Ingiliz Seyyahlara Göre Xvii. Yüzyilda Akdeniz Ve Akdeniz Limanlari
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T. C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Akdeniz Dünyası Araştırmaları Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi İNGİLİZ SEYYAHLARA GÖRE XVII. YÜZYILDA AKDENİZ VE AKDENİZ LİMANLARI Hikmet Nazlı Pişkin 2501080005 Tez Danışmanı: Prof. Dr. İdris BOSTAN İstanbul 2011 İNGİLİZ SEYYAHLARA GÖRE XVII. YÜZYILDA AKDENİZ VE AKDENİZ LİMANLARI Hikmet Nazlı Pişkin 2501080005 ÖZ 17. yüzyıl, Akdeniz havzasındaki devletlerin insanları ile havza dışındaki devletlerin insanlarının çeşitli vesilelerle karşılaşmalarının arttığı bir yüzyıldır. Devletlerarası büyük deniz savaşlarının yaşanmadığı ancak korsanlık faaliyetlerinin arttığı, ticari, siyasi ve, kültürel olayların iç içe geçtiği bir yüzyıldır. Bu durumu, birincil tanıkların gözleriyle görmemizi sağlayan seyahatnamelerin Akdeniz hakkında vermiş olduğu bilgiler, bu tezin konusudur. Seyahatname yazma tekniğinin Avrupa‟da geliştiği ve bu tekniklerle ilgili kalıpların entellektüel çevrelerde yaygın kabul gördüğü 16. yüzyılın son yılları ve 17. yüzyılın tamamında yazılmış İngilizce seyahatnamelerden seçilen örnekler bu tezde incelenmiştir. 17. yüzyılda Akdeniz dünyasının İngilizler tarafından nasıl algılandığı incelenerek söz konusu dönemde Akdeniz dünyasının özelliklerinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Giriş bölümünde 17. yüzyılda Akdeniz‟de İngilizler‟in bulunma nedenleri ve seyahatnamelerden bahsedilmiş, birinci bölümde seyyahların biyografileri, seyahat amaçları ve seyahatlerini yazıya dökme amaçları, ikinci bölümde seyyahların Akdeniz‟deki seyahatleri sırasında karşılaştıkları tehlikeler, üçüncü bölümde ise seçilmiş bazı limanlara dair görüş ve tespitleri ele alınmıştır. iii MEDITERRANEAN AND MEDITERRANEAN PORTS IN THE XVIIth. CENTURY AS REFLECTED IN THE CONTEMPORARY ENGLISH TRAVEL ACCOUNTS Hikmet Nazlı Pişkin 2501080005 ABSTRACT Seventeenth century witnessed a rise in the encounters between the people of the Mediterranean world and those of outside it. It is the century in the Mediterranean history, which there were no great sea wars between the rival state powers. However it is the era that piracy increased, and commertial, political as well as cultural events were all interwoven. The subject of this thesis is to make a survey of the information about Mediterranean as reflected in the travel accounts being texts created by the eye witnesses of the said era. The thesis covers the selected examples of the English travel accounts of the last years of the 16th. century and whole of 17th. century. It is the analysis of selected travel accounts created in the said period when travel writing techniques were highly developed and the rules of travel writing were highly appriciated in the English intellectual circles. By making use of this subject matter the thesis aims to draw a general picture of the 17th. century Mediterranean as reflected from the perspectives of the English travelers. In the introduction the motives of English for coming into Mediterranean world and the travel accounts are covered. Chapter I, examines the biographical information of the travelers as well as their aims of traveling and the reasons which lie behind their writing of their accounts. Chapter II, analyses the difficulties of Mediterranean voyage whereas Chapter III examines the ideas of the travelers about the selected ports. iv ÖNSÖZ Akdeniz, hem kıtalar arasına sokulmuş büyük bir deniz hem de bu denizin etrafındaki toprakları ifade eder. Başka bir açıdan bakıldığında ise üzerinde tarih boyunca çeşitli uygarlıkların kurulduğu, ve bu uygarlıkların Akdeniz dışında kurulmuş başka uygarlıklarla hem buluştuğu hem de çatıştığı bir mekândır. Akdeniz, denizler, karalar, ürünler, kıtlıklar, fırtınalar, hareketli limanlar, bereketli ovalar ve bütün bunlardan etkilenen uygarlıkların havzasıdır. Denizin kendi üstünde veya kıyısındaki ülkelerin topraklarında önceleri sadece ticaret, savaş, hac, resmi görevler gibi nedenlerle meydana gelen karşılaşmalara, sonraları seyahat için seyahat karşılaşmaları da eklenmiştir. Bu durumun ortaya çıkmasının temel nedenlerinden biri, 16. yüzyıl ortalarından itibaren Avrupa‟da seyahat etme konusunda değişen görüşlere paralel olarak ötekine duyulan merağın giderilmesi isteğidir. 16. yüzyıl sonunda İngilizler‟in kurdukları siyasi ve ticari bağlantıları sayesinde Akdeniz‟deki seyahatleri artmıştır. 17. yüzyılda Akdeniz‟deki karşılaşmaları, önceki yüzyıllara göre daha farklı meslek gruplarından kişiler arasında gerçekleşmiştir. Bu tezde, 16. yüzyıl sonları ile 17. yüzyıl boyunca Akdeniz‟de seyahat etmiş İngiliz seyyahlardan bir kısmı tarafından yazılan metinler konu edilmiştir. Söz konusu seyahatlerin amaçları, süreleri, güzergâhları incelendiğinde çeşitli benzerlikler ve farklılıklar dikkat çekmektedir. Seyahatnamelerde belirlenen benzerlikler ve farklılıklar incelenerek 17. yüzyılda Akdeniz Dünyası‟na dair belli konularda bilgilere ulaşılması amaçlanmıştır. Tez, giriş, bölümler, sonuç ve ekler kısımlarından oluşmaktadır. Bölümler, Yolların Başlangıcı, Akdeniz‟in Tehditleri ve Akdeniz‟de Bazı Limanlar olmak üzere üç ana başlık altında toplanmış ve her bölüm kendi içinde alt başlıklara ayrılarak incelenmiştir. Ekler kısmında anahtar mahiyetinde, incelenen seyahatnamelerin listesi yer almaktadır. Tezin araştırması ve yazılması süreçlerinde teşvik edici önerileriyle beni daima yüreklendiren danışmanım Prof. Dr. İdris Bostan‟a teşekkürlerimi sunmayı borç bilirim. Tez sürecinde çeşitli konularda destek ve yardımlarını benden esirgemeyen Özlem Çaykent ve Ergün Özsoy‟a, kaynaklara erişmem konusunda kolaylık sağlayan Rana Sanyal ve Amitav Sanyal‟a bilhassa teşekkür ederim. Ayrıca, v araştırmalarım sırasında yararlandığım İSAM Kütüphanesi, Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi, British Library yetkilileri ve çalışanlarına teşekkür ederim. Çalışmalarıma desteğini her vesileyle gösteren eşime ve bu tezle birlikte büyüyen oğluma sabrından dolayı ne kadar teşekkür etsem azdır. Hikmet Nazlı Pişkin vi İÇİNDEKİLER ÖZ……………………………………………………………………………….…...iii ABSTRACT……………………………………………………………………….....iv ÖNSÖZ……………………………………………………………………………….v İÇİNDEKİLER…………………………………………………………….………..vii RESİMLER...................................................................................................................x KISALTMALAR……………………………………………………………………xii GİRİŞ...……………………………………………………………………………….1 I. BÖLÜM YOLLARIN BAŞLANGICI 1.1. Seyyahlar ve Seyahat Etme Amaçları …...……………………..........................15 1.1.1. “Dönsün Diye Dünya” Seyrüsefer Eden Tüccar-Diplomatlar ve Tüccarlar.........................................…………..……………..........................19 1.1.1.1. John Sanderson (d. 1560-ö. 1627).........................................22 1.1.1.2. Anthony Sherley (d. yaklaşık 1565-ö. 1635?).......................24 1.1.1.3. Peter Mundy (d. 1596-ö. 1667)..............................................26 1.1.1.4. Robert Bargrave (d. 1628-ö. 1661)........................................27 1.1.1.5. Bernard Randolph (d. 1643-ö. 1689‟dan sonra)....................29 1.1.2. “Entellektüel Ufku Açmak İçin” Deniz Aşanlar: Sadece Seyyahlar…30 1.1.2.1. Fynes Moryson (d. 1566-ö. 1630)..........................................32 1.1.2.2. William Lithgow (d. yak. 1582-ö. 1645)...............................34 1.1.2.3. Henry Blount (d. 1602-ö.1682)..............................................39 1.1.2.4. George Sandys (d. 1578-ö. 1644)..........................................43 1.1.2.5. George Wheler (d. 1651-ö. 1724)..........................................45 1.1.3. Özgürlüğü Hayal Ederek Akdeniz‟de Kürek Çekenler: Esirler............47 1.1.3.1. William Davies (d. ?- ö.?)......................................................49 1.1.3.2. John Rawlins (d. ?-ö.?)..........................................................49 1.1.3.3. Francis Knight (d. 1608-ö.?)..................................................52 1.1.3.4. William Okeley (d. ?-ö.?)......................................................53 1.1.3.5. T.S. (d. ?-ö.?).........................................................................55 vii 1.1.3.6. John Ward (d. ?-ö. 1616?)......................................................57 1.1.4. Hıristiyanlık Aşkına Deniz Aşanlar: Dinadamları................................62 1.1.4.1 John Cartwright (d. ?-ö. ?)......................................................63 1.1.4.2 William Biddulph (d.?-ö.?).....................................................65 1.1.4.3. Henry Teonge (d. 1621-ö.1690)............................................66 1.1.5. Teknik Adamlar....................................................................................67 1.1.5.1. Thomas Dallam (d. 1575?-ö. 1614‟ten sonra).......................67 1.1.6. Diğer Seyyahlar....................................................................................69 1.1.6.1 George Philips (d. ?-ö. ?)........................................................69 1.2. Seyyahların Seyahatnamelerini Yazma Amaçları...............................................70 II. BÖLÜM AKDENİZ‟DE TEHDİTLER 2.1. Rüzgârlar ve Güzergâhlar....................................................................................74 2.2. Denizcilik ve Gemiler..........................................................................................83 2.3. Korsanlık ve Ganimet..........................................................................................95 2.3.1 Korsanlık ve 17. Yüzyıl Akdeniz‟de Korsanlığın Genel Hatları...........96 2.3.2 Adriyatik‟te Korsanlık.........................................................................103 2.3.3 Garp Ocakları‟nda Korsanlık...............................................................107