ze środowiska. Kieruj ą si ę one głównie rachunkiem (efektami) ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej, cho ć powszechne staje si ę tak że uwzgl ędnianie głosu opinii społecznej. Na tym szczeblu zarz ądzane środowiskiem odbywa si ę przez: − dotrzymywanie wymaga ń stawianych przez przepisy prawa, − porz ądkowanie technologii i re żimów obsługi urz ądze ń, − modernizacje stosowanych technologii, − eliminowanie technologii uci ąż liwych dla środowiska, − instalowanie urz ądze ń ochrony środowiska, − stała kontrola zanieczyszcze ń. Instrumenty służą ce do zarz ądzania Programem Ochrony Środowiska wynikaj ą z obowi ązuj ących aktów prawnych (np. Prawo ochrony środowiska, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach itp.) i mo żna je podzieli ć na instrumenty prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne.

9.1.1. Instrumenty prawne

Instrumentami prawnymi s ą wszystkie konkretne rozwi ązania ukierunkowane na osi ągni ęcie celu ekologicznego, z których gmina Janowiec Wielkopolski mo że korzysta ć i jednocze śnie maj ą one odniesienie prawne – wynikają z obowi ązuj ących przepisów prawnych. Instrumenty prawne daj ą jednostkom samorz ądu terytorialnego i instytucjom działaj ącym w ochronie środowiska mo żliwo ść nało żenia okre ślonych obowiązków i postanowie ń na podmioty. Do instrumentów prawnych zalicza si ę: − pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane, − decyzje zwi ązane z gospodark ą odpadami, − koncesje geologiczne, − raporty oddziaływania na środowisko planowanych czy istniej ących inwestycji, − uchwały zatwierdzaj ące plany zagospodarowania przestrzennego, − decyzje ustalaj ące lokalizacj ę inwestycji celu publicznego lub warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, − decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach, − strategiczne oceny oddziaływania inwestycji oraz opracowywanych planów i programów na środowiska.

124 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Szczególnym instrumentem prawnym jest od niedawna monitoring, czyli kontrola jako ści stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jako ści środowiska, jak te ż w odniesieniu do ilo ści zasobów środowiska. Obecnie, wprowadzenie bada ń monitoringowych jako obowi ązuj ących, czyni ą je instrumentem o znaczeniu prawym.

9.1.2. Instrumenty finansowe

Posiadanie odpowiednich środków finansowych na realizacj ę Programu jest niezb ędnym warunkiem wdro żenia polityki środowiskowej gminy. Do instrumentów finansowych mog ących by ć źródłem realizacji przedsi ęwzi ęć proekologicznych zalicza si ę: − opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszcze ń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchni ę, z której odprowadzane s ą ścieki, − administracyjne kary pieni ęż ne, − odpowiedzialno ść cywilna, karna i administracyjna, − kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska, − pomoc publiczna na ochron ę środowiska w postaci preferencyjnych po życzek i kredytów, dotacji, odrocze ń, rozło żenia na raty i umorze ń płatno ści wobec bud żetu pa ństwa i funduszy ekologicznych, zwolnie ń i ulg podatkowych.

9.1.3. Instrumenty społeczne

Uzgodnienia ze społecze ństwem poprzez udział społecze ństwa w podejmowaniu decyzji i uchwalaniu dokumentacji s ą wa żnym elementem skutecznego zarz ądzania, opartego o zasady zrównowa żonego rozwoju i uwzgl ędnianie racji społecznych. Mo żna je podzieli ć na: 1. Narz ędzia dla usprawnienia współpracy i budowania partnerstwa tzw. „uczenie si ę poprzez działanie”. Mo żna w nich wyró żni ć dwie kategorie dotycz ące: − działa ń samorz ądów (dokształcanie profesjonalne i system szkole ń, interdyscyplinarny model pracy, współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych), − powi ąza ń mi ędzy władzami samorz ądowymi, a społecze ństwem (udział społecze ństwa w zarz ądzaniu poprzez system konsultacji i debat publicznych, wprowadzenie mechanizmów, tzw. budowania świadomo ści – kampanie edukacyjne). 2. Narz ędzia dla formułowania, integrowania i wdro żenia polityk środowiskowych: − środowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty, − strategie i plany działa ń, − systemy zarz ądzania środowiskiem, − ocena wpływu na środowisko (udział społecze ństwa w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko), − ocena strategii środowiskowych. 3. Narz ędzia wł ączaj ące mechanizmy rynkowe w realizacje zrównowa żonego rozwoju: − opłaty, podatki, grzywny (na rzecz środowiska), − regulacje cenowe, − regulacje u żytkowania, oceny inwestycji,

125 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

− środowiskowe zalecenia dla bud żetowania, − kryteria środowiskowe w procedurach przetargowych. 4. Narz ędzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków zrównowa żonego rozwoju: − wska źniki równowagi środowiskowej, − ustalenie wyra źnych celów operacyjnych, − monitorowanie skuteczno ści procesów zarz ądzania. Kolejnym, bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna. Podstaw ą jest tu rzetelne i ci ągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie si ę władz samorz ądów lokalnych ze społecze ństwem na drodze podejmowanych działa ń inwestycyjnych.

Wa żna dla ochrony środowiska jest równie ż współpraca pomi ędzy słu żbami ochrony środowiska, instytucjami naukowymi, organizacjami społecznymi oraz podmiotami gospodarczymi. Wzajemne relacje powinny opiera ć si ę na partnerstwie, które b ędą prowadziły do wspólnej realizacji poszczególnych przedsi ęwzi ęć . Niezb ędne jest, aby prowadzona komunikacja społeczna obj ęła swym zasi ęgiem wszystkie grupy społecze ństwa. Bardzo wa żną spraw ą jest wła ściwe, rzetelne i odpowiednio wcze śniejsze informowanie tych mieszka ńców, których planowane inwestycje b ędą dotyczyły w sposób bezpo średni. Edukacja i informacja z komunikacj ą s ą ze sob ą ści śle powi ązane, bowiem dobra i wła ściwa informacja pot ęguje proces edukacji.

9.1.4. Instrumenty strukturalne

Zgodnie z ustaw ą z dnia 27 kwietnia 2011 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2013 r., poz. 1232 ze zm.), polityka ochrony środowiska to zespół działa ń maj ących na celu stworzenie warunków niezb ędnych do realizacji ochrony środowiska, zgodnie z zasad ą zrównowa żonego rozwoju. Jest ona prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, a tak że za pomoc ą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska. Do instrumentów strukturalnych nale żą wszelkie programy strategiczne np. strategie rozwoju, plany rozwoju lokalnego wraz z programami sektorowymi, a tak że program ochrony środowiska i to one wytyczaj ą główne tendencje i kierunki działa ń w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego, infrastrukturalnego i ochrony środowiska. Nadrz ędnym dokumentem powinna by ć Strategia rozwoju, któr ą gmina obecnie aktualizuje. Dokument ten powinien by ć baz ą dla opracowania programów sektorowych. W programach tych powinny by ć uwzgl ędnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej wytyczone pewne ramy tego rozwoju, warunkowane trosk ą o stan środowiska. Oznacza to, że ochrona środowiska na terenie gminy Janowiec Wielkopolski wymaga podejmowania pewnych działa ń w okre ślonych dziedzinach gospodarki, jak i codziennego życia jego mieszka ńców. Ka żda jednostka decyduje o kształtowaniu swojej przestrzeni geograficznej, sposobie zarz ądzania środowiskiem i tworzeniem lepszego modelu życia swoich mieszka ńców. Program ochrony środowiska jest jednym z elementów prowadzenia ekorozwoju gminy, który powinien nawi ązywa ć do:

126 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

− Polityki Ekologicznej Polski, − programów ekologicznych wy ższego szczebla, − lokalnych warto ści zasobów i zagro żenia środowiskowego, − lokalnej świadomo ści, ch ęci i mo żliwo ści działania. Lokalny rozwój powinien nast ępowa ć bez degradacji zasobów przyrody i jej ekosystemów oraz uwzgl ędnia ć warunki przyrodnicze i społeczne. Podstawowe zało żenie ekorozwoju wymaga zast ąpienia filozofii maksymalnego zysku, filozofi ą wspólnego interesu. Dlatego tak wa żne jest współdziałanie samorz ądu i mieszka ńców (wspomniane wcze śniej rozmowy z mieszka ńcami i edukacja ekologiczna). Wła śnie w gminie, wspólny interes jest szczególnie wa żny i musi uwzgl ędnia ć potrzeby wszystkich mieszka ńców. Jest to model życia, w którym ludzie staraj ą si ę żyć w zgodzie z przyrod ą i mie ć wpływ na otaczaj ącą ich rzeczywisto ść społeczn ą i gospodarcz ą. Dobre warunki środowiskowe wpływaj ą na rozwój gospodarczy i popraw ę warunków zdrowotnych. Drog ą ich osi ągni ęcia powinien by ć program ekorozwoju jednostki, którego cz ęś ci ą jest aktualizowany Program ochrony środowiska oraz przestrzeganie jego zało żeń.

9.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

9.2.1. Zasady monitoringu

W procesie wdra żania Programu wa żna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało żonych celów. Z tego wzgl ędu wa żne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie, którego b ędzie mo żliwe dokonanie oceny procesu wdra żania oraz b ędą mogły by ć dokonane modyfikacje Programu. Monitoring powinien by ć sprawowany w nast ępuj ących zakresach: − monitoring środowiska, − monitoring programu, − monitoring odczu ć społecznych.

Monitoring środowiska System kontroli środowiska, jest narz ędziem wspomagaj ącym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarz ądzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działa ń na rzecz ochrony środowiska i mo że by ć traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najwa żniejszych kryteriów, na podstawie których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych s ą w znacznym stopniu dost ępne jako wielko ści mierzone w ramach istniej ących systemów kontroli i monitoringu.

Monitoring Programu Najwa żniejszym wska źnikiem jest monitorowanie realizacji poszczególnych zada ń. Rada Miejska ocenia co dwa lata stopie ń wdro żenia Programu, natomiast na bie żą co b ędzie kontrolowany post ęp w zakresie wykonania przedsi ęwzi ęć zdefiniowanych w Programie. Okresowa ocena realizacji przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w harmonogramie PO Ś i analiza wyników tej oceny stanowił wkład dla listy przedsi ęwzi ęć , obejmuj ących kolejne okresy realizacji zada ń. Cykl ten musi si ę powtarza ć co kilka lat, co zapewni ci ągły

127 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024 nadzór nad wykonaniem Programu. W przypadku nie osiągni ęcia zaplanowanych zamierze ń nale ży dokona ć analizy sytuacji i pozna ć jej przyczyny. Stały monitoring wdra żania zapisów Programu mo że opiera ć si ę na tzw. cyklu Deminga. Opiera si ę na ci ągłym monitorowaniu zaplanowanych działa ń w my śl nast ępuj ącego ci ągu przyczynowo – skutkowego: 1. Zaplanuj - zaplanuj lepszy sposób działania, lepsz ą metod ę. 2. Wykonaj, zrób - zrealizuj plan na prób ę. 3. Sprawd ź - zbadaj, czy rzeczywi ście nowy sposób działania przynosi lepsze rezultaty. 4. Zastosuj - je śli nowy sposób działania przynosi lepsze rezultaty, uznaj go za norm ę (obowi ązuj ącą procedur ę), zestandaryzuj i monitoruj jego stosowanie.

Ryc. 26. Cykl Deminga przeniesiony na poziom opracowywania PO Ś Źródło: opracowanie własne

Monitoring odczu ć społecznych Monitoring odczu ć społecznych jest sprawowany na podstawie bada ń opinii społecznej i specjalistycznych opracowa ń słu żą cych jako ściowej ocenie udziału społecze ństwa w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a tak że ocenie odbioru przez społecze ństwo efektów Programu, mi ędzy innymi przez ilo ść i jako ść interwencji zgłaszanych do organów kontrolnych w stosunku na naruszania norm środowiskowych.

9.2.2. Monitorowanie zało żonych efektów ekologicznych

W ocenie post ępu wdra żania Programu ochrony środowiska oraz jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie założonych efektów ekologicznych. Powinno by ć ono realizowane przy pomocy wska źników (mierników) stanu środowiska i zmian presji na środowisko, a tak że na wska źnikach świadomo ści społecznej. Poni żej zaproponowano najistotniejsze wska źniki, przyjmuj ąc, że lista ta nie jest wyczerpuj ąca i mo że by ć modyfikowana:

128 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Tabela 50. Lista przykładowych wska źników monitorowania stopnia realizacji wdra żania Program ochrony środowiska Obszar interwencji Wskaźnik jakości środowiska i presji na środowisko klasa elementów biologicznych klasa elementów hydromorficznych jako ść wód powierzchniowych klasa elementów fiz-chemicznych stan / potencjał ekologiczny stan chemiczny jako ść wód podziemnych przekraczane wska źniki w jako ści wód powierzchniowych i podziemnych długo ść sieci wodoci ągowej, w tym wykonanej z wyrobów azbestowych [km] przył ącza wodoci ągowe prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania [szt. / km] woda dostarczona gospodarstwom domowych [dam 3] ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej [os.] ZASOBY WODNE zu życie wody w gospodarstwach domowych ogółem na 1 mieszka ńca [m 3] długo ść sieci kanalizacyjnej, w tym sieci sanitarnej i deszczowej [km] przył ącza kanalizacyjne prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania [szt. / km] ścieki odprowadzone [dam 3] ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej [os.] ścieki oczyszczane w ci ągu roku [dam 3] ścieki odprowadzane w czasie doby do kanalizacji [dam 3] zu życie wody na potrzeby przemysłu [dam 3] pobór wód podziemnych na potrzeby przemysłu [dam 3] zakup wody z wodoci ągów komunalnych na cele produkcyjne [dam 3] ścieki przemysłowe odprowadzone ogółem do sieci kanalizacyjnej[dam 3] stopień skanalizowania i zwodociągowania [%]

ilo ść eksploatowanych urz ądze ń podczyszczaj ących na sieci [szt.] liczba pomników przyrody [szt.] inne formy ochrony przyrody [szt.] % powierzchni jednostki obj ętej prawn ą ochron ą przyrody [%] parki spacerowo – wypoczynkowe [szt. / pow.]

ZASOBY ziele ńce [szt.] PRZYRODNICZE ziele ń uliczna [szt. / ha] tereny zieleni osiedlowej [szt. / ha] udział terenów zieleni w powierzchni ogółem [%] żywopłoty [km] nasadzenia drzewa [szt.] nasadzenia krzewy [szt.] jako ść powietrza w strefie kujawsko - pomorskiej przekraczane st ęż enia zanieczyszcze ń

NO 2

POWIETRZE NO x ATMOSFERYCZNE / SO 2 HAŁAS st ęż enia zanieczyszcze ń [ µg/m³] O3

CO PM 10

129 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Obszar interwencji Wskaźnik jakości środowiska i presji na środowisko PM 2,5 benzo(a)piren benzen zawarto ść metali w pyle PM 10 Pb Cd Ni As ilo ść zlikwidowanych indywidualnych palenisk domowych / kotłowni zast ąpionych niskoemisyjnymi źródłami ciepła [szt.] ilo ść wykonanych termomodernizacji obiektów [szt.] ilo ść zainstalowanych kolektorów słonecznych, pomp ciepła i innych OZE [szt.] emisja zanieczyszcze ń pyłowych ogółem [Mg] emisja zanieczyszcze ń pyłowych ogółem (Polska 100) [Mg] emisja zanieczyszcze ń pyłowych ogółem na 1 km 2 powierzchni [Mg] emisja zanieczyszcze ń ze spalania paliw [Mg] emisja zanieczyszcze ń w ęglowo-grafitowe, sadza [Mg] emisja zanieczyszcze ń gazowych ogółem [Mg] emisja zanieczyszcze ń gazowych (bez dwutlenku w ęgla) [Mg] emisja zanieczyszcze ń gazowych dwutlenek siarki [Mg] emisja zanieczyszcze ń gazowych tlenki azotu [Mg] emisja zanieczyszcze ń gazowych tlenek w ęgla [Mg] emisja zanieczyszcze ń gazowych dwutlenek w ęgla [Mg] zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urz ądzeniach do redukcji zanieczyszcze ń pyłowych [Mg] zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urz ądzeniach do redukcji zanieczyszcze ń gazowych [Mg] zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urz ądzeniach do redukcji zanieczyszcze ń w % zanieczyszcze ń wytworzonych pyłowe [%] zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urz ądzeniach do redukcji zanieczyszcze ń w % zanieczyszcze ń wytworzonych gazowe [%] długo ść czynnej sieci gazowej ogółem [km] długo ść czynnej sieci gazowej przesyłowej [km] długo ść czynnej sieci gazowej rozdzielczej [km] czynne przył ącza gazowe do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych [szt. / km] odbiorcy gazu [os.] odbiorcy gazu ogrzewaj ący mieszkania gazem [os.] zu życie gazu [m 3] zu życie gazu na ogrzewanie mieszka ń [m 3] ludno ść korzystaj ąca z sieci gazowej [os.] długo ść wybudowanych ście żek rowerowych [km] zastosowane rozwi ązania minimalizuj ące hałas i wibracje wielko ść i miejsca notowanych przekrocze ń hałasu [dB] masa zebranych zmieszanych odpadów komunalnych ogółem [Mg] w tym z gospodarstw domowych [Mg] odpady z gospodarstw domowych przypadaj ące na 1 mieszka ńca [kg] masa zebranych zmieszanych odpadów komunalnych ogółem na 1 mieszka ńca [Mg] ODPADY ilo ść mieszka ńców obj ętych zbiórk ą odpadów poziomy redukcji składowanych odpadów uzyskanych przez gmin ę w tym z gospodarstw domowych [Mg] odpady z gospodarstw domowych przypadaj ące na 1 mieszka ńca [kg] ilo ść usuni ętego azbestu [Mg]

130 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Obszar interwencji Wskaźnik jakości środowiska i presji na środowisko osi ągni ęty poziom ograniczenia masy odpadów ulegaj ących biodegradacji kierowanych do składowania [%] poziom recyklingu, przygotowania do ponownego u życia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła [%] poziom recyklingu odpadów budowlanych [%] dane o imprezach, festynach, akcjach, wydawnictwach propaguj ących EDUKACJA ekologiczne postawy nakłady inwestycyjne na ochron ę środowiska [zł] rodzaje i liczba zdarze ń mog ących spowodowa ć nadzwyczajne AWARIE zagro żenia środowiska [szt.] ilo ść zgłosze ń awarii [szt.] POLA ELEKTRO- liczba pomiarów, ocena [szt.] MAGNETYCZNE powierzchnia terenów zrekultywowanych [ha] POWIERZCHNIA ZIEMI powierzchnia zmienionego u żytkowania gruntów [ha]

131 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Wybrane akty prawne:

Stan prawny na listopad 2015 r.

Regulacje prawne w zakresie ochrony środowiska zawarte s ą w wielu ustawach i aktach wykonawczych (rozporz ądzeniach). Do najwa żniejszych z nich, w kontek ście realizacji niniejszego Programu, nale ży zaliczy ć: Regulacje prawne w zakresie ochrony środowiska zawarte są w wielu ustawach i aktach wykonawczych (rozporz ądzeniach). Do najwa żniejszych z nich, w kontek ście realizacji niniejszego Programu, nale ży zaliczy ć: − ustawa z dn. 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.), − ustawa z dn. 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r., poz. 469 ze zm.), − ustawa z dn. 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r. poz. 1409), − ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2014 r., poz. 1649), − Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2015 r. poz. 87), − ustawa z dn. 06 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2015 r. poz. 1651), − ustawa z dn. 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2013 r. poz. 1399), − ustawa z dn. 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2015 r., poz. 139), − ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469 ze zm.), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. z 2010 r. nr 130 poz. 880), − rozporz ądzenie Min. Zdrowia z dn. 08 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jako ści ą wody w k ąpielisku i miejscu wykorzystywanym do k ąpieli (Dz. U. z 2011 r. Nr 86, poz. 478), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 22 pa ździernika 2014 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jako ści jednolitych wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1482), − rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dn. 29 marca 2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r., Nr 61 poz. 417 ze zm.), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 137 poz. 984), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 1 sierpnia 2012 r. zmieniaj ącym rozporz ądzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2012 r. poz. 1109), − rozporz ądzenie Wojewody Kujawsko - Pomorskiego z dnia 24 października 2005 r. w sprawie wyznaczenia Aglomeracji Janowiec Wielkopolski (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. Nr 117, poz. 2028,

132 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

− rozporz ądzenie Wojewody Kujawsko - Pomorskiego Nr 31/2005 z dnia 24 pa ździernika 2005 r. w sprawie wyznaczenia Aglomeracji Janowiec Wielkopolski (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. Nr 117, poz. 2028).

Literatura i wybrane dokumenty programowe:

− Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzie ń 2002 r., − Światowy Program Rozwoju Zrównowa żonego „Agenda 21” (1992 r.), − Protokół z Kioto w sprawie zmian klimatu (1997 r.), − Traktat Ustanawiaj ący WE Tytuł XIX - Środowisko Naturalne, − 7 Program Działa ń Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie Środowiska (2013 r.), − Strategia Rozwoju Europa 2020, − Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2009 – 2012 z perspektyw ą do roku 2016, − Strategia Rozwoju Kraju 2020, − Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektyw ą do 2030 roku, − Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030, − Strategia działania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska I Gospodarki Wodnej na lata 2013-2016 z perspektyw ą do 2020 r., − Program Ochrony Środowiska Województwa Kujawsko - Pomorskiego na lata 2012- 2017 z perspektyw ą na lata 2018-2023, − Plan Gospodarki Odpadami Województwa Kujawsko – Pomorskiego na lata 2012 – 2017 z perspektyw ą na lata 2018 – 2023, − Strategia rozwoju województwa kujawsko - pomorskiego 2020, − Program Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Żni ńskiego na lata 2008 - 2011, z perspektywą na lata 2012 - 2015 (2009 r.), - Strategia Rozwoju Powiatu Żni ńskiego na lata 2012 – 2022, - Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2012-2015 z perspektyw ą na lata 2016 – 2018, - Wieloletnia Prognoza Finansowa gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2013 – 2020, Raporty o stanie środowiska województwa kujawsko - pomorskiego, - Projekt zało żeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe dla gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2012 – 2027, - Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Miasta i gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2012-2022.

Materiały przekazane przez instytucje:

- Urz ąd Miejski w Janowcu Wielkopolskim, - Zarząd Dróg Powiatowych w Żninie, - Urz ąd Marszałkowski Województwa Kujawsko – Pomorskiego, - Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych we Włocławku, - Pa ństwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Żninie, - ENEA Operator Sp. z o.o., - Regionaln ą Dyrekcj ę Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, - Zakład Usług Miejskich w Janowcu Wielkopolskim.

133 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

SPIS TABEL

Tabela 1. Liczby ludno ści gminy Janowiec Wielkopolski w latach 2008-2014 ...... 13 Tabela 2. Struktura u żytkowania gruntów gminy Janowiec Wielkopolski ...... 16 Tabela 3. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD ...... 17 Tabela 4. Struktura zagospodarowania u żytków rolnych gminy Janowiec Wielkopolski ...... 19 Tabela 5. Podział gospodarstw rolnych na terenie gminy Janowiec Wielkopolski ...... 19 Tabela 6. Produkcja rolnicza na terenie gminy ...... 19 Tabela 7. Produkcja zwierz ęca na terenie gminy ...... 20 Tabela 8. Wykaz komunalnych uj ęć wody zlokalizowanych na terenie gminy ...... 20 Tabela 9. Zestawienie danych dotycz ących zu życia wody na terenie gminy Janowiec Wielkopolski ..21 Tabela 10. Sie ć wodoci ągowa na terenie gminy Janowiec Wielkopolski w 2014 roku ...... 21 Tabela. 11. Urz ądzenia wodoci ągowe na terenie gminy podlegaj ące badaniu jako ści w 2014 roku ...22 Tabela 12. Dane dotycz ące kanalizacji na terenie gminy Janowie Wielkopolski ...... 23 Tabela 13. Zestawienie danych dotycz ących wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi na terenie gminy Janowiec Wielkopolski w 2014 roku ...... 24 Tabela 14. Wykaz obszarów, z których odprowadzane są wody opadowe i roztopowe ...... 25 Tabela 15. Informacja o oczyszczalni ścieków we Flantrowie (2014 r.) ...... 26 Tabela 16. Jednostki zajmuj ące si ę wywozem nieczysto ści płynnych na terenie gminy Janowiec Wielkopolski ...... 28 Tabela 17. Zestawienie długo ści linii elektroenergetycznych na terenie miasta i gminy Janowiec Wielkopolski ...... 30 Tabela 18. Wykaz anten nadawczych na terenie gminy ...... 35 Tabela 19. System grzewczy stosowany w podmiotach gospodarczych usytuowanych na terenie gminy Janowiec Wielkopolski ...... 36 Tabela 20. Wykaz dróg powiatowych na terenie gminy ...... 37 Tabela 21. Ewidencja dróg gminnych ...... 39 Tabela 22. Ilo ść odpadów zebranych na terenie gminy w 2013 roku ...... 43 Tabela 23. Wykaz złó ż kopalin na terenie gminy Janowiec Wielkopolski ...... 50 Tabela 24. Wykaz obowi ązuj ących koncesji dla terenu gminy ...... 51 Tabela 25. Klasy bonitacyjne u żytków rolnych na terenie gminy ...... 52 Tabela 26. Zestawienie zasobno ści gleby na terenie gminy Janowiec Wielkopolski w latach 2011 - 2014 ...... 54 Tabela 27. Charakterystyka JCWPd nr 42 ...... 60 Tabela 28. Charakterystyka jezior wyst ępuj ących na obszarze gminy ...... 63 Tabela 29. Wykaz powierzchni zmeliorowanych na terenie gminy ...... 64 Tabela 32. Wyniki monitoringu rzeki Wełny na terenie województwa wielkopolskiego w 2014 roku ...66 Tabela 31. Wyniki monitoringu jezior z terenu miasta i gminy Janowiec Wielkopolski ...... 66 Tabela 32. Pozwolenia zintegrowane – Fermy Drobiu i Trzody Chlewnej zlokalizowane na terenie gminy Janowiec Wielkopolski w 2015 roku ...... 68 Tabela 33. Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni we Flantrowie (2014 r.) ...... 69 Tabela 34. Ocena stanu/potencjału ekologicznego jeziora Tonowskiego ...... 69 Tabela 35. Klasyfikacja stref województwa kujawsko - pomorskiego ze wzgl ędu na poszczególne zanieczyszczenia pod k ątem ochrony zdrowia w latach 2013-2014 ...... 72 Tabela 37. Zestawienie st ęż eń zanieczyszcze ń powietrza w 2014 r. na terenie powiatu i województwa ...... 72 Tabela 38. Decyzje o dopuszczalnych poziomach hałasu ...... 75 Tabela 39. Wykaz powierzchni administracyjnych gmin poło żonych w granicach OChK Jezior Rogowskich ...... 82 Tabela 40. Pomniki przyrody na terenie gminy Janowiec Wielkopolski ...... 84 Tabela 41. Zadania wyznaczone w ramach ochrony zasobów wodnych ...... 110 Tabela 42. Zadania wyznaczone w ramach ochrony przed powodzi ą ...... 111 Tabela 43. Zadania wyznaczone w ramach ochrony zasobów przyrodniczych ...... 111 Tabela 44. Zadania wyznaczone w ramach ochrony zasobów powietrza ...... 112 Tabela 45. Zadania wyznaczone w ramach ochrony przed hałasem ...... 113

134 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski Green Key na lata 2016 – 2020 z perspektyw ą na lata 2021 - 2024

Tabela 46. Zadania wyznaczone w ramach ochrony powierzchni ziemi ...... 114 Tabela 47. Zadania wyznaczone w ramach ochrony przed polami elektromagnetycznymi ...... 114 Tabela 48. Zadania wyznaczone w ramach ochrony przed powa żnymi awariami ...... 115 Tabela 49. Zadania wyznaczone w ramach rozbudowy systemu gospodarowania odpadami ...... 115 Tabela 50. Zadania wyznaczone w ramach rozwoju edukacji ekologicznej ...... 116 Tabela 51. Lista przykładowych wska źników monitorowania stopnia realizacji wdra żania Program ochrony środowiska ...... 129

SPIS RYCIN

Ryc. 1. Poło żenie gminy Janowiec Wielkopolski na tle powiatu żni ńskiego ...... 11 Ryc. 2. Poło żenie gminy Janowiec Wielkopolski na tle mezoregionów fizycznogeograficznych ...... 12 Ryc. 3. U żytkowanie terenu w rejonie gminy Janowiec Wielkopolski ...... 16 Ryc. 4. Strefy energetyczne wiatru w Polsce ...... 31 Ryc. 5. Warto ści nasłonecznienia w Polsce ...... 32 Ryc. 6. Prowincje i okr ęgi geotermalne Polski ...... 33 Ryc. 7. Rozmieszczenie anten nadawczych telefonii komórkowej (kolor ró żowy – sie ć T-Mobile, żółty – sie ć Orange, zielony – Plus) ...... 35 Ryc. 8. Przebieg linii kolejowych na terenie gminy ...... 41 Ryc. 9. Podział 5 Bydgoskiego regionu unieszkodliwiania odpadów ...... 44 Ryc. 10. Lokalizacja składowiska odpadów na terenie gminy Janowiec Wielkopolski ...... 45 Ryc. 11. Osady czwartorzędowe na terenie gminy Janowiec Wielkopolski ...... 47 Ryc. 12. Lokalizacja osuwisk na terenie gminy Janowiec Wielkopolski ...... 48 Ryc. 13. Zasi ęg terytorialny obszarów górniczych na terenie gminy Janowiec Wielkopolski ...... 51 Ryc. 14. Poło żenie gminy Janowiec Wielkopolski na tle JCWPd 42 ...... 59 Ryc. 15. Profile geologiczne warstw na tle JCWPd 42 ...... 59 Ryc. 16. Zasi ęg obszaru GZWP 143 ...... 60 Ryc. 17. Klasy jako ści wód podziemnych w punktach pomiarowych monitoringu stanu chemicznego w 2013 roku ...... 62 Ryc. 18. Obszar nara żone na niebezpiecze ństwo powodzi na terenie gminy Janowiec Wielkopolski wg KZGW ...... 65 Ryc. 19. Monitoring jezior na terenie powiatu żni ńskiego ...... 67 Ryc. 20. Wyst ępowanie tr ąb powietrznych w Polsce w okresie 1998 – 2010 ...... 71

Ryc. 21. St ęż enia średnioroczne SO 2 na stanowiskach pomiarowych woj. kujawsko - pomorskiego ..73 Ryc. 22. St ęż enia średnioroczne NO 2 na stanowiskach pomiarowych woj. kujawsko - pomorskiego ..73 Ryc. 23. Lokalizacja obszarów Natura 2000 w s ąsiedztwie gminy Janowiec Wielkopolski ...... 81 Ryc. 24. Lokalizacja Obszaru Chronionego Krajobrazu Jezior Rogowskich ...... 83 Ryc. 25. Korytarz ekologiczny na terenie gminy Janowiec Wielkopolski ...... 92 Ryc. 26. Cykl Deminga przeniesiony na poziom opracowywania PO Ś ...... 128

SPIS WYKRESÓW

Wykres 1. Liczba ludno ści w gminie Janowiec Wielkopolski na przestrzeni lat 2008 - 2014 ...... 13 Wykres 2. Liczba ludno ści obszaru miejskiego gminy Janowiec Wielkopolski na przestrzeni lat 2008 - 2014 ...... 13 Wykres 3. Liczba ludno ści obszaru wiejskiego gminy Janowiec Wielkopolski na przestrzeni lat 2008 - 2014 ...... 14 Wykres 4. Struktura u żytkowania gruntów gminy Janowiec Wielkopolski ...... 17 Wykres 6. Potrzeby wapnowania (% powierzchni) ...... 56 Wykres 5. Odczyn gleb (% powierzchni) ...... 56 Wykres 7. Zawarto ść fosforu w glebach (% powierzchni) ...... 57 Wykres 8. Zawarto ść potasu w glebach (% powierzchni) ...... 57 Wykres 9. Zawarto ść magnezu w glebach (% powierzchni) ...... 57

135