Güzelbahçe Tarihi
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
TARİH ÖNCESİNDEN GÜNÜMÜZE GGÜÜZZEELLBBAAHHÇÇEE TTAARRİİHHİİ Engin BERBER / Serhan Kemal SAYGI Güzelbahçe Belediyesi Kültür Yayını Güzelbahçe Belediyesi Kazım Dirik Cad. No: 46 Güzelbahçe / İZMİR Tel 0 232 234 20 20 www.guzelbahce.bel.tr [email protected] Kent Kitaplığı Dizisi - 1 Tarih Öncesinden Günümüze Güzelbahçe Tarihi Basım Tarihi: Temmuz 2013 Baskı Adeti: 3000 © Güzelbahçe Belediyesi Grafik Tasarım Uygulama ve Baskı: Lamineks Matbaacılık Dijital Baskı İşleri San. Ve Tic. Ltd. Şti. 5627 Sk. No: 37 Çamdibi – İZMİR www.lamineks.net II İÇİNDEKİLER TABLO VE ŞEKİLLER LİSTESİ SUNUŞ ÖNSÖZ GİRİŞ: TARİH ÖNCESİNDEN OSMANLIYA GÜZELBAHÇE I. YÖNETSEL YAPI A. Osmanl Dönemi B. Cumhuriyet Dönemi II. TOPLUMSAL YAPI: NÜFUS VE YERLEŞME A. Osmanl Dönemi B. Cumhuriyet Dönemi III. GÜZELBAHÇE’DE YUNAN İŞGALİ VE KURTULUŞ IV. İKTİSAT PENCERESİNDEN GÜZELBAHÇE: GEÇMİŞTEN BUGÜNE BETİMLEYİCİ BİR UFUK TURU A. Tarm, Ticaret, Sanayi ve Hayvanclk B. Balkçlk — Güzelbahçe Balkç Barnağ C. Turizm D. Madencilik V. GÜZELBAHÇE BELEDİYESİ A. İlk Kuruluş (1954–1963) B. Güzelbahçe Belediyesi (1963–1980) C. İkinci Kuruluş (1994’ten Bugüne) 1. Hülya Yarbuz (1994–1998) — Sel Felaketi (4 Kasm 1994) 2. Ertan Avkran (1999–2009) — Yelki Belediyesi (2003–2009) 3. Ö. Mustafa İnce (2009-) D. Güzelbahçe’de Kamusal Hizmetler 1. Elektrik ve Su III 2. Yol ve Ulaşm — Güzelbahçe Otobüsleri — İzmir- Çeşme Otoyolu — Deniz Ulaşm VI. GÜZELBAHÇE’DE YAŞAM A. Eğitim-Öğretim B. Spor — Yarmada Oyunlar C. Plaj ve Gazinolar D. Şehitlik, Ant ve Mezar 1. Güzelbahçe Şehitliği 2. Kahramandere Şehitleri Ant 3. Teğmen Akif Fikri Bey’in Mezar E. Mezarlklar SONUÇ KAYNAKLAR EK: Celal Bayar ve Güzelbahçe III IV 2. Yol ve Ulaşm — Güzelbahçe Otobüsleri TABLO VE ÇERÇEVE YAZILAR LİSTESİ — İzmir- Çeşme Otoyolu Tablolar — Deniz Ulaşm Tablo 1. Osmanl Dönemi’nde Kilizman’n Mülki Taksimat İçindeki Yeri VI. GÜZELBAHÇE’DE YAŞAM Tablo 2. Kzlbahçe’nin Mülki Taksimat İçindeki Yeri (1929) Tablo 3. Güzelbahçe İlçesi’nin Mahalle, Köy ve Muhtarlar (2013) A. Eğitim-Öğretim Tablo 4. Kilizman/Ayasefud ve Köylerinde Hane ve Mücerred Says (1478–1575) B. Spor Tablo 5. Kilizman’n Tahmini Nüfusu — Yarmada Oyunlar (15. ve 16. Yüzylda / katsay 5 varsayldğnda) C. Plaj ve Gazinolar Tablo/Grafik 6. Kilizman’n Tahmini Nüfusu (15. ve 16. Yüzylda / katsay 5 varsayldğnda) D. Şehitlik, Ant ve Mezar Tablo 7. Ayasefit/Kilizman Nahiyesi’nde Nüfus (1891–1892) 1. Güzelbahçe Şehitliği Tablo/Grafik 8. Ayasefit/Kilizman Nahiyesi’nde Nüfus (1891–1892) 2. Kahramandere Şehitleri Ant Tablo 9. Urla Kazas’nda Nüfus (1923) 3. Teğmen Akif Fikri Bey’in Mezar Tablo/Grafik 10. Kilizman’n 1923 Ylnda Nüfusu (1891–92 Kilizman Nahiyesi’ne E. Mezarlklar Bağl Yerleşim Merkezleri Temelinde) Tablo 11. Erken Cumhuriyet Döneminde Kilizman/Kzlbahçe Nüfusu (1927 ve 1935) SONUÇ Tablo/Grafik 12. Kzlbahçe Nahiyesi’nde Nüfus (1935) KAYNAKLAR Tablo 13. Güzelbahçe Nüfusu (1960 ve 1965) EK: Celal Bayar ve Güzelbahçe Tablo 14. Nikâh Defterlerine Göre Güzelbahçe’de Evlenip Yerleşen Yerli Olmayanlar (1951–1975) Tablo/Grafik 15. Nikâh Defterlerine Göre Güzelbahçe’de Evlenip Yerleşen Yerli Olmayanlar (1951–1975) Tablo 16. Güzelbahçe Nüfusu (1990–2011) Tablo/Grafik 17. Güzelbahçe Nüfusu (1990-2011) Tablo/Grafik 18. Güzelbahçe Merkez ile Köylerinin Karşlaştrmal Nüfusu (1990-2010) Tablo 19. Kilizman ve Köylerinde Zirai İşletmeler (1478–1575) Tablo/Grafik 20. Kilizman ve Köylerinde (Seki, Puladi, Kzldağ) Zirai İşletmelerin Gelişme Seyri (1478–1575) Tablo 21. Kilizman’da Buğday ve Arpa Rekoltesi ve Kymeti (1528–1575) Tablo 22. Kilizman ve Köylerindeki Zeytin Değirmenleri ve Ödedikleri Vergi Miktar (1528–1575) Tablo 23. Has Olarak Kilizman ve Köyleriyle Çevresindeki Kr Yerleşmelerinin Geliri (1518 - III. Murat Dönemi) Tablo 24. Kanuni Döneminde Kilizman ve Köyleriyle Çevresindeki Kr Yerleşmelerinde Mevcut Yaya Çiftlikleri ve Yayalar (1525–1526) Tablo 25. Kzlbahçe Nahiyesi’nde Toprak Dağlm (1929) Tablo 26. Güzelbahçe İlçesi’nde Tarla Bitkileri Üretimi (2002–2006) V Tablo 27. Güzelbahçe İlçesi’nde Sebze Üretimi (2002–2006) Tablo 28. Güzelbahçe İlçesi’nde Meyve Üretimi (2002–2006) Tablo/Grafik 29. Güzelbahçe İlçesi’nde Tarm Ekim Alanlar (dekar) Tablo/Grafik 30. Güzelbahçe İlçesi’nde Tarm Üretimi (ton) Tablo/Grafik 31. Güzelbahçe İlçesi’nde Tarn Alanlarnn Dağlm (2011/hektar) Tablo 32. Güzelbahçe İlçesi’nde Hayvanclk (Üretim/Gelir) Tablo 33. Güzelbahçe’deki Özel Eğitim ve Öğretim Kurumlar (2010-2011) Tablo 34. Güzelbahçe’de 2010-2011 Eğitim-Öğretim Ylnda Genel Durum Çerçeve Yazlar Çerçeve yaz 1. Örnek Zaman Dizimi Çerçeve yaz 2. Osmanl Dönemi’nde “Kzl” Sfatl Yerleşim Merkezleri Çerçeve yaz 3. Yer İsimlerinin Değiştirilmesine İlişkin Temel Mevzuat Çerçeve yaz 4. Kzlbahçe’de Muhtar ve İhtiyar Heyeti Seçimi Yapld Çerçeve yaz 5. İsmini, Sakinlerini ve Mülki Taksimattaki Yerini Kaybeden Bir Yerleşim Merkezi: Büyükhamidiye/Büyükkaya Çerçeve yaz 6. Güzelbahçe Kaymakamlar Çerçeve yaz 7. Seyahatnamelerde Kilizman Çerçeve yaz 8. Kilizman’daki Tahtac Türkmenler Çerçeve yaz 9. Yabanclar da Yaşamak İçin İzmir’de Güzelbahçe’yi Tercih Etmeye Başlad Çerçeve yaz 10. Güzelbahçe’de Seraclk ve Kesme Çiçek Üretimi Çerçeve yaz 11. Güzelbahçe’de Tarm Temelli İktisadi Örgütlenmeler Çerçeve yaz 12. Güzelbahçe’de Ticaret Temelli İktisadi Örgütlenmeler Çerçeve yaz 13. Güzelbahçe’de Balkçlk Sektörüyle İlgili Ticari Olan/Olmayan Örgütlenmeler Çerçeve yaz 14. Bir Doğa Harikas: İnkaya Mağaras Çerçeve yaz 15. Halkevinin Kilizman Gezisi V VI Tablo 27. Güzelbahçe İlçesi’nde Sebze Üretimi (2002–2006) Tablo 28. Güzelbahçe İlçesi’nde Meyve Üretimi (2002–2006) SUNUŞ Tablo/Grafik 29. Güzelbahçe İlçesi’nde Tarm Ekim Alanlar (dekar) Değerli Güzelbahçeliler ve Güzelbahçe sevdallar, Tablo/Grafik 30. Güzelbahçe İlçesi’nde Tarm Üretimi (ton) Tablo/Grafik 31. Güzelbahçe İlçesi’nde Tarn Alanlarnn Dağlm (2011/hektar) Türkiye’de yerel yönetimler, kurulmaya başladklar Tanzimat döneminden beri Tablo 32. Güzelbahçe İlçesi’nde Hayvanclk (Üretim/Gelir) seçmenlerine fiziki hizmetler veriyorlar. Çöp toplamak, park yapmak, su götürmek, Tablo 33. Güzelbahçe’deki Özel Eğitim ve Öğretim Kurumlar (2010-2011) kanal döşemek, dereleri slah etmek ve yol açmak yasal zorunluluktan ötürü, yerel Tablo 34. Güzelbahçe’de 2010-2011 Eğitim-Öğretim Ylnda Genel Durum yönetimlerin bugün de vermekten kaçnamayacağ hizmetlerdir. Ancak teknolojik gelişmenin hzla değiştirdiği bir dünyada, insanmzn çeşitlenip çoğalan taleplerini Çerçeve Yazlar görmezden gelmek mümkün değil. Çerçeve yaz 1. Örnek Zaman Dizimi İnsan odakl siyaset üreten sosyal demokrat bir belediye olarak, yaşadğ doğal Çerçeve yaz 2. Osmanl Dönemi’nde “Kzl” Sfatl Yerleşim Merkezleri ve tarihi çevrenin farkna vararak Güzelbahçe ile bütünleşmek isteyen seçmenlerimizi Çerçeve yaz 3. Yer İsimlerinin Değiştirilmesine İlişkin Temel Mevzuat Çerçeve yaz 4. Kzlbahçe’de Muhtar ve İhtiyar Heyeti Seçimi Yapld çok önemsiyoruz. Yerel yönetimlerin bilimsel toplantlar düzenlemek, müzeler açmak, Çerçeve yaz 5. İsmini, Sakinlerini ve Mülki Taksimattaki Yerini yaynlar yapmak suretiyle kentlerini ulusal ve uluslararas ölçekte tantmak ve Kaybeden Bir Yerleşim Merkezi: Büyükhamidiye/Büyükkaya seçmenlerinde “kentlilik bilinci ve koruma kültürü” oluşturmak için yarştklar bir Çerçeve yaz 6. Güzelbahçe Kaymakamlar süreçte, elinizde tuttuğunuz bu kitapla biz de, önemli bir adm atmş oluyoruz. Çerçeve yaz 7. Seyahatnamelerde Kilizman Çerçeve yaz 8. Kilizman’daki Tahtac Türkmenler Yerel tarih yazm ve kent müzeciliği alannda kendini çoktan kantlamş Prof. Çerçeve yaz 9. Yabanclar da Yaşamak İçin İzmir’de Güzelbahçe’yi Tercih Dr. Engin Berber ile kendisinin doktora öğrencisi olan Kent Tarihi Araştrmacs Serhan Etmeye Başlad Kemal Sayg, titiz bir çalşma gerçekleştirdiler. İki yldr bin bir emekle topladklar Çerçeve yaz 10. Güzelbahçe’de Seraclk ve Kesme Çiçek Üretimi belge, gazete kupürü, fotoğraf, obje ve inceleme eserlerden derleyip ürettikleri bu Çerçeve yaz 11. Güzelbahçe’de Tarm Temelli İktisadi Örgütlenmeler akademik kitap için kendilerine, Güzelbahçeliler adna yürekten teşekkür ediyorum. Çerçeve yaz 12. Güzelbahçe’de Ticaret Temelli İktisadi Örgütlenmeler Bizlere, geçmişimizi öğrenmeye araclk edecek bir pencere araladlar. Çerçeve yaz 13. Güzelbahçe’de Balkçlk Sektörüyle İlgili Ticari Olan/Olmayan Örgütlenmeler Yeri gelmişken, Güzelbahçe Belediyesi olarak köklü tarihimiz ve zengin Çerçeve yaz 14. Bir Doğa Harikas: İnkaya Mağaras kültürümüzü tantp gelecek kuşaklara aktaracak başka önemli admlar atacağmz da Çerçeve yaz 15. Halkevinin Kilizman Gezisi belirtmek isterim. Keyifle okumanz temennisiyle. Ö. Mustafa İnce Peyzaj Mimar Güzelbahçe Belediye Başkan VII ÖNSÖZ Güzelbahçe’nin tarihini yazmamz teklif edildiğinde, bunu hakkyla yapabilmek için yeterli veri bulup bulamayacağmz düşünmüştük. Yerel gazetelerin koleksiyonlar, ulusal arşivler ve her şeyden önemlisi belediyenin kendi arşivini kullanmadan, böyle bir işe soyunmann doğru olmayacağn biliyorduk. İlk üç ayda ulaştğmz veriler bizi cesaretlendirdi ve sonuçta, elinizde tuttuğunuz bu akademik ürün ortaya çkt. Bu kitap için, son alt ay oldukça yoğun olmak üzere iki ylmz verdik. Ankara’da: Başbakanlk Cumhuriyet Arşivi; İstanbul’da: Başbakanlk Osmanl Arşivi; Atina’da: Küçük Asya Araştrmalar Merkezi Arşivi ve İzmir’de: Güzelbahçe Belediyesi Arşivi’nde çalştk. Ulusal ve yerel gazetelerimizin koleksiyonlarn taramak için, İzmir Milli Kütüphanesi’nin kapsn aşndrdk. Sonuç olarak Osmanlca, Türkçe ve Yunanca yazl yüzlerce sayfa belge ve bilgi görülüp fişlendi ve tasnif edildi. Her veriyi görüp değerlendirdik iddiasnda değiliz/olamayz. Ancak “Kaynaklar” başlkl bölüme bakldğnda anlaşlacağ