ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT

Mbështetje për planifikimin, zonimin dhe zhvillimin e Zonës së Mbrojtur Detare në Gjirin e Porto Palermos (Shqipëri), bazuar në njohuri të shëndosha shkencore dhe socio-ekonomike Punonjësit e titulluar dhe materiali i prezantuar në këtë dokument, nuk paraqesin asnjë shprehje opinioni të çfarëdo lloji nga ana e institucionit të UNP/MAP – RAC/SPA në lidhje me statusin ligjor të Shteteve, Territoreve, qyteteve ose zonave, ose të autoriteteve drejtuese, ose në lidhje me përcaktimin e kufijve ose territoreve të tyre. Mendimet e shprehura në këtë botim nuk reflektojnë detyrimisht ato të UNEP/MAP-RAC/SPA.

Publikuar nga: RAC/SPA

Copyright: © 2015 - RAC/SPA

Riprodhimi i këtij botimi për qëllime edukative ose qëllime të tjera jo tregtimi, është i autorizuar pa miratimin paraprak me shkrim nga mbajtësi i autorësisë duke mirënjohur plotësisht burimin. Riprodhimi i këtij botimi për shitje ose për qëllime biznesi është i ndaluar pa miratimin paraprak me shkrim nga mbajtësi i autorësisë.

Për qëllime biblografike, ky botim mund të citohet si: RAC/SPA - UNEP/MAP, 2013. Studim Ekologjik i Gjirit të Porto Palermos dhe Zonave përreth. Nga Lefter KASHTA, Sajmir BEQIRAJ, Arjan GACE dhe Xhemal MATO. Ed. RAC/SPA - MedMPAnet Projekti, Tunis: 44 pp + Shtojca.

Faqosja: Zine El Abidine MAHJOUB dhe Asma KHERIJI.

Fotografia në kapak nga: Ilirjan QIRJAZI. Photographitë nga: Thanas GOGA, Zamir DEDEJ, Franka PALOKA, Ilirjan QIRJAZI, Cinska Ponorkova ZAKLADNA, Eigenes WERK dhe Mathieu FOULQUIÉ.

Ky dokument është përgatitur në kuadër të Projektit Rajonal për Zhvillimin e Rrjetit të Zonave të Mbrojtura Detare e Bregdetare (ZMD-ve) të Mesdheut nëpërmjet mbështetjes së Krijimit dhe Menaxhimit të ZMD-ve në Mesdhe (Projekti MedMPAnet).

Projekti MedMPAnet zbatohet në kuadër të programit të UNEP/MAP-GEF që quhet MedPartnership, me mbështetjen financiare të KE, AECID and FFEM. ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT

Mbështetje për planifikimin, zonimin dhe zhvillimin e Zonës së Mbrojtur Detare në Gjirin e Porto Palermos (Shqipëri), bazuar në njohuri të shëndosha shkencore dhe socio-ekonomike ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT MoU Nº04/MedMPAnet/2013 Referenca : përstudimin Franka PALOKA, Eksperte përzhvillimineturizmit Thanas GOGA, përaktivitetetsocio-ekonomike Eksperti Stafi shkencorstudimit : i Atef LIMAM,Projekti MedMPAnet, RAC/SPA Souha ELASMI,Projekti MedMPAnet, RAC/SPA : përstudimin Të ngarkuar 1080 Tunis– TunisiaCedex B.P. 337 Boulevard duLeader Yasser Arafat Regional Activity Centre forSpecially Protected Areas (RAC/SPA) Qëndra eAktiviteteve RajonalepërZonat Veçanërisht tëMbrojtura (RAC/SPA) dhefinancuarnga: Studimi ikërkuar Mbrojtura Detare dheBregdetare nëShqipëri (PSZMDB), Analiza esituatësnëPlanin Strategjik përZonat e Konteksti Kombëtar dhe RAC/SPA. Ministrinë eMjedisit, Pyjeve dheAdministrimit tëUjërave e projektit pilotnëemërdhekonsultimtëngushtëme organizate kombëtare shqiptare, qëtëkoordinojë zbatimin Institutit për Ruajtjen eNatyrës nëShqipëri (INCA),një Ministrisë sëMjedisit uradakord qët’ja besojnëkëtëdetyrë proces përmesRAC/SPA tëpërbashkëtpërzgjedhjes dhe pilot MedMPAnet nënivel kombëtar, bazuardhenënjë një koordinim të ngushtë e në një zbatim normal të projektit ZMB nëShqipëri, sikurseishteGjiriiPorto Palermos. evenditçoi nëpërzgjedhjen pilot,përt’u zhvilluarsinjë detare dhebregdetare tëmbrojtura. Gjithashtu,diskutimi këtë kuadërngaShqipëria, nëdrejtim tëkrijimitzonave tëRAC/SPApërfaqësuesve nëlidhjemezhvillimetebëra planifikuara për t’u zbatuar në Shqipëri, si dheinfomimin e së Mjedisit uinformuanrreth aktiviteteve tëprojektit të shqiptarëGjatë këtijtakimi,përfaqësuesit tëMinistrisë Maj 2012në Tiranë, njëtakimtëparë përnjohjeneprojektit. Administrimit tëUjërave dheRAC/SPA organizuanmë3 MedMPAnet nëShqipëri», Ministria eMjedisit, Pyjeve dhe (FFEM). Ndërkombëtar (AECID) dhe Global Environment Facility (BE), AgjencisëSpanjolle përBashkëpunim eZhvillim Tunizi), me mbështetjen financiare të Bashkimit Europian Rajonale përZonat Veçanërisht tëMbrojtura (RAC/SPA- nga UNEP/MAP (Athinë) dhe i zbatuar nga Qendra për Ekosistemet eMadhenj tëDetit Mesdhe», tëdrejtuar MedPartnership UNEP/MAP-GEF, «Partneriteti Strategjik MedMPAnet»). nxitjes sëKrijimitdheMenaxhimit tëZMB-ve («Projekti rrjetit tëZonave tëMbrojtura Bregdetare (ZMB)përmes “Projekti RajonalpërZhvilliminDetar tëMesdheut dhe qëllim përtënxiturkrijiminzonave tëmbrojtura tëreja, e zonave tëmbrojtura. Në këtëkuadërështëzhvilluar, me dhe ndërkombëtare, kërkohet zgjerimi,përqindja/ përmasat Në dokumentet e shumta të miratuara në shkallë kombëtare t’u përcaktuar siZona tëMbrojtura Bregdetare apoDetare. bregdetare tëMesdheut, nukjanëvlerësuar ekologjikishtpër P arathënie Në lidhjemekëtë,dhenëmënyrë qëtëndihmojënë Në veçanti, nëkuadërtë«Projektit pilot Projekti MedMPAnet ështëpjesëeprojektit Shumë prej habitateve natyrorë tëçmuarnëzonën këtyre kritereve PSZMDB,propozon fushatemëposhtme mbështetjen ebiodiversitetit detardhebregdetar. Në bazë të kombëtare shqiptare dhendërkombëtare për ruajtjen/ rrjetit kombëtar të ZMDB. Këto kritere pasqyrojnë si kriteret habitateve dhespecieve përt’u përfshirë brenda kuadrittë ZMD nëdettëhapur. dhekoherent,qëndrueshëm nëveçanti përintegriminedisa sisteme fillestare ngatëcilatduhetthemelohetnjërrjet i përkufizohen sipjesëenjërrjetiekologjik,porduhettëjenë ZMDB ekzistuesenëShqipëri nukmundtëpërcaktohen/ nënvizon numrin e ulëttëZMDB-ve mbibregdetin Jonian. bregdetare janëpërgjatëbregdetit Adriatik, fakticili apo tëMesdheut. Aktualisht85%evendeve tëmbrojtura thelbësor ekologjikdhesocio-ekonomikenënivel kombëtar bregdetare janëendetëpambrojtura, megjithërolin etyre bregdetare (vetëm një ZM detare) dhe një numër i zonave Në pjesamëemadheZMDBjanëaktualisht tëvërtetë, dhe habitateve detare dhebregdetare nukështëpërfaqësues. themelore tëzbatimitPSZMDB. burimeve financiare ështëpropozuar formulimi i rezultateve këto presione. Për ngritjenekëtyre kapaciteteve dhe financiare dhetëllojit/natyrës metëcilatduhenmenaxhuar kapaciteteve administrative, disponueshmërisësëburimeve me tëcilatpërballenkëtoekosisteme,kanjëmungesë social tëShqipërisë, dhesirrjedhojenërritjenepresioneve detare dhebregdetare luajnënëzhvilliminekonomikdhe detare. të përdorimit nganjeriutëekosistemeve bregdetare dhe zhvillimit urbanbregdetar dhesirrjedhojëçonnënjërritje kypresion vjennganjërritjeeshpejtë rritje. Kryesisht, detare dhebregdetare nëShqipëri janënënnjëpresion në mirëqenies sëpopullsisëbregdetare. Megjithatë, ekosistemet të ushqimitnevojshëm përzhvilliminekonomikdhe eshëndetittënjerëzve,në ruajtjen jetesës,dheprodhimit ekosistemet detare dhebregdetare nëShqipëri, kontribuojnë të zbatimitPSZMDB.Analizaesituatëstregon se propozuar përtëformuar/skicuarnjëprodukt themelor plotësuar këtëhendek(siguriminekëtijinformacioni)është të cilatmundzhvilloshnjëPSZMDB.Prandaj, përtë sëhabitateve dhespecievestatusin eruajtjes me kryesore, Detin Mesdhe, kanjëmungesëtëthellëinformacioni mbi Shqipëri janënjëngapikatenxehta tëbiodiversitetit në sepavarësishtarrin nëpërfundimin sezonat bregdetare në të zhvilluarkohëtefunditmembështetjenUNDP-së, PSZMDB shqyrton kriteret e PSZMDB shqyrton përpërzgjedhjen Sistemi aktualZMDBidiversitetit tëekosistemeve Pavarësisht rolit tërëndësishëm qëekosistemet

ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT është engarkuar në: Detare nëzonën detare tëGjiritPorto Palermos, INCA caktimin ezonave dhezhvilliminenjëZone tëMbrojtur Me qëllimmbështetjeneRAC/SPA nëplanifikimin, Palermos, etijfinanciare. dhetëmbështesëqëndrueshmërinë menaxhimin dheplanifikimineZMDnëGjirin Porto të identifikojëmekanizmatepjesëmarrjessëaktorëve për shkencore dhesocio-ekonomike.Gjithashtu,projekti synon Palermos (Shqipëri), bazuarnënjohuritëeshëndosha zhvillimin enjëZone tëMbrojtur Detare nëGjirinePorto P Konteksti iprojektit ndërkombëtar. biodiversitetin dhe shëndetineekosistemitkombëtar shëndetin eekosistemittërrjetitdhepërkontribuarnë të zonës së caktuar, përtëkontribuarnëbiodiversitetin dhe mbështetjen ebiodiversitetit dheshëndetittëekosistemit të Zonave tëMbrojtuara Detare dheBregdetare: për t’u përcaktuar/publikuar, nëformiminerrjetitShqiptar rojekti pilot pombështetplanifikimin, zonimin dhe • • • • • • të Porto Palermos; Prodhimin nëGISpërzonën ehartave detare tëGjirit etj.); ruajtjen jovertebrorëve, identifikiminefushave prioritare për detare, regjistrimit dhestoqet/inventarët epeshkutdhe Gjirit tëPorto Palermos tëhabitateve (hartëzimit enjëstudimekologjikmbizonën detareKryejen të në lagunëne Vilunit Zona bregdetare e lumit Buna nga grykëderdhja deri Zona ngaKepi iRodonit nëlagunënePatokut (igjithëGjirii Karaburun Vlorës) Zona elumit ngagrykederdhja Vjosa derinëSazan dhe Gjirin ePorto-Palermos Objektivat esecilësZMDBduhettëjenëpër për biznesetdhekomunitetetlokale. zonë turistikedherritur tëardhuratpër të diversifikuar ofertën në lidhjemeaktivitetetturistikeqëmundtëzhvillohen rekomandime tëdobishmepërzhvilliminezonës, veçanërisht turistike dheçdoaspektitjetërlidhurmetë.Studimi ofron flotat qëoperojnë nënivel lokalnë zonat përreth, aktiviteteve i kushtonvëmendje tëveçantë studimit tëpeshkimitmbi rolin etyre nëzhvilliminezonës. Studimi socio-ekonomik të palëve kryesore të interesuaraduke identifikuar grupet dhe Studimi analizon gjëndjenaktualesocio-ekonomiketëzonës, zonimin dhezhvillimineZMD-sësëGjirittëPorto Palermos. e studimitsocio-ekonomikqëdotëmbështesinplanifikimin, e Mjedisit, Pyjeve dheAdministrimit tëUjërave tëShqipërisë. INCA dheRAC/SPA, nëkonsultimtëngushtë meMinistrinë tëngushtëndërmjet do tësigurohet përmesnjëpartneriteti • • • • • Pilot. ndërkombëtarë, tëlidhurmeekzekutimin eProjektit vendin e punës, që mund të garantohen nga ekspertët Ofrimin e mbështetjespëraktivitetettrajnuesenë Palermos; financiartëZMD-sëGjiritPortoqëndrueshëm Kontribuimin në krijimin e një mekanizmi të zonim për zonën detare tëGjiritPorto Palermos; Përpunimin enjëplanmenaxhimi,dukepërfshirë një përshtatura përzonën ere ZMD; tëdemonstruar të tyre dhepropozimit tëmekanizmave pjesëmarrës të krijimit tëZMD-së,studimitnevojave dhekërkesave eorganizuara)përtëmarrëgrupet pjesënëprocesin e Identifikimin epalëve tëinteresuara (individëtdhe aspekt tjetërtërëndësishëm; lokal dhenëzonat përreth, aktivitetetturistikedheçdo të veçantë mbipeshkimindheflotënqëvepron nënivel enjëstudimisocio-ekonomik,mevëmendje Kryerjen Në mënyrë rezultatet tëveçantë kypublikimpërfshin Funksionimi imirë iaktiviteteve tësipërpërmendura Një Përmbledhje ePërgjigjeve përPyetjet eHapur nga Anketa Bibliografia ...... 41 5. 4. 3. 2. 1. Parathënie T Vendndodhja...... 7 abela ePërmbajtes 5.5. 5.4. 5.3. 5.2. 5.1. i Turizimit...... 24Zhvillimi 4.1. Potencialet dheproblemet kryesore...... 21 Rekomandime dheAnalizatëGrupeve tëInteresit...... 19 2.9. 2.8. 2.7. 2.6. 2.5. 2.4. 2.3. 2.2. 2.1. Socio-Ekonomike...... 9Karakteristikat Arsimimi...... 18 5.5.4. 5.5.3. 5.5.2. 5.5.1. 5.3.2. 5.3.1. 5.2.2. 5.1.4. 5.1.3. 5.1.2. Modeli injëZhvillimi të Qëndrueshëm...... 34 Burimet ekërcënimeve dhendikimetngaaktiviteteteturizmit...... 32 Potencialet ezonës nëtëardhmen përzhvillimineturizimit...... 30 5.2.1. Dimensionet dhedrejtimet e Turizimit...... 28 5.1.1. Analiza tëstrategjive ekzistuese dheplaneve zhvilluese...... 24 Analiza S.W.O.T...... 22 Aktivitetet eSportit dheKulturës...... 18 Ekonomia Lokale...... 17 Struktura eNjësive familjare...... 17 Trendet Demokrafike dhe Shpërndarja e Popullsisë...... 16 Kushtet eJetesës...... 13 Trashëgimia Kulturore...... 12 Profili Socio–demokrafik i Rajonit të Himarës...... 11 Profili Socio–demografik i Qarkut të Vlorës...... 10 Kombëtar...... 28 Mjetet përPromovimin...... 39 kryesore Turizimi Kulturor...... 39 Elementët themelorë përkrijiminenjëpaketeturistike për sektorinegastronomisë...... 38 Mjete turistike,Aktorët nëMarketing...... 36 dheOferta Mundësia ehyrjes...... 32 Vizitorët dhe shërbimet...... 32 e Turizmit...... 30Industria Plani Territorial/i hapësirës sëBashkisë Himarë...... 26 Plani Strategjik iQarkut Vlorë...... 26 Strategjitë dheKuadri ligjormbi Turizimin...... 24 Programi iQeverisë për Turizimin...... 24

ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT 6 Porto Palermo © Cinska Ponorkova zakladna 4 3 2 1 vitin 1921kalajauquajt Veneciane. gjeturnëfortesën Venecianerrumbullakta tëButrintit. Në Venedikasit dhekatënjëjtinplantrekëndor mekullatë nga disa studiues,kashumëgjasaqëkalajaështëndërtuar dashur, Vasiliqinë. Perandorisë etijaqshumëtë gruan Otomane -përtënderuar dhe fillimshek19-tësisundimtarmbipjesënlindore të të ngaAliPasha i Tepelena, -injohurnëfundtëshek.18 nëfillimtëshekullit19- guida turistikelokale,endërtuar në Porto Palermo), dhe zakonishtepërmendurngaudhëzues Pashës nëPorto Palermo (Shqipëri: KalajaeAliPashë Tepelenës hyrë KalanëeAli rreth njëfortesë, 300metranëdet,qëmbart rrethon njëgadishulltëvogël dhetërheqësshkëmborë, duke një zonë prej 600ha. Gjithashtu, ky gji i vogël tektonik të gadishullit,nëkufimeKavadon nëdetin Jon, dukembuluar Himarës), midisgadishullitPanorma, dheshtrihendrejt jugut në juglindje të qytetit të Himarës (rreth 10 km në jug të të pjerrët, gjatëbregut tëngushtë. veçantë bregdetar ikarakterizuarngamale gjeomorfologjik shumëdimensional. Për mëtepër, zona ështënjërajoni ofrojnë perspektiva reale përzhvilliminenjëturizmi bukura, qësëbashkumepasuritënatyrore dhehistorike, Rajoni kanjëvijëbregdetare prej 144km,mjaftplazhetë zhvilluar jetesënpërmesbujqësisëdheprodhimit blegtoral. livadhe duke krijuarmundësipërpopullsinëlokaletë malordhekodrinor,territor kryesisht luginae qëpërfshin dhe ështëvendosur brenda Qarkut Vlorë, ishtrirë nënjë njohur edhesiGjiriPanorma nëhistorinëelashtësisë, 1. Vendnohja Scriven, pp198-206pub. Society. Geographical American kombëtare izolacioniste, argumentonScriven (1921). nganjëShqiptar,të ndërtimit ipërshtatet njëaxhendë periudhën komuniste.Ri-atribuimiitrashëgimisëkoloniale në libratudhërrëfyes, ështënjërishkrimi historisënë Markut. Shpjegimi më ibesueshëmgabimittëgjetur Me sigurikjopllakëkapaturnëgdhendjeluanineShën tregon senukkamunguarpërshumëdekada. qartë hyrjes. Kjopllakëtashmëmungon,porerozioni igurëve e nganjëpllakëevendosur mbiportën ketë qenëiqartë p86J. ËW. Baggally 1938 Ali Pasha BasilBlackwell: Britain andGreat Oxford. p191 by R. Butrint” “Eternal Hodges2006London. Burimi Geographical Review Geographical vol. p.205,n°.2 forgottenRiviera,11 a and Highwaysof Albania Some byBrig.1921 Gen. P. George : Njëditëudhëtim:Kështjellae Bregdetit Jonian tëShqipërisë, 2011). Sikurse është përmendur në shumë shënime nga Kufinjtë e Zonës sëGjirittë Porto Palermos fillojnë Zona estudimittëGjiritPorto Palermos është Në tësajduhet atëkohëidentitetiindërtuesit 1

të rëndësishme përtë. duke lënë të kuptohet që Ali Pasha nuk e ka parë si fortesë mundtëketëpaturvetëm 4apo5topa këtë kohënëfortesë përMarinëne ofroi kështjellëndheportin Mbretërore. Në kishin frikëseturqit dotariparonin atë në gamën që ata kishin më vonë. Në vitin 1662 Venedikasit esaj, kur topatnukishin të zhvilluar hershme tëndërtimin të topave ngakodratdhekjogjithashtusugjeron njëdatëtë gjelbërim tëpërjetshëm. por gadishulliështëimbuluarmebimësimesdhetare me një fermëtëvogël peshku.Zona përreth ështështerpë, relativisht endikuar. Në vitetefunditnëgjiështëngritur trafikut të anijeve ushtarake, kjo zonë mund tëketë qenë pasi kjo ishte një zonë ushtarake. Megjithatë, për shkak të një qasjeshumë të kufizuarnëperiudhën deri paravitit1991, përanijetqëngakohëtelashta. sigurtë zhytje, pasikygjinatyralkaqenëpërdorur sinjëlimani Gjiri iPorto Palermos ështëvendi imundësive tëmëdhapër të shijoshnjëpamje mrekullueshme tëgjirit. Gjithashtu, të përjetshëm mesdhetar, ndërkohë nga muret e saj mund të cilinështëvendosur kështjellakashkurre megjelbërim me mure qëarrijnëderinë20metra.Gadishulli në tëlartë fshatrat ezonës sëHimarës. brendësi, nëdrejtim tëfushave kodrinore kujanëvendosur Terreni nga deti rreth shpejt lartësohet 50-80 metra në tarraca tëmbuluarameullinjdhepemishteagrume. menjëbimësisë gjelbërimtëpërjetshëm, ndryshon Vunoi, kohëtefunditjanëbërë qendraturistike. Himarës, Gjipe,Jaliskari,plazhi qëndror nëDrimades, Jala e të Himarës. Disa ngaplazhet,tëtillasi:Livadhi, Potami i të ngushtë me zhavorr që paraqesin një të tretën e bregdetit valët. Bregdeti ngaHimara përbëhet ngahapësirameplazhe nga përbërje shkëmbore, dhetëcopëzuar mebrigjetëlartë B Vendosja gjeomorfologjike Kalaja duhettëketëqënëendjeshmendajzjarrit Porto Palermo ështënjëgjiimbrojtur dhekapatur Kalaja nëformëtrekëndore është150x400metra, Drejt plazheve mezhavorr nëbrendësi, peizazhi regdeti nga Vlora derinëDhërmi, ështëme 3 4 2 . Në 1803AliPasha

ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT 7 8 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT rreth 25-37gradë,kuGushti ështëmuajimëinxehtë i ftohtë. Temperaturat mesatare nga gjatëverës ndryshojnë gjatë dimrit shkojnë 10-12 gradë, ku Janari është muaji më peshkimit. misritsidhenëvarësie ullinjve, rrushit, portokalleve, të përshtatshëm përbagëtitëimtasideledhedhi,kultivimin kufizuar bujqësorpërrajonin. Prandaj zona ështëmëe në fragmentiziminetokave dhenënjëproduktivitet të pranisë sëshkëmbinjve gëlqerorë. karstike. Cilësia e tokësështërelativisht e dobët për shkaktë 7 6 5 nga Pano, et.al., 2006:108. Burimi shih Kabo, 2004:21. : Plani Strategjik i qarkut të iqarkut : PlaniStrategjik Vlorës: Territori zero emisionet, 2011. qershor Klima është Mesdhetare. Temperaturat mesatare Zona nëmënyrë tëdallueshmeështëtipike 5 Kjogjendjekarezultuar 6 . peshkim dhepylltari. cilët jetojnëdukeubazuarnëprodhimet bujqësore, blegtori, treg favorizues, iarritshëmpërtëgjithëprodhuesit lokalë,të e sotëmdhetëardhshëm. Qarku i Vlorës duhettëjetënjë në shijimindhembrojtjen enatyrës emjedisitpërbrezat dhe tëinvestojnë në Vlorë, Sarandë dheDelvinë, sidhe ofrimin ezgjidhjeve dhemundësive përnjerëzit qëtëjetojnë gjenerimin etëardhurave, nëkrijiminevende tëpunës, me një menaxhim të mirëtë integruar të burimeve, në shanse tëmëdhapërzhvilliminenjëturizmifuqishëm, seqarku izhvillimin dhefizibilitetin raportojnë Vlorës ka Gjithashtu, studimetefunditnëlidhjeme 7 8 numrin epopullsisë,aktiviteteve tregtare, mënyrës sëjetesës në bashki, 19komunadhe199fshatra),tëcilëtndryshojnë e Vlorës) 26vendbanime tëzonës (3rrethe, përfshin 7 2. Karakteristikat Socio-Ekonomike of theMunicipalityHimara, October2013. Population figures for the Municipality of Himara and its surrounding villages were obtained from the Civil Registry Offices Civil Registry the from obtained were villages surrounding its and Himara Population of Municipality the figures for Sarande Delvine Objekti i synuar mëgjerë, istudimit(Prefektura Rrethi Totali Vlore Tabela 1. e përQarkun Të dhënademografike VlorësdheStudimiiZonës kryesore 175’640 126’125 Banorë 37’798 11’717 Konispol Orikum Selenicë Sarandë Delvinë Himarë Bashki Vlorë Finiq banorë. me fshatratesajpërreth –dukepërfshirë përafërsisht9938 i synuarzonës -GjiriiPorto Palermos dheBashkia Himarë dhe nëlidhjemepërkatësitë kombëtare dhefetare. Objekti 116’516 Banorë 79’513 17’233 2’822 2’235 5’503 2’123 5’754 1’333 8 Horë-Vranisht Mesopotam Komuna Novoselë Shushicë Livadhja Vllahinë Sevaster Qendër Lukovë Markat Ksamil Dhivër Armen Brataj Vergo Xarrë Aliko Kotë Burimi : INSTAT, 2011 Banorë 59’124 2’965 1’720 3’516 3’111 3’981 2’080 2’849 8’209 7’621 3’849 2’994 1’859 4’263 1’165 1’396 2’916 1’844 2’786

ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT 9 10 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT ulët, rreth 64banorë/km ose 9.5%tëtotalitvendit. Dendësia epopullsisëështë është 58%. në qark është 54%,kursepërrrethin e Vlorës, kjopërqindje qarkut jeton në Vlorë, ndërkohë pjesaepopullsisëurbane një rënie nga89.000qëishtenëvitin2001kundrejt 56.000 ndjekur trendin kombëtardukeureduktuar me33%dhe në rritjeprej 12.1%. popullsisë urbanenë104.000-117.000banorë, menjëtotal mijë banorë qëishinnëvitin2001.Në Vlorë kanjërritjetë Në këtëvend nëvitin2013kanëjetuar173,000nga193 memesatarenpothuajse tëbarabarta kombëtare prej 8.2 %. rënie nënivelin 8.5%nëmestëvitit2001dhe2013,shifra Vlorës nga1Janar 2013ishte173,130banorë Vlorës 2.1. Profili të Socio–demografikiQarkut 10 9 ndërkohë totaleprej qarku mbulonnjësipërfaqe 2,706km 6.21 %tëpopullsisëtotaleShqipërisë me2.787.615, Burimi INSTAT, 2013. : të dhënat zyrtare të popullsisë INSTAT zyrtare : tëdhënat epopullsisë. bazuarnë 2011 Strehim regjistrimin dhe Gjatë kësaj periudhe popullsia rurale në Gjatë kësajperiudhepopullsiarurale Vlorë ka Numri ipopullsinëprefekturën e Vlorës kapësuar Numri i përllogaritur i banorëve në prefekturën e 10 2 . Pjesamëemadhepopullsisësë Figura 1. Pamje eqytetittë Vlorës 9 , qëparaqet 2 , dhe dendësiaepopullsisëështë64banorë përkm në vitin2013.Sipërfaqja nërrethin e Vlorës është2.706km mjaftueshëm njerëzor përtëmbështeturzhvillimin. paraqiten si në më rajon, të edhe varfërat pse kanë potencial të vlen tëtheksohetsekomunatmalore tërrethit të Vlorës të emigrimit.Lidhurmekëtotrende përçështjenevarfërisë, kësaj prirjemundtëjetësekëtokomunakanëshkallëmëulët vjeç, sidomoskomunatmalore. Njëshpjegimimundshëm rrethit të Vlorës moshës0-14 kanënjëpjesëmëtëmadhegrup në 65vjeçpërpopullsinëembetur. çuar në një proporcion të njerëzve më të lartë të mësipërm emigruar, moshëssëmesmeështëtkurrur, pjesaegrup duke e emigracionitnëkëto zona. Meqë tërinjtë priren për të arsyet në këtë ndarjepërpjesëështëshkallaemadhe se mesatarja e rajonit. Një nga 30%), shumë më e lartë dhe Himarë përqindja epopullsisëështëmbi65vjeç(rreth është 28.6vjeç.Në disakomunasiMesopotam, Dhivër dhënave nga regjistrimet lokale,moshamesatare nërajon është 71.4vjeç,68.5përburratdhe74.3gratë.Sipas të një familjeepërbërë ngakatëranëtarë. Jetëgjatësia mesatare Një dukuri tjetër e rëndësishme është se komunat e Një dukuritjetërerëndësishme ështësekomunate Modeli mëizakonshëmfamiljarnë Vlorë është © RAC/SPA, IlirjanQirjazi 2 . 2

Vuno, Qeparo, Kudhës dhePilur. Himarës sëbashkumefshatratPalasë, Gjilek,Dhërmi, Iliaz, Himarës 2.2. Profili Socio–demokrafiki Rajonittë • • e tijështë2,045mmbinivelin edetit; kreshta emalitAkroceraun, meCikën,majamëelartë Në verilindje, lindjedhejuglindjeështëerrethuar nga lumin Borsh; kufizuar nëveri memajëneLlogarasë,dhenëjug Rajoni iHimarës shtrihet përgjatëbregut tëdetitJon, Krahina eHimarës ështëepërbërë ngaqytetii Tabela 2. Demografikpër Prefekturën e Indikatorët Kryesor Vlorës Tabela 3. demografike përBashkinëeHimarës Të dhënakryesore Indeksi iUrbanizimit Dendësia e Popullsië Nr. Totali iPopullsisë Prefektura Vlorë Popullsia Urbane 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. Popullsia Rurale Burimi Sipërfaqja(km : INSTAT’s iPopullsisë Censusi2011;2013/Rregjistimi dhe Njësitë Familjare (HHs) 2 Sipërfaqe përkokë ) Tokë eLërueshme Korije meUllinj Tokë Bujqësore Pemishte Vreshta Banorë Njësia Viti 2001 103,866 193,074 89,208 2,706 • • • 71 54 Burimi plazhi iQeparos (Qeparo). Spilesë, Potamit, Llamanit(QytetiiHimarës) dhe (Dhërmi), Jal (Vuno), oseLivadh (FshatiiHimarës), (Palasë), Perivol (Gjilek)Jaliskar, Shkambo, Gjipe Plazhet nëdetjanëtëvendosura kryesore nëDhraleo (Porto Palermo); Gjiret nëdetjanëatotëSpilesë kryesore dhePanorma të thahen; Himarës, tëcilëtgjatëstinëve shumëtënxehtë mund Vishës dheQeparos rrjedhinnëtëgjithërajonine eKsarrollakos, Polopotamo,Rrymat/lumenjtë Gjipes, : BashkiaHimarë, 2013 Shtëpive; Opendata.al Madhësia 1,500 m 532 ha 121 ha 715 ha Viti 2013 1,396 4,800 34 ha 26 ha 116,999 173,130 56,131 2,706 64 68 2 11 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT 12 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT gjatë periudhësOtomane. përpjetë. AshtusiKudhësi, Piluri besohettëjetëithemeluar dhedukeiureferuar vendndodhjestë thotëilartë sëfshatit Himarës. Emri itijthuhetserrjedhngafjalabateri,qëdo emër sifshati. të Gjinvlashi,përmesnjë gjiri të vogël qëmbantënjëjtin sociale dheekonomike.Kudhësi shtrihetnëkodratmalore së tyre gjeografikeatojanëmjafttëizoluara nëmënyrën bregdetare.kilometra largngarruga Për shkaktëpozitës Dy fshatratefunditjanëvendosur nëKudhës dhePilur, disa të infrastrukturës sëkeqedhedistancëstijnga Vlora. bregdetare tëHimarës, Vunoit dheDhërmiut, kjopërshkak ngavendetDitët janëmëpaktërheqësepërturistëtndryshe bregdetare dhengadalëzbret nëplazhetmerërë bregdetare. metra mbi nivelin e detit. Pjesa e re shtrihet përgjatë rrugës vjetër ështëevendosur nëkodërdheshkonrreth 300-400 Në ditëtesotmeQeparoi ështëindarë nëdypjesë.Pjesae Qeparo. Ështëfshatiifunditvendosur pranëkësajrruge. kaluar përmes qytetit të Himarës e qëtëçondrejt fshatit kombëtare bregdetare. Vunoi ështëfshatitjetërqështrihetnëkodratetjeratërrugës prapa malit të Mjegulloshi, njëkilometër larg ngaDhërmiu. bregdetare tëçojnëmënëjugfshatinIlias icilaqëndron remitancave/të ardhurave e ngushta nga emigracioni. Rrugët sotme turizmiofron tëardhurat përfshatratpërveç kryesore paraqet njëatraksionturistiknëmuajteverës. Në ditëte me zhavorr sëbashkumeplazheteHimarës dhe Vunoit dhe shtrihet rreth 150dhe200metrambinivelin edetit. të ngjashmemePalasën fshatindodhetmbikodratdhe Dhërmi gjendetnjëkilometër nëjugtëPalasës. Në mënyrë Cikës. Fshatiiparë izonës sëHimarës ështëPalasa, ndërsa të zonës, të vendosur nëkodratqështrihenprapaMalit të hapet nënjëpamjetëmrekullueshme mbidyfshatratepara kombëtarepasi kalonmalineLlogarasë(1.025metra),rruga në kodrinënemalittëGjinvlashit.Duke ardhur nga Vlora, vendosur në ultësirë emalittëÇipitdheKudhësi ivendosur kombëtare bregdetare ndërsadyfshatratetjerë, Piluri ështëi Ilias, Vunoi, Qeparo janëtëshpërndarë përgjatërrugës e fshatrave tëzonës sëHimarës tëtillasi:Palasa, Dhërmiu, numrin ebanorëve, familjeve dhetokësbujqësore. Shumica klasifikuar nga UNESCO në vitin 2005 si një kryevepër klasifikuar ngaUNESCOnë vitin2005sinjëkryevepër etj. fusha: arkitekturë, folklor, gastronomi, muzikë,artizanat, quajtur «Labëri.»Këto traditamundtëgjendennëshumë tërheqëse, tëcilatjanëshprehje enjë zone etno-kulturor, të 2.3. Trashëgimia Kulturore Piluri ështëivendosur në kodratprapa qytetit të Nga Vunoi shkonmënëjugduke gjarpëruese rruga Në anënetijjugperëndimore hapetderinëplazhet Himara për vendbanimi kryesor ështëkonsideruar Rajoni mbart traditën e Iso-polifonisëRajoni mbart që është Rajoni i Vlorës është njëarkiv itraditave kulturore tradicionale tëpunuarmedorë, qilimadheqëndisje. fshatrave mundtëgjendenedhesotkostume origjinaledhe ende tëpraktikohet.Për këtëarsye nëshumicëneshtëpive të të punuarmedorë dhekunëdisafshatrakjotraditëvazhdon muzikorë.dhe instrumenteve thurjen, qëndisjen,përpunimineshajakut,mjeteve tëpunës dhe tapetëttëpunuarmedorë, velencat/mbulesat prej leshi, qilima kostumet tradicionale të komunave të ndryshme, rajoni ështëimirë njohurpërzejtarinë etij,duke përfshirë dhe emigrimittërinjve Gjithashtu ngazonat rurale. ligjore, mungesaembështetjesfinanciare përpraktikuesit, është prekur mungesaembrojtjes fatkeqësishtngavarfëria, realizohet ngaburrat.Në kryesisht ditëtesotme,kjotraditë në grup, qërrjedhngamuzikabizantinekishtare, dhe Iso-polifonia është një formë e sofistikuar e të kënduarit e trashëgimisëgojore dheepaprekshme enjerëzimit. Figura 2. Monumenti nëSheshineFlamurit, Vlorë Tradicionalisht, nusetpërgatisinprikën/pajënetyre © RAC/SPA, IlirjanQirjazi © RAC/SPA, IlirjanQirjazi 1798 to1820. from Greece occupied Ottoman throughout extensively travelled Pasha,he Ali of court the at consul general Napoleon Bonaparte’s as then hostage, Sultan’s Turkish the as First France. de Institut the of member historian, and explorer,physician 12 11 . Porta ehyrjesështëvendosur nëanën lindore. Muret dhereflektoninxhinier francez formënenjëpesëkëndëshi në gjirinmetënjëjtinemër. Ajoështëprojektuar nganjë nga Tepelena, dhe gjendet në afërsi të qytetit të Himarës, parë zyrtare tëmonumenteve qëishinnënmbrojtjen. Institutit tëShkencave tëvitit1948mbishpalljenelistëssë e Monumentit të Kulturës mbështetur në vendimin e Kalaja ePorto Palermos nëHimarë gëzon statusin Ali Pashës) ePortoKalaja Palermos e dheKisha Vasiliqisë e (gruaja janë përdorur sipikareferimi përzhvillimineturizmit. dhengaautoritetetkombëtarekonsideruara dhelokale:ato tradicional nëkëtërajon.Këto janëthesare arkitekturore, të Himara e Vjetër, Qeparoi, Borshi,Lukova janë pesëfshatra arkitekturore.një trashëgimiejashtëzakonshme Dhërmiu, sëaktivitetevetradicionale tëjetës,përzierjes detare dhesi jugore e bregdetit, identitet të jetë i shënuarpër mënyrën sesagjysma mëtëndryshme i sajofrojnë njëpërvojë Përveç qyteteve tëtjerabregdetare, Himara dherajoni inën-rajonittëPorto«kryeqyteti» Palermos dhePalasës. materiale arkeologjike tëzbuluaranëvend. Rajon ështëMuzeu Arkeologjik iButrintit, icilipërmban tëhistorisërajonale.Muzeuaspekte tëndryshme në ikatërt Historik) dheMuzeu Etnografik. Secili prej tyre paraqet i Pavarësisë Kombëtare, Muzeu iRelikeve (apoMuzeu zejtari dhe nëblerjeneprodukteve. ku turistëttëmundvëzhgojnë procesin eprodhimit në muzeve etnografikedhenëzhvillimine veprimtarive tregtare, të shikojnëapoblejnëpunimekësajzejtarie. rnos hre Hge Luet oqeil ( Nvme 17 – 20 – 1770 November (4 Pouqueville Laurent Hugues Charles François GazetaZyrtare, Nr 95-1948, 10/16/1948). datë Kalaja ështëenjohuredhesiAliPashës Qyteti iHimarës luannjërol tërëndësishëm si Në qytetin e Vlorës funksionojnë tre muze, Muzeu Ekziston njëpotencialimadhpërringjalljenedisa Aktualisht, kashumëpakvende kuturistëtmund 11 (François CharlesHugues Laurent Pouqueville) Nikollës). Në Pouqueville vitin1806konsullifrancez lidhjes metokënqëndron kishaeAgiosNikolaos (Shën saj mundtëshijoshnjëpamjemahnitësegjirit.Përgjatë me gjelbërimtëpërjetshëmMesdhetar dhengamuret e janë 1.6mtëtrasha.Ajoështëevendosur midisshkurreve bizantin. nëkalaështëgdhendurmeshkronja grekeportës tëstilit kërkimore bregdetare ngaJanko tëkryera Pali, ballinae Kalanë KastrinëHimarë. Sipas tëdhënave ngastudimet në shënimetetijseAliPashë Tepelena dhanjëpritjenë të mësipërmnë65vjeçpërpopullsinëembetur. tkurrur, dukeçuarnënjëproporcion tënjerëzve mëtëlartë për tëemigruar, tëmoshëssëmesmeështë pjesaegrupit e madheemigracionitnëkëtozona, meqëtërinjtëpriren mosha mesatare nëRajonështë28.6vjeç. mesatarja erajonit. Sipas të dhënave ngaregjistrimet lokale, mbi 65vjeç(rreth se 30%),dukeqenëshumëmëelartë burrat dhe74.3përgratë,menjëpërqindje tëpopullsisë të biznesitkandikuarpozitivishtnëtregun endërtimit. ndërgjegjësimit për kushte më të mira jetese dhe një zhvillim Europian, përsëritreguesit janëendemëtëulët.Rritjae për 1000njerëz krahasuarmevendetndërtimit eBashkimit me treguesit mëtëulët.Edhe psekanëjrritjetënumrit persona përdhomëdhemetrakatrorë, Shqipëria rezulton treguesve tëtillësi:numriiobjekteve për1000persona, ebanimit.Nënivelet më tëulëtapërndërtesat bazë të Krahasuar mevende tëtjeraEuropiane, Shqipëria kapatur të jetëlargnganormatmesatare nërajonapoEvropë. dhe hapësirës përtëjetuarperson,Shqipëria vazhdon 2.4 Kushtet eJetesës Një arsye përkëtëndarjetëpazakontëështëshkalla Jetëgjatësia mesatare është71.4vjeç,68.5për Sipas treguesve përfamilje, tënumrit tëndërtimit cme 13) a a rnh ilmt writer, diplomat, French a was 1838) December 12 shkruan shkruan 13 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT 14 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT burimeve njerëzore përturizëm përmes: më irëndësishëm dheinevojshëm edhenëpërgatitjëne menaxhimit tërajonitsugjerojnë seQarku i Vlorës është rajonit memundësipërrritjetëmëtejshme. përzhvilliminekonomiktë sisektorikryesor konsideruar gjeneron 23%tëardhurave totaletësaj. Turizmi është 13 c) b) a) d) Plani Strategjik për PlaniStrategjik Vlorë, 2011

ekzistuese profesionale përtëtërhequrrinj; tëkapaciteteve përshkollat ofrimit tëndërtimit specializuar përindustrinëeturizmit; Krijimit tëshkollave tëreja qëpërgatisinpersoneltë kulturore dhemjedisore tërajonitcilatnëpërgjithvsi promovimit dhepasurimineaseteve tëruajtjes shpejtë profesional; krijimit tëmundësive përtrajnimdheformimtë Megjithatë, studimetefundittëfizibilitetitdhe Sipas tëdhënave tëmarrangarajoni,turizmi 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 Viti Turist Shqiptar Figura 3: Numri i turistëve shqiptarë dhetëhuajqëvizitojnëzonën Figura ituristëve 3:Numri Table 4. për Turizimin nëZonëneStudimit Të dhënakryesore 189,918 143,523 Brenda 74,590 73,417 58,485 76,731 23,664 82,492 190,918 140,995 85,265 77,558 52,901 97,398 30,494 94,560 Jashtë përgjithshme qëndron në një raport prejpërgjithshme qëndron nënjëraport 38%. e studimit,kupërqindja eemigrantëve ndajpopullsisësë se emigracioniështënjëçështjeerëndësishme përzonën familjeve kanëtëpaktënnjëanëtaremigrant.Ështëeqartë në zonë gjatëviteve tëfundit. tëreja tërritjessëndërtesave një ritmitëlartë tëndërtuara Gjithashtu kytregues ështëmbështeturdhengaevidencatë caktuara nëpopullsinëurbanekrahasimmeatërurale. tabelën emëposhtmeqarku i Vlorës kadëshmuarrritjetë Sipasi lartë. tëdhënave tëmarrangaINSTAT-it (2013)në Migrimi brenda në Shqipëri vazhdon të jetë shumë 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 Viti dhe tërinjve. duhet ëtjenëpjesëeprogrameve tëedukimit shkollor Sipas të dhënave nga autoritetet rajonale, 27 % e Turistë tëHuaj Brenda 10,770 72,856 50,974 11,351 24,540 28,743 33,663 3,739 Burimi : Këshilli i Qarkut : KëshilliiQarkut Vlorë, 2013 10,045 72,099 50,413 10,320 23,884 34,107 Jashtë 7,664 3,549 13 kryesore tëgjenerimitardhuravekryesore përfshijnë: rëndësinë ekonomike,natyrore dhehistorike. Aktivitetet për bukuritë natyrore, diversitetin, qytetërimin e vjetër, jetojnë nëqytetineHimarës. Zona ështëemirë njohur Pjesa mëemadhebanorëve tëzonës sëstudimit 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 Viti Tabela 5. Të DhënambiPopullsinë UrbanedheRuralenëPrefekturën e Vlorës 2001-2003 116,999 116,474 115,845 115,153 113,579 112,439 111,625 110,403 107,476 105,895 103,866 Urbane 114,38 108,98 Figura 4. Trendet ePopullsisë 56,131 60,145 64,216 68,356 71,987 74,473 77,111 79,346 81,521 83,651 85,707 89,208 Rurale 87,32 Burimi : INSTAT’s, CENSUS2011;2013, iPopullsisë Rregjistrimi dheShtëpive • • • • 176,619 180,061 183,509 186,367 188,053 190,971 191,924 192,631 193,183 193,215 193,074 173,13 189,55 Totali Turizmi. Peshkimi; Rritjen eblegtorisë(gjedhët,delet,dhitë); Aktivitetet bujqësore (tëlashtat,bimësinë, frutat); Urbane % 67.6 65.9 64.3 62.8 61.4 60.4 59.3 58.5 57.5 56.6 55.6 54.8 53.8 Rurale % 32.4 34.1 35.7 37.2 38.6 39.6 40.7 41.5 42.5 43.4 44.4 45.2 46.2 15 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT 16 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT dhe mungesëssëmundësive tëpunësimitjashtëfushës bazë (ujit, energjisëelektrike,infrastrukturës rrugore) vendbanimeve përshkaktëmungesëssëinfrastrukturës rurale, punësimit në qytete. Ka një rënie të migrimit në drejtim të mesin e të rinjve të cilët kërkojnë mundësi arsimore dhe të ekzistojnë prova nëveçanti në tëmigrimitrural-urban, ePopullsisë 2.5. Trendet 15 14 Bashkia Himarë Bashkia Vlorë Qarku Vlorë Prefektura Vlora Comunat /Fshatrat Po aty INSTAT, 2012 Totali Qeparo Kudhës Pilur Himarë Municipality Vuno Ilias Dhërmi Gjilek Palasë Fshatrat /Bashkitë Popullsia dheDemografia –Gjatëdekadëssëfundit Demokrafike dhe Shpërndarja Tabela 6. Të dhënaDemografike përBashkinëHimarëdheFshatrave përreth Tabela 7. tëKujdesit Treguesit ShëndetësorpërZonëneStudimit Kryesor Shëndetësor Qendra të Kujdesit 17 30 1 5 Nr. banorëve Qendra Ambulatore 9,938 1,430 4,800 830 467 457 100 587 870 397 Shëndetësor të Kujdesit 151 86 8 0 Nr. iNjësive familjare Kujdesin eGrave 2,880 1,396 Këshillimit për Këshillimit për 401 238 120 162 173 222 126 42 Qendra të Qendra të 102 180 familje. menjëmesatarenë zonat rurale, prej 3.9anëtarë përçdo zonë dheka njënumërpakmëshumëmeshkujtsesafemra fizike bujqësore. Kapakmëshumëfemratsesameshkujnë rinjve në këtë zonë tëcilëtjanëangazhuarnëaktivitete 31.2 vjeç për projekte komerciale dhetëfillimitnjëbiznesi. së peshkimit,bujqësisë,turizmit,shumëpakmbështetje 9 4 Burimi 15 Mosha mesatare ebanorëve nëkëtëzonë është : BashkiaHimarë, iStatistikave, Departmenti 2013 14 Toka Bujqësore Shërbime Konsultore të Kujdesit Shëndetësor të , e që pasqyron faktinse ka një potencial të të 2,171 (ha) 280 160 178 715 196 253 212 135 42 Fëmijëve 118 196 20 9 Sip/Person (m Mjekëve Numri i Avg. 2,811 129 55 98 2,200 2,000 2,900 1,500 3,600 3,400 3,000 3,000 3,700 3 Toka infermierëve Numri i 2 ) 145 357 478 15 familjare nëbujqësi,shërbimedheturizëm. Ndërkohë pjesa u vetëpunësuar osedukepunuarnëaktivitetetëvogla sistem tëripunësimitpërshumicënenjerëzve, duke dhe /oseqëpunonjashtëvendit. 27 përqindefamiljeve kanëtë paktënnjëpersonemigrantë ngaKëshillidhënave iQarkut, tësiguruara (RDStë Vlorës), normës sëlindshmërisë. të gjerë, rritjaemigrimittëbrendshëm, dhenjërënia e demografike të kësaj periudhe kanëqenë migrimi nëshkallë Karakteristikat kryesore ndonëse në shkallë të ndryshme. Shqipëri pasviteve ‘90simetëgjithërajonet,ekanëprekur popullsisë në10vitetefunditrezulton në6.3%përvit. të vëna në dispozicion,normamesatare vjetore erritjessë dinamike sipaspopullsisë.Sipas tëdhënave tëfunditpublike dhe pritetqërritjaepopullsisënëzonë tëjetënormale. dominon nëaspektinestrukturës përpërbërjenfamiljaren, Familja emesme,menjëmesatare prej 3.9anëtarësh potencial shumë i mirë për zhvillimin e zonës së projektit. mesatare tëpopullsisë, e cilaështë31.2vjeç.Ky ështënjë e dominuarnganjëpopullsire. Kjondikonnëmoshën 2.6. eNjësive familjare Struktura Ndryshimet eshpejtapasviteve ‘90,krijuannjë Ndryshimet Përsa ipërket emigracionitnërajon,sipastë emëdhademografikeqëndodhënnë Ndryshimet Zona eprojektit kapaturdhe kaendenjëjetë Struktura emoshës në zonën estudimitështë Figura 5. Pamje tëPorto egjirit Palermos malore. Pesë janësektorët mëdinamikë: nëfshatrat ekonomirurale dhe shërbimit,kryesisht ekonomi urbanefokusuarmëshumënësektorinendërtimit si «edyfishtë.» Në pjesën veriore të zonës së Himarës ka 2.7. Ekonomia Lokale tregtare dheshërbyese. shumë njerëz janë të punësuar në ndërmarrjet prodhuese, punonjësve qëpunojnënëndërmarrjetaktive tërajonit.Më ata nëfaktpërdorin 26.5%tënumritpërgjithshëm pse kavetëm pakkompanitëmëdhamembi80punësuar, dhe vetëm 5%katëpunësuarmëshumëse6punonjës.Edhe përgjithshëm) janëatotëvogla mevetëm 1-5tëpunësuar më emadhendërmarrjeve tërajonit(95%enumrit a) e) turizmi d) c) bujqësia; b) bagëtia; a) është 64nëtotal. të regjistruaraakomodimit turistikedhestrukturave nëqytetineHimarës.druara Numri totaliobjekteve sindërmarrjetëmesme)janëpërqen - konsideruar timit dheshërbimeve (përpjesënmëtëmadhejanë dhe shërbimet: Pjesamëemadhendër- Ndërtimi sektori ipeshkimit, dheshërbimet; ndërtimi Ekonomia ezonës sëstudimit mundtëpërshkruhet © RAC/SPA, Zamir Dedej 17 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT 18 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT © RAC/SPA, Zamir © RAC/SPA, Thanas Goga Figura 6. Pamje tëPorto nga brëndagjirit Palermos c) b) • • • mbjellë mevarietetet emësipërmeështësimëposhtë: dhe ullirit.Sipas statistikave tëKomunës, e sipërfaqja bujqësore, agrumeve tëtillasi:kultivimine rrushit, tëpërshtatshmepërkulturatendryshme të frytshme, Bujqësi: Toka ështëklasifikuarmenjëcilësitëmirë dhe kafshë si,lopa,dhia,pula,gjelat,kuajt,derratdhebletët. për konsummëtëmadhmishit.Në këtëzonë rriten kërkesës përprodukte blegtoraledhenërritjenekërkesës Kjo rritjeezhvillimittëblegtorisëkaardhur sipasojëe ka bërë tëkafshëve. tëmundurrritjendhenumrin elartë personash. Pozita gjeografike, terreni dhe tradita lokale K e sajmëtëmadhdeleve dhedhive përkokë. rëndësishëm nëzonat ePilurit dheKudhësit, përnumrin sidomos përdhitëdhedelet.Sektori iblegtorisëështëmë për blegtorinësinjëaktivitetirëndësishëm ekonomik, dhe nën-alpine,zona mësohettëjetëe përdorur kryesisht Blegtoria: Për shkaktëkullotave dhelivadheve tësajalpine y sektor punëson një numër të konsiderueshëm y sektorpunësonnjënumërtëkonsiderueshëm Agrume (mandarinë, portokall, limon). (mandarinë,portokall, Agrume Ulliri (Kalinjot,Frantoio); Vreshtari viniferasp, (Vitis San Sangiovese, Merlot, etj); Dedej ndikimi ityre ështëdestinuartëjetënërritje. faktor i rëndësishëm në menaxhimin e zonës, dhe rëndësia e të ndërkombëtare dhetëvendosura në Tiranë janëbërë një lokale ekzistuese, dhe qëllimit të projekteve tëtyre, OJQ- kësaj, sinëlidhjemenumrinshumëtëvogël tëorganizatave zgjerim gjatëviteve tëfunditnëzonën estudimit.Për shkaktë veçanti lokalemjedisore igrupeve nukkanëpërjetuarndonjë 2.9. dheKulturës Aktivitetet eSportit dhënë njëprioritetilartë. arsimin fillor, tëmesëmemëtej. Në këtë zonë arsimitiështë përmasa tëmëdhapopullsisëlokaleqëkanëqasjenë 2.8. Arsimimi d) vendit, porshtrihetedhenëgjithëShqipërinë eJugut. në Qarkun e Vlorës derimëtaniështëekskluziviteti të paidentifikuara. Tregu i peshkut të freskët të prodhuar peshkut, dheprodukteve tëpaketimitdhe/apomarkave impiante tëvogla të përprodhimin evajit tëkonservimit i përpunuar. Deri mëtanivetëm janëidentifikuardisa P mund tëmerren shumëushqimetëdobishme. vaj perimesh.Përmes proçeseve tëkonservimit artizanale natyralishtaponë mund tëpërpunohenlehtë,dheruhen relavante. Sardelet, anchovia (lloj sardeleje) dhe skumbri sasi tëmëdha.Shumëllojshmëria ellojeve tëpeshkutështë Rajonit dhetëbrigjeve tëdetitJon, eqëmundtëbëhetnë cilësie tëshkëlqyer përshkaktëpozitësgjeografike N Porto Palermos. nëzonën eQeparosë kryesisht në detkryhen fshatrat ebregdetit. Aktivitetetembarështimit tëpeshkut flota peshkimimëtëvogla qëmundtëgjendendhenë flotat epeshkimittë Vlorës dhe Sarandës, megjithatëka A mallrave. zonat përreth, dhenukluanndonjërol nëtransferimine dytësor, përturizminnëHimarë ipërdorur kryesisht dhe Sektori ipeshkimit:Porti iHimarës shërbensinjëport formësuar kërkesën etregut përbujqësidheblegtori. i dallueshmi,dhetekciliduhettëmbështetenpër për tregtimin etyre. Megjithatë, sektoriiturizmitështë e përpunimittëushqimitdhenjëvendi tëorganizuar fakt janëdukeupërballurmevështirësi nëmundësitë konsumohetngatregu lokal.Prodhuesitkryesisht në P prodhimet etëcilave janëtënjëcilësielartë. shalqiu,pjepëri,patatja,domatja,preshi, qepa, kryesisht kumbulla, pjeshka, hurma, bajamja, shega, dhe perimet, dheperimeve,kultivimin efrutave tëtillasi:fiku, G ër momentin në nivel lokal, peshku i detit rrallë është ër momentinnënivel lokal,peshkuidetitrrallëështë rodhimi i ekonomisëlokalenëzonën estudimit ktivitetet e peshkimit në det janë kryer kryesisht nga nga kryesisht ktivitetet epeshkimitnëdetjanëkryer ë këtë zonë peshku i detit mund të konsiderohet i një ë këtëzonë peshku idetit mund tëkonsiderohet injë jithashtu, kushtet klimatike janë të favorshme për jithashtu, kushtetklimatikejanëtëfavorshme për Në përgjithësi sektori i OJQ-ve lokale, dhe në Gjendet njëfuqipunëtore emirë arsimuar, me Autoritete LokalePublike Operatorët Turistik vendas dhe ndërkombëtarë. të qeverisë qendrore /lokale,dhemëtërëndësishmit, turistët eturizmit,përfaqësues peshkatarët, ebiznesit,ofruesit grupet biznesit dherrjeteve përcështjespecifike,prodhuesit bujqësorë, familjare, shoqatatkomunitare einteresit dhegrupet tëveçantë,

3. Rekomandime dhe Analiza • • • • (b) (a) përkatëse; Mundësojnë dhelehtësojnëkoordinimin meorganet për ture nëvreshtari dhedegustimin/provimin everës. përfshirë udhëtime lokale kulturore / ecje dhe oferta Propozime përpërmirësimin turistikeduke eofertës për mëshumësenjëdestinaciontërheqësturistik; turistike dhe të sigurojë jetë në gjendjetë paraqesë ofertën Nevojitet përtëzhvilluarnjëshoqatëturistike,qëdo Porto Palermos dhefshatrave panoramikpërreth); veçanërisht nëvendet meinteres (tëtillasi,Gjirii Kanë pakkapacitetepërakomodimineturistëve, fushën ezhvillimittësaj. ata qëkanënjëndikim,përgjegjësiapointeres në zonën eGjirit tëPorto Palermos Gjiritdhe, të prekurit ngakushtetapoaktivitetetqëzhvillohennë Grupet eInteresit individët,njësitë përfshijnë Grupet eInteresit tëidentifikuarajanësimëposhtë: Figura 7. Takim mekomunitetin lokal Bisnesi Lokal • • • • • • • të Grupeve e turizmit. lehtësuar rritjenegjerë tëndërgjegjësimitmbiçështjet Zhvillojnë fushatainformuesememedianpërtë turizmit; Nxisin vetëdijen përtëmbështeturindustrinëe reduktuar varësitë mbiturizmin; Inkurajojnë mundësi të tjera të punësimit për të ekzistuese; Shtojnë burimetnjerëzore dhepërmirësojnë kapacitetet sezonalisht. dhe aktualisht gjendja ekonomikeështëeprekur Ka një mungesë të diversifikimit të ekonomive lokale akses tekkreditimi: cilat mund të ndikojnë në aftësinë e tyre për të patur pronësinë epronës osetëlicencimitpërdisabiznese financimit), megjithatë, ka disa çështje qëlidhen me tregtare, por edhe institucionet e vogla e të mesme të ngabankat dispozicion përbiznesetlokale(kryesisht Ka njënumërtëvogël tëskemave tëkreditimit në infrastrukturë; në të tërhequrturistëpainvestime tëkonsiderueshme janë gjithashtutëvetëdijshëm përkufizimetezonës për në sjelljenetëardhurave nëkëtëzonë. Megjithatë, ata Përfaqësuesit e biznesit vendas që njohin vlerën e turizmit © RAC/SPA, Thanas Goga të Interesit

19 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT 20 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT Sfidat: Grupet eqëmerren meBujqësinë dhePeshkimin • • • • • • • • për destinacionet turistike; për destinacionetturistike; shërbimeve tëturizmitpërkrijuarnjëpaketëtërheqëse Mungesa e mundësive përt’u e lidhur me ofruesit infrastrukturë dhemundësive tëtjera; lokale përzhvillimet,programet epërmirësimit në Mungesa emundësive përtëmarrë reagime nga autoritetet fiskal /tatimor. gjitha duhettëmbështetenmekushte/stimujduhur e një fushate «Blej Prodhimet Lokale», dhe mbi të këtë arsye, është propozuar se duhet të zhvillohet kryeja prodhimet bujqësore nëmasëdhepër tëimportuara Prodhuesit me lokalnukmundtëjenëkonkurrues bujqësore apombështetjeve nëfushënetyre, dhe Shumë fermerë nukjanënëdijenitëshoqatave fuqinë punëtore përfermattëcilatmundtipërdorin; Migrimi i të rinjve drejt qendrave urbane ka ndikuar në të njëplanistrategjikpërturizmindhepeshkimin; gjithashtu se,këtoorganeenjohinvlerën emiratimit Të dhënatngaorganizatatepeshkimitsugjerojnë njihen nëprocesin elicencimit; dhe përqëllimetregtare dhekëtodallimeduhettë Ka njëdallimmespeshkimitpërpërdorimit personal enevojave tërezervavendryshimin tëpeshkut; lokal sipaskuadritligjor, nëmënyrë qëtëpërshtatenme Ka nevojë për tëreflektuar natyrën dinamiketëekosistemit Sugjerimet: Aktorët LokalëdheGrupet Specifike të Interesit • • • • • • • destinacion turistikjashtërajonitdheShqipërisë. Ka pakinformacionpërGjirinePorto Palermos sinjë për atandërkombëtar. destinacion turistiksipërturistëtevendit poashtudhe Promovimin eGjirittëPorto Palermos sinjë dhe me prodhuesit artizanal, Zhvillimin e aktiviteteve të agro-turizmit dhe të lidhur me varkë, etj; degustimin everës, shëtitje,marshimenëmal,turne e njëmarketingu promovues /letërsi, nëartikuj Aktivitetet promovuese përturizminpërfshirë krijimin strategjie tëkoordinuar dhekoherente. Aktivitetet ndërgjegjësueseduhettëjetëpjesëenjë menaxhimit mjedisor, mundësive përturizmin,etj); e aktiviteteve kërkimore nëpërgjigjetënevojës (të të pakufizuara, qëdo t’ju mundësonin atyre ndjekjen interesit /aktivistëtspecifikeduhettëpajisenmefonde Palët einteresuara specifiketë lokaledhegrupet zhvillimin enjëplanigjithëpërfshirës strategjik; sporadike dhe pa një koordinim e që nuk cojnë në aktualishtnëndërmarrjenedisaaktiviteteve duke vepruar fushatë strategjiketëngritjessëvetëdijes, sikundërjanë aktivistët duhettëfuqizohen, përtëinicuarnëvijimnjë Palët e interesuara specifike të interesit/ lokale dhe grupet vendit tësaktë. lokale herë pashere janënëdijenitëvlerës sëvendeve dhe tëdobët.Edhe komunitetet sinjalistikës dhenjërrjetirrugor janë tëvështira përt’u aksesuar, përshkaktëmungesëssë Butrintit, vendet arkeologjike, historikedhekulturore cilat ndikojnënegativishtnëpërmbushjenturistike.Përveç natyrore dhekulturore, shfaqindisaprobleme tëmëdha 4. Potencialet dheproblemetkr • • • përqendrimit të aktiviteteve të turizmit në bregdet. të rajonitjanëmëlënapasdore, përshkaktë Vendet etrashëgimisëkulturore nëpjesënmalore ekspozuar ndajakteve tëvandalizmit dheshkatërrimit. tëvazhdueshme, ështëe dhe dukemosqenënëruajtje nuk ështëemobiluarpërpërmbushjenvlerës turistike bukurtëKalasësëAliPashës.ruajtjen Kalajanëvetvete dhe pajisjeve, dëmtonvlerën epeizazhittëzonës dhe Përveç kësaj, tëbraktisura prania ushtarake e ndërtesave është enevojshme pasjaenjëautorizimitëveçantë. mënyrë që tëhyjnë në këtëzonë (gadishullin Panorma), vështirë përshkaktëpranisësënjëbaze ushtarake:në Në rastin e Gjirit të Palermos Porto, qasja është më e Studimet evendeve përtrashëgiminë kryesore Figura 8. Pas takimitmekomunitetin lokal • • • • internet shpeshështëefragmentuardheparregullt. Vënia nëdispozicioneinformacionit,sidomos në nuk ekzistojnëosejanëtëpamjaftueshme. etj.,janëose guidat turistike,sinjalistikat,transportet, Shërbimet turistikedhetëinfrastrukturës tëtillasi qëndrueshëm. efektive dheveprimetruajtjen përnjëmenaxhimtë koordinuara me tëmarketingut turistiktëintegruar kulturore eQarkut të Vlorës nukkapolitikatë Në përgjithësi, gjithë trashëgimia mjedisore dhe atraktivitetit turistik. e vlerave të tyreme qëllimruajtjen mjedisore dhe cështje prioritare, kontrolli efektivikëtyre zonave Duhetaktivitetet informaletëndërtimit. tëjetënjë e vazhdimishtmbeturinave nga ilegalë grumbujt dhe Nga ana tjetër zonat natyrore, janë të kërcënuara kulturor nëzonat ebrendshme. dhe nëhumbjenepakthyeshme tëtërheqjessëturizmit mund tëçojënëshkatërrimineplotëmonumenteve Nëse kjolihetpasdore nëmënyrë tëvazhdueshme, yesore © RAC/SPA, Thanas Goga 21 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT 22 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT Kërcënimet) për të vlerësuar potencialet e është kryer Analiza SWOT (Pikat eForta, Dobësitë, Mundësitë dhe 4.1. Analiza S.W.O.T. • • • • • • • • • • • • • • •

arkeologjike tëOrikumit dheButrintit. Prania esinjalistikëssëinformacionitturistiknëzonat Iniciativa tëzhvillimitturizmit; epërkatësisë dheidentitetit; Ndjenja efortë njëburimpërturizmin; të cilatmundpërfaqësojnë ushtarake,etj); në fshat(shtëpitradicionale,ndërtesa Prania tëbraktisuradheshkatërruara endërtesave dhe studimeve tëmenaxhimit; brenda projekteveplotësisht tëhartëzuara tëmëparshme Trashëgimia kulturore dhenatyrore erajonitjanë Palermo); (Kalaja eAliPashës dheKishae Vasiliqisë nëPorto Zonat etrashëgimisëkulturore potencialishttërheqëse; bregdetare; Peisazhet e paprekura, vendet natyrore dhe zonat Fuqizimi igruas. ecilësisëdhesigurisëushqimore; organike, çertifikimin agro-ushqimore -zhvillimidhepërmirësimi ifermave Rritjen einteresit globalnëcilësinë eprodukteve turistik; Rritjen e interesit në Shqipëri si një destinacion mes Qarkut Vlorës dherajoneve greke; Fondet eBEpërprogramet ndërkufitare dheprojektet Bashkimin Evropian -Programet IPA; Shqipëria sinjëvend kandidatpotencialpërtëhyrë në mjedisit, etj.; përmirësimit tëtrashëgimisëkulturore, mbrojtjes së dhe ngafondeteBEadresuar zhvillimitlokal, Mundësitë ngabashkëpunimiidecentralizuar eofruara rajon; programore përpërmirësimin einfrastrukturës në Ekzistenca eFondit Shqiptar tëZhvillimit,ndërhyrjet Projektet zhvillimore tashmë të zbatuara në këtë zonë; Pikat eforta Mundësitë kryesore janëtësintetizuarasivijon: kryesore zhvillimit dheaspektetkritiketëterritoritrajonal.Gjetjet • • • • • • • • • • • • • Të drejtat pronësore mbitokëntëpaqartë. aktiviteteve tëpërpunimit; Zinxhirët evlerësimit tëpakompletuar, mungesëe trat poashtudhenëqytetetemëdha; Mungesë e përgjithshme e cilësisë urbane, si në fsha- kulturore dhearkitekturës tradicionalepërzhvillim; Ndërgjegjësim iulëtmbirëndësinë e trashëgimisë akomoduese turistike; cilësi/çmimnëstrukturat mit, pabarazinëraportin mungesë etrajnimitprofesional nësektorineturiz- Mungesë dhe cilësi e paktë e shërbimeve turistike, dispozicion, mungesëekoordinuar përpromovimin; ose epazbuluar, ivënë informacionturistikivarfër në Trashëgimi kulturore dhearkeologjike elënëpasdore Aktivitet ipakontrolluar indërtimeve; mjedisit. të ekuilibrojnë mëmirë zhvillimindhembrojtjen e Konkurrenca edestinacioneve turistiketëcilatmund dekurajojnë zhvillimineturizmit; vende mevlerakulturore dhemjedisore emundtë Bazat ushtarakenëbregdet kufizojnë qasjennëdisa identitetit; dhe peizazhit,humbje të trashëgimisëkulturore dhe shkretimin përkeqësim efshatrave tëmjedisit rural, Mungesa e mundësive për punë mund të shkaktojë tradicionaledheidentitetinlokal; rojnë ndërtesat mund tëpërkeqësoj peisazhet natyrore dheshkatër- ajo ështëevazhdueshme, nëmënyrë tëpakthyeshme Tendenca tëpakontrolluar nëqoftëse përndërtim kombëtare; Kapacitete të pakta për të menaxhuar fondet ndër- pruar; dalojnë qasjennëfondetndërkombëtare përtëve- puthje mestandardet eBE-sëdotëmundparan- projekteKapacitetet në e për- dobëta për të hartuar Kërcënimet Dobësitë © RAC/SPA, Thanas Goga i turistëtëhuajnëditë)turizmiështëkryesisht (kryesisht nëtëgjithërajonin-dherrethkonsiderueshme Sarandës Vlorën evlerësuar rreth 2%dheHimarën 1%. huaj krahasuarmepjesëntjetërtëBregdetit Jugor (30 %), me Saranda tëhyrjeve kapërqindjen tëvizitorëve mëtëlartë të turistët ehuaj,shumicatëcilëve janëturistëditor. Prandaj, të Butrintit dheKorfuzit tërheqësepër ebënnjëpikëkryesore shqiptarë. AfërsiaSarandës mevendet e Trashëgimisë Botërore ofruar.Tregu nëvizitorët aktualiturizmitmbështetetkryesisht të turistëve ndërkombëtarëlartë dhenë cilësinë e turizmit të dhe Italia janëshumëtëavancuara nëaspektinenumrittë është izhvilluar. Vendet fqinje,përkatësisht Kroacia, Greqia verës. vetëm nëpromoviminkryesisht eturizmittëplazhitgjatë aktiviteteve dukeufokusuar turistiketëvetë-qëndrueshme, dhemungesae nga mungesaemenaxhimittëintegruar malor,rural, kulturor, marshime/ngjitje,etj. ujore, tëmundësive përturizimsi:plazh,sporte të lartë natyrore dhekulturore njëshumëllojshmëri tëzonës dukeofruar përmirësime. Kohët potencialet efundit,turizmikazgjeruar rrethinat esajdheGjirinPorto Palermos kaparë disa 5. Zhvillimii Turizimit Industria eturizmitvarion nëmënyrë të Sektori nuk iturizmitnëkëtërajonmetëvërtetë Megjithatë, rajoniështëaktualishtdukevuajtur Turizmi gjatëviteve tëfunditnëqytetineHimarës, Figura 9. lokal Diskutimimeekspertët pasuritë emëposhtmeturistike: destinacion të rituristik. Për tabërë këtë,janëtënevojshme përbëjnë gati70%tëturistëve tëardhur. në përqindje eturistëve tëhuajporshqiptarët endedotë është parashikuarrreth vitit2020.Në total pritetnjërritje memëshumëse250,000turisttëardhur më eqëndrueshme parashikimet derinëvitin2020janëshumëdramatike.Rritja dhe Sarandës turizmiiplazhit.Megjithatë ështëkryesisht turizmi iplazhit.Në tëgjithavendbanimet etjeramidis Vlorës Vlorës është ekoturizmi (Parku Kombëtar i Llogarasë) dhe melokaletenatës,ndërsanëdherreth e lidhuredhekryesisht nëtrashëgiminëkulturorepërqëndruar dheturizmineplazhit • • • • • qasja emirë menjëçmimtëulët. penzojnë paratëetyre nëRivierën Shqiptare dhe, zgjedhje të aktiviteteve, për të bërë vizitorët që të sh- titorët (mbajtjaarsyeshëm e sezonit gjatë); sezon tëgjatëpërmarrë tëardhura tëmirë përinves- arritur masënkritike); turistësh,sidhesasitëmjaftueshmepër ndryshëm modimi mecilësitëmirë përt’u kujdesurpërllojetë akomodimipërtëtërhequroperatorëtstruktura (ako- gut duhettëzgjidhetngavendimmarrësit); imazhi përtëtërhequrturistët(pozicionimiimarketin- Qëllimi kryesor është për të ndërtuar një ështëpërtëndërtuar Qëllimi kryesor 23 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT 24 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT merren veprimet emëposhtme: dhepërsecilinprejshtatë aspektekryesorë, tyre duhettë që mundtëbëhen«dritare» përprivatët qëendërrmarin. strategjisë sëturizmitduhettëmbështesindisaprojekte pilot lloje tradicionaletëzhvillimitturizmit.Prandaj, pjesëtë rastin Shqiptar mundtëjetëvetëm njëplotësuespërshumë është reale përtëfolurvetëm përekoturizmin.Ekoturizmi në tij janë kaq të vështira për t’u zbatuar në Shqipëri, saqë nuk t’u arritur, portashmërregullat elementare të tëndërtimit i arsyeshëm dhecilësoriturizmit.Ky ështënjëobjektivpër përhapet edhenëvende tëtjerapërgjatëgjithëbregdetit. një turizmi të përqendruar,se, përveç ky zhvillim duhet të turizmit përgjatëbregdetit jugor, sugjerojnë drejt rekomandimit dhe avantazhet natyrore përzhvilliminellojeve plotësuesetë në tëardhmen, pritjetnërritjetëpopullatësgjithërajonin, tjera tëtillasi,shpërndarjamëedrejtë etëmirave tëzhvillimit turizmit shqiptarnëtëardhmen Megjithatë, eafërt. kritere të lëvizësduhet tëjenëfaktorët prapagjithëzhvillimittë kryesor e mëdhenjturistikëdheinvestitorët ndërkombëtarë, tëcilët pritshmëritë emëdhatëtregut turistikdukepërfshirë operatorët duhettëjetënëpërputhjeme Kjo strategji«oportuniste» potenciale përfuqipunëtore (tëtillasiSaranda dheButrinti). afërsi tëpikave tëhyrjesdhetërheqjesrajonale,sivendeve shpërndarjes sëpolitikave dheprogrameve. dhe objektivat, për të garantuar integrimin e niveleve të zhvillimin e turizmit, duke deleguarnënivel lokal qëllimet harmonizuar mekuadrinkombëtartëpolitikëspër e përgjithshmenëmesintyre. dhe rajonalvlentëpërmendetlidhjalogjike/koherenca të planifikimit dheprogramimit, lidhur meterritorin lokal tëinstrumenteve lokal. Kanjënumërtëkonsiderueshëm përzhvillimin turizmin sinjëpotencialtëjashtëzakonshëm zhvillimit nënivel kombëtardherajonalekonsiderojnë dheplaneve zhvilluese 5.1. ekzistuese Analiza tëstrategjive vii) vi) v) iv) iii) ii) i) sinkronizim tëmirë. përmirësim tëtrajnimitprofesional; kuadër ligjordhemjedisortëfavorshëm; min, çmimin,promovimin; tëproduktit dukepërfshirëpolitika tëqarta pozicioni- tëfinancimit; mundësi konkurruese qasje mëtëlehtë; sigurimi ipronësisë mbitokës; Në vëmendje të veçantë duhen patur parasysh Ekoturizmi sizgjidhjeështëpadyshimnjëdrejtim në Zhvillimi iturizmitduhettëjetëpërqendruar Plani strategjikiqarkut të Vlorës, ështëi Pothuajse tëgjithaprogramet dhe strategjitëe ndërtesave; adresonndërtesave; ligjet dherregullat nënivel kombëtar tëdrejtënkufizuar; qartëson mbi pronësinë ndajtokësdhe të gjithanivelet eplanifikimit:adreson infrastrukturë të në legjislacion: pranon parimet e turizmit të qëndrueshëm nëpolitikënemjedisoreme njëinfluencëtëfortë dhe turizmit mbulojnë një sërë çështjesh të rëndësishme, e suksesshëmtëturizmit. Parakushtet përzhvillimine dhe dobësinëinfrastrukturës sinjëkërcënim përzhvillimin dhe zhvilliminëmënyrë aktive imjedisit». një ngatre pjesëtemisionittëformulimitështë«Mbrojtja estrategjisësëzhvillimit tëturizmit,dhe janë pjesëkryesore dhendërgjegjësimipërçështjetmjedisoreqëndrueshmëria nga tre komponentëtevizioninpërvitin2013ështëse e ndjeshmetë Turizmit Shqiptar përarsye ekonomike.Një Kjo është një strategji zhvillimi me qëllim rritjen 2013. -Miratuar me VKM,Nr 517,datë3korrik2003 STRATEGJIA PËR ZHVILLIMINE TURIZIMIT 2002- qeverisë sëre, përperiudhën2013-2017. dhe miratimittëstrategjisëpërbënnjëpjesëprogramit të re përzhvilliminesektorit. Vazhdimësia eprocesit tëhartimit të kaluarndërmoriiniciativën përtëzhvilluarnjëstrategji parë kambaruar, ministriapërgjegjësepër turizmingjatëvitit turizmit. Duke paturparasyshqëperiudhapërstrategjinëe Natyror dheKulturor», qëdrejtojnë politikënnësektorine dhe «Strategjia përPlan Veprimin eZhvillimittë Turizmit si«Strategjiakryesorë për Zhvillimine Turizmit 2002-2013» mund tëfunksionojnë.Nën këtëvëmendje janëdokumentet brenda tëcilave autoritetetlokaledhenjësitëesektoritprivat për turiziminqëreflekton dhe parimeteqëndrueshme 5.1.2. Strategjitë dheKuadri ligjormbi Turizimin historik, ekoturizmitdheturizmitmalor-bregdetar. të zhvilluarpërmestre nën-programeve: turizmikulturo- Programi bënthirrjepërnjëformëtëlarmishmeturizmit kundër abuzimeve tëfunditndodhuranëzonat turistike. një parakusht për një turizmit të suksesshëm dhe pengesë rëndësinëQeveria e njehqartë enjëmjedisitërheqëssi zhvillon trashëgiminënatyrore dhekulturore tëShqipërisë. dhe iciliruan zhvillimi injëturizmittëqëndrueshëm, iqeverisë Objektivi është kryesor e qëndrueshmërisë. rritjes sëprodhimit dhezbutjenevarfërisë. turizmin sinjësektorprioritarpërzhvillimineekonomisë, shumë tërëndësishëm zhvillimineturizmit.Qeveria esheh P 5.1.1. Programi iQeverisë për Turizimin zhvillimin esektorittëpërdorimit tëtokës. dhe akomazona kamungesëtëplaneve dherregulloreve për mjedisit dhebujqësisë,portërësisht atonukjanëzbatuar, strategjikë tëmirë, përzhvillimineturizmit,kulturës, Strategjia paraqetnjëmjedistëcilësiedobët Q plotësishtparimet Pjesa përturizminpërfshin Qeveria qendrore dokumenta dhelokalekahartuar rogrami i Qeverisë 2013-2017etheksonsi everia shqiptare kazhvilluarnjëkuadërpolitik një interes tëmadhpërturistëtndërkombëtarë. Vendi atraksionesh historike,kulturore dhenatyrore qëpërbëjnë një vend ibukurdhemagjepsës. Vendi kanjëgamëtëgjerë Mjedisor», dukemarrë nëkonsideratë,seShqipëria është Planin e Veprimit për Zhvillimin e Turizimit Kulturor dhe Kulturës, Rinisë dheSporteve, shpalli«Strategjinë dhe me VKM, Nr395,datës 21qershor2006 E TURIZIMIT KULTUROR DHEMJEDISOR-Miratuar STRATEGJIA I DHEPLANI VEPRIMIT PER ZHVILLIMIN strategjisë është: rrethetpërfshihen e Vlorës, Delvinës, Sarandës) sipas turizminaventurë,turizmin rural, turizminkulturor, etj. Në thelbstrategjiapropozon zhvilliminetre llojeve tëturizmit: relevant ndajshqetësimeve mjedisore nëplanifikimineturizmit. Formësimi izhvillimittëturizmitështëgjithashtushumë informacionin statistikor;dheangazhiminpublik/privat. përgjegjësinë për turizmin në tëgjithanivelet; përmirëson dhe rajonaltëturizmit;zbatimin/forcimin eligjit;qartëson - • • • e zeza, ambjentetëpankëshme,etj.). për tëzgjidhurproblemet mjedisore (mbeturinat,ujërat për t’u përshtatur me kërkesat për vitet e ardhshme, dhe për planifikimin e zonave atraktive turistike bregdetare ndaj natyrës. veprimet Qeveritë lokaleduhettëhartojnë sin njëbregdet mjafttërheqës,mekulturdheinteres Qarku i Vlorës dhezonat etjeratëbrendshme paraqe- Turizmin Tradit dhesiBiznes Turizmin meinteres tëveçantë Turizmin diell&plazh N Potenciali i Zhvillimit për Qarkun e Vlorës (ku Interesi ekoturizmin, iveçantë iturizmitpërfshin: ë Dhjetor të vitit 2005, Ministria e Turizmit, Figura 10. Njëgjiplazhitërheqësnërajon Objektivat eStrategjisë gjithashtu: përfshijnë të kufizuaraekonomike. për komunitetetlokale,tëcilatsotballafaqohenmemundësi natyror dhe kulturor, strategjiambannëfokus,përfitimet kulturore nëlidhjemeturizmin.Duke nënvizuarturizmin numër fushash të identifikuara të një natyre prioritare dhe të përshpejtuarpërkrijimineplaneve tëturizmitnënjë rëndësishmja, vendi ështëende«autentik». njerëzit janëmikpritësdhemiqësorë.është isigurtë, Më e për shërbimetdheproduktet eturizmit. rregullojnë sektorineturizmit,dhepërtëzhvilluarstandarde i këtijligjiështëqëtëpërcaktojë parimetdherregullat që mjedisore. Ligjiështëaprovuar nëMaj 2007dhefushëveprimi e qeverisë nëzhvillimineturizmit,mepasojatërëndësishme L I TURIZMIT LIGJI • • • • partneriteti. vendosja enjëbashkëpunimidherrjetitëintegruar tëtregut;përshtatshme dhekonkurruese dhedukeidentifikuarmundësitëe pikat eforta inkurajimin ezhvillimittëproduktit dukepërdorur arsimimit, informimitdhetrajnimit; të industrisësëturizmitdhekomunitetitnëpërmjet tëkulturësofruesve pornjëkohësishtedhe dhetëartit, epërbashkëtatë për tërriturnjohuritëmbipërfitimet e turizmitdhekomunitetit.Përmirësimi imundësive kulturore dhetëkuptuaritevlerës sësajngaindustria vlerësimin dhe mbrojtjen e trashëgimisë natyrore dhe natyrorë dhekulturorë; perceptimin e Shqipërisë si një destinacion të pasur Sipas strategjisë,Shqipëria duhettëngrej njëproces igji i Turizmit, ofron bazën ligjore për ndërhyrjen ©RAC/SPA, Thanas Goga

25 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT 26 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT planeve përkontrollin eterritorit.Ligjiirigjithashtuofron publikut në procesin e vendimmarrjes dhe zhvillimit të së një funksionimmëefikastë sistemitpërmespërfshirjes racional tëtokës,burimeve natyrore, dhepër tësiguruar tëterritorit përmespërdorimitzhvillim tëqëndrueshëm me aktetnënligjore dherregulloret etjera. efektiv deri30Shtator 2011përplotësiminekuadritligjor, në Shqipëri të ndodhura pas viteve ‘90. Ligji ishte pjesërisht planifikimin eterritorit»,sipjesëreformave institucionale Shqipërisë miratoiLigjinNr. 10119,më23Prill 2009«Për (hapësinor), mjedisor, sënatyrës ruajtjes etj. i ligjeve tëtjeraqërregullojnë planifikiminterritorial të turizmit. aktiviteteve tëbiznesitturizmitdhezhvillimitprodukteve kontrollin dhemonitorimine me liçencimin,çertifikatat, standardet nësektorineturizmit,nukkarregulla nëlidhje si dhedonatorëve tëhuaj/agjencive tëasistencësteknike. ndërmarrjeve tëtjeraturistikeqëoperojnë nëfushëneturizmit, dhe njësive tëtjeraakomoduese,guidave turistikedhe operatorëve turistikëdheagjentëve tëudhëtimit,hoteleve tëgjithashoqatave kombëtarepërfaqësues profesionale të nga ministripërgjegjëspërturizmindheështëipërbërë nga Turizmin sinjëorgankëshillimor. (KKSPT) KKSPTdrejtohet është themeluarKomiteti Këshillimor iSektorit Privat për e Strategjisë Kombëtare të Turizmit dhePlanit të Veprimit, për çështjetqëdalinnëzhvillimineturizmit,mbizbatimin përgjegjëse (Ministria e Turizmit, Kulturës, RinisëdheSportit) ndërmjet sektoritprivat dheMinistrisë për Turizimin si bashkëpunimin me aktivitetineturizmitdhepërtësiguruar qëkanë tëbëjnë eçështjeve tëndryshme dhe shqyrtimin lidhje meimplementiminestandardeve. nëRepublikëne turizmittëqëndrueshëm eShqipërisë në në nivel kombëtar, dheudhëheqpolitikatpërzhvillimin strategjive përzhvillimineturizimin,planeve tëveprimit i Këshillit të Ministrave të ardhmes që shkon përtej së për Turizmin (jofunksional)sinjë organ konsultativ njëtrajtshëm tëburimeve turistike. shqiptar dhembipariminembrojtjes dhepërdorimit të me trashëgiminëkulturore, traditatdhezakonetepopullit bazë në përputhje të parimit të një zhvillimi të qëndrueshëm, neni, turizmidheaktivitetetetjeraduhettëpërparojnë në tëturizmit.Sipas tëzhvillimitqëndrueshëm kryesore këtij vendosura ngakyligj.Neni 5ikëtijligjipërcakton parimet në aktiviteteteturizmit,përputhjemestandardet e Ligji përcakton tëdrejtat dhedetyrimetepjesëmarrësve vendas ose tëhuajangazhuarnëfushëneturizmit. institucioneve publike,kompanive private dheindividëve Qëllimi kryesor i ligjit është që të sigurojë një Qëllimi kryesor Pas një procesi tëgjatëkonsultimesh, Kuvendi i Direkt dhetndirekt sektoriiturizmitështëobjekt Edhe nëqoftëseqëllimiiligjitështëpërtëkrijuar Për pjesëmarrjen e sektorit privat në diskutimet Sipas ligjit, është krijuarKomiteti Ndërministror Ky Ligjrregullon marrëdhëniet ndërmjet e mëposhtëm: ekonomikpërrajonin. qëndrueshëm miklues ikëtyre tre sektorëve, dotëkrijojënjëzhvillim ekzistuese kulturore dhenatyrore. Integrimi dhezhvillimi e tëgjithaformave tëturizmit, vlerësimin eatraksioneve të ardhurave dhe përfitimeve për komunitetin, zhvillimin dheiindustrisë së lehtë ), sigjeneratorëzhvillimi rural të zë vendinturizmi tëqëndrueshëm eparë (ndjekurnga ekonomik tëlarmishëmterritorit,kuzhvillimiinjë parashtron 3skenarë tërëndësishëm përnjëzhvillim kulturore dhenatyrore tëqarkut të Vlorës, Plani Strategjik territorit qëebënatëunik. me aspektetkulturore, mjedisore, socialedheekonomiketë përtëardhmen,dhe zbatiminenjëvizionitëqartë lidhur ngushtë meangazhiminekomunitetitlokal,nëkrijimin Vlorës nga UNDP ART GOLD 2 Shqipëri, është i lidhur Qëllimi iPlanit Strategjik tëpërgatiturpër Qarkun e periudhës 2010-2011dhemiratuarmë15Mars 2012. P 5.1.3. Plani Strategjik iQarkut Vlorë pushtetin vendor. për zhvillimineplaneve tëturizmitnëbashkëpunim me dokumentet eplanifikimit. mjedisordhetëmbrojtjes në për integrimineqëndrueshëm të NdikimitMjedisor (SVNM), icilikanjërëndësi tëmadhe përtëpërgatiturStrategjinënjë detyrimtëfortë e Vlerësimit rreth 70 %tëterritoritrajonit. janëdukepërdorur nëtëvërtetë në informale dhendërtesat informale në të gjithë territorin e qarkut. Vendbanimet dhe nevojave përstrehim merritjetë zonave janëshoqëruar popullsisë brenda vendit (ngamaletnëzonat bregdetare), si në tëgjithëShqipërinë, fenomeniilëvizjeve migratore të Himarë, njëngashtatëbashkitëeqarkut Vlorë. Ashtusi Z 5.1.4. Plani Territorial/i hapësirës sëBashkisë Himarë • • • • • • • • Rritja enumrittëturistëve Qarkun e Vlorës siturizëm konkurrues; Mbrojtjen emjedisit; të tjerë; Integrimin ekoordinuar midisturizmitdhesektorëve thella; Integrimin ekoordinuar mesbregdetit dhezonave të Një rrjetkualitativ, për burimetturistike; Menaxhimin samëefektivtëmbeturinave; dhe planifikimin efektiv të tokës dhe përdorimit të saj; Kontrollin menaxhimin eaktiviteteteve tëndërtimit, Skenari iparë iPlanit Strategjik objektivat përfshin Sipas politikave kombëtare dhelokale,vlerave Sipas këtijligji,Ministria e Turizmit ështëpërgjegjëse lani strategjik është hartuar dhemiratuargjatë lani strategjikështëhartuar ona ePorto Palermos ështëpjesëeBashkisë

Shqiptare e të miratuar nga Këshilli Kombëtar i Rregullimit Bregdetare, tëpërgatiturngaBanka Botërore dheQeveria Programit tëMenaxhimit tëIntegruar dhetëPastrimit tëZonës cilësisë mëtëlartë. me standardetpër zhvillimin e turizmittëqëndrueshëm e zhvillimit lokal dhe burimet natyrore dhe kulturore si bazë për zhvilliminterritorialecilësonturizminsibazë të dhePlanin ePërgjithshëm(PZHT) Vendor (PPV). Vizioni miratuar dokumentinPolitik përZhvillimin Territorial nevojat në tëardhmen, nëvitin2012Bashkia Himarë ka Ky planështëibazuarnëdokumentinpolitiktë Për tëzgjidhurkëtësituatëdhepërrregulluar Figura 11. Lokal PlaniiPërgjithshëm iBashkisëHimarë zhvillimet. trajtohen merëndësi tëveçanta, dhetëmbrojtura ngandërtesa/ zonën ekzistuese ushtarake(Fig. 11). Vlerat epeisazhittëzonës turistikdhe në injëporti resorti është planifikuarndërtimi burimet natyrore dhekulturore. Në zonën ePorto Palermos të turizmit në lidhje me masiv dhe formatëqëndrueshme Bashkisë Himarë, duhet të zhvillojë forma të buta të turizmit qëndrueshëm. Shqipërisë, nëpërputhjemeparimetezhvillimittëturizmit që tëpromovojë zhvillimineturizmitnëbregdetin jugortë të Territorit më17Korrik, 2008.Qëllimiiprojektit është Sipas Planit tëPërgjithshëm Lokal(PPL)zona e Burimi : BashkiaHimarë 27 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT 28 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT është 2.6%. në vitin2012.Mesatarja eqëndrimeve mefjetjenëhotele, rritur në92%,nga1.786.045vitin20093.436.236 Planifikimit të Territorit) numriituristëve tëhuajështë bazë të dhënave ngaMTPT(Ministria e Turizmit dhe që vijnëngaEvropa jashtëvendit. Në tëcilëtkanëemigruar ishtedhengavizitorëtnjë përqindje elartë shqiptarë etnikë Maqedoni, Mali iZi), dhe5%ngaMali iZi. Gjithashtu, 65 %vizitorëve tëhuajishinngavendet fqinje(Kosovë, të funditkaqenëvazhdimisht nërritje.Në vitin2012,rreth N 5.2.1. Kombëtar 5.2. 16 Organizata Botërore e Turizimit. imensionet Dimensionet dhe drejtimet e Turizimit ë Shqipëri, numriivizitorëve gjatëdhjetëviteve Figura 12. vizitorëve tëhuaj Numri Vizitoret 2007-2012 nëShqipëri Figura 13. e Origjina Vizitorëve të 2007-2011ngaOBT si MTPP,ndryshme Përmbledhja e Statistikave të Turizmit sipas standardeve ndërkombëtare. krijohet njësistempërmbledhjendhepërpuniminetëdhënave MTPT-së. Të dhekanevojë qëtë dhënatjanëtëpasigurta, nga agjencia qendrore statistikore nëShqipëri INSTAT-it dhe tëmbledhurngapikatkufitare, tëdhënapërpunuara kryesisht të turizmitnënivel kombëtarjanëshumëtëkufizuaradhe periudhë tëvititkaluar. Të dhënatekzistuese statistikore rritje prej 15.1%tënumritvizitorëve, krahasuarmetënjëjtën Botëror për Turizimin dheUdhëtime(KBTU). Udhëtimeve & Turizmit nëShqipëri iKëshillit ngaraporti Të dhënatnëvijim,janëmbledhurngaburimetë Për gjysmëneparë tëvitit2013ështërregjistruar një 16 , dheNdikimiEkonomik i Burimi :MTPT të Udhëtimit & Turizimit nëShqipëri 2013»: • KAPACITETI MBAJTËS(tëardhurit/popullsia) MESATARJA PËR NATË TË HUAJ PËR NATË INVESTIM IKAPITALIT PËR UDHËTIME& TURIZËM PUNËSIM IDREJTPËRDREJTË DHE INDIREKT PUNËSIM IDREJTPËRDREJTË KONTRIBUT INDIREKT TEK GDP KONTRIBUTI DIREKT TEK GDP të tilla si: hoteleria, agjencitë e udhëtimit, linjave ajrore ngaindustri kryesisht aktivitetin ekonomiktëgjeneruar kek në2023(nëçmimekonstantetë2012).Kjoreflekton me njërritjeprej 5.5% nga 2013-2023në153.7 miliard PBB-së totale),menjërritjeprej 7.9%nëvitin2013,dhe tek GDP nëvitin2012 ishte e 83.2 miliard lek (6.1 % e Kontributi idrejtpërdrejtë ngaUdhëtimet & Turizmi Sipas tëKBTU raportit mbi«Impaktin Ekonomik Tabela 8. Kontributi iUdhëtimeve dhe Turizimit nëEkonomi Figura 14. Vizitorë 2013 Janar –Qershor përperiudhën Tabela 9. Të dhënambiturizimin • një rritjeprej 5.3%nëvitpër526.1miliard lekë. një rritje prej 6.7 % në vitin2013 dhe për vitin 2023 me vitin 2012 ishte 292.9 miliard lek (21.4 % e PBB), me Kontributi Total ngaUdhëtimet & Turizmi tekGDPnë direkt ngaturistët. restoranteve dhetëkalimitkohëssëlirë mbështetur përshembulledhe,aktiviteteteindustrive të përfshin përjashtim tëshërbimeve tëudhëtarëve). Por gjithashtu tëpasagjerëvedhe shërbimeve të tjera tëtransportit (me 0,57 2,6 185,369 51,000 (5.5%totalemploy.) 183,500 21,8 % 6.2 % 4,5 % 2011 Burimi Burimi : MTPT 184,000 21,4 % 51,500 Burimi 4,6 % 6,1 % : OBT2011 2012 : WTTC 29 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT 30 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT rreth 12.000 mijë shtretër nëtreg,hotele qëoperojnë zyrtarisht menjëkapacitetprej I 5.2.2. Industria e Turizmit 17 nëvitet dhe nëmënyrë ështëzgjeruar tëqëndrueshme për aktivitetinturistik,icilinëmënyrë tëkonsiderueshme ekonomike nëtëgjithëterritorineqarkut. turistike gjatëgjithëvitit,kështuzgjerohet dherritjasocio- diversifikimin eproduktit turistikdhetërheqjeneflukseve tëturizmitgjatë gjithë territorit, zhvillimin e integruar Shumëllojshmëria eburimeve turistikemundtëlejojë qarkut të Vlorës dhenëveçanti atëtëbashkisëHimarë. me burimetevlefshmedhetëlarmishmeturistike në zonën ePorto Palermos duhettëshihenndërlidhura përzhvillimineturizimit 5.3. Potencialet ezonësnëtëardhmen monitorimin eaktiviteteve tëbiznesitturizmit. nuk karregulla nëlidhjemestandardet, kontrollin dhe të turizmitështëkrijimiistandardeve nësektorineturizmit, standardizuara ngaqeveria. Edhe në qoftë se qëllimi i ligjit fakt, njësitëeakomodimitnukjanëtëklasifikuaraapo mëtëmëdhaturistësh.Nëe paketave turistikepërgrupe tëvogla, qënuklejojnëorganizimin i dominuarngastruktura bregdet. Kjoështëpërshkaktëkonfigurimitaktualicili tëmëdha,veçanërishtpër tërriturnumrinestrukturave në kombëtare përturizmin,iështëdhënëshumërëndësi nevojës në sektorinShqiptar tëhotelerisëështësimëposhtë: i tyre shkon nga 20-40 dhoma. Analiza e numrit të dhomave menaxhuara nënivel tëekonomive familjare, dhekapaciteti përnatë.Shpeshrezervimit njësitëeakomodimitjanëtë një seriçmimeshdhenjëherësh nëmundësinëebërjessë gjeografikeapo modifikuar kërkimin për zona tëndryshme një numërhoteleshtëzgjedhurnëgjithëShqipërinë, duke interneti, përmestëcilave mundtëmerret informacionpër cilët 74.000mijëtëhuajdhe181.000shqiptarë. shqiptare kanëregjistruar rreth 255.000 mijë turistë, ngatë një gamëtëgjerë tëshërbimeve. Për vitin2010,hotelet nëbregdet janësigurishttëgatshëmofrojnëdhe kryesisht paktën dyfishiidatëszyrtare. Objektet qëndodhennëqytet përqarkun nëtëvërtetë i strukturave vlerësohet tëjetë • • • Burimi: INSTATBurimi: përZhvillimine –Hoteletdhekapaciteti sektoriale ityreTurizimit 1995-2000;Strategjia 2007-2013. 7 %kanëmëshumëse40dhoma. 13 %kanjënumërtëdhomave nga20derinë40; 80 %me7-20dhoma; Qarku i Vlorës kanjëpredispozitë tënatyrshme Në përgjithësi,potencialetezhvillimittëturizmit Ndër objektivat e identifikuara në strategjinë Ndër objektivat e identifikuara nëstrategjinë Gjatë pesëviteve tëfunditjanëkrijuardisafaqet ndustria emikpritjesshqiptare rreth përfshin 300 17 . Megjithatë, aktualisht numri destinacion irëndësishëm turistik. rëndësishëm kulturor në jug tëShqipërisë dhe është një Porto Palermo përbën një nga monumentet më të e Ali Pashës, që mori formën në fund të shekullit të 18-të. gadishull tëvogël qëendangjirinnëdypjesëështëKalaja detare nëpjesënveriore. Në Porto Palermo, mbi një një gjiimbyllur, pakizhvilluaremenjë bazë ushtarake lokal, dherolit tëtijnëkontekstinrajonal.Ky është patur njëndikimtëdrejtpërdrejtë nëformimineidentitetit specifikën etijhistorike,gjeografikedhekulturore eqëka formon njëqendërrelativisht tërëndësishme urbaneme Porto Palermo ndodhetrreth 10kmngaHimarës, që trashëgimisë kulturore, historike dhe arkeologjike të qarkut. vetme e Ballkanit nëSarandë janë vetëm disanga vendet e Muradie, kishaeSanta Marias nëZvërnec dhesinagogae Lekursit dhesëfundimonumentetfetare: tëtillasiXhamia Historik dheEtnografik), keshtjellat e Porto Palermos dhetë të Himarës, muzetë në Vlorë (Muzeu iPavarësisë, Muzeu Phoenice (Finiqit) dhe fshatrave të vjetërtëQeparoit dhe dhe atëkulturor. Vendet arkeologjike tëButrintit dhe kulturore dotëfavorizonte turizminhistorik nëtëvërtetë mund të garantonte aksesin e monumenteve dhe vendeve motor, shikiminezogjve, peshkimin,etj. si eskursione,ciklizëm, alpinizëm, fluturim meparashutapa mundësinë epromovimit tëtilla tëaktiviteteve tëndryshme: përtëmospërmendur për ekoturizmindheturizminrural, dhe zonave tëgjeramalore ebën Vlorën njëdestinacionideal biodiversitet tëpasur, detar, kryesisht liqenordhelagunor, si Prania e zonave zonave të gjera rurale, të mbrojtura me turistike. dhegjithashtupërtëdiversifikuar ofertën ndryshme mirë përtëplanifikuarzhvillimineturizmitmbimodele kulturore qëkarakterizojnë rajonin,gjendetnjëpotenciali aventuror, kulturor, historik,ushtarakdheturizmitfetar. të veçantë, që i referohet turizmit natyror, turizmit rural, hyn nëkategorinëetëashtuquajturës turizëm përinteres Lloji idytëturizmit të përshtatshëm për Qarkun e Vlorës përturizmineplazhit. patur zilidheshumëkonkurrues të gjatëverës ështënjëdestinacioniMesdheut përt’u dhe plazhetemrekullueshëm tëbregdetit. ujëra tëëmblaqëgjejnëkufirintokësornëshpatetepjerrëta përbërë ngapërrenj, liqene,burime,lumenjdheliqeneme të gjerë tëhabitateve natyrore, llojeve tëbimëve dhekafshëve. mrekullueshëm, është destinacionpërnjë shumëllojshmëri Sarandës ofrimittënjëpeisazhi dheDelvinës, qëpërveç e fundit.Qarku ështëipërbërë ngarrethet e Vlorës, Zhvillimi injërrjetitëmirë që tëtransportit Për shkaktëkarakteristikave mjedisore dhe Qarku i Vlorës me145kmbregdet, dhenjësezon Në rajonvepron njërrjetigjerë hidrografik i duke i dhënë pamje të bukur plazhit dhe kthesave pranë tij. duke idhënëpamjetëbukurplazhitdhekthesave pranëtij. midis bregdetit këtushtrihetafërbregdetit dhemalit.Rruga përbën njëpeizazhunikpërzonën ebregdetit jugor, ndërthurur resort ekskluziv. detardhenjë njëport këtë pjesëtëgjiritdondërtohet paleje.Sipaszonës nga ndërtimet planeve tëmiratuaranë ushtarake, ecilaështënjëngaarsyet epaprekshmërisë së Gjiri iPorto Palermos, ilirë ngabimësia kryesisht Në pjesënveriore tëgjiritështëevendosur baza Figura 15. e Burimet Turizimit Figura 16. Llojeteturizimit konsideruar zonën njëdestinacionturistik. konsideruar trashëgiminë natyrore dheidentitetinkulturor, dukee mepjesëtetjeratërajonit(Figuraintegruar 15,16). tëturizmitdukee mundësi përtëzhvilluarformandryshme natyrore, peizazheve, traditave dheushqimit),qëijapin atraksioneve turistike(trashëgimisëkulturore, burimeve Turizmi meinteres tëvecantë ështëibazuarmbi Zona eHimarës kanjëshumëllojshmëritë 31 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT 32 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT të anketësrealizuar nëzonë gjatëkësajperiudhe,vizitorët: dhe rezultatet janëpërmbledhur si mëposhtë;sipasgjetjeve anketim përperiudhënnga1Gushti deri20Shtator, 2013 brendshëm dhetëhuajt)nëkëtëzonë ështëzhvilluanjë vizitorë, ku80%janëtëhuaj. Pashës sipasudhërrëfyesve, vizitohetngarreth 8000mijë dhe tëqëndrojnë disaorë këtu.GjatëgjithëvititKalajaeAli jahtet ehuajqëqarkullojnë nëkëtëzonë mundtëankorohen këtë zonë. Aktivitetidetarështëmëpakizhvilluar. Kryesisht me ushqimdheujëngadyrestorantet qëjanëtëvendosur në vendosen mikrobuze kampimi(derinë30),qëfurnizohen ditë. Gjatësezonit tëverës nëzonën paraKalasësëAliPashës Çeke, Izraeli, Japonia, nga2derinë3 etj.,dukeqëndruar turistët qëvijnëngaItalia, Franca, Gjermania,Republika bungalo/shtëpi njëkatëshe,tëcilatpërdoren nga kryesisht vendosur në gjirinePorto Palermos. zonë gjenden dhe rreth 39 restorante, nga të cilët 2 janë të gjatë mbërritjes,sipasllojittëmakinave-karavan. Në këtë të mundur akomodimin e një pjesë të fluksit të vizitorëve dhe krijimiikampeve sinëDhërmi dhePotam, qëbën sezonit. Po ashtunërajonineHimarës ështëmundësuar rreth 1.200shtretër dherreth 3.000dhomameqira përgjatë Himara sot nga banorët lokalëpërllogarit në total që tëketë 2010, menjëmesatare prej 10-20shtretër për njëhotel. rreth 11hotelenëvitin2005rreth 80hotelenëvitin numri i hoteleve nëkëtërajon është rritur me shpejtësi nga i rritjessëkërkesës përpushimegjatëpesëviteve tëfundit Korrikut edukevazhduar derinëfundtëGushtit. Si rezultat nësezoninpërqendruar everës, dukefilluarngajava edytë kërkesaprej ështëe mëshumëse15%përçdovit.Kryesisht, vlerësuar afërsishtnë100.000mijëvizitorë, menjërritje apo banesatmeqiratëzonës. Në vitin2010kynumërështë mijë turistëv, të cilët kanë fjetur në të paktën një nga hotelet Himarë, nëvitin2007rajoniuvizituangarreth 60.000 S 5.3.1. Vizitorët dheshërbimet 18 • • • • • Plani i Përgjthshëm LokalPlani iPërgjthshëm iBashkisëHimarë. pushimi eargëtimi,dhestrehohen nëhotele(43%) vizitorët evizitojnëzonënKryesisht përqëllime përditshëm; Rreth 16%evizitorëve vendas janëvizitorë të për njëperiudhënga10-15ditë; 20% nga Vlora, Durrësi, Fieri dheKorça, qëndrojnë 60 %evizitorëve vendas, tëcilëtvijnënga Tirana dhe %), tëcilëtqëndrojnë përnjëperiudhënga5-15ditë; Italia (25%),Polonia (8%),Franca dheGjermania(8 Rreth 70%evizitorëve tëhuaj,vijnëngaKosova (35%), në zonë memakinë(rreth 70%); mënyrë individuale(rreth 75%etyre ),dheudhëtojnë tëorganizuarnë Vijnë (1-4njerëz )kryesisht nëgrupe Në mungesëtëdhënave përvizitorët (të Në zonën ePorto Palermos 10 janëndërtuar ipas Planit tëPërgjithshëm Territorial tëBashkisë sektorin eturizmit,porqëoperojnë mëpak se3muajnëvit. përsëri. Shumë kompani të vogla kanëfilluar aktivitetetnë fillim tëviteve ‘90.Pas vitit2000 popullsia filloitërritet 15-65vjeçikanëlënëvendbanimetnjerëz, në kryesisht Të dhënattregojnë se70%epopullsisë, rreth 7,500mijë dhe bregdetit dalmat. për Shqipërinë qendrore dheveriore tëKosovës, Malit tëZi i modernizimittëHimarës përtëpaturnjëqasjemëlartë, aktualisht ështëpërmirësuar pjesërishtdhepritetproçesi të korridoritkryesor Tiranë-Durrës-Lushnje-Fier-Vlorë icili infrastrukturës izbatuarnëtëgjithëvendin. Pas përfundimit përshkaktëprogramit tëpërmirësimitkonsiderueshme, të të çonnëJugun eShqipërinë ështëpërmirësuar nëmënyrë të Kohëtekonomikisht tëpaqëndrueshme. që efundit,rruga Sarandën dhe Vlorën janëtëmundshme,porduketse eHimarës detarqëlidhinportin Linjat etransportit me detar,një transport icilioperon vetëm gjatësezonit tëverës. për t’u arritur. Midis qytetit tëHimarës dheKorfuzit është Durrësi ështëlargngaHimara dhenevojitet rreth 3.5orë e linjave Bari, Ankonadhe Trieste, tëItalisë. Megjithatë, Porti iDurrësit ështëilidhurmëmirë meanijetdhetragetet Vlorës përdoret përt’u lidhurmeBrindizin nëItalinë eJugut. Sarandës, iciliështëlidhurvetëm meKorfuzin, i porti 2.5 orë, pornukkaasnjëlinjëfluturimi. të portit Përveç Janinës dukeudhëtuarmemakinënëHimarë nevojitet rreth botërore qëndodhetnëjugtëSarandës. i Ngaaeroporti udhëtim, përtëvizituarButrintin, vendin etrashëgimisë Korfuzi nëSarandë shpeshpërdoret ngaturistëtpërnjëditë nga Saranda në Himarë shkon nërreth 1.5orë. Trageti nga linjave detare ështëepapërshtatshme.Udhëtimi memakinë traget mund të zgjasë rreth 45 minuta, por frekuenca e Korfuz dhe Janinë. Nga Korfuzi në Sarandë udhëtimi me nuk ështëpërdorur. Aeroportet etjerapranëzonës janënë ështëivendosur nëSarandë,më iafërt porqënëtëvërtetë iShqipërisë kryesor «Nënënga aeroporti Tereza.» Aeroporti vështirësi. Ajogjendetrreth 230km(4orë memakinë) Z 5.3.2. Mundësia ehyrjes Himarë janë të zbrazëta dhe janënë një gjendjetë vështirë me nivelet mesatare kombëtare. Rreth 45%ebanesave në zonat mëtëbanuarapaktënëqarkun e Vlorës ekrahasuar një ekonomietëshëndetshmelokale.Himara ështënjënga gjendje përtëmbështeturzhvillimineturizmitsipjesë (banorët epërhershëm)nukështë as mjaftueshmee me probleme akutesocio-ekonomike.Popullsia ekzistuese nga aktiviteteteturizmit 5.4. Burimet e kërcënimeve dhe ndikimet • destinacionin njëherë. shprehenRreth seekanëvizituar 70%etëanketuarve Qeparoit dhe Durrësit; që ndodhennëzonën e Vlorës, Himarës, Sarandës, Zona eBashkinë eHimarës ështëdukeupërballur ona ePorto Palermos mundtëarrihetme 18 . me shfrytëzimin turistiktë territorit: me shfrytëzimin duhet tëtheksohen,shumicaecilave janëtëlidhurafort Nga anatjetërdisaprobleme tëpërgjithshmerajonit nuk janëtëpërfshirë drejtpërdrejtë nëkëtëindustri. disa fazaduhettëjenënëkontaktmeturistëtedhepseata karakterin eveçantë endjenjënidentitetit,dhetëcilëtnë turizmi. Gjithashtu,janëvendasit ataqëijapinzonës për biznese të reja të turizmit dhe që duhet të jetojnë nga vendas dhesipërmarrësve janë burimiiparë itëpunësuarve vendase që kaqenëbazaeekonomisëlokale.Banorët • • • • • • • • • • Mungesë tënjësive akomoduese; ekategorizimitzyrtar Niveli ipamjaftueshëmcilësisësëmjeteve turistike; Mungesa eplaneve përatraksionetnatyrore ekulturore; natyrore; Qasje edobëtapomohuarnëburimetkulturore dhe nëvend; kryesisht i dhënëpërparësi diellit, turizmit të detitdherërës, Përqendrimi iinvestimeve turistikenëbregdet, duke Paqartësi nëtitullinepronësisë; veçanërisht përgjatëbregdetit; qëjanëjashtëkontrollit, Aktivitete tëndërtimit në zonat malore; Pamjaftueshmëri veçanërisht e rrjeteve tëtransportit, të zeza; Mungesa eujitdhesistemeve tëmenaxhimitujërave Mungesa esistemeve tëmenaxhimitmbeturinave; Kjo reflektohet edhenëbraktisjenebujqësisë Figura 17. Pamje erestoranteve nëHimarë brenda dhejashtëvendit. turistët kashumëtëngjarë tëzgjedhindestinacionetjera si njëdestinacion,kurrë nukdotëfitojëkonkurrencën, dhe humbjes sëatraktivitetitturistik.Në këtëmënyrë, territori përkeqësim tëpakthyeshëm tëtërheqjes natyrore dhe ndikim negativmbiburimetturistike,dukeshkaktuar gjatë, tëgjithakëtoprobleme kanëtëngjarë tëkenënjë Nëidentitetit epërkeqësim tëpeizazhitrural. termaafat humbjetëtrashëgimisëkulturoretë fshatrave ruralë, dhe vazhdueshme evendeve tëpunës,emigracionin,shpopullim ashtudhenëlidhjemetransportin. rrugor vendit, tashmë tëprekur nganjërrjetipapërshtatshëmsi nëbrendësirrisë margjinaliziminekomuniteteve rurale të investimeve nëbregdet, nëmënyrë tëvazhdueshme, dotë kafshët dhecilësitëulëtnivelit tëjetës.Përqendrimi i tokës, dukepërfshirë tëshëndetit përnjerëzit, rreziqet elarta pasoja të rënda konsekuente, për ndotjen e ajrit, ujit dhe • • • • suvenireve) dhedisangjarjeve eaktiviteteve turistike. Sasi epakëtprodhimeve bazë tëturizmit(zejtarisë, rajonal dhelokal; nëturizëm nënivelgjitha palëtepërfshira kombëtar, Përpjekjet epamjaftueshmemarketingut, ngatë dhe dekorin; Mungesë vëmendjeje pajisjet tëdetajeve nëndërtesat, privat), dhe sistemeve tëmenaxhimit; Mungesë epersonelittëtrajnuar(tësektoritpublikdhe Më shumëmargjinalizimdotëthotënjëmungesëe Në qoftësekëtoprobleme vazhdojnë dotëketë © RAC/SPA, Franka P aloka 33 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT 34 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT paplanifikuara dhe ndërtesave tëpaligjshme. paplanifikuara dhendërtesave einfrastrukturës,cilësisë sëdobëttërrugëve zhvillimeve të rënie tëardhurave tëturizmit,përshkakndotjes, leje nëbregdet, sipasBankës Botërore dotëkishinshkaktuar pa mungesës sëvullnetitpolitikpërtëndaluarndërtimet tëzonës bregdetaretë krijuarnjëmenaxhimintegruar dhe të ultapërshkakzhvillimitpakontrolluar. Dështimi për dotëishinmë perspektivat përnjëzhvillimtëqëndrueshëm veprimet korrigjuese,vleraezonës bregdetare shqiptare dhe rastin ehoteleve, restoranteve apobanesave tjetër, endikuarpozitivishtngaafërsiadetit,sidomosnë mënyrën sesiaktivitetetbregdetare menaxhohenengaana faktin secilësiaeujërave në nëbregdet mbështetetkryesisht të bregdetittë integruar dhe ujërave bregdetar qëndron në turizmi dhelëvizjetdemografike.Ndjenjaenjëmenaxhimi zonës bregdetare të parandaloj presionin e shkatërrimit nga i biodiversitetit. Ështëjetikeqëmenaxhimiiintegruar për shkaktëbukurive natyrore, trashëgimisë kulturore dhe turizmit ështënjëpasuriemadhepërzhvilliminekonomik – atoduhettëjenëreciprokisht mbështetëse. mbrojtja emjedisitnukduhettëshihensiforcave kundërshtare e mjedisit.Brenda sektorittëturizmit,zhvillimiekonomikdhe lokale, përtërriturndërgjegjësimindhembështetjenruajtjen veçantë socialdheekonomikpërpërfitiminekomuniteteve negative tëindustrisë. Turizmi ështënënjëpozicionshumëtë vetëm në lidhje me kontrollin dhe menaxhimin e ndikimeve ndërmarrjeve tëvogla dhetëmesme. nëadministratënpublikedhemesine të ulëta,kryesisht tëturizmitjanëpërfatkeq për zhvillimineqëndrueshëm ndjeshmëria përçështjetqëlidhenmezhvillimineplaneve natyrore dhepeizazhinerajonit.Ndërgjegjësimi dhe që kanëpaturnjëpresion mjedisormbiburimet tëfortë ardhurave mepasojatëdrejtpërdrejta, nënjëafattëshkurtër rajonin. Deri mëtani,prioritetiështëdhënëinteresit të sektor kyç përzhvilliminebashkisëHimarë dhe përtëgjithë origjinalitetitdherastinuniktëtyre.ruajtur Turizmi ështënjë turizmi aventurë,ekoturizmit, turizmi rural, etj.), duke tëturizmit(turizmiiplazhit,turizmikulturor,ndryshme meintegriminetipologjive të është ilidhurkryesisht dhe integritetitkulturor. ardhurave, e ekosistemeve punësimit, lokale dhe në ruajtjen dhe kulturën lokale,dukendihmuarnëgjeneriminetë i ndjeshëm,dukepaturnjëndikimtëulëtmbimjedisin qëështëekologjikishtdhekulturalisht të qëndrueshëm një modelmëtëmirë zhvillimi,dukeshkuardrejt turizmit 5.5. Modeli i një Zhvillimi të Qëndrueshëm 19 Programi dheiPastrimit iMenaxhimittë Integruar të ZonësBregdetare, Banka Botërore. Tashmë nëvitin 2005, Banka Botërore besoj se pa Bregdeti iQarkut të Vlorës ngapikëpamjae Bërja nuk është e turizmit sa më të qëndrueshëm Në iturizmit, këtëzonë zhvilliminiqëndrueshëm Nga anatjetër, zona kamundësipërtëzgjedhur 19 . për zhvillimineproduktit tëturizmit. përmes dialoguttërregullt mespalëve tëinteresuara lokale qendrore dhelokalepërnjëplanifikimtëkujdesshëm zonë, dotëkërkojë veprime tëmenjëhershmengaqeveria burimet ejetesës. për shembulldukezvogëluar oseparandaluaraksesinnë nuk vendosin detyrime shtesë për ruajtja banorët vendas, Është poaqerëndësishme seturizmidhe përtësiguruar dhe fyerje në vend, dhe të minojë mbështetjen për ruajtjen. për disanjerëz lokal,turizmikagjasaqëtëgjenerojë tensione midis banorëve vendas, sepsenëqoftëseatoshkojnëvetëm e traditave kulturore dheofrimine edukimit. ndihmuar nëpërmbushjeneshpenzimeve përmirëmbajtjen në shumëmënyratëtjeraqëmundpërdoren direkt përtë nëpërmjet tarifave tëhyrjesdhe shërbimit,taksave lokaledhe tërheq vizitorët ndërkombëtarë. Mund të gjenerojë fondet që biodiversitet dheshërbimeekosisemitënjëcilësielartë kuraktivitetetdominueseturistikebazohen në eksporti itëardhuraveGjithashtu, ështënjëburimkryesor nga i dobishëmdheofron burime nëlidhjemepunësimin. këtë zonë. lokale dheqeverinë përtëmbrojtur dhepërtëinvestuar në për komunitetet, autoritetet të krijojnë një nxitje të fortë turizminkulturor,biodiversitetin, turizminrural, etj.,mund ardhurat dhepunësimilokal,krijuarngaturizimimebazë varësinë ngamallratdheshërbimetjashtërajonit.Të qenë tëvetë-kënaqur satëjetëemundur, dukereduktuar dhe tëminimizimitsasisëqërrjedhjashtëzonës lokaleduke gjatë gjithëvitit(reduktim tësezonalitetit tëturizmitnërajon) produkte dhe shërbimepërturistëtqëtëshpenzojnë parapër ekonomike, duhettëplotësohendykushte:ketë kulturore qëkazona përturistët.Për tëmarrë përfitime vendeve tëpunësjanëlidhurameatraksionetnatyrore e me përqindjen epunësimittotalnërajon.Njëpjesëkëtyre vogël tëvendeve tëpunësdirekt dheindirekt, ekrahasuarkjo në formënenjëprodukti turistiktëqëndrueshëm. nevojitet për t’u planifikuar, dhetrajtuarqëtëbëhettërheqëse infrastrukturor, edukuesdheekonomik.Njëpjesëemirë kërkon një proces tëgjatëzhvillimiinstitucional, mekaliminekohës. dhe qëduhettëndërtohen kapaciteteve profesionale të cilat mungojnë në këtë moment, njënivel tëcaktuarpjekurisëdhe të konsiderueshme, të jetë i vështirë. Si fillim kjo kërkon përpjekje, investime Megjithatë,turistik tënjëcilësielartë. zbatimiitijmund nën kontroll burimetlokalepërtëarriturnjëprodukt Arritja endikimeve pozitive tëturizmitnëkëtë Është erëndësishme qëtëshpërndajëmirat Turizmi ështëekonomikisht ilidhurmeruajtjen Strukturat eturizmitnëzonë ofrojnë njëpjesëtë Menaxhimi iburimeve nëmënyrë tëqëndrueshme Është e rëndësishme për të planifikuar dhe mbajtur burimet erëndësishme përjetesënlokale. sociale,tëtillasi:mbrojtja eqasjesmbi e qëndrueshmërisë me traditatlokale).Gjithashtutërëndësishme janëçështjet materialeve tëpërdorura dheaspekteteprojektimit (nëlidhje me shërbimetdhesistemetpërdepozitimineujërave tëzeza, në distancëngavijabregdetare), lidhjet endërtimit, lartësinë vendosjendendësinë endërtesave, eobjekteve (vendosjen rregulloret aspektetëtillasi: epërshtatshme,përfshijnë rregulloret dhestandardet epërcaktuara. Standardet dhe zhvillimin eturizmitnëatëmënyrë qëtëmarrë nëkonsideratë e mjedisitnëlidhjemeturizminkërkon planifikimindhe turizmit dhepërdorur atëpërzhvillimtëmëtejshëm.Mbrojtja ndikimeve. Qëllimiikëtijplaniështëpërtërriturndikimine masave dhe formuliminestrategjive përmonitoriminekëtyre identifikimin endikimevee negative nëturizm,ndërmarrjen një planmenaxhimipërzhvillimineturizmit,meqëllim dhe përdorimit tëtepruar. zonë, nëmënyrë qëtëshmangdëminnëpërmjetzhvillimit turizminmepërdorimetzona, për të ekuilibruar etjeranë turizmit, sidhenivelin dhefrekuencën epërdorimit nëdisa jetë enevojshme përtëvendosur kufizimembizhvillimine duhet tëvlerësohen dhekurështëepërshtatshmemundtë strategjik përzhvillimineturizmitnërajon. rëndësi kritike për zbatiminenjëvizionidheobjektivave Qeveria qendrore dhevendore duhettëzhvillojë Veç kësaj, ndikimet ekzistuese të turizmit në mjedis Planifikimi dhezhvillimiikontrollit janëme Figura 18. iGjipesë Gjiri informimin epublikut. luajnë njërol tërëndësishëm nëedukimineturistëve dhe të përcipta, interpretim të detajuar, turne të plota) do të (të përgjithshëm,nxënës, student,profesionistë, vizita dhe projektimi iturneve sipas llojit dheinteresit tëvizitorit duke përfshirë dhetrashëgiminëeluajtshmetëpaluajtshme) dhe grafike, ekspozitat, çështjetë veçanta, konceptet, etj, planit interpretues paraqitjavizuale (materialeteshkruara, Një planiveçantë përkështjellëneAliPashës, përgatitjae cilat janëopsionetqëofron kjoeksperiencëpërvizitorët. (duke përfshirë edhezonat fqinje),dimensionetesajdhe krijon mundësinëpërkuptiminbazë tërëndësisë sëzonës informacione përkëtëzonë. Ngritjaeqendrave përvizitorët, aktivitetet nëplanetmësimore vizitadhe duhettëpërfshijnë furnizimin meujë,etj. dhe largimin e mbeturinave, sistemeve të ujërave të zeza, zhvilluar dhezbatuarplanetprogramet përtrajtimin pamjaftueshme tëinfrastrukturës mundtëreduktohen duke të tyre. Ndikimetnegative, tëshkaktuarangazhvillime nëmenaxhimineoperacioneve mira përqëndrueshmërinë bizneset eturizmitmundtëadaptojnëpraktikatmë turizmit dhetëstandardeve tëqëndrueshmërisë. Veç kësaj, të jënënëpërputhjemeplanetkombëtare dhelokaletë tyre që aktivitetet dhe zhvillimet në turizmit për të siguruar realizimin eqëllimeve strategjike,dukepunuarmeqeveritë e Për rritjen e vetëdijes në mesin e gjeneratave të reja, Bizneset eturizmit mund tëkontribuojë në © RAC/SPA, Zamir Dedej 35 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT 36 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT thelbësore përtëmarrë nëkonsideratë: përgjithshëm strategjik,qëllimeve dheobjektivave, është • • • o o o duhet tëtrajtojëdheçështjetjeraqëlidhenme: zonat e projektuara për zhvillimet e reja turistike. Plani tëpranueshëmpër konsiderojë kufijtëendryshimit ekzistuese (strategjitëdheplanet);Plani duhettë çështjet mjedisore dhetëjetëkoherent medokumentet të tjerë. konsideratatmbi Plani duhettëpërfshijë pjesëmarrjen ekomuniteteve lokaledheaktorëve institucioneve nënivel kombëtar, rajonaldhelokal, midis garantimin e bashkëpunimit dhe ndërveprimit Përgatitjen eplaneve tëzhvillimitturizmit, infrastrukturës turistike; e projektiminobjekteve dhe ndërtimin licencimit përaktiviteteteturizmit,planifikimin, zbatimin efektivtëligjeve, miratimindheproceset e Zhvillimin e rregulloreve të kontrollit, duke përfshirë Palermos; konsideratat mjedisore tëplanitmenaxhimitPorto në përputhje me Planin Kombëtar të Territorit, si dhe dhepërshtatjenePlanit Rishqyrtimin Territorial Lokal Masat përringjalljenetraditave arkitekturale lokale; turistike; tëintegruar rajonin, përsiguriminenjëofertë ekzistuese dhetëplanifikuaraturistikepërgjithë Sigurimin ekoordinimit meproduktet dheraporteve në Bashkinë Himarë; në varësi tëpërmirësimit ekzistuese tëstrukturave Zhvillimin eshërbimeve dheakomodimeve private, Për njëzbatimsamëefektivtëvizionit Figura 19. Lajmërimi sëSezonit iceremonisë sëHapjes Turistik nëHimarë, 2013 nevojshme për të identifikuar grupet e interesit të ndryshëm einteresitnevojshme përtëidentifikuargrupet tëndryshëm turistët vendas dhendërkombëtarë, sidhepërbanorët. studimit dhembledhjenepyetësorëve tëshpërndarë për sektorin ezgjedhurpasanketave nëterren për zonën e (Mjete) nëmënyrë qëtëkrijohetnjëpaketëturistikepër N 5.5.1. Mjete turistike,Aktorët nëMarketing dheOferta rëndësishme janështimiifondeve publike. frenim përzhvillimin.Nevojiten fondetëtjera,kumë është jovetëm ipamjaftueshëm,pormundtëpërbëjënjë Financimi imbrojtjes së mjedisitpërmestaksave turistike nevojshme qëqeveria tëaplikojëparimin«ndotësipaguan». dëmet eturizmitnëmjedis,rastinështë mjedis dukekontribuarnërritjenezhvillimitekonomik. cili ështëaimodelqëmundtëzvogëlojë ndikimetnegative në plane dhestrategjiqëzhvillojnëformatëturizmitgjelbër, zhvillimi iturizmit.Për këtëzonë, qeveria duhettëformulojë veçanërisht komunitetetlokale,qëjanëosemundtëpreken nga dhetëkonsultohengjithëaktorëtpërfshihen dhe kryesorë procese nënivel kombëtardhelokal.Ështëerëndësishme të o o investimeve ngaautoritetetqendrore dhelokale. Përcaktimin eplanittëveprimit dheplanittë dhe aktiviteteve kulturore; Masat tradicionale arteve për ringjalljen eartizanatit, Për tëmirë tëkrijuarnjëofertë turistike,ështëe Edhe pse është e vështirë për të matur efektet dhe Sistemet eqeverisjes, duhettëkoordinojnë këto ë këtëpjesëtëstudimit,janëdhënëdisasugjerime e paraprimare tënjëprodukti tëveçantë turistiksi: (Aktorët) tëlinjave tëproduktit, dukefilluarngamaterialet • AKOMODIMI OPERATORËT TURISTIKË RESTORANTET TË PRODUKTEVE BUJQËSORE MJESHTRIT EUSHQIMITDHE E ARTIT ARTIZANATI DHEPRODUKTET of eachsegmentand oriented packages,covering theneeds PARQE ME TEMË KULTURORE- other services. NATYRORE integratedofferëith KULTURORE, PARQET MUZEUMET, TRASHËGIMIA Aktorët të produkteve bujqësore dheushqimorë, restorantet, kulturore, parqet metemëkulturore, prodhuesit tipik Parqet dherezervatnatyrore, shtigjet,trashëgimitë * Tabelë nga: diMeo«Marketingu iMjedisitdheKulturësAlberico ehartuar tërajonit» përzhvilliminturistik turistët Operatorët turistik, Turistët: vetëm, grup Turistët Turistët Turistët shkencëtarët Studentët, turistët, shkencëtarët Studentët, turistët, Grupi isynuar • turistikë dheagjencive tëudhëtimit. dhe tëakomodimit(mbështejepërqasjen),operatorëve Për këto,neduhettështojmëkomoditeteshërbimeve organizatorët eeventeve kulturore. folklorike, grupet dhetëartit, prodhuesit tipikartizanal për një ofertë të integruar meshërbimetëtjera. tëintegruar për njëofertë të mundurlejimitpropozimit tëoperatorëve duke mbuluarnevojat përçdosegmentdhebërjen Zbatimi injëpaketemeorientimtësynuar, lidhur melinjatetjeratëproduktit territorial. Promovimi tëproduktit territoriali injëoferte lartë. seri çmimesh,porgjithmonëtënjëkualiteti produktet lokaledherecetat tradicionale,menjë lidhur me kulturat e territorit, duke favorizuar gastronomike, qëështëe Zbatimi injëofertë muze përtëmësuarin. dhe - nëse është e mundur - krijimin e një hapësire shitjenmepakicëpërpublikun një kualitetitëlartë, e territorit,menjëseriçmimesh, por gjithmonë të Zbatimi injëprodhimi qëështëilidhurmekulturat gjithmonë tënjëkualitetilartë. kulturën e territorit, me një seri çmimesh, por Zbatimi injëprodhimi qëështëilidhurme - kthimineargëtimitnënjëshfaqje - tëmësuaritkulturor dukemarrëZbatimi injëoferte parasysh: - parqet natyrore artistike - ndërtesa - muzetë përçdosegment: ndryshme Zbatimi ipaketave qëmbulojnëkërkesat e Strategjitë 37 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT 38 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT relevante tëngjashmejanë: për sektorinegastronomisë, për restorantet dhepërraste të ndonjëprodukti linje(linjës sëverës, kërpudhave etj.). në njëpaketëtëpara-krijuarrastndonjëeventi, apo do tëpërfitojënëdrejtim tëdukshmërisënëseaimerrpjesë klientelën etijtërregullt dheofron paketënetij,mesiguri lokale, etj. Në fakt,edhepse një restorant mund të ketë shoqatavesporteve, kulturore autoriteteve dhesportive, dhe bizneseve tërestoranteve, dyqaneve, guidave turistike, është edomosdoshmekrijimiinjërrjetimidisrestoranteve N turistike përsektorinegastronomisë 5.5.2. Elementët themelorë për krijimin e një pakete tëpromovimitdhe tëqëndrueshme (p.sh. eventeve). dhe dyqaneve, si dhe zhvillimit të aktiviteteve të koordinuara sëpërshtatshme,rikualifikimttë tipike, ofertës restoranteve turistikedherestoranteve,së ofertës theksitmbiproduktet thelbësorë, duhettëmerret nëkonsideratëshmangjaerutinës P Turizimi iushqimitdheverës mund tëkrijohendukepërfshirë: në vlerën eturizmit.Duke ndjekurkëtëtrend, disapaketa komercialitetit promovues nëmënyrë qëtëketënërritje përballja menjëtreg nërritjepërpushime,strategjive dhe Elementët bazë, për krijimin e një pakete turistike Mbështetur nëkëtësegmentmundtëforcohen ër të patur në konsideratë të gjithë elementet ër të patur në konsideratë të gjithëelementet ë lidhjemeturizmineorientuartëgastronomisë, Figura 20. NjëplazhifshehurnëLukovë

• • • • • • • • klientët nëpërgatitjeneushqimit/gjellëve. Organizimi ikurseve tëgatimit,qëpërfshijnë lokale; për tëplanifikuareskursionenëlidhjemegastronominë Marrëveshjet përtëvizituarfermatapo meshoqëruesit menu vendin ngakëtoprodukte vijnë; Vënia në etheksitnëproduktet lokaledukeshkruar recetave tradicionale; Vënia etheksitnëkuzhinënlokaledherizbulimin vetvetes tëaktivitetit. metemënkryesore raste roli iluajturngarestorantet dotëjetëpërshtatjae pjesë eaktiviteteve tëtjerajo-gastronomike. Në këto Program tëgastronomisë nëlidhjemeaktivitetet, si zakonet lokale; shfaqje muzikore, kabare etj,gjithashtudukerespektuar Organizimi ipanaireve tëgastronomisë, lidhurme aspekte tëdedikuargatimeve tëtjeratraditës; Organizimi i një panairi mbi kuzhinën lokale, por me reduktuara; zonën e prodhimit dhepërtëblerë meçmimetë e produktit dheofrimit të mundësisë për të vizituar etj), trajnimipronarit tërestorantit mbikarakteristikat Përshtatja e aktivitetit me një produkt (verë, djathë, Disa sugjerimepëraktivitetenëlidhjemegastronominë: © RAC/SPA, Zamir Dedej © RAC/SPA, Zamir Dedej disponueshmërinë eguidave turistike. promovuese përtëvizituarmuzet /kështjellënetj.dhembi eakomodimit(dhomadhevaktet), mbireduktimetofertën paketadotëfokusohetnë kulturor kryesisht (grupeve), analizave dhesondazheve. Sa përorganizizmineturizmit së pariduhettëdimëllojineturistitngavleramesatare e është shumëelarmishmedhepërmban: eksperiencë turistike.Në botaeturistëve tëvërtetë, kulturor K 5.5.3. TurizimiKulturor • • • portit, etj. portit, hyrëse tëmonumenteve,muzeumeve, biletave tëtrans- vizitave mund të ofroj reduktimin e çmimin të biletave një mundësi të mëtejshme. Në këtë rast udhërrëfyesi i tëudhëtimittyre, por hëm» ejosiobjektivkryesor “Turistët qëeshohinkulturën sinjë«motivtëmëtejs- udhërrëfyesin evizitave turistike,etj. të lidhura me gastronominë, reduktimin e pazareve, tëtjerasi:oferta paketa mundtëintegrohet meoferta tu, përbënnjëudhëtim,bërjepazarietj.Në këtë rast, gjithash- vizita nënjëqytetapozonë artistike Turistët “pjesërisht tëmotivuarngakultura».Për këta, përakomodimdheushqim. ofertë Në këtërast,paketamundtëreduktohet nëvetëm një për tëvizituarnjëmuze tëveçantë apomonumente. Turistë «shumëtëmotivuar»,cilëtudhëtojnë vetëm Për tëkrijuarnjëpaketëturistikekulturore, ne ultura rrallëështëarsyeja përnjë kryesore për t’u zgjedhursidestinacioniardhshëm). fansave tëvrojtimit tëzogjve mundtëjetëmjetimëimirë për tëkërkuar destinacioneinteresante (p.sh. njëblogi moderne ethënieve gojarisht,dhenjëmjetimenjëhershëm apo anëtarët efamiljes.Dhe faqettip/web blogjanënjëformë thëniet gojarishtnëformënekëshillëstëdhënangamiqtë bëhet fjalëpërjashtësezonit. sinjëburimimadhtëardhuravepaketat përgrupe, kur Kjo ështënjëformulëinteresante, mbitëgjithanëlidhjeme mund tëofrohet dhengaoperatorët turistikëtëspecializuar. A ana emiqve. promovimit, qëvjenmenjëherë pasthënieve gojarishtnga mjetinedytëtë online ështënërritjedhepërfaqëson në websitet eautoriteteve lokale.Promovimi dheprenotimi autoriteteve turistikedhezonës sëdedikuarpërturizmin një lidhjepersonalenë Websitet eshoqatave, shoqërive, W emailaponjëlistëpostimesh. email, grup Shpërndarja mundtëbëhetnëpanaire, zyratturistike,me ibroshuravehartimi dhepaketave turistikebashkangjitur. i përket promovimit tënjëeventi tëvetëm, ështëmirë turistike apo një bashkim i operatorëve turistikë. Përsa K 5.5.4. Mjetet kryesore përPromovimin gjencitë eudhëtimit:gjithashtu,promovimi injëoferte atalogë: atomundtëpublikohennganjëshoqatë ebsite/Adresë interneti: çdooperatormundtëketë Së bashkumekëto mjete, nemundtë shtojmë 39 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT 40 Bazë ushtarake në Porto Palermo © Eigenes Werk Oxfam GBAlbania. Vlora Regional Strategy for Achievement of Millennium Development Goals, 2006. Prepared and funded by UNDP and document; Gold 2AlbaniaProgramme,UNDP Art June 2011.Strategic planof Vlora region: “The Zero Emissions Territory”. Final The Tourism Laë,no. 9734, dated14 May 2007; – GIZ; Strategy for Tourism Development inAlbania 2002-2012.Prepared andfundedby German AgencyforEconomic Development Strategy and action plan for the development of culture and environmental tourism, 2006. Prepared and funded by UNDP; programme, Albania.The Programme isfinanced bythe Italian Government (Italian Cooperation); Strategic Plan of Vlora Region “Zero emissionsterritory”, June 2011.Prepared andfundedby UNDPART GOLD2 ardhmes sëHimarës. Tiranë: Shtëpisë BotueseFLESH; ekonomik të hapesirës Bregdetare të Spile-Himarë (Deti Jon). In: Punimet e konferencës Pan-Himariote i së 2005. Ndërtimi Pano, Thodorjani, Mustaqi et.al,2006.Rehabilitimi socialo- ambjentaldheplatformapërnjëzhvillimtëqëndrueshem Pali, Janko Ll.,2003.Historia eQeparoit. Shtëpia botueseAlbin; Pali, Janko, 2004.Feniksi iHimarës –Neço K.Muko. BotimetAlbin; - The MedËet Coastproject, astheAlbaniancomponentofa Mediterranean regional initiative; Management Plan for“Llogora-Rreza eKanalit-Dukat-Orikum-Tragjas-Radhime- ComplexSite, Karaburun December 2004 Lokal General Plan ofHimara Municipality; Tiranë: AkademiaeShkencave Shqipërisë; Kabo, Mevlan (2004). Veçori gjeografike të trevës së Himarës. In: Nasi, Lefter, Kristaq Prifti, et.al. (eds.) Himara në Shekuj. Integrated CoastalManagement &Clean-Up Programe, World Bank; INSTAT Hotels andtheircapacity, 1995-2010; Government Programme 2013-2017; Economic Impact of Travel & Tourism inAlbania,thereport ofËorld Travel & Tourism Council; Compendium of Tourism Statistics ofUNWTO 2007-2011; Bibliografia 41 ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT 42 © Mathieu Foulquié nga Anketa Një PërmbledhjeeërgjigjevepërPyetjetHapur 48. 47. 46. 45. 44. 43. 42. 41. 40. 39. 38. 37. 36. 35. 34. 33. 32. 31. 30. 29. 28. 27. 26. 25. 24. 23. 22. 21. 20. 19. 18. 17. 16. 15. 14. 13. 12. 11. 10. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. Duhet tëshkatërrohen dhezhdukenkazermat dhe bunkerët evjetërushtarak. Duhet tënjë muzeu nënujor; tëhulumtohetmundësiaendërtimit Nuk duhettëlejohetkullotjaelopëve apokafshëve përgjatëgadishullitdherrethinave etij; Duhet njëllojëmarketingu dhepromovim tëhartohet iplotëgjithëpërfshirës; Gjatë sezonit duhettërritetnumriipersonelitshërbimitpërvizitorët; Duhet tëpërdoret njëwebsite idedikuardhepërreklamat nëinternetpërtëpromovuar vlerathistorike; Për mëtejlindnevoja përinformacion dhe/oselibrave tëhistorisë rreth Kalasëdherrethinave tësaj; shtegpërgjatëbregutDuhet njërrugë tëdetit; tëndërtohet Për punëtorët eshërbimitdheudhërrëfyesit lokalnevojitet përmirësimi iaftësive tëkomunikimitmevizitorët; Nxitja dhelehtësimiikomunikimitmidisbizneseve; Gjithë gadishullitduhett’i jepetstatusiizonës turistike; Nevojiten investime tëmëtejshmepërmirëmbajtjen rreth Kalasë; Çmimet eshërbimitduhettëjenëlira; Duhet tëmerren evegjetacionit; masaplotësuesepërruajtjen Nevojitet punëemëtejshmepërtëplotësuarinformacionindhënëKalanëmedokumentehistorikeshtesë; Gjirit tëPorto Palermos iduhetdhënëstatusinjëzone tëmbrojtur; Duhet tëketënjëshërbimnëdispozicionpërekspedita; Duhet tëofrohet njëshërbimprofesional përvizitorët; Kalaja duhettëadministrohet nga organetshtetërore; Kujdes iveçantë iduhettreguar emureve nëruajtjen tëKalasëngambishkrimetdhekeqpërdorimet etjera; Është shumëirëndësishëm turistikpërKalanë; shërbimiiudhëzuesit Qeveria etj.; lokaledheautoritetetduhettëparashikojnëmëshumëaktivitetezbavitëse,sportive, Duhet tëndalengjithapunimetendërtimit; Duhet tëofrohen dhepropozohen mundësitëtjerapëraktivitetesportive; Duhet tërigjallërohen dhetëmbrohen pemëtdhepyjet; Duhet njështegpërkëmbësorët tëndërtohet nëgadishullinrreth Kalasë; Në Kala,duhettëofrohen shërbimetëtjerapërvizitorët; për këmbësorët, kalldrëmiDuhet eshtruar njërrugë osenëvend megurderinëKala; tëketënjërrugë sajndërtohet Duhet tëimponohenmasatstriktepërshpëtuarGjirinePorto Palermos; Kalaja duhettëpajisetmebanjapublikedhemjetehigjienikepërvizitorët; përnëkaladuhettëriparohet dhetëmirëmbahetRruga siçduhet; Pasurimi izonës dheKalasëmeobjektetëtjeraarkeologjike; Mirëmbajtja eduhurzonës ështëprioritet; Është inevojshëm, njësistemndriçimi,sëbashkumesinjalistikënnëgadishullindhebrenda mureve tëkalasë; Mirëmbajtja eduhurkalasëduhettëjetëprioritetinumërnjë; përreth,Ndërtesat (ishbarakateushtrisë)duhettëshkatërrohen dhetëpastrohen; Zona duhettëkthehetnënjëmuze ikarakteritndërkombëtar; Mungesa esinjalistikësështënjëproblem përturistët; Mbeten problematike ndërprerja dhemungesateenergjisë; Duhet tëndërrmerren masatëveçanta përtëmbrojtur territorinngazjarret; Të vendoset njëtragetilinjësDurrës -Himarë turistë; kupërfitojnë Kalaja duhettëbëhetnjëmuze; Kalaja dherrethinat esajduhettëmerren nënnjëkujdestëveçantë dhenëlidhjememirëmbajtjen pastër; Nevojitet përmirësimi iinfrastrukturës, sidomosirrjetitrrugor; Eshtë inevojshëm gjithëpërfshirës turistikpërgadishullindheGjirintëPorto njëudhëzues Palermos; Në zonën eKalasë,duhettëvendoset njësistemndriçimi; Kazermat e Ushtrisë duhettëlargohenngazona; Gjirit tëPorto Palermos duhett’i jepetstatusiPark Kombëtar;

ANALIZA SOCIO-EKONOMIKE DHE STUDIMI MBI ZHVILLIMIN E TURIZMIT i Qëndra e Aktiviteteve Rajonale për Zonat Veçanërisht të Mbrojtura (RAC/SPA)

Regional Activity Centre for Specially Protected Areas (RAC/SPA)

Boulevard du Leader Yasser Arafat B.P. 337 - 1080 Tunis Cedex - TUNISIA Tel. : +216 71 206 649 / 485 / 765 Fax : +216 71 206 490 e-mail : [email protected] www.rac-spa.org