HUÏÏELO EEN ECONOMISCH-SOCIOGRÄFISCH OMDEKZOEK door HetEconomisc hTechnologisc h Instituutvoo r Gelderland on HetLandbouw-Economisc hInstituu t Januari 1952 A %7M^ 'WO Dit rapport isgetoets t aanhe t oordeel vanee nCommissi e van Advies ad hoc. Deverantwoordelijkhei dberus t evenwel"bi jd esamen ­ stellers«, De genoemde commissie bestaatuit : Profs DrE,W ,Hofstee ,hoogleraa r teWageningen ,voorzitter j T,G. Elkink,oud-direoteu r zuivelfabriek,Ruurlo f IrS t Kingma,Bijkslandbouwconsulen t teZutphen j IrG *Klornpe ,secretari s G.M.v.L«,Arnhem j T«H.Wieggers ,landbouwer ,Ruurlo j W,t eWinkel ,landbouwer ,Ruurlo , Hetrappor t isverkrijgbaar ,zolan gd evoorraa d strekt,"bi jhe t Li"?.ndbouw-EconomischInstituut , \r-xnStolkwe g 29, 'sGravenhage , prijsf . 5, 397 INHOUDSOPGAVE Biz» GEMEENTEKAARTACHTERHOE K HoofdstukI KORT OVERZICHTVA N DEGEOGRAFISCH E SITUATIE,D E SOCIAAL-ECONOMISCHEONTWIKKELIN G END EHUIDIG E STRUCTUUR 1 § 1»Geografisch e inleiding 1 §2 oHe tverlede n 2 § 3,Huidig e structuur 3 §4 .Oriëntati e 8 Samenvatting 10 CARTOGRAMVERSPREIDIN G DERBEVOLKIN G INRUÜRL O '47 Hoofdstuk II ANALYSEDE R DEMOGRAFISCHEONTWIKKELIN G ENHUIDIG E VERHOUDINGEN • 12 Samenvatting 21 HoofdstukII I DELANDBOU WAL SBESTAANSBRO N 22 A. Deproductieomstandighede n end ebedrijfsvoerin g 22 § 1,D ecultuurtechnisch e toestanddoo r IrG.J . terBrugg e 22 § 2.Aanta l engroott ede rbedrijven ,ontginnin g en splitsing 27 § 3.D ebetekeni sva nhe tnevenberoe p bijhe t grondgebruik 29 §4 ,Eigendo m enpaoh t 32 § 5«Financiël epositi e derbedrijve n 35 § 6.D ebedrijfsvoerin gi nd elandbou w 38 B. Deagrarisch e bevolking 47 §7 »B e standva nd eagrarisch e bevolking 47 | 8«Analys eva nhe tarbeidsaanbo d 57 ^ 9»He t onderwijs en organisatieleven 60 §10& Hetgezinsbedrij fi nd eagrarisch egemeen ­ schap 64 C.He tarbeidseffec t 75 D. Samenvatting 82 HoofdstukI V OVERIGE BESTAANSBRONNEN 89 1,Industri e 89 2,Eoonomisch edienste n 94 3« Het vreemdelingenverkeer 96 Samenvatting 97 HoofdstukV SAMENVATTING ENRICHTLIJNE N 99 BijlageI STANDAARDUREN 106 BijlageI I STATEN ENGRAFIEKE N 107 597 WOORD VOORAF Het doelva nhe t onderzoek ind e gemeenteRuurl o -da t in opdracht vanhe t gemeentebestuur werd ingesteld -wa she t verkrijgen van eeninzich t ind e sooiaal-economische structuurva ndez egemeente . Ophasi sva ndez egegeven szoude nrichtlijne nmoete nworde nopgestel d voor eensociaa l eneconomisc hverantwoor d beleid ind etoekomst . Hetonderzoe k isverrich t innauw e samenwerkingtusse nhe t EconomischTechnologisc h Instituut voor Gelderland enhe tLandbouw - Economisch Instituut,Bi jd etaakverdeling ,welk etusse nbeid e Instituten tot standkwam ,vie lhe t onderzoeknaa rd esociaal - economische endemografisch e ontwikkeling (hfdst* Ie n II)t ennaa r deniet-agrarisch ebestaansbronne n (hfdst.I V)te ndee l aanhe t E.T.I.G.,terwij lhe tL.EoI » het onderzoeknaa rd e agrarische bedrijfstak (hfdst.III )voo rhaa rrekenin gnam .Hierbi jverzorgd e . deRijkscultuurconsulen tvoo r de provincie Gelderland deparagraa f overd e cultuurtechnische toestand indez egemeente .D eoonclusies , waartoe deverschillend e hoofdstukken aanleidinggaven ,alsmed ed e hieruit voortvloeienderichtlijnen ,werde n innau w overlegtusse n beide Instituten samengevat inhoofdstu kV » Vermeld dient nogt eworden ,da t hetL.E.I *voo rhe tonder ­ zoeknaa rd elandbou w eenuitvoerig e enquêteheef t ingesteld..Voo r het slagenva ndez e enquête -93 $va nd eaangeschreve n grondgebrui­ kersna mhieraa ndee l- dien t ind e allereerste plaats eenwoor d vandan kt eworde n gericht aand eboeren ,zonde rwie rmedewerkin g hetverkrijge nva nta lva nwaardevoll e gegevensnie tmogelij kwa s geweest.Voort sdien t teworde nherinner d aand ehulp ,welk e voor deorganisati e enuitvoerin gva n de enquêtewer d ontvangenva nd e Provinciale Voedselcoramissarise ndien ePlaatselijk e Bureauhouder teRuurlo » Tenslottema gee nwoor d vandan k aand eRijkslandbouw - consulent teZutphe n endien smedewerker s niet achterwegeblijven . -o-o-o-o-o—o- 597 ö 0) (wUt g o fi O o H ttf) © O o o -d > « CD 9 rH ^ î-1. © cPai fi © © . ,d +* © fi 4»* PM O C M -P h (6 © 0 O fM & N I EH O 1 - HOOFDSTUK I KORTOVERZICH TVA ND BGEOGRAFISCH E SITUATIE,D E SOCIAAL-ECONOMISCHE ONTWIKKELINGE ND EHUIDIG E STRUCTUUR § 1,Geografisch e inleiding Ruurlo isd enaa mva nee noverwegen d agrarische gemeente in deAchterhoek } het isoo kd enaa mva nhe t centraledorp ,waari n ongeveer 1300va nd erui m 5000inwoner s gevestigd zijne nva nhe t Huis,da tvoora l invroege r jareni nd e samenleving eenzee r"belang ­ rijke plaats innam.D eAchterhoek ,he t gebied gelegentusse nd e Duits-Nederlandse grens enNederrijn-IJse l iso phe t ogenblikee n nogoverwegen d agrarischgebied .Ruurl omaak t deelui tva nhe t gebied omZutphen ,da tnauwe rda nhe tmee rOostelij k gelegengebie d enoo knauwe rda nhe t gebied langsd eOud eIJse lme t deze stad is verbonden» Indi t gebied omZutphe noverheers t delandbou w invee l sterkermat ehe t economisohleve nda ni nd ebeid e anderegebieden , welke menzo ukunne ntypere nal s "hetOostelijk e textiel-industrie­ gebied" en"he tMetaalgebie d langsd eOud e IJsel". Weafdvoo r 1880he t economisch levengekenmerk t dooree n statischkarakter ,n adi t jaarwer d deze statische struotuurdoor ­ broken envolgd e eendynamisch e periode.D e isolatiewer d verbroken doornieuw everkeersmogelijkheden .Doo r deontwaterin g end e organisatie vanwaterschappe nwerde n grotegebiede nontslote ne n kondendez e in cultuurworde n gebracht.Nieuw e afzetmogelijkheden vand everedeld e agrarische productene nee nnieuw ebemestings ­ techniekveroorzaakte n eenhervormin gi nd eagrarisch ebedrijfs ­ voering,Hiermed e hing samend e achteruitgangVa nhe toud everzor ­ gingscentrumva ndi t agrarisch gebieds Zutphen,o.a . de stadde r linnen-,graan -e nbotermarkte ne nd ewinterresidenti e vand e bezittersde r groteAohterhoeks e landgoederen. Hetrelië f ind eAchterhoe k iszodanig ,da t globaal genomen de terreinenlage rda nd e 15-meterlij nvoldoend ehelle no mee n goede afwateringnaa r deIJse l tewaarborgen ,terwij l ookbove n de 20-nieterlij nd ehellin gvoldoend e is.Tusse nd e 15-e n20-mete r lijnechte r ligt eenzee rvla kgebie dme t daarind eoude ,than s ontgonnenvene n (o.a.he tHarreveld ,he t Stuivezand,he tVilders - veen,he tWolfersveen ,he tVelle r enhe tRuurlos e Broek)« Gedeel­ telijklig t de gemeente inhe t "VlakkeMidden " enbestaa t daardoor uit twee ongelijksoortige delen,nl , deouder ebosse n enesgronde n omhe t dorpme t dekenmerkend e namen» Formerhoek,Everwenninkhoek , Brouwarshoek,Garvelinkhoek ,Brinkmanshoek ,Leuzinkbrink ,Nieuwen - huishoekj,Wissinkhoe k enVeldhoek ,welk e opee nou d agrarisch gebruik wijzen enhe t nieuwere ontginningsgebied ophe tVelle r eni nhe t RuurloseBroek , Het "VlakkeMidden "va nd eAchterhoe kword t inhe tOoste n gedeeltelijktege nhe t afstromendewate rbescherm d doord ehog eru g tussenGrcenl o enBredevoort .Di theef t totgevol ggehad ,da td e 597 «2 - Waterschappen vand eBerke l enOude-IJse li nverban dme the tfeit , datd e stroomgebiedenvoo r eenfwoo t deel in Duitsland gelegen zijn,ongevee r4 0jaa r eerderwerde ngevorm d danhe tWaterscha p van deEaaks eBeek ?he tresterend egebie d tussen deheid egenoemd e waterschappen,gelege nachte r degenoemd ebeschermend erug » Begemeent eRuurl omaak t eendee l uitva n dewatersohappe nva n deBerke l enva n deBaaks eBeek . Beindustriël e opkomstva nTwente ,he t "Textielgebied"e nhe t "Metaalgebied langs deOud eIJsel "hebbe n de centralepositi e van Zutphen ondermijnde VoorRuurl oheef t dithe tgevol g gehad,da td e eenzijdige oriëntatieo pZutphe n doorbrokeni s enda tvoora l Boetinchem enWinterswij k als streel;ee ntr ai n degenoemd egebiede n eendee l derverzorgin g totzic h trokken«.B eontwikkelin gva nhe t Twentse gebied is eerstme t deverksersverbeteringe n ophe t terrein vanhe t streekvervoer na+ _193 5va nbelan ggeworden, , §•2*He t verleden Vande rA aheef ti n zijnAardrijkskundi gWoordenboe kva n 1854 slechts enkele regelsnodi g cmon s eeninzich t tegeve ni nhe t karakter derRuurlos e samenlevings eengemeente ,welk e 65OIbunde r beslaat,40 1huize n telt,waari n 2600mense nwonen » Bevoornaamst e bestaansbron is delandbouw jverde rword t erno g enigehande l gedreveni nhou t enspek « Men treft erdri o smederijen enéê nwind - korenmolenaan « Hetdor pRuurl obeva t 54huize nme t41 0inwoners . Bebevolkin gwoon t zeerversprei d enbestaa thoofdzakelij kui t landbouwers,terwij l de overigen t,o.vs dezegroe p eenverzorgend e taakvervullen ,hetgee n o.a.blijk tui t deaar d dergenoemd e bedrijven« Tot 1910ko nme n eigenlijknie tove r een ontwikkeling spreken^ debevolkin g neemt slechts zeerweini g inaanta l toe (in 1889» 2680e ni n 1910s 2910inwoners )e nnieuw ebestaansbronne n wordennie taangeboord «tëen facto rva nbetekeni si n deze gemeenschap was "HuizeRuurlo" ,da t "10minute ngaans "te n Zuidenva nhe t dorp gelegen is«,B ebewoner shierva nbezate n+ 2/3 der gemeente-oppervlakte enva n dehuize ni n eigendom.Voo r zoverhe tgee nmoerasgron d of heide betrof,hadde nzi jhu ngronde n inpach t uitgegeven« Ongeveer dehelf tva n delandbouwer sware npachter sva nhe tHuis ; zijware n volkomen ondergeschikt aane nafhankelij k vand egrootgrondbezitters , diei ndi e omstandigheden zowelbetreffend ehe tbedrij f alshe t persoonlijk levenva nhu npachter sgeken dwilde nworden » Volgens terplaats egoe d georiënteerde personenko nme ngeenszin szeggen , datva nhe tgrootgrondbesi t een stimulerende invloed uitging.Integen ­ deel,d epachtprijze nware n overhe talgemee n laag.zoda too k zonder al tegrot e inspanningen debedrijve nrendabe l waren» Mislukte