Per Te Lexuar Librin Ne PDF Klikoni Ketu
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Prof. Dr. Ismail DEMNERI Lindi në Tiranë, më 15-5-1938. Në fakultetin e inxhinierisë të UShT është diplomuar “inxhinier mekanik” më 1963. Duke punuar si pedagog në katedrën e Termoteknikës të po atij institucioni, është profiluar në fushën e termoenergjetikës. Ka kryer punime shkencore, studime, artikuj, etj., të paraqitura brenda e jashtë shtetit dhe ka udhëhequr disa doktoratura. Si autor dhe bashkautor ka botuar mbi 13 libra me më shumë se 4100 faqe. Në kuadër të Shoqatës “Tirana”, ka nxjerrë me bashkautor vëllimet 1 dhe 2 të serialit “Tirana-Personalitete” dhe broshurën “Tirana dhe tiranasit kanë vlera të pamohueshme”. Kjo Shoqatë, në vitin 2005, e ka vlerësuar me titullin “Fisnikëria tiranase”. Prof. as. Dr. Shyqyri RRELI Ka lindur në Tiranë, më 18-5-1930. Pasi, në vitin 1964, kreu ILKF “Vojo Kushi” (sot AEKF), si pedagog i atij instituti ka kontribut të ndjeshëm në përgatitjen dhe kualifikimin e studentëve e të trajnerëve. Ka shkruar disa libra mbi probleme të rëndësishme të futbollit. Si trajner, është nga më rezultativët, dy herë kampion i Ballkanit me ekipin U-21, i suksesshëm edhe me atë përfaqësuses. Dy herë kampion me KF “Tirana”. Nga Presidenti i Republikës ka marrë Urdhërin “Mjeshtër i Madh”. Në kuadër të Shoqatës “Tirana”, ka botuar me bashkautor vëllimet 1 dhe 2 të serialit “Tirana-Personalitete” dhe broshurën “Tirana dhe tiranasit kanë vlera të pamohueshme”. Kjo Shoqatë, në vitin 2005, e ka vlerësuar me titullin “Fisnikëria tiranase”. Arben TAFAJ Ka lindur në Tiranë, më 6-7-1960. Pas mbarimit, më 1986, të Fakultetit të Ekonomisë të UT, ka kryer studimet pasuniversitare për “Master” të nivelit të dytë në fushën e “Pushtetit vendor”. Nga viti 2003, për dy mandate rresht, është zgjedhur kryetar i njësisë bashkiake Nr. 8; ndërsa nga 2001 edhe kryetar i Shoqatës “Tirana”. Në fushën e botimeve është autor i tekstit “Vendlindja ime” dhe bashkautor në manualin “A balanced participation of women and men indecision-making”, sikurse edhe i mjaft artikujve në shtypin shqiptar. Eshtë vlerësuar me titullin ndërkombëtar “Ambassador for peace”, dhënë nga Orga-nizata “Universal Peace Federation Interreligious and International for World Peace”. ISBN 978-99956-48-38-1 Çmimi 700 lekë Prof. Dr. Ismail Demneri Prof. As. Dr. Shyqyri Rreli Arben Tafaj TIRANA – PERSONALITETE INTELEKTUALË TË HERSHËM SHOQATA “TIRANA” TIRANË, 2009 TIRANA - PERSONALITETE INTELEKTUALË TË HERSHËM Nga Ismail DEMNERI, Shyqyri RRELI, Arben TAFAJ Radhitja dhe faqosja në kompjuter: I. Demneri, Sh. Rreli, A. Tafaj Kopertina: Lulzim Mema Botimet KUMI ISBN 978-99956-48-20-6 Të gjitha të drejtat janë të rezervuara. Nuk lejohet shumëfishimi me çdo mjet apo formë pa lejen me shkrim të botuesit SHOQATA “TIRANA” Bulevardi Zog I, Nr. 271, Tirana, Albania Tel.: 00355 4 2226-971 e-mail: www.shoqatatirana.org TIRANA – PERSONALITETE - 3 - _________________________________________________________________________________________ Libri është testamenti shpirtëror që një brez i lë një tjetri, këshillat e një zemre të re. E tërë jeta e njerëzimit është e shprehur në libra; fiset, njerëzit dhe shtetet janë zhdukur, por libri ka mbetur. Ai është program i së ardhmes. Aleksandër Hercen - 4 - INTELEKTUALË TË HERSHËM _________________________________________________________________________________________ TIRANA – PERSONALITETE - 5 - _________________________________________________________________________________________ PARATHENIE Të bindur për misionin e nisur që prej 6-7 vjetësh, dy vëlli- meve të para të serialit “TIRANA-PERSONALITETE", i shtohet edhe i treti i tij, “Intelektualë të hershëm”. Ai lidhet me shkollimin e lartë, me atë sferë të rëndësishme për jetën e çdo populli. Vlerësimi për dije e kulturë, si dhe dëshira për to, ka qenë e përhershme për popullin tonë. Gjatë rilindjes, atëherë kur Porta e lartë nuk lejonte shkollimin shqip, lëvizja për shkollën dhe për kul- turën kombëtare mori karakter të theksuar politik. Vetë Lidhja Shqiptare e Prizrenit, i pari organizim që synonte programin e rilin- djes, kishte hartuar edhe politikën arsimore. Në të kundërt; Turqia, që bënte gjithçka për të penguar çdo përparim, pas shtypjes së kryengritjes së vitit 1881, iu sul edhe arsimit në gjuhën shqipe; kur, nga ana tjetër, veç shkollave turke, ajo lejonte ato greke, ser- be e bullgare, të hapura nga shtetet fqinje. E, në këto rrethana, ishte krejt e natyrshme që, krahas ngritjes së vazhdueshme të Lëvizjes Kombëtare, të zgjeroheshin e të forcoheshin edhe kërke- sat për shkollën shqipe dhe për përdorimin e shkronjave latine. Natyrshëm, këto përpjekje kanë qenë të pranishme e gjith- një të vazhdueshme edhe në Tiranë, për çka ka të dhëna mjaft të hershme e po aq interesante. Në një shkollë private, Said Hasan Efendiu jepte mësim shqip që në vitin 1751 (Kristo Frashëri, “Historia e Tiranës”). Në vitin 1825, Kolë Rashi nga Shkodra dhe Mulla Mahmudi nga Tirana, kishin këmbyer letra në shqip. Për- dorimi i gjuhës tonë amtare shihet edhe te poezitë e Et’hem Beut, megjithëse ai vetë kishte mbaruar Medresenë e Lartë në Stamboll; ashtu sikundër vërehet edhe te letërsia e Zenel Bastarit. Ndër përkrahësit dhe interpretët më të shquar të kërkesave për problemet e shkollës shqipe ishte edhe tiranasi Murat Toptani. Ai shkruante “Të mos rrijmë, të kërkojmë ditë e natë lirinë e mësonjëtoreve e të gjuhës amtare”. Konsulli francez i asaj kohe në Shkodër, ka shkruar për të se: “e kam dëgjuar të këndojë në shqip një imitim të marsejezës”. Përpjekje të tilla ka pasë edhe për shkollat shtetërore, ku heraherës, mësimi është zhvilluar në gjuhën tonë. Është tentuar edhe për karakterin laik të arsimimit, për çka ka edhe një kërkesë - 6 - INTELEKTUALË TË HERSHËM _________________________________________________________________________________________ të Said Seremedi Toptanit, që daton me vitin 1844, fakt që shihet në ligjin mbi pronësinë tokësore (1858). Në Tiranë, shkolla e parë shqipe, e njohur edhe me emrin e mësuesit të parë të saj, Filip Ashikut, që dhjetë vjet më vonë u zëvendësua nga Mati Logoreci, u hap më 28-11-1898. Shkolla për femra nisi në vitin 1905. Me shpalljen e Kushtetutës së re turke më 23 korrik 1908, shqiptarët patën besim te barazia dhe te liria politike, të premtu- ara me aq bujë nga turqit e rinj. Megjithate, me mënyrat nga më të ndryshme, këta, veç çështjeve politike, kundërshtuan edhe shtrir- jen e arsimit në gjuhën tonë kombëtare. Ndaj këtyre situatave me karakter të dukshëm kulturor e patriotik, personalitetet më të shquara tiranase nuk mund të rrinin indiferentë. Refik Toptani, që ishte në krye të klubit të mirënjohur “Bashkimi” (vendimi i parë i të cilit lidhesh me shkollën shqipe), ka qenë delegat i Tiranës në Kon- gresin e Manastirit (1908). Bashkë me Hafiz Ibrahim Dalliun, mori pjesë edhe në Kongresin e Elbasanit (1909), që vendosi për shtrir- jen e shkollave shqipe e për hapjen e asaj Pedagogjike (Normale). Me shpalljen e Pavarësisë, një etapë e re nisi edhe për arsi- min dhe për kulturën tonë. Kjo u duk që me dokumentin shqip të nënshkruar më 28 nëntor 1912 nga delegatët e mbledhur në Vlorë; u duk me gjuhën zyrtare shqipe, e me rradhë me përpjekjet për kri- jimin e sistemit arsimor kombëtar dhe deri me hapjen e shkollave shtetërore. Në Tiranë, ku gjithashtu kishte arritje të dukshme në drejtim të organizimit e të masivizimit të arsimit, pat edhe shkolla të tjera, dy në qytet dhe gjashtë në fshatrat e saj. Shkollat fillore, që më tutje u shtuan vazhdimisht dhe në programin e të cilave synohej formimi perëndimor i personalitetit të nxënësit; lëndë kryesore kishin gjuhën shqipe, aritmetikën, histori- në, gjeografinë, mësim natyre, mësim morali, këngën, vizatimin dhe gjimnastikën. Deri në fund të vitit 1928, ato nuk ishin me afate të njëjta. Në qytet, vazhdonin gjashtë vjet, e që më tutje u bënë pesëvjeçare dhe u quajtën “shkolla plotore”. Kjo sepse nëpër fshatra, kryesisht për shkak të mungesës së mësuesve, ky arsim nuk shkonte më shumë se katër vjet. Për këtë periudhë, është rasti të kujtojmë disa nga mësuesit më të njohur të Tiranës, ndër të cilët Xhaferr Zelka, Vlash Dhora, Zyber Preza, Daniel Ndreka, Maria Zo- raqi, Ahmet Gashi, Ramiz Hatibi e të tjerë. Në vazhdim, arsimi i mesëm, që rritej dhe fuqizohej vazhdi- misht, ishte dy llojesh: i kulturës së përgjithshme dhe profesional. Nga shkollat e mesme të Tiranës, Gjimnazi i qytetit u the- melua më 3 nëntor 1925, dhe ishte afër vendit ku sot është krye- TIRANA – PERSONALITETE - 7 - _________________________________________________________________________________________ ministria. Më tutje, pasi ky institucion qëndroi përkohësisht dhe në kushte të vështira pranë gazermave të shkollës së nënoficerëve në rrugën e Kavajës (aty ku tani ndodhet dhoma e tregtisë), u insta- lua në pjesën e majtë (që ekzistonte prej atëherë) të godinës aktuale të fakultetit të shkencave natyrore. Arsimi i përgjithshëm, i cili, në kohë të ndryshme, ka qenë shtatë ose tetë vjet, ndahej në dy cikle: i ulët (semimatura) dhe i lartë (matura). Brenda këtij të fundit, shkolla funksiononte me dy programe: klasik, ku në përgjithësi mësoheshin lëndët shoqërore, përfshirë gjuhët e vjetra greke e latine dhe real, ku dominonin shkencat e sakta. Për mungesë të mësuesve, në tre-katër vjetët e para të gjimnazit, mësimi u zhvillua vetëm sipas programit klasik. Instituti femnor “Nana mbretneshë”, si një nga veprat më të rëndësishme të arsimit, në fund të vitit shkollor 1938-1939, arriti të bëhej një shkollë autoritare e me fizionomi të plotë kombëtare. E instaluar bashkë me konviktin në një nga ndërtesat më të mira të kohës, po këtë vit, u bë shkolla më e madhe e mesme për të gjithë Shqipërinë. Ajo kishte 798 nxënëse me prejardhje krahinore mjaft të larmishme dhe 27 mësues. Kolegji Saverian, institucion arsimor me fillore, gjimnaz, normale dhe tregtare, ku mësonin nxënës të feve të ndryshme. Instituti Femëror “Kyrias” në Kamëz ka qenë një shkollë e mesme private e tipit të kolegjit amerikan dhe që punoi vetëm gjatë viteve 1925-1933. Në atë godinë, në vitin 1951, nisi aktivitetin e tij Instituti i Lartë Bujqësor (tani Universiteti Bujqësor). Shkolla Teknike.