Tanrıların Doğuşu
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Tanrıların Doğuşu Klasik, İbrani ve Hıristiyan Antikçağ Kaynaklarına Göre Ludwig (Andreas) Feuerbach (d. 1804- ö. 1872) Alman filozofve ahlakçı. Hukukçu Paul von Feuerbach'ın dördüncü oğlu olan Ludwig Feuer bach, Heidelberg'de din bilimi okudu. Hegel'in yanında felsefe öğreni mi yapabilmek için ilahiyat çalışmalarını bırakıp Bedin'e gitti. 1828'de doğa bilimi öğrenimi yapabilmek için Erlangen'e gitti. Modem felse fe üzerine tarih çalışmaları yaph. 1830'da Hegel etkisinin görüldüğü "Gedanken über Tod und Unsterblichkeif' adlı kitabını imzasız olarak yayınladı. Giderek Hegel'in etkisinden uzaklaşh ve 1839'da "Kritik der Hegelschen Philosophie"(Hegelci Felsefenin Eleştirisi) adlı eserini kaleme aldı. Maddeci görüşü benimsedi, devlet ve din konularına yö neldi. 1841'de "Das Wesendes Christentums"(Hıristiyanlığın Özü) adlı yapılında dinin eleştirisini yaparak tanrı ve dinin, insan iradelerinin, ıstıraplannın ve isteklerinin bir izdüşümünden başka bir şey olmadığı nı vurguladı. Kitabının Marx'ı önemli ölçüde etkileyen ilk bölümünde Feuerbach dinin gerçek ya da antropolojik özünü çözümledi. Tanrıya yüklenen çeşitli nitelikleri tarhşarak bunların insan doğasının farklı gereksinimlerinin karşılığı olduğunu ileri sürdü. İkinci bölümde dinin sahte ya da ilahiyata ilişkin özünü ele alarak tanrınıninsandan bağım sız bir varlık olduğu görüşünün, vahiy ve kutsal nesnelere inanmaya yol açlığını, bunların da istenmeyen bir dinsel maddeciliğin parçalan olduğunu ileri sürdü. Feuerbach ateist olmadığını söylemekle birlikte, Hıristiyanlıktaki tanrının bir yanılsama olduğunu iddia etti. Dinle ilgili görüşlerini fel sefe ve diğer disiplinlerle birlikte ele alması, Hegel'in ilkelerini yan dinsel olarak görmesine ve Marx'ın daha sonra 1845'te "Thesen über Feuerbach" da eleştireceği bir tür materyalizmi benimsemesine yol açh. Feuerbach'ın bu tezi Marx, Engels ve Lenin tarafından da incelendi ve felsefesi Hegel'in diyalektiğiyleMarx ve Engels'in diyalektik mater yalizmi arasında basamak oluşturdu. 1848-1849 Devrim-Karşı Devrim yıllarında dini tutuculuğa saldmları yüzünden birçok devrimci tarafın dan kahraman olarak görüldü. Feuerbach en çok Hıristiyanlığa karşı olan yazarları etkilemiştir. "Das Leben Jesu kritisch bearbeitet'' adlı şüpheci eseriyle David Fri edrich Strauss ve Feuerbach gibi doğalcılık adına Hegelcilik'ten vaz geçen Bruno Bauer bu yazarlardan bazılarıdır. Bazı görüşleri de daha sonraları Almanya' da kiliseyle devlet arasındaki mücadelede aşın ucun temsilcileri ve kapitalizme karşı mücadelenin önderleri tarafından be nimsenmiştir. Daha sonralarıysa Marx tarafından da belirtildiği gibi toplumsal gelişim içindeki "özne"yi edilgen hale getirmesinden dolayı eleştirilmiştir. Başlıca yapıtları: "Das Wesen des Christentums" (Hıristiyanlığın Özü, 1841), "Vorlaufige Thesen zur Reform der Philosophie" (Felsefe ReformuÜzerine Geçici Tezler, 1842), "Grundsatze der Philosophi� der Zukunft" (Geleceğin Felsefesi, 1843), "Teogonie" (Tanrıların Doğuşu, 1857). LUDWIG FEUERBACH TANRILARIN ooGuşu Klasik, İbrani ve HıristiyanAntikçağ Kaynaklarına Göre Almancadan çeviren: OğuzÖzügül Say Yayınlan Düşünce Dizisi TanrılarınDoğuşu / Ludwig Feuerbach Özgün adı: Theogonie Verlag Von Otto Wigand, Leipzig 1857 Yayın haklan© Say Yayınlan Bu eserin tüın haklan saklıdır. Yayınevinden yazılı izin alınmaksızın kısmen veya tamamen alınb yapılamaz, hiçbir şekilde kopyalanamaz, çoğalblamaz ve yayımlanamaz. ISBN978-605-02-0115-4 Sertifikano: 10962 Almancadan çeviren: Oğuz Ôzügül Sayfa düzeni: Tülay Malkoç Baskı: Lord Matbaacılık ve Kağıtçılık Topkapı/İstanbul Tel.: (0212)674 93 54 Matbaa sertifika no: 22858 1. baskı: Say Yayınlan, 2012 2. baskı: Say Yayınlan, 2015 Say Yayınlan Ankara Cad. 22/12 • TR-34110 Sirkeci-İstanbul Telefon: (0212) 512 21 58 • Faks: (0212) 512 50 80 www.sayyayincilik.com • e-posta: [email protected] www.facebook.com/sayyayinlari • www.twitter.com/ sayyayinlari Genel Dağıbm: Say DağıbmLtd. Şti. Ankara Cad. 22/4 • TR-34110 Sirkeci-İstanbul Telefon: (0212) 528 17 54 • Faks: (0212) 512 50 80 ıternet sahş: www.saykitap.com • e-posta: [email protected] ,·-;� .·'r';lj' Biricik Oğluma, Eren'ime iÇiNDEKiLER 1. Akhilleus'unÖfkesi ve Zeus'un İradesi .......................... 9 2. llyada'nm Konusu .............................................................. 16 3. Homeros'ta Yakarışların Kabulü .................................... 21 4. Odysseia'nmKonusu ......................................................... 24 5. Dille İlgili Düşünceler ....................................................... 26 6. İlk Din-Fenomeni ............................................................... 39 7. Başlangıç Dileği ................................................................. 46 8. İnancınOzü ........................................................................ 50 9. Tanndoğum Dileği ............................................................ 57 10. Tanndoğum Dileklerine Örnekler.................................. 66 11. İhtiyaçDilekleri ve Sevgi ................................................. 77 12. Yetkin ve Sürekli Mutluluk [Üsmut] Dileği .................. 88 13. Endişe ve Umut ................................................................. 96 14. Sanat ve Din ..................................................................... 104 15. İlenç ................................................................................... 110 16. Yemin ................................................................................ 122 17. "öngörüsel" İlenç............................................................ 129 18. İnsanın Yazgısı ................................................................. 140 19. Vicdan ve Hak.................................................................. 150 20. Küçük Düşürülen TanrınınCezalan ........................... 162 21. Arzu Edilen ve Lanetlenen Kader ................................. 170 22. Ölüm ve Ölümsüzlük ..................................................... 178 23. EtikselKader .................................................................... 187 24. İnsani Olmayan Kader .................................................... 198 25. Arasöz ............................................................................... 210 26. Tanrı ve İnsan .................................................................. 213 27. Mucize ............................................................................... 227 28. Düş Tanrısı ....................................................................... 235 29. Tanrı Savunusu [Theodicee] .......................................... 243 30. Vahiy ························································ ......................... 256 31. Hıristiyanlığın Özü ......................................................... 262 32. Hiçlikten Yaratma ........................................................... 267 33. Musa'runBirinci Kitabı [Tekvin] ................................... 277 34. "Hıristiyan" Doğabilimi ................................................. 284 35. Yaratma ve Şiir................................................................. 291 36. Teizmin Teorik Temeli.................................................... 296 37. Teizm ve İnsanbiçimcilik................................................ 306 38. Tapma ............................................................................... 313 39. Simge ................................................................................. 319 40. Tanrıların Farkı ................................................................ 330 41. Uhrevi Mutluluk.............................................................. 335 42. Kendini Sevmek ............................................................... 346 1. Akhilleus'un Öfkesi ve Zeus'un İradesi Teoloji, llyada'nın Birinci Bölümü'nün beşinci dizesinde, "iradesi yerine geliyordu Zeus'un" Dios d' eteleieto boule sözlerini, Homeros'un insanların yazgısını tanrıların iradesi ne bağımlı kılmış olmasının, bu yüzden de llyada'nın anah tarının sadece teolojide bulunmasının kamb sayıyorsa, her yerde teolojinin arkasında kalan, ama bu nedenle de dikkate değer bir arayla ondan önde giden antropoloji, bu kahraman lık destanınındaha ilk dizelerinde teolojinin gizini teolojik ve antropolojik anlamda çözmüştür. Eğer teoloji haklı olsaydı, Homeros'un, "söyle, tanrıça, yıl dırımlar saçan bulutların hakimi Zeus'un öfkesini söyle, dile gel mez [sayısız, sonsuz] acıyı Akhalara o kahreden öfke getirdi, ulu canlarını Hades'e attı nice yiğitlerin, gövdelerini yem yaptı kurda kuşa. Böylece iradesi yerine geliyordu Zeus'un" diye başlaması gerekirdi; ama hayır! Homeros, Akhilleus'un kahredici öfke siyle başlıyor; yani o Akhilleus'u Zeus'a, insani öfkeyi tanrı sal iradeye tercih ediyor. Komutan Agamemnon'un kendisine hakaret etmesine çok kızan ve öfkeden içi içine sığmayan Akhilleus, Troyalılara karşı savaşta yardımını ondan esirgeyerek öc almaya karar verir. Bu nedenle anası tanrıça Thetis'e başvurarak Zeus'a 9 Tanrıların Doğuşu şöyle söylemesini ister: "lstemez mi yardım etmek Troyalılara, sor bakalım,gemilerinin ardına sürmek istemez mi Akhaları, onları körfez çevresinde yok etmek istemez mi? Bilirler krallarının kadrini Akhalar işte o zaman asıl, anlar ne delilik yaptığını işte o zaman Akhaların en iyisini saymayan gücü yaygın Agamemnon" [llyada 1, 407-411]. Thetis, oğlunun öc alma dileğini Zeus'a şu söz lerle dile getirir: "Zeus baba, şimdi yerine getir şu dileğimi! Ne olur onun öcünü al, ey evreni düzenleyen Zeus! Gücü Troyalılar tarafınakoy, Akhalar saysınlar oğlumu, ününü yüce