Inleiding In 2011 bestaat Open Monumentendag precies 25 jaar. thema Achter in dit boekwerkje treft u de deelnemende instanties Een goede reden Het thema van de 25e Open Monumentendag is ‘Nieuw en personen van de Commissie Open Monumentendag om extra aandacht gebruik - Oud gebouw’ en gaat over herbestemming. Heerlen aan. te besteden aan de Herbestemming van monumenten sluit nauw aan bij de vele monumenten missie van Open Monumentendag. Door toedoen van geschiedenis die Heerlen rijk Open Monumentendag is de publieke aandacht voor In 1987 werd in navolging van Frankrijk de Open is. Centraal staan monumenten gegroeid en is de zorg voor monumenten Monumentendag in Nederland geïntroduceerd. 25 waardevolle steeds meer toegenomen. En daarmee ook het behoud, Monumenten werden gratis voor het publiek opengesteld gebouwen die een de betekenis en herbestemming van monumenten. om zo de publieke belangstelling voor monumenten nieuwe functie, Dit thema is voor Parkstad Limburg bijzonder actueel, en het draagvlak voor monumentenzorg te vergroten. een nieuw gebruik, omdat het voor de hand ligt in een krimpende regio Open Monumentendag was in Nederland een van de een nieuw leven meer aandacht te besteden aan nieuw gebruik van eerste instrumenten om de bevolking op grote schaal in gekregen hebben. het bestaande culturele erfgoed. Het is een bijzonder contact te brengen met monumenten. Om de organisatie Passend in het thema overzicht geworden, waard om te lezen en goed te uit te kunnen voeren werd de landelijke Stichting Open van de 25e Open bewaren. De organisatie van de Open Monumentendag Monumentendag opgericht, gehuisvest in Amsterdam. Monumentendag: Heerlen wenst u veel plezier bij het bekijken van de 25 Open Monumentendag werkt vanaf het begin met ‘Nieuw gebruik - hergebruikte gebouwen. een decentrale opzet. Deze opzet is een sterk punt. Oud gebouw’. Vanaf maart 2011 vond, ter gelegenheid van het jubileum, De lokale gemeenschap wordt optimaal betrokken bij 25 weken lang de Nationale Monumenten Estafette plaats. de organisatie van het evenement, waarbij de rol van In de aanloop naar de Open Monumentendag stond vrijwilligers cruciaal is. Zonder vrijwilligers was en iedere week een monument in de schijnwerpers. Onder is de Open Monumentendag ondenkbaar, zowel bij de geselecteerde steden bevond zich ook onze gemeente. de voorbereiding als op de dag zelf. Zij ontvangen de Heerlen zette in het kader van de Estafette op 16 april het mensen, geven rondleidingen, bemensen stands en 25 heerlense monumenten Glaspaleis in de spotlights. maken tentoonstellingen en informatieve boekjes. Open Monumentendag vindt jaarlijks plaats op de tweede In 25 jaar is de Open Monumentendag uitgegroeid tot een zaterdag en/of zondag in september. van de grootste culturele evenementen van Nederland. Het wordt samen met de plaatselijke comités en het publiek gevierd. In Heerlen tekent een commissie voor de organisatie en uitvoering van Open Monumentendag. 1 LexLex Smeets, Smeets, wethouder wethouder Voorwoord Monumenten hebben een speciale plek in mijn hart. Niet alleen door de architectuur of het belang van het behoud van ons cultureel erfgoed, maar ook door het vaak verrassende nieuwe gebruik van deze gebouwen. En net dat laatste is het thema van de 25e Open Monumentendag. Zelf kijk ik altijd bijzonder uit naar deze dag, omdat het bij uitstek de gelegenheid is om eens een kijkje te nemen in deze prachtige gebouwen waarvan velen de rest van het jaar niet toegankelijk zijn. Het thema van de 25e Open Monumentendag is ‘Nieuw gebruik - Oud gebouw’ en gaat over herbestemming. En juist herbestemming is dankzij de toegenomen aandacht via de Open Monumentendag meer op de politieke agenda komen te staan; ook in Heerlen. En daarmee ook de zorg, het behoud en de betekenis van monumenten. In Heerlen staan dit jaar 25 waardevolle gebouwen centraal die een nieuwe functie, een nieuw gebruik, een nieuw leven gekregen hebben. Het is een bijzonder overzicht geworden, waard om te lezen en vervolgens goed te bewaren. Mede namens de organisatie van de Open Monumentendag Heerlen wens ik u veel plezier bij 25 heerlense monumenten het bekijken van deze prachtige hergebruikte gebouwen. Lex Smeets Wethouder ruimte, wonen en cultuur 3 PatronaatPatronaat Sint Sint Antonius Antonius Van patronaat naar cultuurhuis Sittarderweg 145 1 Het in 1920 door Jos Wielders ontworpen oud gebouw nieuw gebruik patronaat is een Het oorspronkelijke ontwerp was wellicht de beste In Parkstad Limburg was grote behoefte aan een zaal met mooi voorbeeld representant van de Amsterdamse School-architectuur ruimte voor circa 200 stoelen voor muziekvoorstellingen, van Amsterdamse in de Oostelijke Mijnstreek. Architectuur zoals we die amateurtoneel, jazz, blues, cabaret, exposities en School-architectuur kennen uit het werk van De Klerk en Kramer en de lezingen. Daarom werd het oude patronaat uitgebreid en in de Limburgse Limburger Joan Melchior van der Mey. getransformeerd tot cultuurhuis. mijnstreek. In Kenmerken van deze bouwstijl zijn het gewelfde Sinds de opening van het gebouw in maart 2007 zijn er 2007 werd door metselwerk dat vloeiend in elkaar overloopt, ronde in ‘Het Patronaat’ al heel wat activiteiten georganiseerd. Qbbf Architecten uit vormen, toepassing van dikke houten kozijnen Behalve passief genieten van cultuur kan er actief worden Eindhoven aan de (vaak uitgevoerd met verticale stijlen, tussendorpels deelgenomen aan workshops, cultuureducatie en noordkant een nieuw en horizontale roedeverdeling), rode dakpannen multiculturele activiteiten. stuk aangebouwd en sculpturale baksteenornamenten. We zien de Maar het Cultuurhuis Heerlen, zoals het nu heet, blijft ook met een knipoog parabolische boog boven de zijdeur, gevelbeëindigingen de sociale ontmoetingsplaats en economische motor naar het authentieke met bijna vertikaal geplaatste dakpannen en driehoekig van de wijk. Diverse verenigingen uit de buurt hebben ontwerp. uitgebouwde erkerachtige elementen. Ook het verticale hun intrek genomen in het pand. De buurtorganisatie siermetselwerk en de natuurstenen decoraties sluiten GMS organiseert er kinderdisco’s en de scholen uit aan bij het expressionisme van de Amsterdamse School. de buurt maken gebruik van het gebouw bij het geven Wielders ontwierp een geheel symmetrische voorgevel, van voorstellingen. De buurt is nauw betrokken bij de die echter nooit in die vorm werd gerealiseerd. invulling van de laagdrempelige activiteiten, onder Het ‘Patronaat St. Antonius’ is gebouwd voor het andere door middel van een interactieve klankbordgroep. rectoraat van de Minderbroeders H.H. Martelaren Van Vertegenwoordigers van de buurtorganisatie, gemeente en Gorcum. Het was de ontmoetingsplaats voor bewoners diverse culturele clubs en organisaties maken zich hierin van de mijnwerkerskolonieën gelegen onder de rook sterk voor een brede basis. 25 heerlense monumenten van de Lange Jan: Grasbroek, Musschemig en Vrank Het Cultuurhuis Heerlen mag met recht het sociale hart van en voor verenigingen als de Fanfare St. Antonius of de GMS genoemd worden. Carnavalsvereniging ‘De Strabanten’. De eerste gastarbeiders, Polen en Slovenen, kwamen er bij elkaar om hun nationale feesten te vieren. 5 Centraal Bureau voor de Statistiek Van statistiekbureau naar bedrijfsverzamelgebouw Kloosterweg 1 2 Op het terrein van de Oranje Nassau- oud gebouw nieuw gebruik mijn I verrezen na Om na de sluiting van de mijnen vervangende Het ingebedde, uit 1931 daterende, hoofdkantoor de mijnsluiting werkgelegenheid te creëren is rond 1975 bij de operatie van de Oranje Nassau I werd in 1997 gerenoveerd kantoren van het spreiding rijksdiensten ongeveer de helft van het Centraal door architect Jo Coenen. Het gebouw staat vanaf de Centraal Bureau Voor Bureau voor de Statistiek naar Heerlen gekomen. Voor de beginjaren boven mijngangen, waardoor het risico van De Statistiek. huisvesting van de eerste lichting CBS-ers in mei 1974 regelmatige bodemverschuivingen en verzakkingen Het hoofdkantoor waren het hoofdkantoor van de Oranje-Nassaumijnen groot was. Daarom werd in het originele ontwerp van de mijn, naar van architect D. Roosenburg uit 1931 en twee panden gekozen voor een flexibele constructie met lichte, holle ontwerp van architect aan de Huskensweg beschikbaar. Daarna werd er nog materialen om verzakkingen te kunnen opvangen. Het D. Roosenburg uit noodhuisvesting gecreëerd in een zestal paviljoens op was het eerste Heerlense gebouw waarbij de methode 1931, werd in het het voormalig AVON-terrein tussen de Sittarderweg en van staalskeletbouw werd toegepast. De gevelbekleding nieuwbouwplan Huskensweg. bestond uit lichtgroene stalen platen, glas en stalen geïntegreerd en was Gelijktijdig met de noodhuisvesting van de ambtenaren kozijnen. De kleuren zijn door Coenen bij de renovatie in kantoor voor de startte op het mijnterrein van de ON I de nieuwbouw een donkerder tint teruggebracht. eerste lichting naar ontwerp van architect G.W.J. Snelder uit Maastricht. Het groene gebouw heeft, na het gereedkomen van de CBS-ers. Het natuurlijk betonnen gebouw bestaat uit twaalf betonnen nieuwbouw van CBS in 1978, gefungeerd als vleugels met vier tot zeven verdiepingen rond drie archiefruimte voor het CBS en is na de renovatie verhuurd hoofdkernen, gevat in een fantasievolle tuinaanleg. geweest aan onder andere het Nederlands Instituut In het nieuwbouwproject integreerde de architect het voor Toegepaste Geowetenschappen TNO (waarin de hoofdkantoor ON en het overgebleven schachtgebouw. voormalige Rijksgeologische Dienst was opgegaan). De bouw werd aanbesteed aan Bouwbedrijf Marcel