'Door Goeden Raad En Onderwijs' Nederland En De Opening Van Japan 1844-1858
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
'Door goeden raad en onderwijs' Nederland en de opening van Japan 1844-1858 Rik van Lente 279324 Masterthesis Maatschappijgeschiedenis Erasmus Universiteit Rotterdam 'De geschiedenis is daar, om onze verhouding met het Rijk van Japan in vroegere en latere tijden aan te duiden.' De minister van Koloniën aan de minister van Buitenlandse Zaken 21 september 1849 2 Inhoudsopgave Inleiding.............................................................................................................................5 De opening van Japan ......................................................................................................... 5 Nederland............................................................................................................................6 Aanpak ............................................................................................................................... 8 Over Japanse woorden en namen ......................................................................................... 9 Kaart Japan........................................................................................................................ 10 Kaart Azië..........................................................................................................................11 Hoofdstuk I. Nederland in Japan....................................................................................... 12 Nederland en Dejima tot 1815.............................................................................................. 12 Nederland en Dejima tot 1840 ..............................................................................................17 Hoofdstuk II. Verhoudingen en verdragen........................................................................ 25 Engeland: Oude betrekkingen en latere angst ........................................................................ 25 Frankrijk: katholieke & maritieme belangen ......................................................................... 28 Rusland: vroege pogingen ....................................................................................................30 Amerika: beschoten en beledigd ........................................................................................... 32 Het eerste Japans-Amerikaanse verdrag ................................................................................36 Putiatin's jaren in en rond Japan .......................................................................................... 46 Een omstreden verdrag en een handelsverdrag ...................................................................... 51 Hand in hand met de Engelsen ............................................................................................. 54 De verdragen ...................................................................................................................... 55 Samenloop van omstandigheden: 1853 & 1854 in de geschiedenis van Japan .......................... 58 Hoofdstuk III. Nederlands rol in de geschiedschrijving....................................................62 Intrige & samenzwering .......................................................................................................64 Nederlands initiatief ............................................................................................................ 66 'Au courant' houden van Japan: nieuws & wetenschap ........................................................... 68 Informatie aan andere westerse landen ................................................................................. 69 Nederlandse literatuur .........................................................................................................71 De negentiende eeuwse werken .............................................................................................71 De twintigste eeuw............................................................................................................... 81 3 Hoofdstuk IV. Een brief van de koning............................................................................. 87 Nederland tot 1850...............................................................................................................87 Een veranderende wereld...................................................................................................... 89 Geschenken..........................................................................................................................97 Hoofdstuk V. De rol van middelaar................................................................................. 101 Nederland als boodschapper................................................................................................101 'Een gruwel in Gods oog'.....................................................................................................105 Naar een nieuwe Nederlandse poging...................................................................................109 Hoofdstuk VI. Te midden van grootmachten................................................................... 115 Amerikaanse verzoeken....................................................................................................... 116 Nederlands plan voor onderhandelingen...............................................................................119 De Amerikanen op afstand en de Russen van dichtbij: de eerste bezoeken............................... 121 Eisen en onderhandelingen.................................................................................................. 124 Onderwijs en Engelsen........................................................................................................ 128 Voorstellen voor verandering............................................................................................... 130 Het eerste Nederlandse verdrag........................................................................................... 134 Den Haag wordt kritischer................................................................................................... 140 Twee nieuwe havens en een sombere Amerikaan....................................................................142 Kritiek uit en op Den Haag.................................................................................................. 145 De additionele artikelen en hun korte levensduur................................................................... 149 Conclusie..........................................................................................................................152 Bijlagen Nederlandse opperhoofden, Gouverneur Generaals, ministers van Koloniën........................... 155 Tijdbalk met belangrijke gebeurtenissen 1837-1858............................................................... 156 Gesloten verdragen............................................................................................................. 158 De handel door Nederland in Nagasaki.................................................................................159 Literatuurlijst & bronnenoverzicht................................................................................... 160 4 Inleiding ‘Zelden, zeer zelden is in het buitenland aan Nederland regt wedervaren ten opzigte van hare verdiensten in het openstellen der Japansche havens voor alle natiën, welke met Japan in aanraking wenschten te komen. Bijna altijd werd zij daarin miskend, zoo niet met hare edele politiek de spot werd gedreven.’1 De opening van Japan Halverwege de negentiende eeuw kwam Japan tot het openen van enkele van haar havens voor westerse landen. Hiermee werd een weg van diplomatie en handel ingeslagen die Japan zeer lange tijd vermeden had. Er kwam een einde aan de Japanse sakoku, het van binnen en buiten gesloten houden van de grenzen tussen Japan en de buitenwereld. De wortels van dit beleid liggen in het begin van de zeventiende eeuw, een periode dat het land een tijdperk van strijd tussen landheren en verschillende militaire machthebbers afsloot en Japan werd verenigd onder één opperbevelhebber, de shogun. Deze shogun had zijn zetel in Edo, het hedendaagse Tokio, en liet de keizer zonder politieke macht in Kioto achter. De Europeanen, die op het eiland Kyushu handel dreven, vormden door hun bekeringen een bedreiging voor de voor eenheid strijdende shogun, die begon met het uitsluiten van deze landen. Met enkele Aziatische landen bleef Japan handels- en diplomatiek contact houden, met Nederland bleef het handel drijven, omdat de Nederlanders zich van bekering hadden onthouden. De Nederlanders werden, om ze onder toezicht en van contact met Japanners te houden, opgesloten op Dejima, een kunstmatig eiland aan de baai van Nagasaki. Eén keer per jaar mocht een handelsschip aan het eiland aanleggen en een keer per jaar (later per vier jaar) moesten de Nederlanders de lange reis naar Edo afleggen om een eerbetoon aan de shogun, die de Nederlanders de keizer noemden, te brengen. Japan weigerde verder contact met westerse landen. Schepen werden, al naar gelang de periode, vriendelijk verzocht nooit meer terug te keren of met kanonvuur weggejaagd. Vanaf het einde van de achttiende eeuw kwam deze afsluiting onder druk te staan. Rusland, Engeland, Frankrijk en de nog jonge Verenigde Staten van Amerika wilden, om verschillende redenen, aan deze sakoku een einde maken en toegang krijgen tot de Japanse havens. Tot 1854 kon Japan deze pogingen weerstaan, maar in dat jaar sloot het een verdrag met de Amerikaan Matthew Perry, waarna ook de