HUÏÏELO
EEN ECONOMISCH-SOCIOGRÄFISCH OMDEKZOEK
door
HetEconomisc hTechnologisc h Instituutvoo r Gelderland
on
HetLandbouw-Economisc hInstituu t
Januari 1952
A %7M^ 'WO
Dit rapport isgetoets t aanhe t oordeel vanee nCommissi e van Advies ad hoc. Deverantwoordelijkhei dberus t evenwel"bi jd esamen stellers«, De genoemde commissie bestaatuit :
Profs DrE,W ,Hofstee ,hoogleraa r teWageningen ,voorzitter j T,G. Elkink,oud-direoteu r zuivelfabriek,Ruurlo f
IrS t Kingma,Bijkslandbouwconsulen t teZutphen j IrG *Klornpe ,secretari s G.M.v.L«,Arnhem j T«H.Wieggers ,landbouwer ,Ruurlo j W,t eWinkel ,landbouwer ,Ruurlo ,
Hetrappor t isverkrijgbaar ,zolan gd evoorraa d strekt,"bi jhe t Li"?.ndbouw-EconomischInstituut , \r-xnStolkwe g 29, 'sGravenhage , prijsf . 5,
397 INHOUDSOPGAVE Biz» GEMEENTEKAARTACHTERHOE K
HoofdstukI KORT OVERZICHTVA N DEGEOGRAFISCH E SITUATIE,D E SOCIAAL-ECONOMISCHEONTWIKKELIN G END EHUIDIG E STRUCTUUR 1 § 1»Geografisch e inleiding 1 §2 oHe tverlede n 2 § 3,Huidig e structuur 3 §4 .Oriëntati e 8 Samenvatting 10
CARTOGRAMVERSPREIDIN G DERBEVOLKIN G INRUÜRL O '47
Hoofdstuk II ANALYSEDE R DEMOGRAFISCHEONTWIKKELIN G ENHUIDIG E VERHOUDINGEN • 12 Samenvatting 21
HoofdstukII I DELANDBOU WAL SBESTAANSBRO N 22 A. Deproductieomstandighede n end ebedrijfsvoerin g 22 § 1,D ecultuurtechnisch e toestanddoo r IrG.J . terBrugg e 22 § 2.Aanta l engroott ede rbedrijven ,ontginnin g en splitsing 27 § 3.D ebetekeni sva nhe tnevenberoe p bijhe t grondgebruik 29 §4 ,Eigendo m enpaoh t 32 § 5«Financiël epositi e derbedrijve n 35 § 6.D ebedrijfsvoerin gi nd elandbou w 38 B. Deagrarisch e bevolking 47 §7 »B e standva nd eagrarisch e bevolking 47 | 8«Analys eva nhe tarbeidsaanbo d 57 ^ 9»He t onderwijs en organisatieleven 60 §10& Hetgezinsbedrij fi nd eagrarisch egemeen schap 64 C.He tarbeidseffec t 75 D. Samenvatting 82 HoofdstukI V OVERIGE BESTAANSBRONNEN 89 1,Industri e 89 2,Eoonomisch edienste n 94 3« Het vreemdelingenverkeer 96 Samenvatting 97 HoofdstukV SAMENVATTING ENRICHTLIJNE N 99
BijlageI STANDAARDUREN 106
BijlageI I STATEN ENGRAFIEKE N 107
597 WOORD VOORAF
Het doelva nhe t onderzoek ind e gemeenteRuurl o -da t in opdracht vanhe t gemeentebestuur werd ingesteld -wa she t verkrijgen van eeninzich t ind e sooiaal-economische structuurva ndez egemeente . Ophasi sva ndez egegeven szoude nrichtlijne nmoete nworde nopgestel d voor eensociaa l eneconomisc hverantwoor d beleid ind etoekomst . Hetonderzoe k isverrich t innauw e samenwerkingtusse nhe t EconomischTechnologisc h Instituut voor Gelderland enhe tLandbouw - Economisch Instituut,Bi jd etaakverdeling ,welk etusse nbeid e Instituten tot standkwam ,vie lhe t onderzoeknaa rd esociaal - economische endemografisch e ontwikkeling (hfdst* Ie n II)t ennaa r deniet-agrarisch ebestaansbronne n (hfdst.I V)te ndee l aanhe t E.T.I.G.,terwij lhe tL.EoI » het onderzoeknaa rd e agrarische bedrijfstak (hfdst.III )voo rhaa rrekenin gnam .Hierbi jverzorgd e . deRijkscultuurconsulen tvoo r de provincie Gelderland deparagraa f overd e cultuurtechnische toestand indez egemeente .D eoonclusies , waartoe deverschillend e hoofdstukken aanleidinggaven ,alsmed ed e hieruit voortvloeienderichtlijnen ,werde n innau w overlegtusse n beide Instituten samengevat inhoofdstu kV » Vermeld dient nogt eworden ,da t hetL.E.I *voo rhe tonder zoeknaa rd elandbou w eenuitvoerig e enquêteheef t ingesteld..Voo r het slagenva ndez e enquête -93 $va nd eaangeschreve n grondgebrui kersna mhieraa ndee l- dien t ind e allereerste plaats eenwoor d vandan kt eworde n gericht aand eboeren ,zonde rwie rmedewerkin g hetverkrijge nva nta lva nwaardevoll e gegevensnie tmogelij kwa s geweest.Voort sdien t teworde nherinner d aand ehulp ,welk e voor deorganisati e enuitvoerin gva n de enquêtewer d ontvangenva nd e Provinciale Voedselcoramissarise ndien ePlaatselijk e Bureauhouder teRuurlo » Tenslottema gee nwoor d vandan k aand eRijkslandbouw - consulent teZutphe n endien smedewerker s niet achterwegeblijven .
-o-o-o-o-o—o-
597 ö 0) (wUt g o fi O o H ttf) © O o o -d > « CD 9 rH ^ î-1. © cPai fi © © . ,d +* © fi 4»* PM O C M -P h (6 © 0 O fM & N
I
EH
O 1 -
HOOFDSTUK I
KORTOVERZICH TVA ND BGEOGRAFISCH E SITUATIE,D E SOCIAAL-ECONOMISCHE ONTWIKKELINGE ND EHUIDIG E STRUCTUUR
§ 1,Geografisch e inleiding
Ruurlo isd enaa mva nee noverwegen d agrarische gemeente in deAchterhoek } het isoo kd enaa mva nhe t centraledorp ,waari n ongeveer 1300va nd erui m 5000inwoner s gevestigd zijne nva nhe t Huis,da tvoora l invroege r jareni nd e samenleving eenzee r"belang rijke plaats innam.D eAchterhoek ,he t gebied gelegentusse nd e Duits-Nederlandse grens enNederrijn-IJse l iso phe t ogenblikee n nogoverwegen d agrarischgebied .Ruurl omaak t deelui tva nhe t gebied omZutphen ,da tnauwe rda nhe tmee rOostelij k gelegengebie d enoo knauwe rda nhe t gebied langsd eOud eIJse lme t deze stad is verbonden» Indi t gebied omZutphe noverheers t delandbou w invee l sterkermat ehe t economisohleve nda ni nd ebeid e anderegebieden , welke menzo ukunne ntypere nal s "hetOostelijk e textiel-industrie gebied" en"he tMetaalgebie d langsd eOud e IJsel". Weafdvoo r 1880he t economisch levengekenmerk t dooree n statischkarakter ,n adi t jaarwer d deze statische struotuurdoor broken envolgd e eendynamisch e periode.D e isolatiewer d verbroken doornieuw everkeersmogelijkheden .Doo r deontwaterin g end e organisatie vanwaterschappe nwerde n grotegebiede nontslote ne n kondendez e incultuu rworde n gebracht.Nieuw e afzetmogelijkheden vand everedeld e agrarische productene nee nnieuw ebemestings techniekveroorzaakte n eenhervormin gi nd eagrarisch ebedrijfs voering,Hiermed e hing samend e achteruitgangVa nhe toud everzor gingscentrumva ndi t agrarisch gebieds Zutphen,o.a . de stadde r linnen-,graan -e nbotermarkte ne nd ewinterresidenti e vand e bezittersde r groteAohterhoeks e landgoederen. Hetrelië f ind eAchterhoe k iszodanig ,da t globaal genomen de terreinenlage rda nd e 15-meterlij nvoldoend ehelle no mee n goede afwateringnaa r deIJse l tewaarborgen ,terwij l ookbove n de 20-nieterlij nd ehellin gvoldoend e is.Tusse nd e 15-e n20-mete r lijnechte r ligt eenzee rvla kgebie dme t daarind eoude ,than s ontgonnenvene n (o.a.he tHarreveld ,he t Stuivezand,he tVilders - veen,he tWolfersveen ,he tVelle r enhe tRuurlos e Broek)« Gedeel telijklig t de gemeente inhe t "VlakkeMidden " enbestaa t daardoor uit twee ongelijksoortige delen,nl , deouder ebosse n enesgronde n omhe t dorpme t dekenmerkend e namen» Formerhoek,Everwenninkhoek , Brouwarshoek,Garvelinkhoek ,Brinkmanshoek ,Leuzinkbrink ,Nieuwen - huishoekj,Wissinkhoe k enVeldhoek ,welk e opee nou d agrarisch gebruik wijzen enhe t nieuwere ontginningsgebied ophe tVelle r eni nhe t RuurloseBroek , Het "VlakkeMidden "va nd eAchterhoe kword t inhe tOoste n gedeeltelijktege nhe t afstromendewate rbescherm d doord ehog eru g tussenGrcenl o enBredevoort .Di theef tto tgevol ggehad ,da td e
597 «2 -
Waterschappen vand eBerke l enOude-IJse li nverban dme the tfeit , datd e stroomgebiedenvoo r eenfwoo t deel inDuitslan d gelegen zijn,ongevee r4 0jaa r eerderwerde ngevorm d danhe tWaterscha p van deEaaks eBeek ?he tresterend egebie d tussen deheid egenoemd e waterschappen,gelege nachte r degenoemd ebeschermend erug » Begemeent eRuurl omaak t eendee l uitva n dewatersohappe nva n deBerke l enva n deBaaks eBeek . Beindustriël e opkomstva nTwente ,he t "Textielgebied"e nhe t "Metaalgebied langs deOud eIJsel "hebbe n de centralepositi e van Zutphen ondermijnde VoorRuurl oheef t dithe tgevol g gehad,da td e eenzijdige oriëntatieo pZutphe n doorbrokeni s enda tvoora l Boetinchem enWinterswij k als streel;ee ntr ai n degenoemd egebiede n eendee l derverzorgin g totzic h trokken«.B eontwikkelin gva nhe t Twentse gebied is eerstme t deverksersverbeteringe n ophe t terrein vanhe t streekvervoer na+ _193 5va nbelan ggeworden, ,
§•2*He t verleden
Vande rA aheef ti n zijnAardrijkskundi gWoordenboe kva n 1854 slechts enkele regelsnodi g cmon s eeninzich t tegeve ni nhe t karakter derRuurlos e samenlevings eengemeente ,welk e 65OIbunde r beslaat,40 1huize n telt,waari n 2600mense nwonen » Bevoornaamst e bestaansbron is delandbouw jverde rword t erno g enigehande l gedreveni nhou t enspek « Men treft erdri o smederijen enéê nwind - korenmolenaan « Hetdor pRuurl obeva t 54huize nme t41 0inwoners . Bebevolkin gwoon t zeerversprei d enbestaa thoofdzakelij kui t landbouwers,terwij l de overigen t,o.vs dezegroe p eenverzorgend e taakvervullen ,hetgee n o.a.blijk tui t deaar d dergenoemd e bedrijven« Tot 1910ko nme n eigenlijknie tove r een ontwikkeling spreken^ debevolkin g neemt slechts zeerweini g inaanta l toe (in 1889» 2680e ni n 1910s 2910inwoners )e nnieuw ebestaansbronne n wordennie taangeboord «tëen facto rva nbetekeni si ndez e gemeenschap was "HuizeRuurlo" ,da t "10minute ngaans "te n Zuidenva nhe t dorp gelegen is«,B ebewoner shierva nbezate n+ 2/3 der gemeente-oppervlakte enva n dehuize ni neigendom .Voo r zoverhe tgee nmoerasgron d of heide betrof,hadde nzi jhu ngronde n inpach t uitgegeven« Ongeveer dehelf tva n delandbouwer sware npachter sva nhe tHuis ; zijware n volkomen ondergeschikt aane nafhankelij k vand egrootgrondbezitters , diei ndi e omstandigheden zowelbetreffend ehe tbedrij f alshe t persoonlijk levenva nhu npachter sgeken dwilde nworden » Volgens terplaats egoe d georiënteerde personenko nme ngeenszin szeggen , datva nhe tgrootgrondbesi t een stimulerende invloed uitging.Integen deel,d epachtprijze nware n overhe talgemee n laag.zoda too k zonder al tegrot e inspanningen debedrijve nrendabe l waren» Mislukte de oogsto f troffen depachte r ."uàeroonvoorzien erampen ,da nwer dhe m door deverpachte r dehelpend ehan dgeboden .Ee npachte rva nhe tHui s was steedsva n zijnbestaa nverzekerd .He teige ninitiatie fva nd e pachter behoefde zich zonie t teontwikkelen « Het iswaarschijnlijk , dat ditalle s eenbehoudend ementalitei t ind ehan dheef tgewerkt » Be eigengeërfden onderscheidden zichi n dezeopzichte nnie tva nd e
597 i_ > ..•
pachters.Zi jpaste nzio hvermoedelij kgehee laa nhi jd eheersend e opvattingen. Defeodal everhoudinge nhehbe njarenlan ghu ninvloe ddoe n geldene nwerken.no gna ,a li sd edirect einvloe dva nhe tgrootgrond bezitnie tgroo tmeer .Me npas tzic hi nhepaald eopzichte nmoeilij k aanhi jnieuw eomstandigheden ;d eingeworteld etraditie szij nvaa k moeilijkt edoorbreken ä Overhe talgemee nstaa tme n"bijv ,no g afwijzendtegenove rd enoodzaak ,da td ekindere nwegen sgehre kaa n voldoendetoekomstmogelijkhede n ind eagrarisoh e"beroepen ,ee n anderelevenswe gzulle nmoete nkiezen . Ooko pd eander egehiede nheef the tgrootgrondhezi tzij n invloeddoe ngelden .Z oko nmen ,toe no phe teind ede rvorig eeeu w "beslotenwer dto the toprichte nva nee nzuivelfabriek ,geen,gron d vandi ezijd everkrijgen ,zoda tme ngenoodzaak twas ,d efabrie ko p eendaarto eminde rgeschikt eplaat st evestigen . Eveneenswer ddoo rhe tgrootgrondbezi tverze taangeteken d tegend eplanne nto topriohtin gva nhe twaterscha pd eBaaks eBee k in1918 ,terwij ldi ttoch ,voora lvoo rd eZuidelijk ehelf tde r gemeente,zee rurgen twas . Eengunstig efacto rva ndi tgrootgrondbezi tdaarentege nis , dathe trijk ebosbezi te rdoo rbescherm dwas ,waardoo rvee lnatuur- * schoonbewaar dbleef .Di tbetekend eee nsterk estimulan svoo rd e ontwikkelingva nhe tvreemdelingenverkeer .
§3 .Hu i di ge structuur Na191 Obra ke rvoo rd egemeent eee nmee rdynamisch eperiod e aan.E rwer dee nbegi ngemaak tme td eontginnin gva nd emoeras -e n heidegrondeno phe tVel1e re ni nho tZuidelij kBroek ,waardoo r bestaandebedrijve nzic hkonde nuitbreide ne nnieuw ekonde nontstaan . Dezeontginninge nwerde nmogelij kdoo ropnemin gva ndez egronde n ind ewatersohappe nva nd eBerke le nva nd eBaaks eBeek ,He tgevol g vandez eontwikkelin gwas ,da the tvertrekoverschot ,da te rto t 19IOsteed sgewees twas ,overgin gi nee nvestigingsoverscho t end e bevolkingsne li naanta ltoenam .He tgroeitemp owa szelf ssterke r dangemiddel di nNederlan de nd eAchterhoek , Welkeplaat sneem tEuurl oi ndi topzich ti nt,a,v ,ander e agrarischegemeenten ?W ehebbe no mdi tenigermat et ekunne nvast stellend eontwikkelin gva nd ecultuurgron d sinds183 0nagegaa ni n Ruurloe nzeve nander eomliggend eagrarisch egemeenten"') . Tabel1 DEONTWIKKELIN GVA ND EOPPERVLAKT ECULTUURGRON D SINDS183 0I NEUURL OE N7 ANDER EOMLIGGEND EAGRARISCH EGEMEENTE N Oppervlaktecultuurgron di nduizen dhectare n Ruurlo 7agraris c hegemeente n Jaar bouwland grasland bouwland grasland abso index abso index index index 1830= 1830- abso abso luut luut luut 1830= luut 1830« 100 100 100 100 I83O 0,97 100 2,25 100 11,2 100 11,2 100 1910 1,22 125 2,37 105 13,3 119 14,3 128 1920 1,28 132 2,79 124 12,5 112 17,9 160 1930 1,32 135 2,90 129 13,8 123 19,2 171 1947 1,68 174 2,94 131 15,2 136 19,9 178 1950 1,44 149 3,19 142 12,5 112 22,5 201 1)Dez egemeente nzijn «Hengelo ,Steenderen ,Zelhem ,Vorden ,Warns - veld,Gorsse le nLaren , 597 * " - 4
InRuurl o valti n sterkeremat e dani nd eomgevin g denadru k opd evermeerderin g vanhe taanta lhectare n bouwland;n a 1930i sdi t gedeeltelijk toe teschrijve n aanhe t scheurenva ngrasland .Doo rd e ontginningen inhe tZuidelij kgedeelt e dergemeent en a 1930i she t grasland toegenomen,terwij l ind eoorlogsjare n graslanden inander e gedeeltengescheur dwerden « De cijfersva n 1950bevestige ndez e mening« Hetaanta l mannen ind elandbou w isva n I909to t 1947 toege nomen met31 6personen ,waarva n detoenam ei nd eeerst eperiod e 210bedroeg ,i nd etweod eperiod e 126» Vergelijktme n deze aantallen met de toegenomenwerkgelegenheid ,uitgaand eva n deglobal e ervarings cijferswelk e aangeven,da td ewerkgelegenhei dva n5 b- abouwlan d en 7h agraslan dvoldoend ei svoo r éénvolwaardig e arbeidskraoht,da n werd door de'ontginninge n aanvullendewerkgelegenhei d geschapen} ind e eersteperiod e voor —•?"" + "*TT- = 94persone n
» » tweede » " ^|° + 4r =' 78persone n 5 7 Dezeaantalle ngelde n dus,indie ni n de eersteplaat sd e arbeidsintensiteitva nhe tlandbouwbedrij fbinne n debouw -e ngras landsector gelijk zouzij ngebleve n eni n de tweedeplaats ,indie n slechtsvolwaardig e arbeidskrachten zouden zijnbegrepe n ind e cijfersva n delandbouwtellingen « De cijfers zijn dusal sminim a te beschouwen.Merkwaardi g isv/el « dati nd e crisisperiode,toe nd e afvloeiing vanho t overschot aanarbeidskrachte nvoo r grote steden overhe talgemee n stagneerded everhoudin g tussentoenemin g van hetarbeidsaanbo d enarbeidsgelegenhei d (126o f 150$)aanzienlij k 7~ïï gunstigerwa s dani n deperiod e daarvoor (ni.21 0o f224$) » De 94 bestudering der demografische verhoudingen leertda nook ,da the t vertrekui tRuurlo ,althan swa t demanne nbetreft ,doo r de crisis nietgerem d isa Dithoud tvermoedelij kverban dme the treed smeer malengeconstateerd e feit,da ti n de crisis deafvloeiin g naard e grote stedenweliswaa r stagneert,d e trek naar demiddelgrot e steden zich echter dikwijlsheef tvoortgezet ,me the tgevol gva n eenvaa k door desteunmaatregele n aangetrokken grotegroe pwerklozen . Wanneerw e detoenemin g vanhe taanta lpersone ni nd elandbou w tussen 1930e n 1947?nl » 126,vergelijke nme t die ind e omliggende gemeenten,nl .+ 400 ,da nblijkt ,da t diti nRuurl o eenrelatiev e toeneming isva n 13$? in deomgevin g van 6$, Degroter e uitbreiding vand e cultuurgrondi nRuurl oheef t duseveneen sgelei d totee n relatief sterker toenemen derwerkgelegenheid .
Voor een juistebeoordelin g vanhe t economischekarakte rva n de samenleving inRuurl o ishet.nodi g delandbou w teplaatse n inhe t kaderva n deeconomisch e ontwikkeling inhe talgemeen .Wi jbediene n onsdaarto eva, nd evolgend e groeperingen. Deverschillend e in de statistiekgenoemd ebedrijfskiasse n werdeni nvie rgroepe n ondergebracht,naas td elandbou w deindustrie , de economische end e sociale diensten (onder de economische diensten
597 5 -
"bijv, te rekenen» verkeer, handel, winkels, bank- en credietinstel lingen, onder de sociale diensten* de vrije beroepen, onderwijs, ziekenhuispersoneel, huiselijke diensten, enz.). Baast deze groepering bestaat behoefte aan een tweede indeling, welke de eerste doorkruist. Van belang is ni. de plaats, welke een bepaalde activiteit in de samenleving inneemt, niet alleen naar de aard van het beroep, maar ook naar de aard van het afzetgebied« De activi-^ teit is te scheiden in twee delen,waarva n éên gedeelte de samen leving ter plaatse mogelijk maakt (deed ontstaan), de stu wende bedrijven, terwijl het andere deel dient ter verzorging van de aanwezige bevolking, de verzorgende b e d r ij v e n. De oombinatie van beide indelingen ligt ten grondslag aan de hieronder volgende beschrijving» Tabel 2 AANTAL WERKZAME MANNEN INRUURL O
Be roe psg roe pe n 1909^ 1930 1947, Industrie 193 247 353 Landbouw 748 95Ö 1084 Economische diensten 39 106 148 Sociale diensten 26 54 111 Totaal 1006 1365 1696
De totaletoenemin g derberoepsbevolkin g sinds 1909.bedraag t 69Opersonen !336 ,d»i « bijna 5°$vonde nwer k ind elandbouw ; daarna volgt deindustri eme t 160personen ,d.i .23$ .I nd eeoonomisch ee n sociale dienstenwerde nrespectievelij k 109e n8 6persone nopgenomen , d.i. 16e n 12$.O mn a tegaan ,o fns ,193 0inderdaa d dezemense n in heteconomisch eleve n zijnopgenome n ofda te rzio honde rhe nmissohie n eengroo taanta lwerkloze nbevond ,hebbe nw e over enige jaren dewerk loosheidscijfersverzameld ,waarui twe l blijkt,da te ri nRuurl o zowel ind edertige r jarenal sn â deoorlo ggee n sprake isvan , ernstigewerkloosheid .
Tabel 3 WERKLOOSHEIDI NRUURL O inabsolut e cijfers
Beroepsgroepen 1936 1939 19^\9 1950 I95I Jan.' Juli Jan« Juli Jan. Juli Jan» Juli Jan. Industrie 36 15 26 4 1 1 2 Landbouw 35 14 23 3 2 Overige beroepen 6 1 1 7 1 2 Totaal 77 30 49 5 4 1 9 2 4
1)O m deze telling voorhe tgebrui k geschikt temaken ,zij nenig e aanvullende schattingen eninterpolaties ,gemaakt e
597 - 6 -
Om ook tenaanzie nva n deberoepsstructuu r degemeent eme td e omgeving tekunne nvergelijken ,hebbe nwi jvoo r 1930e n 1947d e ooncentratieoijfersvoo r devie rberoepsgroepe n"bereken dt.o.v .he t lijk endez evergeleke nme t dievoo r dezeve nander egemeenten .
Tabel4 A CONCENTRATIECIJFERSV (MANNEN) YM RUURLOE N 7AGRARISCH E GEMEENTEN
11 i '" Ruurl 0 7 agrarisch Beroepsgroepen egemeente n 1930 1947 1930 1947 Industrie 41 48 61 64 Landbouw 310 310 260 256 Economische diensten 32 37 36 47 Sociale diensten 46 49 65 67 InRuurl o ishe t economisch leven eenzijdiger opd elandbou w gericht dani nd eoverig egemeenten ,waa r debetekeni sva nd e overigeberoepsgroepe n~ vooralva n industrie ensocial e diensten groter is» Dehoger e concentratie vand e sociale diensteni nd e omgeving isnie t toet e schrijvenaa nhe tverplegen dpersonee l van deinrichtin g hetGroo tGraffe lt eWamsveld c Wanneerw edi taanta l buitenbeschouwin g laten,word the t concentratie.cijfe r64 » Delag e ooncentratieoijferslate n duidelijk zien,ho egerin g deoverig e bestaansbronnen ontwikkeld zijn» Van stuwendeactivitei t indez e groepen ispractisc hgee n sprake,terwij l anderzijdsd e concentratie zogerin g is,da td einwoner s dergemeent evoo r debevredigin g van behoeften,welk enie t inRuurl o zelfvoldaa nkunne nworden ,o p andereplaatse n zijnaangewezen .W e zullendez etwe epunte nnade r analyseren* Om tekunne nnagaan ,i nhoeverr e deberoepsbevolkin g van Ruurlo in stuwendeo fverzorgend ebedrijve nwerkzaa m is,hebbe n wegebrui kgemaak tva n demethode ,doo r DrJ .Winsemiu s ontwikkeld inzij nboek s Vestigingstendenzen vand eNederlands e nijverheid. Onder oorspronkelijk stuwendebedrijve nworde n doorhe m die bedrijvenverstaan ,welk e zeerbepaald e eisenaa nhu n standplaats stellen,zoal sbijv « aanwezigheid vanbepaald egrondstoffen , gunstigeverkeersiigging 0 Door devestigin g op devoo rhe ngunstig e plaatsen doenzi jaldaa ragglomeratie s ontstaan» Deafgeleid-stuwend e bedrijven daarentegenkunne n zicho p iedere standplaats ontplooien,mit s daar oorspronkelijk~stuwende bedrijven aanwezig zijn,welk ehe tgeschikt emilie uvoo rhe nverzekeren »
TJ Doormidde l vanhe t concentratieeijfe rgeve nwi jaa nd emate ,waari n eenbepaald eberoepsgroe p ind egemeent evertegenwoordig d is,i n vergelijking met de situatieva n dezegroe p ingehee l Nederland. Wanneerw evoo r delandbou w als concentratiecijfervinde n310 ,wi l datdu szeggen ,da t delandbou w inRuurl o 3j1x S o sterkvertegen woordigd isal sgemiddel d inhe tRijk *
597 - 7-
Devestigin gva ndez ebedrijve ni snamelij kafhankelij kva nhe t reedsaanwezi gzij nva nbepaald earbeidskrachte n(o«a *vrouwelijk e en.jeugdig emannelijke ,v ae rvader si nd ekernbedrijve nWerkzaa m zijn)o fva nbepaald ebedrijven ,waarvoo rzi jgoedere nkunne npro ducereno fdienste nverlene n (hulpnijverheid), ,D everzorgend e bedrijvenvoorzie nvrijwe luitsluiten din'd eplaatselijk ebehoefte n van deaanwezig ebevolking .Zi jzij noveral ,waa rbevolkingsconcen tratiesz ijn, .Passe nw en udez emethod eto eo pd eberoepsbevolkin g van Buur1oi n 1930e n 1947, danverkrijge nw ed evolgend everdeling i Tabel5 . STUWENDEE NVERZORGEND EINDUSTRI E (mannen+ vrouwen )
Jaar _Ö9£sprj stuwend [Afgeleidstuwend . Verzorgend aantal percent.!aanta l pn;?oenV t aantal percent. 1930 32 12,6 1 0,4 218 84,5 1947 43 12,4 24 8,2 283 IM- Toelichting behoeven deze cijfers eigenlijk niet. Duidelijk blijkt net verzorgende karakter der industrie* De toename sinds 1930i s ook voornamelijk aan deze bedrijven ten goede gekomen« Ónder de stuwende beroepsbevolking bevinden zich verschillende forensen naar bedrijven buiten Ruurlo«
Een gelijksoortige indeling van de beroepsbevolking in de Economische en Sociale Diensten geeft het volgende beeld te zienj
Tabel 6 STUWENDE EN VERZORGENDE ECONOMISCHE-E N SOCIALE DIENSTEN (mannen + vrouwen) Oorsp r«stuwen d Afgel»stuwend Verzorgend Ber oe psgr oe pe n aantal péro» aantal perc«, aantal pero>. (1930 49 r 31,4 17 90 Econ. Diensten /.IQ 7 10,9 57,7 A 22 9,9 23 10,3 178 79,8 3 2,3 126 97,7 Sociale Diensten?\QA1 12 6,0 181 .94,0-
Ook bij deze beroepsgroepen >verweegt de verzorgende functie sterk. De achteruitgang in de economische diensten wordt verklaard door de afneming sinds 1930va n het aantal personen.werkzaam bij de spoorwegen. De beroepsbevolking, werkzaam in de landbouw, wordt door Winsemius geheel als stuwend beschouwde Tabel 7 STUWENDE- EN VERZO RGENDE BE DRIJ7IGBEID PER BEROEPSGROEP (mannen+ vrouwen; St u wend ! Verzorgend Beroepsgroepen 1930 j 1947 s 193^ 1947 Landbouw 1711 1798 ! Industrie 33 67 i 218 283 Economische Diensten 66 45: 1 90 178 Sociale 'Diensten 3 12 ! '26 181 Totaal __J813 '. 1922 ! 434, 642
597 - 8 -
Tabel 7 laat zien, dat - daar de landbouw de voornaamste bestaansbron is - de stuwende beroepsbevolking hoofdzakelijk hierin werkzaam is en men de verzorgende beroepsbevolking vooral in de industrie aantreft. Sinds 1930 nam de beroepsbevolking met + 300 personen toe"0$ + 200 hiervan vonden werk in de verzorgende bedrijven en de resterende 100 in de stuwende, waarvan + 90 in de landbouw. Be nadruk valt dus sterk op de verzorging. Men moet hieruit echter niet afleiden, dat Ruurlo rijk aan verzorgende diensten is. Wanneer we het aandeel, dat de beroepsbevolking in de economische en sociale diensten uitmaakt van de totale te verzorgen bevolking in de gemeente vergelijken met dat in de zeven andere agrarische gemeenten, dan constateren wij, dat de percentages van dit gebied belangrijk hoger zijn dan die in Ruurlo» Economische diensten Sociale diensten fiuurlo 4,5 4»3 7 agrar. gemeenten 5*2 6,1 Het blijkt uit ons onderzoek, dat wij in Ruuxlo te maken hebben met een eenzijdig ontwikkelde agrarische gemeente. Over het algemeen houdt dit in, dat de samenleving in verschillende opzichten is aan gewezen op omliggende centra, welke aanvullen wat de gemeente zelf niet bieden kan, hetzij wat aanvullende werkgelegenheid betreft, hetzij wat aanvullende verzorgingsdiensten betreft. Het is van belang te weten op welke centra men hiertoe is aangewezen, o»a» om te kunnen nagaan hoe de vervoersmogelijkheden zijn en een inzicht te krijgen in het karakter der aanvullende werk gelegenheid en der verzorgende diensten.
§4» Oriëntatie Op welke centra nu is Ruurlo georiënteerd voor de bevrediging van behoeften, waarin de activiteit ter plaatse zelf niet kan voor zien? In vroegere jaren tot + 1890, is de gemeente in dit opzicht ongetwijfeld geheel op Zutphen gerioht geweest, daar deze stad het verzorgingscentrum voor een groot deel van de Achterhoek was. Door de opkomst van de Twentse steden, alsmede van Doetinchem en Winters wijk, welke zich eveneens op de verzorgende functie gingen toeleggen, heeft Zutphen aan belangrijkheid in dit opzicht moeten inboeten. De afstand van Ruurlo tot drie van de genoemde centra (Winterswijk, Zutphen en Doetinchem) is ongeveer even groot; die tot Twente alleen is groter. Het gevolg hiervan is, dat de gemeente niet eenzijdig op een bepaalde stad is georiënteerd. Er moet ook onderscheid worden gemaakt tussen het Noordelijk
1) De tijdelijk niet werkenden werden hierbij niet meegeteld, daar de indeling in stuwende en verzorgende beroepen moet geschieden met behulp van tabel 10a der uitkomsten van de Volks- en beroeps telling 1947»
597 -9 -
gedeeltede rgemeent ee nhe tZuidelij k gedeelte,Zleuwent 1^en Màriè'nvelde, Dezebuurtsoha pi sgeoriënteer d opLiohtenvoorde ,wa tbetref t winkelbezoek,onderwij s (lagere landbouwschool,U,L,0. )e nwerk gelegenheid, alsmedeo pDoetinche m (ziekenhuis,marktbezoek , ambachtssohool,middelbar e scholen^ werkgelegenheid).Wa td e situatiei nhe tdor pRuurl o zelfbetreft ,beschikke nw eove r gegevensva nd eG.T.W .va nOctobe r 1949,waardoo rw ei nstaa taij n nat egaan ,hoevee lreiziger se rgemiddel d perda gva nEuurl over trokkennaa renig e belangrijke centra:
KaarZutphen : 43 NaarDoetinchem : 37 NaarEnschede : ^6 NaarWinterswijk ! 8 OfschoonDoetinche m indi topzich t nietvee l voorZutphe n onderdoet,moe tme ne rrekenin gme ehouden ,da td ebalan sverde r ten gunsteva nZutphe nzo udoorslaan ,wannee ron sd egegeven sva n het treinverkeerte rbeschikkin g zouden staan.Oo kd e cijfers t,a,v.Winterswij k zoudenda nhoge r zijn. Onderwijs Ruurlo zelfbezit ,behalv ed elager e scholen,ee navondsohoo l voor nijverheidsonderwijs,waaraa nvoornamelij k tekenlessenworde n gegeven. Voor alle andere takkenva nonderwij s zijnd eleerlinge n dus op,schole ni nander e gemeenten aangewezen.Zutphe nheef t vroegeroo ki nbelangrijk emat e indez ebehoeft evoorzien ,I nd e laatste jarenwerde ne rechte roo ki nkleiner e gemeenten ambachts- eny.L,0.-schole nopgericht » a)Ambachtsonderwij s
Tabel 8 . HETAANTA LLEERLINGE NUI TRUURL OO P AMBACHTSSCHOLENI NENKEL E.ANDER EGEMEENTE N Vestigingsplaats derambachtssohoo l 1947 1948 1949 1950 Doesburg 1 Borou io 6 9 9 Dpetinohem 3 11 9 5- Winterswijk 9 14 19 22 Zutphen 9 5 1 3 Totaal 22 36 38 3? De situatieblijk t sinds194 9gehee lversohove nt ezij nte n gunsteva nWinterswijk » Ditmoe t vermoedelijkworde n toegeschreven aanhe tfeit ,da td edirecteu rva nd eambachtssohoo l teWinterswij k voorhe tbegi nva nee nnieu w sohooljaari nRuurl o zittinghoud t voorhe tgeve nva ninlichtinge n t3a,va decursusse ne nhe tinschrijve n vannieuw e leerlingen.Zutphe ni spraobisc huitgeschakeld « Denieuw e schoolt eBorcul o trektoo kee naanta l leerlingen;di et eDoetinche m voornamelijkui tZieuwent *
T)Waa ri ndi trappor t overZieuwen t wordt gesproken,word t hiermede steedsbedoel dhe tgedeelt eva nZieuwent ,da ti nd egemeent e Ruurloi sgelegen ,than s genaamdMariënveld e voorhe tZuidelij k gedeelte.
597 -lO-
li)Landbouw- ,tuinbouw- -e nfrui tteeltonderwij s Het totaal aantal leerlingen,da t ditonderwij svolgde , bedroeg op 1Januar i 1949* 44» waarvan er 27naa rd elager eland bouwschooli nBorcul o gingen,6 naa r de tuinbouwschool aldaar. Vierleerlinge nvolgde n ditonderwij st e Zelhem ensleoht sêê nt e Zutphen. Uit Zieuwent gingen erze so pd e school teLichtenvoorde» .
c)U.L.O.-onderwij s Het totaal aantal jongens enmeisjes ,da t einde 1947di t onderwijsvolgd ebedroe g 54» Zijware nal svolg tove r deverschil lende scholenverdeeld } Borculo 22,Groenl o 12,Locher n8 ,Zutphe n 3, Lichtenvoorde 7 enDoetinche m 2.
d)Midde lbaas ?onderwij s In deze sector heeft Zutphen zijn oude positie behouden. Van de 13 leerlingen in 194^ gingen er 8 naar Zutphen, 3 naar Groenlo en êên naar Doetinchem en Winterswijk. De nu volgende gegevens berusten op ter plaatse ingewonnen informaties» Ziekenhuizen» De meeste patiënten' gaan naar de Zutphense ziekenhuizen} minder ernstige gevallen worden soms ook in Lochern behandeld. Markten» Sinds Zutphens' veemarkt zijn betekenis heeft verloren, wordt het vee op de Doetinchemse markt gebracht. Wat de gewone markt betreft, bezoekt men echter nog hoofdzakelijk die te Zutphen. Winkelbezoek: Ook in dit opzicht moet Zutphen als eerste worden genoemd. Enschede gaat echter, mede door de goede busverbindingen met Euurlo, steeds meer meespreken. De grossiers, waarvan de Ruurlose middenstand haar waren betreJct, zijn gevestigd in Zutphen, Doetinchem en Aalten . De land bouwcoöperatie verkrijgt haar producten, voor zover zij niet recht streeks per trein worden aangevoerd, via het overslagbedrijf te Lochern. Werkgelegenheid» Volgens de Volkstelling van 1947 vonden 99 mannen en 13 vrouwen dagelijks hun werk buiten de geaeentej 20 hiervan werkten in Vorden, 17 in Borculo, 18 in Lochern, 13 in Lichtenvoorde, 9 in Doetinohem, 10 in Laren, terwijl de overigen in kleinere aantallen over de andere gemeenten verspreid waren.
Samenvatting
De Ruurlose gemeenschap is dus in de eerste plaats een agrarische. De toeneming van de werkgelegenheid heeft sinds I9O9 door de ontginningen voornamelijk in de landbouw plaats gehadi 70$ van de beroepsbevolking is in 1947 hierin werkzaam. De overige beroepsgroepen, waarin de werkgelegenheid - althans absoluut genomen - minder snel is toegenomen, vervullen een verzorgende taak* Van stuwende
597 - 11 -
activiteit is- "buitend elandbou w- practisc hgee nsprake .I n 1947 werkte slechts 14$de rberoepsbevolkin g ind eindustrie ,8 $i nd e economische eneveneen s8 $i nd e sooiale diensten» Invelerle i opzichten zijnda noo k deinwoner so p diensten vanander eplaatse naangewezen .Zutphe nvervul ti ndi topzioh tno g eenbelangrijk © taak (winkel-e nmarktbezoek ,ziekenhuizen ,middel baaronderwijs ,grossierderijen) » Borculoneem t eenvoornam eplaat s in,wa tbetref the tlandbouw - enU.L.O.-onderwija jWinterswij k trekt deambachtEsohoolleerlinge naan .D eforense nwerke no pd ebedrijven , welkei nd egemeente nrondo mRuurl ogevestig d zijn(voora lVorden , Borculo enLochern): ,Zieuwen t iso pLiohtenvoord e enDoetinohe m georiënteerd.
—o—o—o~o-»o—o-o —
597 - 12
HOOFDSTUKI I
ANALYSE DER DEMOGRAFISCHEONTWIKKELIN G ENHUIDIG EVERHOUDINGE N
Degemeent e telde op3 1Me i 1947 5121 inwónersjhe taanta l inwonerspe rkm 2"bedraag t8 0 (dusaanmerkelij kminde r dangemiddel d inNederlan d (+ 280)). Over deverschillend egedeelten ,waari nd e gemeente "bijd evolkstellin g isonderscheiden ,wa sdi taanta lal s volgtverdeel dM s .
Tabel1 BEVOLKINGSDICHTHEIDI N DEONDERDELE N DERGEMEENT ERUURL OI N 1947 Aantal Aantal Onderdeel dergemeent e inwoners inwoners perkm 2 4 1301 1145 Ruurlo 100 Veldhoek 167 1596 Verspreidehuize no mRuurl o 85 " " " Veldhoek 455 39 132 40 " " » Heurne 11 " " Nieuwenhuishoek) 664 33 enRuurl os e"broek ) 201 39 •• " omZuidelij k"broe k 664 133 " " » Zieuwent Behalve in dekom ,waari n 1/4 der"bevolkin gwoont ,"blijk td e "bevolkingdu she tmees tgeconcentreer dt ezij ni nZieuwen t end e Veldhoek eni nminder emat erondo mRuurlo .I nd eander e gedeelten loopt debevolkingsdichthei d nietve ruiteen .
Inhe uvoorgaand ehoofdstu k is degroe i derbevolkin g reeds beknoptweergegeven » In 1855bedroe ghe tinwoneraanta l 2657zielen . Tot I9OOna m debevolkin g slechtszee rweini g toe,n adi t jaar kwam er echterveranderin g in de situatie,terwij lvoora l na 1910 hetinwoneraanta l snelvermeerderde .Wi jhebbe n dezeontwikkelin g neergelegd ingrafie k2. 1e n tervergelijkin g hierin tevens de groeilijnenva nhe tRij k end ezeve nnaburig egemeenten ,waarme ew e Ruurlo ooki nander e opzichten vergeleken,opgenomen .Ee ngroo t verschil ingroeitemp o tussenRuurl o end eomgevin g isnie taanwezig . Ookhie r eengering e toename tot 1900e ndaarn a eenopleving ,to t I93Ogelij kopgaand eme tRuurlo ,n adi t jaariet sachterblijvend . De sterkeregroe iva nRuurl o na 1930i s teverklare nui the tmee r toenemenva n decultuurgrond . Op3 1 December 1950teld e degemeent e 5330inwóners ji nbijn ahonder d jaari s dushe tinwoneraanta l verdub beld.
1)O pkaar t 1hebbe nw e deverspreidin g derbevolkin g overd e verschillendegedeelte n doormidde l van stippenweergegeven .
597 xaart 1 Verspreiding van de bevolking in de gemeente RUURLO '47
gem. LAREN s I gem. gem \ SX ' VORDEN BORCULO
gem
HENGELO ƒ Jk
ZELHEM
gem.
LICHTENVOORDE 500 personen IOO „ I 10 „ rTr)Gren2en V.T.194 7 schaal 1,50.000 E.T.IC.I95J KlA -•/-» 13"-
Tabel 2 JMRLTJKSE TOENEMING DER BEVOLKING IN P§R HUIZEND i P3R JAAR VOOR EN M 1910 Toeneming in de periode Ge"bied 1855-1910 I9IO-I95O Ruurlo 0,6 16,0 7 agrarische gemeenten 4,0 13,0 Rijk 11,0 3M Het "bevolkingsverloop wordt bepaald door vier factoren nl« geboorte en sterfte enerzijds,welk e resulteren in het geboorte overschot en door vestiging envertre k anderzijds} de resultaten van de laatste twee factoren is eenvestigings- - of vertrekoversohot. De bevolkingstoeneming na 1910 is voornamelijk te danken aan de ontginning van woeste grond, waardoor nieuwe mogelijkheden voor de bevolking gesohapen werden,* Vóór 19^0moeste n velen zich elders een bestaan zien te verwerven« Van I88O-I9IO vertrokken er ruim 500 personen meer uit de gemeente dan er zich vestigden« Dit zullen voornamelijk de jongeren geweest zijn. De lage geboortecijfers moetenwaarschijnlij k wel mede aan dit groot vertrekoversohot toe geschreven worden (gemiddeld ruim 5$lage r dan inNederland } zie grafiek 1,waaro p geboorte-, sterfte- en vestigingsoverschot van I88O-I95Ogemiddel d over 5-jaarlijkse perioden afgebeeld zijn)» Dit lage geboortecijfer is vermoedelijk eveneens tebeschouwe n als een gevolg van een door gebrek aan voldoende mogelijkheden relatief hoge gemiddelde huwelijksleeftijd,. Ook de geboortecijfers in de omliggende gemeenten, vooral in Laren,Vorden } Steenderen en Hengelo zijn laag in deze periode* Ook het aan Laren en Gorssel grenzende gedeelte van Overijsel kenmerkt zich door lage geboortecijfers« Het sterftecijfer is tot 1900 iets lager dan inhe t Rijk, daarna steeds iets hoger, zodat het geboorteoverschot 5- 6°/ö:i lager ligt dan gemiddeld inNederland » Na 1910verander t echter de situatie in positionszin » degeboortecijfer s gaan stijgen en bereiken in 1920 eenmaximum » Doordat in het Rijk de daling der geboortecijfers sinds I88O zich voortzet, is in dene periode het geboortecijfer in de gemeente hoger« Omdat aanvankelijk (nl-, tot 1920)he t sterfte- aijfer echter hoger is dan in Nederland, heeft dit hogere geboorte cijfer eerst na 1920 een hoger geboorteoverschot ten gevolge (gemid-; deld 3,5%o)*"^an meer effectvoo r de demografische ontwikkeling is •' geweest, dathe t vertrekoversohot na 1910overgin g in een vestigings overschot} van 1910 tot 1925« 226personen o In de daarop volgende vijf jaren is erwee r een klein vertrekoversohot van 39 personen, hetgeen zal moeten worden toegeschreven aan de gunstige economische toestand in die tijd,waardoo r er voor velen elders goede mogelijk heden waren. Van 1930-'35i s er een vestigingsoverschot van 60personen y tot 1940wee r een vertrekoversohot (142personen) 0 De ontwikkeling na I94Oi s zeker niet in de eerste plaats door economischefactorel . bepaald» Het groot aantal personens dat zich gedurende de oorlog in de gemeente vestigde,vertro k na 1945wee r grotendeels^ Op tweemaniere n hebben we getracht ons inzicht in de migratie te verdiepen* De eerste methode berust op een berekening met behulp
597- -14 - HUURLO Grafiek1 Get»ort e (+) sterfte(- )
Geboorte-overschot Vestigingsoverschot Bevolkingsverloo p 7c- (Gemiddeld over 5-jaarl,perioden)
30
20
10 +
+ 0
10
20 N
30
E.T.I.v.G. Doss. IV 1947 No 419 1 1 1 i 1 1 1 i < i 1 i i i ,
m m O O in 00 o m o m o o in o ON ON o O H co ON m» mm r-\ •> •* 597 15
vand £ sterftetafel 192C~>30,va nd eleeftijdsopbou wi n 1930,uit gaandeva n diei n 1920«.Wannee rw en u deze"berekend eleeftijda - pyramidevergelijke nme t die,zoal shi jwerkelij k in 1930aanwezi g .was,krijge nw e eenglobal eindruk ,i nwelk eleeftijdsklasse nvoor namelijkd emigrati e tussen 1920e n 1930heef tplaat sgevonden« ,O p grafiek 2«2hebbe nw e deberekend e end efeitelijk eleeftijds opbouwaangegeven .Hierui t blijkt,da tw ekunne n sprekenva nee n immigratieva n jongeren,zowel ,manne nal svrouwe nva n25-3 5jaar . Bijd evrouwe nbetref tdi t echterveela l een terugkereni nd e gemeente,n a elders,voora l alsdienstbode ,enig e jaren tehebbe n gewerkt.D. emigrati eva nvrouwe ni nd eleeftijdsklass e20-2 5jaa r wijsti ndez erichting .Tegenove r deze immigratieva n jongeren staat echter èenemigrati eva noudere n (35-5°jaar) 5 dievermoedelij k grotendeels ingezinsverban d vertrokken,getuig e deemigrati e ind e jongsteleeftijdsklassen » Heti sva nbelan g tewete nvanwaa rd e migrantenkome n enwaarhee n zevertrekken .Wi jkunne n omhie f meerva n tewete n tekome ngebrui k makenva nhe tmigratie-onderzoek , dato phe tE,T.I aG.heef tplaat sgeha d overd e jaren 1928-1933 en 1938e nva nd emigratietellin gva nhe t C.B.S,ove r 1948.Hierto e zijnd egemeente n ondergebracht in6 groepen »
Tabel3 MIGRATIE NAAR 6 GROEPEN VAN GEUEE HTEN N 1928 , 1933 , 1938 EN 19 48 1A?8 1933 1928 1933 ßigratlerichting Vasti d 'nq. . Vertrek Vest qina Vertrek Said 0 :ï: V ü V Li V td V lil V .1 V. 1) 1.Omliggende gemeenten 29 31 29 29 24 36 30 26 • .- • 2 - 6 Vio 2.Rest Achterhoek 14 23 23 26 20 23 10 15 - 9 ~ 3 •10 • 8 3.Veluwe 2 3 . 8 5 6 6 8 9 -6 - 2 - 2 - 3 4. Rivierenland 4 5 2 - - - 1 i • 4 ••3 - -1 5.Rest Nederland 18 17 21 23 n 17 19 15 - 3 - 6 - 5 • 2 6,Buitemland 1 « -1 6 ... • 1 • -. •- 6 + ! . Totaal 68 79 i 81 85 64 83 73 66 -13 - 6 - 9 •17 1938 1948 1938 1948 1) - 1.Omliggende geneenten 33 41 40 38 24 40 39 37 -.7 • 3 -15 • 3 2.Rest Achterhoek 12 22 20 23 19 19 14 24 - 8 -1 • 5 - 5 3.Veluwe 3 ». 1 2 12 9 1 1 » 1 • 2 •11 • 8 ^.Rivierenland 1 - - 2 1 1 • 1 - • 1 ï.1 5.Rest Nederland 18 12 38 30 18 22 21 23 -12 -18 -3 -1
6,Guitenland 2) - - - 1 1 • « - -1 . - -
Totaal 67 79 91 94 76 81 76 85 -24 - - • 6
1) Hiertoe behoren In dit verband: Dorculo, Eibergen, Lichtenvoorde, Zelhem, Hengelo, Vorden en Laren. 2) Gegevens over 1948 onbekend, doch op geen gesteld.
597 16-
Het contactme t deverde r afgelegen gebieden iszee rgerin g invergelijkin gme t denaast e omgeving».O p3 1Me i 1947wa- sda noo k 92$va n debevolkin g inRuurl ogebore n ofi nee nander egemeent e vanGelderlan d (gezien degering emobilitei t t?o«v<> deander e gebieden,hoofdzakelij k ind eAchterhoek) » Het contactme t deomliggend egemeente ni szee rfrequent .Va n d© totalemobilitei t (vestiging +vertrek) ,welk ezic hi n deze jarenbewoo g om de30 0persone npe r jaarmaakt e demobilitei tva n Ruurlo metd eomliggend egemeente ngemiddel d 43$ (130personen )uit « Ophe tvee lgrote r inwonertal vande.res tAchterhoe k komen veelminde rmigrante nvoor ,a U + 24$va nhe ttotaa l (77personen) . Het contactme t deVeluw e omvat slechts 6$,me the tGelder sRivieren gebied+ 1$»He t contactme t deres tva nNederlan dneem twee r+ 26$ m beslag.Te naancie nva nd emanne nheef t steedshe tvertre kover heerst,oo ki nhe t crisisjaar 1933« Hetvertre k blijktniet ,zoal s men zoukunne n verwachten, sterk gedrukt tezij ndoo rgering e afvloeiingsmogelijteheden* Ditverschijnse l treedtwe lo p bijd e vrouwenjhe tvestigingsoverscho tva n 17i ndi t jaari sabnormaa l hoog alsgevol gva n eengerin g vertrek.He t vestigingsoverschot wasvoora l uit deomgevin g afkomstig. Deafvloeiin g naar deVeluw e end e "restNederland "i s eigenlijk alleeni n 1938va nbelan g geweest.Daa r deAchterhoeks e bevolking overhe talgemee nno g naar hetWeste n afvloeit,i s ditwe l opmerkelijk» Deverklarin gmoe t o.i.worde ngezoch ti nhe tfeit ,da tove rhe talgemee n de emigratie ind elandelijk ekerne ni nd eAchterhoe k zichnie t directrich to p degrot e centra opd eVeluw e end e stedeni nhe tWesten ,maa rda t dezemigratiestroo m zioh eerstvi a demiddelgrot e Achterhoekse centra,al sbijv o Doetinchem enZutphe no p degroter estede nricht . Zoalsreed svermeld ,werde n dewerkloze n ind e crisisvaa k niet ophe tplattelan daangetroffen ,maa r juisti n degenoemd emiddel grote oentra,omda teers t daar demigratiestroo m stagneerde» Uit hetrelatie fgrot evestigingsoverscho tt»o^V c restAchterhoe k (10manne n en8 vrouwen )i n 1933val t af teleiden ,da t toO.Vr deze streekcentra demigrati e tochwe l enigszinsi sgeremd © Demobilitei t onderd ealleenstaande n (degroe p ongetrouwden, waarvanhe tmerendee l tussen 15-25jaar )umva t+ 65 $va n detotal e groep migranten,.He t zijnjuis t deze jongemensen ,reed sgedeelte lijk zelfstandig enno gnie tdoo r eengezi ngebonden, ,di ehe t gemakkelijkst dewe g naarbuite n zullenvinde n enoo kn a eenwerktij d elders,wee r evengemakkelij kkunne n terugkeren« De alleenstaande mannenmake n 28$va n de totalemigr-antengroe puit ,d ealleenstaand e vrouwen35$ J onder dezelaatste ni sd emobilitei t dusno g belangrijk groter.Bi jd e jongemanne n bedraagthe tvertrekoverscho t+10 $ van demobiliteit ,bi jd e jongevrouwe n echter slechts 4$B Terwijlhe t bijd elaatstgenoemde ndu sgaa to m eenvri j sterkhee n enwee r schuiven,tref tme nbi jd e eerstgenoemde groep eenmee r uitgesproken resultaat aan» Trachtme n derichtin g nader tebepalen ,da nblijk t dit tochnie tgoe dmogelijke ,Me nka nnie t constateren,da tonde r deze jongemanne n eenuitgesproke n voorkeur bestaatvoo r detre k naarres tNederland ,Veluw e ofres tAchterhoek « Detre knaa rd e omliggende,ove rhe talgemee n tochagrarisch egemeenten ,i sgrote r dant everwachte nwas *
597 -1 7
Demobilitei tde rgewinne n.i saanmerkelij kgeringe rda ndi e deralleenstaande n enmaak t slechts35 $
1909 30,5 62,5 7,0 100 34?6 59? 3 6,1 100 1920 31,8 62,0 6,2 100 32,8 61,2 6,0 M0 0 1930 32,3 61,2 6,5 100 30,7 63? 1 6.2 • .100 1947 29,8 61,8 8,4 100 27.6 64.6 7.8 10Ó » , _._ Doord elag egeboortecijfer so phe teind eva nd evorig ee ni n het eerste deoenniumva ndez e eeuwwa sd ejeugd^asi si n190 9i n vergelijkingme the tRij k zeer smolj doorhe tvestigingsoverschot ; na 1910,waaronde r zich zekeroo kgezinne n zullenbevonde nhebbe n endoo rhe thoger egeboortecijfe r aijn tien jarenlate rd everhou dingeni ndi topzioh tomgekesrd » üoki nhe ttijdva k 192O-'30gaa t de: ontwikkelingno gi ndezelfd erichting ,ofschoo ni nminder emat edan '
597 - 18 -
H cd H ^ •V£) 3 N-- *-!- s kl s ro \ s R s. \ S' V s r co V \ \ s \ s \ \ s •n I \ •H \ •P CO «H co ir» o m Q. m o o in CD /y t— t~* Vu vo a ca iHl N O e e t m 00 r-i A -MD r-4 cd •a uJ O +> •f» P o P •P O co O rO 'i—, ON ON •H H H +> «H CD CD •3 - 19 invoorafgaand e jaren;me nheef t danro kgezien ,da te rn a 1925wee r eenve rtrek-/ve rscho twas ,o»a> >oo kva n de0-15 -jarigen. -I n 1947i s dejeugdbasi swee r sterkingekrompen ,mee r zelfs dani n 1909» door hetdale n dergeboortecijfer sn a 193Ó an eenvertrekoverscho t in verschillendeperiode nn a 1930» T.o3vc Nederland iseohte ri ndi t "cipzichtd esituati egunstiger. ,Rmirl oheef t echterrelatie f een groter aantalpersonen ? ouder dan6 5jaar » Hetgevol gva n deze beideverschijnsele n isf dat deproductiev eleeftijdsgroe pva n I5-65 jaari nvergelijkin g metNederlan d zwakvertegenwoordig dis « De ontwikkeling sinds 1930i nd egemeent ehebbe nw epe r5~J aarliJkse leeftijdsgroepneergeleg d ingrafie k 2*Hierui tblijkt ,da the t relatiefafneme n der jeugdigengevol g iava nd e teruggangva nd e 0-10-jarigen,voora l bijd e jongenr.d e 10-15-jarigenzij nzelf s iets toegenomen« Eijd emanne ni s degree p der 20~3O-jarigeni n 1947 sterker bezet dani n 1930;bi j devrouwe n degroe p35-50--jarigen j ditlaatst e is echter eengevol gva nd eorschuivis. gde r20~35-*Jarige n in 1930,welk egroe p in dat jaargroo t was. De65-jarige ne noudere n blijkenwe l zeer sterk tezij n toegenomen,i n 1930 6f^>i in 1947 8,4$va n detotal e bevolking» Uit eenvergelijkin g vanEuurl ome tNederlan d (grafiek2.3 ) blijkt,da td ebreder e jeugdbasis in 1947aa nd e5-15-jarige nt e dankenis .D eO-5-jarige nzij ni nRuuri' ;relatie fminde r aanwezig dani nNederland ,resp * 11,1 en 11,8$,hetgee nword tveroorzaak t doordati nNederlan dhe tgeboortecijfe rva n 1940—45reed s steeg, terwijlhe ti nRuurl oi n dezeperiod ene g daalde« InSuurl o zijn erverde rrelatie fmee rmanne nva n 15-30jaar ,35-4 0jaa r enoude r dan6 0jaar ,maa rminde rva n30-3 5jaa re nva n4O-5 O jaar» Watd e vrouwenbetreft » de20-40-jarige nzij nvee lgeringe r inaantal , hetgeen eennormaa l verschijnsel inee nagrarisch egemeent ema g wordengenoemd « Verder zijnechte roo k de45--7G "jarige nrelatie f geringeri naantal ,mee r echterwee r de70-jarige ne nouderen .Wa t deleeftijdsopbou wbetreft ,blijke n erbinne nd egemeent everschille n tebestaan ,welk eo»a * correlerenme t debestaand e godsdienstige verhoudingen» Tabel 5 DBTOTAL EBEVOLKIN G EN3ffi'-0--15-JARIO MVA N RUURLONAA RKERKELIJK EGEZINDTE N IN 1947 Kerkelijke Totale bevolking —-ju JblSaisjj-aafl gezindten absoluut in% absoluut in Ned.Hervorm d 3509 69 988 58 Rooma-Katholie k 1381 27 617 36 Overigen 231 4 100 6 Totaal 5121 100 I7O5 100 Zieuwenti sgehae lKatholie k (664inwoners) « Dooverig e Katholiekenwone nversprei dove r degemeente }'echternie ti nd e Veldhoekc Wanneerw e deleeftijdsopbou wva n deverschillend e gods dienstigegroepe n nagaan,da nblijke n deO--I5-jarige nbi jd eNeder lands-Hervormden285 eva nhe t totaalui t temakon f bijd eoverige n 43$e nbi jd eKatholieke n45$ » Typischis ,da t er.gee nverschille n 597 - 20 in deleeftijdsopbou w te constateren zijn tussen deKatholieken , diei nZieuwen twone n end e overigeKatholieken ,di ezee rversprei d wonena Wat de toekomstige ontwikkeling van debevolkingsgroe i"betreft- , hebben wij-gemeen dvas t tekunne nhoude n aan deschattinge nva nd e bevolkingsgroei ind egemeente n inGelderland ,welk e gedurende verschillende jareno phe tEconomisch .Technologisc hInstituu t werden .opgestelde ngecontroleerd .Bi jdez e schattingeni suitgegaa nva n de soeiaal-economische structuur dergemeenten j enerzijdswer drekenin g gehoudenmet .d egroe i dergemeente nva n 188O-194Oe nd ewijze ,waaro p debevolkin greageerd e opd everschillend e omstandigheden,welk e invloed op debevolkingstoenemin g kondenU itoefenen janderzijd swer d rekening gehoudenme t demogelijk e ontwikkeling derbestaansbronne n enhe tbevolkingsverloo pi n dena-oorlcgs e jaren» Hetgrot evoordee l vanhe tgebrui kva n deze cijfersi s0,1. ,da t ziji n streekverband geplaatst zijn,da td e som derprognose sva nd eGelders egemeente n totee nvoo rGelderlan d alsgehee l redelijk aanvaardbare prognose voert. Wijschatte nhe tinwonerta lva n degemeent ei n ^^60 op- + 5740* in 1970o p+ 6IO Oinwoners « Na deperiod eva ngering egroe i tot 1910volgd e tussen ;910-1940ee nperiod eme t eengroeitemp o van l6%oper jaar*Hoewe l dezegroe i zichoo k tot 1950voortzette ,kom t het onsvoor ,da t ind e toekomst opee nvri j sterkafnemen dgroei tempo zalmoete nworde ngerekend « Deperiod eva nd egrot e ontginningen isvoorbij „ Inverban dme t dealgemen eneigin ghe tnatuurschoo n in onslan d te sparen,hetgee n inverban dme the t vreemdelingenverkeer inEuurï a ooknie tme t deplaatselijk e economischebelange ni n strijdis ,zulle nd eno gnie tontgonne ngedeelte n grotendeelswe l blijvenliggen 0 Tegenover degrote ®mogelijkheden ,welk e delandbou w bijverder erationaliserin gbiedt ,staa the tfeit ,da to pvel e bedrijven eenoverscho t aanwerkkrachte n tevinde n is.He tverzor gende apparaat isrelatie fklein j door eenverhoogd ewelvaar t ind e landbouw zal dezeno gwe lverde rkunne nuitgroeien ,terwij l een geringe industrialisatie onswaarschijnlij kvoorkomt » Indi tlioh t gezien schijnton see nafnemin g vanhe tgroeitemp ova n "IÊ^O"ko t8% Q per jaarove rd eperiod e 1950-1970voorlopi g eenredelijk e schatting« Schattenwi jo pgron dva n dedemografisch e statistische analysehe t geboorte-overschot op 12à 13(/DOi n dezeperiode ,da nbeteken tdit , datd emigrati e eenve xirskove rcch ot t ezie nza lgeve nva n4 à 5% o perjaar« . Afhankelijk vand e conjunctuur zald e zuigkracht der steden en streekcentravariëren » Inverban dhierme ekunne nwi jopmerken , dati nee nperiod eva n toenemende economische activiteit debevol kingsgroei in deagrarisch e gemeenschap zalworde ngeremd ,terwij l inee ncrisi s deafvloeiin g stagneert^omda td estede nhu n zuigkracht missen enhierdoo r op den duur debevolkingsaanwa sza l toenemen» 597 21- Samenvatting Ind e"bevolkingsspreidin gkom t dei nd einleidin g beschreven geografische situatie duidelijk totuiting ? ni* degering e"bevol kingsdichtheidva nhe tmiddendee l van degemeente ,waa r slechts 30à 4 0inwoner spe rkm 2worde naangetroffen y eendiohtheid ,welk e diei n dekomgebiede n vanhe tGelder srivierengebie d slechtsweini g cverschrijdt«.D ebevolkingsbewegin g blijkti nnau wverban d te staan metd ecultuurtechnisch e maatregelen.N a 1910» alske t effectva n deoprichtin gva nhe twaterscha p van deEerke i begint door te werken,ze td e sterkebevolkingsgroe i in« Hetwer kaa nhe tWaterscha p van deBaaks eBee kza li n de jarenn a 1930effec thebbe nkunne nsor teren;he ti smoeilij khe teffec t der crisismaatregelenva nd e cultuurtechnisäh e te scheiden5 maarvermoedelij k bestaat toenwe l - enigverban d tusaendez ewerken ,d e sterke toeneming ind ecultuur grond,voora lbouwlan d end ebevolkingsaanwa sn a 1936« D$£eplotse lingevri jsterk ebevolkingsgroe i isgedeeltelij k doorvestigings overschotten tot standgekomen. ,Behalv e dooragrarisch emogelijk hedenblijk t demigrati ebeïnvloe d tezij ndoo r deconjunotuur , indi e zin,da tbi jgoed e conjunctuur dezuigkrach t der stedene n vooral derstreekcentr a zijninvloe d doetgelden » Dedireot e afvloeiing naar destede n isrelatie fnie tgroot 9 Hetmigratoir e contactme t dedirect e omgevingoverheers t sterk,B emigratoir e verschuivingen spelen zichoverwegen d afbinne n degroe p jeugdige zelfstandigen» Overhe t algemeen trekkenui t ditlandelij kgebie d groteregezinne nwe gda ne rnaa r terugkomen ,zoda td emigrati e de gezinsgroottedrukt » Bij eenbevolkingsgroe i van 8%Dpe r jaar,waarme ebi jhe t opstellende rprognos e isgerekend ,zulle nno gpe r jaar4 à 5%> d.i.+ 20à 3 0persone nmee r elders eenbestaa nmoete nvinde nda n erzic h ind egemeent e zullenvestigen« .He tgroeitemp o voertto t eenbevolkingsaanta lva nrui m 57^0i n I960e nrui m 6100i n197^ » —O—Q""Û—O--0« •l>' 591 - 22- HOOFDSTUKII I HELANDBOU WAL SBESTAÀNSBRO N DEELA DEPRODUCTIEOMSTANDIGHEDE N EN DEBEDRIJFSVOERIN G § i.D e cultuurtechnische toestand . doorI rG-J . ter Brugge 1.D ewaterbeheersin g Degemeent eRuurl o ligti nzij ngehee l inwaterschapsverban d enwe l inhe twaterscha p "deBaaks eBeek 1'e nhe twaterscha p "deBerkel"* ,D egren s tussenhe t stroomgebiedva nd eBerke l end e BaakseBee kloop tongevee r vanhe t dorpRuurl o inN.W ,richtin g tot degemeentegren sme tLaren ,Va nhe t dorpRuurl oloop t degren s inZ.O .richtin g + 500-800m tenNpO * vand ehard ewe gRuurlo - Lichtenvoorde totd e Sck^idijk,daarn ai nZ.W a richting totd e BaakseBee k envervolgen s deBaaks eBee k inZ,0 .richtin gvolgen d totd egemeentegren sme tLichtenvoorde » Waterschap "deBaaks eBeek " HetWestelijk e enZuidwestelijk egedeelt e dergemeent eRuurl o tot eenoppervlakt e van+ 3800h abehoor t totdi twaterschap .D e hoofdafvoerleidingi shie r deBaaks e Beek,welk ebi jZieuwen to p Ruurlo1sgebie dkomt jverde r inNoordwestelijk erichtin g stroomte n tenNoordweste nva nhe t dorpRuurl o degemeent everlaat .Vervolgen s stroomt zijlang sd edorpe nVorde ne nWichmon d enmond t+ 2k m ten Noordenva n Baakui t in deIJsel « Enkele stuwen,i nd egemeent e Ruurlo bij "HuizeRuurlo "e ni n degemeent eVorde nbi j "deWiersse " enbi j "KasteelHackfort "houde n indrog eperiode nhe twate r enigszinso ppeil o Hetmees tZuidwestelijk egedeelt e dergemeent eRuurl « ontwatert door deVeengoot ^ Dezeloop t ongeveer langs deZuidwes tgren sva n Ruurlo opZelhem i'sgrondgebie d enontwater t tevensgrot e complexen ind egemeente nAalten s Lichtenvoorde enZelhem .Uiteindelij kmond t zijbi jVorde nui ti nd eBaaks eBeek » Enkelekleiner e zijleidingen zorgenvoo r dedetailontwaterin gva nhe tgebied » Dewaterschapsieidinge nverkere n inee ngoed e staat enzij n overhe talgemee nva nvoldoend e afmetingen, Tussen 1926e n 1934zij n alleleidinge nverboter d engenormaliseerd ,uitgezonder d eengedeelt e van deVeengoo t terlengt eva n+ 3 k m ind egemeent eVorden .He tlig t ind ebedoelin g vanhe twaterscha p ook ditgedeelt e op degoed e afmetingen tebrengen .He tverdien t danaanbevelin g in deVeengoo t tevens eenstu w teplaatsen ,daa rander s debuurtscha p "deVeldhoek " inRuurl o lastva nverdrogin g zal ondervinden.Ee ngedeelt eva nhe t RuurloseBroe k ondervindt innatt eperiode n nogwe l eenslas tva n water. HetRuurlos eBroe k islaa ggelege n envertoon t eenvlakk e ligging,zoda the tmoeilij k zal zijnhieri nverbeterin g tebrenge n 597 - 23~ . zonder dehoger egronde n tedie p teontwateren » Na-dédichtin gva n deBaaks e Overlaattusse nBaa k enZütphe n zal aanhe tbenedenein dva n deBaaks eBee kbi jd eItjse lee ngemaa l geplaatstworden,.He tgehel egebie dva nhe twaterscha p "deBaaks e 1 -Beek' za l danz onodi gbemale nkunne nworden 5 zodatda nd e•water beheersingvan'he tgehel ewaterschap-verzeker dis » Degronde nva nhe twaterscha p deBaaks eBee kzij nverdeel d in 5klassen . Be5 eklass ei svrijgestel dva nwatèrsohapslasten .+ 30 $ vand egronde nval tI n de5 eklasse « Bitpercentag ei svee lte . hoog,zoda toverwoge nword t degronde n opnieuw teclassificeren , waarbijda n tevens enkeleander e onbillijkhedenkunne nworde nwegge nomen. . .,• Waterschap "deBerkel " Ongeveer 27OOh a van degemeent eRuurl o behoort totdi twater schap enwe lhe tNoordoostelijk e enOostelijk egedeelte « Het Oostelijkegedeelt e ontwatert door denieuw ewaterleidin g end e Koekoekslaak op deMeibeek * Dezemond tuiteindelij k uiti nd e Lebbinkbeek,welk ehe twate rverde rafvoer t naar deBerke l ten Noordoostenva nBorculo ,Ee ngedeelt eva n deNieuwenhuishoe kaa n deOostgren s dergemeent e ontwatertvi a deElsbee krechtstreek so p deLebbinkbeek « HetNoordoostelijk egedeelt e dergemeent e ontwatert viad eHeksenlaa k terhoogt eva n debuurtscha p Zwiep inLare no p de.Berkel .Verde r treftme nno g talrijkeklein e zijleidingenaan , welkevoo r deverder e detailontwatering zorgdragen,,D ewaterleidinge n indi twaterscha pworde ngoe donderhouden , terwijl deafmetinge n everhe talgemee nvoldoend 3 zijn* Hetgedeelt eva nhe tEuurlos eBroek ,àa ti n ditwatersoha p gelegen is,heef ti nnatt eperiode n eveneensoverlas tva nwater » De reedsgenoemd e lage envlakk eliggin g zijnoo khie r deoorzaak , ofschoon doorverbeterin gva n enkeleleidinge nd ewateroverlas t waarschijnlijk enigszinszo ukunne nworde nverminderd » Inhe twaterscha p deBerke lworde nd ogronde nverdeel d in 3klassen ,waarva n de3 eklass e isvrijgestel dva nwatèrsohapslasten . Ditaanta lklasse ni s tegering .He twaterscha p deBerke l ismomen teelbezi gme tee nherclassificati e vand egronden ,waarbi jhe t aantal klassen ooko p 5za -lworde ngebracht » Dewatèrsohapslaste n liggengemiddel d inhe twaterscha p deBerke l ietshoge r dand e lasten-i nhe twaterscha p deBaaks eBeek * Dewatèrsohapslaste n variërenva n 0-15gulde npe rha » Samenvattendka nworde ngeaegd ,da td eontwaterin g ind egemeent e Huurlo,behouden s enkelegedeelte n"/a nhe tEuurlos eBroek ,voldoend e isi.D ewaterschappe n onderhouden de1 eiditoge ngoe d enz ezij nove r hetalgemee n vanvoldoend e afmetingen.» Plaatselijkka n tijdelijkno g wel overlastva nwate roptreden ,maa r diti s danmeesta l eèngevol g van de slechteverkavelingstoestand , Doord evaa kgrillig evor m der percelenka nhe tovertollig ewate r dewatergange n niet voldoende snelbereiken .Bovendie nlaa the tonderhou d derparticulier e sloten veelal tewense novar » Diti snie tallee ni n degemeent eRuurl ohe t geval,maa rkom ti nd eomliggon& sgemeente ni neve n sterkemat evoor » 597 24- Naast dewaterafvoe r isoo k dewateraanvoe rva n"belang .Doo r devaa kgeaccidenteerd e ligging dergronde ni nd egemeent e enoo k doorhe tveela lgrot everva l derwaterleidinge nka ni nperiode nva n weinigregenva lvoorkomen , datd ehoger egebiede nlas tva nverdrogin g ondervinden* Heti szee rmoeilij k omhieri nverbeterin g te"brengen . Doorhe tplaatse nva n stuwen ofdamme n zouwe l ietst e"bereike nzijn . Inzee r drogezomer sheef t ditechte r ookweini g effect,doorda td e aanvoerva nwate rva nd e"bove ngelege ngronde n danzee rgerin g is endoorda t eenzee rsterk everdampin g optreedt.Bovendie n zoume n doorhe tgrot everva l derleidinge n veel stuwenmoete nplaatsen , waarvand evoordele nwaarschijnlij k niet zullenopwege ntege nd e hogekoste nhiervan c Ten opzichteva n deomliggend egemeente nlig t dewaterbeheersin g dergemeent eRuurl o ongeveero phetzelfd epei l eni szee rzeke rnie t slecht tenoemen » Hoewelhe twaterscha p deBerke l'va nvee l oudere datum isda n hetwaterscha p deBaaks eBee k- debeid ewaterschappe n zijnresp .i n 1880e n 1919opgerich t- is er tenopzicht eva nd eproductiviteit , zuurgraad,etc* ,weini gverschi l tebespeure n tussend egronde nva n beide stroomgebieden^ 2« De ontsluiting i)etotal eoppervlakt e dergemeent eRuurl obedraag t+ 6500ha . Delengt e deropenbar ewege n luidt voor degemeent eal svolgt ». a.Hoofdverkeerswegen » +4 0k mme t eengemiddeld ewegbreedt eva n 9 à 10m (wegoppervlakte+ 3 8 ha)* b.Zandwegen » + 270k mme t eengemiddeld ewegbreedt e van+ 7ni wegoppervlakte + 190ha) * T 3j$de roppervlakt e vand egemeent eword t dusingenome n dooropenbar ewege n enpe rh a dus+ 4 8m weglengte .Verde rkome n erno g tal va.iiwege nvoor ,welk e eigendom zijnva npartioulieren . Deze doen dienstal s toegangswegen totboerderije n enlanderijen . Delengt ehierva n ismoeilij k tebepalen ,meesta l zijnz eoo kvee l smaller dan degerneentewegen * Degemeent eRuurl oheef tdu s eenuitgebrei dwegennet ,waarva n detotal elengt e zekervoldoend 3ka nworde ngeacht » Het isechte r zeerd evraa g ofd ewege n tenopzicht eva n elkaarzodani g gelegen zijn,da tva n eengoed e ontsluitingka nworde ngesproken « Doord e slechteverkavelin g (ziehieronder )kom the tnl . nog veelvuldig voor,da tbepaald epercele nmooilij kt ebereike nzijn .Veela lmoe t door deverschillend e eigenaren overpadverleen dworde naa nachter liggende eigenaren.Allee n doorruilverkavelin gka naa nd ebezware n van de slechteverkavelin g enontsluitin gworde n tegemoetgekomen . Vooral hetZuidelijk egebie d dergemeent e is slechtverkaveld .Voo r dit gedeelte isda noo kreed s eenaanvraa g totruilverkavelin ginge diend,zoda tmettertij d deontsluitin gva n ditgedeelt e zalworde n verbeterd. Het aantalhard ewege ni nd egemeent eRuurl o ist egering . Bovendienverkere n sommige zandwegen innatt eperiode ni nee nslecht e toestand,zo 597 -25. - datmeerder e zandwegenva n een eenvoudigeverhardin g zoudenworde n voorzien. Tenopzioht eva n deomliggend e gemeeniôn,„kanworde ngezegd ^ dat deverkavelin g enontsluitin g ietsminde rgunsti g is dani nd e gemeente Zelhem eniet sgunstige r dani nd egemeent »Licb/tenvoordô *D e gemeenten Ei"bergene nBorcul o staan ongeveer ophetzelfd e peil, 3.D e gebruiksverkaveling Gezienhe tfeit ,da t deverkavelin g opd ezandgronde n nog altijd veel téwense n overlaat,i s t»a«v, ditpun t ook een onderzoek ingesteld« ' i\ Bijd e enquête zijnvrage ngestel d overhe t aantalkavel s^ e n percelen*2'perbedrij f en deruimtelijk e verspreiding van dekavel s t.o.v.d ebedrijfsgebouwen » In tabel 1word tva nd euitkomste nva n het onderzoek naar deverkavelingstoestan d een overzicht gegeven voor degroe p der zuivere boeren-V.Teven s zijn in deze tabel de uitkomsten opgenomen van een soortgelijk onderzoek inZelhem , Liohtenvoorde en9 agrarisch e gemeenten op dezandgronden » Hetgemiddeld e aantalkavel s perbedrij f bedraagt inRuurl o bijna 5e* 1ke *aanta l percelen bijna7 « Opvallend is,da to p de bedrijven van 1-5h a noggemiddel d 3,4 kavelspe rbedrij fvoorkomen . Voortsblijkt ,dà td epercele ngraslan d slechts in een betrekkelijk gering aantal beweidingspercelenzij nonderverdeeld . Vooral-op de kleine bedrijven wordthe tgraslan d inverhoudin g tot deveestape l op dezebedrijve ni n tegrot e stukkenbewei d (zie § 6)c In de tabel isvoo rhe t aantalkavel spe r bedrijf ook de spreiding rondhe t gemiddelde aangegeven.Bijn a 5°$de rbedrijve nheef t 5o fmee r kavels ingebruik , terwijl slechts 22$de r bedrijvenove r 1o f 2 kavels besohiktr Vele bedrijven,welk e door ontginning zijnvergroot , hebben 1o fmee rkavel s inhe tÉuurlos eBroe k ingebruik » Dezee ongunstige cijfersove rd egebruiksverkavelin g krijgenno g meer reliëf,indie nme nd eafstan d van dekavel s totd ebedrijfsgebouwe n beziet. 64$de rkavel slig tva nhuis ,waarva n 25$o p eenafstan dva n 5OOm tot 2k m en22 $verde r dan 2km * Op grondva nbovenstaand e cijferskom t men tot d©oonolusie , datd e toestandva n degebruiksverkavelin g inRuurl o zeer ongunstig is* Eenvergelijkin g met deaangrenzend e gemeenten toontaan ,da t inZelhe m de toestand ietsgunstiger , inLiohtenvoord e daarentegen nog slechter is« Hetbehoef t danoo kgee nverwonderin g tewekken , datvoo rhe t Zuidelijk deel dergemeent e reeds eenaanvraa g tot ruilverkaveling isingediend e InZieuwen t enMariënveld e bedraagt het gemiddeld aantalkavel spe r bedrijf 6,4 tegenover 4,9 voord e gemeente als totaal) 65$de rbedrijve n in ditgebie dbesohikke n over 5 ofmee rkavels ,I n deander e gedeeltenya n degemeent ewijk t de 1)Ee nkave l is een stukland ,da tgehee l omgeveni s door landya n anderen« ' 2)Ee npercee l is een stukland ,da tword tbegrens d doorgreppel , sloot,he g ofwal * 3)Voo r deindelin g derbeere n inverschillend egroepe nva ngrond gebruikers» zie 53 o 597 - 26 - «— co " ' "" 'co !° rr> LO i ra -£ » LO co co Cvl CO 5= p- 12 o> CO CVI ö CO Cfl en (O CO cvl co CVI O) .....R.. CO CVI co e co CO ; LO O) co co CO 1 cvl / CVI CQ K CVI a CVI Cvl Cvl co co i— co - Cvl E co (O CVI cvl Cvl co CVJ Cvl co cXi CVI CVI S CV» CO Ç0 f— •+•> CD O CD LO 1 LO LO en LO R' CVI Csl R CVI a co co JÉ J= Uo Jcv i f. > M -o t«. 1— (O r— r— CVI co K r— o c O -S£ e «- to v SB OV r— co r—• CO 1 co o> CS CO LO co .— -f ra 3 co CO co CO LO !C F: LU > -C •et >- co' LO co CVI co co Cvl s CO co S S3 •r- 3 ï? co co co -*• c>e en -e •" "ca ' 'g" ... i lol« • i «- e i. •— co ir* en O -* co co en CD CD •*- 0) CD co co o un s C5 T- m CD S "O O, O «w m fc UJ -«-> •*. O T— T— •* •g <=?•• *~~ o i te i» -o o CO r— CO CU ui I_ r— £0 C LO S ca CD CO L, CO CD I? co CVI c3 co •• co co T" r-*> -o C 1 'S _sr.— \~ i co B -a cvl r^ £. i— 3 c • LO co CD co en tt , LO r— . C? CVI CO s—• Q_ O -O r~ T- •f— CO co T— T-* T— co T— CO co cn co CO LO LO t^ LO CO toestand weinig af van het gemiddelde "beeld mét uitzondering van het gebied rond Heurne, waar de cijfers iets gunstiger'zijn dan gemiddeld. In de Samenvatting wordt nog nader op de noodzakelijkheid van ruilverkaveling ingegaan» § 2. Aan tal en g r o o t t e d e r b e d r ij v e n, ontginning en splitsing Voor een inzicht in de structurele geleding van de landbouw in een gemeente is een overzicht van het huidige aantal "bedrijven in de verschillende grootteklassen niet voldoende, Be veranderingen, welke zich in het verleden hebbén voorgedaan^ dienen ook te worden nagegaan, aangezien de oorzaken, welke tot de versohuivingen aan leiding hebben gegevenj mogelijkerwijs ook in de toekomst van invloed kunnen zijn. Tabel 2 AANTAL BEDRIJVEN U\ OPPERVLAKTE CULTUURGROND IN DE PERIODE 1910-1950 Aantal bedrij- Oppervlakte Gaajdd- Aantal bedrijven in de grootteklassen ven >' ha . eultuurgrond bedrij-fe- Jaar abso Index index groott e 1-3 3-5 1-5 5-10 10-20 :>20 in ha luut cijfers cijfers In ha ha ha ha ha ha ha 1810 426 100 2187 100 •5,1 127 121 248 121 52 5 1921 ' m 116 3196 '146 6,5 104 126 230 181 79 4 1930 546 128 37« 171 6,9 92 116 208 222 108 8 •19 « 590 139 4617 211 7,8 99 91 190 237 146 17 Inventarisatie 1950 593 139 4589 211 .7,7 99 94 194 241 145 13. Enquête195 0 552 - j «39 - 7,9 87 89 177 221 j 141 13 Van de59 3bedrijve n >1 hahebbe ne r 552- diti s93 $- aan deenquêt edeelgenomen « Opgron dva ndi t cijferka nme t zekerheid worden aangenomen,da td euitkomste nva nd e enquêtei nall e opzichtenee nbetrouwbaa r beeldva nd etoestan dva nd elandbou wi n degemeent egeven * Volgens degegeven sva n delandbouwinventarisati eI95 Oblijk t degemiddeld ebedrijfsgroott ei nRuurl o 7,7 ha tezijn ,Di tv/ijs t op eengroo taanta lklein ebedrijven ;33 $va nd ebedrijve nval ti n degrootteklass e 1-5h a en41 $i nd egrootteklass e 5-10ha .I n totaal is dus74 $de rbedrijye n <10ha » Deovereenkomstig epercen - *tage so pd ezandgronde nal sgehee l zijnresp *43$ ,30 $e n73$ »"tei 1- wijl degemiddeld ebedrijfsgroott ehie rongevee r8, 0h a is* Ligt hetaccen ti nRuurl o opd ebedrijve nva n5-1 0ha ,o pd e zandgronden ishe t 1-5n & bedrijf demees tvoorkomend ebedrij fsgrootte .Da td e gemiddeldebedrijfsgroott ei nRuurl olage rlig tda no p dezand gronden,vind tzij nverklarin g inhe tfeit ,da ti nRuurl o zeerweini g grotebedrijve n(• 3*15ha )worde ngevonden . 597 - 28 - Verderblijk t uit detabel ,da the t aantal"bedrijve ni nRuurl o sinds 1910belangrij k istoegenomen .Dez e toenemingi s aanzienlijk groter geweest danbijv ,i nd e Graafschap eno pd ezandgronden . Steltme nhe t aantalbedrijve ni ndez etwe egebiede ni n 1910o p 100,da n ishe t indexcijfer in 1947resp . 117e n 119» terwijldi t cijfer inRuurl o 139is » Devergrotin gva nhe t aantalbedrijve n in Ruurloheef t echter geendalin gva nd e gemiddeldebedrijfsgroott e tengevolg e gehad» Integendeel,d ebedrijve nva n 1-5 hazij nsind s 1910i naanta l afgenomen,terwij lhe t aantali nd e grootteklassen 5-10h ae n 10-20h abelangrij k groter isgeworden ,B rzij nvoo rd e vermeerderingva nhe t aantalbedrijve n inee ngemeent e inbeginse l tweemogelijkheden i ontginningva nwoest e grondto tbouw -o f gras land,alsmed e splitsingva nbedrijven . Deontginnin gi si nEuurl ova nzee rvee lbetekeni sgeweest . Bijd e 552geënquêteerd e bedrijven is intotaa l 1200h aontginnings - grond geregistreerd, d»i,28 $va n detegenwoordig e totaleopper vlakte cultuurgrond vandez ebedrijven .Voora l na 1910i sd e ont ginningkrachti gte rhan d genomen.D e ontginningi snie t alleenva n belanggewees tvoo rhe t stichtenva nnieuw ebedrijven ,maa roo k voor devergrotin gva nbestaand ebedrijven .Ui t deenquêt e is gebleken,da ti nd eperiod e 189O-191O, 1910-1930e nn a 1930resp « 16, 63e n Vi (intotaa l 96)bedrijve n door ontginning zijngestipht , terwijl 223bedrijve n zijnvergroo t met ontginningsgrond.D e bedrijvenzonde r ontginningsgrondkome nabsoluu t enrelatie fhe t meestevoo r ind egrootteklass e 1-5 ha,,Di t isbegrijpelijk ,omda t veleklein ebedrijve n doord eontginnin gva nwoest e grondbove n de 5-ha grens zijnuitgegroeid .Than s zijnd emogelijkhede nto t ontginningnagenoe guitgeput .Volgen sëe nmededelin gva nd eNeder - landsoheHeid eMaatschappi jbedraag t deoppervlakt ewoest e grond, welke nogvoo r ontginning geschikt is,ongevee r 15ha U Geziend °grot ebetekeni sva nd e ontginningvoo r devermeer deringva nhe t aantalbedrijve n enhe tfeit ,da t ondanks deze toe neming,d egemiddeld ebedrijfsgroott e ookno gi sgestegen ,lig the t voor dehand ,da td e splitsingva nbedrijve n inRuurl ova nweini g belangi sgeweest , Intotaa l zijn 54bedrijve nbi jsplitsin gbetrokke n geweest (28nieuw e en2 6restbedrijven) $ d,i, 10$va nhe t aantal geënquêteerde bedrijven,I n 11gemeente n opd e zandgrondenwa s dit percentage 22$, Hetbetrekkelij k lage percentage inRuurl o isster kbeïnvloe d door de grote ontginningsmogelijkheden end eremmend e invloed vanhe t grootgrondbezit indi t opzicht.Doo r de splitsing zijnmerendeel s kleine bedrijven ontstaan; hetgeenuiteraar d ongewenst is.He t is wellicht teverwachten ,da t inverban dme t de grote opvolgingsdruk opd egrot ebedrijve n (zie §7 )e nd egering emogelijkhede n van ontginning,d e splitsing ind etoekoms tva nmee rbetekeni s zalworden , 1)Uitgezonder d debos -e nander e gronden ineigendo m vanHuiz e "Ruurlo",welk e uit eenoogpun tva n recreatie ennatuurschoo ndoo r hetNational e Planto tbeschermingsgebie d werdenverklaard . 597 - 29- Bezietme nd e cijfersove rd e gemiddelde bedrijfsgrootte, ontginning en splitsing ind everschillend e delenva nd egemeente , dan"blijke ne renkel e verschillen tebestaan .I nhe tNoorde nva n de gemeente enin .Zieuwen t tref-5me nrelatie f gezienvee lklein e bedrijven aan,terwij l tenZuide nva nRuurl o (Winkelerhoek en Heurne)e nte nOoste nva nRuurl o (Brinkmanshoek enomgevin g Bedelaarsdijk)relatie f veel grotebedrijve nvoorkomen .D e ontginning isvoora lva nbelan ggewees t inhe tRuurlos eBroe k enhe tVeller . De splitsingva nbedrijve n isvoornamelij k gelooaliseerd inZieuwen t enMariënvelde ,Waarschijnlij ki she thog ekinderta l indi t gedeelte vand e gemeentehiero pva n invloed geweest (zie § 7)* Conclusies 1,a.He t aantalbedrijve n inRuurl o issind s 1910belangrij ktoege nomen» Door eenmee r danevenredig e uitbreidingva n deopper vlakte cultuurgrond isd e gemiddeldebedrijfsgroott e indez e periode nogaanzienlij k toegenomen,nl ,va n 5»1k ato t 7»9ba . b. Vand e55 2landbouwbedrijve ni nRuurl o is33 $kleine r dan5 na • (zandgronden 43$)j 41$de rbedrijve nval t ind e grootteklasse 5-10 ha (zandgronden 30$),He t aantalbedrijve n groterda n 15b a iszee rgering . 2#a,D e ontginningva nwoest e grond isd evoornaamste.oorzaa kvoo r de toenemingva nhe t aantalbedrijve n geweest.Va nd etotal e oppervlakte cultuurgrond bestaat 28$uit -ontginningsgrond .I n totaal zijn31 9bedrijve nbi jontginnin gbetrokke ngewees t (58$va nhe t totale aantal),waarva ne r $6 door ontginning zijngesticht ,terwij l 223bedrijve nd e oppervlakte cultuur grondhebbe nkunne nvergroten , b. De splitsingva nbedrijve n isi nRuurl o door deontginnings - mogelijkheden end eremmend e invloedva nhe t grootgrondbezit vanminde rbetekeni s geweest dano pd ezandgronde n alsgeheel , resp, 10e n 22$de rbedrijve nzij nbi jsplitsin gbetrokke n geweest.He tlig t ind everwaohting ,da t de splitsingva n bedrijven ind e toekomst eengroter e rol zalgaa n spelen. §3« De betekenis van het neven beroep- bij het grondgebruik Ind evorig e paragraaf zijnall ebedrijve n over éénka mge schoren,d,w ,z< ,al szuiver e landbouwbedrijven beschouwd« Het is echter eenbeken dfei t opd e zandgronden,da t eenbetrekkelij k groot aantalboere nee nnevenberoe p uitoefent omhierdoo r aanvullende inkomstent everwerven .Daarnaas t hebbenvel e personenme tee n hoofdberoepbuite nd elandbou w eniggrondgebruik « Omn at egaa ni n hoeverre ditverschijnse l zichoo k inRuurl ovoordoet ,zij nd e grond gebruikers inversohillend egroepe ningedeeld .Dez e indelingi suit gevoerd met deP.B.H, , deassisten t vand e landbouwoonsulent enee n 597 - 30 - ootói'oöïV^an\!l)'0'ajpeaa0. Als criterium werd aangenomen de tijd, welke aan fté'i 'nëVeriberoèp werd'besteed. Grbèp'A -Zuivere, landbouwers' ... •' Groep B -Landbouwers met nevênberoep (minder'dan de helft . . , van de tijd aan,hét nevênberoep besteed) . Groep C - Met-landbouwers met enig grondgebruik, (minder dan . de helft van de tijd aan het landbouwbedrijf besteed) Groep D - Rustende boeren en rentenierende niet-agrariërs met enig grondgebruik, •' ' Eet resultaat van deze indeling is in.tabel 3 neergelegd, waarin tevens de cijfers van Zelhem, Lichtenvoorde on het gemiddelde van 11 gemeenten op de zandgronden zijn gegeven« Tabel 3 INDELING VAN DEBEDRIJVE N IN GROEPEN VAN GR0ND6EBRUIKER S 11 gemeenten Groepen van . . Ru u r 1 o Zeihe m Liohtenvoorde op de zand grondgebruikers gronden Aantal Oppervl. cul Gemidd. Percen Gemidd, Percen Gemidd. Percen Gemidd, bedpïIven - tuurgrond bedr. tage bedr. tage bedr. tage bedr. abso greotle bedrij grootte badrij grootte bedrij- grootte \n% ii Ja in 2 luut ven ven Yen A.Zuivere land bouwers 405 73 3751 86 9,3 62 8,4 64 10,1 67 10,2 8.Landbouwers met een neven- beroep 63 • 11 374 9 5,9 21 4..0 13 5,8 14 5,9 CJiet-landbou- • wers met grond- . gebruïk 64 12 169 4- 2,6 14 2,* 18 2,5 14 2,9 • •• • D.Rusiende land~ bouwers en 5 schijnbedrijven 20 4 45 1 2r3 3 2,2 5 2.1 2.* Totaal geenquêt, boven 1 ha 552 100 4339 100 7.9. 100 .6,* 100 7,8 100 8,2 Het percentage zuivere landbouwers blijkt in Ruurlo greter te zijn dan.in de 11 gemeenten op de zandgronden^ de gemiddelde bedrijfs- grootte van de A-^bedrijven daar3ntegen ligt iets lager», In de groepen B, C en D is de gemiddelde bedrijfsgrootte veel lager dan in groep A. Bit ligt voor de hand, omdat hefc juist de boeren op de kleine bedrij ven zijns die door aen nevênberoep hun inkomsten trachten te vergroten« Van de- spreiding der grondgebruikersgroepen over de bedrijven in de verschillende grootteklassen geeft tabel 4 een overzicht. 597 - 31 - Tabel 4 DE GROiœBRUIKERSGRŒPEN NMR GROOÏTEKLASSEN Aantal grondgefcrui kef i Grootteklas» GroeiP A Groep C ; • , Groep D Totaal sen in ha IrwipJ?.. absoluut i absoluut % absoluut % absoluut ? absoluut i 1-5 73 41 59 34 2D 11 177 100 5-10 183 83 34 15 4 2 221 1)0 10-23 136 96 4 3 1 1 141 100 >20 13 100 13 100 Totaal 405 73 63 11 64 12 20 4 552 100 Naarmate debedrijve n groterworden ,word t eengrote rpercen tageva nd ebedrijve n geëxploiteerd doorzuiver e"boeren .Z okome n opd ebedrijve n >10h a slechts enkeleB-boere nvoor ,terwij ld e bedrijvenva nd eC-grondgebruiker szic hnagenoe gall ei nd egrootte klasse van 1-5 habevinden ,Va nd e 177bedrijve nva n 1-5 haworde n er7 3geëxploiteer d doorA-boeren ,2 5doo rB-boeren , 59doo r C- grondgebruikers en2 0bedrijve n vallen ingroe p D, Metbetrekkin gto t denevenberoepe nbestaa t eruiteraar d een sterke voorkeur voor dieberoepen ,welk e nauwverban d houdenme t het agrarischbedrijf .Dez eberoepe nbiede noverigen s inee nstree k met eenzee rgering e differentiatie vanhe t eoonomisohleve noo k demeest emogelijkheden ,I nstaa t 3#1 zijnd eB -e n C-grondgebruikers ingedeeld inee n7-" ta-lberoepsgroepen ,waarva n de eerste 3nau w verbonden zijnme t het agrarisch bedrijf. Vand e 63B-boere n zijne r 42,di e eenmelkri t hebben.Dez e bedrijfshoofdendoe ndez emelkri t nagenoegalle nzelf ,maa ri nmee r dand ehelf t dergevalle n ise r ophe tbedrij fno gee nmeewerkend e zoono ffamilieli d alsvervange r aanwezig.D ebedrijve n indez e groephebbe nno gee ngemiddeld e grootteva nrui m 6ha .D emeest e B-boeren wonen ind everde r vanhe t dorp gelegenwijke n (E,G ,M en0) , Hethoofdberoe pva nd e C-grondgebruikers ligt invee lsterker e matebuite nd e agrarische sfeerda nhe tnevenberoe p vand eB-boeren , Hetbetref thie rvnl , personen indiens tva noverheidsorganen , als mede particuliere bedrijven eninstellinge nnaas t eenaanta lverzor gendeberoepen ,zoal sbakker ,timmerman ,etc ,I nd ewijke nme tvee l kleinebedrijve nblijk t een sterkere ooncentratieva n C-bedrijven te zijnda n ind ewijke nme t groterebedrijven . Speciaal isdi t het geval ind ewijke nB enM . De 20grondgebruiker s ingroe pD zij nno g alsvolg t ondert e verdelen:8 rustend e landbouwers,4 rustend e landarbeiderse n8 rentenierende niet-agrarischeberoepspersonen . Uitbovenstaand e cijfers iswe l duidelijk naarvore ngekomen , datme nd e C-grondgebruikers niet ind e eerste plaatsal s agrariërs 597 32- magzlen jme ndenk e"bijv ,aa nd e geringe gemiddeldebedrijfsgrootte . Inverban d hiermede zaldez egroe p ind evolgend e hoofdstukkennie t ind ebeschouwinge n betrokkenworden .D eB-boere nstaa nvee l dichter bijd egroe pde rzuiver eboeren, ,daa rhe tmerendee lva nhe nuitsluiten d indez e groep.is .geclassificeerd ,omda t zijgel dverdiene nme the t rijdenva nmel knaar .de-fabriek .Mè nkar iaannemen ,da t de'conclusies , welke-j nd evolgende,'paragrafe nvoo rd eA-boere nwórde ngetrokken, ' ookp pdez e groepva ntoepassin gzijn , C;o n c1 û s:i e s l.a.D e percentages grondgebruikers ind e groepenA ,B , Ce nD zij n raspa 73, 11> 12e n a$a De gemiddelde bedrijfsgroottei ndez e groepeni sreep * 9,3,5j3 s 2,6en'2, 3ha « b.He tpercentage ,zuivere ,landbouwer s isi nRuurl ohoger 'da ni n Zelhem,Lichtenvoord e enhe t gemiddeldeva n 11gemeente no pd e zandgronden,nl , 73$tegenove rresp „ 62,6 4e n67$ * 2-, Onderd e'6 3B-boeré nkome n er4 2voor ,di eee nmelkri thebben . Hetmerendee lva n debodrijve ni ngroe pB behoor t dusi nfeit e totd e "zuivere"landbouwbedrijven , 3« Dehoofdberoepe nva nd e6 4C-rgrondgebruiker szij ni nvee l minderemat everwan tme t de landbouw d §4» Eigendom en pacht Ind emeest e landbouwgebieden opd e zandgronden ismee rda nd e helftva nall ebedrijve n >1 ha inhande nva nee neigengeërfd e boerenstand,Euuri o end e Graafschapwijke n indi e zina fva ndi t beeld,da thie rhe tgrondeigendo m eenbelangrijke r rol speelt,zoal s blijkt uit tabel5 » Tabel 5 ÜÜJT AAIMTAL JfilCJENA RM\ Iff-Jfc VABTHE T T OTAAL AANTA LGRONDG E BRUIKERS Gebied 1895 1910 1921 1930 1948 Ruurlo •56 58 66 70 71 Graafschap Zut- phen » 66 72 73 72 Zandgronden « 62 67 67 59 Nederland J 51 56 36 48 1)Ee ngrondgebruike rword t alseigenaa rbeschouwd , indiend ehelf t ofmee rva nzxj n cultuurgrond ineigendo m is (C.B.S.)„ 597 33 - De toenemingva nhe tpercentag e eigenareni nEuurl o isveroor zaakt door degeleidelijk everkoo p vanboerderije n enva nvoo r ontginninggesohikt ewoest e grondaa nd eboere ndoo rd egrootgrond bezitters,;Opmerkelij k is,da the tgrondeigendo m zichi nRuurl o en deGraafscha p ookn a de crisis der jarenderti gheef twete nt e handhaven* zulksi n tegenstelling metd e zandgronden enNederlan d alsgeheel » Eenvolledige rbeel dva n deeigendoms-paoht-verhoudin ggeef t tabel 6,waari nd ebedrijve nnaa rd e juridisohe vormva nhe tgrond gebruik zijn ingedeeld invie rgroepen * Dezeindelin gheef tallee n betrekking op deexploitatie-wijz eva n decultuurgrond }he tfei t ofd ebedrijfsgebouwe n ineigendo m zijn,da nwe l gepachtworde ni s hierbijbuite n beschouwing gebleven6 Tabel 6 Greep A AAMTAL BEDRIJVEN NAAR DE JURIDISCHE VORtä VAU HET GRONDGEBRUIK Grootte- Aantal Totale oppervlakte ïedrUven net de cultuurgrond klassen bedrij cppo sultuurgr. In geheel In 5Ö£e nmee r neer dan geheel In ha ven cult, ai gen do n eigendom in etc lendoffl 50$ gepacht gepacht grond in ha \n% aantal fn£ aantal \n% aantal \n% aantal \n% In ha van de per per per por culigr. gr.kl. gr.kl. gr.kl. gr.kl. 1-5 73 278 161 58 20 27 26 36 6 8 21 29 5-10 183 1389 861 62 62 34 54 30 24 13 43 23 10-15 100 1249 980 78 58 58 2£ 22 5 5 15 15 15-20 36 619 352 57 15 42 5 14 7 19 9 25 >20 13 307 138 45 3 23 3 23 1 8 6 46 Totaal , : 405 38« 2491 65 158 39 110 27 43 11 94 23 Zoalsreed sgezegd ,overweeg ti nBuurl ohe t eigendom» Ingroe p A is 65%va nd e cultuurgrond in eigen exploitatie«,Va n de40 5 bedrijven indez egroe pheef t39 $d- egron dgehee l in eigendom, terwijl 23$va nhe t totaleaanta l degron dvolledi gpaoht s Daarnaast komte r eengroo taanta lbedrijve nvoo rme t eengemengd e exploitatie vorm,d.w«z » deelseigendo m en deelsgepacht .Bi jdez ebedrijve n overweegthe taantal ,da the tlan dvoo r )>0$o fmee ri neigendo m heeft.He ti sopvallend ,da tbi jd ebedrijve n tot 15h ahe teigendoms element steeds sterkerwordt ,terwij l ditbi jd ebedrijve n >15h a weer daalt» In de.groepe nB , Ce nD i see niet sgrote rpercentag e van decultuurgron d in eigendom dani ngroe pA » Uit tabel 6ka nmen ,gezie nhe tgrot eaanta l'bedrijve n met een gemengde exploitatievormreed s oöncluderen,da the tpachte nva nlo s landveelvuldi gvoorkomt .I n totaalpachte n 163bedrijve n uitgroe p A- diti s40 $va nhe t totale aantal- loslan d bij.Va nd ebedrijve n kleiner dan 10h apach tongevee r dehelf tlo slan d bij, vand e bedrijven >15h aongevee r 20$,D egemiddeld eoppervlakt e losgepacht e grondbedraag t2 ?0ha t In totaal wordti ngroe pA 1350h agepacht j hiervani s31 8h alo s enrui m 1000h aal sbehuis dlan dgepacht e Ind e 597 - 34- groepenB en Cpach tongevee r dehelf tva n de"bedrijve nlo slan dhij . Inall egroepe nva ngrondgebruiker sblijk the tgrootgrondbezi t de voornaamsteverpachte r vanlo slan d tezijn j daarnavolge n deboeren . Wathe tbehuis dgepacht e landbetreft ,i si n tabel 7no gee n aantalgegeven s verzameld. GroepA BEDRIJVE N BET BEHUISD GEPACHT LAND Totaal Bedrijven net behuisd land Verpachters van de boerden an Grootteklas aantal Absoluut Injf Oppervl. Familie | Boeren Particu Groot Kerk en sen in ha bedrij aantal van oult.gr. ! lieren grondbe andere ven totaal In ha zit instellingen in absolute aantallen 1-5 73 23 31 74 2 5 2 9 5 5-16 183 59 32 363 8 15 4 29 3 10-15 100 17 17 166 2 1 14 15-20 36 ; 16 44 252 1 1 1 13 >20 13 7 54 157 1 6 Totaal , 405 122 30 1032 14 22 7 71 8 Ingroe pA heef t30 $de rbedrijve nbehuis dgepach t land|i nd e groepenB en Ci sdi tpercentag ewa tkleiner .Wa t deaar dva n de verpachtersbetreft ,blijk too khie rhe tgrootgrondbezi t ingroe p A enB t© domineren.Opvallen d is,da tvoora l degroter e bedrijven inbezi t zijnva nhe tgrootgrondbezi t end ekleiner e bedrijvenmee r door anderenworde nverpacht . Zoalsui t devoorgaand e tabelleni sgebleken ,i se ri nvel e gevallengee nstrikt e scheiding tussenzuiver e eigendoms—e n zuivere pachtbedrijven.D e exploitatievormen lopendikwijl s inelkaa rover . Zoheef t eenaanta l eigendomsbedrijvenlo sgepach tlan di ngebruik , terwijl anderzijdspachtbedrijve nlo slan dbijpaohte n en/oflan di n eigendomhebben .Va n deverschillend e exploitatievormengeef t staat3. 2no g eengedetailleer d overzicht. Hoewel ind epachtwetgevin g debepalin g isopgenomen ,da t allepachtovereenkomste n schriftelijk dienen teworde nvastgelegd , wordti nRuurl ono g 38$va nd e totalelo sverpacht e oppervlakte mondelingverpacht ;bi jhe tbehuis dverpacht e land zijnnagenoe g alle overeenkomsten op schriftgesteld . Degemiddeld epachtprij svoo rhe tloss elan di s ongeveer f. 62,-pe rha j deafwijkinge n om ditgemiddeld e zijnzee rgering . Bijd epachtbedrijve n >5 b.ai sd eprij s ongeveer f. 67,-pe rha j debedrijve nva n 1-5h aligge n aanzienlijkhoge rme tgemiddel d f. 89,-pe rha . Hiernaza lno gworde n nagegaan of eri n enigerlei opzicht verschillen bestaan tussen depachtbedrijve n end ebedrijve nva n de eigengeërfde boeren.He t ishie r echter deplaat so mvas tt e stellen,da td ehuidig epachtwetgevin g zodanig is,da tee ngezond e ontwikkelingva n delandbou w op depachtbedrijve nthan sgae nbelem- r mering ondervind*. Inhe tverlede n isdi t evenwel niethe tgeva l 597 - 35- geweeat, speoiaal door de grote invloed van de grootgrondbezitters op het landbouwleven in de gemeente (zie hoofdstuk i}* Tenslotte zij opgemerkt, dat in verband met de sleohte verka velin gs t oe s tan d "paohtruil" in Huurlo te overwegen was» Naar deze mogelijkheid is evenwel geen verder onderzoek ingesteld» Voor de grote weerstanden, welke bij de uitvoering van een dergelijk plan zouden moeten worden overwonnen, wordt verwezen naar § 10» Conclusies 1. In Huurlo is het grondeigendom van veel groter betekenis dan op de zandgronden als geheel en ih de andere landbouwgebieden van ons land. Volgens de enquête is 65$ van de grond in eigen-* dom. 2»a» In groep A is 39% der bedrijven geheel eigendom« 23$ geheel gepacht, terwijl 38$ der bedrijven zowel land pachten als in eigendom hebben» Op de bedrijven beneden de 15 ha is het eigendomselement relatief sterker dan op de grotere bedrijven» b, In de groepen By C en D is reap» 66t 10 en 71$ van de grond in eigendomo 3»a, In groep A wordt 318 ha los land gepacht door 40$ der bedrijven in deze groep; de gemiddelde oppervlakte per bedrijf is 2,0 ha« De bedrijven <10 ha zijn relatief het meest bij het pachten van los land betroklcen, b. In groep B en C wordt resp. 55 ©n 25 ha los gepachtj ongeveer de helft van de bedrijven zijn hierbij betrokken» c. Het grootgrondbezit is de voornaamste verpachter van los land. 4» In groep A, B en C pacht resp* 30, 21 en 27$ der bedrijven zowel huis als land» Het grootgrondbezit is de belangrijkste verpachter, vnla van bedrijven' boven 5 ha» §5iFinanc'lële positie der bedrijven Er zijn verschillende redenen, waarom bij het onderzoek naar de landbouw in Huurlo ook een onderzoek naar de finanoiële positie der bedrijven is ingesteld. In de eerste plaats bestaat er in het alg-emeen een zekere wisselwerking tussen de financiële positie en de uitrusting der bedrijven. Een gebrekkige uitrusting der bedrijven is van invloed op de financiële resultaten en omgekeerd zal een meer of minder zware sohuldbelasting tot gevolg hebben, dat de uitrusting minder snel aan de steeds voortschrijdende ontwikkeling van de land bouwtechniek wordt aangepast« Deze algemene tendens kon ook op de landbouwbedrijven in Huurlo worden geconstateerd« Het is gebleken, dat de eigendomsbedrijven zonder schuld gemiddeld over wat meer werktuigen beschikten en ook wat moderner waren ingericht dan de eigendomsbedrijven met schuld. Dit verschijnsel houdt nauw verband 597 - 36 - met de instelling van de agrarische bevolking tegenover financiële vraagstukken. Men heeft in het algemeen een zekere tegenzin tegen het opnemen van credieten, ook al kunnen deze gelden worden aange wend voor het aanbrengen van rendabele bedrijfsverbeteringen. Het bleek dan ook uit de enquête, dat er onder de bedrijfshoofden met schuld slechts enkelen waren, die crediet hadden opgenomen voor een uitbreiding of verbetering van de inventaris. Overigens wil met het bovenstaande niet gezegd worden, dat de bewerktuiging en de meer ofminde r moderne inrichting van de'bedrijve n uitsluitend zouden worden bepaald door het financiële aspect. Het hangt ook ten nauwste samen met de inzichten van de boer op landbouw—technisch gebied en met het feit, dat op demeest e bedrijven, zoals later nog zal blijken, de arbeid in overvloed aanwezig is. Dit vormt uiteraard een rem op demechanisatie ,omda t voor de vrijkomende arbeid geen productieve aanwending kan worden gevonden. Het nauwe verband tussen gezin en bedrijf en de instelling van de boeren tegenover financiële vraagstukken vormen, afgezien van de financiële mogelijkheden, sterke remmen voor de uitvoering van verbeteringen in de uitrusting van de bedrijven. De vraag rijst nu over welke financiële mogelijkheden de bedrijven besohikken om de uitrusting op een redelijk peil te brengen* Op deze vraag heeft de financiële enquête een duidelijk antwoord gegeven. Het ligt,n a hetgeen over de financiële instelling van de boeren gezegd is,voo r dehand , dat men in het algemeen zal traohten om de schulden,welk e op het bedrijf rusten, zo spoedig mogelijk af te lossen. Ér zijn daarom bij de enquête alleen vragen gesteld óver de aard en de omvang van deschalde« , omdat in het algemeen mag worden aangenomen,da t de bedrijven met schuld over weinig eigen middelen beschikken. Van de 552 bedrijven werden er 535 of 97$oo k financieel geënquêteerd. Ben overzicht van het voorkomen van schuld onder de bedrijven in groep A geeft tabel 8. . Tabel8 GroepA AANTALBEDRIJVE NME TE NZONDE RSCHUL D Geheel in I 50? en meer meerda n 50? Groottoklas geheel gepacht Totaal eigendom in eigendom sen in ha gepacht met zonder met zonder met zonder met zonder net zonder schuld schuld schuld schuld schuld schuld schuld schuld schuld schuld 1-5 n 5 13 12 4 2 31 40 - -22"- „. IL. 5-18 20 L* ° "Ie"" 4 19 38 • 50 127 1Ö-1S 17 40 7 . .._r- 1 4 ?5 73 >15 _3 13 3 5 1 7 -. 1n5 7 40 Totaal 54 98 45 62 10 32 4 88 113 280 In % van totaal aantal finan cieel geönquet. bedrijven n 25 11 16 3 8 1 22 29 71 597 37 Vand e 393geënquêteerd e A-bedrijvenzij ne r28 0(71$ )sohuld - vrij, Invergelijkin gme td euitkomste nva n een soortgelijkonder zoek inZelhe m (50$)» Lichtenvoorde (60$), Steenderen (62$)e nhe t gemiddeldeva n 10gemeente n opd e zandgronden (64$)ka ndi tpercen tage inEuurl o gunstigworde ngenoemd .He t"blijkt ,da tnaarmat ehe t paohtelement sterkerwordt ,he t percentage söhuldvrijebedrijve n sterktoeneemt jonde r de"boere nva ngehee l gepachte"bedrijve nhebbe n er slechtsenkele n orediet opgenomen* Datd eèigendoiasbedrijve n zwaarder zijnbelas tda nd epachtbedrijve n isbegrijpelijk * De overname ofaankoo pva nhe tbedrij f en/of land isbi jhe tmerendee l der 113bedrijve nme t schuld deoorzaa kvoo rhe t opnemenva norediet , In 90va nd e 113gevalle n isdi t orediet opgenomenonde r hypothecair verband, Slechtsi nenkel egevalle n iscredie t opgenomenvoo rander e doeleinden,zoal suitbreidin g inventaris,tegenslage n ophe tbedrijf , etc.Naa rgrootteklasse n gezienzij nhe tvoora ld eklein eboeren , die crediethebbe nmoete nopnemen . De credieten onderhypothecai r verbandworde n indriekwar t van de gevallenopgenome nbi jd eBoerenleenbank }d eparticuliere n end e familievervulle n indi t opzicht geenro lva nbetekenis .Voo rd e credieteno pkort e termijndaarentege nwend tme nzic h öleohtsi n' enkele gevallen totd eBoerenleenbank jd efamili e en particulieren zijnhie rd evoornaamst e bronnen.Overigen s zijndez e credieten, zowelwa t aantalal sgroott ebetreft ,va n.weini gbelan gvergeleke n bijd ehypothecair e credieten. Menka ntenslott e devraa g stellens hoe zwaar zijnd ebedrijve n met schuldbelas t engaa t dezebelastin g inhe t algemeen eenal s toelaatbaar te stellenbedra gt eboven ?Te rbeantwoordin gva ndez e vraagzij nd e 113bedrijve nme t schuld indri e groepeningedeeld , waarna,o mee nindru k tekrijge nva nd egroott e derbelastin gvoo r elkegroep ,bepaald e vergelijkingsnormen zijnvastgesteld .Staa t3. 3 geefthierva nee noverzicht .He tblijk t nu,da tzowe lbi jd eeigen doms-e npachtbedrijven ,al sbi jd ebedrijve nme t eengemengd e exploitatievorm, de opgenomen credietend efinanciël epositi eva n hetbedrij f niet ingevaa rbrengen .Slecht si nenkel e gevallenlig t debelastin gva nd ebedrijve n aand ehog ekant . Inhe talgemee nka nme nvoo rd ebedrijve n ingroe pA stellen , dat verbeteringen ind euitrustin gen/o f eeneventuele ,intensiverin g vand ebedrijfsvoering ,i nhe t algemeennie tbehoeve n aft e stuiten opfinanciël ebezwaren .D ebedrijve n zoudend ehiervoo r benodigde kapitaalsinvesteringen ofkunne n puttenui t eigenmiddele nb f hierin kunnenvoorzie ndoo rhe topneme nva n credieten'). Dathierto e niet opgroter esohaa lword t overgegaan -ui t§ 6 za lblijken ,da te rno g aanzienlijkeverbeteringe nmogelij k ennoodzakelij k zijn- moe t worden toegeschreven aand e instellingva nd eboere nt.a.v ,financiël e vraagstukkene nd enauw eband ,welk e erbestaa t tussengezi ne n bedrijf,zoal shierbove n isuiteengezet . Terloopszi jhie r nogopgemerkt ,da td egezond efinanciël e positieva nd ebedrijve n niet ind e laatste plaats tedanke ni saa n de zeer sobere levenswijze end e spaarzinva nd eboere n (zie ook§ 10), 1) Afgezienva nd emoeilijkheden ,welk e erdoo rverder emaatregele n vand eoverhei dt.a.v .d ecredietverlenin gzoude nkunne nrijzen . 597 - 38 - Tenslotte nog enkele opmerkingen over de finanoiële positie van de "bedrijven in groep B en C« In deze groepen zijn resp, 39 en 57$ der bedrijven schuldvrij. Vooral in groep B is dus een groter percentage van de bedrijven belast dan in groep A* Bovendien is de belasting van de B~ en C-bedrijven iets zwaarder dan die van de A-bedrijven» Conclusies 1. Van de bedrijven in de groepen A, B en C was in Ruurlo resp. 71} 39 en 57$ schuldvrij. In Zelhem, Liohtenvoorde en in 11 gemeenten op de zandgronden bleek resp. 50» 60 on 64$> van de bedrijven in groep A schuldvrij te zijn. 2o In groep A bleken het voornamelijk de (kleinere) eigendoms- bedrijven en bedrijven met een gemengde exploitatievorm te zijn, welke credieten hadden opgenomen. De sohulden vormen in sleohts enkele gevallen een zware belasting van de bedrijven» 3e In het algemeen kan de finanoiële positie der bedrijven gezond worden genoemd» Verbeteringen in de bedrijfsinriohting en de uitrusting behoeven in het merendeel der gevallen niet af te stuiten op bezwaren van strikt financiële aard» 4» Een belangrijke rem op de verbetering van de bedrijfsinriohting en de uitrusting is de instelling van de boeren t.a*v. financiële vraagstukken en de nauwe band, welke er bestaat tussen gezin en bedrijf. §60De bedr ij fs voering in de landbouw 1, De structuur van de landbouw De landbouw in Euurlo onderscheidt zich niet in bijzondere mate van de landbouw in andere zandgemeenten» Het algemeen voorkomende bedrijfstype is het gemengd bedrijf» Het grootste deel van de cultuur grond is grasland, 32$ is als bouwland in gebruik. Het grasland Het grasland wordt extensief behandeld. Sleohts 40$ van da oppervlakte grasland wordt gemaaid, zoals it staat 3.1 blijkt % Er wordt praotisoh geen gras ingekuild„ No# niet de helfft van het grasland levert dus hooi voor de stalperiode. Dat het gras land in hoofdzaak voor de zomervoeding (het weiden) van het vee kan worden gebruikt is mogelijk.* doordat het bouwland nog heel wat winter- voer leverte 1) In de staten 3»4 t.^n 3«.6 zijn de belangrijkste gegevens opgenomen over het niveau van de bedrijfSVOÓXing, de bedrijfsinriohting en de werktuigen« Voor zover deze gegevens niet hier worden vermeld, kan men zich in deze staten nader oriënteren. 597 39- Tabel9 A INSCHARTNGSDICHTHEID Dagrantsoen Koeien per ha inoeschaard: Aantal (ftjotteklas- beweiding 10-20 5-10 melk <5 sen in ha aantal % van hot aantal % van hst aantal % van het koeien aantal % van het koeien totaal koeien totaal koeien totaal koeien «tal 1-5 256 .17 7 17 7 183 71 39 15 MD KW 108 10 141 13 696 67 102 10 10-15 855 108 13 136 16 537 63 74 8 >1S m 89 16 105 19 297 55 54 10 Totaal 2703 322 12 399 15 1713 63 269 10 Algemeenword t aangenomen,da t eeninscharingsdichthei dva n 20koeie npe rh ahe tbest e isjd.w»z ,da the tve enie t langer dan ongeveer eenwee k inhetzelfd e perceelblijf tweiden .He tblijk t evenwel,da t slechts 15$va nhe t totaalaanta lmelkkoeie n inRuurl o wordt ingeschaard met eeninscharingsdichthei d vanmee rda n1 0 koeienpe rha .Ee n inscharingsdichtheid van2 0koeie npe rh akom t danoo kvrijwe l niet voor.Daarnaas t ise rechte ree naanta lboeren , datrantsoenbeweidin gtoepast ,Di t isee nzeer,goed ebeweidings - teohniekj 12$va na lhe tve eword t opdez ewijz e geweid.Hie r staat danechte rwee r tegenover,dat .63 $va nhe tve eword t geweid met,ee n inscharingsdichtheid vanminde r dan 10koeie npe rha .He tmerendee l vanhe t grasland wordt duswe l zeer slechtbeweid » In§ 1i sbi jd e besprekingva nd everkavelingstoestan d ookreed sgeweze no phe t geringe aantalbeweidingspercelen ,waari nhe t grasland wasverdeeld , inhe tbijzonde r opd ekleiner ebedrijven .He tfeit ,da the t grasland vaako pbetrekkelij k grote afstand vanhui sligt ,za l zeerzeke r invloedhebbe no pd ebeweidingstechniek . Tabel 9a GROOTTEDE RBEWEIDINGSPERCELE N EN GroepA HETAANTA L STUKSVE E Gemiddelde grootte Gemiddeld aantal stuks Grootteklasse in ha der beweidingsper- melkvee per bedrijf . celen in ha - 1-5 0,83 3,5 5-10 0?85 5>7 10-15 1,09 8,6 15-20 1,20 10,3 >20 1,54 13,4 Totaal 1,01 6,7 Uitbovenstaand ,staatj eblijk t nogeens ,da t opd eklein e bedrijven inverhoudin gto td e grotebedrijve n de percelenvee l te groot zijn.Verkleinin gva nd e percelenza lda noo khe tbegi nmoete n zijnva n eenverbeterin gva nd ebeweidingsteohniek , 597 - 40 - De slechte beweidingstechniek veroorzaakt,da the t grasland bossigword t enda t de slechte grassen eent egroo t bestanddeel vand ezod e gaanuitmaken » Het graslandmaak t danoo kee nslechte , onproductieve indruk.Doo r inkleiner e percelent eweide n enmee r temaaie nzo udi tkunne nworde nhersteld . Het extensieve gebruikva nhe t grasland blijkt ookui td e stikstof-gift,welk e inRuurl ogemiddel d 33k gzuiver eN perh a bedraagt.Hoewe l debedrijve n ookbeschikke nove r organische stik stof (stalmest engier )i sd etotal ehoeveelhei d verbruikteN toch niet voldoende om een intensief gebruikva nhe t grasland mogelijk temaken .Teven sblijk t uithe tversla gva n deVerenigin gvoo r bedrijfsvoorlichtingi nd elandbou w "Ruurlo enomstreken" ,da td e bemestingstoestand vanhe t grasland slecht isjz oblee k in 1950 o.a. 82$va nd egenome n grondmonsters eent elaa gkali-gehalt e te hebben. Het bouwland Zoalsui t staat 3»4blijkt ,word t hetbouwlan d hoofdzakelijk beteeldme t granen,nl . 73$me t daarnaast 14$aardappele n en 8$ bieten.Di t isdus ,wat'd ehoofdgewasse nbetreft ,ee ntamelij k extensief gebruik,52 $va nd eoppervlakt ebouwlan dword t echter beteeldme t stoppelgewassen,zoda the tbouwlan d tochbehoorlijk e opbrengsten oplevert.Biete n enstoppelknolle n zijnd evoornaamst e voedergewassen.Zee r opvallend is,da the tbouwpla nva ngrot e en kleinebedrijve nnagenoe ggelij kis . Watd ebemestingstoestan d vanhe tbouwlan d betreft,blee k vol genshe tversla gva nd ebedrijfsverenigin gd ezuurgraa d degrootst e moeilijkheden teveroorzaken .D ehelf tva n degenome n grondmonsters had geen juistezuurgraad .Bi j30 $va nd e grondmonsterswa she t kali gehalte telaag . Deveestape l Deveebezettin g per 100h a cultuurgrond geeft aanhoevee l stuks melkvee geoombineerd wordenme t de terbeschikkin g staandegrond . Dekoppelin gva ndez e twee zeerbelangrijk e productiemiddelen is vangrot e invloed ophe t inkomenui t de landbouw,Naarmat eme ne r inslaag t opdezelfd e oppervlakte grondmee rve e aant ehoude nzon derbelangrij k groterevoeraankopen ,word the t inkomenui the t bedrijf groter« Uit staat3. 4blijkt ,da t degemiddeld e veebezetting 72melkkoeie n per 100h a cultuurgrond bedraagt.Oo ki nRuurl ois , evenalsovera l opd ezandgronde nd emelkveebezettin go pd ekleiner e bedrijvenzwaarde r dano pd egrotere ,nl .ongevee r 95o pd ebedrijve n van 1-5h ategenove r 58o pd ebedrijve n >20ha » Dekwalitei t vand eveestape lkom t totuitdrukkin g ind eproduc tie perkoe » Deopbrengs t aank gmelkve t perko e isnie thoog ,nl . 130à 135k g (zie staat3,4) » Ditkom t ongeveeroveree nme the t gemiddeldeva nd e zandgronden.O pd ekleinst ebedrijve nlig td e melkvetopbrengst perko e duidelijk lager dano pd e grotebedrijven « Over de lactatie-periode 1948/49lage nd eopbrengste nva nd ekoeie n met zeerhog e opbrengsten opongevee r 230k gmelkvet ,terwij ld e 597 - 41 - koeienme t zeerlag eopbrengste n eenproducti eva n_ +7 5k ghadden . Uit dit groteverschi lblijk twel ,da t erno gverbeteringe nmogelij k zijn. Het aantal stuks jongvee,da t inEuurl ovoorkomt ,i sgroot , nl. gemiddeld 49pinke ne n5 0kalvere npe r 100melkkoeien « Dit wijst erop ,da tvoora l opd egrot ebedrijve nnoga l eensee nkal f of pinkword t aangehoudenme t debedoelin ghe tt everkopen « De omstandigheid, datvee l percelen grasland verva nhui sliggen ,za l hieraannie tvreem d zijn (staat 3.4)« Tenslotteworde nno genkel e cijfersgenoemd ,welk eee n indruk kunnengeve nva nhe t streveno md ekwalitei tva nd eveestape lt e verbeteren« Het percentagegecontroleerd e koeieni s80 jo pd eklein e bedrijven (beneden5 ha )word t evenwelmaa r 50$va nd ekoeie ngecon troleerd,31 $de rbedrijve ni saangeslote nbi jhe t N.R.S., terwijl 60$de rbedrijve n gebruikmake nva nkunstmatig e inseminatie,I n Zelheme nLiohtenvoord eworde nresp .7 °e nö° $de rkoeie ngeoontro - leerd,terwij lresp .1 6e n26 $de rbedrijve nli d isva nhe tN.R.S , en 9e n45 $gebrui kmaak tva nkunstmatig e inseminatie (1949)* Devarkensstape l isnie tva noverwegend ebetekenis ,maa rtoo h ooknie t geheel zonderbelang .He tgemiddel d aantalmestvarken spe r bedrijfbedroe gtijden sd eenquêt e ongeveer 10.O pd eklein e bedrij venkome nevenwe lminde rvarken s voorda no pd egrotere )o pd e bedrijvenva n 1-3 habedroe gdi t aantal ongeveer 4tegenove r gemid deld 15-17o pd ebedrijve n >15 ha.D ekippenhouderi j levertvoo r veelbedrijve n eenaardig enevenverdienst e op.He t gemiddeld aantal leghennenpe rbedrij fbedraag t 75}opvallen d is,da t ertusse nd e bedrijveni nd egrootteklasse nweini gverschille nbestaa ni nhe t aantalkippe n (zie staat 3.4). Debedrijfsinrichtin ge nwerktuige n Instaa t3. 5 zijn enkele gegevensverzamel d overd ebedrijfs - inrichting,I nhe t algemeenzij nd eklein ebedrijve n slechteringe richt dand egrotere . Gemiddeld maken 17$de rbedrijve n gebruik van een silobi jhe t inkuilen,terwij l 74$de rbedrijye nzonde r silo inkuilen.He t aantalbedrijve nme t eenverhard e mestplaat bedraagt 52$va nhe t totale aantal.D ebedrijve n zijn opvallend goedme t gierkelders ingericht,terwij li ndi topzich t ookgee n verschillenbestaa n tussenklein e engrot ebedrijven ,91 $va nd e bedrijvenheef t eengierkelde rme t eengemiddeld e inhoud van 2,1 m3 per stukgrootvee . Watd ewerktuige nbetreft ,word t instaa t3. 6ee noverzich t gegevenva nhe t gebruikva nwerktuige n opd ebedrijve ni nd ever schillende grootteklassen.D eklein ebedrijve nblijke nvee lminde r gemechaniseerd te zijnda nd egrote .Bi jhe tbeoordele nva nd e cijfersove rd ebewerktuiging ,dien tme nrekenin g tehoude nme the t overschot aanarbei d opd eklein ebedrijven ;dez e omstandigheid zald emechaniserin g uiteraardbelemmeren .I n staat3. 6i steven s het aantalbedrijve n aangegeven,da td ewerktuige nhuur tva nwerk tuigencoöperaties, coöperatieve aan-e nverkoopverenigingen , etc. 597 -.42 enda tgebrui kmaak t vanloonwerker svoo rmaaien , sproeien,aardap pelstomen endorsen . 2,Mogelijkhede n totverbeterin gva nd ebedrijfsvoering / Zoalsui t devoorgaand e beschrijvingreed snaa rvore nza l zijngekomen ,ka nd ebedrijfsvoering ,o pta lva npunte nworde n verbeterd.D emaatregelen ,welk egerich t zijno pd e verbetering vand ebedrijfsresultaten ,kunnen..globaa l intwe egroepe nworde n ondersoheiden» a.Maatregelen ,welk e eenmee r 'rät ioneleproductie tot gevolghebben ,d.w.z .va nd e ophe tbedrij f aanwezige productie middelen (grond,kapitaa l enarbeid )word t eenbete rgebrui kgemaakt « Hierdoor kane revenvee lworde ngeproduceer d bijlager ekoste no f meerworde ngeproduceer d bijgelijkblijvend e kosten« Rationalisering vand ebedrijfsvoerin g isdu svoo rall ebedrijve n aant ebevelen , omdat eenniet-rationel eproducti e betekent,da te rergen sverspil lingoptreedt , b.Maatregelen ,welk e een intensivering vand ebedrijfs voering~to tdoe lhebben .He tmeerder e inkomen,da tdoo rd eproductie verhogingword tverkregen ,i she tverschi ltusse nd emeer-opbrengste n end emeer-kosten « Integenstellin gto td erationaliserin gvraag td e intensiveringva nd ebedrijfsvoerin g inhe talgemee nmee rkapitaa l enarbeid .He t zaldu sva nd emate ,waari ndez eproductiemiddele n op debedrijve n ind eversohillend egrootteklasse nbeschikbaa r zijn, afhangeno fe no pwelk ewijz e eenintensiverin gto t standka nworde n gebracht» Ad a« Derationaliserin gva nd ebedrijfsvoerin g Achtereenvolgens zullenenkel eonderdele nva nhe tbedrij f wor dengenoemd ,welk eblijken she tvoorgaand eoverzich tva nd e struotuur vand e landbouw enhe t niveauva nd ebedrijfsvoerin gvoo rrationali seringi naanmerkin gkomen . ("0Grasland « De zeer slechte graslandproductieka nworden.opgevoer d door eenbeter everpleging ,bemesting ,beweiding.e nhooiwinning . Watd everplegin gbetreft ,dien tme ni nd eeerst e plaatsaan - daoht teechenke naa nhe t optij d greppelen.,Voorda t degrasgroe i begint,moe t ditzij ngebeurd ,opda the t land inhe tvoorjaa rnie t nate nkou d ise ndaardoo r degrasgroe ivertraagt .Daarnaas t isd e onkruidbestrijding pnontbeerlijk.Di twi lnie tzeggen ,da te ri n grasland alleenmaa r goed grasma gvoorkomen ,integendee lkruide n kunnenzee rnutti gzijn .Maa rbentpolle n enbrandnetels « zoalsme n die (voorali nhe tRuurlos ebroek )no gvee lka naantreffen ,zij n tochzee rbeslis t schadelijk.N ahe tweide n ishe tuitstrooie nva n mestflattene nhe tbossennnaaie nzee rnodig, ,vooral ,wannee r erweini g vee ind epercele nloopt ,zoal smeesta l hetgeva l is. Debemestingstoestan d vanhe t grasland laatvee lt ewense nove r envoora ld ekali-voorzienin gbehoef taandacht .He t latenneme nva n grondmonstersi sd eenig emethode ,waardoo rme nd ebehoeft eva nd e grond aand everschillend emeststoffe nka nlere nkenne n enwaardoo r men'du soo kverspillin gka nvermijden » 597 -4 3- Het gevolgva nd ei nhe t algemeenzee r slechtebeweidings - teohnieki nRuurl o isi dathe tve e inhe t"begi nt evee lgra sheef t eneers the t lekkerste erui thaalt ,waardoo r bossenblijve n staan. Als gevolghierva nword t ert evee lgra svertrap t enkunne nzio h slechte grassenontwikkelen .Verbeterin gka nworde nbereik t door deperoele nkleine r temaken ,zoda t perh aongevee r 20melkkoeie n worden ingeschaard of overt egaa nto trantsoenbeweiding .O pdez e wijzeword the t grasland veel productiever,omda t ènminde rword t vertrapt ène rzic hvoora l betere grassenontwikkelen . Aangaande dehooiwinnin g zijopgemerkt ,da the tno gee n alge meenvoorkomen d verschijnsel opd ezandgronde nis ,da the t gras, hetwelkbestem d iso m teworde ngehooid ,t elan gblijf t staane nt e oudwordt .Me nkrijg t hierdoor hooime t eenlaa ggehalt e aaneiwit , devoedingsstof ,waaraa nhe tmeest e gebrek is.Doo reerde r temaaie n krijgtme nwe lminde r kilo's,maa r eenproduc tva nbeter ekwaliteit . Het isda noo kgewens t tevens te strevennaa r een productieverhoging, zodatme nwee rdezelfd ehoeveelhei d krijgt,maa rva nbeter ekwaliteit . Dit laatste isdu s infeit e eenintensiverin g (zie B), (2)He tbouwland .Oo kte nopzicht eva nd ebouwland-producti e ise r nogee nrationalisati e mogelijk, dochd eachterstan d inRuurl o is hiernie t zouitgesproke n alst,o,v * het grasland.Wi jzulle n hierop daaromnie t diep ingaan,maa rallee nd eaandach tvrage nvoo rd e bemesting enrassenkeuze ,Wa t debemestin gbetreft ,geld thetzelfd e alsreed sgezeg d isbi jhe t grasland.Allee nbi jhe tbouwlan d ishe t vooral dezuurgraad ,welk e nogt. evee l tewense n overlaat.Dez e dient zoveelmogelij k teworde n geregeld naard e eisenva nd egewassen . Een juistebemestin gi shie r alleenwee rmogelij kn ahe tneme nva n grondmonsters.D erassenkeuz eva nd evoedergewasse n (bietene nstop pelknollen)laa t inhe talgemee nvaa k tewense nover .Me nbestel t nogt evee lzaa d zonder eenbepaal d rast e eisen,terwij ltoc h tussend erasse ngrot everschille n bestaan.D eRassenlijs t geeft hierover uitvoerige inlichtingen, dochdez eword t door zeerwéini g boeren geraadpleegd, (3)D eveevoeding « Dit ishe t derdepunt ,waarbi ji nhe t algemeen (dusnie t alleeni nRuurlo )no gnie trationee lword t gehandeld. Men"voert ind erege l naarwa t de ervaringheef t geleerd enzoal s dat opee n gegeven ogenblikhe tbest e uitkomt.No gvee l teweini g wordte r gevoerd volgens eenweloverwoge n plan,waarbi jrekenin g isgehoude nme td ete rbeschikkin g staandevoedermiddele n end e voederbehoefteva nhe tvee .Di t isoo knie tmogelijk ,wannee rme n nietbeken d isme t devoederwaard eva n devoedermiddelen .He t laten onderzoekenva nmonster s ishiervoo r deaangeweze n weg.Di t zal dus moeten gebeuren,wi lme ni nd etoekoms tkome nto t eenrationel e voeding» (4).Alssluitstu kva nd erationalisati e dienttenslott e deverbete ringva nd e£çf^lijk^^_aa^leg_van_het_vee .D eproducti e vanhe tve e isi nRuurl o niet afwijkend,vergeleke nme td ezandgronde n inhe t algemeen.Verbeterin gva nd e erfelijke aanlegva nhe tve e isechte r steedsaa nt ebevelen , omdathe tmee r productieveve ed emeerder e productievaa klever t zonder extrakosten .D evoedermiddele nworde n 597 -4 4- dus"bete rbenut « Pok-e ncontrôlévereniginge ne nvereniginge nvoo r kunstmatige inseminatiekunne no pdi t gebied goedwer kdoen''/ .Op vallend is,da t deklein ebedrijve nminde r aaraelkcontrêlen doe n dand egrotere ,hoewe l eenrationel e bedrijfsvoeringhie rno g urgenter isda no pd e grotebedrijven ,omda the t inkomeno pd e kleine bedrijven inhe t algemeenkleine ris , Ad b, Intensiveringva n de.bedrijfsvoerin g (1)D e productie-richting Bijd eintensiverin g doet ziohi nd e eerste plaatsd evraa g voor$ i nwelk erichtin gmee td e productieverhogingworde n gezocht? Dithang t af.va nd evraag^ .welk e richtingeoonomisc hhe tmees t aantrekkelijki se ni nwelk erichtin gtechnisc hhe tmeest e ist e bereiken.D evolgend e richtingen komen inaanmerking :akkerbouw , rundvee,varken s enpluimvee ,Naar-onz emenin g isee nverhoogd e productie vanrundveeproducte n economisch entechnisc hhe tmees t aantrekkelijk,wa t alsvolg tka nworde ngemotiveerd . Derundveehouderi jvraag tvee l arbeid.Di t isee ngevol gva n hetfeit ,da the t grootste deelva nhe tveevoe r inhe t eigen bedrijfka nworde ngeproduceer d enbetrekkelij k geringevoederaan kopennodi gzij ne ne rdu see ngering ekapitaalbehoeft e is.Pi t 2iB&TL*s$öwonè tlao gmee r ind ehan d gewerkt,doorda t de uitbreiding vand erundveestape l uit eigenmiddele nmogelij k isvi ad eopfo k vankalveren .D e geringekapitaalbehoeft e end egrot earbeids - behoeftekome nbeid e goed overeen met de economische struotuurva n degezinsbedrijven . Technischbied t derundveehouderi jeveneen sgoed emogelijk heden,omda the t grasland inEuurl o nog sterkt everbetere n ise n eengrot e oppervlakte inneemt.Hierdoo r ise rruimt evoo r eenuit breidingva nd erundveestapel ,indie n demogelijkhede nmaa rgoe d wordenbenut« , Opd etweed e plaatskome nd evarkenshouderi j end epluimvee houderij, Inbeid e productierichtingen moet,vergeleke nme td e rundveehouderij,vee lkapitaa lworde ngeïnvesteer d ind evor mva n voeraankopen,Di jd evarken svorme nd earbeidskoste n slechtsonge veer 8%va nall ekoste n (bijvolledig e voeraankopen)e nbi jhe t pluimvee (eveneensbi jvolledig evoeraankopen )ongevee r 15$,N u kanvoora lbi jd evarken s eengedeelt e vanhe tvoe r (bijvarken s ongeveer dehelft )i nhe t eigenbedrij fworde ngewonnen ,maar .d e mogelijkheden zijnhie r tochvee lminde r danbi jhe trundvee « Een voordeel vand epluimveeteel t is,da t deze zeerlicht e arbeid vraagt,welk evoo r eengroo t deelzonde rbezwaa r door vrouwelijke gezinsledeno fdoo r oudere arbeidskrachtenka nworde n geleverd.He t isda n ookgebleken ,da t debedrijve nme t oudere arbeidskrachten in Ruurloee ngroter ekippenstape lhebbe n dand eander ebedrijven . Uitbreidingva nd e teelt van akkerbouwgewassen komt naar onze meningallee n inaanmerkin gvoo rdi egronden ,waaro pëe nopvoerin g 1)D e overd egehel e gemeente,jae tuitzonderin gva nd eHeurne , Mariënvelde enZieuwent^ .werkend eEundveefok -e ncontrôlevereni - gingwer d reeds in 1918opgericht « De Coöperatieve Vereniging voorKunstmatig e Inseminatie teRuurl obego nhaa rwerkzaamhede n in 1946,al s eerste K.I,verenigin g ind eAchterhoek , 597 -4 5- vand e graslandproductie geen succes,belooft«He t "bezwaarva neen .. uitbreiding-vand eakkerbouwgewasse nvoo r gezinsbedrijveni sd e onregelmatiger"arbeidsverdeling- ,welk ehierva nhe t gevolg is. Gelet opd eeconomisch estructuu r vooralva nhe tkleine ' gezinsbedrijf,hetwel krelatie f overvee l arbeid enweini gkapitaa l beschikt,bied td euitbreidin gva nd eproducti e ihd erichtin gva n derundveehouderi jo mbovenaangehaald eredene ndaaro m démeest e !.voorkeur . (2)D e productiemiddelenkapitaa l enarbei d De intensiveringvraagt,'zoal sui td ebeschrijvin gva nd e verschillende inaanmerkin gkomend eproductierichtinge ni sgebleken , de aanwendingva nmee rkapitaa l en arbeid danbi jd ehuidig e bedrijfsvoeringhe t geval ist;Vooruitlopen d opd e conclusiesva n § 9ka nhie rworde ngezegd ,da t opd eklein ebedrijve n inhe talge meenee noverscho t aanarbeidskrachte nbestaat « De arbeidskrachten opdez ebedrijve n zijnvrijwe l allengezinsleden ,di edu snie t alleend earbei d leveren,maa r ook inhe tbedrij fhu nbestaa nmoe tenvinden .He t isdaaro m vangroo t belanghe t inkomenva ndez e arbeidskrachten zoveelmogelij k teverhogen ,wa the tbest eka nge schiedendoo rd ebeschikbar e arbeidstijdz o economischmogelij kt e' benutten.O pd e grotebedrijve n daarentegenbestaa t inhe t algemeen eentekor t aanarbeidskrachten ,wel k tekortno gdringende r zou zijn,indie nd egrot eboere nhe t gezondebeginse l aanvaarddeno m nietmee rda n 1zoo n alsopvolge r ophe tbedrij f tehouden .He t zal duidelijkzijn ,da t degrot e enklein e bedrijven doorhe tverschi l inaanwezig e arbeid eenverschillend ehoudin gzullen.aanneme n tegenover de intensivering. Voor deklein ebedrijve n met eenovervloe d aanarbei d zald e vergrotingva nd e arbeidsbehoefte doorintensiverin g leidento t een verhogingva nhe t inkomenpe rwerker .D eme t deze intensivering gepaard gaandekapitaalsinvesterin g isi né'è nvori gonderzoe kvoo r bedrijvenva n '(to t 1Qh agescha t opongevee rf , 4.5ÓO,-1).I n Ruurlo'moe tvoo rhe t aanhoudenva nmee rkoeien ,varken s enkippen , voor silo's,voo rverbeterin gvan-d e stalruimte,etc ,oo ko pee n bedragi ndez e ordeva n grootteworden'gerekend .Zoal si n§ 5 i s aangetoond,behoef t de intensiveringnie ta f testuite no pbezware n van striktfinanciël e aar*d,doc h ishe tvoora l de instellingva nd e boeren t.a,v,financiël evraagstukken, ,welk e eenre m opd e intensi- veringvormt .O mdez erede nzo ukunne nworde ngeadviseer d omeers t zoveelmogelij k teproducere n inö erichting ,welk e zoweini gmoge lijkkapitaa lvraag t eno md e investeringen overee naanta l jaren teverdelen ,hetgee ntrouwen sö.ó ktechnisc h hetmees t gewenst is. Tenslotte dient ero pt eworde ngewezen j dathe tklein ebedrijf , mede inverban dme t de intensivering, zalmoete n trachteno md e arbeidstoppen zoveelmogelij kwe g teneme ndoo r een gedeeltelijke mechanisering} mendenk e aand ehoo ibou w enhe taardappelrooien . Voor degrot ebedrijven ,welk e nietbeschikke n over eentevee l aanarbeid ,ka ngee n algemeen advies voord einvensiverin gwórde n* gegeven* Immersdez ebedrijve n zullen demet .d eaanwendin gva nmee r arbeid gepaard gaande intensivering slechtskunne ndoorvoeren , 1~)"He tkleine^boerenvraagstu k opd ezandgronden", ,zi ehoofdstu kVI I 597 -,4 6- indien zijovergaa n tot eenbelangrijk emechanisering .D emechani seringe nintensiverin g zullenaanzienlijk e bedragenvergen ,welk e bedrijf voorbedrij f zullenmoete nworde nbezien . Een enkele opmerkingmoe t hierno gworde n gemaakt overd e uitvoering vand everbeteringen .Dez eblijve ndikwijl sachterwege , omdat debestaand ebedrijfsvoerin gdoo rall eboere nword tgeaccep teerd.E rheef t zich danee nbedrijfsstij lontwikkeld ,welk e een onderdeel isva nd e socialerelaties ,welk e eri nee nbepaald e streekbestaan .D e enkelingkom t erda nnie t zogemakkelij k toeo m vand ealgemee n aanvaarde norm af tewijken .Di tnormbese f iso p het platteland sterk aanwezig enheef t ookee ngrot ewaarde .He t kan echterto tverstarrin g leiden,wannee rverbeteringe n erdoo r wordentegengegaan » Het isdaaro mva nbelang ,da t eengrot egroe p boeren innau w contaot staatme t deVoorlichtingsdiens t enverbe teringen gezamenlijkworde nnagestreefd ,W edenke nhie rno gnie t zozeer aancoöperatiev e samenwerkingo phe tterrei nva nd e aankoop enafzet ,maa rmee r aand egeestelijk e instellingva nd ebevolkin g t.a.v.d eprobleme n ophe t gebiedva nd elandbou w inuitgebreid e zin.He tza lnodi gzijn s datme nee nope ne ncritisc hoo gheef t voord everanderend e omstandigheden.Di t isi nRuurl omogelij kdoo r middelva nd eVerenigin gvoo rBedrijfsvoorlichtin gi nd eLandbou w "Ruurloe nOmstreken" ,He t isgewenst ,da the twer kva ndez e vereniging,welk e nogmaa r enkele jarenbestaat ,verde rword t ont wikkeld engestimuleerd . In§ 10za lno gnade rworde n ingegaano p deuniform ebedrijfsstijl . Conclusies 1,D e landbouw inRuurl o onderscheidt zichnie t inbijzonder emat e vand elandbou w inander e zandgemeenten: 68$va nd e cultuurgrond isgrasland ,waarva n nognie t dehelf tword t gemaaid.He tbouw land wordtvoo r 73$beteel d met granen,terwij l 52$no gme t stoppelgewassenword tbezet $ demelkveebezettin g isongevee r7 2 per 100h a cultuurgrond enhe t gemiddeld aantalmestvarken s en leghennen perbedrij f bedraagt resp. 10e n74 # 2» Verbeteringva nd ebedrijfsresultate n kan,gezie nd ehuidig e bedrijfsvoering,worde nbereik t doorrationaliserin g enintensi veringva nd ebedrijfsvoering , 3.Rationaliserin gva nd ebedrijfsvoerin gverdien t voorall e bedrijven aanbeveling.D e graslandproductie kanworde nverbeter d door eenbeter e verpleging, eenbeter ebemesting ,ee nbeter e beweidinge nee nbeter e hooiwinningjd ebouwlandproducti e door eenbeter erassenkeuz e enbemesting .Daarnaas t zalmee r aandacht moetenworde nbestee d aand everbeterin gva nd evoedin g end e productie-aanlegva nhe tvee . 4a.Deintensiverin gva nd ebedrijfsvoerin gza li nd eeerst e plaats moetenworde ngezoch t ind erichtin gva nd erundveehouderij , daarnaastkom t ookhe taanhoude nva nmee rvarken s enkippe n in aanmerking, b,Neemtme nhe t arbeidsaanbod opd eklein ebedrijve n inogenschouw , dan isd eintensiverin gva ndez ebedrijve nvoo r eenverhogin gva n het inkomenpe rwerke rdringen dnoodzakelijk . c.Op degrot ebedrijve n isd eintensiverin g alleent ebereike ndoo r verderemechanisering . 597 - 47 r- ... DEEL B .'.""'. DE AGÎRARISCHE BEVOLKING - 3 * " ' f •'".--'''" . •-."'--..." ' § 7. Das tand v an d e agr a risohe bevolking In de voorgaande paragrafen is het een en ander gezegd over de productieomstandigheden en de structuur van de landbouw in Ruurlo, zonder dat hierbij uitvoerig aandacht is geschonken aan de mensen op de bedrijven. In de paragrafen 7,8 en 9 zullen eerst de demogra fische, en sooiale verschijnselen, welke zich met betrekking tot de agrarische bevolking voordoen, quantitatief worden gesignaleerd, waarna in § 10 de achtergronden en de onderlinge samenhang van deze verschijnselen zullen worden geschetst. Allereerst wordt in tabel 10 een overzicht gegeven van de struotuur der gezinnen, waarbij als criteria zijn genomen de fase van de gezinscyclus,'waarin het gezin zich bevindt en het meewerken op het bedrijf van. (sohoon)zoons, . GroepA Tabel 10 DE GEZINSSTRUCTUUR DER BEDRIJVEN Kennerken van de Aanta bedri; ven tn c e grootteklassen gezinsstructuur 1-5 ha 5-7 ha 7-10h a 10-15 ha 15-20 ha >20 ha Totaal 1. Ongehuwde bedrtjfsnoefden, kinder loze gezinnen en gezinnen met alleen uitwonende kinderen 11 11 10 9 2 43(11) 2. Gezinnen mot alleen kinderen jonger dan 15 jaar 22 16 28 21 4 3 94 (23) 3. Gezinnen met kinderen jonger en ouder dan 15 jaar 14 15 19 19 9 3 79 (19) a„ zonder meew«(schoon)zoons 8 8 6 4 1 •• 27 b..met 1 ' • " 4 7 9 12 4 3 39 c. met 2 of meer meetf«(schoon)zoons 2 4 3 4 •* 13 4. Gezinnen met alleen'kinderen ouder dan 15 jaar 28 43 41 51 21 7 189 (47) a«. zonder nieew.(schobn)z-.;ons 13 15 14 9 3 2 56 L met 1 B V 12 24 25 29 12 2 104 c met 2 of meer neev>.(schoon)zoons 1 4 2 13 6 3 2? Totaal Ruurlo 73 85 98 100 36 13 405 (100) zonder meewerkende (schoon)zoons 54 50 58 43 10 5 220 (54) met 1 . » » 16 31 34 41 16 5 143 (36) itfet 2 of meer meow« (schoon)zoons 3 4 6 16 10 3 42(10) ( ) •» in procenten van totaal 597 -•48 - De grotemeerderhei d dergezinne n"behoor tto td e stationnaire ofafnemend e gezinnen« (groepen3 e n4 e ngedeelt eva ngroe p 1«) De groeiende gezinnen (groep2 )make n slechts23 $va nhe t totale aantaluit jdaarnaas tkunne nno genkel e gezinnenui t groep 1hierto e wordengerekend .Dez e spreidingva nd egezinne nove rd everschillend e fasenva nd egezinscyclu swijs t invergelijkin gme t deuitkomste n van soortgelijke onderzoekingen opee nsterk everouderin gva nd e hu,idigebedrijfshoofden jdi t zalhiern a ookno gworde nbevestigd . Tussend e grootteklassen bestaanweini gkenmerkend e verschillen in deze spreiding.Neem tme nhe tmeewerke nva n (sohoon)zoons op het bedrijf alscriterium ,da nblijke n ero p54 $de rbedrijve n geen (schoon)zoonsme e tewerken ,o p36 $1 (schoon)zoo n eno p10 $2 o f meer (schoon)zoons.Typeren d is,da t opd egroter ebedrijven.he t meewerkenva n (sohoon)zoonsmee rvoorkom t dano pd ekleinere » Vand e4° 5bedrijfshoofde nzij ne r 17ongehuwd , 17bedrijfs - hoofden zijnva nhe tvrouwelij k geslacht (weduwen),terwij l er37 1 gehuwde ofgehuw d geweest zijndebedrijfshoofde nvoorkomen .Va n dezelaatst e groepzij n intabe l 11 gegevensverzamel d overd e gemiddelde leeftijd,huwelijksleeftij de nleeftijd ,waaro pme n bedrijfshoofdi s geworden» GroepA Tabel1 1 DE GEHUWD OFGEHUW D GEWEEST ZIJNDE MANNELIJKE BEDRIJFSHOOFDEN Gemiddelde Gemiddelde Bedrijfshoof d geworden Grootteklassen Gemiddelde huwelijks leeftijd, ïn ha leeftijd leeftijd waaropwe n voor gelijk met na bedrijfshoofb1 îs geworden het huwelijk 1-5 53f4 30,0 32,7 7 35 28 5-19 50,8 27,8 32,8 7 81 77 19-15 53.2 28,3 33,4 14 39 39 15-20 56,1 28,9 36,8 3 8 20 >20' §2,4 28.5 32,4 3 4 6 Totaal Ruurlo 52,4 28,4 33,3 34 (9) 167 (45) 170 (46) Totaal Zeihe m . 49,1 29,1 33 (12) (W) («} Totaal Lishtenvocrde 48,5 30,2 32 (20). (35) (*) 11 gemeenten opd e zandgronden 48.1 30,0 32,4 (14) (39) • t («) • ' '»—•' ' ' " ' • ""•• ' '' M .( )•» Ï nprocente n Uit detabe lblijkt ,da t ertusse nd everschillend e grootte- klassen,wa t degemiddeld e huwelijksleeftijd betreft end e leeftijd, waaropme nbedrijfshoof d isgeworden ,ee ngrot emat eva n overeenkomst bestaat. Gemiddeld isme nreed s5 jaar getrouwd,voorda tme nbedrijfs hoofdwordt ,I n 11gemeente n opd ezandgronde ntrouw tme ngemiddel d opwa t latere leeftijd,maa rword tme n eerderbedrijfshoofd ,zoda t 597 -4 9- de periode tussen tiet trouwen enhe t"bedrijfshoof d-worde n gemiddeld 2-§-jaa r is. In Ruurlo is46 $de r"boerenzoon sbedrijfshoof d geworden nahe thuwelij k en ind e 11 gemeenten 39$* De gemiddelde 'leeftijdva nd eboere n inRuurl o ligt ruim 3 jaar hoger dani nde.1 1 gemeenten vanhe tkleine-boerenonderzoek . Hiervan geeft tabel 12ee nmee r gedetailleerd beeld. GroepA Tabel1 2 DELEEFTIJDSOPBOU WVA ND EMANNELIJK EBEDRIJFSHOOFDE H Aantal hedrUfshoofden In % van het totaal fn de leeft ïidsklassen: Gemeenten Terwijl ind ebedoeld e 11gemeente n47 $de rbedrijfshoofde n ouder dan5 0 3aar is,bedraag t ditpercentag e inRuurl o 59» Deze veroudering vand ebedrijfshoofde n brengt belangrijke consequenties met zich mee^ zoalsui t§ 10ne g zalblijken » Wat.he tautoohthoo n zijnva nd eboere nbetreft ,i sgebleken , dat deze inRuurl o ongeveer evea groot isal si nZelhe m en Lichtenvoordej 7°$de rhuidig e bedrijfshoofdeni si nRuurl o geboren en getogen en 21$kom t uitd e aangrenzende gemeenten. Ditwi lno g niet zeggen, dat30 $va nd ebedrijve n worden geëxploiteerd door boeren, die zichme thu ngezinne n inRuurl o hebben gevestigd« Van de 122niet-autochthon e bedrijfshoofden zijn er4 5getrouw dme tee n in Ruurlo geboren vrouw,,Di ti she tnormal e geval vanintrouwen , zoalshe too k inomgekeerd e richting plaats vindt, 87 bedrijfshoofden hebben zich evenwel methu ngezi n opee nboerderi j inRuurl o geves tigdj di ti see nvri j hoog aantal..He tbeteken t immers,,da t20 $va nd e A-bedrijven, welke inhe tverlede n opee no fander e wijze zijn vrij gekomen ofzij n gesticht, isovergegaa n opboere nme thu ngezin , die voorheen elders woonachtig waren.He ti svoort s gebleken,da t vooral vand epachtbedrijve n eenbetrekkelij k groot aantal geëxploiteerd wordt door niet-autochthone bedrijfshoofden, Van de echtgenoten derbedrijfshoofde n is60 $ui tRuurl o afkomstige n27 $ui td eaangrenzend e gemeenten. Wat dekindere nva nd ebedrijfshoofde nbetre ft ,wórdt 'i nd e eerste plaats eenoverzioh t gegevenva nhe tgemiddel d kindertal per gezin. Groep A Tabel 13 HET GEMIDDELD KINDERTAL NAAR GROOTTEKLASSE Lichten- 11 gemeenten Grooiteklasse n Zelhem in ha Ruurlo voorde op de zandgr. 1-5 >•• 2,7 3,1 4,0 • 3,5 5-10 2,9 4,8 4,2 10-15 3,7 3,2 5,5 4,5 15-20 4,7 3,'; 6,3 4,7 >20 4,3 4?5 5,5 ±4,9 Totaal 3,3 3y2 I 5,9' 4,2 597 50 - Tussen de groottekiassen blijken "belangrijke verschillen te bestaan in dien zin,, dat op de kleinere bedrijven gemiddeld minder kinderen voorkomen dan op de grotere. De verklaring voor dit verschijnsel ligt voor Euurlo niet in een verschillende gezins structuur (tabel 1O), Integendeel, het percentage groeiende gezinnen is op de kleine bedrijven zelfs groter dan cp de grote» Het is zeer waarschijnlijk, dat het verschil is terug te brengen op een aanpassing van het kindertal aan de bestaansmogelijkheden, welke het bedrijf biedt. In vergelijkingme t Lichtenvoorde en het gemiddelde van 11 gemeenten op de zandgronden is het kindertal in Ruurlo betrekkelijk laag,,D e lage geboortecijfers in Ruurlo zijn een typerend streek- verschijnsel. Dit lage kindertal voor de gehele gemeente, wordt nog beïnvloed door de kinderrijke gezinnen in Zieuwent enMariënvelde , waar het gemiddeld 5?9 is* In <üt deel van de gemeente is de bevolking overwegend P-Doiis-Katholiek, In tabel 14 zijn do gegevens verzameld over het absolute aantal kinderen, GroepA Tabel1 4 DF.KINDERE N DER BEDRIJFSHOOFDEN Grootte Aantal Aanta1 kinderen klassen gszins- jonger dan 15 jaar 15 jaar of ouder Totaal in ha bed rijven inwonend uitwonend ld V tl • V ',l V M V 1- 5 71 39 32 39. 27 25 31 103 90 5-10 175 92 87 HS 102 52 60 257 249 10-15 . 95 50 66 95 56 28 55 173 177 >15 47 36 2.3 61 45 21 .28 118 96 Totaal 388 217 208 308 230 126 174 651 612 (17) (16) (25) (18) (10) (14) (52) (48) ( )«i nprocente n De kinderen van 15 jaar en ouder zijn, behalve naar geslacht, ook onderverdeeld in inwonend sn uitwonend. De kinderen jonger dan 15 jaar wonen allen thuis.. De 'belangrijkste categorieën zijn in dit verband de in~ en uitwonende zoons,He t valt op, dat op de kleine bedrijven een groter-percentag e van het totale aantal zoons uitwonend is dan op de grotere bedrijven» Daarentegen komen op de grotere bedrijven verhoudingsgewijs meer inwonende zoons van 15 jaar en ouder voor dan op de kleinere» Op dit verschijnsel zal hierna nog enkele malen de aandacht worden gevestigde Wat de dochters betreft, blijken er tussen de grco'i;teklassengee n regelmatige verschillen te bestaan, In het kader van dit onderzoek is lietva n groot belang om te weten,welk beroep de zoons van 15 jaar en ouder yuitoefenen ! in hoeverre hebben zij het beroep van hun vader gekozen en in hoeverre oefenen zij een niet-agrarisch beroep uit? In tabel 15 zijn de resultaten van de enquête in dit opzicht vermeld. ïj De kinaeren beneden 15 jaar zijn vrijwel allannog schoolgaand en dus geheel "in zorg" 597 51 - GmepA • Tabel1 5:. ,DEBEZIGHEDE NVA ND EZOON SVA N1 5JAA RE NOUDE R 1111 <"' 1 '..' ' " - '. " '.. - Totaal ; waarvan werkzaam Groottèklassen aantal n de 1 andbouw bui ;en de landbouw niet iri ha zr .on s totaal thuis gedeeft knech zelf ove totaal nijver- handelmrij e wer van15jr thuis standig rigen Mid en )eroe- kend1 ) enoude r verkeei pen 1- 5 64 32 10 11 4 4 3 28 17 4 7 4 5-18 165 118 .71- 11 28' 11 ,5 . 40 24. 9 7 7 10-15 123 105 67 10 15 8 5 n 11 2 1 4 >15 82 73 46 " 7 4 14 ,? ,3 -, 1 r 1 . .6 Totaal Ruurlo 434 328 194 39 43 37 IS 85 •53 16 16 21 : (100) (76) (45) (10) (9) (9) IS) (20) (12) •(*) (*) •w Totaal Zeihe m 510 327 134 . 49 (100) (64) (44) (2) (7) (9) U) (26) (14) (3) (10) U0) Totaal Llchtenvoorde 453 31V 85 54 (100) (69) (46) (6) (9) .16) •(3) (19) (13) (2) (3) (12) 11 gemeenten op de 5688 4011 • Î062 615 zandgronden (100) (70) (46) CO (10). (9) (3) (19) (11) .(*) (4) (11) ( )»i nprocente n 1)i nRuurl ovnl .schoolgaanden ;' nd eander egemeente noo kmilitairen . Qp het moment vand eenquêt e waren erva nd e 434zoon sva n 15 jaar enoude r 328^ ind elandbou w werkzaam, 85 inander e "bedrijfstakken, terwijl er2 1al sniet-werken d werden opgegeven. Van dei nd elandbou w werkzamen werkte hetgrootst e deel ophe t ouderlijk bedrijf (45$)» terwijl eenaanta l deels thuis endeel s op hetbedrij f vanee n ander werkte (9$)» Eenbetrekkelij k gering aantal wasal sknech t inloondiens t (10$)werkzaa m ofha dzioh , meestal door introuwen, alszelfstandi g boer gevestigd (9$)»Va n de buiten delandbou w werkzamen werkte meer dand enelf t ind e nijverheid. Vand eniet-werkende n -i nRuurl o vnl. schoolgaanden - kan worden aangenomen,da tzi ji nd e toekomst eenberoe p buiten de landbouw zullen krijgen, Duxtlelijk iskome n vast testaan , datd e meesten uitdez e categorie niet onmiddellijk nad elager e schooltijd uit de landbouw zijn weggetrokken, maar eerst nogee ntij d ophe t ouderlijk bedrijf ofal sboerenknech t hebben gewerkt* Demeeste nva n hen hebben danoo kvoo r huntegenwoordig e beroep geen vakopleiding genoten (zie§ 9).Opvallen d is,da bo pd e kleinere bedrijven.he t percentage buiten delandbou w werkzamen veel grocer is dano pd e grotere bedrijven^ cpd ebedrijve n_>1 5ha'bijv , werkenva nde-81 , ,'zoonse r7 3in d: e landbouw, waarvan 46c phe touderlij k bedrijf». Tenslotte nogenkel e opmerkingen over de docht ér s der bedrijfshoofden. Vand e23 0thui s wonende doohtersva n1 5 jaar 597 - 52 - enoude r"blee k74 $o phe t ouderlijk"bedrij fme e tewerken ,17 $ verrichttehuiselijk e diensten,waarva n10 $o plandbouwbedrijven , 6$wia sno gschoolgaand ,terwij l intotaa l 8doohter s inniet - agrariseheberoepe nwerkten .Va nd e 174uitwonend edochter swa s 94$getrouwd ; inenkel e gevallenwerkte n zijal sinwonen d personeel opander ebedrijven .Oo kvoo rd Qdochter sblijk t dus,da tme n slechtszee rz«lde «ee nwerkkrin gzoek t"buite nd e agrarische sfeer. Devraa grijs tnu ,o fhe t aantalhoerenzoons ,da t ind e landbouw werkzaam is,gezien -he t aantalbedrijven ,da tvoo rhe n ind etoekoms t vrijza lkernen ,nie t tegroo t is.O ptwe emaniere nka nhieromtren t inzichtworde nverkregen . Ind eeerst eplaat sdoo rd enoodzakelijk e afvloeiingt e vergelijkenme t deafvloeiing ,zoal sdez e infeit e plaatsvindt . Uittabe l 15i sgebleken ,da tva nd e43 4zoon sva n 15jaa re noude r er intotaa l 106 (24$)ui t delandbou w zijnafgevloeid .D enoodzake lijke afvloeiingka nworde nbereken d door alsuitgangspun t aant e nemen,da the t inhe t algemeen gewenst is,da t perbedrij f slechts 1 zoonal sopvolge r ind elandbou wblijft .D e cijfersove rd e noodzakelijke afvloeiing intabe l 16hebbe nbetrekkin go pall szoons , ooko pdi ebenede n 15jaar ,hetgee n dusbetekent ,da tdez e cijfers ookbetrekkin ghebbe no pd enoodzakelijk e afvloeiingi nd etoekoms t (mendenk eaa nd ebedrijve nme t jongekinderen) .O mdez erede n zijn intabe l 16twe e percentages overd efeitelijk e afvloeiingopgenomen . Het eerste cijfer geeft aanwel k percentage vanhe t totaal aantal zoons isafgevloeid .He t tweede percentageheef tbetrekkin go pd e zoonsva n 15jaa re nouder .Uiteraar d isdi t oijferbelangrij k groter danhe t eerste,omda tvoo rd e zoonsva n 15jaa r enoude rhe t probleem vand eberoepskeuz e acuut isgeworden .He tka nda noo kal slie t uiteindelijk afvloeiingspercentageworde ngezien . GroepA Tabel 16 NOODZAKELIJKEE NFEITELIJK E AFVLOEIING Gemidd. Noodza Feitelijkafvloei Percent, Grootte Aantal aantal kelijk ingspercentage zoons, klassen bedrij zoons afvloei vanall e vand e jonger inh a ven per ings zoons zoons-va n dan1 5 bedrijf peroent . 15 jren jaar ouder 1-5 73 1,41 29 31 50 38 5-10 183 1,40 29 18 28 36 10-15 100 1,73 42 10 15 29 15-20 36 2,28 56 9 12 28 >20 13 2,77 64 6 9 36 Totaal 405 1,61 38 16 24 33. • Uitd etabe lblijkt ,da te rvoo r degemeent e alsgehee lno g eenvri jbelangrij k versohilbestaa t tussend enoodzakelijk e en feitelijke afvloeiing.Zee ropvallen d is,da t ditverschi l tussen grote enklein ebedrijve n zeer sterkuiteenloopt .Enerzijd sword t 597 -5 3- ditveroorzaak tdoo rhe tlager ekindertal..op~de~kleina ..bedrijven , waardoor ookd enoodzakelijk e afvloeiingsperoentageskleine rkunne n zijne nanderzijd sdoo rd egroter efeitelijk eafvloeiin go pdez e bedrijven.D e cijfers latenzien ,da the t opd ebedrijve nva n 1-5 ha twijfelachtig iso fe ri nd etoekoms t genoegopvolger s (afkomstig vandez ebedrijven )zulle n zijn.O pd ebedrijve nva n5-1 0h abestaa t erongevee r eenevenwichtstoestan dtusse nd enoodzakelijk ee n feitelijkeafvloeiing .O pd ebedrijve n>1 0h adaarentege n isd e noodzakelijke afvloeiingvee lgrote rda nd efeitelijk e afvloeiing. Hiervoor isreed sgeweze n ophe tfeit ,da tme no pd egrot ebedrijve n meer zoonsvasthoud tda no pd ekleine .D e oorzakenhiervoo r liggen inhe tfeit ,da tme no pdez ebedrijve nander sme t (betaalde)vreemd e arbeidskrachten zoumoete ngaa nwerken ,terwij l ookd e instelling vand egrot eboere nt.o„v ,afvloeiin gwaarschijnlij k eengehee l andere isda ndie .va nd eklein e boeren (zie§ 10)* Zoalsreed sgezegd ,heef t hetnoodzakelij ka fvloeiingspercentage , berekendui the t gemiddeldekindertal ,betrekkin go pd e afvloeiing ind etoekomst .He t isdaaro mva nbelan go mn at egaan ,i nwelk e matehe t jonge-boerenprobleem eenro l speelt opdi ebedrijven ,waa r dit probleem inee nmi no fmee r acuut stadium isgekomen .Di t zijn debedrijve nme tuitsluiten d zoonsva n 15jaa re nouder .Voo rd e bedrijvenme t volgroeide gezinnenva ngree pA isi ntabe l 17d e- ; cpvolgingsdrukberekend ,waaronde rword tverstaa nd everhoudin g tussenhe t aantal aanwezige opvolgers enhe t aantalbeschikbar e plaatsen (bedrijven). QroepA Tabel 17 DEOPVOLGINGSDEU K Gro.etteklasse n Aantalbedrijve n Aantal inh a met volgroeide opvolgers v Opvolgingsdruk gezinnen 1-5 28 22 0,79 5-10 85 91 1,07 10-15 52 77 1,48 15-20 21 30 1,43 >20 7 12 1,71 Totaal 193 232 1,20. 1)I nd elandbou wwerkend e zoons (exolusiefd ezelfstandig e boeren onderhen )+ d eo phe tbedrij fmeewerkend e sohoonzoons. Uit de cijfersva ntabe l 17ka nme nongevee r dezelfde tendenties afleidenal sui t devoorgaand e tabel.O pd e 1-5 habedrijve nzij n niet genoegopvolger s aanwezig,o pd ebedrijve nva n5-1 0h a issprak e vanee nevenwichtstoestand , terwijl opd ebedrijve ngrote r dan 10h a het aantalopvolger st egroo t isi nverhoudin gto the t aantal beschikbare plaatsene Voorhe t totaalva ndez ebedrijve ni sd e opvolgingsdru k 1,2,d uw.'zf erzij niet smee ropvolger sda ne r ind e toekomstbedrijve nzulle nvrijkomen , Met behulpva nd efeitelijk e ennoodzakelijk eafvloeiings - 597 -54- percentages en de opvolgingsdr-ukcij fer s is nu ongeveer in orde van grootte bepaald, op welk niveau het vraagstuk van de agrarische jongeren zich in Ruurlo "beweegt,E r kan nog worden opgemerkt, dat "bijhe t onderzoek in de 11 typegemeenten op de zandgronden, dezelfde tendenties naar voren zijn gekomen, nl, dat de feitelijke afvloeiing veel geringer is dan de noodzakelijke afvloeiing en dat de opvolgings- druk toeneemt met het groter worden van de bedrijven* Het jonge- hoerenprohleem is in deze gemeenten evenwel nog nijpender dan in Ruurlo doe? het hogere gemiddelde kindertal. Voorts is ook gebleken, dat in de geïndustrialiseerde plattelandsgemeenten, zoals bijv. Haaksbergen de afvloeiing groter was dan in de zuiver agrarische gemeenten., Het is zeer waarschijnlijk, dat in de buurtschap Zieuwent, dat sterk op Lichtenvoorde is georiënteerd, de afvloeiing ook groter is dan in de andere delen van Ruurlo, De hogere geboortecijfers in Zieuwent maken dit overigens ook noodzakelijk. Op de weerstanden, welke tegei^d e afvloeiing van boerenzoons uit de landbouw bestaan en de wijz .waaro p kan worden getracht de afvloeiing te vergroten, zal in§ 10worde n gewezen, Ka de behandeling van denantalsverschijnsele n van de bedrijfs- hoofden en hun kinderen'zij n thans de niet onmiddellijk tot het'gezi n behorende arbeidskrachten aan de orde«,D e belangrijkste categorie hiervan zijn de inwonende familieleden. De volgende tabel geeft nog een nader overzicht hiervan, GroepA Tabel1 8 AANTALINWONEND EMEDEWERKEND EE NMIET-HEDEWERKEND EFAMILIELEDE N Familie Mannen Familie Vrouwen betrekking meewerkende niet - Tcisal betrekking neewerkende nïet- Totaal meewerkende neewerkend e Vader 18 20 • 28 Moeder 5 55 60 Schoonvader 5 7 12 Schoonmoeder - 19 19 Oom 2 11 13 Tante - 5 5 Broer 21 5 26 Zuster 15 6 21 Zwager 6 2 8 Schoonzuster 3 1 -4 Schoonzoon 40 6 46 Schoondochter 55 3 58 Neef 3 2 5 Nicht * 5 9 Kleinzoon 7 19 26 Kleindochter 2 29 31 Totaal 162 72 174 Totaal 84 123 207 JML _ML- (100$ («« (59%) (100?) De ouders van het bedrijfshoofd of diens vrouw vormen de voornaamste groep bij de inwonende familieleden, daarna komen de schoonzoons en schoondochters, de kleinzoons en kleindochters, terwijl ook de broers en zusters van het bedrijfshoof d nog een vrij belangrijk aantal vormen. Het is hier niet de plaats om uitvoerig in te gaan op de onderlinge samenhang-en de,achtergrond van deze aantalsverschijnselen (zie § 10),We l kan worden geconstateerd, dat het aantal inwonende familieleden zeer hoog is - gemiddeld bijna 1 per bedrijf « en welke groepen hierbij het grootst zijn. Het blijkt 597 ..-55 - vöórts,da tra n de, mannelijke familieleden59 $meewerk te nva nd e vrouwelijke 41$ • Vjfatd evreemd e arbeidskrachten betreft,word t indageerst e plaatsee noverzich t gegevenva nd einwonend ekneoht se ndienstboden , GroepA Tabel 19 DEIKWONEÏJD EARBEIDSKRACHTE NNAA RGROOTTEKLASS E En de grootteklassen Categorie 1-5 5-10 10-15 , 15^20 >2Ô ha Totaal ha ha ha ha aantal Mannen -• 8 9 - 12 .5. .34 Vrouwen 4 • 2 3 ém 12 Mannen + Vrouwea .4 11 11 15 5 46. Hetblijkt ,da tme no p slechtsenkel ebedrijve ngebrui kmaak t vaninwonend e arbeidskrachten^ opd egrot ebedrijve nrelatie fmee r dano pd ekleine ,N ahetgee nhiervoo r overd eander e oategorieën arbeidskrachten gezegdis ,behoef t ditgee nverwonderin g te wekken. In tabel 20 zijn de aantallen uitwonende arbeid s- krachten vermeld. GroepA Tabel2 0 DE UITWONENDE ARBEIDSKRACHTEN NAAR GROOTTEKLASSE ' Grootte Totaal . Aantal bedrijven Aantal uitwonende arbeldskrac iten klassen aantal zonder met Totaal <20 weken 20-H vast tn ha , bedrijven uitwonende per jaar »eken• arbeidskrachten per Jaar >• :1-5 73.' 73 . . - - - - - 5-10 183 176 7 7 1 h 2 10-15 100 96 h 4 1 2 1 15-20 36 31 5 5 1 3 1 '" 6 • 7 3 . 4 >20 13 . T ••...* Totaal .405 383 22 23 6 13 * Slechts2 2bedrijve nhebbe nuitwonend earbeider s indienst j opéé nuitzonderin gn azij ndi tall ebedrijve nme t 1arbeider « Het blijkt voorts,dat 'slecht s4 va nd e2 3arbeiders ;vas taa nd ebedrijve n zijnverbonden .D e anderenzij ntijdelij ki nloondienst .He t zijni n demeest egevalle nd e zoonsVa nkleiner eboere n (tabel 15)..o f bedrijfshoofdenui t degroepe nB enC (§3) .Ee n landarbeidersstand ind eeigenlijk ezi nva nhe twoor dkom t inituurl onie tvoor . Tenslotte nogenkel e opmerkingen overd edemografisch eaantals verschijnseleni nd egroepe nB enC .He t is'gebleken,da the t gemiddeldkinderta l indez egroepe nwa thoge rla gda ni ngroe pA , nï, resp,3, 8e n4, 1 tegenover3,3 .De -afvloeiingspercentage s liggen ookhoge rda ni ngroe pA i nl. resp,36 $e n65 $tegenove r24$ .He t 597 - 56 - nog"betrekkelij klag epercentag evoo rgroe pB word t"beinvloe ddoo r hetfeit ,da t 2/3va ndez egroe pbestaa t uitHörmal elandbouwbedrijven , waarvanhe tbedrijfshoof dee nmelkri t heeft.E r isweini grede no m aant ehemen ,da t de afvloeiingo pdez ebedrijve ngrote r isda no p debedrijve n ind eovereenkomstig e grootteklassenva ngroe pA .I n groep C,waa r degemiddeld ebedrijfsgroott e2, 5b ais ,hebbe nvel e zoonsee nwerkkrin gbuite nd elandbou w gezocht.D e sterke afvloeiing wordt hier doortwe efactore nbeïnvloed . Ind eeerst e plaats,doorda t debedrijve nzee rklei n zijn;o pd eklein ebedrijve ni ngroe pA i s deafvloeiin g immers ookgrote r dano pd egroter ebedrijven « Ind e tweede plaats zalhe tfeit ,da t devader s ind emeest e gevallenee n niet-agrarischhoofdberoe p hebben,va ninvloe dzij no pd e instelling tenaanzie nva nniet-agrarisch e arbeid. Er isoo knagegaa no fe rt.a.v ,d e indez eparagraa f behandelde verschijnselenno gverschille nbestaa ntusse nspecial e groepen,bijv , tusseneigendoms -e npaohtbedrijven .Di tblee knie the tgeva lt e zijn,hetgee nwijs t opee nzee r sterke collectiviteit (§10) , Conclusies l.a.Vand e40 5bedrijfshoofde ni ngroe pA zij ne r37 2gehuw do f gehuwd geweest, 16zij nongehuwd , terwijl 17vrouwelijke " bedrijfshoofdenvoorkomen . b,De gemiddelde leeftijdva nd emannelijk ebedrijfshoofde ni si n Ruurlo52, 4jaar ;59 $va nd ebedrijfshoofde ni s5 0jaa ro fouder , In 11gemeente n opd ezandgronde n zijndez e cijfersresp .49» 1 en47$ . c,D egemiddeld ehuwelijksleeftij de nd e leeftijd,waaro pme n bedrijfshoofdwordt ,i si nRuurl oresp ,28, 4e n33, 3 jaar,i n de 11gemeente nresp ,30, 0e n32, 4jaar .D e "wachttijd"bedraag t inhe t eerste geval ongeveer 5 jaare ni nhe t tweede circa 2%jaar . 2,a,Hetgemiddel dkinderta l is3,3 ;o pd egroter ebedrijve n isdi t groterda no pd ekleinere ,nl . resp,2, 7 en4» 3o pd ebedrijve n van 1-5 kaen>2 0ha . b.Van de43 3zoon sva n 15jaa re noude rwerk t 78$i ncL elandbouw » 45$gehee l en 9$gedeeltelij ko phe touderlij kbedrijf ,10 $ alsknech t en 9$al szelfstandi gboer , o,Vand ebuite n delandbou wwerkzarae n- 20 $va nhe t totale aantal - werkt 12$i nnijverheid ,4 $i nhande l enverkee r en4 $i noverig e beroepen.Tenslott e is4 $va nhe t totaal aantalzoon s>1 5 jaar nogschoolgaand } ind etoekoms t zullenoo kzi jeen-niet-agrarisc h beroepuitoefenen , 3,a,Denoodzakelijk e afvloeiingva nd eboerenzoon s dient inverban d methe t gemiddelde kindertalva n 3,3 ongeveer38 $t e zijn.He t feitelijkeafvloeiingspercentag e isongevee r 24$.E r isdu s sprakeva n eenjongé-boerenproblee m inRuurlo . b,0pd ebedrijve nva n 1-5b- azij n ind e toekomst niet genoeg opvolgers^afkomstigva ndez ebedrijven .O pd ebedrijve nva n 597 -5 7- 5-10h a ishe t aantal opvolgersongevee r inevenwioh tme the t aantal terbeschikkin gkomend e plaatsen.O pd ebedrijve n>1 0h a daarentegeni she t aantal zoons,da t doord elandbou wword t vastgehouden,"vee l tegroot . 4»a*0pd éA-bedrijve nkom tee ngroo t aantal inwonendefamilielede n yoorjva nd e 174mannelijk e familieledenwerk t 59$mee ,va nd e 207vrouwelijk e 41$. b.De inwonende arbeidskrachten zijn sleohtsgerin gi naantal , nl. 34manne n en 12vrouwen jzi jkome nvnl « opd e"bedrijve n >10h avoor , c.Op sleohts 22bedrijve nmaak tme ngebrui kva nuitwonend e arbeiders^merendeel s zijndi t zgn.lös-vast earbeiders , 5. Ind egroepe nB enC i she tgemiddel dkinderta l resp.3, 8 en 4,1$ hetfeitelijk e afvloeiingspercentage isreep .3o" $e n65$ » Inheid egroepe nligge ndez e cijfersaanzienlij k hogerda ni n groepA , §8, Analyse van het ar be idsaanbod De onderscheiden soortenva narbeidskrachten ,welk e opd e . bedrijvenvoorkomen ,vorme n tezamenhe t totale arbeidsaanbod,da t inhe t agrarische productieprocesword taangewend .O mt ekome nto t eenberekenin gva nd egemiddeld e prestatie peragrarisoh ewerke r ishe t echter noodzakelijk, datd everschillend e soortenarbeids krachtento t dezelfde eenheidworde nherleid ,Hierto' eword the t begripvolwaardig e arbeidskracht gebruikt,Di tkom toVeree nme t eenmannelijk e arbeidskracht ind evolproduotiev e leeftijd (20-59j&aar) , diehe t gehele jaar inhe tlandbouwbedrij f werkzaam is,D èarbeids krachten,di enie t onderhe tbegri p "volwaardige arbeidskraoht" kunnenworde ngerekend , zijnme tbehul pva nnormen ,welk ez o nauwkeurigmogelij k zijnbepaald , opdez e eenheidomgerekend ,Dez e normenzij nvoor j Mannen - jongen van 15-17 jaar » « 0,7 volw. arbeidskraoht tt it 18-19 " « 0,9 it man n 20-59 " - 1,0 n n 11 6O-69 " = 0,7 H n n 70 »' of ouder - 0,1 n Behalveme t dezereducti evoo rd e leeftijd,word tvoo rd e mannelijke arbeidskrachtenno grekenin ggehoude nme t deduu rva nhe t meewerken.Di t isvoora lva nbelan gbi jd eB -e nC~bedrijfsnoofden , die eenaanzienlij kdee lva nhu n tijdaa nhe tneven -resp ,hoofdberoe p besteden enbi jd eloss e arbeiders,di e gedurende enkelemaande npe r jaar sphe tbedrij fwerken . Vrouwen:Voo r elkuu r perda ggedurend e het gehele jaar» datvrouwe n enmeisje s ophe tbedrij fmeewerken ,worde nzi jgestel do p 0,1 volwaardige arbeidskraoht.Ee nmeisj e ofvrouw,bijv ,3 ure npe rda g inhe tbedrij fmeewerkend ,word t gerekend op0, 3 volwaardigearbeids kracht.O pdezelfd ewijz e levertee n jongenva n 16.jaar,di e 5uu r 597 58 - per dago phe t'bedrij fwerk t 0,7 x 0,5 =0,3 5 volwaardigearbeids kracht op,etc .Werk t ophetzelfd ebedrij f ookno gee nbedrijfshoof d vanbijv ,5 0jaa rmee ,da ni she t totale arbeidsaanbod vanhe t bedrijf 0,3 +0,35 + 1»°* 1»^5volwaardig e arbeidskracht. Opdez ewijz eka n perbedrij f enpe r grootteklassehe t totaal aantalvolwaardig e arbeidskrachtenworde nbepaald . Steltme nhe t totale arbeidsaanbod,uitgedruk t involwaardig e arbeidskrachten, op 100da nka noo khe t procentueel aandeel ind e totale werkzaamheden vanieder e categorieworde nbepaald .D egegeven s overhe t aantal volwaardige arbeidskrachtenworde n ind e eerste plaatsgebruik t ter berekeningva nhe t gemiddelde arbeidseffect per volwaardige arbeidskracht (zie§ 11) , Daarnaastvorme n zijwaardevo l materiaal voor eenverder e analyse vand eagrarisch ebevolkin go pd ebedrijven , Vand eresultate nva nd eberekenin gva nhe t percentagevolwaar -. digheid enhe t procentuele aandeel ind etotal ewerkzaamhede nva nd e verschillende categorieënarbeidskrachte n ind e grootteklassen geeft staat3* 7ee n overzicht.Te rvergelijkin g zijni ndez e staat ookd e gemiddelde cijfersopgen'ome nva n 11type-gemeente n opd e zandgronden enva nZelhe m enLichtenvoorde , Het isi nd e eerste plaats opvallend,da td ebedrijfshoofde n inRuurl o eengeringe r deelva nd ewerkzaamhede n opzic hneme nda n ind e 11type-gemeenten ,nl , 38$tegenove r 45$» Daarentegen ishe t aandeelva nd emeewerkend e echtgenotengroter ,nl ,13 $tegenove r 8$. Hieraanligge ntwe e oorzakente ngrondslag ,I nd e eerste plaats werkt 87$va nd e echtgenoteno phe t bedrijf mee tegenover gemiddeld 57$i nd e 11 gemeenten.Opmerkelij k is"ook ,da t eri nRuurl o indi t opzichtvrijwe l geenverschille nbestaa n tussenklein e engrot e bedrijven,I nd e tweede plaatswerke n devrouwe n inRuurl o langer ophe tbedrij f dan ind e 11gemeenten ,nl ,resp ,gemiddel d 4uu r tegenover 3uur ,Oo k dedochter swerke n inRuurl o inhe t algemeen ietslange rda ndi e ind e 11type-gemeenten .Verde r isopvallend , dathe t aandeelva nd e inwonende familieleden inRuurl o groter is dani nd e 11gemeenten ,nl ,13 $tegenove r 6$f nahetgee n overdez e groep inhe tvorig ehoofdstu k isgezegd ,behoef t dit geenverder e toeliohting,I nhe tvoorgaand e hoofdstuk iseveneen s uitvoerig ingegaano phe t inbetrekkelij k geringe getalevoorkome nva n vreemde arbeidskrachten} invergelijkin gme t de 11 gemeentenheef t het inwonend personeel end egroe puitwonend e arbeidskrachten in Ruurlo danoo k eenkleine r aandeel ind etotal ewerkzaamheden . Beziet menbovengenoemd e cijfers ind everschillend e grootte klassen,da nblijk the t aandeelva n debedrijfshoofde ne nhu n meewerkende echtgenoten aft eneme nnaarmat e debedrijve n groter worden.Te naanzie nva nd emeewerkend e zoons eni nminder emat e ook tenaanzie nva nd edochter s is juisthe t tegenovergestelde het geval.Di t isbegrijpelij kwannee rme nbedenkt ,da t opd egroter e bedrijvenmee r zoonsworde nvastgehoude n dano pd ekleinere . Indien geeno fnie tvoldoend emeewerkend e zoons aanwezig zijn,maak tme n opd egroter ebedrijve n gebruikva nvreemd e arbeidskrachten.O pd e kleinebedrijve nheef tme naa ndez e categorie arbeidskrachten weinig behoefte,zoal sno geen sduidelij k blijktui t onderstaandetabel , 597 r5 9- waarin hetprocentuee l aandeel vand e "gezinsarbeid" geplaatst is tegenover datva nde-'"vreemd e arbeid". Groep A Tabel2 1 AANDEELVA NDE ;GEZINSARBEIDE ND EVREEMD E ARBEID IND ETOTAL E LANDBOXJWWERKZAAMHEDEN Gezinsarbeid Vreemde arbeid Grootte 11 type- 11 type- klassen Ruurlo gemeenten Ruurlo 'gemeenten in ha op de óp de zandgronden zandgronden prócehl meel aandeel : tri de werkzaamheden 1- 5 100 - 98,1 — 1,9 5-10 96,4 94,7 3,6 5,3 10-15 95,8 88,5 4,2 11,4 15-20 86,3 84,8 13,7 15,2 >20 83,5 71,7 16,5 28,3 Totaal 94,7 89,2 5,3 10,8 Tenslotte ishe tgemiddel d aantal arbeidskrachten perbedrij f nogva nbelang .Me nka nzic h afvragen,wa the tminimum-aanta l arbeidskrachten per'bedrijfma gzij n enho egroo t ditaanta lis , uitgedrukt involwaardig e arbeidskrachten.Ui tsociaa l oogpunt ishe ti nhe talgemee n gewenst,da to pee nbedrij f tenminsteee n mane nee nvrou w voorkomen. Rekening houdendme the ti nRuurl o bijna algemeen voorkomend verschijnsel,da td eechtgenote n ophe t bedrijf meewerken, zouhe tminimum-aanta l volwaardige arbeidskrachten op elk.bedrijf optenminst e 1,3kur.ne nworde n gesteld} diti sdu s het arbeidsaanbod ophe tzgn * eenmansbedrijf, Stelt menzio ho phe t standpunt, datme néé nzoo n alsopvolge r ophe tbedrij f dient te houden, danza lhe taanbo d ind eloo pva nd egezinscyclu s kunnen stijgen totrui m 2volwaardig e arbeidskrachten perbedrijf . Tabel 22 geeft eenoverzich t vanhe tgemiddeld e aantal arbeidskrachtenpe r bedrijfa GroepA Tabel2 2 GEMIDDELDAANTA LARBEIDSKRACHTE NPE RBEDRIJ F Grootte 11 gemeenteno p Mannen Vrouwen Totaal klassen de zandgronden ïn ha absoluut volwaardig absoluut volwaardï g absoluut volwaardig absoluut volwaardig 1-5 1,3 1,05 1,1 0,« 2,4 ' 1.« .• 2.0 1,3 5-18 1,7 1.W 1** 0,53 3,1 2,00 2,7 1,7 18-15 2.3 2,00 1,5 . 0,63 3,8 2,63 3,5 2,2 15-20 2.7 2,33 1,9 0,77 3,10 4,0 2,6 >20 3,3 2,51 1,8 0,69 5,1 3,20 • 4,9 i3»3 Totaal 1,9 1,63 1,4 0.56 3,3 2/19 3,0 1,9 597 -60 - Het"blijkt. jda t innagenoeg :all egroottekl&ss-e nhe t gemiddelde arbeidsaanbod inBuurl ohoge r ligtda nhe tgemiddeld eva nd ebedrijve n ind e 11gemeente n opd ezandgronden * Bijvergelijkin gva nmee r gedetailleerde cijfers isgebleken ,da tdi tword tveroorzaak t door het grotere aantalvrouwelijk e arbeidskrachten inEuurlo ;He t gemiddelde aantalmannelijk e arbeidskrachtenwijk t inEuurl oweini g afva nda t ind e 11gemeenten .Zoal shiervoo rreed s isopgemerkt , werkt eenzee rhoo gpercentag eva nd eechtgenote ne ndochter s in hetbedrij f mee, terwijl zijbovendie n ooklange rmeewerken .He t blijktvoort sui t de tabel,da the t gemiddeld aantal arbeidskrachten, ooko pd ekleinst ebedrijve nva n 1-5h anie t daaltbenede nhe t socialeminimum .He t isbegrijpelijk ,da thierdoo rhe t arbeidsaanbod per oppervlakte-eenheid opd eklein ebedrijve nvee l grotermoe t zijnda no pd e groterebedrijven .Zoal sui t§ 11no gza lblijken , isdi tee nfaoto rva ngroo t gewicht terverklarin gva nhe tlag e arbeidseffeet opd eklein ebedrijven . Oonolusies 1,a»0pd eA-bedrijve nword t 38$va nd etotal ewerkzaamhede n door demannelijk e bedrijfshoofdenverricht , 13$doo rd evrouwelijk e bedrijfshoofdene nmeewerkend e echtgenoten,23 $doo r dezoons , 8$doo r dedochtera , 13$doo r inwonendefamilielede n en5 $doo r vreemdpersoneel , b»Opd eklein ebedrijve n ishe t aandeel ind elandbouwwerkzaamhede n vand ebedrijfshoofde ne nhu neohtgenote ngrote rda no pd egrot e bedrijven;he t aandeelva nd e zoonse nhe tvreemd e personeel daarentegenkleiner - 2,a,Hetgemiddel daanta lvolwaardig e arbeidskrachten perbedrij f bedraagt inEuurl o2 ?2e ni n 11 gemeenten opd e zandgronden 1,9« Hetverschi lword tveroorzaak t doorhe t grotere aantal vrouwelijke arbeidskrachten inEuurlo , b,Naar grootteklassen neemthe t arbeidsaanbod van 1,5 opd e 1-5 ha bedrijven tcesto t3, 2 opd ebedrijve n groterda n2 0ha }dez e toenemingverloop t niet evenredigme the t opklimmenva nd e bedrijfsgrootte« §9« Het onderwijs en organisatieleven Het is inhe tkade r vandi trappor t niet noodzakelijk omhe t belangva nhe t onderwijs inde nbred eui t temeten .I nverban dme t devoo r onslan d gebiedende eiso m deproducti e terichte n op arbeidsintensieve kwaliteitsproducten zijnove rdi t onderwerp -i n hetbijzonde r overhe t tekort aanvakbekwam e arbeidskrachten -reed s talrijke publicatiesverschenen ,I nhe t algemeenka nworde ngeconsta - teerd? dat aand eopleidin gva nd earbeidskrachten ,oo ki nd e agrarische sector,no gwe lhe t eene nande rmankeert c Inee n agrarische gemeente alsEuurl o isbi jdi t onderzoek ind e eerste plaatshe t landbouwonderwijsva nbelang ,hoewe l -di ti sui t devoorgaand e 597 -,6 1- paragrafen genoegzaam gebleken -oo kaa nhe tniet-agrarisoh e vakonderwijsd enodig e aandacht zalmoeten worde n"besteed . Watn uhe t landbouwonderwijs aangaat,zij nbij.he t onderzoek tweetyperend everschijnsele nnaar .vore ngekomen ,In.de .eerst e plaats isgebleken ,da t opd ekleine.bedrijve nminde ronderwij si s gevolgd dano pd egrotere .Di t geldtzowe lvoo rd ebedrijfshoofde n alsvoo rhu nzoons ,I nd etweed e plaats,da the tlandbouwonderwij s ind etij d gezien steedsbelangrijke r isgeworden .Dez etwe e versohijnselenzulle nhieronde r aand ehan dvan'd éuitkomste nva n het onderzoeknade rworde ntoegelicht« . Vande'40 5bedrijfshoofde ni ngroe pA heef tgemiddel d 31$ landbouwonderwijs gevolgdj.di t percentage isvoo rd ebedrijfs - hoofdeno pd ebedrijve nva n 1-5 haen>1 5 haresp » 22e n61 . Rangsohiktme n debedrijfshoofde ni nleeftijdsgroepen !da n blijkenhe tvoora l deoudere nonde rhe nt ezijn ,di eva nonderwij s verstokenzij ngebleven .Va nd ebedrijfshoofde nva n6 0jaa ro foude r heeft 10$i nee no fander evor mlandbouwonderwij sgevolgd ,terwij l; dit peröentagebijv,,voo rd ebedrijfshoofde ni nd e leeftijdsklasse 30-39 jaar5 0i s (zie staat 3.8), Vand e24 7i n &e 1a n d b ou w w er k z'ara e zoons,;, die thuis wonen heeft $&%landbouwonderwij sgenoten,. .*' * 2$.ande ronderwijs ,terwij l40 $gee nverde rvakonderwij s gevolgd heeft.Vergelijke nwi jdez e58 $me t hetpercentag e geschoolden onderda .bedrijfshoofden ,nl . 31$, danblijk thierui t degroter e waarde,welk eme naa nhe tvolge nva nee nvakopleidin gi sg&a n toekennen.Teven ska nme nhieraa nechte rd e conclusievastknopen , datdi t inzicht noglan g geen gemeengoed is'geworden .Oo kka nee n belangrijkeverdiepin gva nhe t gevolgde onderwijsworden geconstateerd ^ haddend ebedrijfshoofde nno gmerendeel s eenalgemen elandbouwcursu s gevolgd,bi jd e zoons overweegthe t aantal,da td elager elandbouw schoolbezoch t heeft,,D egrot euitbreidin gva nhe tlandbouwonderwijs" - apparaat ind elaatst e decenniaza loverigen sbi jdez ekwestie sva n invloed zijngeweest .Voort sdoe t zichhier ,evenal sbi jd ebedrijfs - hoofdehhe tverschijnse lvoor ,da t dezoon sva nd ekleiner ebedrijve n minderva nd eonderwijsinstellinge n gebruikhebbe ngemaak t dandi e vand egroter e (ziestaa t 3*9),l'e rvergelijkin gdien etenslott e nog,da t inZelhe m enLichtenvoord eresp ,.7 2e n78 $va ndez e categorie zoonslandbouwonderwij sheef tgevolgd » Bijd e8 1 uitwonende zoons,di e ind e landbouw werken,kanme n ingrot e lijnenhetzelfd ewaarneme nal sbi jd e inwonende zoons» meerda nd ehelf tva nhe nheef tonderwij sgevolgd } dezoon s vand egroter ebedrijve nmee r dandi eva nd ekleine ,terwij ld e aantallenzoons ,di e een landbouwoursuso fee nlager e landbouwschool• hebbengevolgd ,ongevee reve ngroo t zioh (ziestaa t3,9) « Er istenslott eme tbetrekkin gto the t landbouwonderwijsno g nagegaan,op :welk ewijz e degenenme t eenvakscholdn gove rd ebedrijve n zijnversprei d (tabel23) » ' ''" 597 - 62- GroepA Tabel2 3 AANTAL BEDRIJVEN üETE NZONDE R LANDBOUWONDERWIJS VOORD E BEDRIJFSHOOFDEHE NHU N ZOONS Aantal bedrijven, waarvan het bedrijfshoofd 1andbouwonderwij s heeft geen landbouwonderwijs heeft Grootte Totaal genoten genoten klassen aantal met 1 of meer mee met 1 of meer mee In ha bedrijven werkende zoons van zonder • werkende zoons van zonder Totaal 15 jaar of ouder meew. Totaal 15 jaar of ouder meew. met landb. zonde rlândb , zoons met landbzen de rlendb . zoons onderwijs onderwijs nnderwijs onderwijs 1- 5 73 15 1 1 1*3 56 10 9 37 5-10 183 50 13 2 35 125 30 27 68 10-15 100 26 14 1 11 69 27 15 27 >15 28 18 10 19 12 5 2 Totaal 405 119 46 4 69. 269 79 56 134 Op 190"bedrijve nheef tnoc hhe tbedrijfshoof dnoc héé nva nd e meewerkende zoonsonderwij s genoten.Zee r typerend is,da td ebedrijfs - heofden,di evroege r zelf onderwijshebbe n gevolgd,oo kbijn aalle n hun zoonsvakonderwij s latenvolgen ,i ntegenstellin g totd ebedrijfs hoofden , diegee nonderwij shebbe ngenoten . Samenvattendkunne nwi jte naanzie nva nhe t landbouwonderwijs inRuurl o concluderen,da t hoewel er eensterk evooruitgan g ind e breedte eni nd ediept eva nhe t onderwijsval t opt emerken ,di t vooral opd ekleiner ebedrijve nno gvee l tewense noverlaat .He t zijn juistdez ebedrijven ,welk e zoals in§ 6i saangetoond ,bi jd e intensiveringva nhe tbedrijfspla n opd emeest emoeilijkhede n zullen stuiten.E rka nda noo knie t genoegd enadru kworde n gelegd ophe t belangva nee nnau w contactva ndez ebedrijve nme td eRijkslandb©uw - voorlichtingsdienst end eVerenigin gvoo rBedrijfsvoorlichting ,He t zijnevenwe lwee r dekleiner ebedrijven ,welk everhoudingsgewij s het minst zijnaangeslote nbi jgenoemd evereniging . Vand e 106 buiten de landbouw werkzame zoons blekene r 19landbouwonderwij s en 19ande ronderwij ste . hebben genoten,terwij l 68zoon sn ad elager e schoeigee nverder e opleidinghebbe ngevolgd .Me nka ndu saannemen ,da t intotaa l 87 zoonsvoo rhu nhuidig ewerkkrin gal songeschoolde nmoete nworde n beschouwd.Di t isuiteraar d eenzee r ongewenste toestand,nie t alleen voord ebetrokkene n zelf,maa rhe t isoo kweini gbemoedigen dvoo r degenen,di ei nd etoekoms t nogzulle nmoete n afvloeien.He tmoe t vanhe t grootstebelan gworde n geacht,da tdegene nwaarvoo r delandbou w geenplaat smee rbied tvroegtijdi gdez ebedrijfsta kverlate ne n zichvi aee nvakopleidin gi nee nander e sectorva nhe t economische leven eenbestaa nverwerven .He t isi nall e opzichten ongewenst,da t men, zoalsthans ,eers t eentijdlan g ind elaridbou wblijf t hangen ompa so plater eleeftij d delandbou w teverlate ne no mda nal s ongeschoolde opd e arbeidsmarkt terecht tekomen . 597 - 63 Bijd eenquêt ezij noo kvrage ngertel d overhe t aantal 1 an d b ou w b 1aden , dat gelezenwordt . Op hetnu tva n het lezenva nd evakper s"behoef thie rnie t teworde ningegaan « Het bleeknu ,da top'16$'de rA-bedrijye n geen landbouwbladen gelezen werden,o p52 $ êên landbouwblad eno p32 $twe eo fmee r"bladen .He t zijnd eklein ebedrijven ,waa rhe tniet-lezer iva n landbouwbladen hetmees tvoorkomt 5 vand e7 3bedrijve nva n 1-5h abehoorde ne r 40to td egroe pva nniet-lezers .O p degroter ebedrijve ni she t een* uitzondering,wannee rme nnie t geabonneerd iso pee nlandbouwblad , terwijlhe t ookdez ebedrijve n zijnwaa rme nmeerder e bladenleest . Opdi t puntvertone nde"klein ebedrijve ndu see nachterstan d ten opzichteva nd egrotere . Wat het georganiseerd zijnva nd eboere nbetreft , isgebleken ,da tva nd e40 5bedrijfsnoofde ni ngroe pA 29$nie t is aangeslotenbi jee n standsorganisatie.Va nd e71 $georganiseerde n was 57$li dva nd e G.lkv.L.e n 14$"bi jd eA eB„T.B.Zoal sbekend , ontvangend egeorganiseerde nwekelijk s eenlandbouwbla dva nhu n organisatie.He t isn uopvallend, "dat ,terwij l opd eklein e bedrijven het aantalniet-georganiseerde n ongeveer overeenstemt methe t aantal datgee nlandbouwblade n leest,o pd egroter- ebedrijve nhe t aantal niët-georganiseerdengrote ri sda nJiei Taanta lda t geenvakbla dleest . Deniet-georganiseerde n opd egroter ebedrijve nhebbe nzio hveela l opee nalgemee nlandbouwbla d geabonneerd, Inhe t algemeenka nworde ngezegd ,da t de oo opera tie ve gedaohte inRuurl o sterkworte lheef tgeschoten .D e plaatselijke organisatiesvoo r delandbou wberuste nbijn aalle n opooöperatiev egrondsla g end emeest eboere nzij nhierva nlid . Volgensplaatselijk e deskundigen isd ecoöperatiev e trouwde rboere n groot.Opvallen d isechte r -e ndi t isee nverschi'jnsel ,da t indez e strekenvee lvoorkom t -da t erzee rweini gbelangstellin g isvoo r het internebelei di ndez everenigingen } deledenvergaderinge n worden zeer slechtbezocht, ,Overigen s isdi t ookhe tgeva lbi jd everenigingen , welkenie tdirec t gericht zijno pd ebehartigin gva nd ezuive r agrarischebelangen ,zoal sbijv ,d eKruisvereniging , Het zoui ndi tverban d teve rveere no md ebestaand e landbouw- verenigingen êên voor éénd erevu e telate &passeren .Eé nuitzonderin g dient evenwel teworde n.gemaakt ,nl ,voo rd eVerenigin gvoo r Bedrijfsvoorlichting,welk e sedert 1948,i nRuurl owerkzaa m is.He t werkva ndez everenigin gmoe tva nhe tgrootst ebelan gworde ngeacht , Oaholusies 1,a,Vand e40 5bedrijfshoofde ni ngroe pA hebbe ne r 126 (31$) landbouwonderwijs gevolgd;va »d e ind elandbou wwerkzam e inwonende Zoons58 $e nva nd euitwonend e zoons 59$* bä0p 190bedrijve nheef t nochhe tbedrijfshoof dnoc hd e (eventueel) aanwezigeopvolge rlandbouwonderwij sgenoten . 64- 2,a.0pd egrot ebedrijve n isverhoudingsgewijz evee lmee rva nd e onderwijsinstellingen gebruik gemaakt dano pd ekleinere }di t geldt zowelvoo r dehuidig ebedrijfshoofde nal svoo r hunzoon s opdez ebedrijven » b.Hoewelreed s eenbelangrijk everbeterin gt e constaterenvalt , krijgenno gsteed snie t alle zoons eenagrarisch e vakopleiding« Indi t opzioht staatRuurl oaanzienlij k tenaoh-Se rbi jZelhe m enLichtenvoorde » 3« Vand e 106buite nd e landbouwwerkzam e zoonshebbe ne r8 7n a de lagere school geenverder evakopleidin ggenoten jdi ti s uiteraard eenre m opd etoekomstig e afvloeiing« 4*a«0p16 $de rbedrijve nworde n geenlandbouwblade ngelezen }di t zijnmerendeel sd ekleiner ebedrijven « b.71$de rbedrijve n isaangeslote nbi jee n standsorganisatie (57$"bi dd e G.M.v.L.e n 14$hi jd e A.BäT,B,). § 10,He t gezinsbedrijf in de agrarische gemeensohap Ind evoorgaand e hoofdstukken zijnenkel e socialeverschijnselen , welke uit debewerkin gva nd e enquêtegegevensnaa rvore nzij ngekomen , kwantitatief aangegeven,Voo r eengoe d inzicht ind ebetekeni s en inhoudva ndez everschijnsele nka nme t dezekwantitatiev e aanduiding nietworde nvolstaan ,maa r dient de sociologische achtergrond en onderlingewisselwerkin gva nd ewaargenome nverschijnsele nt eworde n geschetst..Di t istemee rnoodzakelijk , omdatva nd ebetrekkingen , welke ertusse ngezin ,boerenbedrij f enagrarisch e gemeenschap bestaan,ee nverstrekkend e invloedo phe t gebiedva nd eeconomisch e activiteit uitgaat,wel kgebie d inhe tbijzonde rhe t onderwerpva n ditwelvaartsonderzoe k is. Om eenz o juistmogelij kbeel dva nd eplaatselijk e verhoudingen teverkrijgen ,i si nRuurl o eenzgn , sociologische hearinggehouden , waarbijaa nd ehan dva nee nvragenlijs t deverschillend e aspeoten vanhe t sociale leven zijnbesproken .D e aanwezigenbi jdez ehearin g behoorden zelfnie t direct tot deboerenstand ,maa rkonde nworde n geacht deboere n enhu nlevensomstandighede n doordagelijks e omgang, zeergoe dt ekennen .Bovendie nvonde nzowe lvoo ral sn ad e "hearing" uitvoerige gesprekkenplaat sme tboere n enander e personenui td e gemeente,,D eresultate n vand ehearin ge nd e individuele gesprekken zijnmed e indez eparagraa f verwerkt.He t isnie t zonderervaring ,• » datwi jwille nwaarschuwen , dathe t hier ind eeerst e plaatsgaa t omhe t algemene.O pelk erege lbestaa nn ueenmaa luitzonderingen ,. welke inhe tkade rva ndi t onderzoek onbesprokenkunne nblijven . Overigens zije ro pgewezen ,da t debevolkin g inZieuwen t op verschillende puntennoga l afwijktva nd eres tva nd egemeent- * 1,D erelatie s tussengezin ,bedrij f en gemeenschap De achtergrond vanvrijwe l alle socialeverschijnselen ,welk e zichi nd ezuive ragrarisch e gemeenteRuurl ovoordoen ,kunne nworde n 597 -6 5 gevondeni nd ebetrekkingen ,welk e erbestaa ntusse nhe t gezin,hé t landbouwbedrijf end e dorpsgemeenschap.Vanzelfspreken d hebben velerleikrachte nhu n invloed uitgeoefend ppd evormin gva ndez e relatie.3hhe tverban dva ndi tonderzoe ki she tnie tmogelij ko mva n elkefacto r afzonderlijkn at egaa n inwelk emat e eno pwelk ewijz e zijheef tbijgedrage n tot dehuidig erelati e end e daaruitvoort vloeiendeversohijnseleh .Voo r zoverzi jvoo rhe t onderzoekva n directbelan gzijn ,zulle nzi j inhe tkor tworde naangegeven. * Zoalsalgemee nbeken d ise noo kui td evoorafgaand e paragrafen isgebleken ,bestaa t eree nzee rnau wverban d tussengezi ne nbedrijf . Terecht spreektme hda noo kove rhe tgezinsbedrij fal she toverheer sende socialebedrijfstyp e opd e zandgronden,I nhe tbijzonde r in Ruurlo (end egehel e Graafschap)i sdi tverban d zeer sterk.Di t blijkt genoegzaam uithe tfeit ,da the tboer-zij nmee ri sda nallee n eenmidde l om inhe tonderhou d tevoorzien .He t isi nd eloo pder , eeuwengeworde nto t eenlevensvorm , eenlevenswijze ,welk eword t gekenmerkt dooree nzee r specifieke levensstijl.Hieri nlig too k deverklarin gvoo rhe tfeit ,da the t gezin invee lfunotie sonder geschikt ieaa nhe tbedrijf . Immersdez elevensvor m kanallee n volledigto tzij nrech tkome nal sme ninderdaa d ookboe r ise ndi t isnie tmogelij k zonderbedrijf .Me ndien t dusi nd e eersteplaat s zorgt e dragenvoo r de continuïteit vanhe tbedrij f omdez e levensvorm deelachtig tekunne nblijven .Me the tbovenstaand e alsuitgangspun t kand e samenhangtusse n gezin,bedrij f engemeenscha phe tmees t uitputtendworde n geanalyseerd doorhe t gezini nzij nverschillend e functies tebezien , nl0 alseconomisch e enal ssocial eeenheid , a.He tgezi nal seconomisch e eenheid Hierboven isgesteld ,da the tboer--zij nmee r isda nallee nee n middel omi nd emateriël ebehoefte nva nhe t gezint ekunne nvoorzien j het isvoora l eenlevensvorm .D e-vóó rd ehan dliggend e conclusie is danook ,da td eboe rnie t alsee nhom oeconomicu sma gworde nbeschouw d ente naanzie nva nd e economische enfinanciël evraagstukken ,welk e zichme tbetrekkin gto tzij nbedrij f voordoen,nie t opdezelfd ewijz e zalreagere n alsbijv „ deindustriël e ondernemer» Vand eboe r in Ruurloka nworde ngezegd ,da thoewe lhi j (o„a,i nverban dme t de continuïteit'vanhe tbedrijf )materialistisc h isingesteld ,zic h toch slechtsto t opzeker ehoogt e laatleide ndoo rhe t economisch. motief,.dathe t strevennaa r eenmaximal ewins t inhoudt.Hi jza l nl, ind eeerst e plaats strevennaa rhe tbereike nva nd emateriël e welvaart,welk e hethe mmogelij kmaak t omt eleve nvolgens ,d edoo r degemeenscha p gestelde normen* Isdit :puntbereikt ,da ni sd e economische prikkel omto t eenverder everhogin gva nhe t welvaartspeil tekome nno gwe laanwezig ,maa r zalal sdrijvend ekrach t steedsmee r aanbetekeni s inboeten,I ndez e specifiekementalitei t ligt.de verklaringvoo rhe tfeit jda tvel e kleineboere n eenpaar daanhouden , hoeweldi tbedrijfseconomisc hnie t verantwoord is.He tbetref t hier eenaanpassin g aand egeldend e levensstijl,Oo khe tfeit ,da t sommige boerenwe l geldvoo ree n (kostbare)bruilof t zullenwille nlenen , omdat devierin gva n eendergelijk e gebeurtenis pastbi jhetgee ni n degemeenscha p indi t opzicht als exponent vand e levensstijlword t gestsld,maa r ervoo r zullenterugdeinze no m credietó pt enemen , 597 - 66 - indienhe t gaato m (rendabele)verbeteringe n ind euitrustin go f "bedrijfsinrichtingaa nt ebrengen . Het gezinal seconomisch e eenheidka nme nbezie n inzij n consumptieve enproductiev e aspecten.He tbijzonder eva nhe t agrarische gezin is, dat -i ntegenstellin g tothetgee nme nbi jhe t stedelijkgezi nka nwaarneme n -dez e twee aspecten nauwme t elkaar zijnverbonden ,zoal shieronde r zalblijke ne noo kui thé tvoorgaand e zoukunne nworde n afgeleid, Voorhe t gezinal sproductiev e eenheidka nal salgemen erege l wordengesteld ,da t zijvrijwe l alle gezinsledenomvat .He twar e in ditverband.bete rt e sprekenva nfamilieleden ,wan tblijken sd e enquêtewerke nall e personen,di e ophe tbedrij fwone ne nhierto e physieki nstaa t zijnmee ,oo kd e opgroeiendekinderen ,d evrouwe n end e oudenva ndagen a Indi tgezamenlij kwerke n omhe tbedrij f in standt ehouden ,kom t eendee lva n deheersend e levensstijl tot uitdrukking. Overigenshoude nd ewerkzaamheden ,welk e ophe t gemengde bedrijf opd ezandgronde n eennimme r eindigende loophebben ,he t besef vanieder sgebondenhei d aanhe tbedrij fbi jvoortdurin glevendig . Zeer opvallendvoo rRuucl o is,da t de echtgenotene ndochter sva n deboere nmee r enlange rmeewerken » dani nd eaangrenzend e gemeenten Zelhem enLichtenvoord e engemiddel d opd e zandgrondenhe t gevali s (§7) » Voord e getrouwdevrouwe nkom the tbedrij f ind eeerst eplaats , daarnahe tgezin « Hetvrouwenwer komva t niet alleenhe tmelke ne n het schoonmakenva nhe tmelkgerei ,maa r ookhe tvoere nva nvarken s enkippe nkom t tendel eo phaa r sohoudersneer ,terwij lo pvel e bedrijvend evrouwe noo kbehulpzaa m zijnbi jd everplegings -e n oogstwerkzaamheden0 Het grote aandeel-va nd evrouwe n ind ewerkzaam hedeno phe tbedrij fbreng tme t zichmee ,da td ehuishoudin g end e opvoedingva nd ekindere ni nvel e gevallenaa nd egrootmoede rword t overgelaten.,Typeren dvoo r ditverschijnse l ishe t gezegde:"Wi e kinderenwi lopvoeden ,moe t eerst grootmoeder zijn".Voo rd e kinderenword the tal svanzelfspreken dbeschouwd ,da tzi ja lo p jeugdige leeftijdbi jd ewerkzaamhede nworde n ingeschakeld, zowel nad e schooltijd alsi nd evacanties ,Speciaa l opd egroter e bedrijveni sdi the t geval« Deze sterke afstemmingva nd ekindere n ophe t agrarischbedrij f -zi jgroeie n eral she twar e ino p- heef t belangrijke consequenties,zoal slate rno gza lblijken , Beschouwtme nhe t gezinal s consumptieve eenheid,da ni swe l éénva nd emees t opvallendeverschijnselen ,da t inhe t algemeen "dekos t nietword t gerekend",tiiteraar dspeel the tzelfvoorzienings element eengrot erol ,œaa xva nvee lbelan gi sd eopvatting ,dat , waar deo phe tbedrij fwonend e personenmee r ofminde rdireo t in contaot staanme the tbedrij f alszodanig ,he t zeer aannemelijkword t gevonden,da the tbedrij fvoo r aldez e personenee nbestaa noplevert . Deze zeer specifiekehoudin g ismed e oorzaak,da tme ne rsne lto e komt om zoens,voo rwi e infeit e slechtsweini gproductie f werk is,toc ho phe tbedrij f tehouden .Overigen smoe the tbovenstaand e nietworde ngeïnterpreteer d ind e zin? dat elkmeewerken d gezinslid naard e grootteva nzij nprestati eword tbeloond « Integendeel,oo k indi t opzicht stelthe tbedrij fvast ,i nhoeverr eme nhierme eka n gaan«,E ndi t isi nd emeest e gevallenmaa rweini gver :d ekos t en hetgeenme nvoo r zijndagelijks ebehoefte nnodi gheeft .Algemee n 597 67- krijgend e"boerenzoon szakgeld ,oo kwannee r zijmeerderjari gzij n geworden.D e oontinuïteit vanhe t"bedrij fstaa tvooro pe nd eo phe t bedrijfwonend e personen zijnhieraan ,oo kwa td e consumptieve behoeftenbetreft ,ondergeschikt * Het,behoeftda noo kweini gverwonderin gt everwekken ,da tme n deboerenbevolkin g inRuurl o alszee r spaarzaam ensobe rka ntyperen . Deze spaarzaamheidkom t opverschillend e wijzento tuiting ,Wi j herinnerenhie raa nhetgee n in§ 4 isgezeg dove rd e geleidelijke toenemingva nd eoppervlakt e cultuurgrond,welk e ineigendo m ise n welke ontwikkelingzic hzelf sno gi nd e crisisde rdertige r jaren heeftkunne nvoortzette n integenstellin g tothetgee nme nelder so p dezandgronde n eni nd eander elandbouwgebiede nva non slan dheef t kunnenwaarnemen « Ookwa tbetref the t aantal schuldvrijebedrijve n steektRuurlo ,niettegenstaand e hetgrot e aantaleigengeërfd eboere n end e daarmee onvermijdelijke boedelscheiding, gunstiga fbi jvel e anderegebieden . Wijhebbe nd e indruk,da te rte ngevolg eva nd e omstandigheden derlaatst e decennia -d e crisisva n 1930,vrijwe l onmiddellijk gevolgd doord eoorlo g- e nd ebetrekkelij kgunstig e situatie,waari n delandbou w zichi nd ena-oorlogs e jarenbevind t een,zi jhe tgeringe , veranderingi nd e consumptieve gewoonten isopgetreden ,He t toenemend gebruikva nmotorfietse n (zoonsde r boeren)e nbromfietsen ,he t aanwezig zijnva nee nradi o opbijn ael kbedrijf ,he t overhe t algemeen zeergoe dgeklee d zijnva nd eschoolkinderen ,etc » zijnversohijnselen , welke hieropwijzen . b.He t gezinal ssocial e eenheid Debeschouwinge nove rhe t gezinal s sociale eenheid zijngerich t opd ebetrekkingen ,welk e ertusse nd elede nva nhe t gezinbestaan . Hierbijmoe tme nbedenken ,da the t gezin"i nzij nproductiev e en consumptieve aspeoten deeconomisch e grondslagva nhe t gezinbepale n enaldu s devoorwaarde n voorhe tbestaa nva nhe t gezinal ssooial e eenheidvormen , Eénva nd emees t opvallendeversohijnsele ni ndi tverban di s het algemeenvoorkomend e "introuwen".Da the t ouderlijkbedrij f door eenzoo no f schoonzoonword t overgenomen,spreek thaas tvanzel f en vormtoo k geenuitzonderin go pd e gewoonte inander e delenva non s land.Wa twe lkenmerken d is« e ndi tnie t alleenvoo rRuurlo ,maa r nagenoegvoo rhe t gehele gebiedde rzandgronde n -i sda t deoud e generatiebi jhe t overnemenva nhe tbedrij f dooree n jongerenie t gaatrentenieren ,maa rto t dedoo do phe tbedrij fblijft .Di t is ookéé nva nd eredenen ,waaro m dedorpskerne n ind ezuive r agrarische gemeenten opd e zandgronden zoklei nzij ngebleven .D everklarin g voor ditverschijnse lberus t opverschillend efactoren » Eénva nd e meest inhe t ooglopend e iswe ld e economischenoodzaak i de,veela l kleine,bedrijve nbrenge n ind emeest egevalle noo knie t zoveelop , dat deouder skunne ngaa nrentenieren .Daarnaas t doet de traditie end ementalitei t vand ebevolkin gzij n invloed gelden.He t verschijnsel vanhe t introuwenheef tme t zichmeegebracht , dathe t tijdstipva nhe thuwelij kmeesta lnie t samenvaltme the t in economisch opzicht zelfstandigworde nva nd e zoons,zoal sbi jd e niet-agrarischebevolkin goverwegen d het geval is. Uit de enquête is 597 ~ 68- gebleken,da td e"boerenzoon si nEuurl ogemiddel d pas 5jaa rn aht m huwelijk"bedrijfshoof dworden ;i nvel e gevalleni sdi t dusn ad e doodvà nd e (sohoori)vadere ni n sommige gevallen pasn ad édoo dva n "beide (schoon)ouderss De leeftijd der ingetrouwde zoonsleg tdu s tenaanzie nva nd e zelfstandigheid vand ezoon sweini ggewich t in de schaal|beslissen d isi nd emeest e gevallen of deouder sno gi n levenzijn .He t pachtenva nd ebedrijve nva nd eouder s isda noo k eenuitzondering , zoalsd e enquête heeft aangetoond.He t veelvuldig voorkomenva ngedwonge nhuwelijke nwijs t er op,da took'ander e motievenbepalen d kunnen zijnvoo rhe t tijdstipva nd ehuwelijks sluiting» Zonder opdi t laatsteuitvoeri g int egaan ,wille nwi j hier ommisverstan d tevoorkome n aantoevoegen ,da the t gedwongen huwelijk ind eagrarisch e gemeenschappen opd e zandgronden inhe t algemeennie t dezelfde betekenis eninhou d heeft,al sme ne r ind e meer stedelijke sfeermeesta l aantoekent . Devraa grijs t nu,wa t de invloed isi nRuurl ova ndi t introuwen enhe t ontstaanva nhe t groot-»gezin,i nhe t bijzonder tenaanzie nva nhe tbedrijf .He t isgemakkelij k tebegrijpen ,da t bijhe twone ne nwerke nva n twee generaties onder éénda k eenmi n ofmee rbehouden d stempel 1)I nhe tJaarversla g 195°va nd e Schoolartsendienst voord eKrin g Borculoword tme tbetrekkin g tot de opvoeding gesprokenva n een dubbel opvoedingssysteem vand ekinderen ,nl » door deouder se n grootouders.Di t systeem zouto tbedenkelijk e opvoedkundigeresul tatenleiden , aldushe tverslag , 597 - 69- o.He t gezini nd e dorpsgemeenschap Uithe tbetoo go pd evoorgaand e"bladzijde ni sreed aenkel e malengebleken ,da td everklarin gva nversohillend ©versohijnsele n nietvolledi gka nworde n terugge"brachto phe tgezi ni nzij nonder - soheidenefuncties « Er ishie rno gee nander e invloedrijke factor inhe t geding,nl . dedorpsgemeenschap ,I nd e agrarische gemeenten opd e zandgronden vormt degemeenschap '- hete r gezegd denaober - sohap- no gee nleven d enzee r-werkzaa melemen t vand e samenleving. Benaohérschappen ,welk e opgeografisch e "basiszij ngeorganiseerd , zijnontstaa n uit economische,zowe l alssocial emotieven .D e naoherszijn -elkaa rwederzijd sbijstan dverplicht .D ebijstan d in materiële zinheef tbetrekkin go phe tlandbouwbedrijf ,bijv « het helpenme tpaar de neventuee lmankrach t omd eoogstwerkzaamhede n tijdigt ekunne nbeëindigen « Het ist everwaohten, vda td enaober - schapi ndi topzich t zekeraa nbetekeni sza linboeten ,hoewe ld e burenhulp inhe twisselvallig e landbouwbedrijfzeke rnooi t geheel zalverdwijnen « Indi tverban dka nworde n opgemerkt,da td ewerk - tuigenyerenigingen,zoal sdez ed e laatste jarenoo ki nRuurl o zijn opgericht,nie tme t denaoberschappe nsamenvallen . De sociale doelstellingva n denaoberscha p isminsten seve n belangrijk,z onie tbelangrijke r dand e economische drijfkrachten, welke.haari nstan dhouden ,Tusse n deboere nva nd e naoberschappen bestaat eenzee r sterkgemeenschapsgevoel ,da t onafhankelijk is vanhe tfamilie-van-elkaa rzijn .He t contaot tussend enaober s betreft niet alleend ehoogtepunte nva nhe t leven,zoal sgeboorte , huwelijk endood ,maa r ookd ezake nva nhe t levenva n alledag .He n kent elkaar doore ndoo r envee l geheißenbestaa ne r tussend e naobersniet ,behalv e waarschijnlijkwa tfinanciël e kwesties betreft.D e gedragsregels,levensgewoonte ne nlevensbeschouwin g liggendie p ingemeenscha p ennaoberscha pverankerd .He t individu enhe t gezinonderwerpe n zichaa nd edoo r traditie en gemeenschap gestelde normen en streven erzel fnaa ro mdez e in standt ehouden . Menka nvel e agrarische gemeenten opd e zandgronden —e nRuurl o zeerzeke r- typere nal sgesloten ,traditionele ,oollectiev e samen- levingenl). Eenva nd ebelangrijkst ekenmerke nva ndi t typeva nsamenlevin g is,zoal shierbove n reedsto tuitdrukkin g isgebracht ,d e grotemat e van collectiviteit.Me n leeftvolgen sdezelfd egedragsregels ,m.a.w . menheef t dezelfde levensstijl.Voo r de instandhoudingva nhe t uniformegedragspatroo n isee nzee rsterk e groepscontrôlenodig , welke hiervoora l door deoudere nword tuitgeoefend » Aandez e groepscontrôle ofgroepsdwan gka nme nzio hnie tonttrekken ,wan t dit zoubetekenen ,da tme nzic hi nzeker e zinbuite n degroe p stelt. Begrijpelijkerwijs strekt dezegroepscontrôl e -welk e alsprimair e taakheef the t instan d houdenva nhe t oude,va nhe tbekend e -zio h uit opall eterreine nva nhe tmaatschappelij k leven,oo ko pda tva n de economische activiteit,hoewe l de invloed hieruiteraar d minder sterkza lzij nda nt.a«v „ de socialehandelinge n vanindivid ue n gezin.O pd ebedrijve nvind tme nd egroepsdwan g terugi nd ezee r 1)Zi e ookG.D ,Saai ? "Samenlevingsvormen engodsdiensti g leveno p hetNederlands e platteland", SociologischBulleti n 1948. 597 72 mens. Immers,zoal s degan gra nzake nthan sveela l isä werkenvel e boerenzoonsn ad e lagere school eerst ind e landbouwo mo plater e leeftijd totd e ontdekking tekomen ,da t dslandbou w infeit evoo r hengee nplaat smee rbiedt * Indien zijda nbesluite n omd e landbouw teverlaten ,kerne nzi jal songeschoolde n opd e arbeidsmarkt terecht met alle gevolgenva ndien » Uitverschillend e onderzoekingen is gebleken* dat.de potentiëlemogelijkhede nva nd epersone nva n agrarische herkomst,di e thansbuite nd e landbouwwerkzaa m zijn, dikwijls veel groter zijnd.a nui thu nhuidig ewerkkrin gzo ukunne n wordenafgeleid ,D e oorzaak vandi tverschijnse l schuiltgrotendeel s inhe t feit^ datmo n ophe t.juist etijdsti p -di t isbi jhe t verlatenva nd elager e school -zic hnie t scherpgenoe gbewus t is geweestva n detoekoms t van deagrarisch e jeugd, Eoeweld eoplossin gva nhe tvraagstu k deragrarisch e jongeren ineerst e instantiebi jd eouder e ligt« zullene roo kva nbuite n het gezinkrachte n aanhe twsr kgestel d dienent eworde n omd e oplossing erva nt ebevorderen « Ind e eorstaplaat sza le rnaa r moetenv/orde ngestreefd. ,da t hetvraagstu k ina lzij n aspecten •duidelijkword t gesteld,,Ü pdi t punt isee ntaa kweggeleg d voord e leidinggevende organen enpersone n ind e gemeenschap zoalsd e gemeentelijke autoriteit,d e geestelijke verzorgers,onderwijzers, , standsorganisaties eninvloedrijk e boeren.He t isgebleken ,da td e werkzaamheid opdi tterrei nno gbelangrij k geactiveerdka nworden » Wijdenke n aanvoorlichtingsavonde n voord e ouders ind ewinte r (debelangstellin gvoo rvergaderinge n ishelaa s gering), waarbij inonderling e samenwerkinghe tvraagstu k dient teworde nbesproken « Ook ind evakblade nzoute i ami 597 ~7 ' zoonsbijn anie t anderszie nda nal stoekomstig e boeren« Deze mentaliteit wordt nogversterk t doorhe tfeit ,da t eronde rd e "boerenno gee nzeker e oor.tinuïteitsgedaohte leeft« Inhe t verleden washe t doord e grote ontginningsmogelijkhedenbetrekkelij k gemak kelijk om eenbedrij f tebeginne n enieder eboerenzoo nwer d boer. Nuzij ndez emogelijkhede n uitgeput,maa rme td e gedachteva nd e totale continuïteit heeftme nno gnie t algemeengebroken * Voor Euurlozo ume nhie r nogaa nkunne n toevoegen,da tzee r sterkd e gedachte leeft "omeers t eene deka t uit deboo m tekijken "voorda t ment #a«v« eeno fande r punt tot eenbeslissi;- ^komtl). ,Dez einstel lingka nto t eenachterstan d leiden tenopzicht eva nmensen ,di e vluggerreagere n opd eomstandigheden. .Ee n aanwijzing indez erich tingvind tme nwellich t inhe tbetrekkelij kgrot e aantalniet - Kuurloseboeren ,di a ziohme thu n gezino pvrijkomend ebedrijve n indez egemeent e hebbengevestig d enoo ki nhe tfeit;, ,da the tmeren deel vand egroter emiddenstandsbedrijve n inhe t dorpworde ngeëx ploiteerd door personen,di eva nbuite nd e gemeente afkomstigzijn . s Zoalsui t §7 i gebleken.; isd e afvloeiing vand ezoon sva n kleinereboere ngrote rda nva nd e zoonsva ngroter eboeren *Uiter aard isd eeoonomisch e noodzaak,da td e zoonsd olandbou wverlate n opd eklein ebedrijve n sterkerda n opd egrot ebedrijven ,terwij l bovendienhe tgebre kaa nvreemd e arbeidskrachten dezoon so pd e grotebedrijve nvasthoudt » Naastdez efactoren ,welk ed egeringer e afvloeiingo pd egrot ebedrijve n tendel ekuime nverklaren ,i sd e instellingva nd egrot eboere nt,a ;v,afvloeiin gva n invloedhierop . Debovengenoemd eweerstande ntege n afvloeiingleve nnl ,bi jd e grotereboere n inhe t algemeenvee l sterkerda nbi jd ekleiner e boeren,,D e economische noodzaak voor afvloeiingbohoef tverde rnie t uitsluitend samen tehange nme td ebedrijfsgrootte joo kd egezins grootteka neconomisch e dwanguitoefenen .Nade r onderzoekheef t bijv.duidelij k aangetoond, datd eafvloeiin gva nboerenzoon s in Zieuwent,zowe l opd eklein e also pd egrot ebedrijven ,belangrij k groteri sda no pd ebedrijve nva ngelijk e grootteelder si nd e gemeente.Stelli gdoe thie rd evoor. !ichting ,welk e deB.E ,geeste lijkheid on-organisatie s geven,haa rgoed ewerkin ggevoelen * Gezien,d e grotebelangen ,welk e voorhe t individu end emaat schappijbi jhe t tot stand komenva n eenz o soepelmogelijk eafvloei ingva nd eboerenzoon sui t delandbou w inhe t spel zijn,za l thans aandachtworde ngeschenke naa nd emogelijkhede n omd eweerstande n tegen afvloeiing tedoorbreken ,Ee t isduidelijk ,da t de oplossing voor eenvergrotin gva nd eafvloeiin g ind e eerste plaatsbi jd e oudersmoe tworde n gezocht» Men zalmoete n inzien,da twi emee r zoons ophe tbedrij fhoud t dan erredelijkerwij si nd etoekoms t zelf standigboe rkunne nworden ,we lhandel t alsee ngoe d ondernemer (gezins- arbeid isgoedkoop) ,maa rnie t ais eeni n sociaal opzicht verantwoordelijk l7Ó^i * is'dez ementaliteit, ,welk e inaanle graed saanwezi gwas ,i nhe t verledenno gversterk t doord e overheersende positie,welk ehe t grootgrondbezit ind egemeent e innam,,D e pachtershebbe n eeuwenlang tegenhe tkastee l "aangeleund"e n ookd e andereboere nrichtte n zichi nhu ngehel e doen enlate nnaa rhetgee nhe tgrootgrondbezi t aand epachter svoorschreef . 597 - 70 uniformebedrijfsstijl ,welk e debedrijfsvoerin go pd ebedrijve n ind everschillend e grootteklassen te zien geeft.D eklein e bedrijven zijni nhe t algemeenwe l intensiever dand egrot ebedrijven ,doc h opta lva n punteni sbe tklein ebedrij f het evenbeeldva nhe t grote bedrijf,terwij lhe tui tbedrijfseconomisch eoverweginge nva ngroo t belangzo uzijn ,da td eklein ebedrijve n eeneige nbedrijfsstij l ontwikkelden,welk e zoveelmogelij k afgestemdwa s opde-bedrijfs - grootte.He t isevenwe l zeermoeilij k om alsindividu ,d eheersend e bedrijfsst ij lt edoorbreken^ ;me n stuitda no pgrote'weerstanden . Het zaln ahetgee nhierbove n overhe t collectievekarakte r vand e samenlevingi sgezegd ,gee nverwonderin gwekken ,da t erui t het enquête-materiaalpractisc h geenverschille nkonde nworde n geconstateerd tussend ebedrijfsvoerin gc pd ebedrijve nva n eigengeërfdéboere n enva npachters ,alsmed e tussen die opd e bedrijven,waaro p inwonende oudersvoorkwame ne nbedrijven ,welk e geheel ena lworde ngedreve ndoo r jongeboeren ,Voora l dit laatste iszee ropvallend ,omda tme nbi jd e jongereboere ntoc hzeker e verschillen inopvattin gt,a,v 4 debedrijfsvoerin gzo uverwaohten . Het enige duidelijkeverschil ,da t tussenbeid e groepenko nworde n opgemerkt,i see ngroter e stikstofgift bijd e jongeboere ni n vergelijkingme t deoudçr egroep .Al sd ealgemee naanvaard enor m voor debedrijfsvoerin gi sblijkbaa rd enor m genomen,welk e afkomstigi sva nd ebedrijve nme t oudereboeren .Uiteraar d isdi t ookhetgee n inee ntraditionee l ingestelde samenlevingka n wordenverwacht ,nl , dat deoudere nd etoo naangeven^ .I ndi t verbandka ne raa nworde nherinnerd , dat doorhe t introuwen enhe t laat zelfstandigworde nva nd eboerenzoon s eentenden zi ndezelfde , richtingontstaat , 2,D eweerstande ntege n afvloeiingva nd e agrarische jongeren Uit devoorgaand e paragrafen isreed s enkelemale ngebleken , datd e afvloeiingva nagrarisch e jongerenui t delandbou w inRuurl o tegerin g ise nda t deaanpassing , zodez e tot standkomt ,veela l gepaard gaatme tvee l schade çnlee dvoo r debetrokkene « Deuiterst e consequentiesva nd etegenzi no md e agrarische bedrijfstakt e verlatenvind tme ni nhe t ongetrouwd blijvenva nboerenzoon s end e splitsingva nbedrijven .He tvraagstu kva nd e agrarische jongeren end enoodzakelijk e afvloeiing isee na pd e zandgronden algemeen voorkomendvraagstuk ,I nhe t licht vanhetgee n indi thoofdstu k over gezin;,bedrij f enagrarisch e gemeenschap isgezegd ,kunne nd e oorzaken,welk e aanhe t ontstaanva ndi tvraagstu kte ngrondsla g liggen,nade rworde ngeanalyseerd » Eénva nd ebelangrijkst eweerstande n tegend e afvloeiingva n deboerenzoon s ligt ind e sterkebinding ,welk e erva nhe tgezins bedrijf end eagrai'isch egemeenscha p uitgaat.Di tbehoef t hiernie t meeruitvoeri gt eworde n geargumenteerd.Voort ska nworde n gezegd, dathe t gedaohtenlevenva n deboe r zeer sterki sgeconcentreer d op zijnbedrij f end e landbouw inhe t algemeen.Hetgee nhierbuite n plaatsvindt ,hee ft zij nbelangstellin g niet.D emogelijkhei do m intensief inaanrakin g tekome nme t deniet-agrarisch ebedrijfstakke n isi nee ngemeent e alsHuurlo ,me t eenzee r geringedifferentiati e vanhe t economisch leven* overigens ookgering .D eboe rka n zijn 597 73- sfeerlig the t accent volkomen ophe t individui ntegenstellin gto t de agrarische gemeenschap,waa rd e gemeenschap enhe t levenal sli d vand e gemeenschapme t zijnvastgelegd e normene ngedragsregel s op devoorgron d staau.E r zaldu s eennoodzakelijk e aanpassingva nhe t individu tot standmoete nkomen ,welk e aanpassing-slechtste nkost e vanvee l pijnlijke ervaring (enveela l inhe t geheelniet )word t verkregen.Wij 'wille n opdi t probleem nietverde ringaan ,doc h uitsluitend deaandach t vestigen ophe tbestaa n erva n eno pd e wenselijkheid omd eaanpassin g eenz ovlo tmogelij kverloo pt edoe n hebben.Ui thoofdstu k IIi sgebleken ,da td emigrati e uitRuurl o zich ind eeerst e plaatsrioh t opd e omliggende gemeentene nd e Achterhoek}hierdoo r zullend e genoemdemoeilijkhede nwa tminde r ernstigzijn . 3» Samenvatting Hetboer-zij ni si nBuurl o eno pd ezandgronde n inhe talge meenmee rda nallee n eenmidde l om inhe tbestaa n tevoorzien .He t isvoora l eenlevensvorm ,welk eword tgekenmerk t door eenzee r specifieke levensstijl,He t agrarische gezini si nzij n economische ensocial efunctie s eenzee rhê'ch tsaaiengebonde neenhei d eni si n dezefunctie s ondergeschikt aanhe tbedrijf ,omda tvoo ralle smoe t worden gestreefd naar continuïteit vanhe tbedrijf .Hieri nkom t een goed deelva nd elevensstij l toi:uitdrukking . Debedrijve n -me nka n ook sprekenva ngezinsbedrijven ,omda t allewerkzaamhede n doord e'gezinslede nworde nverrich t -staa nnie t opzichzelf ,maa r zijnopgenome ni nnaoberschappen .Va ndez e naoberschappen tezamen -d eagrarisch e dorpsgemeenschap -gaa tde n zeerverstrekkend e invloed uitv.D e agrarische gemeenschapka nworde n gekarakteriseerd alsee ngesloten , collectieve,traditionel e samen leving.Collectief ,omda t individue ngezi nvolledi gzij nopgenome n ind e gemeenschap ene r eenwezenlij k bestanddeel vanuitroaken f traditioneel,omda t degedrags -e nlevensregels ,d egebruiken , gewoonten ennorme n _korto m bet gehele sociale gedragspatroon - zijn ontleend aanhe tverleden .Me t geslotenword tbedoeld ,da t er eenzeker e afweerbestaa t tegen invloeden afkomstigva nbuite nd e gemeenschap^ onderlingbestaa t er eenzee rgrot e openheid.He t handhavenva nhe t traditionele gedragspatroonbreng the t aanwezig zijnva n eensterk emaatschappelijk e contrôle enee nkrachtig e groepsdwangnoodzakelij kme t zichmee .He ti smi no fmee rvanzelf sprekend,da t indez e samenlevingd e oudere generatie -al shandhave r vand egeijkt elevensstij l -grot e invloed bezit. Deinvloe d vand e ind e agrarische gemeenschapheersend elevens stijl isvoo rhe t sociale levenva n de boere nzij ngezi nva nno g meerbetekeni sda nvoo rhe t terreinva nzij neconomisc hhandelen . Tenaanzie nva n dit laatste puntvinde nwi jd ekraohtig e groepsdwang terugi nd ealgemee nvri juniform ebedrijfsstij lva nd ebedrijven « Hoewel deklein ebedrijve n intensiever zijnda nd egrote ,vertone n zijt,a,v ,vel e puntenva nd ebedrijfsvoerin gee n sterke overeenkomst met degrot ebedrijven « Uitbedrijfseconomisch e overwegingen zouee n verdere ontwikkelingva n eeneige nbedrijfsstij lvoo r deklein ebe drijven zeergewens t zijn.,O mdi t tebereike nzulle ngrot eweerstanden , welke voortkomen uithe t innerlijk der samenleving dienent eworde n 597 74- overwonnen. De traditionele instellingvn nd egemeenscha pgaa tuiteraar d gepaardme t eenvri jconservatiev e inslag.D etoepassin gva nnieuw e inzichten,zowe lo phe t gebiedva nd elandbou w also pander © sectoren vanhe tmaatschappelij kleven ,stuite ni nhe t algemeeno pgrót e weerstanden« Doorhe t algemeenvoorkomend e verschijnsel van"introuwen" , waarbijd e jongeboere n pasfiaa t zelfstandigworde n- meesta lpa sn a dedoo dva nd evade r of somsn ad edoo dva nbeid e ouders -word t de tendens indez erichtin gno gversterkt « Hetwar e gewenst,da td e jongere generatiemee rkan skree gd ei nhaa raanwezig ekrachte nt e kunnenontplooien » Bijd ehuidig e situatieblijf t eengroo t deel vand e energieva nd e jongeregenerati e ongebruikt totnadee lva n haarzelfe nd egehel e gemeenschap. Tenaanzie nva nd etoekoms tva nd eagrarisch e jongerani she t dringendnoodzakelijk , datme nzic h scherperrealiseert ,wa thaa r toekomstmogelijkheden zijn.Indie niroo rd eboerenzoon s geenplaat s isi nd elandbouw ,za lme nzic hvroegtijdi g -di t isbi jhe t verlatenva nd elager e school- o pd ehoogt emoete n stellenva nd e mogelijkhedeni nd eander ebedrijfstakken .Deskundig e voorlichting ishierbi jnoodzakelijk ,I nhe tbelan gva nd ebetrokkene n end e geheleboerenstan d ishe t gewenst,da tz oafvloeiin gnaa ree nniet - agrarischebedrijfsta k plaatsvindt ,di tvi aee nvakopleidin g geschiedt. Deagrarisoh egemeenscha p inBuurl obezi t alsvor mva nsamen levingzee rwaardevoll e elementen« Mendien t erevenwe lvoo rt e zorgen,da tvoora l tenaanzie nva nd ewisselend e omstandigheden inhe t economische levensteed s eenvoldoend emat eva naanpassin g plaatsvindt« , 597 75- PEELC BETARBEIDSEFFEO T 1.«Method ete r"bepalin gva nhe t arbeidseffeot V . Metbehul pva narbeidsnorme n voord everschillende ,gewasse n endiersoorte nka nd e arbeidsbehoefteva nd ebedrijve n inee n bepaalde grootteklasseworde ngemeten .D e indi trappor t gebruikte normenzij nontleen d aand egoe d geleidebedrijve nva n 10-15ha , waarbijd éniet-eoonomisc haangewend e arbeidzovee lmogelij ki s geëlimineerd2 )j doo r dezenorme n tot standaardt everheffe nka nme n dusd «arbeidsbehoeft e opander ebedrijve nberekenen .Omda tnie t allebedrijve n onder dezelfde omstandighedenwerke nal sd ebedrijven , waaraand enorme nzij nontleend ,behoef t dearbeidsbehoefte ,gemete n instandaarduren ,nie toveree n tekome nme td ereël earbeidsbehoefte . Alleeno pd ebedrijven. ,waaraa n destandaar d isontleen dkom td e relatieve arbeidsbehcefteoveree nme t déreële . Tegenover dezearbeidsbehoeft e staathe t arbeidsaanbod ,da t. bestaat uit deverschillend e categorieën .ongelijksoortigearbeids krachten^ dieo pd ebedrijve nwerken, .I n§ $ zijna ldez earbeids krachtenherlei d tothe tbegri p "volwaardigearbeidskracht" , waaronderwer dverstaa nee ngemiddeld evalid ema ntusse n2 0e n6 0 jaar.Het•arbeidsaanbo d opee ngroe pbedrijve nka ndu sworde n uitgedrukt involwaardig e arbeidskraohten. Doordelin gva nhe t arbeidsaanbod (involwaardig earbeids kraohten)o pd earbeidsbehoeft e (instandaarduren )krijg tme nvoo r eengr^e pbedrijve n inee nbepaald e grootteklasse het gemiddelde aantal etandaarduren pervolwaardig e arbeidskrachtjdi tword the t arbeidseffeot genoemd» Welkebetekeni ska nn uaa nhe t opdèz éwijz e gevondenbegri parbeidsefföo x worden toegekend? Het arbeidseffeot gsefti nd e eerste plaats eenindru kove r dehoeveelhei d "productiemiddelen'',welk e eenvolwaardig e arbeids-. kraoht bedient,o f concreteruitgedruk t hétaanta ldiere ne nd e oppervlakte gras-e nbouwland ,welk e éénma nverzorgt .I sdu she t aantal atandaardurenpe rwerke r laag,da nwi ldi tzeggen ,da téé n arbeidskracht relatief -d.w.z a invergelijkin gme t andere bedrijven inhe tbetreffend e gebied -ee ngering ehoeveelhei d productiemiddelen bedient.O p anderewijz eka nme nhe t arbeidseffeot formulerenal s het aantaluren ,da t eenarbeidskrach t opee nbepaal dbedrij f (met gegevenbouwpla n en veebezettirg)zo umoete nwerken ,al ehe tbedrij f onder dezelfde omstandigheden eno pdezelfd ewijz e sou produoeren alshei rbedrijf ,waaraa nd e standaard isontleend ,He t accentlig t duso pd evergelijkin gva nhe t arbeidseffeot opd ebedrijve n ind e 1) I n-vorig eonderzoekinge nwor ddi t begripaangedui dme the twoor d "arbeidsprestatie",I nverban dme t depsychologisch ebezwaren , welkee r tegenhe t gebruikva n ditwoor dblßks nt ebestaan ,za l ervoortaa nva n"arbeidseffeot 1'werde ngesproken , 2)Ee n overzicht vand svoo r degemeent eRuurl ogehanteerd e normen vindtme n inBijlag e I»' 597 -7 6- verschillende grootteklassen.O moo kiet st ezegge nove rd eabsolut e hoogteva nhe t arbeidseffeot,zi je raa nherinnerd ,dâ t opd e hedrijven,waaraa nd e standaard isontleend ; het aantal gewerkte urenovereenkom tme the t aantal standaarduren. Het aantalwerkuren , dat ind elandbou wi ndoorsne e per jaarword t gemaakt,ka nme n stelleno pongevee r 3»0001) „Di tkom tvoo r genoemdebedrijve n overeenme t eenarbeidseffeo tva n3*00 0standaarduren ,hetgee nwi j inhe t algemeenal see nphysie kbereikbar enor mvoo rhe tarbeids - &?f©ot - willenaanhouden . Methe t constaterenva nee nhoo go flaa garbeidseffeo t is evenwelno gniet sgezeg d overd e oorzakenhiervan .Dez ediene n afzonderlijk teworde n nagegaan.He t ismogelijk ,da tdoo r zeer ongunstige productieomstandigheden (bijv,verkaveling )o fdoo ree n zeerlaa garbeidstemp o (bijv,te ngevolg eva nee nhoo garbeids aanbod)i nee ngroe pbedrijve n 2arbeidsure nworde ngewerk t omee n arbeidseffeot van 1standaarduu r tebereiken » Anderzijds ishe t mogelijk,da t door eenvergaand emechaniserin g (melkmachine)o f door eenzee r extensievebedrijfsvoering ,waarbi j sprake isva n verwaarlozing, slechtsee n- go f-f -arbeidsuu r nodigi so m 1standaard - uur temaken ,I nhet -eerst e geval zalme nto t eenlaa gaanta l standaarduren pervolwaardig e arbeidskracht komen,i nhe t tweede gevalto t eenhoo gaantal , Ind etweed e plaats ishe t arbeidseffeot eenmaatsta fvoo r hetarbeidsinkome n opd ebedrijve n ind everschillend e grootteklassen vanee ngebied » Ditbehoef t enige toelichting,He t arbeidsinkomen pervolwaardig e arbeidskracht ishe t productva nhe t aantal standaarduren pervolwaardig e arbeidskracht enhe t inkomenpe r standaarduur. Ishe t inkomenpe r standaarduur gelijk,da ngeef t het aantalstandaardure n porvolwaardig e arbeidskrachtdu sd ehoogt e vanhe t arbeidsinkomen aan« Nublijk t uit deboekhoudinge nva nd e bedrijven,welk ebi jhe t L„E.I, inadministrati e zijn,da the t inkomenpe rstandaarduu r opd ebedrijve n ind everschillend e grootteklassen vanee ngebie dweini guiteenloopt .Di t isoo k begrijpelijk,indie nme nbedenkt ,da t ind emeest e gebiedenweini g verschil inbedrijfspla nbestaa t tussend eklein e engrot ebedrijven , datd evoedin gva nhe tve e opvrijwe l dezelfdewijz e geschiedte n dat ookd e stofopbrengstenva nklein e engrot ebedrijve n gelijk zijn, 2, Het arbeidseffeot opd ebedrijve n ind everschillend e grootte klassen Na debesprekin gva nhe t begriparbeidseffeo tvolg t in tabel 24ee noverzich t vanarbeidsbehoefte ,arbeidsaanbo d enarbeidseffeo t opd ebedrijve nva nd ezuiver eboeren « 1) I nd e C.A,0,worda nvoo re^ nirb3ider-veeverzorge r320 0werkure n vermeld, 597 - 77- GroepA Tabel 24 ARBEIDSBEHOEFTE , ARBEIDSAANBOD EN AR BEIDSEFFEC ï Arbeids- „A r b « î d s b e h ') e f t e Arbeidsaanbod Grootte- Aantal In standaard- Aantal volwa< irdig e Aantal In %va n het totaal klassen bedrij uren wUldakrac lite n standaard ïn hï ven per per Y03P voor voor voor v.d. per per per uren per bedrijf ha rund var kippen paar cult. klasse be 100 ha volw. vee kens« den grond drijf cult, arbeids sdiapai grond kracht 1-2.) 18 1673 699 39 9 17 - 35 19,5 1,1 45,2 1550 2-3 ) 3-4 24 2540 717 39 10 14 5 33 34,3 U* 40,4 1776 4-5 31 3155 696 36 12 14 5 34 52,8 1.7 37,5 1854 5-6 35 3424 629 36 11 12 5 36 65,8 1,-9 34,6 1821 6-7 50 3766 587 37 10 11 5 37 92,7 1.3 28,9 2032 7-8 28 4286 572 38 11 9 4 38 62,4 2.2 29,8 1922 8-9 30 4476 532 40 10 9 4 37 58,5 2,0 23,2 2296 9-10 40 4911 519 39 11 7 • 4 • 40 86,3 2.2 22,8 2277 10-12 48 5599 515 39 10 7 4 40 117,6 2,5 22,5 2286 12-15 52 6287 467 40 10 5 4 42 145,0 2,8 20,8 2254 15-20 36 7633 453 37 11 5 4 43 111,4 3,1 18,4 2465 >20 13 9563 411 39 9 3 4 46 41,7 3,2 13,8 2985 Totaal 405 4796 518 38 10 8 4 40 887,9 2.2 23,8 2188 1-5' 73 2588 703 37 11 15 4 34 106.6 1.5 39,7 1773 5-10 183 4147 561 38 11 10 4 38 365,7 2,0 27,0 2076 10-15 100 5957 488 40 10 6 4 41 262,6 2,6 21,5 2268 15-20 36 7633 453 37 11 5 4 43 111,4 3.1 18,4 2465 >20 13 9563 411 39 9 3 4 46 41,7 3,2. 13,8 2985 Do arbeidsbehoefte instandaardure n perh ablijk t apd ebedrijve n ind everschillend e grootteklassen sterk uiteen telopen . Zoalsi n § 6i saangetoond , wordt ditverschi l vnl. veroorzaakt doord e •zwaardere veebezetting opd ekleiner e bedrijven. De arbeidsbehoefte per bedrijf neemt toevan.259 0 standaardureno pd e1- 5h abedrijve n tot 9560 standaarduren opd ebedrijve n >20ha . De oijfers overhe tarbeidsaanbo d laten zien,da the t aantal volwaardige arbeidskrachten per 100h acultuurgron do pd eklein e. bedrijven aanzienlijk groter isda no pd © grote; d eklein e bedrijven beschikken per.oppervlakte--eenhei à over ongeveer driemaal zoveel arbeidskrachten alsd egrot e bedrijven.He tgemiddel d aantal arbeids krachten perbedrij f neemt toeva n1, 5o pd ebedrijve nva n1- 5h a tot 3»2 opd ebedrijve n >20ha . Uit degegeven s over dearbeidsbehoeft e enhe tarbeidsaanbo d resulteert hetarbeidseffeet . Uitd ètabe l blijkt,da td e grootte vanhe tarbeidseffee t nauw verband houdt metd ebedrijfsgrootte s 597 -78- hetarbeidseffeo t ligt opd egrot e"bedrijve no pee n"belangrij khoge r niveauda no pd ekleine .Aangezie nhe t arbeidseffeot eenmaatsta f isvoo rhe t arbeidsinkomenpe rvolwaardig e arbeidskracht,beteken t dit,da the tgemiddel d inkomenpe rwerke r opd egrot ebedrijve n aanzienlijkhoge r isda no pd ekleine .He tverschi l inarbeidseffeo t tussend èklein e engrot ebedrijve nis ,n ahetgee nhierbove n,i s opgemerktove rd earbeidsbehoeft e enhe t arbeidsaanbod peroppervlakte — eenheid ookbegrijpelijk .Hoewe ld eklein e bedrijvenintensieve r zijn dand e grote -d,w.z » eengrote raanta l standaardurenpe rh ahebbe n - is&e t arbeidsaanbod opdez ebedrijve nevenwe l zoveel groter,da t hetgemiddel d arbeidseffeot belangrijk lagerlig tda no pd e grote bedrijven.I nverban dme the tfeit ,da tnagenoe gall ewerkzaamhede n opd ebedrijve ndoo rgezinslede nworde nverricht ,geef the t aantal standaardurenpe rbedrij f tevensi nord eva ngroott e inzioht ind e verschillen,welk e ertusse nd egezinsinkomen sva ngrot e enklein e bedrijvenbestaan . Vergelijkingme t de cijfersva nhe t arbeidseffeot inZelhem , Lichtenvoorde enhe t gemiddelde van 11gemeente n opd e zandgronden (tabel25 )$oon taan ,da the tarbeidseffeo t inRuurlo ;weinig afwijkingvertoon t van genoemde gemeenten.Hierbi jdien tme n evenwel tebedenken ,da the tarbaidaeffeet . inRuurl obereken d isui t gegevensva nhe t jaar 1950,terwij lvoo r deander egemeente n 1948al s basis isgenomen .I ndez etwe e jarenheef t eenvri jbelangrijk e intensiveringplaat sgehad ,waardoo r hetarbeidseffeo t indez egemeente n isgestege nto t ongeveer 246O s.u. GroepA Tabel 25 HET ARBEIDSEFFEOT Arbeidseffeot- Lnstandaardure npe rvolw.arbeidskrach t Grootteklassen Ruurlo Zelhem Lichtenvoorde Gem,1 1gem . inh a (1950) (1948) (1948) opd ezandgr , (1948) 1-5 1773 1411 1623 1504 5-10 2076 1934 2112 2058 10-15 2268 2262 2249 2352 15-20 2465 2615 2601 2639 ;>2 0 2985 2872 3095 3094 Totaal 2188 2017 2277 2279 3,Mogelijkhede n terverhogin gva nhe t arbeidseffeot Het isvoo r deklein ebedrijve nva nhe t grootstebelang ,da td e verschillen inarbeidseffeo t tussenklein e engrot ebedrijve n ind e toekomst zoklei nmogelij kworden .He t aantal standaarduren per volwaardige arbeidskracht isimmer s eenmaatsta f voorhe t inkomen perarbeidskracht - Zoalsui the tvoorgaand e duidelijkza l zijngeworden , kanee nverhogin gva nhe t arbeidseffeotlang stweeërle iwe gworde n bereikt,nl ,vi ahe t arbeidsaanbod envi ad earbeidsbehoefte . Wathe tarbeidsaanbo dbetref ti sgebleken ,da td ekleinst e bedrijven peroppervlakte--eenhei dove rdriemaa l zoveel arbeidskrachten 597 »7 9 "beschlickenal sd egrot ebedrijven .D e vraagdoe tzic hn uvoo ro f eenvermindering ,va nhe tarbeidsaanbo d opd eklein ebedrijve nnie t mogelijkis » Bijde "beantwoordin gva ndez evraa gka nworde naangeknoop t aanhetgee n in§ 9 overhe t socialeminimu m vanhe t arbeidsaanbod is gezegd.O p eik'bedrijf isn ueenmaa l eenma ne nee nvrou wnodig . Rekeninghoudend eme the t feit,da too kvel evrouwe no phe tbedrij f meewerken,betekent ,dit ,da the t arbeidsaanbod perbedrij f inhe t algemeennie t daalt beneden 1-1,3 volwaardigearbeidskracht .Di t blijkt ind epraótijk ,oo ko pd ekleinst ebedrijve nui t groepA , danook*he t gevalt ezijn » Verminderingva nhe t arbeidsaanbod op dekleinst e bedrijven isdu s ind egrot emeerderhei dde rgevalle n nietmogelijk .Voo rd e ietsgroter ebedrijve n (5-10ha) , waarvan eengroot.aanta loo kto t eenzee r laagarbeidseffeo t komt,bestaa t dezemogelijkhei d inettelijk e gevallenwel .Wi jdenke nhierbi j aand ebedrijven ,waaro p eenopvolge r ophe tbedrij f meewerkt.He t zouaanbevelin gverdiene no mmee r danto tn uto ehe t geval is,dez e zoonstijdelij k opander ebedrijve n telate nwerken . Ditheef tnie t alleen eengunstig e invloed ophe tnivea uva nhe t arbeidseffeot, maarbeteken t tevensvoo rd ebetrokken e eenvergrotin gva nzij n landbouwtechnisohevakkenni s enverruimin gva nhe t algemeeninzioht . Daarnaast dientme n inhe tôo gt ehouden ,da the t inhe t algemeen aanbevelingverdien t omnie tmee rda n 1zoo nal sopvolge r ophe t bedrijf tehouden .D e aanvaardingva ndi tbeginse l isspeciaa lvoo r de groterebedrijve nva nbelang ,zoal shiervoo rreed s isgebleken . Alsander emogelijkhei d omhe t arbeidseffeot opt evoere ni s genoemd deverhogin gva nd earbeidsbehoefte .I n§ 6i saangetoond , dat tenaanzie nva nd ebedrijfsvoerin gno gvel e verbeteringen mogelijk zijn.Dez everbeteringe nhebbe nbetrekkin go pd eproductie verhoging (hetgeeni nvel e gevallenneerkom t opee nvergrotin gva n de arbeidsbehoofte),d erationaliserin g end emechanisering .Doo r devoorgesteld e verbeteringen isnifs tallee nee nverhogin gva nhe t arbeidseffecxmogelijk ,maa rkom tme noo k totee nverhogin gva n het inkomenpe rstandaarduu r endu sva nhe t inkomenpe rwerker .Wi j hebbennl ,d eindruk ,da tgezie nd evel e gebreken,welk e aand e bedrijfsvoerxnge nd ebedrijfsinriohtin gkleven ,he t inkomenpe r etandaarduuri nRuurl p lagerlig t dani nvel e andere gebiedeno pd e zandgronden* Inhe tkade rva nhetgee nhiervoo r over.het arbeidseffeot opgrot e enklein ebedrijye n isgezegd ,lig thet -voo rd ehand ,da t deklein ebedrijyen ,welk e infeit e tekampe nhebben.me tee narbeids - overschot,d everbeterin gva nd ebedrijfsvoerin gi nd e allereerste plaats zullenmoete n zoekeni nd e intensivering,eventuee lgepaar d gaandeme trationalisering .D egrot ebedrijyen ,waa r eerdersprak e isva neen-tekor t aanarbeidskrachten , dienenzic hi nd e eerste plaats terichte no pd emechaniserin ge nrationalisering , daarna eventueel gevolgddoo rintensivering. - Voord ewijze ,waaro pd eintensiverin g tot standmoe tworde n gebracht,word tverweze nnaai -§ 6, >Hoewe l deintensiverin gvi ad e rundveestapel deveiligst ewe gis ,zulle nvoora l dekleinst e bedrijvendez e intensivering ookmoete n zoeken ind evergrotin gva n devarkens -er ikippenstape l enee nintensieve r gebruikva n het bouwland (meerhakvruchte ne nminde r granen).E rka nworden 'verwacht , dat detenuitvoerleggin gva nd e intensiveringme t belangrijke 597 80 moeilijkhade ngepaar d zalgaan , Ind eeerst e plaatsdien t eraa nt e-worde nherinnerd ,da td e kleinebedrijve n inhe t algemeenreed sintensieve r zijnda nd egrote j dearbeidsbehoeft e perh ava nd e 1-5 habedrijve nlig t op7° 0 standaarduren enva nd ebedrijve nva n 15-20h ao p45 0standaarduren . Eenverder e intensivering zaldu svoo rd eklein ebedrijve nmee r moeilijkheden opleverenda nvoo r de grote.Hierbi jkomt ,da td e kleineboer ,wa tvakkenni sbetreft ,nie tvooraa nstaat *D ebelang stellingvoo rhe t landbouwonderwijs,he t lezenva nvakbladen ,etc , vindtbi jd e groteboere nmee r plaatsda nbi jd eklein eboeren .Oo k indi t opzicht zullend eklein eboere n (enhu nzoons )hu n achterstand dienent everkleinen .Voort s zalhe tva ngroo tbelan gzijn ,da to p deklein ebedrijve n eeneige nbedrijfsstij lword tontwikkeld ,welk e zogoe dmogelij k isafgestem d opd ebedrijfsgrootte ,I n§ 10i si n denbred e aandacht besteed aand e groteplaats ,welk e de groepsdwang ind eagrarisch e gemeenschap inneemt.Dez e groepsdwangstrek t zich ookui t tothe t terreinde r economische activiteit.Di t isbi jd e bedrijfsvoering&nde rmee r geblekenui td e oijfersove rd evarkens - enkippenstapel ,d e inscharingsdichtheid, deVerhoudin gbouwland grasland enhe t gebruikva nhe tbouwland .D e zwaardere veebezetting opd eklein ebedrijve nwijs t erop ,da td e eerste stapo pd ewe g vanee nontwikkelin gva nee neige nbedrijfsstij l isgezet ,doc h geziend ebovengenoemd e punten dient opdi tgebie dno gzee rvee lt e gebeuren« Tenslottekunne n devermogenstoestan d end e instelling vand eklein eboere nt,a ava financiëlevraagstukke n de oorzaken zijnva nmoeilijkhede nbi jhe tuitvoere nva n eenintensiveringsplan . Zoals in§ 6i sberekend , zald eintensiverin gvri jbelangrijk e kapitaalsinvesteringenvrage nvoo r deuitbreidin gva nd eveestape l enhe twerktuigenpar k envergrotin gva nd e stal-e nhokruimte ,I n het algemeenlaa tme ndez e investeringen achterwege -oo ka lbetref t hetduidelij krendabel everbeteringe n -, indienme nhiervoo r crediet moet opnemen* En inettelijk e gevallen zalhe t opnemenva n crediet noodzakelijk zijn,omda t geeneige nkapitaa lbeschikbaa r is,voora l opd eklein ebedrijven . Geziend emoeilijkheden ,welk e deklein e bedrijvenbi jd e intensivering enrationaliserin g zullenondervinde n engezie nhe t feit,da tverlagin gva nhe t arbeidsaanbod inverban dme the t sociale minimum opd ekleinst ebedrijve nnie tmogelij kza lzijn ,lijk the t ons- uitzonderinge n daar gelaten- nie tmogelijk ,da tme no pd e bedrijvenbenede nongevee r 5b ai nd etoekoms t totee nvoldoen d hooginkome npe rwerke rka nkomen .Vergrotin gva nd ebedrijve nva n 1-5 habove n de 5h agren s isi nfeit e de enigeoplossing .Voo rd e bedrijvenbove nongevee r 5h ai she twe lmogelij k omto t eenvoldoen d hoog arbeidseffeot• tekomen .Vanzelfspreken dzulle nd ekleinst e bedrijvenui t deze groep,nl ,di eva n5 "to t7 à 8 h a- mee rmoeilijk hedenondervinde n dand egrotere . Uithe tbovenstaand e zalduidelij kzij ngeworden ,da tme t een zosne lmogelijk e aanpassingva nd ebedrijve n aand e economische omstandigheden grotebelange nvoo rd eagrarisch e gemeensohap in Ruurloiaij ngemoeid .Gezie nhe tkarakte rva nd e samenlevingbied t e.encollectiev e pogingva nd eklein ebedrijve no mt ekome nto td e ontwikkelingva n eeneige nbedrijfsstij ld emeest ekan so pslagen . 597 - 81 - Conclusies 1, Dearbeidsbehoeft ei n standaarüurenpe rh aneem ta fva n70 0 opd ebedrijve nva n1- 5b ato t ruim 400o pd ebedrijve n >20 ha. 2, Het arbeidsaanbod perbedrij f involwaardig e arbeidskrachten neemtto eva n 1,5 opd e1- 5 habedrijve nto t 3»2o pd ebedrijve n >20 ha« Peroppervlakte -eenhei d zijno pd eeerst egroe p bedrijvendriemaa l zoveel arbeidskrachtenaanwezi gal so pd e «bedrijve n :>20ha . 3.a. Het arbeidseffeot instandaardure n pervolwaardig earbeids kracht iso pd ebedrijve nva n 1-5 ha 1770o mme the t groter wordenva nd ebedrijve nt e stijgen tot298 Oo pd ebedrijve n =»20ha . b.He tversohi l inarbeidseffeo t tussenklein e engrot ebedrijve n houdt nauwverban d methe t inverhoudin gzee rgrot earbeids aanbodo pd eklein ebedrijven . 4.a,D eklein ebedrijve nzulle no mt ekome n tot eenvoldoen d hoog arbeidseffeotaandach tmoete nbestede naa nd e intensivering énd erationaliserin gva nd ebedrijfsvoering . b.De kleinebedrijve n zulleno mdi t tebereike nmoete nkome n tot de'ontwikkelin gva n eeneige nbedrijfsstijl ,welk e geheel los staatva ndi eva nd egroter ebedrijven .Ee ncollectiev e pogingva nd eklein ebedrijve no mee n eigenbedrijfsstij lt e ontwikkelenbied t demeest ekan s totslagen . c.O pd ebedrijve nbenede nongevee r5 n aza lhe t inhe t algemeen - inverban d met de"moeilijkhede nbi j intensiveringe n rationalisering end eonmogelijkhei d omhe t arbeidsaanbod verder teverlage n -nie tmogelij kzij no mt ekome nto t een voldoendhoo ginkome nper-werker . 597 82 - ©EELD SAMENVATTING Ind evoorgaand ehoefâstukke ni see nanalys egemaak tva nd e landbouw ind egemeent eRuurl oj. zowe lva nd e productieomstandigheden end ebedrijfsvoering ,al sva nd eagrarisch ebevolkin ge nle tarbeids - cffaot pervolwaardig e arbeidskracht.D e conclusies,waarto ed e analyseva nd everschillend e aspectenva nd e agrarische sector aanleidinghebbe ngegeven ,diene nthan st eworde nsamengebundeld « Wat deproductieomstandighede n betreft isgebleken ,da td e cultuurtechnische toestando penkel e puntenno gt ewense noverlaat . Deontwaterin gi s ingrot e trekkenvoldoend e tenoemen ,behouden s inenkel e gedeeltenva nhe tRuurlos eBroek, ,Enkel edetail - verbeteringen -o^a * denormaliserin gva nee ngedeelt eva nd e Veengoot -diene nno gto t standt eworde ngebracht .Hoewe ld etotal e lengteva nd ewege nzeke rvoldoend e is,ka nd eontsluitin go pvel e plaatsennie t alsdoelmati g tonopzicht e van dekavel sworde n beschouwd.Bovendie n zalee naanta l zandwegenno gva n eeneenvoudig e verharding dienent eworde nvoorzien« ,Plaatselij khoud td eminde r goede ontsluitingnau wverban dme t de slechte verkavelingstoestand. Uit de enquête isduidelij knaa rvore ngekomen ,da t degebruiks - verkaveling inRuurl ozee r slecht is„He t gemiddelde aantalkavel s perbedrij fbedraag tbijn a 5> 24$va nhe t totaalaanta lbedrijve n besohikt over 1o f 2kavels ,terwij l slechts 36$der .kavel sbi j huis ligt.,I nhe tZuidelij kdee l der gemeente isda noo kreed s een aanvraagto truilverkavelin g ingediend. Hetvraagstu kva nd ever kaveling isnau wverweve nme t anderefacette nva nhe tbedrij ffo m dezereda nword t opdi t punt straksno gteruggekomen . Evenals ind emeest e agrarische gemeenteno pd e zandgronden overweegt inRuurl o hetklein-bedrijf « 74$va nhe t aantalbedrijve n iskleine r dan 10ha ,33 $i skleine r dan5 ha ,° Pd- ©zandgronde n alsgehee l zijndez e oijfers73 $e n43$ .D e gemiddeldebedrijfs - grootte inRuurl o eno pd e zandgronden isresp „ 7>7n a eïl8, 0ha . Het aantalbedrijve n inRuurl o isi nd e laatstehalv e eeuwaanzienlij k toegenomen,nl ,va n42 6 in191 0"to t59 3i n 1950« Diti smogelij k geweest doorhe t opgrot e schaal,ontginne nva nwoest e grond.Behalv e devermeerderin gva nhe t totale aantalbedrijven ,heef t de ontginning ookee nverminderin gva nhe t aantalbedrijve nva n 1-5 habewerk stelligd,nl .va n24 8i n 1910to t 177i n 1950» Degemiddeld ebedrijfs - groottena m indez eperiod e toeme t ruim 2,8 ha« Voor devermeerderin g vanhe t aantalbedrijve n ied/ asplitsin gva nbedrijve nva nweini g betekenis geweest» Het isevenwe lt everwachten ,da tn ud emogelijk hedenva nontginnin gnagenoe gzij nuitgeput ,d esplitsin gza ltoenemen , indieno pdi t gebied geenmaatregele nworde ngetroffen .Ee n toeneming vanhe t aantalklein ebedrijve nmoe t stelligongewens tworde n genoemd. Het iso pd ezandgronde n eenbeken dfeit ,da t eenbetrekkelij k groot aantalboere n -voora lo pd ekleiner ebedrijve n -ee nneven - beroepheef t aangetrokken om aanvullende inkomstent everwerven * 597 ~ 83 Ooki nRuurl oi sdi t het geval.73 %de r grondgebruikersbove n1 h a zijnzuiver eboere n (groepA )e n 11$heef tee nnevenberoe p (merendeels zijndi t agrarische nevenberoepen,zoal smelkrijder , veehandelaar,et c -.groepB) . Van 12$val t hethoofdberoe pbuite n de landbouw (groep C), terwijl4 $va nd egrondgebruiker s rustende boereno frentenierend e niet-agrariër3zijn .Da td e grondgebruikers met eenneven -o fhoofdberoe pvoora l opd ekleiner ©bedrijve n voorkomen,blijk tui td e cijfersva nd egemiddeld ebedrijfsgrootte , welkevoo rd e4 groepe nresp „ 9,3, 5,3,2, 6 en2, 3 habedraagt . Het percentageva nd etotal eoppervlakt e cultuurgrond,da t in eigendomis ,i si nEuurl ovee lgrote rda no pd ezandgronde nal s geheel; volgensd eenquêt e is 66%va nd egron d ineigendom .Bezie t mend ebedrijve nnaa r deverhoudin g eigendom-pacht,da nblijk t vand ebedrijve nde rzuiver eboere n 397°gehee l ineigendo mte . zijn,-23' /gehee l gepacht,terwij l 38$de rbedrijve n zowellan d pachten als ineigendo mbezitten . Opd ekleiner ebedrijve ni s het eigendomselement relatief sterkerda no pd egroter ebedrijyen . Dekleiner ebedrijve nzij nrelatie f ookhe tmees tbi jhe tpachte n vanlo slan dbetrokken » Hetgrootgrondbezi t isd evoornaamst e verpachter vanbehuis d enlo sland. .I nhe t algemeenka nme nzeggen , datd ehuidig e pachtwetgevingzodani g is,da t eengezond e ontwikkelingva nd elandbou w opd epachtbedrijve nnie tword t belemmerd. Wat definanciël e positiede rbedrijve nbetreft ,i sgebleken , datdez e inRuürl oi nhe t algemeengezon dka nworde ngenoemd } 71$ derbedrijve nva nzuiver eboere nwa sonbelast ,Va nd ebedrijve nme t schuldblee k slechts inenkel e gevallen debelastin gee nal s toelaatbaar gestelde grens't ebove nt egaan « Debedrijve nme t schuld kwamenvnl ,voo ronde r de.(kleinere )eigendomsbedrijve ne nd e bedrijvenme t eengemengd e exploitatievorm.D ebelangrijkst e oorzaak voorhe t ontstaanva n schuldwa sd eaankoo pva nhe tbedrij fo f aankoopva nland ;slecht s inenkel e gevallenwer d opgegeven,da the t credietwa s opgenomenvoo rd ererbeterin go fuitbreidin gva nd e bedrijfsinrichtingo f inventaris. Dit isgehee l inovereenstemmin g methetgeen.ee nnade r onderzoek opdi t punt opleverde enme tsoort gelijkeonderzoekinge n inander egemeente no pd ezandgronden ,E r kan ni* inhe t algemeen onderd eboere nee nsterk e tegenzintége n het opnemenva ncrediete nworde ngeconstateerd , ooka lkunne ndez e wordenbestem dvoo rhe t aanbrengenva nrendabel everbeteringe ni n debedrijfsinrichtin go fuitrusting . Naar-d é structuurvan'd e landbouw enhe tnivea uva nd ebedrijfs ~ voeringi suiteraar d ookee nnauwkeuri gonderzoe kingesteld. .Hierui t bleekj datd ebedrijfsvoerin go pta l vanpunte nno gverbeterin g behoeft.He tgraslandgebruik,i sslecht ? ditbeïnvloed t debedrijfs resultaten inernstig emate ; omdat het grasland 68$va nd etotal e oppervlakte cultuurgrond inneemt; De graslandexploitatie zoukunne n wordenverbeter ddoo rmee r aandacht te schenkenaa n deverpleging , debemesting, ,d ebeweidingstechnie k end ehooiwinning » Ookte n aanzienva nd ebouwlandproducti e zijnno gverder e verbeteringen mogelijk} deproductieverhogin gka nworde nbereik tdoo rbeter e bemestinge ndoo ree njuist erassenkauze .Tenslott e zijnd eveevoedin g 597 84 - end everbeterin gva nd eproductie«- Bijhe t onderzoeknaa rd e agrarisohebevolkin gi si nd eeerst e plaats aandacht geschonken aand egezinsstructuur .Va nd e 4°5zuiver e boerenbleke n er 17ongehuw d tezijn , 17bedrijfshoofde nware n vrouwen (weduwen),terwij l 371bedrijfshoofde ngehuw do f gehuwdgewees t waren. Vandez e laatsb egrse pzij nenkel e gegevensverzameld ,welk e eenbelangwekkend e illustratievorme nva nhe tverschijnse lva n "introuwen",zoal sdi t algemeen inEuurl a (eno pd e zandgronden) voorkomt» Van de 371boere nwa s 9$vóó rhe thuwelij kbedrij fshoo fd geworden,45 $gelij kme t en46 $n ahe thuwelijk « Gemiddeldblee ke r 5 jaarverlope nt ezij ntusse nhe t tijdstipva nd ehuwelijkssluitin g enhe tmoment ,da tme nbedrijfshoof dwerd .Bezie tme nallee nd e boeren,di en ahe t huwelijk zelfstandigwerden ,da nblijke n deze gemiddeld pasmee r dan 10jaa rn ahe thuwelij kbedrijfshoof d tezij n geworden,d 0w«z„ ind emeest e gevallenn ad e doodva nd e (sohoon) vader of somspa sn ad edoo dva nbeid e ouders en schoonouders.Med e inverban dhiermed e ishe tbegrijpelijk ,da td egemiddeld e leeftijd vand ebedrijfshoofde nhoo g is,nl „ ruim 52jaar j30 $va nd eboere n was 60 jaaro fouder , Vand ekindere nde rbedrijfshoofde nzij n ind eeerst e plaats degegeven s overhe t aantal enhe tberoe pva nbelang .Hierme eka n meninzich tkrijge n inhe tvraagstu kva nd e agrarische jongeren. Hetgemiddel d kindertal pergezi nblee k inRuurl o 3,3 tebedragen , in 11gemeente n opd ezandgronde nwa sdi t cijfer 4»2# Evenalsui t andere onderzoekingen,kwa m hiernaa rvoren ,da the t gemiddeld kindertalnau wverban dhoud tme t debedrijfsgrootte :o pd egrot e bedrijven XB het gemiddeld kindertalhoge r dano pd ekleine .Wa t deberoepe nva nd e zoonsva n 15jaa re noude rbetreft ,bleek ,da t vand e 433zoon s 76$i nd e landbouwwerkte ,20 $buite nd e landbouw en4 $wer d alsniet-werken dopgegeve n (meest studerend).Va nd ezoons , afkomstig vanklein ebedrijven ,Y/are ne r inverhoudin gee ngrote r aantalbuite n delandbou wwerkzaa m danva n dezoon sva ngrot e bedrijven. Welke conclusieskunne nui tdez e gegevenst,a,v .he t jonge- boerenvraagstukworde ngetrokken ?Bereken tme nhe t noodzakelijk afvloeiingsperoentage uithe t gemiddeld aantal zoonspe rbedrij f ~ dit is 1,6 -,da nkom tme nto t eencijfe rva n38$ ,He tfeitelijk e afvloeiingsperoentage -di t ishe t aantal zoons,da tui td elandbou w isweggetrokke n in y>va nhe t totale aantal -lig tbelangrij klager , nl, 24$4 Menka ndu sva nee n jonge-boerenprobleem sprekeni nRuurlo , Bezietme nd e cijfersva n defeitelijk e ennoodzakelijk e afvloeiing ind everschillend e grootteklassen,da nblijke n ero pd e 1-5 ka bedrijvennie t genoeg opvolgers,afkomsti gva ndez ebedrijven ,t e zijn,,O pd ebedrijve nva n5-1 0h a ishe t aantal opvolgers ongeveer inevenwich tme the t aantal terbeschikkin gkomend e plaatsen.O pd e bedrijven>1 0h adaarentege ni she t aantal zoons,da tdoo r de landbouw wordt vastgehoudenvee l tegroot . 597 - 85 r. Het isvoort sui t hetonderzoe k gebleken,da tme nd ebedrijve n inRuurl obi juitste kka ntypere nal sgezinsbedrijven .O p slechts 22va nd e40 5bedrijve nmaak t mengebrui kva nuitwonend earbeiders . Ook inwonend,vresm dpersonee lkom t sporadischvoor .Nagenoe gall e. werkzaamheden opd ebedrijve n (gemiddeld ongeveer95$ )worde n verrioht door,tothe tgezi nbehorend e arbeidskrachten» Hiertoe behorenhe tbedrijfshoof d enaij nechtgenote ,d ekindere ne nd e inwonendefamilieleden ,welk e laatste categorie inKuur1 o in betrekkelijk grotegetal e aanwezigis .Va nd eeohtgenote nwerk t ophe tbedrij fmee ,gemiddel d 4uu rpe rdag . Het isvoo rd elandbou w vangroe tbelang ,da te r involdoend e mate landbouwonderwijsword t gevolgd? ditbehoef t geenverde rbetoog . Het isgebleken ,da t inRuurl o indi topzich tno gee ngroo tvel d braak ligt.Va nd e ind elandbou wwerkzam e zoonshóef t $8folandbouw onderwijs genoten,va nd ehuidig e bedrijfshoofdenslecht s 31$* Qp 190va nd e4O 5bedrijve n ingroe pA heef t nochhe tbedrijfshoofd , nocheventuee l diensopvolger ,landbouwonderwij s gevolgd.Opvallen d. is, datme nzic ho pd egroter ebedrijve nvee l sterkerbewus t isva n dewaard eva nhe tlandbouwonderwij sda no pd eklein ebedrijve ne n datd ebedrijfshoofden ,di evroege r zelf landbouwonderwijs hebben gevolgd,oo kbijn aalle nhu nzoon svakonderwij s latenvolgen ,i n tegenstelling totd ebedrijfshoofden ,di e geenonderwij shebbe n genoten.T„a,v ,d eklein ebedrijve nka nno gworde nopgemerkt ,da t opdez ebedrijve n ookminde r landbouwbladenworde ngeleze nda no p degrotere . Eenzee rbelangrij k gageven,eta tinzich t geeft over de combinatie vand e productieomstandigheden end e structuurva nd elandbou w enerzijds end eagrarisch ebevolkin go pd ebedrijve nanderzijds ,i s het arbeidseffect,uitgedruk t instandaardure npe rvolwaardig e arbeidskrachtc De cijfersove rhe t arbeidseffect geven eenindru k vanhe t aantal "productiemiddelen11 (aantalkoeien ,aanta lh agrasland , aardappelen,etc )da tdoo r eenvolwaardig e arbeidskraoht opd e bedrijven ind everschillend e grootteklassenword tbediend .E n aangezien,i sgebleken ,da the t inkomenpe r standaarduur opd eklein e engrot ebedrijven'i nee ngebie dweini guiteenloopt ,i she tarbeids effect tevensee nmaatsta f voorhe tarbeidsinkomen » Het gemiddelde arbeidseffect inRuurl o isbijn a 2200standaard uren.Tusse nklein e engrot ebedrijve nbestaa nevenwe laanzienlijke , verschilleni opd ebedrijve nva n 1-5 na ^she t effect 1770standaard - ttreno mme the t groterworde nve n debedrijve nregelmati gt e stijgen tot298 Ostandaardure n opd ebedrijve n- >2 0ha .He t inkomenpe r arbeidskracht ligt dientengevolge cpd eklein ebedrijve n aanzienlijk lager dano pd egrote .Ui the c orderboeki sgebleken ,da t deklein e bedrijvenbelangrij k intensiever zijnda nd egrote .D earbeids - behoofte instandaardure npe rh abedroe go pd e 1-5n &bedrijve n70 0 .en .o pd ebedrijve n- >2 0h a 4-00v Het aantal arbeidskrachten per oppervlakte-eenheidi so pd eklein ebedrijve nevenwe ldriemaa lz o groot also p deNgrot ebedrijven ,waardoo r het arbeidseffect opde . kleinebedrijve n opeo- :aanzienlij klage rnivea ukom t te liggenda n opd egrote,'I nverban dme the tfeit ,da t inRuurl onagenoe gall © werkzaamheden door de'gezinsledenworde n verricht,geef the t aantal 597 - 86 standaardurenpe rbedrij foo k eenindru kva nd everschillen ,welk e ert.a„v ,he t gezinsinkomeno pd ebedrijve n ind eonderscheiden e grootteklassenbestaan .O pd ebedrijve n van 1-5 bai she t aantal standaarduren perbedrij f 2590? tegenover 7^30o pd ebedrijve nva n 15-20ha . Uit debovenstaand e cijferska nd e conolusieworde ngetrokken , dathe tvoo r deklein ebedrijve nva ngroo tbelan gza lzijn ,da the t arbeidseffeotbelangrij kword t opgevoerd« Immersdi t zalee n verhogingva nhe t inkomeno pdez ebedrijve nto tgevol ghebben . Daarnaast hebbenwi jd e indruk- hoewe l ditnie tme t cijfers is aangetoond -da the t inkomen per standaarduur opall ebedrijve n in Ruurlo lagerlig t dani nvel e andere gebiedenva non sland .Dez e indrukword t gewettigd door deaanzienlijk everbeteringen ,welk e t,a,v,d ebedrijfsvoerin gno gmogelij kbleke nt ezijn » Het zalvoo r de toekomst eendringend e eis zijn^ dat deboere n opd eklein e bedrijven,o mnie tbenede n eenaanvaardbaa r minimum vanhe t inkomen• tegeraken ? elleas-ndaoh tbestede n aand e intensiveringe nrationali seringva nd ebedrijfsvoering, , Opd emiddelen ,welk e de landbouw inRuurl o tendienst e staan omt ekome n tot eenverhogin gva nd eproductivitei t enrentabilitei t ishiervoo r eni n§ 6mee ruitvoerig- ,reed s gewezen» Wijwille n hierbijno gaantekenen ,da the t ontwikkelenva nee neige nbedrijfs - stijlo pd eklein ebedrijve n eeneerst evereist e is.O pverschillend e puntenva nd ebedrijfsvoerin gblijk t nl. hetklein ebedrij fhe t evenbeeld tezij nva nhe t grotebedrij ff me ndenk eaa nd ebeweidings - techniek,he t gebruikva nhe tbouwland , degroott eva nd evarkensstapel , etc Inverban d met degehee l andereverhoudingen ,welk e ero phe t kleinebedrij f bestaan,i sdi tnie t géwensto Het is- gezie nd e achterstand^ welke deklein ebedrijve n opvel e puntent.a.v .d egrot e bedrijvenbeaitte n (onderwijs,financiël e positie,etc ) -t e verwachten, datzic hhierbi jgrot emoeilijkhede nzulle nvoordoen « Mededaaro m ishe t-voo rd eklein ebedrijve nva ngroo tbelang ,da t zijzic hz onau wmogelij k aansluitenbi jd everenigin gvoo r bedrijfsvoorlichting,welk e inRuurl owerkzaa m is.Wa t decrediet - behoefteva ndez ebedrijve nbetreft,ka nworde n gewezeno pd e mogelijkheid om straksvoo rrendabel everbeteringe n ind euitrustin g crediet opt eneme nonde rborgstellin gva nhe t Borgstellingsfonds voor deLandbouw , Gezien demoeilijkheden ,welk e zullenrijze nbi jd e intensivering enrationaliserin gva nd eklein ebedrijve n engezie nhe tfeit ,da t het arbeidsaanbod perbedrij f nietka nworde nverlaag dbenede nhe t socialeminimu m vanhe t aanbod -o pel kbedrij f isn ueenmaa l een mane nee nvrou wnodi g -lijk the t onsi nhe t algemeennie tmogelijk , datd ebedrijve nbenede n eengroott eva n ongeveer 5b ai nRuurl o ind etoekomst"kunne nkome nto t eenvoldoen d hoogarbeidseffeo t per volwaardige arbeidskracht,m#a,w ,to t eenredelij kinkome npe rwerker . Vergrotingva nd e 1-5 habedrijve n boven deze grensi si nfeit ed e enigeoplossing .Daa rd e ontgiiiningsinogelijlciiedennagenoe gzij n uitgeputjzulle nander emaatregele n dienent eworde ngetroffen , welke echterbuite n demaoh t vand egemeentolijk eautoritei t ofd e 597 - 8*- plaatselijke organisatievalle n' % Het probleem vand e teklein e bedrijven isee nalgemee nvraagstu k opd ezandgronde ne nhe t is invel elandbouwgebiede n zelfsurgente r dani nEuurl odoo rhe t verhoudingsgewijze veelgroter e aantal kleinebedrijve ne nwaar schijnlijkoo kdoo r eenminde r intensievebedrijfsvoering .D e conclusie,da to pde'bedrijve nbenede n 5h a eigenlijkgee nbestaa n alszuiver eboe rmogelij k is^ blijkt ind e practijkreed sdoo rvel e kleineboere ne nhu nzoon st ezij ngetrokken .Wi jwijze no phe t versohijnsel,da the t juist deklein eboere nzijn ,welk e eenneven - beroep ofhoofdberoe pbuite nd e landbouw hebbenaangetrokke n eno p hetfeit ,da td ezoon sva nd ekleiner ebedrijye ni nvee lgroter e mateui t de agrarische sectorzij nweggetrokke nda ndi eva nd e anderebedrijven . Inverban dme the tbestaand e oversohot aanarbeidskrachte n op dekleiner ebedrijve n (da t algemeen tevoorschijntreed t inhe t vrijlangzam e arbeidstempo)ka nme nzic hafvragen ,wel keffec tee n ruilverkaveling zalhebben * Indiend eruilverkavelin ggerioh t is opd e totstandkomingva n eenbeter e gebruiksverkaveling, ontsluiting enwaterbeheersing , zalbi jee ngelijkblijvend ebedrijfsvoerin ghe t enigevoordee lvoo r debetrokke nklein ebedrijve nd egroter eproductie capaciteit vand egron d zijn,terwij l daarentegenhe tarbeidsoverscho t infeit e groterword t doorhe t geringere aantalrij -e nloopuren . Het isd evraa go fd eproductieverhogin g opweegt tegend evoo rd e ruilverkaveling gemaaktekosten .D eruilverkavelin g zalméé rvoordee l opleveren,indie ngelijktijdi g debedrijfsvoerin gword t geïntensiveerd engerationaliseerd ,waarto e deruilverkavelin guiteraar d ookbeter e mogelijkheden schept.He tvraagstu kva nd everkavelin gdien tdu st e worden gezieni nsamenhan gme t anderefactoren ,welk e ophe tbedrij f van invloedzijn ,zoal sd ebedrijfsvoering ,he taantal.arbaidakraohteii , eto. Eenande rpunt ,waa rwi jhie r deaandach to pwille nvestigen , ishe t probleem vand earbeidskrachte n opd ebedrijven .He t isi n de eerste plaatsgewenst ,da tme npe rbedrij f nietmee rda n 1zoo n alsopvolge r ind elandbou w houdt,D eafvloeiin gva nboerenzoon s uit delandbou w iso pd e grotebedrijve n inEuurl o tegering .Veela l blijkend eboerenzoon s eerst ind e landbouw tewerke no mo plater e leeftijd tot deontdekkin gt ekomen ,da td e agrarische sectorvoo r hengee n toekomstbiedt .Dez e gangva n zaken isnoc h inhe tbelajn g vand ebetrokkene ,noo h inhe tbelan gva nd e samenleving..Me nza l zichscherpe rbewus tmoete n zijnva nd etoekomstmogelijkhede nVa n deboerenzoon s enzic hvroegtijdi g -di t isbi jhe tverlate nde r lagere school -a fmoete nvrage nvoo rwelk ebedrijfsta kzi jmoete n worden opgeleid.Deskundig e voorlichting ishierbi jnoodzakelijk , Ind etweed e plaats isgebleken ,da t opd eklein ebedrijve nvoo rd e zoons,di eo phe tbedrij f blijven,veela lnie t het gehele jaar productief werk ist evinden ;d e cijfers overhe tarbeidseffec t sprekenvoo r ziohzelfe Inverban dme t het socialeminimu m vanhe t 1)T.â.v ,di t puntwcrd tverweze nnaa rhoofdstu kX Vva n"He t kleine-boerenvraagstuk opd ezandgronden" , 597 88- arbeidsaanbod zalhe t nietmogelijk-zij no m -rekeninghouden dme t hetfeit ,da tvel evrouwe n ophe tbedrij fmeewerken' *he t arbeids-: aanbod te--.verladenberiede n1-1, 4 volwaardige arbeidskracht. Indien evenwelhe t arbeidsaanbod opd eklein ebedrijven -gróte ri sdoo r eventueel aanwezige opvolgers,za lhe tgewenst ;zijn, ^da tde-zoon s tijdelijk elders emplooi zoeken.He t arbeidstekorto pd egrot e bedrijven innagenoe gall élandbouwgebiede no pd ézandgronde nbied t hiertoeruimschoot s gelegenheid.Wi jwille n hieraantoevoegen ,da t dezemethod e in'veleander e landennog .o mander eredene ni nzwan g is.He twerke ne nwone nva nd eboerenzoon sbuite nhe teige nbedrij f vergroot de'ländbotawteohnisch ekenni s enverruim t hetalgemee n inzicht. . ... - Begrijpelijkerwijs hangend emat e end e snelheid,waarme e veranderingen ind ebedrijfsvoerin gi nee nstree khu nintred edoen , sterka fva nhé tkarakte rva nd e samenlevinge nd eaar de ninstellin g van debevolking .Hieraa n isi n§ 10uitvoeri g aandaohtbesteed . Hierte rplaats ewille nwi jvolstaa nme t enkele opmerkingen.D e agrarische gemeenschapi nRuurl obezi t alsvor mva nsamenlevin g talrijkewaardevolle'elementen ,naa fhe tbehou dwaarvan -met alle krachtmoe t'worde ngestreefd .Men .dien thierbi jevenwe lnie tui t hetoo gt everliezen ,da td e economisohebasi svoo rhe tvoortbestaa n vand e samenlevingva nuitermat e grootbelan gis » Geziend ë ' traditionele instellingva nd e.agrarisch egemeenscha pbestaa the t gevaar,da td e aanpassingva nd ebedrijfsvoerin g ind elandbou w aand ewisselend e eoonojnischeomstandighede n niet involdoend emat e• 'en-nie ttijdi ggenoe gplaat svindt » Doord eachterstand ,welk e op dezewijz eontstaat ,loop t degemeensoha phe trisico ,dat 'haa r bestaansbasisword t ondermijnd.Me ndient.e rnaa rt e streven,da t ' metbehou dva nd ewezenlijk ewaarde nva nd e agrarische gemeenschap de'voortschrijdin gva nd e landbouwtechnieknie tdoo rhe t sociale •• ' " gedragspatroonva ndez e gemeenschapword tbelemmerd .I ndi tverban d moetworde ngedach t aand ezee runiform ebedrijfsstij lo pall e bedrijven (ziehierboven )e nd e zeergrot e invloedva nd eouder e generatie opd ebedrijfsvoering .I nverban dme the tkarakte rva nd e/ samenlevingza lee ncollectiev e pogingva nd eklein ebedrijve no m totd eontwikkelin gva n eeneige nbedrijfsstij lt ekome nwaarschijnlij k demeest ekan sva n slagenhebben .Me tbetrekkin gto the t'tweed epun t warehe t gewenst,da t aand eagrarisch e jongerenmee rgelegenhei d wordt gegeveno m tekome nto t eengroter eenergie-ontplooiing .Bi j dehuidig e gangva nzake nblijf t eengroo tdee lva nd ei nhe naanwezig e energieonaangesproken . -,,0"KÏ"0*^3K)"OH)'" -89 - H'-'OFDSTUK IV OVERIGE BESTAANSBRONNEN §1. Industrie Inhoofdstu kI i s deIndustri ea?eed ste rsprak e gekomen. Wij hebben toenkunne n constateren,da tzi jvoornamelij kva nverzorgend e aardi se nda tzi ji nvergelijkin g methe tRij k enoo kme td e agrarischeomgevin gi nvee l geringeremat eontwikkel dis » Aand e handva n deberoepstellinge nva n 1930e n 1947wille nw en unagaan , inwelk ebedrijfstakke nd ewerkgelegenhei d hetgroots tis . Tabel1 DEBEROEPSBEVOLKIN G IND EINDUSTRI EI N 1930E N 1947 Beroepstelling 193.0 Beroepstelling 1947 Bedrijfskiassen V M + V V | ]i -t - V aantal perc. aantal pero. Aardewerk, enz. _ 3 0,1 *•% 6 0,2 Drukkersbedrijven - 2 0,1 — 4 0,2 Bouwnijverheid 1 91 4,0 1 116 4,4 Chemische nijverheid — - .- - 1 0,0 Houtbewerking (klompen makerijen) - 33 1,5 - 47 1,8 KIeding-reiniging 4 16 0,7 9 24 0,9 Leder, enz. 1 11 o,5 ~ 22 0,8 Mijnen-venen, enz» - - , - - 1 0,0 Metaal — 19 1,7 1 66 2,5 Papier — — _ 1 0,0 Textiel . — — «•• 5 17 0,6 Gas-Electr. enz3 — 2 0,1 2 6 0,2 Voedings- en genotmidde len" 2 58 2,6 1 61 2,3 Totaal 8 255 11,3 19 372 14,1 Bemeest epersone n zijnwerkzaa m ind ebouwnijverheid ,hout bewerking,metaalnijverhei d end evoedings -e ngenotmiddelenbranche » Deoverig ebedrijfsklasse n zijnslecht szee r zwakbezet » Deberoeps tellingen geven onsgee ninzich ti nd eaar d end ebelangrijkhei dva n dei nd egemeent egevestigd e bedrijven^w ehebbe n onshierva no pd e hoogtegestel d doormidde l van eenenquêt ebi jd ebedrijve nme tmee r dah 10arbeiders U Dit zijn een zestal bedrijven,nl» i 1)Wi jhebbe naa ndez emethod e devoorkeu rgegeve nbove nhe tgebrui k vand ebedrijfstellin g 1950,omda t deuitkomste nhierva n eenvoor lopigkarakte r dragen endez e tellingno g slechtspe r bedrijfstak gepubliceerd is* 597 - 90 1.Ee nwegenbouwbedrij f (C-,ïï.t eSiep e en Zn). In totaalwerke no p dit"bedrij f9 0mensen ,waaronde r echter slechts3 inwoner sva n Ruurlo zijn« Deui t tevoe.re nwerke nligge ngrotendeel s"buite n deAcht3rhoek s zodatme nmense n terplaats e aantrekt» Dit "bedrijfi s dusvcox *d ewerkgelegenhei d ind egemeent eva nweini g "belango 2*Be n aannemersbedrijf (Wed,A.J « Lindenschot enZonen) . Dit "bedrijfdateer tva n 1915» 80$va n deu nt t evoere n"bouwwerke n vinden inRuurl oplaats . 20foi n denaast e omgeving» Het"bedrij f heeft dusee nversorgen dkarakte r In totaal zijn'e r3 1arbeids krachtenwerkzaam, , 3-Ee nklompenfabr.ie k (faLievenstro)* ,Di ti she t oudsten uno g bestaande bedrijf in Ruurlo*He t isopgerich t in 1884» Eri s ook eengrossierder y enwinkelbedrij f aanverbonden .E rword t gewerktme t 14mannen ,waarva n eréé ni nBarche mwoont .D e afzet isvoo r+ 40 $i nRuurl o en deres tva nd eAchterhoe k gelegen,d e overige 6'J&voora l inOverijse l enPriesland . 4» De'Leka,ee natelie rvoo rkunstnijverheidproducte n (lampekappen, klokkenj theemutsen,.s.,d«) .Di tbedrij fheef tzic hi n 1949i* 1 Ruurlo gevestigd eni aontstaa nui the t strevenbeter e artikelen ophe t gebiedva nkunstnijverhei d tevervaardigen *He tpersonee l bestaatui t 15arbeidskrachten ,waarva n er twee administratief werkzaam zijn« Deoverig e 13?waaronde r 5vrouwen ,werke n in hetatelier *Hierva nkome n er 2ui tBorculo , 1ui tLocher ne n 1ui tVorden r deandere nui tRuurlo ^ Daafze t derproducte n is over geheelNederlan dverspreid ö 5«Ee n tapijtknoporijva nG .Janssen ,wel kbedrij f 22arbeids krachtentelt jwaaronde r tweevrouwen » Allen zijninwoner sva n Ruurlo« Zijworde n ir.he tbedrij fopgeleid e Ook dit bedrijf heeft zichi n 1949variai tAmsterda m in degemeent e gevestigd. Deafnemer s derproducto n zijnove rhe tgehel elan dverspreid » 6*D e Coöperatieve zuivelfabriek isi n I89"opgericht « Hierbij aangesloLö. uzij n deboere n uitRuurlo ,he tZuidelij k gedeelte vanLare n end eOostelijk e randva nHengelo * Deboere nui t ZieUV ,en tbrenge n demol k naar dezuivelfabrie k inLichtenvoorde . Het aantal arbeidskrachten bedraagt 15mannen ,waarva n erêê n uitLocher nkomi 0 Van ditaesta lbedrijven « waarvanhe t eerstgenoemdevoo r Ruurlo vangering ebetekeni s is (alleend e administratieword t in degemeent egevoerd )hebbe adu s delaatst e vier een stuwend karakter.He t tctaaà aantalmensen ,da t eri nwerkzaa m is.(66 ) maakt 20%ui tva nhe t totaal aantal arbeidskrachten (335)K àkt i*1 October 1950i nRuurlos ebedrijve nwerkzaa mwas .D eoverig e 269 zullen dusi nd everschillend everzorgend e bedrijvenwerkzaa m zijn* Ditn uzijn ,me tuitson&erin gva nhe taannemersbedrij fvoornamelij k ambachtsbedrijv.en* Dooró. epublicati e ';HetNederlands e Ambacht" van dehoofdgroe pAmbacht, zij nwi ji n staatgestel d deaar de n omvangva n dit soortbedrijve naa nse nnade r onderzoek %eonderwerpen . In dezeuitgav eworde n nlP voor iederegemeent e inNederlan d de 1)He twegenbouwbedrij fblee fhierbi j buiten beschouwing» 597 -9 t- aantallenambachtsbedrijve n geg&VBtif onderverdeeldi nach t cate gorieën.Wij.hebbe ndez egegeven sbewerk tvoo rBuur1 o end ezeve n agrarischegemeente n ind eomgevin gva nRuurlo « Tabel 2 • DEAMBACHTSBEDRIJVE NI NRUURL OE ND B7 AGRARISCH EGEMEENTE N Aantalambachtgtoedri.ive n Categorieën Ruurlo 7 agrarischegemeente n per 1000 per 1000 absoluut absoluut inwoners inwoners Metaalverwerkende ambachten 34 342 7,6 Voedselvoorzienings- " 22 4,2 251 5,6 Lederverwerkende w 7 1,3 63 1,4 Houtverwerkende " 11 2,1 60 1,3 Bouw-aardewerk— " 6 1*1 66 1,5 Verzorg»reinigings- " 4 0,8 29 0,6 Textielverwerkende " 3 0,6 66 1,5 Grafisohe " 1 0,2 4 0,1 Totaal 88 16,8 881 1°?6 •Pe r 1000inwoner sheef tfiuurlo du s eengeringe raanta l ambachtsbedrijvenda nd e omgeving,voora l veroorzaaktdoo rd e metaalverwerkende,voedselvoorzienings -e ntextielverwer kend e ambachten« Gegevensove rhe taanta larbeider sontbreken ,zoda twi j nietdirec tkunne nvaststelle n ofdi tee ngevolg 'i sva nee ngroter e gemiddeldebedrijfsbezetting, .I sonz everonderstellin g juist,da t demensen ,di enie ti n dabovengenoemd e stuwendebedrijve nwerkzaa m zijn,i ndez ebedrijve n eenwerkkrin g vinden,da nzo udi tmeebrengen , datd egemiddeld e bedrijfsbezetting2,8 5 zouzijn .'Volgen sdezelfd e methode berekend zou echter depersoneelssterkt epe rbedrij fi nhe t omringendegebie d3 arbeidskrachte n bedragen.D egering e ontwikkeling derindustri e inRuurl o is dusnie tallee nveroorzaak t doorhe tont brekenva nmee r stuwende bedrijven,maa r ookdoorda t deverzorgin g ingeringer emat e ontwikkeld isda ni nd eomgeving » Diti soo ka f teleide nui the tpercentage ,da td everzorgend e industriëleberoeps bevolkinguitmaak tva n de totalebevolking ; ditbedraag tnl .voo r Ruurlo 5>3e nvoo r deomgevin g 5,8» Hieruitmoe tme nechte rnie t zondermee rafleiden ,da the tverzorgingspei l inRuurl o lagerzo u zijn» HetZuidelij kgedeelt e dergemeent e- Zieuwent- is ,zoal s menreed szag ,gehee l opLicatenvoord egeoriënteerd » Deinwoner s vandez ebuurtscha p (664)worde n doord everzorger sva ndez egemeent e voorzien,zoda the taanta l inRuurl o invergelijkin gme tander e gemeenten,waa r dezeverschijnsele n zichnie tz ovoordoen ,geringe r is« Doord ehoofdgroe pAmbach tworde n deambachtsbedrijve noo kno g ind evolgend egroepe n onderverdeeld» Basisambachtent dezeproducere ngoedere no fverlene ndiensten ,welk e vooree niede r onontbeerlijk zijn» Zijbeperke nzic h inhe talgemee n totd evoorzienin gi nd ebehoefte n vand ete rplaats ewonend ebevolking » Dezeambachte n zalme n daarom inieder egemeenscha p aantreffen. 597 -9 2 Grote stadsamb-achton« desevoorale ni n de"behoeften,va nd e stedelijke "bevolking,doc h ookwe l indi eva n deomringend e plattelandsbevolking ("bijv*sohoonheidsinst itu ten,glazenwassers) - Centraleambachten j dezevervulle n eenverzorgend efuncti et eo.v« hetplatteland . Stuwendeambachten s zijhebbe nhe tkarakte rva n eenindustriebe - drijfa Dezeonderscheiding ; toegepasto pRuurl o end eomliggend eagra rischegemeenten ,geef the tvolgend eresultaat ? Tabel3 Aan.talbedrl.ive n Categorieën E uu r io *!agrarisch egemeente n aantal percentage aantal percentage Basisaabachte n 74 87 760. 88 Grote stadsambachten 1 1 11 1 Stuwende ambachten 6 7 35 4 Centrale ambachten 4 5 56 7 Totaal ' ~Ö5"" " " 100 862 100 In overeenstemming methe tkarakte r der streek,zij nd ebasis - ambachtenverrewe ghe tmees ti naantal « In ditopzich ti se rprac — tischgee nverschi l teconstatere n tussenÊuurl o end eomgeving « Hetgebre k aanvoldoend e engevarieerd ewerkgelegenhei d in degemeent e zelfheef t totgevolg ,da t eengroo taanta lmanne nhu n werkmoe tvinde no p debedrijve n ind eomliggend egemeenten'' .O p 31Me i 1947ware nhe t 69manne n en9 vrouwen ,di e 22$va nd e industriële beroepsbevolking uitmaakten^ Degrootst e aantallen kwamenvoo r ind ebouwnijverhei d (?),houtindustri e (20)y leder industrie (12),d emetaalnijverhei d (15)e ni n devoedings - en genotmiddelenindustrie (7)0 Inlichtingen,ingewonne nbi jhe t GewestelijkArbeidsburea uwijze nuit ,da t er sinds 1947i* 1dj- * opzichtnie tvee lveranderin g ind e situatie gekomenis « Gemeenten! waar deforense nwei'ken ,zij nvoora lBorcul o (.8),Liohtenvoord e (9)> Lochern(12 )e n"Vorde n (17)* ^n enigeva n dezegemeente nhebbe nw e bijd ebedrijve n inlichtingen ingewonnennaa rhe t aantalRuurlos e arbeiders enhu nmat e vangeschooldheidj .hu narbeidstemp oe.d . Dezegegeven s gevenon s eeninzicht ,o pwel k soortbedrijve nd e forensenwerkzaa m zijn* Borculo- SlachterijWellink j 14manne n HoutzagerijMoilink t 2manne n Op3 1Me i I947werde ne r slechts8 manne ngeteld « Lochern- LederfabriekNaeff ï 10manne n ZuivelfabriekÏ 2manne n Ookbi jd evolkstellin gwerde n 12manne ngeteld » Onger- twijfeld zullen ero pd ekleiner ebedrijve noo kno gÊuur los emense nwerken ,zoda too khie rhe t aantal forensen waarschijnlijki s toegenomen» TJln staat4* 1word t eenoverzich t ;3gevenva n inkomende enuitgaand e forensene 597 - 93 - Vorden- Meubelfabrie k "Vorden"! %manne n Borstelfabriek,gebr .Haverkamp » 1ma n FaEinsbroe k (landbouw-zuivelwerktuigen)» 3manne n Rijwielfabriek "Empo"i 1ma n Zuivelfabrieki 2manne n Bij devolkstellin g werdenhie r 17manne ngeteld » Het komton svoor ,da t deze teruggangvoora lfcet gevol g is geweestva n eenafneme nva nhe t aantal forensennaa r de "Empo"rijwielfabriek . Over demat eva ngeschooldheid ,he tarbeidstemj? « end ementa liteit derforense nwer d door ieder bedrijf vermeld, datd eHuur — lose'arbeidershieri nnie tafweke n van deoverig e arbeiders» Deomvan g derbestaand e industrieën isonvoldoend e omhe t jaarlijkseaanbo dva n jeugdige arbeidskrachten enva nhen ,di eui t de.landbou w zullenmoete n afvloeien,o p tevangen .Dez e zullen dus ofmoete n wegtrekken of erzulle n terplaats emee r industrieën moeten wordengevestigd , Deeerst emogelijkhei d is gekernie t gewenst voor de jeugdige arbeidskrachten, terwijl zijongetwijfel d ook denoodzakelijk e afvloeiing uit delandbou w zalremmen ,omda t deovergan g dan tegroo t zou zijn envele nvoo r een dergelijke stap zullen terugschrikken» Deopnamecapacitei t van de bedrijven in deomgevin g isuiteraar d eveneensbeperkt ,terwij lhe thee n en weerreize n voor debetrokkene n eeneconomisc h verliasbetekent . Devervullin g opbeperkt e schaalva n de tweedemogelijkhei d zou derhalvegewens t zijnjhe taantrekke nva n bedrijven terplaatse . De jongeren zouden er,n ahe t ambachtsonderwijst ehebbe n gevolgd, denodig epraotiach a ervaringkunne n opdoen omdaarn ame tmee r succes eldershu nkan s tegaa nwagen .Voo rhen ,di eui td e landbouw komen,zo uhe t contactme t deoud e cagevingnie tgehee l worden verbroken; ookvoo rhe n zouhe t eenovergangstij dkunne n zijn.D o aan te trekkenbedrijve n behoeven echter nietva ngrot e omvang te zijn.He tarbeidsaanbo d isdi too kniet .Gezie nhe tkarakte r van deRuurlos e gemeenschap, zoudengrot e bedrijven evenmingewens t zijn« Wat aanwezige vestigingsfactoren voor deindustri e betreft, kanworde n gewezen op denie t ongunstige verkeersligging.Ruurl o heeftgoed everbindingswege n met Twente,Zutphen ,Winterswij k en Doetinchem.D ewe gnaa rLocher nbehoef t echter dringend verbetering. Ruurlo ligt eveneens aan de spoorlijnZutphen-Winterswij k (uurdienst). Metd ebusdienste n derG.T.W . zijn iederuu r bereikbaar! Doetinchem, Winterswijk,Zutphen ,Enschede ,Locher n (viaBoroulo) . Bovendien rijdt ernaa r Doetinchem enEnsched e iedere tweeuu r een sneldienst» Hetgoederenvervoe rword t zowel door de Spoorwegen als de G.T.W. verzorgd,welk e laatste iedere dag stukgoederenbezorg t en afhaalt bijd edivers ebedrijven » Of debedrijve nvoldoend e geschoolde arbeidskrachten zullenkunne n aantrekken,za l inhog emat e afhankelijk zijnva n de belangstelling der jongerenvoo rhe t ambachtsonderwijs.He t aantal leerlingen voor dezeta kva nonderwij s bleefva n 194$ tot 195°prak tisch constant (+37) t terwijl hetaanta l in degemeenten ,waarmee / 597 -9 4- Ruurlovoortduren d wordtvergeleken , indez e jarenstee gva n+ 2f0 tot+ _290 s Omd e'belangstellin gvoo r dit onderwijs inRuurl o te kunnenvergelijke nmet-di e ind e anderegemeenten ,hebbe nw ehe t aantal leerlingenuitgedruk t inprocente nva nhe t aantal jongens van 12-18 jaar.Zowe lvoo rRuurl o alsvoo rd e omgevingvonde nw e het percentage 10,D e leerlingen zijn,volgen singewonne ninlichtin gen,'ove rhe t algemeenzoon sva n ambachtslieden enarbeiders ,i n minderemat e zoonsva n landbouwers.I nZieuwen t schijnt de situatie indi t opzicht gunstiger tezij ndoo r een.grotereactivitei t van organisaties end e invloedva nd e geestelijkheid. Overhe t algemeen isd e instellingt eZieuwen twa tminde r aantraditie sgebonden ^ debevolkin greageer t hierwa tminde r stroef opnieuw e situaties. Hetkom t cnsvoor. ,da t -wi lme n inhe t overiggedeelt e der gemeente opdi tgebie d eveneensmee rbereike n- ee ndoeltreffend e voorlichting overd emogelijkhede ni nd a landbouw end e industrie nodigza lzijn , Hierin zullenzowe ld e ouders- daa rdez eneigin ghebbe nd ezoon s telan gvas t tehoude n -al sd ekindere nmoete nworde nbetrokken . Over devoorzienin g door openbare nutsbedrijvenka nhe tvolgen deworde ngezegd .D e gemeente isaangeslote nbi jd eeleotrioiteits - maatschappij "DeBerkelstreek" ,welk e gevestigd ist eBorculo .Oo k degemeente nNeede ,Eiberge n enDiepenhei m zijndeelhebber sva n dezemaatschappij .D ebenodigd e stroomword tui tHengel o (o)betrok ken eneve rd e genoemdevij f gemeenten gedistribueerd.Z oheef tme n eengoed eelectriclteitsvoorziening ,nie t alleeni nd ekom ,maa r ookove rd everspreid ehuizen * Blijkens dewoningtellin gva n 31Me i 1947ware n89 4va nd e 915woninge n ophe t electriciteitsnet aange sloten.Wa t degasvoorzienin gbetreft ,i sd e situatieminde rgunstig . Alleenhe tdor pRuurl o iso pd e gasleidingva nhe t gemeentelijk gas bedrijf teLocher naangesloten ,pi tware n in 1947* 216va nd e 915 woningen.Va nwaterleidin g isd e gemeente geheelverstoken .He t gerneentegebiedval t indi t opzicht onderhe twerkgebie d van K&e WaterleidingMi jOos t Gelderland"a Aansluiting opwaterleidin g is gewenst,zowe lui the t oogpuntva n eventuele industrievestiging als ookva nd eontwikkelin gva nhe tvreemdelingenverkeer . Dehuidig e oplossing,waarbi jvel e particulieren een eigen pompinstallatie hebben aangesohaft,i so pde nduu rvoo rd e gemeenschap eendur eop lossing,welk e steedswee r bijnieuw evestiginge nvee l investeringen vraagt, §2, Economisohe Diensten Hieronder verstaanwi jd ediensten ,welk eworde nverleen d door handel,verkeer , crediet-e nbankweze n endoo rhe tverzekeringwezen . Volgens deberoepstellinge n van 1930e n 1947ware nhieri nresp ,15 6 en22 8persone nwerkzaam , dieal svolg t over deverschillend e groepen warenverdeeld : Tabel 4 DEBEROEPSBEVOLKIN G IND EECONOMISCH EDIENSTE N UT 1930E N 1947 Bedrijfskiassen 1930 1947 Handel 63 121 Verkeer 91 102 Crediet-e nBankweze n 3 Verzekering 1 1 2 Totaal 156 228 597 -95 - ïl.etaantal ;in .de 'Handel 'wërkzaée ni s sinds.193 0bijn averdub beld* In.' 194 7i si ndez egroe p'no gee n splitsingmogelij k tussen winkelse noverig eHandel .He taanta lmense ni nd eoverig ehande l "bedroeg41 ,waarva n er8 forense nnaa r elderswaren .D eoverig e3 3 warenvoornamelij kwerkzaa m"bi jd ehande l ingranen ,veevoede re.d » Hetvoornaamst ehande l"bedrij fo p dit-gebiedi nEüurl oi sd eCoöpe ratieveDorpsvereniging, .opgerich t in+1915 » Hier.werke n I7mensen , waarvan 5 "Pkantoor * Voor zover debenodigd egoedere nnie trecht streekspe r treinworde n aangevoerd,worde nz é"betrokke nvi ahe t overslagbedrijfi nLochern ,I nd e detailhandelware n in 1947* 79 beroepspersonenwerkzaam ,waarva n 7buite nd egemeente, » Om een inzicht tekrijge ni nhe t aantal end eaar d derwinkel shebbe nw e gebruikgemaak tva n degegeven sva n deBedrijfscha p Detailhandel,• waarbijiedere ,detaillis t aangeslotenmoe t zijn,,lie tbehul pva n dezegegeven si sdoo r decentral e directieva nd ewederopbou w en volkshuisvesting eenrappor t samengesteldbetreffend e dewinkel - frequentiee n dewinke lspreiding ^ Indez e studie~ speciaalgemaak t methe t oogo pwederopbouw- -e nuitbreidingsplanne n— wordend e winkelsonderscheide n m drie categorieën* I. dewinkel svoo r dagelijksbehoefte n(buurtwinke]s) j II.d ewinkels ,welk eme n niet dagelijks,maa rwe lregelmati gnodi g heeft (wijkwinkels)j likde,winkels .welk e inbehoefte nvoorzien ,welk e incidenteel voorkomen (dezelaatst ebijn auitsluiten di ngrot ekerne nvoor komend)» Om de situatiei n eenbepaald egemeent e tekunne nvergelijke n metdi ei nander egebieden ^i s dewinke linwo ne rinde xbereken d(d»i « het aantalwinkel sper"10©00 0inwoners )voo rplaatse nme tmee rda n 25*000inwoner safzonderlij k envoo r deoverig egemeente ngezamen lijk« Degemeente nme tminde r dan 25c000inwoner sworde n samengevat onder denaa mplatteland, . Wanneerw enu .d ewinkel s inRuurl onaa rbovengenoemd eonder scheidingen indelenen.hiervoor"d e"winke linwoneriride xberekenen , verkrijgenwi jhe tvolgend e resultaat^ Tabel 5 DEWIKKELIEWOÏÏERINDE XI NEUURL OS ND E7 AGBARISCH E GEMEENTEN Eu u r 1 :• 7agrarisch e igemeente n Categorieën aantal winkelinwoner - aaniai winkelinwoner - winkels index winkels index GroepI 49 93 502 110 '»' II •)6 3- 172 37 •" . U I 5 9 61 13 Totaal 70 132 735 160 1)Staa t4, 2geef t eengedetailleer d overzichtva nd e soorten winkels inEuurlo o 597 -96- In allegroepe nblijk t dewinkelinwonerinde xi nRuurl o lager tezij nda ni nd eomliggend e gemeenten» Maghierui tworde ngecon cludeerd,da the twinkelapparaa te rt eklei nis ?Zonde rmee r zeker niet!E rkunne n immersverschille n ingroott e zij».Volgen sd e gegevens der"bedrijfstellin g 1950i s^ egemiddeld e winkelbezetting inRuurl o 2,6personen ,i nd eander egemeente n 2,4personen *Be n anderevergelijkingswijz ei she t aantalpersonen ,da ti nd ewinkel s werkzaam is,ui t tedrukke ni nprocente nva nd etotal ebevolking « Pitpercentag en ubedraag tvoo rRuurl o 1,14;voo r deomgevin g1,05 « Wijhebbe n deindruk ,da ti nRuurl o- doordathe t aantal inwoners ergeringe r is dani nd emeest e omliggende gemeenten— vooral winkelsi nd e2 ee n3 egroe pminde rfrequen t zijn,omda thiervoo r eengrote r consumentengemiddelde nodig is. Dezewinkel skome ns»m s ookvoo r incombinati eme tander ewinkels ,wa t degroter egemiddeld e winkelbezettingka nverklaren .Ove rhe t algemeenmaak td emidden standi nRuurl o eenwelvarend e indruk» §3oHet vreemdelingenverkeer Er isreed s ter sprakegekomen ,da td e ontwikkelingva nhe t vreemdelingenverkeer gunstigword tbeïnvloe d doord eaanwezighei d vanuitgestrekt e bossen» Eenander egunstig efacto rhierbi ji s zekergeweest, da tRuurl o isgelege n aand e spoorlijnZutphen - Winterswijk,welk ereed si n 1878to t standkwam .D ewijze ,waaro p eenplaat sbereikbaa r is,maak t eenvoornam efacto rui tbi jhe t kiezenva n eenvacantieoord « In 1930ware ne r 11persone nwerkzaa m inhotel s enpensions ,i n 1947ware nhe t er 20,D e tijdstippen derbeid etellinge n- 3 1 December en3 1Me i- kunne nhierbi jva n invloed zijngeweest e Terbeo©rdelin g van debetekeni sva nhe t vreemdelingenverkeer ishe tva nmee rbelan g teweten ,hoevee l hotels enpension s eri nd egemeent e zijn envooral ,hoevee l touristen eree nbezoe k aanbrengen . Hetvoornaamst ehote l dergemeent ei s "Avenarius",Vroege r washe tee nlogement ,waa r depostkoets ,welk eva nZutphe n naar Winterswijk reed,ee nhalt ehad * In 1905kwame n erd e eerste gasten.N u telthe thote l 66 bedden.E rwerke n 3manne n én3 vrouwen.D edri eander ehotels s KleinHaar ,Besselin k enRa shebbe n resp. 20,1 2e n7 bedden *Verde r zijn erno g 6 pensionsme ti n totaal3 6bedden 0 Inbegi n 1949wer d eenkampeercentru m"' tSikkeler "geopend » Deeigenaa rhierva nbouwd eklein evacantiehuisjes ,waari n ongeveer 6 bedden geplaatst zijne Er zijnn u8 va ndez ehuisjes » Demaal tijdenkunne ngemeenschappelij kworde ngebruik ti nee n daarvoor gemaakte cantine« Verder bestaat ergelegenhei d voor degasten , diedi tverkiezen ,o mzel fhu n tenteno p te slaan» Hetterrein ,da t van degemeent egehuur dwerd ,i s7 b agroot » Door ditinitiatie fi s dusd eaccomodati e toegenomen,zonde rda tme nhog ebouwkoste nheef t behoeven temaken ;Ruurl o is zodoende toegankelijk gewordenvoo r een totaal ander soortgasten « 597 - 97 - Watbetref the taanta lbezoeker s enovernachtinge nkunne nwi j hesohikkenove rgegeven sva nhe t C.B.S* uit 1942* Indi t jaar "bezochtenIOO 4reiziger s degemeente jpe r 1000inwoner si sdi taan tal 216.Va n deander eAchterhoeks egemeente nhebbe nallee nLocher n enLare nhoger eaantallen ,resp * 5^5é n23 1bezoeker spe r 1000 inwoners,'Eetaanta l overnachtingenbedroe g62722 jpe r 1000inwoner s 1337overnachtingen « Ooki ndi topzich tword tRuurl o alleendoo r Locherne nLare novertroffe nme t364 Oe n 1545overnachtinge npe r 1000inwoners » Degemiddeld e verblijfsduur inRuurl o bedroegrui m 6 dagen,hetgee nnie tvee l afwijktva nd ebezoekduu r inander e touristencentra9 Derui m 1000bezoeker sware n alsvolg tove r deverschillend e maandenverdeeld t leis 204 Juni» 223 Juli» 217 . . Augustus? 200 Septembers' 160 Merkwaardighierbi jis ,da te rnist sva n eenhoogtepun t in Augustust ebespeure nvalt ,i nafwijkin gme t bijv.Lochern ,waa r inAugustu shet'aanta lbezoeker s 2,5maa l zohoo gwa sal si nMe i eni nLare n2» 2maa l zohoog * InRuurl oi si nAugustu s daarentegen hetaanta l touristenminde rda ni nd evoorafgaand emaanden, » Dit verschijnselwijs to p eenbijzonde r soortbezoekers *He t zijnove r hetalgemee nwelgestel de ne nouderen ,di ebi jhe tkieze nva nhu n vacantietijd inminder emat eo fi nhe tgehee l nietgebonde n zijn aandi eva nhu nkinderen » Tenaanzie nva n deherkoms t derbezoeker s beschikkenwi jnie tove rnauwkeuri g cijfermateriaal» Inlichtingen, ingewonnenbi jHote lAvenarius ,weze nuit ,da t80 $de rgaste nui t deprovincië nNoord - enZuidhollan d enUtrech tkwa m (vooral uit degrot e steden)« Deresterend e 20$kwa mui td eoverig eprovinciën , zonderda tee nbepaald eprovinci ehieronde rno gopvie l» D ebezoe kerszij nove rhe talgemee nee nrusti g soortmensen ,die ,vaa k jaar injaa rui the thote l gedurende devaoanti ebezoeken » Gasten,di e vroegeral skindere nme thu nouder smeegingen ,kome nn ume thu n eigenkindere nwee rEuurl o bezoeken* Ookd ebezoeker sva nhe t kampeeroentrum "'tSikkeler ukome nvoo rhe tmerendee l uitd e Westelijkeprovincië n (60-70$)=,Hie rwer d echter ook Twentegenoem d alsee n streek,waarui tvee l touristenkomen .He tkom t onsvoor , dati nd e toekomst detouristencentr ai nd eNoordelijk eAchterhoek , waaronder dusoo kEuurlo ,steed smee rgaste nui tTwent e zullen trekkeno Samenvatting Naastd elandbou wword t enigewerkgelegenhei dgebode n ind e bouwbedrijvenjmetaalindustri e enproducti eva nvoedings - engenot middelen,alsmed ehoutbewerking » Zoalsreed sbleek ?hebbe nd e bedrijven eenoverwegen dplaatselij kverzorgend efunctie » Eenmee r stuwendkarakte rhebbe n alleen deklompenfabriek, ,zuivelfabriek , 597 -98- deLek ae nd e tapijtweverij,waarva nd ebeid e laatstgenoemden zichn ad e oorlogvanui tAmsterda m hebbengevestigd .Onde rd eander e bedrijven overheersthe tambachtskarakter 5 de"basis"-ambachten , d,w,z,die ,welk e overalnodi gzijn ,make nd emeerderhei dva nd e ambachtsbedrijvenuit » De aanvullendewerkgelegenheid ,waaraa n in Euurlo behoeftebestaat, word tgevonde n inVorden ,Lochern ,Liohten - voorde enBorculo ,i nwelk e gemeenten +_1/ 5va nd e industriële beroepsbevolkingva nRùurl ower kvindt .Aanvullin gva nd ewerk gelegenheid terplaats eme tee naanta lbedrijve nva nbeperkt e om vangi sgunstig ,voora l methe t oogo phe tfeit ,da the tgewens t is, datd evri j jeugdige ambachtsschool-leerlingennie tdirec t na hunleertij d hetdor p zullenbehoeve n teverlaten . Beterevoorzienin g vanopenbar e nutsbedrijven,me tnam ewa t betreftwaterleidin g zald o toekomstige industrievestiging ten goedekomen » Hetvreemdelingenverkee r inRuurl o isnie t onbelangrijk.Bi j debeoordelin gmoe tme n o,i* duidelijk tweeverschillend e groepen touristen onderscheiden,,D e oudegroe ptouriste n isdie ,welk e vaak gedurende verscheidene generatiesd egemeent ebezooht f deze verlangtnaa rrus t enee nprettige ,landelijk e sfeer.Me the t oog opdez egroe pbezoeker smoe tme n o„i,bi jhe tmake nva nreolam eo f het zoekenva n attractiesterdeg e rekeninghouden jdu sgee n lawaaierige reclamecampagnes offeestelijkhede n optou wzetten . Daarnaast biedtRuurl omogelijkhede n eentotaa l andere groeptouris tenaa nt etrekken ;di tbewijs t hetkampeercentru m inhe tWestelij k bosgebiedva nd e gemeente.Hie r liggenmogelijkhede n omd e jongeren uit Twente aant e trekken.D emoeilijkhei d zalh uzij nd ebeid e groepen zichi nd e gemeente thuist e latenvoelen .D ebetrekkelij k grote afstand (+4 km )tusse nhe t dorp enhe tkampeerterrei n in aanmerking genomen,moe t dito,i «we lmogelij kzijn . »O— O-" O— o— o— o— o- 597 -9 9 HTFDSTÖKV SAMENVATTING ENRICHTLIJNE N "Hetonderzoe ki nd egemeent eRuurl o isingestel d omhe t inzicht ind ewelvaartsprobleme n van degemeent e teverdiepe n en zomogelij krichtlijne naa n tegeven ,welk ekunne n dieneno m te komen totoplossin gva nbestaand eprobleme n ento tverhogin g van hetwelvaartspeil «Uiteraar di ahi jdi tonderzoe kaa n delandbou w alshe tbelangrijkst emidde lva nbestaan ,d emeest e aandacht geschonken«- Degemeent eRuurl o kanworde ngekarakteriseer dal s eennage noeg zuiver agrarische gemeente;64 $va nd e totalemannelijk e beroepsbevolking werkti n delandbouw * Deander e beroepsgroepen zijni nEuurl orelatie fva nweini gbetekeni s enontlene nbovendie n hunbestaa ngrotendeel saa nd everzorgin g vand e agrarischegroep . Inindustrie ,economisch e en sociale dienstenwerk tresp « 21,9 © » G$>va nhe t totaalaanta lmannelijk e beroepspersonen» Heteoonomisc h léveni si nRuurl o eenzijdiger op delandbou wgerich t dani nd e gemeenten ind eomgeving ,waa rd ebetekeni sva nd ettiet-agrarische beroepsgroepen- voora lva n industrie ensocial e diensten— groter is.Ui the tfeit ,da the tgrootst e deelva n deberoepsbevolkin g buitend elandbou w zichbezi ghoud tme t deverzorgin gva nd e plaatselijkebehoeften ,'ma gnie tworde nafgeleid ,da tRuurl orij k isaa nverzorgend e diensten.D egemeent ei svoo r debevredigin gva n eenaanta lbehoefte n (onderwijs,markt - enwinkelbezoek ,ziekenhui s enwerkgelegenheid )va n oiidshergeoriënteer d geweesto pd egroter e verzorgingscentra in deomgeving. .I nvroeger e jaren— totongevee r I89O- heef tZütplae ni n ditopzich tongetwijfel d debelangrijkst e functievervuld » Door deopkoms tva c deTwents e steden« alsmedeva n Doetinchem enWinterswij kheef t Zutpheni nd elaatst e tijdaa n belangrijkheid ingeboet* Het Zuidelijk deelva nd egemeent e- de buurtschap Zieuwent- is specifiek georiënteerdo pLichtenvoord e "enDoetinchem » Gezienhe tagrarisch ekarakte rva nd egemeent ei she tnie tt e verwonderen,da td e ontwikkelingva nhe tinwonerta lgehee l ena l bepaaldi sdoo r demogelijkhede n ind elandbouw « Ind eperiod e I855-I930na m debevolkin g slechts zeerwoini gi naanta l toeji n dezetij dvertrokke n er doorgebre k aanwerkgelegenhei d steedsmee r mensen dane rzic hvestigden .N a 1900e nvoora ln a 1910veranderd e de situatie evenwel» Deontginnin gva nwoest egron d- mogelijk gemaakt doorhe ti ngebrui k nemenva nkunstmes t engestimuleer d door eenvoo r delandbou w zeergunsti g tijdsbestek— wer d evenalselder s opd e zandgronden opgrot e schaal aangepakt,Te rillustrati ehierva n diene,da the taanta l landbouwbedrijven tussen 1910e n 1947vermeer derdeva n42 6 tot 590, terwijlgelijktijdi g hetaanta lklein ebedrijve n verminderde; degemiddeld ebedr ij fsgroott e steegi n dezeperiod eva n 5,1h a tot7, 8 ha« Door degroeiend ewerkgelegenhei d ind eagrarisch e sectorna m debevolkin g sneli n omvang toe,ni ,va n 2Ô93i n 1910to t 597 - 100- 5330i n 1950o Beschouwtme nd emigratietenden zi ndez eperiode ^ welke alsee ngraadmete rva nd eontwikkelin g vanhe t economische levenka nworde ngezien ,da nblijke ne rzic h intotaa lmee r personen inEuurl o tehebbe ngevestig d dan erzij nvertrokken .Dez etendenz , waaruit eengezond e economische ontwikkeling zoukunne nworde nafge leid,i sevenwe l ten delemisleidend . Dit"blijk tgenoegzaam ,indie n men demigratietenden z inhe t tijdvak 1910-1950i- nde -verschillend e perioden beziet,I nde ,jare n I9IO-I925i se r eenzee r duidelijk vestigingsoverschot,hetgee n samenvaltme t degrot e activiteito p hetgebie dva n deontginning « Devestigingsoverschotten -i nd e perioden 1930--1935e n 1940-1945vinde nhu noorzaa kresp « ind e depressie derdertige r jaren end eoorlogsomstandighede n enzij n eennormaa lverschijnse l voorplattelandsgemeenten« ,Laa tme nd e laatstgenoemdeperiode nbuite nbeschouwing ,da nka nme n constateren, datme tuitzonderin g van doontginningsperiod e deontwikkelin g van het economische leven inEuurl o nieti n staati sgewees to m de natuurlijke aanwasva n deberoepsbevolkin g voldoende bestaansmogelijk hedent e bieden» Dat demoeilijkheden ,welk ehierdoo r tevoorschijn werden geroepen,nie tgrote r zijngeweest ,ka nworde nteruggevoer d ópd ebetrekkelij klag egeboortecijfers ,welk e typerend zijnvoo r Euurlo end eomliggend e gemeenten,zoal sLaren ,Vorden ,Steendere n enHengelo » Degeboorte-;oversohotten ,welk evoo r 1915n °ggee n 10%, per jaarbedroegen ,stege nn adi t jaargeleidelijk j toppenkwame n voor omstreeks 1930e ni nd ena-oorlogs e jaren.Ee n opvallend verschijnsel van dedemografisch e ontwikkelingva nEuurl o (enva n veleplattelandsgemeenten )i sd e toenemendeverouderin g vand e bevolking ind elaatst e decennia^ Deproductiev eleeftijdsgroe p van 15~65jaa ri si nEuurl o invergelijkin gme t debevolkin g in Nederland zwakkervertegenwoordigd , terwijlhe tpercentag eO-.15 - jarigen enpersone nva n 63 jaar enoude r ergrote ris » Devraag ,ho e debevolkingsgroe i vanEuurl o zichi nd etoekoms t zal ontwikkelen,hang ti nbelangrijk emat e afva n de ontwikkeling vand ebestaansmogelijkhede n terplaats eo fi nd enaast e omgeving« Denatuurlijk e bevolkingsaanwas isgescha to pongevee r 70persone n per jaar;dez e schatting isgebaseer d op een teverwachte ngeboorte overschotva n 12a 13%)i nd ekomend e 20jaar « Hieronder zullen debe3taansbr,onne nva n degemeent e end e eventuele ontwikkeling daarvan naderworde ngeanalyseerd . Uithe tuitvoerig e onderzoeknaa rde . agrarische bedrijfstak isgebleken ,da tzic hhie r enkelebelangrijk e knelpuntenvoordoen ,welk e eengezond e ontwikkelingva n delandbou w ind ewe g staan« Devoornaamst eprobleme n zijnhe tvraagstu k der kleine bedrijven,d e zeer traditionele bedrijfsvoering,d egering e afvloeiingva n deagrarisch e jongeren end e zeerslecht etoestand , waarind egebruiksverkavelin g zichbevindt» V 1)Voo r een~meergedetailleer d overzichtva nd emoeilijkhede ne n mogelijkheden ind eagrarisch e sectorword tverweze nnaa rd e samenvattingva nhoofdstu kIII . 597 - 101 Vanhe t totaalaanta l bedrijven groter dan 1h ai s74 $kleine r dan 10ha , terwijl 33$kleine r dan5 h ais « De overeenkomstige percentagesvoo r dezandgronde n zijnresp ,7 3 ©n43 «He tvraagstu k vand e teklein ebedrijve ni s derhalvegee n speoifiekproblee mva n degemeent eRuurlo ,doc h doet zichi nvrijwe l allegebiede nva n de zandgrondenvoor » ieker nva nhe tvraagstu klig ti nd ewanverhouding » welke ero p deklein ebedrijve nbestaa t tussenhe taanta lmense n end ebeschikbar e oppervlakte cultuurgrond» Hetaanta larbeids krachteno p deklein ebedrijve n ispe roppervlakte-eenhei dbijn a driemaal zogroo tal so p degrot ebedrijven « Benindru kva ndez e wanverhouding gevend e cijfersove rhe t arbeidseffect,uitgedruk t inhe t aantal standaarduren pervolwaardig earbeidskracht » Opd e bedrijvenva n 1-5k ai s hei effect 1770standaardure no mme the t groterworde nva n débedrijve nregelmati g testijge n tot298 0stan daarduren op debedrijve n >2 0ha « Aangezienhe tarbeidsinkome npe r•' standaarduur opd egret e enklein ebedrijve nongevee rgelij k is| vormen deze cijfers eenmaatsta fvoo r deinkomensverschille n van dewerker so pgrot e enklein e bedrijven. Inverban dme the tfeit , dati nBuurl onagenoe g allewerkzaamhede n doord egezinslede n wordenverricht ,geef the taanta l standaardurenpe rbedrij foo kee n indrukva n deverschillen ,welk e ert*a ev« hetgezinsinkome n opd e bedrijven in deonderscheiden e grootteklassenbestaan .O pd e bedrijvenva n 1-5h abedraag the taanta l standaardurenpe r bedrijf 259O,tegenove r763 0o p debedrijve nva n 15-20ha »He ti sva ngroo t belang,da td everschille n inhe t arbeidseffect tussenklein e en grotebedrijve n ind etoekoms t soklei nmogelij kworden .I nbeginse l zijnhiervoo r tweemogelijkhede naanwezig. . Ind e eersteplaat s zouee nverhogin gva nhe t arbeidseffect op deklein ebedrijve nkunne nworde nnagestreef d dooree nverminde ringva nhe t aantal arbeidskrachten« Diti si nhe talgemee n opdez e bedrijven nietmogelijk ,omda to pd emeest eklein ebedrijve nhe t socialeminimu mva nhe t arbeidsaanbodreed si sbereikt ,d»w.z » deo phe tbedrij f aanwezige arbeidskrachtword tgevorm d doord e boer enzij nvrouw .O p eenbeperk taanta lklein ebedrijve nme tee n tegerin g arbeidseffect isee nverlagin g vanhe t arbeidsaanbod eohterwe lmogelijk } deopvolge ro phe tbedrij f zal tijdelijk elders ind elandbou wwer kmoete n zoeken*,I nd etweed eplaat szo uee n verhoging vanhe tarbeidseffec tkunne nworde nbereik t dooree n vergrotingva nd earbeidsbehoefte » Hierbijdoe tzic hd emoeilijkhei d voor» datd eklein e bedrijvenreed svee l intensieverzij nda nd e grote enda tee nverder e intensivering hoge eisen zal stellenaa n detechnisch e vakbekwaamheid enhe talgemee ninzich tva nd eboer , terwijl deklein eboer ,zoal sui the tonderzoe k isgebleken ,i nvel e opzichtennie tvooraanstaa t (landbouwonderwijs,leze nva n1andbouw bladen,bedrijfsvoering , etc»),.He ti so»i « danoo ki nhe talgemee n nietmogelijk ,da tme n opd ©bedrijve n beneden ongeveer5 h ai nd e toekomst eenvoldoen dhoo g arbeidseffect zalkunne nbereiken ,m.a.w » dearbeidskrachte n op deklein ebedrijve n zullenme t eenlage r inkomengenoege nmoete nneme nda ndi eo pd egrot ebedrijven » De enigeoplossin gva nhe tvraagstu k dert eklein ebedrijve nlig ti n feitei n devergrotin g van dezebedrijve n totbove nd egren sva n 5ka « 597 102- Aangezien evenwel"binne nd egemeent e demogelijkhede nhierto e niet meeraanwezi g sijn,za lme n op deklein e"bedrijve nzovee lmogelij k dienen te strevennaa r eenintensiverin g van debedrij fsvoering U Naar onzemenin g komthiervoo r in de eersteplaat si naanmerkin g derundvee-secto r endaarn a deuitbreidin g van devarkens —e n kippenstapelo Behoudens denaeilijkheden ,welk ehierbove ngenoem d zijnhi j deintensiverin g van deklein ebedrijven , doetzic hhe tproblee m voorva n de ze er traditionele b ed r i jf s- voering. Om dointensiverin g tedoe n slag'en,zulle n deklein e bedrijven eeneige nbedrijfsstij lmoete n ontwikkelen,welk egehee l onafhankelijk staatva n die dergrot ebedrijven .Ui the t onderzoek isduidelij k naarvore ngekomen ,da td eklein ebedrijve nhu n bedrijfsvoeringno g tevee l afstemmen op degrot ebedrijven ,ter wijlhe tklein ebedrij fme t zijn specifieke verhoudingen eengehee l eigenbedrijfsstij lvereist ,Be nande ruitvloeise lva n de'traditionel e bedrijfsvoeringi s- ditgeld tvoo r allebedrijve n- datd eaanpas sing,va n debedrijfsvoerin gaa nd ezic h steedsverde r ontwikkelende landbouwtechniek end ewisselend e economische omstandighedennie t involdoend emat e enme tvoldoend e snelheidplaat svindt .Hierdoo r ontstaathe tgevaar ,da td ewelvaar tva nd eagrarisch ebevolkin g inRuurl o tenachte rblijf tbi jdi ei nander egebieden .Ee n typerend voorbeeldhierva nlig ti nhe tfeit ,da to pnagenoe g allebedrijve n nog een sterke rationalisering van debedrijfsvoerin g mogelijk is* Door eenmee r rationele verpleging,bemesting ,beweidin g enhooiwinnin g vanhe tgrasland , doormee raandach t tebestede naa n derassenkeuz e vand egewassen ,aa nd evoedin g enverbeterin g vand e productie-aanlegva nhe tvee s kanhe t arbeidsinkomenpe r standaard uur nogbelangrij kworde n opgevoerde.I n ditve;*1jan dmoe tworde n gewezen opd ewenselijkhei d om deagrarisch e jongerenmee rgelegen heid tegeve n om tekome n totee ngroter e energie-ontplooiingj bij dehuidig egan gva nzake nblijf tdoo r de zeer sterke invloedva n deouder egenerati e eengroo t deelva n dei nhe naanwezig e energie enkenni s onaangesproken» Voorts zalhe tlandbouwonderwij sme tall e mogelijkemiddele n onder deaandach tva n deboere n— vooral de kleineboere n— moete nworde ngebracht ,terwij l tevens eenz onau w mogelijke aansluiting van debedrijve n bijd e sindsenkel e jaren werkzameVerenigin g vanbedrijfsvoorlichtin gi nd elandbou w van veel belang isu Wathe tproblee m der jongaboere nbetreft ,ka nworde ngezegd , datdi t inBuurl o door delager egeboortecijfer sminde r nijpend isda ni nvel e andere gebieden op de zandgronden«,He ti s evenwel gebleken,da tvoora l op degroter e bedrijvenno g tevee l zoonsi n delandbou w blijven« Op deklein e bedrijven isd eafvloeiin gva n deagrarisch e jongerenui t delandbou w bevredigend tenoemen ,zi j het dan ookj,da tvele nva nhe nn a delager e school eerstno g ind e landbouwhebbe n gewerkt.Di ti si nverban dme t devakscholin g en dekan s omi nd eniet-agrarisch ebedrijfstakke nee nbehoorlij k bestaan teveroveren ,nie tgewenst .I nhe talgemee n zalme nzic h ophe t standpuntmoete n stellen,da tnie tmee r dan êénzoo nal s opvolger laphe tbedrij f dient teworde n gehouden,omda td ekanse n 1jVoo r eenoplossin gva nhe tkleine-boerenvraagstu ki ngrote rver bandword tverweze nnaa r "Hetkleivie-boerenvraagstu ko p dezand gronden", blz«,l8le.v » 597 ~ 103 - voor de andere zoons om zelfstandig hedrijfshoofd te worden zeer klein zijn. Gezien het getrek aan ontginningsmogelijkheden en het zeer lage arbeidseffeot op de kleine bedrijven) zal het aantal werkzamen in de landbouw in geen geval meer mogen toenemen, De opname-oapaoiteit van de agrarische sector is uitgeput» Op de externe moeilijkheden, welke zich bij de afvloeiing van de agrarische jongeren voordoen, zal hieronder nog worden teruggekomen. Voor de weerstanden, welke er bij de bevolking zelf tegen afvloei ing, bestaan, zij verwezen naar hoofdstuk III, De zeer slechte toestand, waarin de gebruiksverkaveling zich bavindt,wordt duidelijk gedemonstreerd door het feit, dat voor het Zuidelijk deel der gemeente ruilverkaveling is aangevraagd. Naar onze mening zal de ruilverkaveling, in verband met het arbeids- oversohot op de meeste hierbij betrokken bedrijven, eerst dan volledig effect sorteren, indien de uitvoering hiervan gepaard gaat met een intensivering en rationalisering van de bedrijfsvoering. Van de niet-agrarische bedrijfstakken heeft de industrie nog wel de grootste betekenis» Er komen een zestal bedrijven voor met meer dan 10 arbeiders', waarvan er 4 een voor de gemeente stu wend karakter bezitten. Dit zijn een klompenfabriekj een atelier voor kunstnijverheidproduoten, een tapijtknoperij en de zuivelfabriek, In totaal waren in 1950 in deze bedrijven 66 personen werkzaam; dit is 20$ van het totaal aantal mensen in de industrie (335)« Be overige 269 werken in verschillende verzorgende bedrijven. Dit zijn voornamelijk ambachtsbedrijveni Per 1000 inwoners blijkt Ruurlo een geringer aantal ambaohtsbedrijven te bezitten dan de omgeving. Omdat evenwel de buurtschap Zieuwent geheel georiënteerd is op Liohtenvoörde, mag hieruit niet worden afgeleid, dat het verzorgings- peil in Ruurlo in dit opzicht lager is dan in de omgeving* Het gebrek aan voldoende en genoeg gevarieerde werkgelegenheid in de gemeente blijkt uit het grote aantal forensen onder de industriële beroepsbevolking» In 1947 bedroeg het aantal forensen uit deze groep 79 mannen en 9 vrouwen, vnl» tewerkgesteld in de houtindustrie, metaalnijverheid, bouwnijverheid, lederindustrie en de voédings- en genotmiddelenindustrie. Daarnaast telde men in 1947 n°g 20 mannen en 4 vrouwen binnen de gemeente werkzaam in andere beroepen, zodat resp. 16$ en 4$ van de mannelijke en vrouwelijke beroepsbevolking buiten de landbouw, elders werkzaam is. De plaatsen, waarop het forensenverkeer zioh riohtte, waren vooral Vorden, Lochern, Lichtenvoorde en Borculoo In de beroepsgroep economische diensten (handel, verkeer, crediet-, bank- en verzekeringswezen) werkten in 1947 in totaal 228 mannelijke en vrouwelijke beroepspersonen. Hier van waren er 121 in de handel werkzaam, waarvan 79 in de winkels» De verzorging der behoeften di,m,v» winkels blijkt in Ruurlo op ongeveer hetzelfde niveau te liggen als in de omgeving. In deze "beroepsgroep werken voorts 102 personen in de bedrijfsklasse verkeer, Vooral bij de spoorwegen, autobusdiensten, transportdiensten en P.T.T., terwijl 20 personen in hotels en pensions Werkzaam waren. Hoöwel het Vreemdelingenverkeer als bron van werkgelegenheid volgens 597 - 104 deberoepstellin g althanswaa r alleenhe t hoofdberoep isvermel d voor de gemeente alstotaa l nietva nvee lbelan g schijnt tezijn , moetme nhe tbelan gva nhe tvreemdelingenverkee r niet onderschatten, doorzij nmeer .algemee n stimulerend karakter enal sbro nva n extra inkomsten.D e touristen, die thansRuurl obezoeken ,kunne n intwe e groepenworde n onderscheiden,.D e eerste engrootst e groep,welk e verblijf,houd t ind ehotel s (4)e nd epension s (6)i see nrustig' « soortmensen ,di evaa k jaar injaa rui thetzelfd e hotelbezoeken . Typerend voor deze.groe p is? dathe tbezoe kniet ,zoal sbi jander e bezoekersveela lwe lhe t geval isj sterkaa nAugustus ,gebonde n is. De tweede groeptouriste nbestaa t uit personen,di evoora l behoefte hebben aangoedkop e recreatie,He tkampeercentru m 'tSikkele rheef t doorhe tbouwe nva nklein evacantiehuisje se ndoo rhe t gevenva n gelegenheid omtente no pt e slaani ndez ebehoeft evoorzien * Daar het ind e lijnde rverwachtin g ligt,da t de vraagnaa r goedkope vacantie-oorden ind etoekoms t zaltoeneme n (vooral touristenui t Twenthe),kan ,indie nd enodig evoorzieninge nworde ngetroffen , deze takva nhe tvreemdelingenvsrkee r inRuurl ova nmee rbelan g worden danzi jthan s is.He t isva n grootbelang ,da t degemeent e naarmiddelen ,zoek t dezebeid e soortenbezoeker s tebiede nwa t zij vragen, zonder datvoo rbeid e groepend eaantrekkelijkhei d als reoreatie-oord er opachterui t gaat» Deberoepsgroe p Sooiale Diensten (Overheids diensten,Onderwijs ,Eredienste n enHuiselijk e diensten)draag t nagenoeggehee l eenverzorgen d karakter,I ndez eberoepsgroe pwer keni ntotaa l 182personen » Wathe t onderwijsbetreft ,bezi t Ruurlo behalve delager e scholenoe navondschoo lvoo rnijverheidsonderwijs , terwijl er eenlandbouwcursu sword t gegeven,Evenal sbi jd ewerk gelegenheid de gemeentemed eva nomringend e plaatsen afhankelijk bleek,i sdi the t geval bijee naanta l verzorgende diensten* Ind e behoefte aanambachtsseliooJ.onderwij sword t vooral voorzien doord e school inWinterswijk , inminder emat e doordi e inBorcul oe n Doetinchem,He tlandbouwonderwij sword t vooral gevolgd aand e lagerelandbouwschoo l inBorculo 5 daarnaast aand e soholent e Zelhem enLichtenvoorde « Hiervoor isreed sgeweze n opd enoodzake lijkheid,da t deboere nmee r gebruik gaanmake nva nd elandbouw - onderwijsinstellingen. Uit devoorgaand e beschouwingen blijkt duidelijk,da td e opname-capaciteit vand ehuidig e bestaansbronnen ind etoekoms t zeerbeperk t zal zijn.D elandbou w isreed soverbeze t metarbeids krachten,terwij l ind eberoepsgroe p EconomischeDienste nwaar schijnlijk alleenhe tvreemdelingenverkee r enigeuitbreidin g zal kunnen ondergaan« Resteert nogd e industrie alsbro nva nmee rwerk gelegenheid.D evestigin gva nnieuw e industrieënwordt ,afgezie nva n de economische omstandigheden inon s land end eveela l willekeurige keusva nd eondernemer ^ bepaald door devestigingsfactoren .D e verkeersliggingva nRuurl o isnie t ongunstigvergeleke nbi jd esitua tieva n eenaanta l andere gemeenten ind eAchterhoek ,Wa t dearbeids krachtenbetreft ,i she t devraa go f eventuele nieuw tevestige n bedrijvenvoldoend e geschoolde arbeiders zoudenkunne naantrekken » 597 - 105 Het ontbrekenva naansluitin go phe twaterleidingne t isee non gunstigefacto rvoo r eventuele industrievestiging. Laatme nd emoeilij kt evoorspelle n ontwikkeling ind e industriëleseoto rtuite nbeschouwing ,da nka nme n ooncluderen, dathe t grootste deelva nd enatuurlijk e bevolkingsaanwas,da t overigens nietgroo t is^ eldersee nbestaa n zalmoete n trachtent e vinden.Ui the t onderzoekn u isnaa rvore ngekomen ,da tzic hme t betrekkingto td eafvloeiin genkel e specifiekemoeilijkhede nvoor doen.I nd eeerst ejplaat sword t indi tverban d gewezen ophe tgrot e aantal jongeren,da tzonde r eenvakopleidin g tehebbe ngevolgd , opd earbeidsmark t verschijnt.Waarschijnlij k isdi t onderd ejon gerenui td eagrarisch e bedrijfstak nog invee l sterkerepat ehe t geval danonde r dieui td e anderebedrijfstakken « Bovendienwerk t eendee lva n-d eagrarisch e jongerenn ad elager e school eerstno g eentij d ind elandbou wo m paso plater e leeftijd naar eenander e bedrijfstak overt e stappen.Da tbi jdez e gangva nzake nbete rka n worden gesprokenva nhe t aangrijpenva nmogelijkheden ,welk e zich voordoen,da nva n eendoelbewust eberoepskeuze ,afgestem d opd e natuurlijke aanleg end emogelijkhede n opd e arbeidsmarkt,i sdui delijk.Deskundig e voorlichting t,a,v<,d eberoepskeuz e isda noo k dringend noodzakelijk.Daarnaas t doethe t probleem zichvoor ,da t de jongeren,die _vakonderwij shebbe n gevolgd inhe t algemeent e jongzij nom .t emigrere nnaa rdi e gebieden,waa rvoo rhe nd emeest e kansenzijn .Oo k indi t opzicht isd egering e omvangde rbestaand e industriële bedrijven in Ruurlo eennadeel .D evraa gdoe tzic h• thansvoor ,welk eriohtlijne nkunne nworde n aangegevent.a,v .een . eventuele beperkte industrialisatie ind etoekomst . Naaronz emenin gdien the t overwegend agrarischekarakte r vand egemeent e teworde n gehandhaafd.Doo rd evestigin gva nenkel e kleinere industriëlebedrijve n zal ditkarakte r nietwórde naange tast, terwijl tochvoo r de jongerend e gelegenheid zalontstaa no m nad evaksoholin gpractisch e ervaring opt edoe n inkleiner e industriële bedrijven ter plaatse,I nhe tbijzonde r t,a,-v,d e agrarische jongerenzo udez e geleidelijke overgangnaa r eenander e- bedrijfstake nee nander e omgeving eengunstig e invloedhebbe no p denoodzakelijk e afvloeiing.Aangezie n denatuurlijk e aanwasva n debevolkin gnie t groot is,zo uindustrievestigin g opbeperkt e schaalreed svoldoend e zijno m ind ebestaand e behoefte tevoorzie n end e afvloeiing testimuleren, . -0-0- O- O- O~ CrO - 597 106 - BijlageI SÎANDAARDUREN De"bi jdi tonderzoe kgebruikt e standaardurenzij nontleen d aanarbeidsstudie sva nhe tL.E.I . Doormidde l van tijdsohrijfboek houdingen zijnove r eenreek sva n jareno pverschillend e bedrijven gegevensverzamel d over debenodigd e arbeid voor deverschillend e bedrijfsonderdelen.Dez egegeven sdiende n alsbasi svoo rhe tvast stellenva nd e standaardurenpe rbedrijfsonderdeel « In sommige gevallen- speciaalvoo r degemengd e zandbedrijven- wa she tnie t mogelijk deverkrege n cijfers zondermee r tegebruiken ,omda the t aanwezige arbeidsoverschot vaakaanleidin g geeft tothe taanwende n vanmee rarbei dda n economischverantwoor d is.Me tbehul pva n terzake deskundigenwer d indez egevalle n eencorrecti e opd e cijferstoegepast . De opdez ewijz evastgesteld e standaardurenwerde n getoetst aand eboekhoudinge nva nd ebedrijven .He tloonbedra gwerd ,vergeleke n methe tbedrag ,da tverkrege nwer d doorhe taanta l standaarduren perbedrij f tevermenigvuldige nme the tloo npe ruu r+ desocial e lasten. Overhe t algemeenwa s eree ngoed e overeenstemming.Voo r de bedrijvenkleine r dan5 n a bleken de standaardureniet s telaa gt e zijn,voo r debedrijve ngrote r dan2 5 b aiet s tehoog » Ditverschi l wasoo k teverwachten ,daa r dekleiner ebedrijve nn u eenmaal op vélepunte nminde r doelmatigmoete nwerke n dand egrotere » Hieronder volgenpe rbedrijfsonderdee l devoo r degemeent e Ruurlogebruikt e standaarduren. Arbeidsbehoeftei nstandaardure npe rjaar » Bouwland Winterrogge 235 Erwten 500 Haver (incl. mengsels) 235 Aardappelen 750 Zomergerst 235 Voederbieten 750 Wintertarwe 235 Landbouwwortele n 900 Zoraertarwe 235 Stoppelknollen 200 Maïs 600 Andere nagewassen 150 Grasland Veestapel Verzorgen en ,bemeste n 60 Melkkoeien (incl. Hooien (per keer) 80 jongvee)pe r stuk 275 Inkuilen (perkeer ) 80 Fokzeugen (per stuk) 100 Mestvarkens (per stuk) 30 Werkpaarden (per stuk)17 5 Schapen (per stuk) 10 Kippen (perstuk ) 5 597 107- Bijlag eI I• • STAT M EUGRâFÏEKS N .,->..- ...• i.... . v.. . Inhoudsopgave! Blz, Grafiek 2.1 Groeilijni n %va n 1920va nRuurlo ,Nederlan de n de7 agrarisch e gemeenten 108 " 2»2 Feitelijkeleeftijdsopbou w 1930e nleeftijdsopbou w vlg» de sterftetafel,uitgaand eva nd efeitelijk e leeftijdsopbouw in 1920 109 " 2»3 Leeftijdsopbouw (in f>total e bevolkingpe r5 jaren - klasse)va nHuuri c enNederlan d in 1947 110 Staat3* 1 Indelingva n deB ~ enO-grondgebruiker snaa r beroepsgroepen 111 " 3»2 lieexploitatievor m vand ebedrijve nnaa rgroepe n vangrondgebruiker s engrootteklasse n 112 11 3»3 Definanciël epositi e derbedrijve nme t sohuld* 113 ae De eigendomsbedrijvennaa rd ebelastin gpe rh a 113 b. Debedrijve nme tee ngemengd e exploitatievorm 113 o.D e zuiverepachtbedrijve n .113 " 3o4 Structuur van delandbou w ennivea uva nd ebedrijfs voering (kengetallen inventarisatie 1950) 114 ,; 3«5 Bedrijfsinrichtin g ' 115 " 3*6 Hetgebrui kva nwerktuige n 116 " 3»7 Aantal? percentagevolwaardighei d enprocentuee l ind ewerkzaamhede n deronderscheiden e categorieën vanarbeidskrachte n naargrootteklasse n 117 11 3o8 Hetlandbouwonderwij sva nd ebedrijfshoofde n 118 " 3«9 Hetgenote nonderwij sva nd e in delandbou wwerkzam e zoons 119 11 4*1 Het forensisme van Ruurlo .120 " 4«. 2 De winkels in Ruurlo 121 597 - 108 - ^öS. o o o o o Q O O O O o o O o ON CSO °C- NO m «* rrt CM r-i o & 00 t- VO in 3 CVJ H iH H H H f-t H , H •H H '1 i f r 1 i 1 i i / l 1 1 l i i » O CM \ ON O H !2i f-t \ • \ CM • Q M \ m Nn a> \ o ON •rl P r-i \ 1 « u \ 0 H. • O ^ « m H ris « • E* LP» P« V î os—. in o ON sfc- o H ON CM ON in ov- •H o rO- ON ai r-S IA tö -5t O t^- CM «O rr\ Cf\*- ON" rH ö • '• • O •r| rO CM in CM- M "-ovo o\ o H !> CM °\ O r-i- ö ON •rs •p( H •H CD •Si O O ai O- ON H •Ht O Ö 'T» H S S h -P «J -ft» 3 a> k W © a> O Oil S -ri ON- <0) o> CO MS r-i O CO O c— 00- H 00- ON m <3ü 6 J ü J -é—d" -ó- -6- \ä*.0 CMÖ t- VO CM O ON CO NO in «srcq CM H H H H H H - 109 - » —^m ™—" ™* *-•» i Mi ! fc» 0 1 t-J «->. 1 e»f H> ft CA-> . H' O CO ?? o ef o |v>p. © O cf e VJ1 o Ip. T—r 1—r 1 r "•f" J—r -T—r co ro ui -Ij ' èo 0 O o o o o o Hl O O ef J l_ j—L ,1, t, > H" o i, ii i i t, «j. P« VJ1 O H O O VJl O N> O O ro o o a IV f-« l*f N vo H VJl O l-• J H 03 • m M !2i • • O < M • M H « OO M • - 110 - tt ON CÜ CM tÎH o • H S H t • ca H E^ co m • o CA M O H VÛ ami -UN ~"s|- rn - CM ca « rd cd •r» O •H -?- ..,.-.-.„ i r • T—1 T——i—i—i—r—r CM r" i O o o o 0o0 co— 'Ao . UoN si- rO CM H 0) o 0) ITv 0) i I I 1 I t l I I l,„ I , I I, I J l_ a) »»-N •O « vtON. m Ê 00 •>^ ä II •a •H 4tf» •a O •P •«ps NÄ o e~- -p •*t ON c— i-l <* ON -d I H a P O r-\ O H H ta a> tl S •n 0) •H â t— © ON m 111 - Staat 3.1 INDELING VAN DEB - EN C-GR0ND6EBRUIKERS Groep B an C NAAR BEROEPSGROEPEN Aantal bedrijven in groep 8 Genidd. .Aantal bedrijven n groepC Genidd. Beroeps bedr. bedp. groepen 1-3 3-5 5-10 >10 1-3 3-5 5-Î0 >10 Totaal grooife Totaal grootte ha ha ha ha ha ha ha ha in ha in ha 1 3 10 28 1 42 6 y 2 3 3 1 7 3.3 5 1 ' it 6 3 1 3 2 6 6 3 1 10 3,5 1 3,4 11 2 1 14 2,ß 5 1 1 14,5 8 1 m 9 2.3 6 2 1 3 14 5 2 21 2,7 7 2 1 3 4,6 4 4 1,9 Totaal 6 19 34 4 63 5,9 48 11 4 1 64 2,6 Omschrijving der "beroepsgroepen» 1» Melkrijders 2* Landarbeiders 3c Beroepen? welke afhankelijk zijn of nauw v e r- b o n - den met het agrarische bedrijf, zoals kuikenbroeder, handelaar in agrarische producten, loondorser, veehandelaar, inseminator, etc. 4» Arbeiders NoE.M« Waterschap^ DBU.WS, bosarbeiders, etc« 5» Verzorgende beroepspersonon afhankelijk van de dorps gemeenschap, zoals bakker3 slager, cafê-houderf timmerman, groentenhandelaar, eto» 6«, Personen in dienst van overheidsorganen (onderwijzer) en particu liere bedrijven (betonwerker, chauffeur, etc») 7o Losse arbeiders en fabrieksarbeiders« 597 - 112 - CJ.CJ ,c_o CD kQ a om +• OS" c a J•"3 05 4 OO PO 1 1 1 ca t— s 1 m CO i r~* en 1 *- 0 co CM K CO t— •+•• PO 1 04 1 1 1 1 uo 1 LO J§ A N l "? £ -<*• . 1 1 m «-» T— 1 1 PO ? J CO 1 -4- CO CO 1 T— 3 t- a ce 1 *« 1 uo CO CSJ t PO CJD S3 Rî «0 1P CTÏH» cet g .g pd I j . 1 X— •ï— 1 -+ c 0. A =3 CD <\J ce egn r— sz -*• 1 -*• P-J PO T- t m c 1— T-* P-*O LU u~> CD a> a CD *? £ r~ I PO PO CM 1 1 uo CC •<—1 t— T~ CM CD CM CD -0 1 *rt 00 CO r- -*•• r— -* . 0 m uo CM co P\l r- v— CD 1 \» V— *~ s -O CD co I PO CO r- t PO ce f—• » T— ca A -= CO ce C3 • -a: >+-• CM »fC 1 ca m 1 UO CO T— co T" co C LO JC x~ PO tr- « S* LO -a: s. ca 00 ,_ •*. P-J CM CM T-* 0 -c UO CM V- ce T* sT— e 2 CM Psi r>- PO CO g ÏM V— T— •a f" co UO « •• 1 CD r— *— T— PO a PO p— V- B •0 c -O CD •T3 C en *a -»-J=" co "B c: ael U r— CO CD CO r-~ e r— 0 ca CL (/) <— fe eu O •B en <3 co CD r—• f— r—*• •<-n en 1 8 1 1 1 m 1— fe O •¥• -*-• •+-• -a cz a. 1 Ü 0 co co CD -CsO «0 co ca 1O r— en 0. 0. 0. a. _o CD CD CD a> 1 l CD en en en en g § "S "B "g "B f T3 •a ca ca ca ca 1 c: § CD gO •+•» en en -+-* 1 -+-• CD -*J -*-CD* Q> -f -<-CD< eu -t-f CO a> a B S B J= ^ 0 O *ëâ Pj in CO CO CA ca CO ai .2 .2 g. •r- Q. 3 =J 3 CD 3 Ä3 aCD- 3 S CD 0 « =n zc =c en a: ac en DC =c o> 1— .0 f— « „ a ca o • • •. • « • -+-> t. **•• _- =- =» > n: LsU - 00 ca ""•• > - 113- Staat3. 3 EBFINANCIËL EPOSITI EDE RBEDRIJVE NME TSCHUL D GroepA (aantal 113) a.D eeigendomsbédrijve nnaa r debelastin gpe rh a(aanta l54 ) Belasting per ha Aantal bedrijven in de groott@kl&j»seni eigendom in gld Totaal 1-5 ha 5-10 ha 10-15. ha >15 ka 0- 400 4 ' 5 7 2 18 2 400- 800 9 7 1 19 800-1400 5 6 3 14 > 1400 3 3 Totaal 14 20 17 3 54 Indiend etoelaatbar ebelastin gword tgestel do pongevee r2/ 3 vand eofficiël eliquidatiewaard eva nd egron d- eennorm ,welk e ookdoo rd eboerenleenbanke ni nhe talgemee nword tgehanteer dbi j hetverstrekke nva noredie t- da nzoude n slechts3 bedrijve nbove n ditbedra gva nongevee rf 0 1,400,-uitkomen » b» Debedrijve nme tee ngemengd e exploitatievorm (aantal55 ) Aantal Aantal bedrijven met een be^ast^nsf van Grootteklapsen belaste in ha <5C$ 50~75# 75-100$ I >100# bedrijven van het ala toelaatbaar te stellen bedrag 1-5 17 12 4 1 mtm 5-10 26 20 4 2 10-15 8 8 >15 4 4 Totaal 55 44 8 3 - Perbedrij fi she tal s"toelaatbaar "t estelle nbedra gbereken d uit tweederdeva nd ewaard eva nd egrond ,zove r dezei neigendo mi s (zieboven )e nui td ehelf tva nd ewaard eva nd eo phe tbedrij f aanweaigedod ee nlevend e inventaris,.Dez ewerkelij k voorkomende schuldenzij nuitgedruk ti nee nprocen tva nd e"toelaatbare "belasting . c„D ezuiver epachtbedrijve n (aantal4 ) Van3 bedrijve nblee fd ebelastin gpe rh abenede nf «400*- }va n 1bedrij fla gd ebelastin go pongevee rf »900, -pe rha 6 De4 bedrijve n vielenall ei nd egrootteklass eva n5-1 °ka » 597 - 114 - Staat 3.4 Groep A .. In.J 3 qrootteklassen Structuur van dû landbouw en niveau 1-3 3-5 5-7 7-10 10-15 15-20 >20 van de bedrijfsvoering Totaal ha ha ha ha- ha ha' • ha Aantal bedrijven 18 55 85 98 too \36" 13 405 Oppervlakte cultuurgrond in !}a 43 226 511 .841 Î221 BOB • 302 3751 Grondgebruik - !n %va n de cultuurgrond - a„gras1and 62 62 65 69 69 71 70 68 ' b,bouwland • ^ 38 37 35 31 31 29 30 32 ^voedergewassen 75 74 75 78 79 79 79 78 In % van bet bouwland a.granen . 63 71 75 74 72 74 78 73 bchakvruchten 33 25 23 24 22 22 18 23 cover ig bouwland 4 4 2 3 6 4 5 4 a* Granen 1»tarwe 1 1 1 1 2 T 1 2 Z.rogge 45 43 48 47 43 42 42 44 3„haver 16 22 21 20 20 22 20 20 4-raengsels 1 5 5 6 7 7 14 7 b» Hakvruchten 1«aardappele n 19 16 15 16 14 14 10 14 2-voedér'bieten 13 9 6 8 8 8 8 8 c. Overig bouwland 1,kunstwei de 2,groenvoedet- en overige gewassen 1 0,0 0,0 0,0 1 2 «* 1 d. Nagewassen' 46 58 54 54 49 53 50 52 Bedrijfsvoering a-. Are voederbieten per melkkoe 5 4 3 3 4 4 4 4 b« % gehooid grasland 36 41 44 42 39 39 34 40 c. %'ngekuil d grasland - 1 1 1 2 1 3 2 d. Melkkoeien per 100 ha cultuurgrond 100 94 80 76 70 61 58 72 e. Kalveren per 100 melkkoeien 26 31 46 45 56 58 55 50 f. Pinken per 100 melkkoeien 14. 15 34 47 56 68 65 49 g. Mestvarkens.per bedrijf 4 8 7 10 12 15 17 10 h» Leghennen, per bedrijf 58 81 83 75 67 70 58 74 i. Aantal bedrijven aangesloten bij . het NRS 4 15 19 41 56 69 31 j« Aantal bedrijven aangesloten bij - controlevereniging 6 49 69 85 91 89 92 75 ko Aantal bedrijven, welke gebruik - maken van K.,1» 17 35 65 70 65 72 38 60 1. Aantal bedrijven, welke gebruik maken van een stamboekstier 33 . 44 15 21 30 14 46- 26 nu %melkkoeie n bij een controle- vereniging 7 51 70 83 89 84 90 80 n. Kg melkvet per melkkoe (lactatieperiode 19*7/48 - 120 130 126 129 134 141 130 (lactatieperlode 1948/49 - 128 133 133 133 138 154 135 1) Voedergewassen - grasland • kunstweide • voedergewassen (0,2? van het bouwland) • 1/3 van de oppervlakte nagewassen. 115 - CT> CO —M -«- r+- c> "J <-* fi —f -j. a J» 1. O CD o V cn O- * •^4 cn co «~4 CO 1 o CD 0> -J «"•- i • l 1 1 t 1 =r o ca ro ro —i —i -~j cn CO fl> O i-t- co ö o cn CD a> i 3>- CO V) ——4I < er >. K ï B S —k .co • CD co cn —1 3 CJ1 co cn o co cn cn co ^-s1= £.L 3C B «o O CB ra co co co CO «~* co oo co co co g cn 2 cn co > co 3 ci g cn 3 • i—M CÄ. o k*M CD < CD CU co e o CO ca 3 0-3 "» 3 .~1 CO ~j —*J cn cn cn co co s co >5 c c ro ro o co ro .—k cn co _ . _O- —.. CB s a» a CD i l O) —1 rt» w» —» CO CD —4. T O CD 3 3 «o o—>, o CD co CD co o =£ O «O r+r I -~4 o o CD CO co 8 —« o »+• W- CD CO *- 3 a i ' "3 W •—•* ta o cr V«, o <-»- CD *» CO 3- co a- •P" o_ \ co —j ro —V t_l <=> 2. 3 >d: •^ •< CD co o o> co ro ~x CU o ar es < *- «-*• "O CD 3 cr o. co a 3- »r 3. 5-Ä - a —4 1—M 3 O 3 tri cn CO co co ro 1 CD CD -c- a g" CO CO ro ' es- < B C CD CO —' CD rt- TC" O r-t- §-3 ~A O •< o GO cn cn ro l 1 >_>. rt- *- : r«- 7 g s e» CO rj -o >o o. s o Cù P T CD 3 < 5 —. »+• CO rt- 3 3 CD cn cn co ro ro cn ro r+o- CO co CD CD t —^ co «~J «s o. o "> co er > CD 0> T X> —> CO ÇP CO a /-»- -^ Q 3 «5. 3 o_ ffl 3 r+- \0 T <^- fN> co • co •4*- 1 l r*- -J ?C- CD CD » CO > » 3 tl 3 1 —« 7T CO lO X> ca CU S3 CD 3 Cr 3» ca •+. CD —1 CD CD CO ^S -..CD r4- CS. 3 ro —A •—A o- f. . o- 1,-j n /-*- 3. CO Lo cn co UI cn CD r-«* • & -* —* » -J. -»• o. •o s Q. < s er >- T —' >TÏ CD CD CD CD CO CO CV> T r*- O. 3 cn cn cn cn co •£- co CO r+- 3" -.; i-t- ro ro cS cn oo -~j CD co —•» *-*- 1 CO . 0 CO < 7 x- >o a o- »• CD —» CD CC CO . -V 3 —> CD M- A. 3 co co. CD co co c» CO CD' O- -J -7 .-S- CD t « CO —* ro -o oo co o> •**• O < «D co -a •}. w o g CD T rl- CD C CD —• CO ro ro *~k. ro ro ro ro ."O CD O C -5 -J• —• ÇD * f* • 1* ro co co o r+- S S- er «+•-'• « 3=- in m co ro tv) —» r+- s.a.* a.s -_j^ _1 . K ro ro co cn Ö -3. CO CD co Ü> KI m co 5 3* o- —•• O 3 CO PT CD 3 3" C O. cTB. rt CD -M -} co -o... cn ro cn co g S co !•*• —• i^: s s "** S g CD CO C —. CO —X u ro co •A —» ' •» • m 41 ^—;"».—— 3 O • cn ' <—* j cn cn . cn •*c n cn i , s - 116 - g .— r-r C en ta ta t i i— co c CD * " CD 1 ?. r— O -+-• ta £ 1 CO t 1 *- 1 *4- 1 O 3 lO * O ^ "S 3 i— evi m evi CD »3 co a> 3 CD V« •^h. T—, *4" CDl in - en cr en co —* Absoluut aantâl co en co —* co CO —A S co CO —x —k .a Absoluut aantal » —A £ en -P- —- —- » X3 — m - CD 3 Pd en en" en oo co co co oq co co ro oo CO CD ro co c3 Percentage volwaar CÄ O • V •fe m • •» *4 %» o a CD oo ro -t' oo CD ' —* —»• en ! digh ei d 3 CD —1 -A en co en .p- CD —A CO p-O Procentueel aandeel CD O- •m •» «* *Ä t» co co —A co en -~J en ) in de werkzaamheden _A en ro Absoluut aantal CO e •P- -o en +- oo i 1=: CO ro oo -e- *- *- CD — en Percentage volwaar —f r+- «A «e* n fi +- CO CD CO To CO co —A CD CD ^s- 1 digheid 1 rn f S —A en - ro CD —A Procentueel aandesl •* *> •» M CO —4 •4*- ro -o ro en •-* ; in de werkzaamheden •ut ~A co —* co en —* 8? CD en en en -~J en ~*t Absoluut aantal ro CO CD -*) en en en co —) en en en en en co ^j en en O co co en ro -J CD -F- co Percentage v.lwaar- ** <4 «Q %> *« ^r en CD co ro en CD -o co digheid ë •-A _A _*V —A —A Procentueel aandeel O CD CD CD O CD CD CD CD CD CD CD CD CD CD CD CD in de werkzaamheden - 118 ~ Staat 3.8 Groep A HET LANDBOUWONDERW IJS VAN DE BEDRIJFSHOOFDEN Aantal bedrijfshoofden Grootteklassen Totaal zonder verder »nder- met landbouwonderwi js In ha aantal wï Is bedrijfs - Algemene Lagere Ryksland- Totaal In % v/h Totaal In % v/h hoofden 1andbouw - landbouw bouwwin- aantal tot.aantel aantal tot.aantal cursus school terscbaol bedrf jf«~ bedrijfs hoofden hoofden 1-5 73 12 4 - 16 22 57 78 5-10 183 37 10 6 53 29 130 71 10-15 100 16 10 1 27 27 73 73 >15 49 22 7 1 30 61 19 39 Totaal 405 87 31 8 126 31 279 69 Leeftijds klassen <30 jaar 8 2 3 • 1 13 75 2 25 30-39 jaar 76 26 11 1 38 50 . 38 50 40-59 jaar 198 51 14 5 70 35 128 65 60 jaar en ouder 123 8 3 1 12 10 111 90 597 - 119 - Staat 3,9 GroepA HET GENOTEN ONDERWIJS VAN DE IN DE LANDBOUW WERKZAME ZOONS Inwonende zoons van 15 ]•< »ar en ouder Grootteklassen Totaal net land met ander geen ver aet andbouwonderwij s in ha aantal bouwonder onderwijs der onder Rijksland - Lagere Algemene wijs wijs bouwwïn - landbouw 1andbouw - terschool school cursus 1-5 24 9 1 14 - 6 3 5-10 87 49 1 37 2 22 25 10-15 82 50 2 30 3 37 10 • >15 54 36 2 16 2 24 10 Totaal Ruurlo 247 144(58) 6(2) 97(40) 7(5) 89(62) 48(33) Totaal Zeihe i 245 (72) (1) (27) (8) (52) (40) Totaal Ljchten- voorde 245 (78) *• (22) (12) (37) (51) Uit« onende zoon s van 15 jaar en :uder 1-5 8 2 - 6 - 1 1 5-10 31 11 - 20 - 5 6 10-15 23 19 1 3 1 7 11 >15 19 16 - 3 - 11 5 Totaal Ruurlo 81 48(59) KD 32(40) 1(2) 24(50) 23(48) Totaal Zeihe m , 82 (55) - («) W (22) (29) Totaal Lichten- voorde 69 (77) (1) (22) (10) (18) (49) ( ) » in procenten 597 12' >- 1 11 1 CM 1 ^— 1— 1 T- I IT-* 1 Il î t | ! i co S3» 1 v-> CM CM co n n •* + m i T— CO i i 1 1 1 1 ! i'r CM Inkomend e (werk ) w •forense n Y— T— co CD "E 5 > 1 N 1 l iT-COy-tl | 1 IT- : t •* l i t i co ë CO . . CO r CO C (= o> en o 03 O H-» O C CO •~ 5K O ! r— co. I hoiuinr q i i LO T— -v— 1 1 1— CM ! T— 1 LO ca i— v— T— *— CM O» CO -o C 1= . 03 lil 1 CM 1 *— t— 1 t— 1 1 T~ 1 1 i ; 1 1 I 1 ! co 03 . . +- 1— »— TB S s» 1 CM t- 1 1 l rfir 'i <' I ( I T— i l -"f 1 T— T- t ca .—. ei co c c CJ> O 03 -4J o £. >— s o s. l co (o i co v-n (Ot- o ; i LOI— T- T- r- *-• CM 1 CM \ CM =3 •—• 4- t— f X— Y— CM CD 03 "cvT 'S E >• II 1 1 CM | T- T- i t 1 1 t— t -t • t 1 I ; 1 1 1 ! lO 03 .—. eb E -3£ O 1 Q C_ 03 ! 5= 1 1 t 1 1 I 1 1 1 1 ! t T~ 1 1 III 1 1 CM T^ -* CD CD 'S § S- i i i i i ; i— T- i i i i i i s i i ; i T- i co CO co . - 00 CD Ol O 03 —1 8 +> O L CC .-. at o 3S | CM -4* 1 1 CM V- CM 1 v- 1 1 t 1 1 1 | I CM 1 3». « t ! i i : i ! I l i i i i Î (1.1 C 1 i 1 1 NI CO S- -4-< Si S E CD CO s. t t co S i cor i i i— i i t II 1 » l 11 II c» =3 +- CU M 03 Î 1 •% 1 I 1 ! >• CD -*ir—: -•*: c l~— CO ^ qj r co 03 SS •V- *— NNf c>i (ocoNr t- tco i i 1 til 1 l r- CM CQ 00 -S34 ? CO 03 "O P c 5 >. 1 CM y- | i t 1 1 T- • 1 1 1 1 E +- : 1 **• ! I f I 03 03 03 Ol O 93 CL -H O L T> ca — 3 5 =S, l "foo,( cr/ino)N»-K l ! m t- r- i— t Staat 4.2 DE WINKELS INRUURL O ,0 Aantal « inkels Aantal winkels waarvan waarvan Soort Soort Totaal te Totaal te Zieuwen t Zieuwent Groep I Groep lil Transport Î . 1.Krui de nfersware n 13 4 26»Ledor-schoenfourn . « ,, 2.Groente en fruit 3 1 27.Radio-artikelen 1 „ 3.Textiel 6 - 28.Goud-zi 1 verwerke n 1 •« 4,Broo d 9 1 29«Uurwerken 1 », 5.Zuivel 1 - 30.Foto-artikelen _ *• 6.Kappers 4 <*# 31»Apotheken - - 7.Tabak 3 1 32,Leven de dieren •* - 8.Slagerijen 2 - 33.ParfuraerieBn _ *» 9,Rijwielen 8 1 34,Behangsel *» Totaal 49 ' 8 35,Vleeswaren v. 3G.Antiqufteften - f» Groep il 37,Daraeshooden m - 38.Koffers, leder1». - - lO.Drogisterijen 2 - 39.Glas, porcelain 1 - 11.Banket - - 40.Postzegels . _ 12,Boeken, kantoorartikelen 1 - 41.Wild , gevogelte • - 13.Meubelen 2 1 42»Kantooriitaubelen - - H.Schoenen 3 - 43.Muziekinstrumenten tm - 15.£lectrische artikelen 1 *• 44cLuxe kunstartikele n ~ _ l6.Alcohol 2 - 45»0ptischè artikelen Ï - 17,Vis - - 46.Piano's> harmoniums - - l8.|Jzerwaren 2 - 47.Hout » houtwaren ~ - 19.Bloemen - - 48„Platenf lijsten - m 20.Huishoudelijke artikelen 3 - 49.medische instrumenten •* « Totaal 16 i 50,Naaimachines 51.Klein-, tuinmeubelen ** Graep lil 52.Sporartikelen a» 53*Staalwaren » - 21.Tweedehandsartikelß n - - 54»Verhuur textiel .» a* 22 Transporteren 1 - 1) Bron: gegevens Bedrijfschap Detailhandels 597