Mary Poppins, of Hoe Een Magische Nepmoeder Een Dolle Suffragette De Les Leest De Britse Kiesrechtstrijd in De Amerikaanse Populaire Cultuur Van De Jaren Zestig
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Essay Mary Poppins, of hoe een magische nepmoeder een dolle suffragette de les leest De Britse kiesrechtstrijd in de Amerikaanse populaire cultuur van de jaren zestig Mineke Bosch Enkele jaren geleden zag ik geheel bevangen (niet gestormd!), en zeilt zij aan het slot van door het kerstvakantievirus de film ‘Mary de film bij westenwind ook weer weg. Mary Poppins’, een onvoorstelbare kaskraker uit Poppins weet de kinderen met haar fascine- 1964 – voor het eerst weer sinds enkele de- rende eigenschappen en trucs geheel voor cennia.1 Dat was een heel andere film dan zich te winnen. Geen wonder, want wie zou die ik ooit als kind had bewonderd. Voor wie geen kinderjuf willen hebben die suiker bij je zich het plot niet meer helemaal herinnert: drankje doet, met vogels spreekt en je leert het gaat om de familie Banks – moeder, vader om met een knip van je vingers het speelgoed en twee kinderen, Jane en Michael – waarvan in het gareel te krijgen? Wanneer het vertrou- de ouders worstelen met de opvoeding van wen is gewonnen, kan ook de opvoeding suc- hun kinderen. De een na de andere onappe- cesvol worden aangepakt. tijtelijke kinderjuf in smakeloze outfit en vaak Via Mary Poppins maken de kinderen ken- met snor en baard wordt door de kinderen tot nis met haar platonische vriend, de straatte- wanhoop gebracht, tot zich eindelijk de ideale kenaar, kastanjeverkoper en schoorsteenveger gouvernante aandient in de vorm van Mary Bert, met wie zij hele andere dimensies van Poppins. Zij reageert op een door de kinderen het leven en de wereld verkennen, in virtuele geschreven advertentie die hun vader had ver- parken en op levensechte daken. Alle ver- scheurd, maar waarvan de snippers door de halen over fantastische uitjes met ene Mary schoorsteen waren uitgeblazen. Voorafgaand Poppins brengen vader Banks er echter toe aan haar komst steekt een storm op die een zijn kinderen het échte leven eens te laten heel legertje kinderjuffen met grote zwarte zien in de vorm van zijn leefwereld, de bank. paraplu’s wegblaast als een zwerm vogelver- Op het moment suprème dat vader in gedach- schrikkers. Zij stonden in de rij om te sollici- ten had, weigert zoon Michael echter de two teren op de officiële advertentie. pence die hij van zijn vader heeft gekregen, af Mary Poppins is het tegenovergestelde van te staan aan de stokoude bankdirecteur, om- het geijkte type kinderjuf. Zij is jong, heeft dat hij die liever geeft aan het ‘vogelvrouwtje’ ‘rosy cheeks’, zoals Jane en Michael zich die op de trappen van St. Paul’s Cathedral. Zijn wensten, en is gewapend met een grote lin- hard geschreeuwde weigering veroorzaakt nen reistas, waaruit zij een oneindige stroom een bankrun, die leidt tot het ontslag van voorwerpen tevoorschijn kan toveren. Ook zij vader Banks. Deze actie wordt symbolisch is gewapend met een paraplu, maar dan met kracht bijgezet door zijn corsage te vernielen, een hele speciale, waarmee zij wonderbaar- een gat in zijn bolhoed te slaan en zijn para- lijke dingen teweeg kan brengen. Met de para- plu binnenste buiten te keren. Dat brengt een plu komt zij op de oostenwind aangezweefd catharsis teweeg bij de vader, en uiteindelijk 54 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 3 Guest (guest) IP: 170.106.33.19 On: Sat, 25 Sep 2021 19:47:58 Essay – doordat vader Banks de oude topman aan No more the meek and mild subservients we! het lachen maakt tot hij erin blijft (!) – ook bij We’re fighting for our rights, militantly! de andere bankiers. Bestaan er inderdaad niet Never you fear! veel mooiere dingen in het leven dan geld en macht? Op het eind van de film gaat het hele So, cast off the shackles of yesterday! gezin, vader, moeder en kinderen, samen uit Shoulder to shoulder into the fray! vliegeren in het park, en voegen zich ook de Our daughters’ daughters will adore us andere bankiers bij het gezin. Dat is het mo- And they’ll sing in grateful chorus ment waarop Mary Poppins zich zonder af- “Well done! Well done! scheid te nemen uit de voeten maakt, omdat Well done Sister Suffragette!” zij haar taak heeft volbracht. De heldin van de film, die ik me vooral her- In het oorspronkelijke boek is van een suffra- innerde door de persoon van de betoverende gette geen sprake. Daarin is de moeder een Julie Andrews, was toen ik haar terugzag een wat onduidelijke figuur die zeker niet uithuizig heel ander personage dan de magische nanny is, maar die in haar wereld nu eenmaal een die ik in de tussentijd had leren kennen uit kinderjuf nodig heeft, vooral ook omdat het het oorspronkelijke boek (de eerste van een andere personeel zich niet met de kinderen hele serie) door Pamela Travers uit 1934.2 wenst bezig te houden. Het boek heeft ook Maar mijn grootste verrassing betrof wel de geen duidelijke plaats van handeling, al gaat moeder van de kinderen Jane en Michael, vader Banks ’s ochtends naar de bank, waar Mrs. Banks. Zij bleek een heuse militante hij ‘geld maakt’: ‘All day long he worked, cut- suffragette te zijn. Daarmee werd weliswaar ting out pennies and shillings and half-crowns grondig de draak gestoken (op de historisch and threepenny-bits. And he brought them gezien bekende wijze), maar de (Disney) film home with him in his little black bag,’ schrijft opent toch met dit opwekkende strijdlied: Travers. Maar deze vader Banks is evenmin te vergelijken met de Mr. Banks uit de film die We’re clearly soldiers in petticoats het tweede lied mag zingen: And dauntless crusaders for woman’s votes Though we adore men individually At 6:01, I march through my door; We agree that as a group they’re rather stupid! My slippers, sherry, and pipe are due at 6:02; Consistent is the life I lead!; Cast off the shackles of yesterday! It’s grand to be an Englishman in 1910; Shoulder to shoulder into the fray! King Edward’s on the throne; Our daughters’ daughters will adore us It’s the age of men; And they’ll sing in grateful chorus I’m the lord of my castle; “Well done, Sister Suffragette!” The sov’reign, the liege!; I treat my subjects: servants, children, wife; From Kensington to Billingsgate With a firm but gentle hand; One hears the restless cries! Noblesse oblige! From ev’ry corner of the land: “Womankind, arise!” Omdat de staat van het huis in het boek Political equality and equal rights with men! wordt omschreven als ‘dilapidated’ en de Take heart! For Missus Pankhurst has been familie in niet al te goeden doen, wordt nogal clapped in irons again! eens gesuggereerd dat de jaren dertig erin re- 2013, nr. 3 ● Tijdschrift voor Genderstudies 55 Guest (guest) IP: 170.106.33.19 On: Sat, 25 Sep 2021 19:47:58 Mineke Bosch soneren. Heel duidelijk is die chronologische senverschillen uit die tijd zichtbaar gemaakt, verwijzing in het boek echter niet. En tijdloos- zij het indirect en enigszins tongue in cheek. heid past ook eigenlijk beter bij de wonderlij- Dat gender en klasse samenhangen blijkt uit ke en zelfs magische wereld die Mary Poppins het feit dat het niet toevallig Bert is die de in het boek creëert voor de kinderen. In deze kinderen erop wijst dat hun burgerlijke vader wereld kunnen dieren en mensen praten, ‘gevangene’ is van het systeem, terwijl hij en komen dingen tot leven en kan een goed ge- zijn schoorsteenvegervriendjes vrije vogels sprek net zo goed hangend aan het plafond zijn die de vader leren zijn kinderen te zien. worden gevoerd als met beide benen op de Hoewel de film dus een goed (en gender- grond. Ook kan een kalktekening op het trot- sensitief!) oog toont voor deze historische toir plots veranderen in een driedimensionale periode, wordt in de film, net als in het boek feeërieke ruimte waarin houten paarden in gesold met natuurkundige wetten en grenzen een ouderwetse draaimolen het kunnen win- tussen mens en dier, kind en volwassene, nen van de renpaarden op de Derby. dode en levende materie, werkgever en werk- In tegenstelling tot de wat onduidelijke nemer. Ook met de narratieve en filmtech- context in het boek heeft het Disney-team nische conventies wordt creatief omgegaan: waarin Walt een grote rol speelde, de film realisme en fictie, acteurs en toeschouwers, een stevige historische en geografische on- tweedimensionale tekenfilmtechnieken en dergrond gegeven, namelijk Londen in 1910.3 driedimensionale filmopnamen, Disney figu- Die historisering blijkt uit moeder Winnifreds ren en acteurs en actrices lopen vaak vrolijk lied, maar vooral uit dat van vader George. door elkaar heen. Zo geeft in het begin van De reden ervoor was onder andere dat in de de film de schoorsteenveger Bert vol in de (Amerikaanse) film die in het begin van de camera antwoord aan een onzichtbare vra- jaren zestig werd geconcipieerd de behoefte gensteller die rechtstreeks uit het publiek aan een gouvernante moest worden gelegi- lijkt te komen. Zelfs de hechting in de histori- timeerd. Dat gebeurde door de moeder in sche tijd en ruimte is niet zo absoluut als het een afwezige moeder te veranderen, al is ook dagritme van Mr. Banks suggereert. De run de emotioneel afwezige vader een belangrijk op de Fidelity Fiducious Bank waar de vader element in de film. Sommigen zien zelfs in werkt bijvoorbeeld, en die tot zijn ontslag de Bildung van Mr. Banks, van een onuit- op staande voet leidt, doet vermoeden dat staanbare patriarch tot een toegewijde vader, hier toch ook aan gebeurtenissen in het jaar het hoofdthema van de film. De filmmakers 1929 wordt gerefereerd. De verbeelding van hebben echter – mede op aanwijzingen van Londen, waarnaar omstreeks 1900 ook wel Pamela Travers – geen werkende moeder, als Dismal England werd verwezen, en waarin zelfs geen dame die druk is met liefdadigheid East End werd aangeduid als het Dark Conti- van moeder Banks gemaakt, maar een echte nent, is soms realistisch, maar soms ook veel (militante) suffragette.