Handreiking Crisisbeheersing Op Luchthavens
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Handreiking Crisisbeheersing op luchthavens Handreiking Crisisbeheersing op luchthavens Ondanks de aan de samenstelling van de tekst bestede zorg kan de samensteller geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade, die zou kunnen voortvloeien uit enige fout of onzorgvuldigheid, die in deze handreiking zou kunnen voorkomen. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op enigerlei andere wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid. augustus 2011 © Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid, Arnhem ISBN 978-90-5643-430-4 Uitgave: Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Postbus 7010 6801 HA Arnhem T 026 355 24 00 Deze uitgave is als elektronisch bestand te downloaden vanaf www.infopuntveiligheid.nl (dossier: Kennisdocumenten fysieke veiligheid) Voor vragen betreffende de inhoud van dit document is Infopunt Veiligheid (www.infopuntveiligheid.nl) beschikbaar. Op deze site zijn vragen direct te stellen. Voorwoord Met genoegen bieden wij u hierbij de Handreiking Crisisbeheersing op luchthavens aan. Deze handreiking vervangt de Leidraad Vliegtuigongevallenbestrijding op luchtvaartterreinen uit 1997. Waar de oude leidraad enkel gaat over crises met vliegtuigongevallen betreft deze nieuwe handreiking tevens crises met infectieziekten en kapingen. De reden dat de term 'leidraad' vervangen is door 'handreiking' is gelegen in het feit dat dit document niet normerend wil zijn maar enkel wil informeren. De Handreiking Crisisbeheersing op luchthavens biedt achtergrondinformatie die gebruikt kan worden bij de voorbereiding op de crisisbeheersing bij luchtvaartongevallen, infectieziekten en kapingen op luchthavens. Het document bevat informatie over verantwoordelijkheden en taken, achtergrondinformatie, best practices, doet suggesties en geeft verwijzingen naar aanvullende bronnen. In eerste instantie is het document bestemd voor bestuurlijk en operationeel verantwoordelijken en exploitanten van luchthavens. In tweede instantie is de handreiking bestemd voor functionarissen uit organisaties die meer in de periferie van de crisisbeheersing opereren zoals luchtvaartmaatschappijen, afhandelaren, luchtverkeersleiding, inspecties en overige lagere of hogere overheidsdiensten. Deze handreiking is ontwikkeld in nauwe samenwerking met een landelijke klankbordgroep, bestaande uit: • vertegenwoordigers van Koninklijke Marechaussee (KMar) • (luchthaven)brandweer • GHOR • GGD • voorziening tot samenwerking Politie Nederland (vtsPN) • Defensie • vertegenwoordigers van veiligheidsregio's met door de luchtverkeersleiding gecontroleerde luchthavens • vertegenwoordigers van luchthavenexploitanten in Nederland • Nederlandse Vereniging van Luchthavens (NVL). Daarnaast zijn meerdere inhoudelijke experts geconsulteerd en is input geleverd door de Strategische Beleidsgroep Conflict- en Crisisbeheersing van Politie, het Netwerk Crisisbeheersing en Rampenbestrijding van de NVBR en het College Commandanten Brandweren Luchthavens (CCBL). De leden van de klankbordgroep, inhoudelijke experts en andere indieners van commentaar en suggesties worden hartelijk dank gezegd voor hun inbreng. De Handreiking Crisisbeheersing op luchthavens is besproken in het Portefeuillehouders Overleg Crisisbeheersing (POC) en inhoudelijk vastgesteld door de Redactieraad Brandweer en Crisisbeheersing. De Handreiking is bestuurlijk vastgesteld door de managementraden van de kolommen brandweer, GHOR, politie en gemeenten: • (via een door de Raad van Regionaal Commandanten afgegeven mandaat aan) de Programmaraad Crisisbeheersing en Rampenbestrijding van de NVBR • de Algemene Ledenvergadering van GHOR NL • de Board Handhaving van de politie • het Landelijk Overleg Coördinerend Gemeentesecretarissen. G.K. Swillens Voorzitter Redactieraad Brandweer en Crisisbeheersing 3 4 Inhoud Hoofdstuk 1 De inleiding 7 1.1 Inleiding 7 1.2 Opbouw van de handreiking 8 1.3 Doelgroepen en doelstellingen 9 1.4 Status van de handreiking 10 1.5 Samenvatting 10 Hoofdstuk 2 Crisisbeheersing op luchthavens 11 2.1 Inleiding 11 2.2 Wet- en regelgeving 11 2.3 Crisisbeheersing op luchthavens, een typering van 15 de varianten 2.4 Scenario's en maatscenario's 18 2.5 Frequentie van crises met luchtvaartuigen 20 2.6 Samenvatting 21 Hoofdstuk 3 Bestuurlijk verantwoordelijken 23 3.1 Inleiding 23 3.2 Verantwoordelijkheden 23 3.3 Taken 27 3.4 Checklist bestuurlijk verantwoordelijken 28 Hoofdstuk 4 Operationeel verantwoordelijken 29 4.1 Inleiding 29 4.2 Uitgangspunt: maatscenario 29 4.3 Alarmeringsschema 30 4.4 Benodigde capaciteit en aandachtspunten per kolom 37 4.5 Voorlichting en opvang 42 4.6 Specifieke kenmerken en aandachtspunten 44 4.7 De rol van communicatie 44 4.8 Checklist operationeel verantwoordelijken 46 Hoofdstuk 5 Exploitanten van luchthavens 47 5.1 Inleiding 47 5.2 Scenario's als uitgangspunt 47 5.3 Taken en verantwoordelijkheden van de exploitant 51 5.4 Checklist exploitanten 53 Bijlage 1 Wet- en regelgeving 55 1.1 Inleiding 55 1.2 Wet- en regelgeving algemeen 55 1.3 Typen luchthavens 58 1.4 Wet- en regelgeving nader besproken 60 1.5 Toezicht en handhaving 64 Bijlage 2 Achtergrond crisisbeheersing op luchthavens 67 2.1 Inleiding 67 2.2 Vliegtuigongevallen in de burgerluchtvaart 67 2.3 Ongevallen in de militaire luchtvaart 71 2.4 Vliegtuigkapingen in de burgerluchtvaart 71 5 2.5 Incidenten met infectieziekten in de burgerluchtvaart 72 2.6 Risico's op luchtvaartongevallen 74 2.7 Risico's op kapingen 76 2.8 Risico's op incidenten met infectieziekten 76 2.9 Enkele recente crises 76 Bijlage 3 Maatscenario's 85 3.1 Inleiding 85 3.2 Maatscenario's: algemene uitgangspunten en 85 beperkingen 3.3 Relevante parameters voor de maatscenario's 92 3.4 Voorbeelden van uitgewerkte maatscenario's 99 Bijlage 4 Van wet- en regelgeving naar praktijk 107 4.1 Inleiding 107 4.2 Wat betekent het hebben van een 107 rampbestrijdingsplan? 4.3 Rampbestrijdingsplan en algehele voorbereiding 109 4.4 Oefenen 109 4.5 Gebruik van evaluatiegegevens voor optimalisatie 112 crisisorganisatie Bijlage 5 Schema besluitvorming bij scenario's met (mogelijke) 115 infectieziekte zoals gehanteerd in Veiligheidsregio Kennemerland Bijlage 6 Kenmerken per crisistype 117 Bijlage 7 Specifieke aandachtspunten per crisistype voor de vier 119 kolommen en de exploitant 6 1. De inleiding De inleiding: • beschrijft de context van waaruit de Handreiking geschreven is en geeft aan voor welke doelgroepen de Handreiking geschreven is • geeft aan hoe de handreiking gepositioneerd is als document te midden van andere wet- en regelgeving • geeft aan welke informatie in welk hoofdstuk te lezen is. Deze 'Handreiking Crisisbeheersing op luchthavens' vervangt de 'Leidraad Vliegtuigongevallenbestrijding op luchtvaartterreinen' uit 1997. Sinds 1997 zijn wet- en regelgeving, de organisatie van de rampen- en crisisbestrijdingsorganisatie in Nederland, procedures en onder andere de terminologie ingrijpend veranderd en uitgebreid. Tevens zijn er leidraden en andere handreikingen geschreven die verwijzen naar crises op luchthavens. Ook maken onderzoeken en zowel Nederlandse als wereldwijde praktijkervaring met de afhandeling van crises met luchtvaartuigen in de afgelopen jaren duidelijk dat er ondanks verdere professionalisering nog steeds verbeterslagen te maken zijn waar het gaat om de voorbereiding en afhandeling van crises op luchthavens. Dit zijn de voornaamste redenen waarom de oude leidraad herschreven is. Het begrip 'vliegtuigongevallenbestrijding' krijgt een andere invulling in deze vernieuwde handreiking. Gekozen is om ook de context en aanpak van crises waarbij een kaping of infectieziekten aan de orde zijn in deze nieuwe handreiking te beschrijven omdat deze crises een geheel andere voorbereiding en afhandeling vragen. De focus verschuift van crises met vliegtuigen naar crises op luchthavens. Luchthavens zijn complexe knooppunten die om specifieke voorbereiding vragen en specifieke afhandeling. Bij crises met vliegtuigongevallen betreft het crashes of andere ongevallen met luchtvaartuigen op of in de onmiddellijke omgeving van de luchthaven. Onder kapingen wordt in deze handreiking verstaan het kapen van luchtvaartuigen die zich op een luchthaven of in de lucht op weg naar een luchthaven bevinden. Binnen de context van infectieziekten in deze handreiking vallen de ziektes die beschreven zijn in artikel 1 van de Wet publieke gezondheid. Omdat het in deze vernieuwde handreiking niet alleen vliegtuigongevallen betreft, is de titel van de leidraad veranderd in Handreiking Crisisbeheersing op luchthavens1. De focus ligt op civiele luchtvaart op door de luchtverkeersleiding gecontroleerde luchthavens met geregeld luchtvervoer in Nederland. Dit betekent dat er met name aandacht is voor luchthavens met brandrisicoklasse 3 en hoger. De handreiking is niet specifiek gericht op crisisbeheersing op militaire luchthavens en op luchthavens met brandrisicoklasse 1 en 2 omdat calamiteiten op deze luchthavens in het merendeel van de gevallen af te handelen zijn als incidenten met hulpverlening. Op militaire luchthavens is gedeeltelijk specifieke regelgeving van kracht die kort behandeld wordt. Over de invulling van de crisisbeheersing (o.a. met luchtvaartuigen) in Nederland zijn sinds de vorige leidraad een aantal nieuwe wetten, regelingen, besluiten, leidraden en andere handreikingen en onderzoeken gepubliceerd. Deze bronnen bevatten soms meer algemene en soms hele concrete nuttige aanknopingspunten voor de crisisbeheersing