U OPSADI 1201 DAN Sigurna Zona UN-A Bihać
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
MUJO BEGIĆ U OPSADI 1201 DAN Sigurna zona UN-a Bihać Bihać, 2013. 1 Izdavač: Institut za istraživanje zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo Za izdavača: Prof. dr. Smail Čekić Recenzenti: Prof. dr. Mujo Demirović Doc. dr. Fikret Bečirović Mr. sci. Izudin Saračević Lektor: Emira Hrnjica, prof. Dizajn: Mirzet Mujadžić Štampa: OZIRIS, Sarajevo Za štampariju: Samir Selimović Tiraž: 500 primjeraka CIP – Katalogizacija u publikaciji Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine, Sarajevo HASANAGIĆ, Fadil državnosti Bosne i Hercegovine / Bibliografija: ISBN COBISS.BH 2 SADRŽAJ UVOD ......................................................................... 7 I DIO BOSNA I HERCEGOVINA U VELIKOSRPSKOJ POLITICI ........ 11 I. 1. Historijske karakteristike i značaj Bihaća ........................... 12 I. 2. Velikosrpska politika prema Bosni i Hercegovini ................... 24 I. 3. Izvori velikosrpske politike prema Bosni i Hercegovini ........... 30 I.3.1. Načertanije .................................................. 30 I.3.2. Homogena Srbija ............................................ 33 I.3.3. Memorandum Srpske akademije nauka i umjetnosti ........ 39 I.3.4. Stavovi srpskih intelektualaca o pitanju Bosne i Hercegovine 45 II DIO DISOLUCIJA SFRJ I REFLEKSIJA NA BiH .......................... 55 II. 1. Disolucija SFRJ i njene posljedice ........................................ 56 II. 2. Političke pripreme agresije na Bosansku krajinu ................... 64 II. 3. Velikosrpski projekat Bosanska krajina konstitutivni činilac nove Jugoslovenske federacije ................ 76 II. 4. Formiranje tzv. srpske opštine Bihać .............................. 88 II. 5. Krizni štab tzv. srpske opštine Bihać ..............................103 II. 6. Vojno organiziranje i stvaranje kolaboracionističkih jedinica SDS-a ..............................114 III DIO NAPAD NA PROSTOR BIHAĆKE OPĆINE ......................149 III. 1. Početak agresije na Bihać ........................................150 III. 2. Blokada i protjerivanje stanovništva .............................172 III. 3. Napad na Ljutočku dolinu i progon stanovništva ................183 IV DIO NAPADI NA GRAD .................................................191 IV. 1. Okruženje i napad na Bihać u 1992. godini ......................192 IV. 2. Rat na prostoru Bihaća 1993. godine .............................213 IV. 3. Najteža ratna godina u Bihaću ..................................217 IV. 4. Deblokada Bihaća ...............................................236 IV. 5. Stradanje civilnog stanovništva ...............................252 IV. 6. Stradanje djece .................................................265 V DIO MASOVNE GROBNICE I LOGORI .................................271 3 V. 1. Mjesta masovnih i pojedinačnih stradanja na prostoru općine Bihać ....................................................... .....272 V. 2. Masovna grobnica jama Bezdana ..............................277 V. 3. Masovna grobnica jama Tihotina .............................287 V. 4. Masovna grobnica Duliba ......................................294 V. 5. Masovna grobnica Bisovački most ............................297 V. 6. Pojedinačna ubijanja na prostoru općine Bihać koja su bila pod okupacijom tzv. V RS ........................................ 299 V. 7. Logori i druga mjesta zatočenja kao oblici kršenja međunarodnog humanitarnog prava ........................ 302 V. 7.1. Logor u servisu IMT Ripač ......................308 V. 7.2. Logor Račić .......................................313 V. 7.3. Logor Orašac i Kulen Vakuf .....................315 VI DIO UNIŠTAVANJE VJERSKIH, PRIVREDNIH I STAMBENIH OBJEKATA NA PODRUČJU OPĆINE BIHAĆ ....................321 VI. 1. Uništavanje vjerskih i kulturno-historijskih objekata na prostoru općine Bihać .................... 322 VI. 1.1 Uništavanje džamija na prostoru općine Bihać ..........................325 VI. 1.2. Uništavanje katoličkih crkava na prostoru općine Bihać ..........................340 VI. 1.3. Uništavanje mezarja i groblja ...................344 VI. 2.Uništavanje privrednih i infrastrukturnih objekta ..........346 VII DIO BIHAĆ SIGURNA ZONA UN-a ..............................357 VII. Bihać sigurna zona UN-a ......................................358 VIII REGIONALNA BOLNICA BIHAĆ U RATU .....................373 VIII. 1. Napadi na regionalnu bolnicu Bihać ........................374 ZAVRŠNA RAZMATRANJA .............................................388 SKRAĆENICE .............................................................392 IZVORI I LITERATURA .................................................395 IZRAZI ZAHVALNOSTI .................................................404 PRILOZI ....................................................................405 4 Posvećeno hrabrom narodu Bihaća i borcima 5. korpusa 5 6 UVOD Povijest Bosne i Hercegovine, bilo starija ili ona bližeg vremenskog određenja, u mnogim segmentima još uvijek predstavlja nepoznanicu, ne toliko u objektivno-historijskom i naučno-istraživačkom, koliko po posljedicama njenog krajnjeg razumijevanja. Stradanja Bošnjaka i genocid nad njima kontinuirano je zapostavljen u historiografiji, iz tog razloga ovo pitanje nije u potpunosti obrađeno nego o njemu postoje pojedinačni osvrti, koji su često pristrasni, jednostrani, naučno neutemeljeni, pa čak u pojedinim segmentima falsificirani. Ratna dešavanja na prostoru sigurne zone UN-a Bihać nikako nisu istraživana u kontekstu kršenja međunarodnog humanitarnog prava. Općina Bihać i njeni stanovnici su kontinuirano tokom perioda 1992-1995. godine bili izloženi najgrubljim oblicima velikosrpske agresije. Ubijanja, protjerivanja, zatvaranje u logore, uništavanje i devastacija vjerskih, privrednih i stambenih objekata samo su dio stradanja u okviru ukupnog stradanja Bošnjaka na prostoru Bosne i Hercegovine. Bez namjere da ignoriramo određene činjenice o ovom problemu, moramo naglasiti da postoje određene publikacije koje ne ukazuju na cjelovitost o stvarnim stradanjima u sigurnoj zoni UN-a Bihać u periodu 1992-1995. godine. Bihać i prostor Bosanske krajine bio je stalno predmet interesa susjeda sa istoka i zapada. U kontekstu političkih aspiracija prema ovom prostoru svakako je interesantan politički “deal” napravljen u Karađorđevu između hrvatskog i srbijanskog predsjednika, Franje Tuđmana i Slobodana Miloševića, koji su posebno ovaj prostor tretirali u svom dogovoru o podjeli BiH. Iz tog razloga ovaj prostor je svojom geostrategijskom pozicijom predstavljao značajnu metu velikosrpske agresivne politike. Svakako, u srpskim planovima na regionalnom nivou Bihać i širi prostor bili su prepreka za realizaciju ideja o pripajanju dviju krajina, tzv. Srpske Autonomne Oblasti Krajine i Autonomne Regije Krajine (u daljen tekstu SAO Krajina i ARK-a) u jednu državu koja bi bila sastavni dio nove Jugoslavije. U tim planovima i projektima velikosrpska politička elita isključivala je nesrbe. Isključivanje je značilo i njihovo fizičko uništenje ili trajno uklanjanje sa ovih prostora. Od samog početka raspada bivše SFRJ, počinju političke i vojne pripreme za negiranje R BiH njenog državno-pravnog identiteta, nestanka sa geopolitičke karte Europe i pokušaja prekrajanja granica od 7 strane susjeda. Agresija na R BiH pokazala je sveukupno nesnalaženje, nedosljednost i neodlučnost velikih sila u zaštiti međunarodno priznate članice UN. Pred očima svjetske javnosti dešavala su se brutalna ubijanja, paljenja, protjerivanja stanovništva i kršenja svih međunarodno-pravnih akata, pravila i običaja ratovanja. Već 1990. godine zagovornici i realizatori ideje velike Srbije kreću u opreativnu realizaciju kroz proces srbizacije JNA i stvaranje srpskih kolaboracionističkih vojnih i policijskih snaga. U najvećoj tajnosti, u saradnji sa JNA, rukovodioci i najodaniji članovi SDS-a počinju sa naoružavanjem srpskog stanovništva. Uz naoružavanje počinje i obuka u rukovanju sa pješadijskim i protuoklopnim naoružanjem. U knjizi će detaljno i uz korištenje relevantne dokumentacije biti obrađen ovaj proces. Posebno želimo kroz dokumente koji su sastavni dio ove knjige ukazati na plansko i organizirano naoružavanje i obučavanje srpskog stanovništva na području općine Bihać. Iz dokumenata i ostale arhive vidljivo je da su aktivisti SDS-a, pripadnici policije i JNA bili nosioci organizacije i podjele naoružanja. Dio naoružanja koji je podijeljen Srbima na području općine Bihać potiče iz skladišta u Kninu, Golubiću (R Hrvatska) i većina naoružanja je podijeljena u jesen 1991. godine. Većina podijeljenog naoružanja odnosi se na pješadijsko naoružanje, dok su artiljerijska, oklopna i druga sredstva jedinice JNA direktno predavale na položajima pripadnicima tzv. srpske TO, a kasnije pripadnicima tzv. Vojske Republike Srpske (u daljem tekstu tzv. V RS). Posebno treba istaknuti činjenice o političkim aktivnostima SDS-a u kontekstu formiranja paradržavnih organa u vidu formiranja tzv. srpske opštine Bihać sa sjedištem u Ripču. U skladu sa proklamovanim velikosrpskim ciljevima na prostoru Bosanske krajine formirana je tzv. ARK-a u čiji je sastav 28. decembra 1991. godine ušla novoformirana srpska opština Bihać. Dokumenti koji su u prilogu pokazuju kontinuitet i aktivnosti SDS-a opštine Bihać na formiranju i djelovanju srpske opštine Bihać od 1991. do 1995. godine. Opštinski odbor SDS-a Bihać i njegovi čelnici imali su najznačajniju ulogu u stvaranju kolaboracionističkih formacija, srpske policije i vojnih jedinica na prostoru općine Bihać i iz tog razloga i snose najveću odgovornost