Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Dla Gminy Ochotnica Dolna Z Elementami PONE

Załą cznik do Uchwały nr XX/142/16

z dnia 21 marca 2016

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Ochotnica Dolna 2016

Urząd Gminy Ochotnica Dolna os. Dłubacze 160, 34-452 Ochotnica Dolna tel. 018 262 09 10, fax 018 262 09 36 [email protected] ; http://www.ochotnica.pl Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Spis treści Streszczenie ...... 4 1. Wstęp...... 7 1.1. Podstawa prawna ...... 7 1.2. Cel i zakres opracowania ...... 7 1.3. PGN w zgodności z głównymi dokumentami strategicznymi i planistycznymi na poziomie międzynarodowym, krajowym, regionalnym i lokalnym ...... 10 1.3.1. Aspekty prawne regulujące ochronę powietrza ...... 10 1.3.2. Aspekty prawa Unii Europejskiej ...... 10 1.3.3. Aspekty prawa polskiego ...... 13 1.3.4. Analiza regionalnych planów istotnych z punktu widzenia PGN ...... 15 1.3.5. Dokumenty Lokalne ...... 16 2. Charakterystyka gminy Ochotnica Dolna w związku z uwarunkowaniami mającymi wpływ na emisję zanieczyszczeń do atmosfery ...... 20 2.1. Podział administracyjny ...... 20 2.2. Demografia ...... 21 2.3. Położenie geograficzne ...... 22 2.4. Hydrografia i hydrogeologia ...... 22 2.5. Użytkowanie gruntów i charakterystyka gleb ...... 24 2.6. Obszary cenne przyrodniczo ...... 25 2.7. Sieć drogowa ...... 30 2.8. Klimat ...... 31 2.9. Uwarunkowania ekonomiczne gminy ...... 32 3. Nośniki energetyczne używane na terenie gminy ...... 35 3.1. System ciepłowniczy ...... 35 3.2. System gazowniczy ...... 38 3.3. System energetyczny ...... 38 3.3.1. Końcowi odbiorcy i zużycie energii elektrycznej...... 39 3.3.2. Oświetlenie dróg i przestrzeni publicznej ...... 39 3.4. Odnawialne źródła energii ...... 40 3.4.1. Energia słoneczna ...... 41 3.4.2. Energia wiatru ...... 42 3.4.3. Energia spadku wód ...... 44 4. Dotychczasowe działania w gminie na rzecz poprawy efektywności energetycznej, gospodarki niskoemisyjnej i wykorzystania OZE wraz z planami na przyszłość ...... 45 5. System transportu na terenie gminy Ochotnica Dolna charakterystyka ...... 47 6. Stan środowiska w gminie Ochotnica Dolna ...... 48 6.1. Ocena jakości powietrza atmosferycznego ...... 49 6.2. Główne źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza ...... 52 7. Metodyka inwentaryzacji emisji ...... 54 7.1. Metodyka ...... 54 7.2. Wskaźniki emisji dwutlenku węgla ...... 55 7.2.1. Wskaźniki emisji dwutlenku z produkcji energii elektrycznej i cieplnej .. 56 7.3. Wskaźniki emisji pyłów zawieszonych ...... 57

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

8. Inwentaryzacja emisji CO 2 oraz pyłów zawieszonych ...... 58 8.1. Energia finalna zużywana na terenie gminy ...... 58 8.2. Emisje dwutlenku węgla ...... 59 8.3. Emisje pyłu zawieszonego ...... 61 8.3.1. Emisje pyłu PM2.5 ...... 61 8.3.2. Emisje pyłu PM10 ...... 62 9. Plan działań na rzecz redukcji niskiej emisji ...... 64 9.1. Cel strategiczny na 2020 r...... 65 9.2. Cele szczegółowe Planu do 2020 r...... 67 9.3. Analiza możliwych do wdrożenia przedsięwzięć ...... 68 9.4. Czynniki potencjalnie oddziałujące na realizację Planu – analiza SWOT .... 72 10. Ogólna analiza ekonomiczna ...... 74 10.1. Wskaźniki ekonomiczne działań ...... 74 10.1.1. Termomodernizacja budynków ...... 75 10.1.2. Oświetlenie dróg i przestrzeni publicznej ...... 75 10.1.3. Modernizacja dróg ...... 76 10.1.4. Rozwój gazownictwa ...... 78 10.1.5. Modernizacja systemu ogrzewania (bud. publ.) ...... 79 10.1.6. Rozwój OZE ...... 79 10.1.7. Ścieżki rowerowe ...... 81 10.2. Wieloletnia Prognoza Finansowa Gminy ...... 82 10.3. Harmonogram ...... 84 10.4. Finansowanie działań ...... 85 10.4.1. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ...... 85 10.4.2. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 20142020 ...... 91 10.4.3. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie ...... 92 10.4.4. Program Infrastruktura i Środowisko 2014 2020 ...... 97 10.4.5. Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 20142020 ...... 101 10.4.6. Bank Ochrony Środowiska ...... 105 10.4.7. Bank Gospodarstwa Krajowego ...... 106 10.4.8. Finansowanie ESCO ...... 107 11. Prognoza na rok 2020 ...... 109 11.1. Prognoza zużycia energii finalnej w 2020 r...... 109 11.2. Prognoza emisji CO 2 w 2020 r...... 110 11.3. Prognoza emisji PM2.5 i PM10 w 2020 r...... 111 11.4. System monitorowania ...... 112 12. Podsumowanie ...... 114 Spis tabel ...... 115 Spis rysunków ...... 116

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Streszczenie

„Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE ” jest dokumentem strategicznym, wyznaczającym główne cele i kierunki działań w zakresie poprawy jakości powietrza, efektywności energetycznej, ograniczenia emisji zanieczyszczeń (w tym gazów cieplarnianych oraz pyłów zawieszonych) w latach 20152020. Jego realizacja przyczyni się do osiągnięcia celów określonych w pakiecie klimatycznoenergetycznym, a także wpłynie na poprawę stanu środowiska i jakości życia mieszkańców. Dokument ten stanowi odpowiedź względem zobowiązań płynących dla Polski i wynikających z Protokołu z Kioto oraz w pakiecie klimatycznoenergetycznym Unii Europejskiej. Jest również spójny ze strategiami polityki krajowej i Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej . PGN dla Gminy Ochotnica Dolna obejmuje swym zakresem m.in.: • ocenę obecnego stanu środowiska, • inwentaryzację paliw, energii i emisji, • identyfikację obszarów problemowych, • zaplanowanie działań naprawczych, • analizę nakładów finansowych przedmiotowych działań wraz z określeniem źródeł ich finansowania, • opracowanie harmonogramu działań, • określenie potencjalnej redukcji emisji oraz zużycia energii planowanych działań, • zaplanowanie monitoringu wdrażania działań i ich efektów. W celu sporządzenia BEI wykorzystano wytyczne z poradnika Porozumienie Burmistrzów Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP)? , w którym przedstawiono ramy oraz podstawowe założenia takiej inwentaryzacji. Za rok bazowy przyjęto rok 2014. Jest to pierwszy rok, dla którego udało się pozyskać kompletne dane niezbędne do sporządzenia inwentaryzacji i opracowania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji (która objęła ponad 13% budynków mieszkalnych gminy), oszacowano że gmina Ochotnica

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Dolna zużywa rocznie 177,21 GWh energii finalnej, z czego 95% wykorzystuje sektor mieszkalny. Ponieważ głównym źródłem energii na terenie gminy jest węgiel kamienny największa ilość emisji pochodzi właśnie ze spalania tego paliwa (76,8% emisji CO 2). W ujęciu globalnym, z terenu Gminy emitowany jest dwutlenek węgla w ilości 22 598,81 ton CO 2. Natomiast emisje pyłów zawieszonych PM2.5 oraz PM10 towarzyszące spalaniu paliw wyniosły odpowiednio 160,19 kg i 172,54 kg. Dążąc do realizacji założeń pakietu klimatycznoenergetycznym (tzw. pakiet 3x20) zaproponowano cele strategiczne dla Gminy Ochotnica Dolna do roku 2020 (w odniesieniu do roku bazowego, tj. 2014):

• zmniejszenie emisji CO 2 w wysokości 20% emisji, • zmniejszenie zużycia energii finalnej o 5%, • zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii o 6%, • zmniejszenie emisji pyłów zawieszonych PM2.5 i PM10 o 6%. W celu obniżenia emisji oraz zmniejszenia zużycia energii finalnej, opracowano harmonogram działań, który obejmuje m.in.: • termomodernizacje budynków użyteczności publicznej – 5 szt. budynków, • wymianę 40% oświetlenia ulicznego – 193szt. żarówek (różnej mocy), • wykorzystanie OZE: o instalacje fotowoltaiczne – 520 szt., o wiatraki – ok. 10 szt., o mikro elektrownie wodne – ok. 30 szt., o Małe Elektrownie Wodne (MEW) – 12 szt. (założono 1), o kotły na pelet ze zautomatyzowanym podajnikiem – ok. 20 szt., o kolektory słoneczne – ok. 64 szt., o pompy ciepła powietrzne – ok. 16 szt., o pompy ciepła gruntowe – ok. 64 szt. • budowę rurociągu gazowego wraz z podłączeniem budynków mieszkalnych łącznie ok. 18 km, • wymianę źródeł ciepła – 10 kotłów retortowych lub olejowych, • modernizację dróg – łącznie ok. 20 km, • budowa ścieżek rowerowych (w tym oznakowanie i wytyczenie ścieżek) – 187,41km.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Wskazane inwestycje obejmują głównie sektor mieszkalny oraz użyteczności publicznej (w tym oświetlenie uliczne). Szacunkowo całkowite nakłady na wskazane wyżej inwestycje wyniosą łącznie około 3 mld zł. Jednakże należy zauważyć, iż finansowanie i ubieganie się o środki nie należy wyłącznie do gminy. Gmina stanowi jedną z grup, do których te działania są skierowane, jednakże może wspomóc pozyskanie środków finansowych. W celu oszacowania prognozy zużycia energii elektrycznej i emisji, na podstawie wzrostu ludności w gminie (wg danych Głównego Urzędu Statystycznego), założono wzrost zużycia energii finalnej o 1% w roku 2020. Biorąc pod uwagę wymienione wcześniej działania oszacowano, iż pozwolą one na osiągnięcie następujących rezultatów: • zmniejszenie zapotrzebowanie na energię finalną – o 10,25 GWh (tj. o ok. 5,8%), • udział OZE w energii finalnej 11,95 GWh (tj. ok. 7,2%),

• zmniejszenie emisji dwutlenku węgla – 6 653 tony CO 2 (tj. o 29,4%), • zmniejszenie emisji PM2.5 – 11,3 kg PM2.5 (tj. o 7,1%), • zmniejszenie emisji PM10 – 12,1 kg PM10, (tj. o 7,0%). Porównując założone cele gminy oraz przewidywane efekty, należy stwierdzić że są one realne do osiągnięcia w perspektywie 2020 roku. Przy zaangażowaniu przedstawicieli wszystkich sektorów (szczególnie sektora mieszkalnego) i realizacji wszystkich wymienionych w Planie działań, możliwe jest osiągnięcie znacznie wyższych poziomów (niż określone powyżej). Jednakże w celu zapewnienia odpowiedniego efektu, niezbędny jest okresowy monitoring, w jakim zakresie zaplanowane działania zostały zrealizowane. Dzięki przedstawionym w PGN wskaźnikom, możliwa jest (w sytuacjach problemowych) bieżąca identyfikacja potencjalnych zagrożeń, korekta oraz podjęcie działań dostosowawczych i naprawczych. Zauważyć należy, iż opracowanie PGN umożliwia pozyskanie środków na przewidziane w nim działania z wielu zewnętrznych źródeł finansowania, zarówno dla jednostek gminnych, jak i społeczeństwa.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

1. Wstęp

1.1. Podstawa prawna

Plan gospodarki niskoemisyjnej jest dokumentem strategicznym, który koncentruje się na podniesieniu efektywności energetycznej, zwiększeniu wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz redukcji emisji gazów cieplarnianych. Istotą Planu jest osiągniecie korzyści ekonomicznych, społecznych i środowiskowych wynikających z działań zmniejszających emisje gazów cieplarnianych. Konieczność sporządzenia Planu gospodarki niskoemisyjnej oraz przede wszystkim realizacji przedsięwzięć opisanych w Planie wynika z postanowień Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (ratyfikowana przez Polskę w 1994 r.), uzupełniającego ją Protokołu z Kioto z 1997 r. oraz pakietu klimatycznoenergetycznego przyjętego przez Komisję Europejską w grudniu 2008 roku. Ponadto potrzeba opracowania i realizacji Planu gospodarki niskoemisyjnej gminy Ochotnica Dolna wpisuje się w politykę Polski i wynika z Założeń Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej przyjętych przez Radę Ministrów 16 sierpnia 2011 r. Niniejszy dokument umożliwi również spełnienie obowiązków nałożonych na jednostki sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej, wynikające z ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. nr 94, poz. 551 z późn. zm.).

1.2. Cel i zakres opracowania

Celem Planu Gospodarki Niskoemisyjnej z elementami PONE dla gminy Ochotnica Dolna(PGN) jest określenie, na podstawie analizy aktualnego stanu w zakresie zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych na obszarze gminy Ochotnica Dolna, działań zmierzających do redukcji zużycia energii, zwiększenia wykorzystania źródeł odnawialnych oraz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych wraz z ekonomicznoekologiczną oceną ich efektywności. PGN ma na celu również

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE wzmacnianie działań na rzecz poprawy jakości powietrza na obszarach, na których odnotowano przekroczenia poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu poprzez redukcję emisji zanieczyszczeń (m.in. pyłów, dwutlenku siarki oraz tlenków azotu). Po przyjęciu PGN przez Radę gminy w Ochotnicy Dolnej, plan będzie miał charakter dokumentu obowiązującego, określającego cele strategiczne i szczegółowe oraz działania dla ich osiągnięcia w perspektywie krótko, średnio i długoterminowej wraz ze wskazaniem ich szacunkowych kosztów i przewidywanych źródeł finansowania. Ustalone zostaną również zasady monitorowania i raportowania wyników prowadzonej polityki ekologicznoenergetycznej. Opracowany Plan gospodarki niskoemisyjnej oraz zaplanowane działania przyczynią się do poprawy stanu środowiska i jakości życia mieszkańców na terenie gminy. Przy opracowaniu Planu uwzględniono związane z tematyką dokumenty strategiczne (na poziomie międzynarodowym, UE, krajowym, regionalnym i lokalnym), polityki, konwencje, przepisy prawne, a także dostępne wytyczne, w tym szczegółowe zalecenia dotyczące struktury Planu gospodarki niskoemisyjnej. Niniejsza dokumentacja została wykonana zgodnie z umową, obowiązującymi przepisami i zasadami wiedzy technicznej. Dokumentacja wydana jest w stanie kompletnym ze względu na cel oznaczony w umowie. W ramach przygotowania PGN została wykonana inwentaryzacja zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych z obszaru gminy oraz przeanalizowano możliwości redukcji zużycia energii wraz z ekonomicznoekologiczną oceną efektywności działań. Został opracowany harmonogram działań i możliwe źródła finansowania. Ustalono również zasady monitorowania i raportowania wyników prowadzonej polityki ekologicznoenergetycznej W nawiązaniu do szczegółowych zaleceń dotyczących struktury planu gospodarki niskoemisyjnej, opracowany Plan ma następująca strukturę: 1. Streszczenie, 2. Ogólna strategia • Cele strategiczne i szczegółowe • Stan obecny • Identyfikacja obszarów problemowych

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

• Aspekty organizacyjne i finansowe (struktury organizacyjne, zasoby ludzkie, zaangażowane strony, budżet, źródła finansowania inwestycji, środki finansowe na monitoring i ocenę) 3. Wyniki bazowej inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla 4. Działania/zadania i środki zaplanowane na cały okres objęty planem • Długoterminowa strategia, cele i zobowiązania • Krótko/średnioterminowe działania/zadania (opis, podmioty odpowiedzialne). Struktura Planu gospodarki niskoemisyjnej z elementami PONE dla gminy Ochotnica Dolna jest zgodna z powyższymi zaleceniami. Ponadto opracowany Plan zawiera elementy PONE takie jak obliczoną emisję pyłów zawieszonych PM2,5 jak i PM10. Wyszczególniono w nim m.in.: • analizę obowiązujących w UE i kraju uwarunkowań prawnych i formalnych dla sporządzania Planu • ogólna charakterystykę gminy Ochotnica Dolna w tym: położenie administracyjne i geograficzne, sieć drogowa, użytkowanie gruntów i ochrona cennych obszarów przyrodniczych, hydrografia i hydrologia, uwarunkowania klimatyczne, demograficzne i ekonomiczne; • charakterystykę systemów: energetycznego, ciepłowniczego i gazowniczego oraz OZE z terenu gminy, • dotychczasowe działania gminy podjęte dla poprawy efektywności energetycznej, gospodarki niskoemisyjnej oraz wykorzystania OZE, • charakterystykę transportu publicznego na terenie gminy, • aktualny stanu środowiska w gminie, głównie ze względu na zanieczyszczenie powietrza, a więc główne źródła emisji i rodzaj emitowanych zanieczyszczeń, • metodologię opracowania PGN wraz z analizą obiektów poddanych ankietyzacji i wykorzystanymi do dalszych obliczeń wskaźnikami emisyjności,

• inwentaryzację emisji CO 2, PM2,5 oraz PM 10 w rozbiciu na poszczególne sektory, • plan działań na rzecz redukcji niskiej emisji wraz z analizą SWOT i potencjału redukcji GHG, a także identyfikacja możliwych do wdrożenia przedsięwzięć, • ogólną analiza ekonomiczna wskazanych w PGN działań i prognozowany efekt ekologiczny,

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

• harmonogram działań w najbliższej perspektywie czasowej do 2020 r., wskazanie istniejących źródeł dofinansowania poszczególnych przedsięwzięć ze środków UE, krajowych, regionalnych i lokalnych, a także wytyczne dla systemu monitorowania osiągania założonych w Planie celów.

1.3. PGN w zgodności z głównymi dokumentami strategicznymi i planistycznymi na poziomie międzynarodowym, krajowym, regionalnym i lokalnym

1.3.1. Aspekty prawne regulujące ochronę powietrza

Największy wpływ na kształtowanie przepisów z zakresu ochrony powietrza mają rozwiązania w tym zakresie przyjmowane i obowiązujące w Unii Europejskiej. Źródłem obowiązku harmonizacji polskiego prawa z prawem wspólnotowym jest Układ Europejski z 16 grudnia 1991 roku (Dz.U. 1994 nr 11 poz. 38), który wszedł w życie 1 lutego 1994r. Na mocy art. 68 i 69 tego układu Polska zobowiązała się do zharmonizowania swego prawa, w tym ekologicznego, z prawem wspólnotowym. Zbliżanie polskiego ustawodawstwa do prawa UE ma charakter zobowiązania jednostronnego, a jego wykonanie rozciąga się na okres 10 lat, licząc od momentu wejścia w życie układu stowarzyszeniowego. Akty prawne uchwalane po roku 1989 w mniejszym lub większym stopniu redagowane były z uwzględnieniem prawa wspólnotowego.

1.3.2. Aspekty prawa Unii Europejskiej

Wśród wspólnotowych aktów prawnych w dziedzinie ochrony środowiska istotne znaczenie dla ochrony powietrza mają dyrektywy w zakresie emisji (stężenie zanieczyszczenia w powietrzu) zanieczyszczeń: • dyrektywa Rady 96/62/WE w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza (dyrektywa ramowa) • dyrektywa Rady 1999/30/WE odnosząca się do wartości dopuszczalnych dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i tlenków azotu w otaczającym powietrzu, • dyrektywa 2000/69/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotycząca wartości dopuszczalnych benzenu i tlenku węgla w otaczającym powietrzu,

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

• dyrektywa 2002/3/WE Parlamentu Europejskiego i Rady odnosząca się do ozonu w otaczającym powietrzu, • decyzja Rady 97/101/WE ustanawiająca system wzajemnej wymiany informacji i danych pochodzących z sieci i poszczególnych stacji dokonujących pomiarów zanieczyszczeń otaczającego powietrza w Państwach Członkowskich, • dyrektywa 2004/107/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie arsenu, kadmu, rtęci i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu. 11 czerwca 2008 r. weszła w życie dyrektywa 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (CAFE). Wprowadza ona nowe mechanizmy dotyczące zarządzania jakością powietrza w strefach i aglomeracjach. Podstawową funkcją dyrektywy jest wprowadzenie nowych norm jakości powietrza dotyczących drobnych cząstek pyłu zawieszonego (PM2,5) w powietrzu oraz zweryfikowanie i konsolidacja istniejących aktów unijnych w zakresie ochrony powietrza (96/62/WE, 99/30/WE, 2000/69/WE, 2002/3/WE). Dyrektywy UE w zakresie emisji do powietrza: • dyrektywa Rady 87/217/EWG z dnia 19 marca 1987 r. w sprawie ograniczania zanieczyszczenia środowiska azbestem i zapobiegania temu zanieczyszczeniu, • dyrektywa Rady 92/112/EWG z dnia 15 grudnia 1992 r. w sprawie procedur harmonizacji Planów mających na celu ograniczanie i ostateczną eliminację zanieczyszczeń powodowanych przez odpady pochodzące z przemysłu dwutlenku tytanu, • dyrektywa Rady 96/61/WE z dnia 24 września 1996 r. dotycząca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli, • dyrektywa Rady 1999/13/WE w sprawie ograniczenia emisji lotnych związków spowodowanej użyciem organicznych rozpuszczalników podczas niektórych czynności i w niektórych urządzeniach (VOC), • dyrektywa 2000/76/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie spalania odpadów,

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

• dyrektywa 2001/80/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ograniczania emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania (LCP), • dyrektywa 2004/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ograniczenia emisji lotnych związków organicznych w wyniku stosowania rozpuszczalników organicznych w niektórych farbach i lakierach oraz produktach do odnawiania pojazdów, a także zmieniająca dyrektywę 1999/13/WE. 7 stycznia 2011 r. weszła w życie dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) (ogłoszona w Dzienniku Ustaw UE z dnia 17 grudnia 2010 r.). Kraje członkowskie mają obowiązek wprowadzenia jej rozwiązań do przepisów krajowych do dnia 7 stycznia 2013 r. Wprowadza ona nowe mechanizmy dotyczące zarówno zintegrowanego systemu zapobiegania zanieczyszczeniom powietrza i ich kontroli, jak również nowe, ostrzejsze wymagania niż dotychczas wynikające z ww. dyrektyw „emisyjnych”. Podstawową funkcją dyrektywy jest wprowadzenie nowych mechanizmów i standardów emisji z niektórych branż przemysłu do powietrza oraz zweryfikowanie i konsolidacja istniejących aktów unijnych w zakresie ochrony powietrza (87/217/EWG, 92/112/EWG, 96/61/WE, 1999/13/WE, 2000/76/WE, 2001/80/WE,). W zakresie krajowych pułapów emisyjnych: • dyrektywa 2001/81/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie krajowych poziomów emisji dla niektórych rodzajów zanieczyszczenia powietrza (NEC). Dyrektywy i decyzje wprowadzające do prawa UE ustalenia konwencji międzynarodowych (m.in.): • dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiająca system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniającej dyrektywę Rady 96/61/WE, • dyrektywa 2004/101/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 października 2004 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE ustanawiającą system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, z uwzględnieniem mechanizmów projektowych Protokołu z Kioto,

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

• dyrektywa 2008/101/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 listopada 2008 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu uwzględnienia działalności lotniczej w systemie handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, • dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, • decyzja Komisji nr 2007/589/WE z dnia 18 lipca 2007 r. ustanawiającą wytyczne dotyczące monitorowania i sprawozdawczości w zakresie emisji gazów cieplarnianych zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, • rozporządzenie Komisji (WE) nr 916/2007 z dnia 31 lipca 2007 r. zmieniające rozporządzenie Komisji (WE) nr 2216/2004 w sprawie ujednoliconego i zabezpieczonego systemu rejestrów stosownie do dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, • rozporządzenie Komisji (UE) nr 920/2010 z dnia 7 października 2010 r. w sprawie standaryzowanego i zabezpieczonego systemu rejestrów na mocy dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz decyzji nr 280/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, • rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1005/2009 z dnia 16 września 2009 r. w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową, • rozporządzenie Komisji (UE) nr 744/2010 z dnia 18 sierpnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie 1005/2009 z dnia 16 września 2009 r. w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową, w zakresie zastosowań krytycznych halonów, • rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 842/2006 z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych.

1.3.3. Aspekty prawa polskiego

Podstawowe polskie akty prawne związane z ochroną powietrza to: • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (tj. 2013 r., Dz.U. poz. 1232 z późn. zm.) oraz odpowiednie akty wykonawcze, w tym m.in:

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie przypadków, w których wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza z instalacji nie wymaga pozwolenia (Dz. U. z 2010 r. Nr 130, poz. 881), o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. Nr 130, poz. 880), o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2010 r. Nr 16, poz. 87), o rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 października 2008 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 196, poz. 1217), o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 7 lipca 2011 r. w sprawie szczegółowych warunków wymierzania kar na podstawie pomiarów ciągłych oraz sposobów ustalania przekroczeń, w zakresie wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza (Dz.U. 2011 nr 150 poz. 894), o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz.U. 2012, poz. 914), o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2012 r. w sprawie Planów ochrony powietrza oraz planów działań krótkoterminowych (Dz.U. 2012, poz. 1028), o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 r. w sprawie sposobu obliczania wskaźników średniego narażenia oraz sposobu oceny dotrzymania pułapu stężenia ekspozycji (Dz.U. 2012, poz. 1029), o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 sierpnia 2012 r. w sprawie krajowego celu redukcji narażenia (Dz.U. 2012, poz. 1030), o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. 2012, poz. 1031), o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. 2012, poz. 1032), o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 września 2012 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz.U. 2012, poz. 1034),

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 listopada 2014 r. w sprawie standardów emisyjnych dla niektórych rodzajów instalacji, źródeł spalania paliw oraz urządzeń spalania lub współspalania odpadów (Dz.U. 2014, poz. 1546), • Ustawa z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. z 2009 r. Nr 130, poz. 1070 z późn. zm.), • Ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (Dz. U. z 2011 r. Nr 122, poz.695), • Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową (Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1263 z późn. zm.), • Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.).

1.3.4. Analiza regionalnych planów istotnych z punktu widzenia PGN

Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego W dniu 30 września 2013r. Sejmik Województwa Małopolskiego przyjął uchwałę Nr XLII/662/13 w sprawie zmiany uchwały Nr XXXIX/612/09 z dnia 21 grudnia 2009 r. w sprawie "Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego" zmienionej uchwałą Nr VI/70/11 z dnia 28 lutego 2011 r. Program ten określa następujące główne wyzwania i obowiązki dla gminy Ochotnica Dolna: • Realizację gminnych programów ograniczania niskiej emisji (PONE) – eliminacja niskosprawnych urządzeń na paliwa stałe (w latach 20132022 szacunkowe koszty realizacji na terenie gminy to 5,3 mln zł), • Termomodernizację budynków oraz wspieranie budownictwa energooszczędnego w budownictwie mieszkaniowym, • Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w celu obniżenia kosztów eksploatacyjnych ogrzewania niskoemisyjnego.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Program Strategiczny Ochrona Środowiska dla Województwa Małopolskiego w perspektywie roku 2020 Program Strategiczny Ochrona Środowiska został przyjęty Uchwałą nr LVI/894/14 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 27 października 2014 r. Następujące priorytety tego programu wskazują kierunek działań zawartych w PGN dla gminy Ochotnica Dolna: Priorytet 1. Poprawa jakości powietrza, ochrona przed hałasem oraz zapewnienie informacji o źródłach pól elektromagnetycznych Działanie 1.1 Sukcesywna redukcja emisji zanieczyszczeń do powietrza, zwłaszcza pochodzących z systemów indywidualnego ogrzewania mieszkań Jednym z punktów w działaniu 1.1 jest "Przygotowanie i realizacja gminnych planów gospodarki niskoemisyjnej w celu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, zanieczyszczeń powietrza i poprawy efektywności energetycznej". Powyższe działanie wpisuje się w Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego. Priorytet 5. Regionalna polityka energetyczna Działanie 5.1 Stworzenie warunków i mechanizmów mających na celu zwiększenie udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym województwa. Działanie 5.2 Wsparcie działań mających na celu oszczędne i efektywne wykorzystanie energii. Priorytet 8. Edukacja ekologiczna, kształtowanie i promocja postaw w zakresie ochrony środowiska i bezpieczeństwa publicznego oraz usprawnienie mechanizmów administracyjnoprawnych i ekonomicznych Działanie 8.1 Edukacja oraz kształtowanie postaw prośrodowiskowych Działanie 8.4 Poprawa działania mechanizmów ekonomicznych oraz zwiększenie aktywności rynku do działań na rzecz środowiska.

1.3.5. Dokumenty Lokalne

Projekt Strategii Rozwoju gminy Ochotnica Dolna na lata 20152020 Projekt Strategii Rozwoju gminy Ochotnica Dolna na lata 20152020 jest obecnie w fazie konsultacji. W kontekście nacisku kładzionego w obecnej perspektywie finansowej związanej z funduszami UE 20142020 na ograniczenie niskiej emisji. Ważnym zagadnieniem staje się kwestia doprowadzenia do gminy Ochotnicy Dolna sieci gazowniczej, tym bardziej, iż głównym źródłem niskiej emisji są gospodarstwa domowe. Jest to również ważny aspekt w kontekście rozwoju

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE gminy poprzez rozwój turystyki. Obecnie turyści zaczynają kłaść nacisk nie tylko na jakość infrastruktury, ale także na stan środowiska naturalnego w tym na czystość powietrza. Obszar priorytetowy „Infrastruktura techniczna i komunalna” oparty jest na jednym celu strategicznym: "Budowa, rozbudowa i przebudowa infrastruktury technicznej i komunalnej gminy w celu zapewnienia rozwoju gospodarczego i społecznego". W ramach powyższego celu strategicznego wyznaczone zostały następujące cele operacyjne: • I.1. Rozwój infrastruktury wodnokanalizacyjnej. • I.2. Utrzymywanie dobrego stanu infrastruktury drogowej na terenie gminy. • I.3. Eliminacja źródeł zanieczyszczeń niskiej emisji w gminie. • I.4. Wdrożenie efektywnego systemu punktów selektywnej zbiórki odpadów. • I.5. Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców gminy. • I.6. Rozwój infrastruktury społeczeństwa informacyjnego. I.3. Cel operacyjny: Eliminacja źródeł zanieczyszczeń niskiej emisji w gminie. Zadania: I.3.1 Wdrażanie projektów w zakresie stosowania alternatywnych źródeł energii – solary, wymiana pozostałych dużych kotłowni węglowych (w tym w instytucjach samorządowych) na opalane paliwami ekologicznymi (np. kotłownie olejowe, gazowe). Koordynacja: Urząd Gminy Partnerzy: Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, gospodarstwa domowe, właściciele obiektów Termin realizacji: do 2020 Źródła finansowania: budżet właścicieli obiektów, budżet gminy, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej I.3.2 Monitorowanie potrzeb lokalnych w zakresie ekologicznych źródeł energii. Koordynacja: Urząd Gminy Termin realizacji: działania ciągłe Źródła finansowania: budżet gminy, środki prywatne, środki zewnętrzne

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Program Ochrony Środowiska dla gminy Ochotnica Dolna na lata 20142017 wraz z perspektywą do roku 2022 Gminny Program Ochrony Środowiska określa politykę, ustala cele i zadania oraz szczegółowe programy zarządzania, odnoszące się do aspektów środowiskowych, usystematyzowanych według priorytetów. Główną misją programów ochrony środowiska jest potrzeba poprawy jakości życia człowieka. Program ochrony środowiska jest pisemną deklaracją celów i zadań w odniesieniu do użytkowania, ochrony i kształtowania środowiska. Program powinien wynikać z przyjętej wizji i strategii rozwoju gminy i wskazywać sposób rozwiązania bieżących problemów tzw. ekorozwoju. Jako jeden z głównych celów w Programie ochrony środowiska dla gminy Ochotnica Dolna na lata 20142017 z perspektywa do roku 2022 proponuje się: Cel 1: Poprawienie jakości powietrza Priorytet 1.1: Ograniczenie oraz zmniejszenie „niskiej emisji”. Głównym źródłem emisji pyłu zawieszonego PM10 jest tzw. „niska emisja”. Najistotniejszym czynnikiem wpływającym na obniżenie emisji z indywidualnych palenisk domowych jest czynnik ekonomiczny – na podstawie aktualnych kosztów gazu, oleju opałowego, węgla, drewna. Mieszkańcy nieraz posiadając dwa rodzaje pieców grzewczych, w większości korzystają z tych pieców których paliwo jest tańsze – rezygnują z palenia w piecu na olej opałowy w zamian korzystają z pieca w którym mogą spalić zmieszane, stałe paliwa – węgiel (często najtańszy, złej jakości), drewno itp.. Ważnym czynnikiem jest też poprawa stanu świadomości ekologicznej mieszkańców. Wiedza nt. szkodliwości spalania opakowań z tworzyw sztucznych, gumy, opakowań z powłoką aluminiową oraz sposobów oszczędzania energii (termomodernizacja – tzw. docieplenie budynków oraz wymiana stolarki, stosowanie materiałów energooszczędnych w budownictwie) oraz pieców o małym współczynniku strat ciepła. Jednym ze sposobów ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza jest dostosowanie rodzaju spalanego paliwa do konstrukcji paleniska, zastępując węgiel koksem lub paliwem bezdymnym. Korzystnym rozwiązaniem pod względem eksploatacyjnoekologicznym jest spalanie oleju opałowego lub gazu. Jednocześnie należy zaznaczyć, że gaz i olej opałowy nie są najtańszymi nośnikami energii w związku z dużą ilością drewna, które jest dostępne w obrębie gminy. W związku z powyższym należy rozważyć promowanie odpowiednich pieców do spalania wyłącznie drewna (biomasę) np. piece na tzw. gaz

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE drzewny o odpowiednich parametrach technicznych (przede wszystkim wysokiej sprawności i niskiej emisji zanieczyszczeń do powietrza). Gaz drzewny (ang. wood gas, niem. holzgas) powstaje w procesie zgazowania drewna. Jest to mieszanka palnych gazów: tlenku węgla, wodoru i metanu, a także niepalnych azotu, dwutlenku węgla, pary wodnej. Skład gazu zależy od wielu czynników, między innymi od temperatury panującej w palenisku generatora gazu, wilgotności załadowanego paliwa (drewna) i innych. Do pieców na biomasę należą również piece spalające: trociny, pelety, brykiet drzewny itp. Należy wspomnieć, że gmina sukcesywnie realizuje zadania związane z termomodernizacją (stosowaniem materiałów energooszczędnych w budownictwie) budynków gminnych. Budynki te sukcesywnie wyposaża się w kotłownie olejowe lub nowoczesne kotły o wysokiej sprawności. Należy dodać, że należy promować alternatywne źródła energii, które eliminują używanie pieców grzewczych np. instalacje solarne do podgrzewania c.w.u., pompy ciepła wykorzystywane do centralnego ogrzewania. Strefa małopolska została zaliczona do klasy C. Dla stref o tej klasie czystości powietrza należy przeprowadzić następujące działania: • podjęcie działań na rzecz poprawy jakości powietrza – realizacji Programu Ochrony Powietrza (POP) dla Województwa Małopolskiego, • określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych stężeń oraz wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji. Zapisy Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla gminy Ochotnica Dolna wraz z elementami PONE są spójne z aktualnymi programami i strategiami funkcjonującymi na obszarze gminy: strategią rozwoju, programem usuwania azbestu oraz programem ochrony środowiska.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

2. Charakterystyka gminy Ochotnica Dolna w związku z uwarunkowaniami mającymi wpływ na emisję zanieczyszczeń do atmosfery

2.1. Podział administracyjny

Gmina Ochotnica Dolna jest gminą o charakterze wiejskim, liczącą ogółem 8 540 mieszkańców (dane UG, stan na 16.12.2015 r.). Powierzchnia gminy łącznie wynosi 141 km 2. Gmina Ochotnica Dolna leży we wschodniej części powiatu nowotarskiego, w południowej części województwa małopolskiego. Położona jest w odległości: 23 km od Nowego Targu (odległość drogowa 32 km), 30 km od Nowego Sącza (odległość drogowa 41 km) oraz 66 km od Krakowa (odległość drogowa 105 km). W skład gminy wchodzą 4 sołectwa : Ochotnica Dolna, Ochotnica Dolna – Młynne, Ochotnica Górna, Tylmanowa. Gmina graniczy od północy z gminą Kamienica (powiat limanowski), od północnego – wschodu z gminą Łącko (powiat nowosądecki), od południa z gminami Czorsztyn oraz Krościenko nad Dunajcem (powiat nowotarski), a od południowego zachodu i zachodu z gminą wiejską Nowy Targ.

Rysunek 2.1. Lokalizacja gminy Ochotnica Dolna (na podkładzie mapy z Planu zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego)

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

2.2. Demografia

Gmina obecnie liczy 8 540 mieszkańców (dane UG, stan na 16.12.2015 r.). Wg danych GUS stan ludności na koniec 2014 roku wynosił 8422 osoby, z czego 4200 stanowili mężczyźni, a 4222 kobiety. Ze względu na strukturę wiekową 1687 mieszkańców jest w wieku przedprodukcyjnym, 5591 w wieku produkcyjnym, a 1144 w wieku poprodukcyjnym. Stan ludności gminy stale się powiększa. Wg danych GUS w ciągu ostatnich 20 lat populacja gminy zwiększyła się o 1123 osoby.

Tabela 2.1. Stan ludności w gminie Ochotnica Dolna rok ludność rok ludność rok ludność 2014 8422 2007 7982 2000 7668 2013 8396 2006 7933 1999 7569 Gmina 2012 8347 2005 7903 1998 7473 Ochotnica 2011 8297 2004 7877 1997 7397 Dolna 2010 8238 2003 7865 1996 7326 2009 8108 2002 7816 1995 7299 2008 8010 2001 7751 źródło: BDL, GUS

8600

8400

8200

8000

7800

7600 ludność 7400

7200

7000

6800

6600 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 rok

Rysunek 2.2. Stan ludności w gminie Ochotnica Dolna (na podstawie BDL, GUS)

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

W skład gminy Ochotnica Dolna wchodzą 4 sołectwa. Najliczniejszym jest Tylmanowa, którą zamieszkuje 3059, zaś sołectwem z najmniejszą liczbą mieszkańców jest Ochotnica Dolna Młynne.

Tabela 2.2. Stan ludności w poszczególnych sołectwach gminy Ochotnica Dolna sołectwo ludność Gmina Ochotnica Górna 2199 Ochotnica Ochotnica Dolna 2433 Dolna Ochotnica Dolna Młynne 849 Tylmanowa 3059 źródło: UG Ochotnica Dolna (stan na 16.12.2015r.)

2.3. Położenie geograficzne

Wg Kondrackiego gmina Ochotnica Dolna znajduje się w megaregionie Region Karpacki, prowincji Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim i Północnym, podprowincji Zewnętrzne Karpaty Zachodnie, makroregionie Beskidy Zachodnie oraz w mezoregionach Gorce i Beskid Sądecki. Znajduje się pomiędzy pasmem Gorca, pasmem Lubania i Beskidem Sądeckim. Najwyższe szczyty górskie znajdują się w rejonie Gorców i są to: Kiczora (1282 m n.p.m.), Lubań (1228 m n.p.m.) Jaworzyna Kamienicka (1288 m n.p.m.) oraz Gorc (1211 m n.p.m.) Wsie wchodzące w skład gminy posiadają bogata tradycje i historie – lokowane zostały już w XIV – XVI w. Teren gminy zamieszkują górale, których rodowód wywodzi się od pasterzy wołoskich. Ochotnica Dolna i Ochotnica Górna są traktowane jako najdłuższa wieś w Polsce, której długość dochodzi do 24 km.

2.4. Hydrografia i hydrogeologia

Obszar gminy Ochotnica Dolna leży w całości w dorzeczu Dunajca, prawego dopływu Wisły. Drugą po Dunajcu największą rzeką przepływającą przez obszar gminy jest Ochotnica, powstająca z połączenia potoków Furcówki i Forędówka, wypływających pod Kiczorą na wysokości ok. 1200 m n.p.m. i uchodząca do Dunajca

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE na wysokości 385 m. Ochotnica ma długość 24 km i przyjmuje kilkanaście dopływów. Przepływa przez miejscowości Ochotnica Górna i Ochotnica Dolna oraz fragment Tylmanowej gdzie uchodzi do Dunajca. Główne dopływy Ochotnicy to: • lewobrzeżne: Furcówka, Forędówki, Jaszcze, Jamne, Skrodne, Potok Gorcowy, Młynne • prawobrzeżne: Potok Jurkowski, Potok Kudowski, Potok Szymanowski, Potok Lubański, Potok Rolnicki. Na obszarze gminy występują częściowo dwa zbiorniki wód podziemnych i są to: • Zbiornik Wód Podziemnych nr 438 – Magura (Nowy Sącz) posiadający dokumentacje hydrogeologiczną. Jest to zbiornik trzeciorzędowy o typie ośrodka szczelinowoporowym. • Zbiornik Wód Podziemnych nr 439 – Magura (Gorce) nie posiadający dokumentacji hydrogeologicznej. Jest to zbiornik trzeciorzędowy o typie ośrodka szczelinowoporowym.

Rysunek 2.3. Zasięg GZWP na obszarze gminy Ochotnica Dolna (na podstawie mapy Polskiej Służby Hydrogeologicznej PIGPIB http://epsh.pgi.gov.pl)

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

2.5. Użytkowanie gruntów i charakterystyka gleb

Gmina Ochotnica Dolna charakteryzuje się bardzo wysoką lesistością. Wg danych GUS lasy wraz z użytkami leśnymi zajmują 8187 ha co stanowi 58 % powierzchni gminy. Użytki rolne na terenie gminy stanowią 39 % powierzchni ogólnej, zajmując 5505 ha. Dominującą formą wykorzystania użytków rolnych są grunty orne zajmujące 2537 ha co stanowi 46 %. Strukturę zagospodarowania gruntów w gminie Ochotnica Dolna.

Tabela 2.3. Formy użytkowania terenu w granicach administracyjnych gminy Ochotnica Dolna Wyszczególnienie ha % Całkowita powierzchnia gminy 14120 100 Powierzchnia lądowa 13917 98,6 Grunty pod wodami 203 1,4 grunty orne 2537 sady 118 Użytki rolne łąki 1682 5505 39,0 pastwiska 1111 grunty rolne zabudowane 57 Lasy oraz grunty leśne 8187 58,0 Grunty zabudowane i zurbanizowane 189 1,3 Nieużytki 36 0,3 źródło: GUS stan na 31.12.2014 r.

Pokrywa glebowa w gminie Ochotnica Dolna jest typowa dla górskich obszarów beskidzkich. Występują tu głównie gleby pochodzenia mineralnego, wykształcone na podłożu fliszowym. Przeważającym typem gleb są gleby brunatne. Na całym obszarze występują gleby brunatne kwaśne o odczynie kwaśnym i bardzo kwaśnym. Poza glebami brunatnymi na terenie gminy w wyższych partiach regla górnego i częściowo dolnego występują gleby bielicowe i fragmentarycznie bielice żelaziste i próchniczożelaziste. W zagłębieniach śródpolnych i przy ciekach wodnych w niewielkich rozproszonych kompleksach występują gleby mułowo glejowe. W dolinie Ochotnicy i Dunajca występują małymi kompleksami gleby

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE torfowe oraz strefowo wzdłuż cieków napływowe mady rzeczne – mady brunatne i czarnoziemne. Poza wyżej wymienionymi glebami na terenie gminy Ochotnica Dolna na terasach stokowych małymi fragmentami występują gleby szkieletowe. Są to gleby krzemowe o słabo wykształconym profilu glebowym i odczynie kwaśnym i słabo kwaśnym. Ze względu na erozyjne oddziaływanie wód powierzchniowych są to gleby płytkie [Strategia rozwoju turystyki w gminie Ochotnica Dolna do 2020 roku, 2008].

2.6. Obszary cenne przyrodniczo

Cały obszar gminy Ochotnica Dolna znajduje się w zasięgu obszarów ochrony przyrody. Wśród obszarów chronionych należy wyróżnić: • Gorczański Park Narodowy wraz z fragmentem otuliny, • Popradzki Park Krajobrazowy, • Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu, • Rezerwat Kłodne nad Dunajcem, • Rezerwat Pusta Wielka. • Obszary Natura 2000: o obszar Natura 2000 Ochotnica PLH120050, o obszar Natura 2000 Ostoja Gorczańska PLH120018, o obszar Natura 2000 Ostoja Popradzka PLH120019, o obszar Natura 2000 Środkowy Dunajec z dopływami PLH120088, o obszar Natura 2000 Tylmanowa PLH120095, o obszar Natura 2000 Gorce PLB120001. Na obszarze gminy znajdują się również 2 pomniki przyrody (GUS, stan na 2013r.).

Tabela 2.4. Ilościowy udział form ochrony przyrody w gminie Ochotnica Dolna Formy ochrony przyrody na obszarze gminy ha ogółem 14119,96 parki narodowe 962,26 rezerwaty przyrody 86,09 parki krajobrazowe 1269,10 rezerwaty i pozostałe formy ochrony przyrody w parkach krajobrazowych 82,09 obszary chronionego krajobrazu 11888,60 źródło: GUS stan na 31.12.2013 r.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Poniżej zamieszczono krótką charakterystykę obszarów chronionych na terenie gminy Ochotnica Dolna.

Obszar Natura 2000 Gorce PLB120001 Obszar znajduje się na terenie pasma górskiego Gorców, należących do Beskidów Zachodnich. Obejmuje górne partie zlewni rzeki Kamienicy i części niektórych innych zlewni gorczańskich wraz ze szczytami Jaworzyny (1288 m n.p.m.), Kudłonia (1276m) i Mostownicy (1251 m) w granicach Gorczańskiego Parku Narodowego. Występuje co najmniej 15 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 8 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C6) następujących gatunków ptaków: dzięcioł zielonosiwy, głuszec (PCK), muchołówka mała, puchacz (PCK), sóweczka (PCK); w stosunkowo wysokim zagęszczeniu (C7) występują: dzięcioł białogrzbiety (PCK), dzięcioł trójpalczasty (PCK), jarząbek, włochatka (PCK) i puszczyk uralski (PCK).

Obszar Natura 2000 Ochotnica PLH120050 Obszar został utworzony dla ochrony kolonii rozrodczej podkowca małego (gatunek z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej) znajdującej się na strychu Kościoła w Ochotnicy Dolnej. Znajduje się tu kolonia rozrodcza tego gatunku licząca 30 osobników dorosłych. Zgodnie z Kryteriami wyboru schronień nietoperzy do ochrony w ramach polskiej części sieci Natura 2000, ostoja uzyskała 10 punktów, co daje podstawy do włączenia jej do sieci Natura 2000.

Obszar Natura 2000 Ostoja Gorczańska PLH120018 Obszar obejmuje prawie całe pasmo górskie Gorców, stanowiące fragment Beskidów Zachodnich. Do obszaru włączono także tereny w dolinach potoków Jamne i Jaszcze w Ochotnicy Górnej. W obszarze zidentyfikowano 17 rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz 13 gatunków z Załącznika II tej Dyrektywy. Szczególnie cenne są kompleksy łąk i płaty naturalnych zbiorowisk leśnych. Jest to ważna ostoja fauny typowej dla Karpat, zwłaszcza dużych drapieżników. Obszar o bogatej florze roślin naczyniowych (ok. 940 gat.), z licznymi stanowiskami chronionych prawnie, rzadkich lokalnie lub zagrożonych gatunków roślin naczyniowych.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Obszar Natura 2000 Ostoja Popradzka PLH120019 Ostoja leży w zlewni Dunajca, Popradu oraz Kamienicy Nawojowskiej. Na skutek zróżnicowania wysokościowego i klimatycznego wykształcił się tu charakterystyczny, piętrowy układ roślinności. Występują tutaj duże połacie dobrze zachowanego lasu o naturalnym charakterze, właściwie użytkowane łąki górskich, liczne obszary źródliskowe oraz naturalne dolin rzek górskich. Łącznie stwierdzono tu występowanie 14 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. oraz 22 gatunki z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. W obszarze znajdują się ważne ostoje nietoperzy. Występuje tu co najmniej 13 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, 1 gatunek z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Gniazduje powyżej 1% populacji krajowej bociana czarnego i puchacza (C6, PCK).

Obszar Natura 2000 Środkowy Dunajec z dopływami PLH120088 Obszar jest ważną ostoją gatunków ryb cennych z przyrodniczego i gospodarczego punktu widzenia. Aktualnie w środkowym Dunajcu i w jego dopływach bytuje 19 gatunków ryb. Poza pstrągiem potokowym i lipieniem, licznie reprezentowane są karpiowate ryby reofilne: świnka, brzana, brzanka, kleń, jelec i certa oraz ryby stagnofilne (płoć, leszcz) i drapieżne (szczupak, okoń) podchodzące ze zbiornika Rożnów, lub zrzucane z kaskady zbiorników Czorsztyn Sromowce Wyżnie. Dodatkowo środkowy Dunajec jest ważnym miejscem bytowania dla objętej ochroną ex situ głowacicy. Obszar stanowi cenny zasób zróżnicowanych siedlisk dla gatunków zwierząt rzadkich i poddanych ochronie związanych ze środowiskiem wodnym występuje tu 2 gatunki ryb z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Obok doliny Białki, jest to najważniejszy w Polsce obszar występowania siedlisk kamieńcowych doskonale rozwiniętych zarówno nad samym Dunajcem, jak i w dolinach dopływów: Ochotnicy, Kamienicy Gorczańskiej i Kamienicy Sądeckiej.

Obszar Natura 2000 Tylmanowa PLH120095 Obszar położony jest w Tylmanowej. Znajduje się tu stanowisko kolonii rozrodczej podkowca małego na strychu kościoła w Tylmanowej. Obszar obejmuje też sąsiadujące z nim bezpośrednio obszary żerowiskowe.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Rysunek 2.4. Obszary Natura 2000 w granicach gminy Ochotnica Dolna Źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl

Gorczański Park Narodowy został utworzony w 1981 roku. Chroni centralną część Gorców. Puszcza karpacka jest największym naturalnym bogactwem tych gór. Najmniej zmienione przez człowieka są dolnoreglowe lasy mieszane, zwane buczyną karpacką. Najwyższe wzniesienia porasta bór świerkowy, zajmujący piętro regla górnego. Szczególną wartość dla krajobrazu i przyrody Gorców mają polany reglowe, które powstały w wyniku tradycyjnej gospodarki pasterskiej. Kompleks leśny wraz z mozaiką polan tworzy szatę roślinną Gorców i środowisko życia dla licznych zwierząt. Z pierwotną puszczą związane są duże drapieżniki jak wilk i ryś oraz ssaki kopytne. Różnorodność drzewostanów sprzyja gniazdowaniu wielu gatunków ptaków m.in. puchacz i głuszec. Bogata roślinność lasów oraz kwiecistych łąk tworzy siedliska dla zwierząt bezkręgowych, zwłaszcza owadów. Gorce odznaczają się wielką biologiczną różnorodnością, a jej zachowanie należy do głównych zadań Gorczańskiego Parku Narodowego.

Popradzki Park Krajobrazowy został utworzony w 1987 roku. Jest jednym z największych parków tego rodzaju w Polsce (54212 ha). Znajduje się w Karpatach Zachodnich, na terenie Beskidu Sądeckiego, gdzie zajmuje górne partie pasm Radziejowej i Jaworzyny Krynickiej wraz z położoną pomiędzy nimi przełomową dolinę Popradu. Również obejmuje położoną w granicach Polski część Gór

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Czerchowskich. Około 80% powierzchni parku stanowią lasy. Oprócz przyrody ożywionej występują tu wody mineralne, skałki czy jaskinie. W rozległych, zwartych lasach żyje wiele gatunków ssaków leśnych, jak np.: wilki, rysie, jelenie, sporadycznie żbiki i niedźwiedzie. Występują górskie ptaki: orzeł przedni, płochacz halny, drozd obrożny, puchacz, puszczyk uralski, a do osobliwości należy wąż Eskulapa.

Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu obejmuje powierzchnię 364 176 ha. Został utworzony Uchwałą Nr XVIII/299/12 Sejmiku Województwa Małopolskiego (Dz. Urz. Woj. Małopolskiego, poz. 1194 z dnia 20 marca 2012r.) celem ochrony ekosystemów leśnych i nieleśnych. Na obszarze gminy Ochotnica Dolna Poludniowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu zajmuje większość tereny gminy. Są to wyróżniające się krajobrazowo tereny o zróżnicowanych typach ekosystemów (wartościowe w szczególności ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką i wypoczynkiem lub istniejące albo odtwarzane korytarze ekologiczne).

Rezerwat przyrody Kłodne nad Dunajcem jest sklasyfikowany jako krajobrazowy rezerwat przyrody. Położony jest w przysiółku Kłodne należącym do miejscowości Tylmanowa w gminie Ochotnica Dolna. Utworzony został w 1960 roku, a jego powierzchnia wynosi 90 ha. Znajduje się w Paśmie Radziejowej Beskidu Sądeckiego i wchodzi w skład Popradzkiego Parku Krajobrazowego. Rezerwat umiejscowiony jest na dzikim terenie, który charakteryzuje się bardzo stromym i trudno dostępnym prawym zboczem doliny Dunajca, który tworzy w tym miejscu zakole zwane Przełomem Tylmanowskim. Po wschodniej stronie rezerwatu przyrody znajdują się stoki Wyśniej Góry, a po zachodniej znajdują się stoki Kotlin. Trudny dostęp do tego terenu, jak i strome zbocza, spowodowały zachowanie lasu, podczas gdy tereny Kłodnego po drugiej stronie Dunajca, znajdujące się już na obszarze Gorców, zostały "przekwalifikowane" na pola uprawne i łąki, a ostatnio stopniowo są zabudowywane. Dominującym drzewem i niemal jedynym gatunkiem w drzewostanie rezerwatu jest buk zwyczajny z bardzo ubogą warstwą podszytu. Znajduje się tutaj tak zwana buczyna kwaśna.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Rezerwat Pusta Wielka Rezerwat powstał w 1963 roku. Położony jest w grzbiecie głównym Pasma Radziejowej pomiędzy Błyszczem a przełęczą Złotne. Znajduje się na obszarze Popradzkiego Parku Krajobrazowego oraz obszaru Natura 2000 Ostoja Popradzka. Jest to las mieszany, w którym najliczniej występują buki, świerki, jodły i sosny. Celem ochrony jest zachowanie naturalnego lasu regla dolnego z reliktowym stanowiskiem sosny. Szczegółową lokalizację obszarów chronionych na terenie gminy Ochotnica Dolna zamieszczono na rysunku poniżej.

Rysunek 2.5. Obszary chronione w granicach gminy Ochotnica Dolna Źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl

2.7. Sieć drogowa

Gmina Ochotnica Dolna posiada dosyć dobrze rozwiniętą sieć dróg umożliwiającą łatwe przemieszczanie się do największych miast małopolski, takich jak Nowy Targ (odległość drogowa 32 km), Nowy Sącz (odległość drogowa 41 km) oraz stolica małopolski Kraków (odległość drogowa 105 km). Wschodnią część gminy przecina droga wojewódzka DW 969. Jest to droga o długości 67,3 km łącząca Nowy Targ ze Starym Sączem i Nowym Sączem. W dniu 29 października 2011 roku otwarto obwodnicę Podegrodzia, która wraz z wybudowaną w 2009 roku obwodnicą starosądecką stanowi nowy przebieg tej trasy, mijając centra Starego

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Sącza i Podegrodzia. Przez centralną część gminy przechodzi powiatowa droga 1637K. Ponadto w gminie Ochotnica Dolna znajduje się ponad 100 km gminnych dróg utwardzonych. Szczegółowy rozkład dróg w gminie został zamieszczony na mapie poniżej.

Rysunek 2.6. Sieć dróg gminy Ochotnica Dolna

2.8. Klimat

Na obszarze gminy Ochotnica Dolna panują specyficzne warunki klimatyczne w dużej mierze uzależnione od rzeźby terenu. Region leży w regionie klimatów górskich i według klasyfikacji profesora Mieczysława Hessa, która opiera się na średniej rocznej temperaturze powietrza oraz zasięgu występowania pięter roślinnych, znajduje się w obrębie trzech pięter klimatycznych: • umiarkowanie ciepłego o średniej temperaturze powietrza od 6 do 8 °C, obejmuje dolinę Dunajca i Ochotnicy, niżej położone fragmenty stoków, w zależności od ekspozycji do wysokości 550 750 m n.p.m. • umiarkowanie chłodnego o średniej temperaturze powietrza od 4 do 6 °C, obejmuje stoki i zbocza Beskidu Sądeckiego i Gorców do wysokości 1100 m n.p.m. • chłodnego rozciągającego się powyżej 1100 m n.p.m., występującego tylko w paśmie Lubania o średniej temperaturze powietrza poniżej 4 °C.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Przy tak znacznych różnicach wysokości pomiędzy najniższym a najwyższym punktem na obszarze regionu zmienność czynników klimatycznych jest bardzo duża, np: • średnia roczna temperatura powietrza rożni się o 4°C; • okres wegetacyjny (gdy średnia dobowa temperatura wynosi powyżej 5 °C trwa od 223 dni w dolinie Dunajca do 191 dni w Gorcach; • liczba dni z przymrozkiem wynosi od 123 dni w dolinie Dunajca do 138 w Gorcach; • pora zimowa (przy średniej dobowej temperaturze poniżej 0 °C trwa od 100 dni w dolinie Dunajca do 121 dnia w górach i nawet 140 dni na szczytach gór; • Liczba dni z mgłą wynosi od 56 w dolinie Dunajca do 84 w Gorcach [Strategia rozwoju turystyki w gminie Ochotnica Dolna do 2020 roku, 2008].

2.9. Uwarunkowania ekonomiczne gminy

Wg danych GUS na terenie gminy Ochotnica Dolna istniało w 2014 roku 518 podmiotów gospodarczych. Względem 2013 roku nastąpił wzrost liczby podmiotów o 39. Większość podmiotów należy do sektora prywatnego. W 2014 roku w sektorze publicznym 15 z 20 podmiotów stanowią państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego. Zaś w sektorze prywatnym większość, bo aż 437 z 498 podmiotów stanowią osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.

Tabela 2.5. Podmioty wg sektorów własnościowych Wyszczególnienie 2013 2014 ogółem 20 20 Sektor publiczny Państwowe i samorządowe 15 15 jednostki prawa budżetowego ogółem 459 498 Osoby fizyczne prowadzące 404 437 działalności gospodarczą Sektor prywatny Spółki handlowe 8 9 Fundacje 1 1 Stowarzyszenia i organizacje 13 13 społeczne Podmioty gospodarki narodowej ogółem 479 518 źródło: BDL, GUS

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Przeszło połowa podmiotów zlokalizowanych w gminie Ochotnica Dolna prowadzi działalność w branży przemysłu lub budownictwa. W rolnictwie, leśnictwie, łowiectwie oraz rybactwie zarejestrowanych jest tylko 9 podmiotów, co stanowi duży spadek względem 2013 roku, gdzie zarejestrowanych było 29 podmiotów. W pozostałych rodzajach działalności niż wymienione zarejestrowano 226 podmiotów.

Tabela 2.6. Podmioty wg grup rodzajów działalności PKD 2007 Rodzaj działalności 2013 2014 Rolnictwo leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 29 9 Przemysł i budownictwo 246 283 Pozostała działalność 204 226 Ogółem 479 518 źródło: BDL, GUS

Położenie gminy wśród lasów, obecność obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych ma wpływ na to, iż gmina przekształca swoją funkcję na turystyczną. Obecnie na terenie gminy znajduje się kilka pensjonatów. Budżety gminy i wydatki w latach 20102014 przedstawiono w tabeli poniżej.

Tabela 2.7. Budżet gminy i wydatki w latach 20102014 2010 2011 2012 2013 2014 Dochody ogółem [zł] 29049126,36 27988774,92 28564238,98 30627639,66 31179933,70 Dochody własne [zł] 5277762,16 6442002,15 5909461,38 8270161,99 10194911,87 Wydatki ogółem [zł] 30381257,46 28479721,70 31699693,86 28967421,46 27596284,78 źródło: BDL, GUS

Z przestawionych danych wynika, że w latach 20112014 zaznaczył się wzrost dochodów do budżetu gminy. W ostatnich latach nieznacznie zmniejszyły się wydatki gminy. Wskaźnik zwodociągowania gminy wyrażony liczbą osób korzystających z instalacji do ogółu ludności wynosi zaledwie 4,6%, natomiast udział budynków podłączonych do kanalizacji sanitarnej stanowi 61,4% liczby posesji mieszkalnych, przy czym sytuacja ta z roku na rok się zmienia na korzyść coraz większej liczby budynków podłączonych do systemu kanalizacji zbiorowej. Na terenie gminy nie ma obecnie sieci gazowej (dane BDL, GUS stan na 2014 r.) .

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Gmina Ochotnica Dolna wciąż się rozbudowuje o czym świadczy coroczny wzrost liczby domów mieszkalnych. W 2008 roku na obszarze gminy znajdowało się 1951 budynków mieszkalnych, a już na koniec 2014 roku liczba ta zwiększyła się o 190.

Tabela 2.8. Liczba budynków mieszkalnych w latach 20082014 Rok 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Ilość budynków mieszkalnych 1951 1965 2019 2046 2059 2100 2141 Źródło: BDL, GUS 2015r.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

3. Nośniki energetyczne używane na terenie gminy

3.1. System ciepłowniczy

Ciepło dostarczane do odbiorców może być wykorzystywane na różne sposoby. Jednak dominującymi są: ogrzewanie obiektów i podgrzewanie wody użytkowej. Głównymi odbiorcami ciepła są sektory: bytowokomunalny oraz budynki użyteczności publicznej. Sektory te dążą do bardziej racjonalnego zużycia energii cieplnej głównie dzięki termomodernizacji obiektów, energooszczędnemu budownictwu i stosowaniu indywidualnych źródeł pozyskiwania ciepła. Działania te prowadzą do zmniejszenia zapotrzebowania na ciepło, które jest ponadto zależne od warunków atmosferycznych w sezonie grzewczym. Zaopatrzenie gminy Ochotnica Dolna w ciepło bazuje na ogrzewaniu indywidualnym. Na terenie gminy jest 2381 budynków mieszkalnych (UG Ochotnica Dolna, stan na 16.12.2015 r.). Inwentaryzacją w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej objęto we wszystkie 4 sołectwa, łącznie 321 budynków w tym 279 budynków mieszkalnych jednorodzinnych (tj. 13% budynków mieszkalnych gminy), 1 budynek mieszkalny wielorodzinny, 14 budynków użyteczności publicznej, 27 budynków firm i przedsiębiorstw (w tym 5 firm transportowych). Większość budynków w gminie to budynki wolnostojące, jednorodzinne, istnieje tylko jeden budynek wielorodzinny w miejscowości Ochotnica Górna, który jest własnością gminy. Istotny dla ustalenia energochłonności budynku jest także czas jego budowy. Przeanalizowane dane z ankiet ilustrujące wiek budynków, który został zestawiony w tabeli 3.1. W trakcie inwentaryzacji (grudzień 2015r.) zaobserwowano wiele domów nowoczesnych, wybudowanych w ostatnich latach, co świadczy o unowocześnianiu gminy oraz dopływie nowych mieszkańców. Strukturę rodzaju paliw stosowanych do ogrzewania ankietyzowanych budynków mieszkalnych w poszczególnych sołectwach prezentuje tabela 3.2. Okazuje się, że na 279 przeankietyzowanych gospodarstw domowych zdecydowana większość ogrzewana jest węglem, węglem i drewnem lub kombinacją węgiel, drewno z energią elektryczną. Samym węglem ogrzewanych jest 18,35 % domostw w gminie, jednak sumując te dane razem z ogrzewaniem węglem i drewnem

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

(35,97%), węglem, drewnem i energią elektryczną (31,65%) oraz pozostałe kombinacje ogrzewania z węglem otrzymamy łącznie 89,21% budynków mieszkalnych w których w większym lub mniejszym stopniu stosowany jest węgiel jako paliwo. Z pozostałych paliw liczącym się sposobem ogrzewania jest drewno/biomasa. 22 spośród 279 domostw jest ogrzewanych właśnie tym surowcem co daje nam 7,88% w skali całej gminy. Pozostałe paliwa stanowią znikomy procent. Strukturę rodzaju paliw przedstawiono na wykresie 3.1. oraz w tabeli 3.2.

Tabela 3.1. Wiek budynków mieszkalnych jednorodzinnych na terenie gminy Ochotnica Dolna Wiek budynków Liczba Udział procentowy [%] 2011 i nowsze 13 4,66 20012010 46 16,49 19912000 58 20,78 19811990 72 25,81 19711980 38 13,62 19611970 17 6,09 19511960 13 4,66 19411950 6 2,15 19311940 10 3,58 1930 i starsze 3 1,08 budynki z nie określonym rokiem budowy 3 1,08 suma budynków wśród których przeprowadzono 279 100,00 ankietę Źródło: Ankietyzacja przeprowadzona w grudniu 2015r.

Rysunek 3.1. Procentowy udział paliw służących do ogrzewania budynków mieszkalnych jednorodzinnych na terenie gminy Ochotnica Dolna

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Tabela 3.2. Rodzaj paliw stosowany w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych gminy Ochotnica Dolna na podstawie ankiet Rodzaj paliwa stosowany do ogrzewania budynku węgiel + węgiel + liczba węgiel + drewno + węgiel + drewno + węgiel + olej opałowy Sołectwo węgiel + drewno + drewno/ energia ankiet węgiel energia olej opałowy olej energia gaz + + en ergia ekogroszek drewno energia biomasa elektryczna elektryczna + energia opałowy elektryczna biomasa elektryczna elektryczna elektryczna Ochotnica 87 9 41 27 2 1 7 Górna Ochotnica 59 15 21 14 2 1 2 1 1 1 1 Dolna Ochotnica 57 16 22 10 6 2 1 Dolna Młynne Tylmanowa 76 11 16 37 2 7 2 1

Razem 279 51 100 88 4 2 2 22 3 1 1 4 1

źródło: Ankietyzacja przeprowadzona w grudniu 2015r.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

3.2. System gazowniczy

Na terenie gminy nie ma obecnie sieci gazowej. Jednakże planowane jest wykonanie sieci gazu ziemnego ze Słopnic do Szczawnicy. Linia gazowa będzie przebiegać przez miejscowość Tylmanowa. Pozwolenie na budowę zostało już wydane w latach ubiegłych a realizacja planowana jest na następne lata. W ramach tego projektu planuje się podłączenie do sieci gazowej części sołectwa Tylmanowa. Szacunkowo przyjmuje się, że będzie to około 3050% budynków sołectwa w zależności od możliwości technicznych i warunków przyłączeniowych.

3.3. System energetyczny

Właścicielem sieci energetycznej na obszarze gminy Ochotnica Dolna jest Tauron. W roku 2014 i do połowy 2015 dostawcą energii na obiekty gminne, komunalne i oświetlenie uliczne był Tauron Sprzedaż (Dystrybucja przesył Tauron Dystrybucja). Od połowy 2015 dostawcą energii na obiekty gminne, komunalne i oświetlenie uliczne jest ENERGA – OBRÓT S. A. 80309 Gdańsk, Al. Grunwaldzka 472 (Dystrybucja przesył Tauron Dystrybucja). Sieć energetyczna w gminie to głównie niskie i średnie napięcie (linie napowietrzne i sporadycznie linie kablowe – podziemne). Miejscowość Tylmanowa przecina również linia przesyłowa wysokiego napięcia 110kV. Zużycie energii na obiektach gminnych to około 1 000 000 kWh rocznie (dane Urząd Gminy w Ochotnicy Dolnej). Sieć średniego napięcia (ŚN) jest generalnie w dobrym stanie technicznym. Jednak stan części sieci elektroenergetycznej SN i NN na terenie gminy nie odpowiada już aktualnym potrzebom rozwoju gospodarczego. Zaspokojenie zwiększonego zapotrzebowania na energię dla celów gospodarczych będzie wymagało wymiany, bądź dodania transformatorów, budowy nowych stacji trafo i likwidacji napowietrznych linii NN które powodują kolosalne utrudnienia w utrzymaniu porządku i czystości w gminie oraz w zimowym utrzymaniu ulic [Strategia rozwoju gminy Ochotnica Dolna na lata 20152020 projekt, 2015].

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

3.3.1. Końcowi odbiorcy i zużycie energii elektrycznej

Zgodnie z metodologią przyjętą do opracowania PGN (rozdział 7), końcowi odbiorcy energii elektrycznej uwzględnieni w bazowej inwentaryzacji zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych to: • budynki użyteczności publicznej, • mieszkalnictwo (budynki prywatne), • sektor usługowohandlowy. Zgodnie z analiza zużycia z lat poprzednich oraz postępowaniem przetargowym roczne zużycie prądu w obiektach użyteczności publicznej oraz oświetleniu ulicznym kształtuje się na poziomie 1 000 000 kWh. Szacunkowe zużycie energii elektrycznej w budynkach mieszkalnych to: 1 200 2 500 kWh rocznie, zaś szacunkowe zużycie energii elektrycznej w budynkach usługowych jest rzędu 1 200 10 000 kWh rocznie [dane UG w Ochotnicy Dolnej]. Dane dotyczące zużycia energii elektrycznej budynków użyteczności publicznej, z podziałem na poszczególne grupy taryfowe, przedstawiono w tabeli poniżej.

Tabela 3.3. Ilość energii elektrycznej w 2014 roku [kWh] Grupa taryfowa Rozliczenie Ilość energii w kWh C11 całodobowo 174 720 szczyt 1 035 C12a 3 104 poza 2 069 dzień 119 390 C12b 319 323 noc 199 933 C21 całodobowo 26 300 26 300 szczyt 94 870 C22a 384 259 poza 289 389 źródło: załącznik nr 1 do SIWZ Urząd Gminy w Ochotnicy Dolnej

3.3.2. Oświetlenie dróg i przestrzeni publicznej

Gmina posiada wymienione oprawy oświetleniowe na żarówki energooszczędne na podstawie przetargu z 2009 roku. Zamówienie obejmowało: • wymianę istniejących konstrukcji nośnych – wysięgniki, mocowania, haki,

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

• wymianę istniejących elementów zasilających i zabezpieczeń – przewody od granicy stron, skrzynki bezpiecznikowe, bezpieczniki, • wymianę istniejących punktów świetlnych – oprawy i źródła światła w miejscach aktualnego zawieszenia, • wyniesienie układów pomiaru energii i sterowania oświetleniem poza stacje transformatorowe i skrzynie stacyjne stacji transformatorowych napowietrznych, • wymianę sterowania oświetleniem na sterowanie zegarami astronomicznymi, • dobudowę punktów świetlnych na istniejących konstrukcjach wsporczych i w ramach istniejącego zasilania. Dokumentacja fotometryczna wykonana została przy przestrzeganiu normy PNEN13201 „Oświetlenie dróg publicznych” i obejmuje wartości docelowe (przebudowa i uzupełnienie opraw) po zakończeniu drugiego etapu prac. Dodatkowym dokumentem opisującym zakres przedmiotu zamówienia jest Specyfikacja Techniczna Wykonania i Odbioru Robót ( STWiOR ). Wymieniono łącznie 457 sztuk opraw i źródeł światła zgodnie z doborem oraz projektem fotometrycznym remontu i przebudowy oświetlenia. Dodatkowo dobudowano oprawy i źródła świata na istniejących konstrukcjach wsporczych sieci NN i w ramach istniejącego zasilania w ilości 50 sztuk z czego 18 to oprawy i źródła światła o mocy 70W, 30 o mocy 100W i 2 o mocy 135W [dane Urząd Gminy w Ochotnicy Dolnej]. W 2014 roku na oświetlenie w gminie Ochotnica Dolna zużyto 319 495 kWh energii elektrycznej [załącznik nr 1 do SIWZ Urząd Gminy w Ochotnicy Dolnej].

3.4. Odnawialne źródła energii

Rozwój cywilizacyjny wpływa na wzrost zapotrzebowania na energię, wyczerpywanie się zasobów jej nośników (głównie paliw kopalnych węgli, ropy naftowej, gazu ziemnego), a także wzrost zanieczyszczenia m.in. powietrza związany z ich zużyciem. Ma to wpływ na zwiększenie zainteresowania wykorzystaniem energii ze źródeł odnawialnych (OZE). OZE są więc alternatywą dla tradycyjnych pierwotnych nieodnawialnych nośników energii. Pozyskiwanie energii z tych źródeł jest w porównaniu ze źródłami kopalnymi, bardziej przyjazne dla środowisku ponieważ zmniejsza wpływ energetyki

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE na środowisko m.in. poprzez redukcję emisji szkodliwych gazów (w tym cieplarnianych), pyłów itp. W nawiązaniu do tego rozwój energetyki bazującej na OZE ma istotne znaczenie w realizacji podstawowych celów polityki klimatyczno energetycznej dotyczącej przede wszystkim obniżenia emisji CO 2 oraz zwiększeniu efektywności energetycznej.

3.4.1. Energia słoneczna

Słońce jest jedną z miliardów gwiazd, ale dla nas ma znaczenie wyjątkowe, ponieważ znajduje się najbliżej Ziemi. Wysyłane przez nie promieniowanie elektromagnetyczne umożliwia życie wszystkich organizmów i stanowi siłę napędową ich ewolucji. Z energii docierającej do granic atmosfery Ziemi około 28% zostaje odbite i rozproszone, reszta jest zaabsorbowana przez biosferę. Ilość energii docierającej do powierzchni Ziemi przekracza 10 000 razy obecne zapotrzebowanie ludzkości na energię. Dlatego też, w obliczu kończących się zasobów konwencjonalnych źródeł energii, energia słoneczna i metody jej zamiany na inne formy energii nabierają coraz większego znaczenia zwłaszcza, że jej pozyskiwanie nie powoduje żadnych efektów ubocznych, szkodliwych emisji, czy zubożenia zasobów naturalnych, a instalowanie urządzeń głównie na obiektach architektonicznych, nie wpływa zasadniczo na krajobraz. Energię słoneczną w postaci bezpośredniej wykorzystuje się do produkcji energii elektrycznej przy pomocy fotoogniw energia fotowoltaiczna oraz do produkcji energii cieplnej. Na świecie stale ma miejsce rosnące zapotrzebowanie na energię. Jeśli w roku 1986 światowe zużycie energii wynosiło 11,2 TW lat, to prognoza na rok 2030 uwzględniając zużycie w roku 2000 wynoszące ok. 15 TW lat, będzie wynosić prawdopodobnie 29,0 TW lat [www.primaenergy.pl, http://energiaodnawialna.net]. Na rysunku poniżej przedstawiono mapę nasłonecznienia kraju. Nasłonecznienie i jego długość jest jednak uzależniona od pory roku. Największe nasłonecznienie występuje między kwietniem a październikiem. Średnie nasłonecznie w Polsce wynosi ok. 1100 kWh/m 2, w gminie Ochotnica Dolna nasłonecznienie może osiągać jeszcze wyższe wartości. Są to wskaźniki dogodne dla systemów kolektorów solarnych stosowanych do np. ciepłej wody użytkowej (c.w.u). Dzięki takim przedsięwzięciom i działaniom można na obszarze gminy pozyskać energię cieplną dla budynków mieszkalnych, jak i użyteczności publicznej.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Energię słoneczną najlepiej jest wykorzystać w okresie letnim, a w pozostałych porach roku w skojarzeniu z innymi źródłami.

Rysunek 3.2. Strefy nasłonecznienia w Polsce Źródło: http://www.gsfotowoltaika.pl

Pomimo sprzyjających warunków dla rozwoju energetyki słonecznej w gminie, jedynie w sporadycznych przypadkach zauważono panele słoneczne na budynkach. Z przeprowadzonej inwentaryzacji wynika, że znaczna część mieszkańców jest zainteresowana inwestowaniem w fotowoltaikę, jeśli część kosztów pokrywałaby dotacja.

3.4.2. Energia wiatru

W Polsce najkorzystniejsze obszary dla budowy farm wiatrowych to północny pas Polski oraz obszar pasa centralnego. Natomiast obszary pasa południa oraz

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE fragmenty na wschodzie Polski są raczej niekorzystne (fig. 3.3.). Występują również małe obszary wyspowe o bardzo niekorzystnych warunkach (prędkość wiatru oraz częstotliwość występowania wiatru). Niestety średnia wartość wykorzystania mocy wytwórczej na terenie Polski i w większości innych krajów nie jest wysoka i wynosi około 0,2, czyli 20%. Według Urzędu Regulacji Energetyki moc całkowita instalowanych elektrowni wiatrowych nadal będzie rosła. W roku 2012 moc całkowita ma wynosić 1610 MW, w roku 2013 – 2010 MW, a w roku 2014 – 2510 MW. Według umów zawartych z PSE Operator największe planowane elektrownie wiatrowe powstaną w okolicach Słupska (320 MW), Dunowa (250 MW), Dargolezy (240 MW) oraz Wierzbiecina (240 MW). Obecnie z uwagi na promocję i coraz szersze wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii na całym świecie trwają intensywne badania i analizy związane z tematem produkcji energii ze źródeł odnawialnych oraz prognoz i produkcji. W warunkach krajowych istnieje potrzeba przeprowadzania tego typu analiz poszerzających aktualny stan badań [http://www.elektro.info.pl, http://www.ure.gov.pl/].

Rysunek 3.3. Strefy energetyczne wiatru w Polsce Źródło: http://www.elektro.info.pl

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Gmina Ochotnica Dolna znajduje się w IVstrefie, mało korzystnej dla produkcji energii wiatrowej. Stąd na terenie gminy nie ma zlokalizowanych żadnych elektrowni wiatrowych, a budowa takowych w przyszłości nie będzie opłacalna.

3.4.3. Energia spadku wód

Energetyka wodna (hydroenergetyka) zajmuje się pozyskiwaniem energii wód i jej przetwarzaniem na energię mechaniczną i elektryczną przy użyciu silników wodnych (turbin wodnych) i hydrogeneratorów w siłowniach wodnych (np. w młynach) oraz elektrowniach wodnych, a także innych urządzeń (w elektrowniach maretermicznych i maremotorycznych). Najpopularniejsze wykorzystanie wody do produkcji energii to elektrownie wodne, które zamieniają energię spadku, lub przepływu wody na energię elektryczną za pośrednictwem turbin wodnych. Turbina wodna często nosi nazwę turbiny hydraulicznej i jest nic innego jak silnik wodny przetwarzający energię mechaniczną wody na ruch obrotowy za pomocą wirnika z łopatkami. Obracający się wirnik z łopatami napędza prądnicę lub ich układ [http://energiaodnawialna.net]. Na obszarze gminy Ochotnica Dolna są duże spadki wód, stąd są możliwości na pozyskiwanie energii z turbin oraz siłowni wodnych, jednakże na chwilę obecną na obszarze gminy nie wytwarza się energii z wykorzystaniem spadku wód.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

4. Dotychczasowe działania w gminie na rzecz poprawy efektywności energetycznej, gospodarki niskoemisyjnej i wykorzystania OZE wraz z planami na przyszłość

W gminie Ochotnica Dolna dominuje zabudowa jednorodzinna z kotłami węglowymi. Jednakże gmina stara się zmienić ten obraz poprzez promowanie odnawialnych źródeł energii (OZE). Podczas inwentaryzacji na niektórych nowo wybudowanych domach zaobserwowano panele słoneczne, jednak jest ich znikoma ilość. Na terenie gminy istnieje około 28 budynków komunalnych. Większość z nich posiada wymienione okna i ocieplone stropy i ściany. Materiałem ocieplającym głównie jest styropian. Spora część budynków komunalnych posiada nowoczesne kotły retortowe, bądź olejowe. Jednakże część budynków komunalnych opalana jest ciągle węglem (10 szt.). Gmina w roku 2009 przeprowadziła postępowanie przetargowe i zawarła umowę na "Modernizację oświetlenia ulicznego w gminie Ochotnica Dolna" na łączną kwotę 382 802,21zł. Zamówienie obejmowało wymianę wszystkich opraw oświetleniowych i źródeł światła na energooszczędne. Ewentualne dalsze działania mogłyby polegać na wymianie tychże żarówek na żarówki ledowe. Gmina corocznie wykonuje, remontuje lub odbudowuje nawierzchnie asfaltowe na drogach gminnych w ilości około 25 km. W 2015 roku gmina w ramach zadania pn. " Enklawa aktywnego wypoczynku w sercu Gorców szlaki turystyki rowerowej, pieszej i narciarskiej w gminie Ochotnica Dolna" wyznaczyła i oznakowała 139,88 km dróg i ścieżek rowerowych. W 2016 oraz w kolejnych latach planowane są dalsze modernizacje mające na celu poprawienie jakości powietrza oraz stanu środowiska w gminie. Planowane są inwestycje m.in. w zakresie: • termomodernizacji budynków publicznych w samym roku 2016 planuje się ocieplenie 1 2 budynków komunalnych, • wymiany źródeł ciepła w budynkach użyteczności publicznej planuje się wymianę kotłów węglowych na kotły retortowe, ew. łączone systemy

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

ogrzewanie (np. kocioł + pompa ciepła + fotowoltaika). Dla istniejących obiektów planuje się także modernizację istniejących systemów poprzez rozbudowę o pompy ciepła czy instalacje solarne, • odnawialnych źródeł energii: o instalacje fotowoltaiczne na budynkach mieszkalnych (ok. 25 kWh) ok. 200500 szt., o kolektory słoneczne ok. 50 szt., o pompy ciepła (w ziemi) ok. 50 szt., o pompy ciepła (powietrze) ok. 100200 szt., o energia wiatru ok. 510 szt. (niewielkie lokalne wiatraki), o energia wody (mini elektrownie na potokach) ok. 2050 szt., o MEW na Ochotnicy bądź Dunajcu 12 szt., o indywidualne kotły na biomasę 510 szt. W najbliższym czasie gmina przy współpracy z PZD w Nowym Targu i ZDW w Krakowie planuje modernizacje drogi i wykonanie około 4 km chodników przy drodze powiatowej nr K1637 i wojewódzkiej nr 969 (ok. 1 km). Także planowane jest utrzymanie przez gminę trendu remontów nawierzchni asfaltowej na drogach gminnych w ilości około 25 km rocznie.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

5. System transportu na terenie gminy Ochotnica Dolna charakterystyka

Układ komunikacyjny w gminie Ochotnica Dolna składa się z drogi wojewódzkiej, powiatowej oraz wielu dróg gminnych. Najważniejsze szlaki drogowe to: • droga wojewódzka DW 969 jest to droga o długości 67,3 km łącząca Nowy Targ ze Starym Sączem i Nowym Sączem. Przecina gminę w miejscowości Tylmanowa, • droga powiatowa 1637K biegnąca od DW 969 w Tylmanowej przez Ochotnicę Dolną oraz Górną, • drogi gminne o ulepszonej nawierzchni o długości przeszło 100 km. Za transport publiczny terenie gminy Ochotnica Dolna odpowiada kilku przewoźników. Obszar gminy obsługują: • Lala BUS (kurs Kraków Ochotnica Górna, Ochotnica Górna Kraków), • Przewozy Osobowe Stanisław Dyda (kurs Szczawnica Ochotnica Górna Nowy Targ Ochotnica Górna Szczawnica, Ochotnica Górna Tylmanowa Szczawnica Tylmanowa Ochotnica Górna), • Przewóz Osób Zbigniew Kwit (kurs Ochotnica Górna Łącko, Łącko Ochotnica Górna). W miejscowości Tylmanowa gminę przecinają również dłuższe szlaki autobusowe, takie jak np. KrakówSzczawnica czy LublinZakopane • DIDI Trans (kurs: Szczawnica Tylmanowa Kraków, Kraków Tylmanowa Szczawnica), • Sioła Trans (kurs: Szczawnica Tylmanowa Kraków, Kraków Tylmanowa Szczawnica), • Lubelskie Linie Autobusowe Sp. z o.o. (kurs: Zakopane Tylmanowa Lublin, Lublin Tylmanowa Zakopane), • Voyager (kurs: Gorlice Nowy Sącz Tylmanowa Zakopane, Zakopane Tylmanowa Nowy Sącz Gorlice). Emisja z pojazdów komunikacji zbiorowej w/w przewoźników stanowi jedynie niewielki odsetek emisji z innych źródeł na terenie gminy Ochotnica Dolna.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

6. Stan środowiska w gminie Ochotnica Dolna

6.1 Podstawy prawne oceny jakości powietrza Podstawowymi aktami prawnymi, określającymi obowiązki, zasady i kryteria w zakresie prowadzenia oceny jakości powietrza w Polsce są: • Dyrektywa 2008/50/WE, Dyrektywa CAFE Dyrektywa 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (Dz. Urz. UE L. 152 z 11.06.2008, str.1), • Ustawa z dn. 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska – (tekst jednolity Dz. U. z 2008r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1032), • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031), • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 września 2012r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz. U. z 2012 r. poz. 1034), • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z 2012 r. poz. 914), • Ustawa z dnia 3 październiki 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tekst jednolity Dz.U. 2013 r., poz. 1235 z późn. zm.). Na mocy ustawy Prawo ochrony środowiska, wojewoda co roku zobowiązany jest do oceny jakości powietrza na terenie województwa. Ocena ta jest wykonywana dla poszczególnych stref, które w jej wyniku zaliczane są do odpowiedniej klasy. Obowiązujący obecnie podział Polski na strefy ustanawia rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z 2012 r. poz. 914). Zgodnie z nim, województwo małopolskie, podzielone zostało na 3 strefy (gmina Ochotnica Dolna znalazła się w strefie małopolskiej).

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

6.1. Ocena jakości powietrza atmosferycznego

Emisje zanieczyszczeń do atmosfery można podzielić na naturalną i antropogeniczną. W emisji antropogenicznej na terenie gminy wyróżniamy: • emisję liniową, tj. komunikacyjną pochodzącą głównie z transportu samochodowego, kolejowego, wodnego i lotniczego; • emisję powierzchniową, tzw. niska emisja, w skład której wchodzą zanieczyszczenia komunalne z palenisk indywidualnych (gospodarstwa domowe, niewielkie kotłownie oraz małe zakłady przemysłowe), gromadzenia i utylizacji ścieków i odpadów. Czynnikiem istotnie wpływającym na jakość środowiska i poziom życia mieszkańców jest stan czystości powietrza. Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności poprzez utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich wartości granicznych lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Za zanieczyszczenia powietrza uważa się obecność w dolnej warstwie atmosfery substancji stałych, ciekłych i gazowych, obcych naturalnemu jej składowi oraz występujących w ilościach zagrażających zdrowiu człowieka oraz szkodliwych dla roślin i zwierząt. Ocenę stanu jakości powietrza dla gminy Ochotnica Dolna sporządzono na podstawie wyników badań i ocen opublikowanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie. Roczna ocena jakości powietrza w strefach jest wykonywana w oparciu o wyniki pomiarów przeprowadzonych w danym roku na stałych stacjach monitoringu. Ocenę wykonuje się pod kątem spełnienia kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia dla następujących substancji:

• − dwutlenek siarki (SO 2),

• − dwutlenek azotu (NO 2), • − tlenek węgla (CO),

• − benzen (C 6H6),

• − ozon (O 3), • − pył zawieszony (PM10) • − ołów (Pb) w pyle zawieszonym PM10, • − arsen (As) w pyle zawieszonym PM10,

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

• − kadm (Cd) w pyle zawieszonym PM10, • − nikiel (Ni) w pyle zawieszonym PM10, • − benzo(a)piren (B(a)P) w pyle zawieszonym PM10, • − pył zawieszony PM2,5. Ocena wykonana pod kątem spełnienia kryteriów odniesionych do ochrony roślin obejmuje:

• − dwutlenek siarki (SO 2),

• − dwutlenek azotu (NO 2),

• − ozon (O 3). Listę substancji, dla których istnieje obowiązek prowadzenia rocznej oceny jakości powietrza zawiera rozporządzenie MŚ z dnia 13 września 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1032). Ocenę dla wszystkich zanieczyszczeń wykonuje się w układzie stref określonym w Rozporządzeniu MŚ z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z 2012 r. poz. 914). W nowym układzie, dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnionych w ocenie: SO 2, NO 2, NOx, CO, C 6H6,

O3, pyłu PM10, zawartości ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu w pyle PM10 oraz dla pyłu PM2,5, strefę stanowią: • aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys., • miasto (nie będące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys., • pozostały obszar województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska województwo małopolskie zostało podzielone na 3 strefy: • Aglomeracja Krakowska, • Miasto Tarnów, • strefa małopolska (w tym gmina Ochotnica Dolna). Zaliczenie strefy do określonej klasy zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami w zakresie działań na rzecz poprawy jakości powietrza (w przypadku, gdy nie są spełnione odpowiednie kryteria) lub na rzecz utrzymania tej jakości (jeżeli spełnia ona przyjęte standardy). Podstawę zaliczenia strefy do określonej klasy, stanowią wyniki oceny uzyskane na obszarach o najwyższych poziomach stężeń danego zanieczyszczenia

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE w strefie. Gmina Ochotnica Dolna znajduje się w strefie małopolskiej (kod PL1203). Na terenie gminy obowiązują dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń powietrza substancjami chemicznymi określone ze względu na: • ochronę zdrowia ludności, • ochronę roślin. W tabelach poniżej przedstawiono w skrócie zasady zaliczenia strefy do określonej klasy (A, B, C, D), które zależą od stężeń zanieczyszczeń występujących na ich obszarze i wiążą się z określonymi wymaganiami, co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Dla wszystkich substancji podlegających ocenie, strefy zaliczane są do jednej z poniższych klas: • klasa A – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na jej terenie nie przekraczały odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych, • klasa B – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na jej terenie przekraczały poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczały poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji, • klasa C – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na jej terenie przekraczały poziomy dopuszczalne lub docelowe powiększone o margines tolerancji, w przypadku gdy ten margines jest określony, • klasa D1 – jeżeli stężenia ozonu w powietrzu na jej terenie nie przekraczały poziomu celu długoterminowego, • klasa D2 – jeżeli stężenia ozonu na jej terenie przekraczały poziom celu długoterminowego. Poniżej zestawiono wyniki klasyfikacji strefy małopolskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń w 2012, 2013 i 2014 roku.

Tabela 6.1. Wyniki klasyfikacji stref dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnianych w ocenie rocznej dokonywanej pod kątem ochrony zdrowia. Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych substancji w strefie Rok SO 2 NO 2 CO C6H6 O3 PM10 PM2,5 Pb As Cd Ni B(a)P 2012 C A A A A C C A A A A C 2013 A A A A A C C A A A A C 2014 A A A A A C C A A A A C Źródło: Dane WIOŚ Kraków

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Tabela 6.2. Wyniki klasyfikacji stref pod kątem ochrony roślin. Rok Klasa strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń – ochrona roślin

SO 2 NO x O3 2012 A A A 2013 A A A 2014 A A A Źródło: Dane WIOŚ Kraków

Wynikiem rocznej oceny jakości powietrza w strefie małopolskiej w 2012, 2013 oraz 2014 roku jest klasyfikacja stref wykonana dla kryterium ochrony zdrowia i kryterium ochrony roślin. Zgodnie z tą klasyfikacją dla kryterium ochrony zdrowia strefa małopolska zakwalifikowana została do klasy C. Dla kryterium ochrony roślin zaliczono strefę małopolską do klasy A. Do opracowania programów ochrony powietrza (POP) zostały zakwalifikowane wszystkie strefy województwa małopolskiego dla kryterium ochrony zdrowia (strefa małopolska ze względu na

SO 2, pył zawieszony PM10, benzo(a)piren w pyle PM10, pył zawieszony PM2,5).

6.2. Główne źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza

Dwutlenek siarki (SO 2) Dwutlenek siarki powstaje w wyniku spalania zanieczyszczonych siarką paliw stałych oraz płynnych . W powietrzu dwutlenek siarki utlenia się do trójtlenku siarki, a ten z kolei po redukcji z wodą tworzy kwas siarkowy, który jest jednym z głównych składników kwaśnych deszczy. Głównym źródłem emisji SO 2 są indywidualne systemy grzewcze, znajdujące się w gospodarstwach domowych, zakładach przemysłowych i usługowych.

Tlenki azotu (NOx) Głównym źródłem tlenków azotu w przypadku gminy jest transport drogowy. Tlenki azotu są współodpowiedzialne za podwyższoną zawartość ozonu i smog fotochemiczny. Tlenki azotu są jednymi z groźniejszych składników skażających powietrze atmosferyczne. Uważa się je za prawie dziesięciokrotnie bardziej szkodliwe od tlenku węgla, a kilkakrotnie od dwutlenku siarki. Tlenki azotu są obszerną grupą związków chemicznych, a wielkość emisji NO X określa się jako sumę emisji NO i NO 2. Wartość średniorocznego stężenia NO X emitowanego w 2014 roku

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE wynosiła 38 g/m 3, czyli przekraczała wartość dopuszczalną (30 g/m 3). Wielkość emisji tlenków azotu jest ściśle związana z dużym ruchem samochodowym.

Tlenek węgla (CO) Tlenek węgla powstaje w wyniku niezupełnego spalania węgla. Jego głównym źródłem jest spalanie paliw w sektorze komunalnym, mieszkaniowym, transport drogowy. Dwutlenek węgla powstaje podczas wielkich procesów spalania paliw stałych, ciekłych, gazowych a także w procesie oddychania organizmów żywych. Stanowi on podstawowe źródło węgla pobieranego przez rośliny w procesie fotosyntezy. Stwarza to poważne zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka. Na terenie gminy Ochotnica Dolna głównymi emiterami są lokalne systemy grzewcze.

Pył zawieszony Pył jest zanieczyszczeniem niebezpiecznym dla zdrowia ludzi, w związku zawartością m.in. metali ciężkich, pierwiastków promieniotwórczych, toksycznych związków organicznych. Może występować jako: • pył zawieszony PM10 (cząsteczki o średnicy 10m lub mniejsze), • pył zawieszony PM2,5 (cząsteczki o średnicy do 2,5m). Dominujący udział w emisji pyłu PM10 jak i PM2,5ma emisja powierzchniowa. Emisja pyłu na obszarze gminy może być także związana z działalnością rolniczą np. oraniem i zbieraniem plonów.

6.4 Identyfikacja problemów niskiej emisji na terenie gminy Ochotnica Dolna Inwentaryzacja źródeł emisji na terenie gminy Ochotnica Dolna pozwoliła zidentyfikować obszary problemowe, a dotyczą one przede wszystkim: • kotłowni indywidulanych do celów grzewczych, bazujących w większości na węglu kamiennym (89% ankietyzowanych budynków mieszkalnych opalanych jest samym węglem lub węglem wraz z innym paliwem), • znikomego udziału OZE w produkcji ciepła, (istniejące instalacje produkują wyłącznie energie elektryczną), • braku sieci gazu ziemnego do celów grzewczych, • złego stanu technicznego części dróg.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

7. Metodyka inwentaryzacji emisji

7.1. Metodyka

Inwentaryzacją emisji dwutlenku węgla oraz emisji pyłów zawieszonych (PM10, PM2,5) został objęty obszar administracyjny gminy Ochotnica Dolna. Działanie to umożliwi określenie obszarów największej emisji, aby następnie dobrać działania służące jej ograniczeniu. Podstawą dla oszacowania wielkości emisji jest zużycie paliw oraz energii finalnej w kluczowych obszarach gospodarczych gminy, takich jak: • budynki należące do gminy oraz oświetlenie uliczne; • budynki mieszkalne; • przemysł i usługi; • transport. Za rok bazowy, w którym zebrano dane niezbędne do przeprowadzenia inwentaryzacji, przyjęto rok 2014. Jednocześnie jest to pierwszy rok, dla którego udało się pozyskać kompletne dane niezbędne do sporządzenia Planu Gospodarki Niskoemisyjnej . W celu inwentaryzacji emisji wykorzystane zostały dane pozyskane z następujących źródeł: • Urzędu Gminy Ochotnica Dolna oraz jej jednostek organizacyjnych (11 ankiet), • ankiet przeprowadzonych wśród mieszkańców (280 ankiet, w tym 1 wspólnoty mieszkaniowej), • ankiet przeprowadzonych wśród przedsiębiorców (30 ankiet).

Tabela 7.1. Nośniki energii zużywane na obszarze gminy Ochotnica Dolna ZUŻYCIE NOŚNIKA ENERGII Kategoria Energia Olej Węgiel Olej opałowy Biomasa elektryczna napędowy kamienny Jednostka kWh l l Mg m3 Sektor mieszkalny 3 877 800,00 24 644,60 0,00 7 757,33 17 320,54 Sektor obiektów 588 609,00 25 846,00 0,00 80,00 110,00 użyteczności publicznej Sektor przemysłowy i 821 446,00 50 000,00 0,00 209,50 347,00 handlowousługowy Sektor transportowy 24 000,00 10 000,00 91 597,50 49,00 18,00 Komunalne oświetlenie 319 495,00 0,00 0,00 0,00 0,00 publiczne Razem 5 631 350,00 110 490,60 91 597,50 8 095,83 17 795,54 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ankiet

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Na podstawie informacji uzyskanych z powyższych źródeł oszacowano ilości paliw wykorzystywanych do produkcji energii oraz wykorzystywaną energię elektryczną wykorzystywana na terenie Gminy. Wyniki przedstawiono w tabeli 7.1. Należy zwrócić uwagę, iż zgodnie z „PORADNIKIEM Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP)? ” (zwanym również w skrócie Porozumieniem Burmistrzów), pod pojęciem biomasy należy rozumieć biomasę stałą, w tym drewno, odpady biodegradowalne itp.

7.2. Wskaźniki emisji dwutlenku węgla

Zakres inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla z obszaru gminy Ochotnica Dolna podzielono na dwa rodzaje emisji: • bezpośrednie – wynikające ze spalania paliw w budynkach i instalacjach mieszczących się na terenie gminy oraz w sektorze transportowym, • pośrednie – wynikające z wykorzystania energii elektrycznej i ciepła przez odbiorców końcowych, poza miejscem ich produkcji. W celu określenia wielkości emisji bezpośrednich wykorzystano standardowe wskaźniki emisji, które zostały opracowane i przedstawione w Porozumieniu Burmistrzów. Wskaźniki te przedstawiono w tabeli 7.2.

Tabela 7.2. Wybrane wskaźniki emisji CO 2 paliw Rodzaj paliwa Standardowe wskaźniki emisji Wskaźniki emisji LCA [t CO 2/MWh] [t CO 2e /MWh] Benzyna silnikowa 0,249 0,299 Biomasa 0 – 0,403 0,002 – 0,405 Gaz ziemny 0,202 0,237 Koks 0,341 0,380 Olej napędowy 0,267 0,305 Olej opałowy 0,279 0,310 Węgiel kamienny 0,354 0,393 * Przyjmuje się, iż wskaźnik emisji biomasy/drewna wynosi zero; jednakże w Planie oszacowano oddzielnie emisje z jego spalania. Źródło: Opracowanie własne na podstawie Porozumienia Burmistrzów (SEAP).

Ponadto, dla celów przeliczeniowych przyjęto, iż 1GJ = 0,2778 MWh 1.

1 General conversion factors for energy, International Energy Agency (dostępne: www.iea.org/stats/units.asp).

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

7.2.1. Wskaźniki emisji dwutlenku z produkcji energii elektrycznej i cieplnej

Ponieważ na terenie gminy nie funkcjonują elektrownie, energia elektryczna jest w całości wytwarzana poza jej obszarem. Jednakże zgodnie z zaleceniami Porozumienia Burmistrzów, przyjęto iż za emisje związane z jej produkcją odpowiada obszar administracyjny na której jest zużywana, tj. strona popytu na energię (strona konsumpcyjna). Stąd też zaleca się wykorzystanie krajowego lub europejskiego wskaźnika emisji jako punktu wyjścia do wyznaczenia lokalnego wskaźnika emisji. Ponieważ na terenie gminy Ochotnica Dolna nie funkcjonują żadne przedsiębiorstwa produkujące energię elektryczną z OZE określenie tzw. lokalnego wskaźnika emisji dla energii elektrycznej ( EFE) 2 nie było konieczne, gdyż w tym przypadku jego wysokość odpowiada krajowemu wskaźnikowi emisji dla produkcji tej energii. Na podstawie opublikowanych danych przez KOBIZE 3, do obliczeń przyjęto krajowy wskaźnik emisji dwutlenku węgla związany z produkcją energii elektrycznej wynoszący 831,50 kg CO 2/MWh. W celu określenia wiarygodnej ilości energii elektrycznej zużywanej na terenie gminy Ochotnica Dolna, zwrócono się z zapytaniem do dostawcy energii elektrycznej. Jednakże nie posiadał on takich danych dla przedmiotowego obszaru. Stąd też ilość zużywanej energii elektrycznej oszacowano na podstawie przeprowadzonych ankiet (wśród przedsiębiorców i mieszkańców), a także informacji pozyskanych z Urzędu gminy Ochotnica Dolna. Natomiast energia cieplna nie jest wytwarzana w sposób zorganizowany (w elektrociepłowniach lub ciepłowniach) na terenie gminy. Ogrzewanie budynków odbywa się poprzez indywidualne spalanie paliw. Stąd też emisje z produkcji ciepła obliczono na podstawie wskaźników emisji ze spalania poszczególnych paliw przedstawionych w tabeli 7.2.

2 Lokalny Wskaźnik Emisji dla energii elektrycznej (EFE) - pozwala na uwzględnienie lokalnych korzyści środowiskowych związanych z wykorzystania technologii bazujących na OZE. 3 Dane opublikowane na stronie Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBIZE) [dostęp:] http://www.kobize.pl/pl/article/2014/id/569/komunikat-dotyczacy-emisji-dwutlenku-wegla-przypadajacej-na- 1-mwh-energii-elektrycznej

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

7.3. Wskaźniki emisji pyłów zawieszonych

Dla określenia wielkości emisji pyłów zawieszonych (PM10, PM2,5) wykorzystane zostały wskaźniki emisji zgodne ze standardami Europejskiej Agencji Środowiska (EEA), które przedstawiono w tabeli 7.3.

Tabela 7.3. Wybrane wskaźniki emisji pyłów zawieszonych dla paliw

Rodzaj paliwa Jednostka PM2.5 PM10 benzyna silnikowa g/kg 0,03 0,03 ciepło sieciowe g/GJ 9 20 biomasa g/GJ 220 240 energia elektryczna g/GJ 9 20 gaz ziemny g/GJ 0,5 0,5 koks g/GJ 360 380 LPG g/GJ 0,5 0,5 olej napędowy g/kg 1,1 1,1 olej opałowy g/GJ 3 3 węgiel kamienny g/GJ 360 380 Źródło: EMEP/EEA air pollutant emission inventory guidebook – 2009 , oraz EMEP/EEA air pollutant emission inventory guidebook – 2013, European Environment Agency, 2013 (dostęp: http://www.eea.europa.eu//publications/emep eeaguidebook2013 ).

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

8. Inwentaryzacja emisji CO 2 oraz pyłów zawieszonych

8.1. Energia finalna zużywana na terenie gminy

Podstawą do inwentaryzacji emisji było określenie ilości zużywanej energii elektrycznej oraz nośników energii na terenie gminy (tab. 7.1), które – na podstawie ich wartości opałowych 4 – pozwoliły na oszacowanie ilości zużywanej energii finalnej. Ilość zużywanej energii z terenu gminy przedstawiono w tabeli 8.1.

Tabela 8.1. Produkcja energii z obszaru gminy Ochotnica Dolna

PRODUKCJA ENERGII [MWh rocznie] Kategoria Energia Olej Olej Węgiel Biomasa Razem elektryczna opałowy napędowy kamienny Sektor mieszkalny 3 877,80 252,00 0,00 48 763,00 115 470,00 168 362,80 Sektor obiektów użyteczności 588,61 264,00 0,00 503,00 733,00 2 088,61 publicznej Sektor przemysłowy i handlowo 821,45 512,00 0,00 1 317,00 2 313,00 4 963,45 usługowy Sektor transportowy 24,00 102,00 926,00 308,00 120,00 1 480,00 Komunalne oświetlenie 319,50 0,00 0,00 0,00 0,00 319,50 publiczne Razem 5 631,35 1 130,00 926,00 50 891,00 118 636,00 177 214,35 Źródło: Opracowanie własne Oszacowano, iż na terenie gminy Ochotnica Dolna zużywane jest 177,21 GWh energii, w tym 5,63 GWh energii elektrycznej (tj. 3,2%). Energia cieplna – na analizowanym obszarze – wytwarzana jest przy użyciu 4 nośników energii (biomasa, olej napędowy i opałowy, węgiel kamienny). Największy udział w wytwarzaniu energii ma biomasa (66,9%) oraz węgiel kamienny (28,7%), natomiast pozostałe nośniki energii stanowią stosunkowo niewielki odsetek (łącznie 1,2%). Największa część energii zużywanej przez gminę wykorzystywana jest przez sektor mieszkalny (ok. 95%), natomiast pozostałe sektory zużywają łącznie 5% energii – rysunek 8.1.

4 KOBIZE, Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO2 (WE) w roku 2012 do raportowania w ramach Wspólnotowego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji za rok 2015.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Rysunek 8.1. Udział poszczególnych sektorów w konsumpcji energii

8.2. Emisje dwutlenku węgla

Na podstawie oszacowanej ilości energii finalnej, zużywanej na terenie gminy (tab. 8.1), oraz przyjętych wskaźników emisji dwutlenku węgla, obliczono że całkowita ilość tych emisji pochodzących z obszaru gminy w 2014 roku wyniosła

22 598,81 ton CO 2 (tabela 8.2). Podkreślić należy, że przyjęto iż emisje pochodzące ze spalania Biomasy wynoszą zero. Emisji tych nie bierze się pod uwagę podczas sporządzania inwentaryzacji emisji CO 2, ponieważ można założyć, że ilość węgla uwalnianego w procesie spalania jest równa ilości węgla pobranego przez biomasę w trakcie wzrostu

(proces fotosyntezy). W takim przypadku standardowy wskaźnik emisji CO 2 dla biomasy wynosi zero przy założeniu pozyskiwania jej w zrównoważony sposób (tzn. w przypadku drewna – średni przyrost lasu jest równy lub wyższy niż pozyskanie 5 drewna) . Faktyczna ilość emisji ze spalania biomasy wynosi 42,71 ton CO 2.

5 PORADNIK Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP)?. Porozumienie Burmistrzów dla zrównoważonej gospodarki energetycznej na szczeblu lokalnym [tłumaczenie], Kraków 2012, ISBN: 978-83- 924306-7-4.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Tabela 8.2. Emisje dwutlenku węgla z obszaru gminy Ochotnica Dolna

EMISJE [kg CO 2e ] Kategoria Energia Olej Olej Węgiel Biomasa Razem elektryczna opałowy napędowy kamienny * Sektor 3 224 390,70 70 308,00 0,00 16 628 183,00 0,00 19 922 881,70 mieszkalny Budynki użyteczności 489 428,38 73 656,00 0,00 171 523,00 0,00 734 607,38 publicznej Sektor przemysłowy i 683 032,35 142 848,00 0,00 449 097,00 0,00 1 274 977,35 handlowo usługowy Sektor 19 956,00 28 458,00 247 242,00 105 028,00 0,00 400 684,00 transportowy Komunalne oświetlenie 265 660,09 0,00 0,00 0,00 0,00 265 660,09 publiczne Razem 4 682 467,53 315 270,00 247 242,00 17 353 831,00 0,00 22 598 810,53 * Przyjmuje się, iż wskaźnik emisji biomasy wynosi zero. Źródło: Opracowanie własne

Większość emisji dwutlenku węgla pochodzi ze spalania paliw na potrzeby grzewcze (79,3%), w tym 76,8% ze spalania węgla kamiennego, a także z produkcji energii elektrycznej – 20,7%. Zaledwie 1,1% energii paliw (oleju napędowego) wykorzystywane jest do transportu.

Rysunek 8.2. Udział poszczególnych sektorów w wytwarzaniu emisji CO 2

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Emisje te powstają głównie przy produkcji energii zużywanej na potrzeby sektora mieszkalnego (88,2%). Pozostałe emisje pochodzą z sektorów: przemysłowego i handlowousługowego (5,6%), użyteczności publicznej (3,3%), transportowego (1,8%) oraz komunalnego oświetlenia ulicznego (1,2%) – rys. 8.2.

8.3. Emisje pyłu zawieszonego

Emisje pyłu zawieszonego PM2.5 oraz PM10 oszacowano na podstawie zużywanej na terenie gminy energii (tab. 8.1) oraz przyjętych wskaźników emisji pyłów (tab. 7.3). Emisje łączne pyłu zawieszonego PM2.5 oraz PM10 w roku bazowym 2014 wyniosły 332,73 kg.

8.3.1. Emisje pyłu PM2.5

Łącznie w gminie Ochotnica Dolna, w roku bazowym, emisja pyłu zawieszonego PM2.5 wyniosła 160,19 kg. Wyniki inwentaryzacji emisji pyłu PM2.5 przedstawiono w tabeli 8.3.

Tabela 8.3. Emisje pyłu PM2.5 z obszaru gminy Ochotnica Dolna

EMISJE PM2.5 [kg] Kategoria Energia Olej Olej Węgiel Biomasa Razem elektryczna opałowy napędowy kamienny Sektor mieszkalny 0,13 0,00 0,00 63,20 91,45 154,78 Budynki użyteczności 0,02 0,00 0,00 0,65 0,58 1,25 publicznej Sektor przemysłowy i 0,03 0,01 0,00 1,71 1,83 3,57 handlowousługowy Sektor transportowy 0,00 0,00 0,08 0,40 0,10 0,58 Komunalne 0,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 oświetlenie publiczne Razem 0,18 0,01 0,08 65,95 93,96 160,19 Źródło: Opracowanie własne

Większość emisji PM2.5 pochodzi ze spalania biomasy (58,6%) oraz węgla kamiennego (41,2%), natomiast emisje z pozostałych paliw stanowią stosunkowo niewielki odsetek (łącznie 0,2%). Za większość emisji odpowiada sektor mieszkalny, który emituje 96,6% emisji PM2.5 spośród wszystkich sektorów. Natomiast pozostałe sektory generują łącznie emisje stanowiące 3,4% całkowitych emisji PM2.5.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Rysunek 8.3. Udział poszczególnych sektorów w wytwarzaniu emisji PM2.5 8.3.2. Emisje pyłu PM10

Łącznie w gminie Ochotnica Dolna, w roku bazowym, emisja pyłu zawieszonego PM10 wyniosła 172,54 kg. Wyniki inwentaryzacji emisji pyłu PM10 przedstawiono w tabeli 8.4.

Tabela 8.4. Emisje pyłu PM10 z obszaru gminy Ochotnica Dolna

EMISJE PM10 [kg] Kategoria Energia Olej Olej Węgiel Biomasa Razem elektryczna opałowy napędowy kamienny Sektor mieszkalny 0,28 0,00 0,00 66,71 99,77 166,76 Budynki 0,04 0,00 0,00 0,69 0,63 1,37 użyteczności publicznej Sektor przemysłowy 0,06 0,01 0,00 1,80 2,00 3,86 i handlowousługowy Sektor transportowy 0,00 0,00 0,00 0,42 0,10 0,53 Komunalne 0,02 0,00 0,00 0,00 0,00 0,02 oświetlenie publiczne 0,41 0,01 0,00 69,62 102,50 172,54 Razem Źródło: Opracowanie własne

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Większość emisji PM10 pochodzi ze spalania biomasy (59,4%) oraz węgla kamiennego (40,3%), natomiast emisje z pozostałych paliw stanowią stosunkowo niewielki odsetek (łącznie 0,2%). Podobnie jak w przypadku pyłu PM2.5, również za większość emisji pyłu PM10 odpowiada sektor mieszkalny, z którego pochodzi także 96,6% emisji PM10 spośród wszystkich sektorów. Natomiast pozostałe sektory generują łącznie emisje stanowiące 3,4% całkowitych emisji PM10.

Rysunek 8.4. Udział poszczególnych sektorów w wytwarzaniu emisji PM10

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

9. Plan działań na rzecz redukcji niskiej emisji

Podstawą wdrażania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej jest dobór odpowiednich działań mających na celu ograniczenie emisji z terenu gminy Ochotnica Dolna. Działania te powinny uwzględniać zarówno problematykę energetyczną, ekologiczną, a także zawierać elementy edukacyjne oraz być spójne z celami określonymi w pakiecie klimatycznoenergetycznym (tzw. pakiet 3x20) w perspektywie roku 2020, tj.: • redukcji emisji gazów cieplarnianych o 20%, • zwiększenia udziału energii pochodzącej z źródeł odnawialnych o 15%, • redukcji zużycia energii finalnej poprzez podniesienie efektywności energetycznej o 20%, Ze względu, iż analizowane są różne grupy odbiorców (JST, przedsiębiorcy oraz osoby prywatne) koniecznym jest zaangażowanie każdej z nich w celu wypełnienia w jak największym stopniu powyższych założeń oraz stworzenia przyjaznego i czystego środowiska, co przyczyni się także do podniesienia atrakcyjności turystycznej gminy. Planowane działania mają na celu wypełnienie założeń pakietu 3x20 i obejmują głównie: • kompleksową termomodernizację budynków w celu zmniejszenia ich zapotrzebowania na energię cieplną (ograniczanie strat ciepła), • modernizację bądź likwidację lokalnych źródeł ciepła, których źródła stanowią bardziej emisyjne paliwa (np. rezygnacja z paliw węglowych, bądź modernizacja kotłów na bardziej wydajne i ekologiczne), • zapewnienie dostępu do sieci gazowej poprzez budowę rurociąg na terenie gminy oraz podłączenie do niej mieszkańców, • zwiększenie odnawialnych źródeł energii poprzez budowę instalacji solarnych i fotowoltaicznych, elektrowni wiatrowych i wodnych, a także wykorzystanie do celów grzewczych biomasy,

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

• usprawnienie komunikacji poprzez modernizację dróg oraz stworzenie ścieżek rowerowych, co przełoży się na zmniejszenie emisji transportowych z terenu gminy, • modernizacja oświetlenia ulicznego, w celu ograniczenia zużycia energii elektrycznej, • zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa. Przedstawione w dokumencie działania zostały dobrane w taki sposób, aby odzwierciedlały one kluczowe obszary wysokiej emisji (tj. głównie zużycie energii w sektorze mieszkalnym). Ze względu na to, iż podejmowanie działań inwestycyjnych mających na celu szeroko pojęto ochronę środowiska, wiąże się z dużymi nakładami finansowymi, a poniesione nakłady zwracają się dopiero po kilku (lub kilkunastu) latach, bariera ta może stanowić istotny problem utrudniający podejmowanie ekologicznych inwestycji. Stąd też wiele z przedstawionych w dokumencie działań ma charakter warunkowy i możliwy do realizacji jedynie w sytuacji pozyskania dodatkowych środków finansowych. W obecnej perspektywie finansowej (na lata 20142020) zostały przewidziane środki, które mogą być pozyskane w przypadku uwzględnienia przedmiotowych działań w gminnych planach, które mają na celu poprawę środowiska (potencjalne źródła finansowania tychże inwestycji opisano w jednym z kolejnych podrozdziałów).

9.1. Cel strategiczny na 2020 r.

W Planie Gospodarki Niskoemisyjnej dla gminy Ochotnica Dolna zostały przedstawione cele strategiczne gminy, które pozostają spójne z planami, programami i strategiami począwszy od szczebla międzynarodowego po lokalne. Ich realizacja doprowadzi do ograniczenia zużycia energii oraz zmniejszenia emisji na badanym terenie. Gmina Ochotnica Dolna od wielu lat intensywnie działa na rzecz poprawienia stanu środowiska naturalnego. Jednakże ze względu na to, iż niemożliwe było zebranie kompleksowych danych obejmujących wszystkie analizowane sektory (w tym szczególnie pozyskanie danych z sektora mieszkalnego) z lat poprzednich, za rok bazowy wybrano rok 2014. Zauważyć należy, że we wcześniejszych latach podejmowano liczne przedsięwzięcia, które wiązały się z założeniami gospodarki niskoemisyjnej i znacznie obniżyły już zużycie energii, a tym samym emisje z terenu

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE gminy. Mając to na względzie należy przyjąć, że gmina do roku 2020 powinna osiągnąć następujące, minimalne poziomy:

• zmniejszenia emisji CO 2 do roku 2020 w wysokości 20% emisji w porównaniu do roku bazowego (tj. 2014), • zmniejszenia zużycia energii finalnej o 5%, • zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii o 6%. W tabeli 9.1 zostały przedstawione dane na temat zużycia paliw, energii oraz emisyjności gminy. Dane te zestawiono także z planowanymi efektami w perspektywie roku 2020.

Tabela 9.1. Cele gminy Ochotnica Dolna w porównaniu do roku bazowego Lp. Gmina Jednostka Rok 2014 Rok 2020 Różnica (bazowy)

1. Całkowita emisja kg CO 2 22 598 810,5 18 079 048,4 4 519 762,1 2. Zużycie energii finalnej MWh 177 214,3 168 353,6 8 860,7 3. Udział OZE w zużywanej MWh 0,0* 10 101,2 10 101,2 energii finalnej * Przed rokiem bazowym na obszarze gminy zidentyfikowano odnawialne źródła energii, jednakże uzyskiwana z nich energia była nieznaczna.

Ponadto określono również cel dodatkowy, którym jest zmniejszenie emisji pyłów zawieszonych PM2.5 i PM10 o co najmniej 6%. Planowane efekty przedstawiono w tabeli 9.2.

Tabela 9.2. Cele gminy Ochotnica Dolna w porównaniu do roku bazowego

Lp. Gmina Jednostka Rok 2014 Rok 2020 Różnica (bazowy) 1. Emisja pyłu PM2.5 kg PM2.5 160,19 150,6 9,6 2. Emisja pyłu PM10 kg PM10 172,54 162,2 10,4

Zauważyć należy, iż działania uważane za typowe dla gospodarki niskoemisyjnej (w kontekście emisji dwutlenku węgla) oddziałują jednocześnie na emisje pyłów zawieszonych, skutkując jej obniżaniem. Stąd też w dalszej części planu działania mające na celu obniżeniu emisji CO 2 oraz pyłów PM2.5 i PM10 są wspólne dla wskazanych celów.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Podstawowym element strategii jest wdrożenie nowoczesnych rozwiązań, które będą uwzględniały aspekty środowiskowe, ekonomiczne, a także edukacyjny. Kluczowym jest zaangażowanie w realizację strategii możliwie wszystkie analizowane obszary, a także zwiększanie świadomości użytkowników energii w zakresie efektywności energetycznej oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii dla własnych potrzeb. Szczególnie istotne jest, aby w realizację postawionych celów zostały zaangażowane obszary odznaczające się największą emisyjnością, a tym samym charakteryzujących się największym potencjałem redukcji niskiej emisji. Do tych obszarów należą: • budynki mieszkalne (do których zalicza się także Wspólnotę mieszkaniową zarządzaną przez gminę) – zwłaszcza w zakresie stymulowania inwestycji środowiskowych poprzez udostępnianie różnych form wsparcia finansowego, a także edukacje ekologiczną. Obszar ten ma największy potencjał ograniczenia emisji; • obiekty publiczne, na które gmina ma bezpośredni wpływ (np. szkoły, OSP, urzędy, itp.).

9.2. Cele szczegółowe Planu do 2020 r.

Do celów szczegółowych niniejszego „Planu” zaliczono: • zmniejszenie zużycia energii w budynkach, • zmniejszenie zużycia energii elektrycznej oświetlenia ulic, • poprawa jakości dróg gminnych, powiatowych i wojewódzkich, • zwiększenie udziału OZE w strukturze zużywanej energii, • budowa rurociągu gazowego na terenie gminy wraz z przyłączeniem domów do sieci gazowniczej, • termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej, • wymiana źródeł ciepła obiektów mieszkalnych oraz użyteczności publicznej z węglowych na bardziej efektywne i ekologiczne, • zwiększenie świadomości ekologicznej i promocja ekologicznych rozwiązań w gminie (np. OZE), szczególnie w nowobudowanych i remontowanych obiektach, • pomoc w pozyskaniu środków na w/w cele.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

9.3. Analiza możliwych do wdrożenia przedsięwzięć

Aby osiągnąć założone w Planie cele, konieczne jest podjęcie konkretnych działań, które zredukują wpływ poszczególnych sektorów w gminie, tj.: • mieszkalnego; • budynków użyteczności publicznej; • przemysłowego i handlowousługowego; • transportowego; • oświetlenia ulicznego. W oparciu o uzyskane podczas inwentaryzacji danych (tabele. 8.28.4), stwierdzono iż na terenie gminy Ochotnica Dolna sektorem mającym największy wpływ na środowisko jest sektor mieszkalny, odpowiadający za ok. 88,2% emisji. Stąd też zaproponowane działania są ukierunkowane w znacznym stopniu na ten sektor. Ponadto, ze względu na bezpośredni wpływ gminy na obiekty jej podlegające (i tym samym łatwość we wdrażaniu inwestycji w tych obiektach), rozszerzono działania o obiekty użyteczności publicznej, a także drogi. Dla kluczowych obszarów wskazano działania, które mają bezpośredni wpływ na zmniejszenie emisji i zużycie energii. Działania te pogrupowano ze względu na ich charakter: • administracyjne, • nieinwestycyjne, w tym edukacyjne, • inwestycyjne. i zaprezentowano w tabeli 9.3. Dla każdego z określonych w tej tabeli zadań wskazano potencjalny efekt ekologicznych (tj. możliwą do osiągnięcia redukcję emisji gazów cieplarnianych i zużycia energii). Ponadto w zakresie strategii komunikacyjnej wskazano działania nieinwestycyjne, które dotyczą m.in. edukacji wszystkich wydzielonych sektorów w zakresie zmiany dotychczasowych postaw konsumpcyjnych w korzystaniu z energii oraz promowania działań inwestycyjnych zmierzających do redukcji zużycia paliw i wprowadzania OZE. Zaznaczyć należy, iż w tym obszarze (działań nie inwestycyjnych) nie przewidziano działań dotyczących planowania przestrzennego.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Tabela 9.3. Zadania administracyjne edukacyjne i inwestycyjne na lata 20152020 w gminie Ochotnica Dolna

Celem działania jest zwiększenie wykorzystania OZE (panele solarne i fotowoltaiczne, środki własne, elektrownie wodne i wiatrowe) wykorzystanie 2015 WFOŚiGW / mieszkalny przez osoby prywatne. Gmina 11 122 6 152 513 8 334,8 8 99,7 OZE 2020 NFOŚiGW, będzie wspierać w uzyskaniu środków finansowych pozostałe (dofinansowania) oraz w zakresie regulacji formalnoprawnych. Działanie ma na celu stworzenie sprzyjających warunków do budowa rozwoju sieci gazowej na terenie rurociągu środki własne, gminy poprzez udział w gazowego planowanej budowie rurociągu, a 2017 WFOŚiGW / wraz z mieszkalny 0 633 097 9 760 10 302 także dla indywidualnych 2020 NFOŚiGW, podłączeniem odbiorców – wsparcie w uzyskaniu budynków pozostałe środków finansowych mieszkalnych (dofinansowania) oraz w zakresie regulacji formalnoprawnych. Zadania nieinwestycyjne, w tym edukacyjne

zwiększenie Organizacja akcji społecznych środki własne, świadomości (np. szkoleń, ekopikników) 2016 1. wszystkie nd nd nd nd WFOŚiGW / ekologicznej mających na celu popularyzację 2020 NFOŚiGW, społeczeństwa inwestycji proekologicznych.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Sektor/y Efekt Ekologiczny [mieszkalny, przemysł i Okres Rodzaj Źródło Lp. handlowousługowy, Opis działania realizac zadania transportowy, użyteczności redukcja redukcja finansowania zmniejszenie redukcja ji publicznej, oświetlenie pyłu PM2.5 pyłu PM10 uliczne] zużycia energii emisji CO 2 [MWh/rok] [kg/rok] [g/rok] [g/rok] Zapewnienie dostępu do pozostałe informacji na temat ochrony środowiska oraz możliwości ograniczenia emisji i zużycia energii, np. poprzez opracowywanie materiałów informacyjnych (ulotki, www). Informowanie o źródłach finansowania inwestycji, promocja ekologicznych rozwiązań (jak np.: oświetlenia energooszczędnego oraz transportu zbiorowego i jazdy na rowerze) oraz ich przykłady. aktualizacja Okresowa aktualizacja Planu 2. wszystkie bazy danych (emisji), weryfikacja nd nd nd nd 2018 środki własne Gospodarki prognoz i wdrażania działań. Niskoemisyjnej Stosowanie systemu Zielonych zamówienia użyteczności Zamówień Publicznych 2016 3. nd nd nd nd środki własne publiczne publicznej (uwzględnianie w zamówieniach 2020 wskaźników ekologicznych) Zadania inwestycyjne

termomoderni środki własne, Zwiększenie efektywności zacja 1. użyteczności energetycznej poprzez 2015 WFOŚiGW / budynków 515 175 615 667,0 705,0 publicznej termomodernizację budynków 2020 NFOŚiGW, użyteczności użyteczności publicznej. publicznej pozostałe, wymiana użyteczności Celem działania jest wymiana 2015 środki własne, 2. 0 321 563 1222,1 1290,0 źródeł ciepła publicznej starych kotłów węglowych na kotły 2020 WFOŚiGW /

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Sektor/y Efekt Ekologiczny [mieszkalny, przemysł i Okres Rodzaj Źródło Lp. handlowousługowy, Opis działania realizac zadania transportowy, użyteczności redukcja redukcja finansowania zmniejszenie redukcja ji publicznej, oświetlenie pyłu PM2.5 pyłu PM10 uliczne] zużycia energii emisji CO 2 [MWh/rok] [kg/rok] [g/rok] [g/rok] o większej wydajności i bardziej NFOŚiGW, ekologiczne (m.in. rotortowe, olejowe, pompy ciepła, solary). pozostałe Systematyczna wymiana środki własne, wymiana użyteczności oświetlenia ulicznego na 2016 WFOŚiGW / 3. oświetlenia publicznej energooszczędne (LED), czego 51,5 42 823 1,7 3,7 2020 NFOŚiGW, ulicznego (oświetlenie uliczne) efektem będzie poprawa efektywności energetycznej. pozostałe, Działanie ma na celu środki własne, modernizację nawierzchni dróg modernizacja użyteczności gminnych, a także powiatowych i 2015 WFOŚiGW / 4. 19 5 073 1,69 0,02 dróg publicznej wojewódzkich, co przełoży się na 2020 NFOŚiGW, zmniejszenie emisji z sektora transportowego. pozostałe Działanie ma na celu wytyczanie, oznakowanie i budowę ścieżek rowerowych, co pozwoli na środki własne, budowa zmniejszenie wykorzystania użyteczności 2015 WFOŚiGW / 5. ścieżek transportu spalinowego i szersze 3 801 0,307 0,003 publicznej 2020 NFOŚiGW, rowerowych wykorzystanie rowerów. Efektem będzie obniżenie emisji pozostałe wynikające z transportu prywatnego jak i publicznego. Źródło: Opracowanie własne na podstawie ankiet

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

9.4. Czynniki potencjalnie oddziałujące na realizację Planu – analiza SWOT

W celu określenia czynników oddziałujące na realizację planu i potencjalnych obszarów problemowych w aspekcie osiągnięcia celu strategicznego, przeprowadzono analizę SWOT (ang. Strenghts, Weaknesses, Opportunities, Threats, tj. Silnych i Słabych stron, Szans i Zagrożeń). Analizę SWOT przedstawiono w tabeli 9.4.

Tabela 9.4. Analiza SWOT SILNE STRONY (S) SŁABE STRONY (W) • aktywna postawa władz gminy we • niewystarczające własne środki wdrażaniu działań z zakresu ochrony finansowe na realizację działań, środowiska, • brak możliwości utworzenia jednego, • możliwości gminy w zakresie centralnego systemu ogrzewania, wykorzystania OZE, • znikome wykorzystanie OZE, • wojewódzkie plany gazyfikacji części • brak ogrzewania sieciowego, gminy, • brak wspólnot/spółdzielni • ustawa OZE – możliwość mieszkaniowych ze wspólnymi odsprzedaży wygenerowanej i kotłowniami, niewykorzystanej energii elektrycznej pochodzących z OZE, SZANSE (O) ZAGROŻENIA (T) • aprobata społeczeństwa do • wysokie nakłady inwestycyjne na wdrażania działań ekologicznych, działania termomodernizacyjne i • wymagania UE dotyczące OZE, zwiększenia efektywności • zwiększenie zużycia energii energetycznej, elektrycznej, • zobowiązania krajowe w zakresie • wzrost udziału transportu zapewnienia odpowiedniego poziomu indywidualnego, energii odnawialnej i biopaliw, • lokalizacja dróg wojewódzkich i • dobre uwarunkowania dla rozwoju powiatowych przyczyniająca się do OZE (szczególnie energetyki wodnej i dużego ruchu transportowego i słonecznej), generowania niekontrolowanych • możliwość pozyskania wsparcia emisji, finansowego dla inwestycji OZE, termomodernizacji i rozbudowy sieci ciepłowniczej, • presja związana z racjonalnym gospodarowaniem energią i ograniczaniem emisji, • rozwój technologii

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

energooszczędnych, • wzrost cen energii elektrycznej oraz nośników energii, sprawiające iż OZE stają się coraz bardziej atrakcyjne, • wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa,

Przeprowadzona analiza SWOT pozwoliła na wybranie tych działań, które potencjalnie najbardziej mogą przyczynić się do realizacji celów określonych w PGN.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

10. Ogólna analiza ekonomiczna

Etap wdrożenia działań jest kluczowym elementem realizacji strategii redukcji emisji gazów cieplarnianych. Właściwe zaplanowanie działań pozwoli na skuteczną ich implementację przyczyniając się do wypełnienia założonych rezultatów. W tym celu – w kolejnych podrozdziałach – oszacowano niezbędne nakłady, wraz ze źródłem finansowania, wskazano podmioty odpowiedzialne za wdrażanie działań, a także przedstawiono spodziewane efekty tych działań. Ponieważ w znacznym stopniu pozyskanie środków spoczywa na gminie, odniesiono się także do Wieloletniej Prognozy Finansowej oraz sporządzono harmonogram realizacji działań.

10.1. Wskaźniki ekonomiczne działań

Działania planowane w ramach PGN będą realizowane w perspektywie do 2020 r. Przy ich doborze skupione się przede wszystkim na efekcie ekologicznym, stąd też kwestia zwrotu nakładów inwestycyjnych w większości tych działań wykracza poza analizowaną perspektywę czasową (tj. poza rok 2020), lub w ogóle nie nastąpi (np. modernizacja dróg, budowa ścieżek rowerowych, itp.). W tabeli 10.1 zestawiono planowane działania, nakłady na nie oraz efekty. Należy pamiętać, iż wartości te są orientacyjne i podobnie jak uzyskane efekty zależą od licznych uwarunkowań.

Tabela 10.1. Planowane działania ekologiczne – nakłady i efektywny Efekt redukcyjny Nakłady energia Lp. Rodzaj działania finansowe CO 2 PM2.5 PM10 finalna [tys. zł] [kg] [g] [g] [MWh] termomodernizacja 1. budynków 170 515,0 175 615 667,0 705,0 publicznych 2. oświetlenie uliczne 115 51,5 42 823 1,7 3,7 3. modernizacja dróg 16 200 19,0 5 073 1,69 0,02 budowa rurociągu 4. gazowego wraz z 3 000 000 0,0 633 097 9 760,0 10 302,0 przyłączeniami wymiana źródeł 5. 120 0,0 321 563 1 222,1 1 290,0 ciepła 6. rozwój OZE 15 150 11 122 ,1 6 152 513 8 334,8 8 979,7 7. ścieżki rowerowe 2 866 3,0 801 0,307 0,003

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Razem 3 034 621 12 023,9 7 331 485 19 988 21 280

10.1.1. Termomodernizacja budynków

W ostatnich latach, większość budynków komunalnych miała wymienione okna oraz docieplone stropy i ściany (głównie styropianem), dlatego też na lata 2015 2020 nie planuje się większych działań w tym zakresie. Jedynie planowane jest docieplenie 5 budynków (średnio o powierzchni całkowitej 1000m 2 każdy).

Niezbędne na ten cel nakłady oraz efekty przedstawiono w tabeli.

Sektor objęty działaniem użyteczności publicznej Rodzaj działania termomodernizacja budynków publicznych Podmiot odpowiedzialny Urząd Gminy Szacowany efekt redukcji 515 energii finalnej [MWh] Szacowany efekt redukcji 175 615 emisji CO 2 [kg CO 2]

Szacowany efekt redukcji 1 372 emisji pyłów zawieszonych (667 + 705) PM2.5 i PM10 [g CO 2] Szacowany koszt [zł] 170 tys. zł Źródło finansowania środki własne, NFOŚiGW/WFOŚiGW, inne źródła

10.1.2. Oświetlenie dróg i przestrzeni publicznej

W roku 2009 gmina Ochotnica Dolna przeprowadziła postępowanie przetargowe i zawarła umowę na "Modernizację oświetlenia ulicznego w gminie Ochotnica Dolna" na łączną kwotę 382 802,21. Wykonane działania dotyczyły m.in.: wymiany przewodów, zacisków, wysięgników i podwieszenia, a także zakupu opraw oświetleniowych i wymiany źródeł światła w ilości: • źródło 50W – 13 szt, • źródło 70W – 217 szt, • źródło 100W – 168 szt, • źródło 150W – 89 szt. Określono wtenczas efekt ekologiczny w postaci: unikniętych emisji w ilości

99 220 kg CO 2, a także oszczędności energii elektrycznej wynoszącej 116,73 MWh. Ponieważ za rok bazowy przyjęto rok 2014, nie uwzględniono tego efektu w PGN.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Na podstawie w/w ilości źródeł światła zaplanowano corocznie (począwszy od roku 2017) wymianę źródeł światła na bardziej ekologiczne (LEDowe) w ilości ok. 10% źródeł światła do poziomu 40% w roku 2020. Oznacza to zainstalowanie oświetlenia ledowego w ilości: • źródło 50W* – 5 szt ledów o mocy 100W (pobór mocy: 20W), • źródło 70W* – 86 szt ledów o mocy 100W (pobór mocy: 20W), • źródło 100W – 67 szt ledów o mocy 100W (pobór mocy: 20W), • źródło 150W – 35 szt ledów o mocy 100W (pobór mocy: 30W). * ze względu na brak dostępności na rynku żarówek ledowych odpowiadających żarówkom o mocy 50W i 70W, przyjęto żarówki ledowe o mocy 100W, które odznaczają się niższym poborem mocy od ich „słabszych” odpowiedników tradycyjnych.

Po roku 2020 niezbędna będzie wymiana pozostałych 60% żarówek tradycyjnych ze względu na przewidywany koniec okresu ich żywotności.

Szacunkowe oszczędności energii elektrycznej oraz emisji CO 2 i pyłów (zakładając średnie wykorzystanie żarówek ledowych 10h/doba) przedstawiono w poniższej tabeli. Sektor objęty działaniem użyteczności publicznej Rodzaj działania oświetlenie uliczne Podmiot odpowiedzialny Urząd Gminy Szacowany efekt redukcji 51,5 energii finalnej [MWh] Szacowany efekt redukcji 42 823 emisji CO 2 [kg CO 2]

Szacowany efekt redukcji 5,4 emisji pyłów zawieszonych (1,7+3,7) PM2.5 i PM10 [g CO 2] Szacowany koszt [zł] 115 tys. zł Źródło finansowania środki własne, NFOŚiGW/WFOŚiGW, inne źródła

10.1.3. Modernizacja dróg

Gmina Ochotnica Dolna corocznie wykonuje, remontuje lub odbudowuje nawierzchnie asfaltowe na drogach gminnych w ilości około 25 km. W najbliższym czasie planowane jest utrzymanie tego trendu. Na tej podstawie założono w latach 20152020 modernizację minimum 15 km dróg gminnych łącznie. Koszt tego działania oszacowano na ok. 9 mln zł.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Ponadto przy współpracy z PZD w Nowym Targu i ZDW w Krakowie planowana jest modernizacja drogi i wykonanie około 4 km chodników przy drodze powiatowej nr K1637 i wojewódzkiej nr 969 (ok. 1 km). Łączny koszt modernizacji tych dróg wyniesie ok. 7,2 mln zł. Ze względu na to, iż modernizacja dróg nie wpływa bezpośrednio na poprawę środowiska i zmniejszenie emisji, oszacowano potencjalną redukcję emisji transportowych z terenu gminy, analizując 3 rodzaje transportu: • prywatny, • zbiorowy osób, • towarów. Ze względu na brak przeprowadzonych badań dotyczących częstotliwości ruchu pojazdów na terenie gminy Ochotnica Dolna oraz brak podstaw do jego oszacowania, transportu prywatnego (indywidualnego) nie uwzględniono w PGN. Na podstawie przeprowadzonych ankiet i rozmów z przedstawicielami pięciu firm transportowych mających swoje siedziby na terenie gminy Ochotnica Dolna stwierdzono, iż w perspektywie roku 2020 nie jest planowana wymiana lub zakup nowych pojazdów transportowych. Stąd też w dokumencie nie założono takich działań. Transport zbiorowy osób na terenie gminy Ochotnica Dolna odbywa się za pomocą trzech lokalnych przewoźników. Ponadto na terenie gminy zlokalizowano dłuższe szlaki autobusowe świadczone przez pięciu przewoźników. Ich emisje oszacowano na podstawie ilości kursów oraz długości przejazdu przez teren gminy. Na analizowanym obszarze zlokalizowano także duże firmy transportowe zajmujące się transportem krajowym i międzynarodowym towarów. Na podstawie przeprowadzonej ankietyzacji i rozmów z przedstawicielami firm transportowych, oszacowano ilości paliwa wykorzystywane na terenie gminy (emisje pochodzących ze spalania paliw poza jej granicami administracyjnymi nie zostały ujęte). Na podstawie powyższych danych oszacowano potencjalne zmniejszenie ilości zużywanego paliwa z tytułu przejazdu transportu zbiorowego i towarowego na drogach planowanych do modernizacji, który wyniesie min. 2%.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Sektor objęty działaniem użyteczności publicznej Rodzaj działania modernizacja dróg Podmiot odpowiedzialny Urząd Gminy, PZD w Nowym Targu, ZDW w Krakowie Szacowany efekt redukcji 19 energii finalnej [MWh] Szacowany efekt redukcji 5 073 emisji CO 2 [kg CO 2]

Szacowany efekt redukcji 1,72 emisji pyłów zawieszonych (1,69+0,02) PM2.5 i PM10 [g CO 2] Szacowany koszt [zł] 16,2 mln zł Źródło finansowania środki własne, NFOŚiGW/WFOŚiGW, inne źródła

10.1.4. Rozwój gazownictwa

Na terenie gminy nie istnieje sieć gazowa. Jednakże, w kolejnych latach planowane jest wykonanie rurociągu gazu ziemnego ze Słopnic do Szczawnicy, który będzie przebiegał przez Tylmanową. Pozwolenie na budowę rurociągu zostało wydane w latach ubiegłych. W ramach tego projektu planowane jest podłączenie do sieci gazowej części budynków w Tylmanowej (do 50% budynków). Wykonanie przyłączeń uzależnione jest od możliwości technicznych i warunków przyłączeniowych, jednakże na potrzeby Planu przyjęto, iż ok. 40% budynków mieszkalnych w Tylmanowej zostanie zgazyfikowanych. Oznacza to wymianę kotłów z węglowych na gazowe, efekt ekologiczny tego działania przedstawiono w tabeli poniżej. Szacunkowo, długość rurociągu na terenie gminy (wraz z przyłączeniami) wyniesie ok. 18 km. Sektor objęty działaniem mieszkalny Rodzaj działania budowa rurociągu gazowego wraz z przyłączeniami Podmiot odpowiedzialny jednostki poza gminne, Urząd Gminy (pozwolenia) Szacowany efekt redukcji 0 energii finalnej [MWh] Szacowany efekt redukcji 633 097 emisji CO 2 [kg CO 2]

Szacowany efekt redukcji 20 062 emisji pyłów zawieszonych (9 760 + 10 302) PM2.5 i PM10 [g CO 2] Szacowany koszt [zł] budowy rurociągu i przyłączeń: 1,2 mld zł wymiany kotłów na gazowę: 1,8 mln zł Źródło finansowania NFOŚiGW/WFOŚiGW, inne źródła

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

10.1.5. Modernizacja systemu ogrzewania (bud. publ.)

Większość budynków komunalnych (UG, Szkoły, ZGK) posiada nowoczesne kotły retortowe, bądź olejowe. Jednakże część budynków komunalnych opalana jest w dalszym ciągu węglem (10 szt.). W ramach modernizacji systemu ogrzewania w 28 budynkach użyteczności publicznej planowana jest: wymiana tradycyjnych kotłów węglowych na: • ok. 10 kotłów na retortowych lub olejowych, rozbudowa obecnego systemu o: • ok. 14 pomp ciepła (gruntowych), • ok. 14 kolektorów słonecznych. Ponieważ kotły retortowe i olejowe odznaczają się większą wydajnością grzewczą (nawet do 40%) niż tradycyjne kotły węglowe, wymiana tradycyjnych kotłów przyczyni się do zmniejszenia zużycia paliw i tym samym wytwarzanych emisji. Ponadto dodatkowy efekt zapewni uzupełnienie systemu grzewczego o pompy ciepła bądź/i kolektory słoneczne. Szacunkowe nakłady oraz efekt ekologiczny zostały przedstawione w tabeli (efekt ekologiczny zastosowania pomp ciepła oraz kolektorów słonecznych uwzględniono podrozdziale nt. rozwoju OZE).

Sektor objęty działaniem użyteczności publicznej Rodzaj działania wymiana źródeł ciepła Podmiot odpowiedzialny Urząd Gminy Szacowany efekt redukcji 0 energii finalnej [MWh] Szacowany efekt redukcji 321 563 emisji CO 2 [kg CO 2]

Szacowany efekt redukcji 2 512,1 emisji pyłów zawieszonych (1 222,1+1 290,0) PM2.5 i PM10 [g CO 2] Szacowany koszt [zł] 120 tys. zł Źródło finansowania środki własne, NFOŚiGW/WFOŚiGW, inne źródła

10.1.6. Rozwój OZE

Wg informacji otrzymanych z Urzędu Gminy oraz na podstawie ankiet oszacowano, iż na terenie gminy Ochotnica Dolna istnieje duże zapotrzebowania na energię pochodzącą z Odnawialnych Źródeł Energii (OZE). Warunki panujące na

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE terenie gminy (dobre nasłonecznienie, rzeki) oraz aprobata społeczeństwa sprzyjają ich rozwojowi. Na tej podstawie przyjęto, iż zostanie wykonanych: • 520 sztuk instalacji fotowoltaicznych, o 120 sztuk wykonano w roku 2015 – nakłady całkowite 1,188 mln zł , o 400 planowane jest w latach 20162020 – ok. 4,4 mln zł, • ok. 10 szt. wiatraków – 144 tys. zł, • ok. 30 szt. mikro elektrowni wodnych – ok. 750 tys. zł, • 12 szt. (założono 1) Małych Elektrowni Wodnych (MEW) – ok. 5 mln zł, • ok. 20 sztuk kotłów na pelet ze zautomatyzowanym podajnikiem – ok. 100tys. zł, • ok. 50 szt. kolektorów słonecznych – ok. 600tys. zł; • ok. 150 szt. pomp ciepła powietrznych – ok. 1,5mln zł; • ok. 50 szt. pomp ciepła gruntowych – ok. 600tys. zł. Zaznaczyć należy, iż budowa wiatraków, a w szczególności mikro i małych elektrowni wodnych planowana jest w miejscach, w których nie będą wpływać na lokalną florę i faunę. Ponadto w niniejszej części uwzględniono efekt ekologiczny z zastosowania w budynkach użyteczności publicznej: • ok. 14 szt. kolektorów słonecznych – ok. 168tys. zł; • ok. 14 szt. pomp ciepła gruntowych – ok. 700tys. zł.

Sektor objęty działaniem mieszkalny Rodzaj działania rozwój OZE Podmiot odpowiedzialny osoby prywatne Szacowany efekt redukcji 11 122 energii finalnej [MWh] (w tym bud. publ.: 476) Szacowany efekt redukcji 6 152 513 emisji CO 2 [kg CO 2] (w tym bud. publ. 162 316) Szacowany efekt redukcji 17 315 emisji pyłów zawieszonych PM2.5: 8 335 (w tym bud. publ 697) PM2.5 i PM10 [g CO 2] PM10: 8 980 (w tym bud. publ 681) Szacowany koszt [zł] 15,15 mln zł (w tym bud. publ.:868tys.zł) Źródło finansowania środki własne, NFOŚiGW/WFOŚiGW, inne źródła

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

10.1.7. Ścieżki rowerowe

Gmina w 2015 roku w ramach zadania pn. „Enklawa aktywnego wypoczynku w sercu Gorców – szlaki turystyki rowerowej, pieszej i narciarskiej w gminie Ochotnica Dolna” wyznaczyła i oznakowała 139,88 km dróg i ścieżek rowerowych, a także szlaki turystyki rowerowej o długości 37,53 km. Koszt całkowity tego zadania wyniósł 1,166 mln zł. Ponadto w kolejnych latach planuje się wykonanie ok. 10 km ścieżek rowerowych (utwardzonych asfaltem ew. kostką brukową). Koszt tego przedsięwzięcia szacuje się na ok. 1,7 mln zł. Wytyczenie ścieżek rowerowych bezpośrednio nie wpływa na zmniejszenie emisji i zużycia paliw, jednakże przynajmniej okresowo sprzyja dojazdom do pracy i wyjazdom rekreacyjnym z wykorzystaniem rowerów. Na tej podstawie założono ograniczenie zużycia paliw w transporcie osobowym zbiorowym o 2%.

Sektor objęty działaniem użyteczności publicznej Rodzaj działania ścieżki rowerowe Podmiot odpowiedzialny Urząd Gminy Szacowany efekt redukcji 3 energii finalnej [MWh] Szacowany efekt redukcji 801 emisji CO 2 [kg CO 2]

Szacowany efekt redukcji 0,310 emisji pyłów zawieszonych (0,307+0,003) PM2.5 i PM10 [g CO 2] Szacowany koszt [zł] działania wykonane w 2015r.: 1,166 mln zł lata 20162020: 1,7 mln zł Źródło finansowania środki własne, NFOŚiGW/WFOŚiGW, inne źródła

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

10.2. Wieloletnia Prognoza Finansowa Gminy

Wieloletnia Prognoza Finansowa (WPF) stanowi instrument wieloletniego planowania finansowego w jednostkach samorządu terytorialnego. WPF została przyjęta Uchwałą Nr XVII/118/15 z dnia 30 grudnia 2015r., obejmując prognozą lata 20152022, czyli lata realizacji Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. Ponadto zawiera wykaz przedsięwzięć wraz z planem finansowania, w który została wpisana realizacja Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. Począwszy od roku 2016, WPF zakłada stały wzrost dochodów ogółem, który waha się pomiędzy 2731 mln. Z kolei założono, że wydatki ogółem będą rosły proporcjonalnie do poziomu dochodu gminy, jednakże będą niższe od dochodów gminy ogółem. Stanowi to korzystny trend dla ewentualnych przedsięwzięć założonych w PGN, pozostawiając dla nich miejsce. W analizowanym okresie nie zaplanowano nowych wydatków inwestycyjnych, jednak planowane wyniki budżetu stwarzają możliwość realizacji zadań proponowanych w PGN. Ponadto gmina może starać się o pozyskanie środków z kraju lub UE na wskazane cele. W tabeli 10.2 przedstawiono Wieloletnią Prognozę Finansową dla gminy Ochotnica Dolna.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Tabela 10.2. Wieloletnia prognoza finansowa gminy Ochotnica Dolna (na lata 20152022) L.p. Wyszczególnienie Prognoza 2015 Prognoza Prognoza Prognoza 2018 Prognoza 2019 Prognoza 2020 2016 2017 1 Dochody ogółem 34 122 638,56 27 322 118,00 28 141 781,00 28 986 034,00 29 855 616,00 30 751 284,00 1.1 Dochody bieżące 28 109 226,22 27 322 118,00 28 141 781,00 28 986 034,00 29 855 616,00 30 751 284,00 1.2 Dochody majątkowe, w 6 013 412,34 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 tym 2 Wydatki ogółem 36 337 979,40 26 640 649,53 27 498 381,00 28 387 634,00 29 257 216,00 30 232 498,91 2.1 Wydatki bieżące, w tym: 26 841 339,84 24 217 150,00 24 946 212,00 25 690 192,00 26 450 739,00 27 247 405,91 2.2 Wydatki majątkowe 9 496 639,56 2 423 499,53 2 552 169,00 2 697 442,00 2 806 477,00 2 985 093,00 3 Wydatki inwestycyjne 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 kontynuowane 4 Nowe wydatki 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 inwestycyjne 5 Wyniki budżetu 2 215 340,84 681 468,47 643 400,0 0 598 400,00 598 400,00 518 785,09 Źródło: Wieloletnia Prognoza Finansów, Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XVII/118/15 z dnia 30 grudnia 2015r.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

10.3. Harmonogram

W tabeli Tabela 10 .3 przedstawiono harmonogram rzeczowofinansowy realizacji działań stosując tzw. Wykres Gantta. Niektóre z prezentowanych działań powinny być prowadzone w trybie ciągłym, a ich efekt może być widoczny dopiero po wielu latach.

Tabela 10.3. Harmonogram realizacji działań zakładanych w PGN

Nazwa zadania 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Zadania administracyjne wymiana źródeł ciepła – sektor mieszkalny rozwój OZE budowa rurociągu gazowego wraz z podłączeniem budynków mieszkalnych aktualizacja Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Zielone Zamówienia Publiczne Zadania edukacyjne wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców gminy Zadania inwestycyjne termomodernizacja budynków użyteczności publicznej wymiana źródeł ciepła – sektor użyt. publ. wymiana oświetlenia ulicznego modernizacja dróg budowa ścieżek rowerowych

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

10.4. Finansowanie działań

W niniejszym podrozdziale przedstawiono wybrane źródła dofinansowania planowanych działań i jednocześnie najbardziej odpowiednie na moment opracowywania PGN.

10.4.1. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Dofinansowanie ze środków finansowych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zwanego dalej „Narodowym Funduszem” przeznacza się na cele określone w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska ( tekst jednolity Dz. U. z 2013 r. poz. 1232, z późn. zm.) zwanej dalej „ustawą”. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, kierując się priorytetami wyznaczonymi w Strategii Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko oraz w swojej Strategii działania, tworzy stabilną, długoletnią ofertę programową, która wyznacza cele środowiskowe dofinansowywane ze środków publicznych. Do wyboru przedsięwzięć realizujących te cele, NFOŚiGW stosuje transparentne i zobiektywizowane kryteria, które zapewniają: • stwarzanie równych szans dla wszystkich wnioskodawców; • efektywne, z punktu widzenia ekologicznego i ekonomicznego, wydatkowanie środków publicznych przeznaczonych na ochronę środowiska; • zachowanie standardów środowiskowych i uwzględnianie zagadnień horyzontalnych (np.w zakresie zielonych zamówień publicznych, systemów zarządzania środowiskowego, ekoinnowacji). W NFOŚiGW stosuje się następujące kategorie kryteriów wyboru przedsięwzięć: 1. Kryteria dostępu; 2. Kryteria jakościowe; 3. Kryteria horyzontalne. Z uwagi na zróżnicowanie dziedzin, charakteru i wielkości przedsięwzięć oraz form ich dofinansowania, dla poszczególnych programów priorytetowych ustalane są szczegółowe kryteria wyboru przedsięwzięć, z zachowaniem struktury kryteriów przedłożonych w poniższym dokumencie, chyba że specyfika danego programu priorytetowego nie pozwala na zachowanie tejże struktury.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

1.1. Ochrona atmosfery 1.1.1. Poprawa jakości powietrza Programy ochrony powietrza: KAWKA, GAZELABIS

KAWKA – Likwidacja niskiej emisji wspierająca wzrost efektywności energetycznej i rozwój rozproszonych odnawialnych źródeł energii. Terminy i sposób składania wniosków: Nabór wniosków odbywa się w trybie ciągłym. Formy dofinansowania: Udostępnienie środków finansowych WFOŚiGW z przeznaczeniem na udzielanie dotacji. Beneficjenci: 1) Beneficjentem programu są wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚiGW). 2) Beneficjentem końcowym są podmioty właściwe dla realizacji przedsięwzięć wskazanych w programach ochrony powietrza, które planują realizację albo realizują przedsięwzięcia mogące być przedmiotem dofinansowania przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej ze środków udostępnionych przez NFOŚiGW, z uwzględnieniem warunków niniejszego programu. Kategorie beneficjentów końcowych wskażą indywidualnie WFOŚiGW w ogłaszanych konkursach. 3) Ostatecznym odbiorcą korzyści są podmioty właściwe dla realizacji przedsięwzięć wskazanych w programach ochrony powietrza, korzystające z dofinansowania, wyłącznie za pośrednictwem beneficjenta końcowego.

GAZELA BIS Niskoemisyjny zbiorowy publiczny transport miejski Terminy i sposób składania wniosków: Nabór wniosków odbywa się w trybie ciągłym. Formy dofinansowania: Pożyczka do 100% kosztów kwalifikowanych Beneficjenci: Beneficjentami programu mogą być miasta regionalne lub subregionalne wskazane w obszarze niskoemisyjnego transportu publicznego w Kontraktach Terytorialnych zawartych z województwami jako organizatorzy publicznego transportu zbiorowego.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

1.1.2. LEMUREnergooszczędne Budynki Użyteczności Publicznej Cel programu Celem programu jest zmniejszenie zużycia energii, a w konsekwencji ograniczenie lub uniknięcie emisji CO 2 w związku z projektowaniem i budową nowych energooszczędnych budynków użyteczności publicznej oraz zamieszkania zbiorowego. Terminy i sposób składania wniosków: Nabór wniosków odbywa się w trybie ciągłym. Nabór wniosków w ramach programu priorytetowego LEMUR trwa do 29.12.2016 r. Formy dofinansowania: Dotacja, Pożyczka

Beneficjenci • podmioty sektora finansów publicznych, z wyłączeniem państwowych jednostek budżetowych, • samorządowe osoby prawne, spółki prawa handlowego, w których jednostki samorządu terytorialnego posiadają 100% udziałów lub akcji i które powołane są do realizacji zadań własnych j.s.t. wskazanych w ustawach, • organizacje pozarządowe, w tym fundacje i stowarzyszenia, a także kościoły i inne związki wyznaniowe wpisane do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych oraz kościelne osoby prawne, które realizują zadania publiczne na podstawie odrębnych przepisów, • jednostki organizacyjne PGL Lasy Państwowe posiadające osobowość prawną, • parki narodowe. Dofinansowanie w formie dotacji wynosi do 20%, 40% albo 60% kosztów wykonania i weryfikacji dokumentacji projektowej, w zależności od klasy energooszczędności projektowanego budynku. W przypadku osiągnięcia różnych klas energooszczędności dotyczącej zmniejszenia zapotrzebowania na energię użytkową (Eu) i zmniejszenia zapotrzebowania na energię pierwotną (Ep) przyjmuje się, iż budynek osiągnął klasę energooszczędności jako klasę niższego osiągniętego parametru. Wyróżnia się trzy klasy energooszczędności A, B i C w zależności od stopnia redukcji zapotrzebowania budynku na energię użytkową (Eu) i energię pierwotną (Ep).

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

1.1.3 Inwestycje energooszczędne w małych i średnich przedsiębiorstwach Celem programu jest ograniczenie zużycia energii w wyniku realizacji inwestycji w zakresie efektywności energetycznej i zastosowania odnawialnych źródeł energii w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw. W rezultacie realizacji programu nastąpi zmniejszenie emisji CO 2. Terminy i sposób składania wniosków: Nabór wniosków o dotację NFOŚiGW na częściowe spłaty kapitału kredytów bankowych wraz z wnioskami o kredyt prowadzony jest w trybie ciągłym przez banki, które zawarły umowy o współpracy z NFOŚiGW. Formy dofinansowania: Dotacje na częściowe spłaty kapitału kredytów bankowych realizowane za pośrednictwem banku na podstawie umowy o współpracę zawartej z NFOŚiGW. Beneficjenci: Prywatne podmioty prawne (przedsiębiorstwa) utworzone na mocy polskiego prawa i działające w Polsce. Beneficjent musi spełniać definicję mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw zawartą w zaleceniu Komisji z dnia 6 maja 2003 r. dotyczącym definicji mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (Dz. Urz. WE L 124 z 20.5.2003, s. 36).

1.1.4 BOCIANrozproszone, odnawialne źródła energii

Cel programu: ograniczenie lub uniknięcie emisji CO 2 poprzez zwiększenie produkcji energii z instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii. Terminy i sposób składania wniosków: Nabór wniosków odbywa się w trybie ciągłym. Formy dofinansowania : Pożyczka; Dofinansowanie w formie pożyczki do 85 % kosztów kwalifikowanych Beneficjenci: Przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, podejmujący realizację przedsięwzięć z zakresu odnawialnych źródeł energii na terenie Rzeczypospolitej Polskiej Rodzaje przedsięwzięć: 1) Budowa, rozbudowa lub przebudowa instalacji odnawialnych źródeł energii o mocach mieszczących się w następujących przedziałach: a) elektrownie wiatrowe 40 kWe 3MWe, b) systemy fotowoltaiczne 40 kWp 1 MWp, c) pozyskiwanie energii z wód geotermalnych 5 MWt 20 MWt, d) małe elektrownie wodne 300 kWt 5 MWt,

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

e) źródła ciepła opalane biomasą 300 kWt 20 MWt, f) wielkoformatowe kolektory słoneczne wraz z akumulatorem ciepła (300 kWt+3MWt) (2 MWt +20 MWt), g) biogazownie rozumiane jako obiekty wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła z wykorzystaniem biogazu rolniczego 40 kWe 2 MWe, instalacje wytwarzania biogazu rolniczego celem wprowadzenia go do sieci gazowej dystrybucyjnej i bezpośredniej h) wytwarzanie energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji na biomasę 40 kWe 5 MWe. 2) W ramach programu mogą być realizowane instalacje hybrydowe, przy czym moc każdego rodzaju przedsięwzięcia musi spełnić warunki określone w pkt. 1). ramach programu mogą być dodatkowo wspierane systemy magazynowania energii towarzyszące inwestycjom OZE o mocach nie większych niż 10krotność mocy zainstalowanej dla każdego ze źródeł OZE, w szczególności: a) magazyny ciepła, b) magazyny energii elektrycznej.

1.1.5 Prosumentdofinansowanie mikroinstalacji OZE Celem programu „Wspieranie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii Część 2) Prosument linia dofinansowania z przeznaczeniem na zakup i montaż mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii” jest ograniczenie lub uniknięcie emisji

CO 2 w wyniku zwiększenia produkcji energii z odnawialnych źródeł, poprzez zakup i montaż małych instalacji lub mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii, do produkcji energii elektrycznej lub ciepła dla osób fizycznych oraz wspólnot lub spółdzielni mieszkaniowych. Program promuje nowe technologie OZE oraz postawy prosumenckie (podniesienie świadomości inwestorskiej i ekologicznej), a także wpływa na rozwój rynku dostawców urządzeń i instalatorów oraz zwiększenie liczby miejsc pracy w tym sektorze. Program stanowi kontynuację i rozszerzenie zakończonego w 2014 r. programu „Wspieranie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii. Część 3) Dopłaty na częściowe spłaty kapitału kredytów bankowych przeznaczonych na zakup i montaż kolektorów słonecznych dla osób fizycznych i wspólnot mieszkaniowych”. Dofinansowanie przedsięwzięć obejmuje zakup i montaż nowych instalacji i mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii do produkcji energii elektrycznej lub

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE ciepła, dla potrzeb budynków mieszkalnych jednorodzinnych lub wielorodzinnych, w tym dla wymiany istniejących instalacji na bardziej efektywne i przyjazne środowisku. Beneficjentami programu mogą być osoby fizyczne, spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe oraz jednostki samorządu terytorialnego. Budżet programu wynosi 800 mln zł na lata 20142022 z możliwością zawierania umów pożyczek (kredytu) wraz z dotacją do 2020 r. Finansowane są instalacje do produkcji energii elektrycznej lub ciepła wykorzystujące: • źródła ciepła opalane biomasą, pompy ciepła oraz kolektory słoneczne o zainstalowanej mocy cieplnej do 300 kWt, • systemy fotowoltaiczne, małe elektrownie wiatrowe, oraz układy mikrokogeneracyjne (w tym mikrobiogazownie) o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40 kWe. Podstawowe zasady udzielania dofinansowania: • pożyczka/kredyt preferencyjny wraz z dotacją łącznie do 100% kosztów kwalifikowanych instalacji, • dotacja w wysokości 20% lub 40% dofinansowania (15% lub 30% po 2016 r.), • maksymalna wysokość kosztów kwalifikowanych 100 tys. zł 500 tys. zł, w zależności od rodzaju beneficjenta i przedsięwzięcia, • określony maksymalny jednostkowy koszt kwalifikowany dla każdego rodzaju instalacji, • oprocentowanie pożyczki/kredytu: 1%, • maksymalny okres finansowania pożyczką/kredytem: 15 lat, • wykluczenie możliwości uzyskania dofinansowania kosztów przedsięwzięcia z innych środków publicznych. Harmonogram naboru wniosków w programie "Prosument" • nabór wniosków dla jst od 10.08.2015 do wyczerpania środków; • nabór wniosków dla banków od 03.08.2015 do 30.09.2015; początek naboru wniosków dla beneficjentów po ogłoszeniu naboru przez banki; • nabór wniosków dla WFOŚiGW od 10.08.2015 do wyczerpania środków; początek naboru wniosków dla beneficjentów po ogłoszeniu naboru przez WFOŚiGW.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

1.2. Międzydziedzinowe Wspieranie działalności monitoringu środowiska Część 1) Monitoring środowiska Cel programu: Celem programu jest wspomaganie systemu zarządzania jakością środowiska oraz wspomaganie osłony hydrologicznej i meteorologicznej społeczeństwa i gospodarki ze szczególnym uwzględnieniem wywiązywania się Polski ze zobowiązań międzynarodowych. Terminy i sposób składania wniosków: Nabór wniosków odbywa się w trybie ciągłym. Formy dofinansowania: dotacja, pożyczka. Beneficjenci: • podmioty należące do sektora finansów publicznych, w tym jednostki samorządu terytorialnego i ich związki; • jednostki naukowe w rozumieniu ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki; • uczelnie niepubliczne; • spółki prawa handlowego, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, przedsiębiorstwa państwowe, fundacje (dla tych podmiotów udzielane będą wyłącznie pożyczki).

10.4.2. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 20142020

Priorytet 5 – Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach: rolnym, spożywczym i leśnym. W obszarze OZE przewidywana jest budowa jednostek wytwarzania energii wykorzystujących energię wiatru, biomasę i biogaz, a także energię słońca, geotermii oraz wody wraz z podłączeniem tych źródeł do sieci dystrybucyjnej/przesyłowej. Z uwagi na niedostateczny poziom rozwoju sieci elektroenergetycznej w Polsce, w stosunku do nagłego wzrostu potrzeb przesyłu mocy, wynikających z planowanych inwestycji w zakresie OZE, wsparcie zostanie skierowane też na projekty dotyczące budowy oraz modernizacji sieci umożliwiających przyłączanie jednostek wytwarzania energii z OZE do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

10.4.3. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie

O pomoc finansową ze środków Funduszu mogą ubiegać się podmioty realizujące przedsięwzięcia i zadania w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, określone rodzajowo w art. 400a ust. 1 pkt 19a i 1142 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska, w szczególności: • jednostki samorządu terytorialnego, • państwowe jednostki budżetowe oraz instytucje gospodarki budżetowej, • szpitale i inne podmioty lecznicze, hospicja, • domy opieki społecznej, • państwowe i samorządowe instytucje kultury, • instytuty badawcze oraz uczelnie publiczne, • kościelne osoby prawne, • spółdzielnie, wspólnoty mieszkaniowe i pozostałe osoby prawne, • osoby fizyczne i spółki cywilne, • spółki prawa handlowego, • spółki wodne, • inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych. Dofinansowanie może mieć postać: • dotacji, • pożyczki (z możliwością częściowego umorzenia), • dopłaty do odsetek od kredytów bankowych, • dopłaty do częściowej spłaty kredytów bankowych, • dofinansowania zadań państwowych jednostek budżetowych. Forma dofinansowania uzależniona jest od przedmiotu zadania i statusu prawnego wnioskodawcy.

Dotacje: Jednostkom samorządu terytorialnego dotacja udzielana jest na: a) likwidację nadzwyczajnych zagrożeń środowiska lub likwidację skutków klęsk ekologicznych – do 40% kosztów kwalifikowanych, b) wspomaganie osłony hydrologicznej i meteorologicznej społeczeństwa oraz gospodarki – do 40% kosztów kwalifikowanych,

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE c) likwidację niskiej emisji, budowę odnawialnych źródeł energii i termomodernizację, zadania związane z oszczędnością energii, które realizowane są w budynkach oświatowych, domach pomocy społecznej, strażnicach OSP, budynkach administracyjnych i obiektach sportowych – do 40% kosztów kwalifikowanych, d) budowę lub rozbudowę punktów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (PSZOK) – do 20% kosztów kwalifikowanych, e) działalność związaną z profilaktyką zdrowotną dzieci na obszarach szczególnej ochrony środowiska, na których występują przekroczenia norm zanieczyszczeń – do 25% kosztów kwalifikowanych, f) zadania związane z utrzymaniem form ochrony przyrody oraz na zadrzewianie, zakrzewianie i urządzanie terenów zielonych – do 40% kosztów kwalifikowanych, g) zadania nieinwestycyjne (w tym na edukację ekologiczną) – do 40% kosztów kwalifikowanych, h) zadania nieinwestycyjne związane z ochroną środowiska wynikające z działalności statutowej jednostek samorządowych szczebla wojewódzkiego – do 100% kosztów kwalifikowanych oraz na zadania inwestycyjne – 70% kosztów kwalifikowanych, i) realizację sieci wodociągowej, pod warunkiem że została zrealizowana sieć kanalizacyjna na terenach położonych w zlewni zbiorników (w ramach tzw. osłony zbiorników) – do 40% kosztów kwalifikowanych. Pożyczki, umorzenia: Pożyczki udzielane są na następujących warunkach: 1. preferencyjne oprocentowanie wg zmiennej stopy procentowej określonej w umowie, ustalanej w odniesieniu do stopy redyskonta weksli – ogłaszanej przez NBP, w wysokości 0,6 stopy redyskonta weksli, lecz nie mniej niż 3,6% rocznie i dla pożyczek płatniczych 0,6 stopy redyskonta weksli, lecz nie mniej niż 3,6% rocznie. 2. okres karencji w spłacie pożyczki – maksymalnie 2 lata, lecz nie więcej niż 12 miesięcy od daty zakończenia zadania 3. okres spłaty pożyczki, której wartość wynosi 1 000 000,00 zł lub więcej nie może przekroczyć 12 lat (łącznie z okresem karencji). Dla pożyczki o wartości do 1 000 000,00 zł okres spłaty nie może przekroczyć 10 lat (łącznie z okresem karencji). Zasady umarzania pożyczek: 1. Beneficjent może złożyć wniosek o umorzenie części pożyczki po spłacie minimum 50% pożyczonego kapitału.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

2. Na wniosek Beneficjenta, Fundusz może umorzyć pożyczkę do wysokości: a) 45% kwoty wykorzystanej pożyczki na zadania związane z ochroną wód, dla których umowa została podpisana po dniu 01.01.2008 r., a dla umów podpisanych do dnia 31.12.2007 r. 40% kwoty uzyskanej pożyczki, b) 40% kwoty wykorzystanej pożyczki w przypadku realizacji zadań dotyczących ochrony powietrza i odnawialnych źródeł energii, z wyjątkiem zadań dotyczących inwestycji z zastosowaniem paneli fotowoltaicznych, związanych ze sprzedażą (komercyjną) energii elektrycznej do sieci, c) 35% kwoty wykorzystanej pożyczki w przypadku realizacji pozostałych zadań inwestycyjnych i nieinwestycyjnych, d) 20% kwoty wykorzystanej pożyczki w przypadku realizacji zadań dotyczących inwestycji z zastosowaniem paneli fotowoltaicznych związanych ze sprzedażą (komercyjną) energii elektrycznej do sieci pod warunkiem terminowego wykonania zadań i osiągnięcia planowanych efektów. 3. Fundusz może udzielić pożyczki bez możliwości umorzenia, w szczególności w przypadku: a) dużej efektywności ekonomicznej przedsięwzięcia podlegającej ocenie zgodnie z „Procedurami i kryteriami wyboru przedsięwzięć finansowanych ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie”; b) pożyczek na finansowanie zadań związanych z remontem urządzeń służących ochronie środowiska i gospodarki wodnej; c) pożyczek przeznaczonych na zachowanie płynności finansowej przedsięwzięć współfinansowanych ze środków europejskich; d) pożyczek oprocentowanych na warunkach określonych w § 14 pkt 2. Maksymalne możliwe umorzenie: 1. dla jednostek samorządu terytorialnego nie może przekroczyć 1 500 000,00 zł, 2. dla pozostałych Beneficjentów nie może przekroczyć 750 000,00 zł. Dopłaty do odsetek od kredytów bankowych Wojewódzki Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie podpisał umowę określającą współpracę w 2015 r. w zakresie udzielania dotacji ze środków Funduszu na dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych na inwestycje w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowane na terenie województwa małopolskiego z następującymi bankami:

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

1. Pienińskim Bankiem Spółdzielczym z siedzibą w Krościenku nad Dunajcem, 2. Bankiem Ochrony Środowiska S.A. z siedzibą w Warszawie W ramach ww. umów wymienione Banki zobowiązały się do udzielania ze środków własnych dla osób fizycznych, kredytów bankowych na inwestycje w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowane na terenie województwa małopolskiego, które nie są związane z prowadzoną przez te osoby działalnością gospodarczą, przy udziale dotacji ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie, przeznaczonej na dopłaty do ich oprocentowania. Fundusz dopłaca do 80% odsetek do oprocentowania obliczonego według stopy procentowej określonej przez Bank. Przedmiotem kredytowania będą przedsięwzięcia polegające na: a) budowie oczyszczalni ścieków o łącznej przepustowości poniżej 10m³/d, w wyniku których uzyskany zostanie efekt ekologiczny określony poprawą parametrów oczyszczanych ścieków. Koszt kwalifikowany budowy oczyszczalni ścieków nie może być wyższy w niż 150zł/kg redukcji ładunku BZT5/rok, b) termomodernizacji – dociepleniu powierzchni wraz z oknami do 600m² (wymiana okien może nastąpić wyłącznie wraz z dociepleniem ścian i/lub stropów). Koszty kwalifikowane nie mogą być wyższe niż 200 zł/m² powierzchni docieplanej, a przy wymianie okien 300 zł/m 2 powierzchni stolarki okiennej. Dopłaty do częściowej spłaty kredytów bankowych Wojewódzki Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie podpisał umowy określające współpracę w 2015 r. w zakresie udzielania dotacji ze środków Funduszu na częściowe spłaty kapitału kredytów bankowych udzielanych na inwestycje w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowane na terenie województwa małopolskiego z następującymi bankami: 1. Bankiem Ochrony Środowiska S.A., 2. Bankiem Spółdzielczym w Zatorze, 3. Pienińskim Bankiem Spółdzielczym. W ramach ww. umów wymienione Banki zobowiązały się do udzielania ze środków własnych kredytów dla osób fizycznych z dotacją przeznaczoną na częściową spłatę kapitału ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie na inwestycje w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowane na terenie województwa małopolskiego, które nie są realizowane w ramach prowadzonej przez te osoby działalności

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE gospodarczej. W 2015 roku Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie przeznaczył na ten cel 3 000 000,00 zł. Przedmiotem kredytowania będą m.in: a) wymiana kotłów grzewczych węglowych na kotły gazowe i olejowe o mocy do 40kW. Koszty kwalifikowane do 1 100,00 zł za 1 kW/mocy. Dotacja na częściową spłatę kapitału nie może przekroczyć 50 % kosztów kwalifikowanych zadania i nie więcej niż 6 000,00 zł na jedno zadanie oraz nie więcej niż 50 % kwoty kredytu; b) zakup i montaż pompy ciepła o mocy do 40 kW Koszty kwalifikowane do 3 000,00 zł za 1 kW/mocy. Dotacja na częściową spłatę kapitału nie może przekroczyć 50 % kosztów kwalifikowanych zadania i nie więcej niż 10 000,00 zł na jedno zadanie oraz nie więcej niż 50 % kwoty kredytu; c) zakupie i instalacji rekuperatorów z odzyskiem ciepła w celu zminimalizowania zużycia energii. Koszty kwalifikowane do 15 000,00 zł za 1 szt. rekuperatora. Dotacja na częściową spłatę kapitału nie może przekroczyć 20 % kosztów kwalifikowanych zadania i nie więcej niż 3 000,00 zł na jedno zadanie oraz nie więcej niż 20 % kwoty kredytu; d) zakupie i instalacji kolektorów słonecznych(bez kotłowni) o mocy nie większej niż 10 kW w wyniku których zostanie uzyskany efekt ekologiczny określony zainstalowaną powierzchnią kolektorów słonecznych wyrażoną w m² oraz zainstalowaną mocą wyrażoną w kW. Koszty kwalifikowane do 4 000,00 zł za 1 kW mocy. Dotacja na częściową spłatę kapitału nie może przekroczyć 30 % kosztów kwalifikowanych zadania i nie więcej niż 4 000,00 zł na jedno zadanie oraz nie więcej niż 30 % kwoty kredytu; e) zakupie i instalacji ogniw fotowoltaicznycho mocy nie większej niż 10 kW w wyniku których zostanie uzyskany efekt ekologiczny określony mocą wyrażoną w kW. Koszty kwalifikowane do 5 000,00 zł za 1 kW/mocy.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Dotacja na częściową spłatę kapitału nie może przekroczyć 30 % kosztów kwalifikowanych zadania i nie więcej niż 6 000,00 zł na jedno zadanie oraz nie więcej niż 30 % kwoty kredytu. Banki udzielać będą kredytów na okres nie przekraczający 8 lat, a maksymalny okres realizacji inwestycji nie może przekroczyć 6 miesięcy, przy czym inwestycja winna zostać zakończona w terminie umożliwiającym przeprowadzenie kontroli przez Bank oraz złożenie przez Bank do Funduszu dokumentów wymaganych do rozliczenia dotacji przez Fundusz w terminie do dnia10.12.2015 r. W przypadku nieterminowego złożenia dokumentów, Fundusz może odmówić wypłaty dotacji.

10.4.4. Program Infrastruktura i Środowisko 2014 2020

Oś priorytetowa I Zmniejszenie emisyjności gospodarki Priorytet inwestycyjny 4.I. Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych Przewiduje się wsparcie na budowę i przebudowę: • lądowych farm wiatrowych; • instalacji na biomasę; • instalacji na biogaz; • w ograniczonym zakresie jednostek wytwarzania energii wykorzystującej wodę i słońce oraz ciepła przy wykorzystaniu energii geotermalnej; • sieci elektroenergetycznych umożliwiających przyłączenia jednostek wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych do KSE. Jest to wsparcie skierowane do przedsiębiorców i dotyczy jednostek o większej mocy: • energia wodna: pow. 5 MWe, • energia wiatru: pow. 5 MWe, • energia słoneczna: pow. 2 MWe/MWth), • energia geotermalna (pow. 2 MWth), • energia biogazu (pow. 1 MWe),en. biomasy (pow.5 MWth/MWe). Priorytet inwestycyjny 4.II. Promowanie efektywności energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach Przewiduje się wsparcie następujących obszarów:

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

• przebudowa linii produkcyjnych na bardziej efektywne energetycznie; • głęboka, kompleksowa modernizacja energetyczna budynków w przedsiębiorstwach; • zastosowanie technologii efektywnych energetycznie w przedsiębiorstwach; • budowa i przebudowa instalacji OZE (o ile wynika to z przeprowadzonego audytu energetycznego); • zastosowanie energooszczędnych (energia elektryczna, ciepło, chłód, woda) technologii produkcji i użytkowania energii; • zastosowanie technologii odzysku energii wraz z systemem wykorzystania energii ciepła odpadowego w ramach przedsiębiorstwa, wprowadzanie systemów zarządzania energią. Wsparcie skierowane do dużych przedsiębiorców.

Priorytet inwestycyjny 4.III. Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej , w tym w budynkach publicznych, i w sektorze mieszkaniowym. Wsparciem będą objęte budynki mieszkalne wielorodzinne oraz budynki użyteczności publicznej. Przewiduje się, że wsparcie dotyczyć będzie głębokiej kompleksowej modernizacji energetycznej budynków wraz z wymianą wyposażenia tych obiektów na energooszczędne, w tym również w zakresie związanym m.in. z ociepleniem obiektu, wymianą okien, drzwi zewnętrznych oraz oświetlenia na energooszczędne, z przebudową systemów grzewczych, systemów wentylacji i klimatyzacji, z instalacją systemów chłodzących, z wprowadzeniem systemów zarządzania energią. W budynkach powinny być stosowane instalacje OZE, które będą zapewniały przynajmniej częściowe pokrycie zapotrzebowania na energię w tych budynkach, pełniąc jednocześnie rolę demonstracyjną i edukacyjną. Wsparcie przewidziane jest dla organów władzy publicznej, w tym państwowych jednostek budżetowych i administracji rządowej oraz podległych jej organów i jednostek organizacyjnych, spółdzielni mieszkaniowych oraz wspólnot mieszkaniowych, państwowych osób prawnych, a także podmiotów będących dostawcami usług energetycznych w rozumieniu dyrektywy 2012/27/UE.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Priorytet inwestycyjny 4.IV. Rozwijanie i wdrażanie inteligentnych systemów dystrybucji działających na niskich i średnich poziomach napięcia. Przewiduje się wsparcie w szczególności następujących obszarów: • budowa lub przebudowa w kierunku inteligentnych sieci dystrybucyjnych średniego, niskiego napięcia, dedykowanych zwiększeniu wytwarzania w OZE i/lub ograniczaniu zużycia energii, w tym wymiana transformatorów; • kompleksowe pilotażowe i demonstracyjne projekty wdrażające inteligentne rozwiązania na danym obszarze, mające na celu optymalizację wykorzystania energii wytworzonej z OZE i/lub racjonalizację zużycia energii; • inteligentny system pomiarowy (wyłącznie jako element budowy lub przebudowy w kierunku inteligentnych sieci elektroenergetycznych dla rozwoju OZE i/lub ograniczenia zużycia energii); • działania w zakresie popularyzacji wiedzy na temat inteligentnych systemów przesyłu i dystrybucji energii, rozwiązań , standardów, najlepszych praktyk w zakresie związanym z inteligentnymi sieciami elektroenergetycznym. Wsparcie przewidziane jest dla przedsiębiorców oraz Urzędu Regulacji Energetyki.

Priorytet inwestycyjny 4.V. Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów. W szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimedialnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu W ramach inwestycji wynikających z planów gospodarki niskoemisyjnej przewiduje się, że wsparcie będzie ukierunkowane m.in. na projekty takie, jak: • przebudowa istniejących systemów ciepłowniczych i sieci chłodu, celem zmniejszenia straty na przesyle, • likwidacja węzłów grupowych wraz z budową przyłączy do istniejących budynków i instalacją węzłów dwufunkcyjnych (ciepła woda użytkowa), • budowa nowych odcinków sieci cieplnej wraz z przyłączami i węzłami ciepłowniczymi w celu likwidacji istniejących lokalnych źródeł ciepła opalanych paliwem stałym. • likwidacja indywidualnych i zbiorowych źródeł niskiej emisji pod warunkiem podłączenia budynków do sieci ciepłowniczej.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Wsparcie przewidziane jest dla jednostek samorządu terytorialnego (w tym ich związków i porozumień) oraz działających w ich imieniu jednostek organizacyjnych (w szczególności dla miast wojewódzkich i ich obszarów funkcjonalnych), przedsiębiorców, a także podmiotów świadczących usługi publiczne w ramach realizacji obowiązków własnych jednostek samorządu terytorialnego nie będących przedsiębiorcami.

Priorytet inwestycyjny 4.VI. Promowanie wykorzystywania wysokosprawnej kogeneracji ciepła i energii elektrycznej w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe Przewiduje się wsparcie w szczególności następujących obszarów: • budowa, przebudowa instalacji wysokosprawnej kogeneracji oraz przebudowa istniejących instalacji na wysokosprawną kogenerację wykorzystujących technologie w jak największym możliwym stopniu neutralne pod względem

emisji CO 2 i innych zanieczyszczeń powietrza oraz uzasadnione pod względem ekonomicznym; • w przypadku instalacji wysokosprawnej kogeneracji poniżej 20 MWt wsparcie otrzyma budowa, uzasadnionych pod względem ekonomicznym, nowych instalacji wysokosprawnej kogeneracji o jak najmniejszej z możliwych emisji

CO 2 oraz innych zanieczyszczeń powietrza. W przypadku nowych instalacji powinno zostać osiągnięte co najmniej 10% uzysku efektywności energetycznej w porównaniu do rozdzielonej produkcji energii cieplnej i elektrycznej przy zastosowaniu najlepszych dostępnych technologii. Ponadto wszelka przebudowa istniejących instalacji na wysokosprawną kogenerację

musi skutkować redukcją CO 2 o co najmniej 30% w porównaniu do istniejących instalacji. Dopuszczona jest pomoc inwestycyjna dla wysokosprawnych instalacji spalających paliwa kopalne pod warunkiem, że te instalacje nie zastępują urządzeń o niskiej emisji, a inne alternatywne rozwiązania byłyby mniej efektywne i bardziej emisyjne; • budowa przyłączeń do sieci ciepłowniczych do wykorzystania ciepła użytkowego wyprodukowanego w jednostkach wytwarzania energii elektrycznej i ciepła w układach wysokosprawnej kogeneracji wraz z budową przyłączy wyprowadzających energię do krajowego systemu przesyłowego;

100

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

• wykorzystania energii ciepła odpadowego w ramach projektów rozbudowy/budowy sieci ciepłowniczych; • budowa sieci cieplnych lub sieci chłodu umożliwiająca wykorzystanie energii cieplnej wytworzonej w warunkach wysokosprawnej kogeneracji, energii odpadowej, instalacji z wykorzystaniem OZE, a także powodującej zwiększenie wykorzystania energii wyprodukowanej w takich instalacjach. W ramach priorytetu inwestycyjnego wsparcie przewidziane jest dla jednostek samorządu terytorialnego oraz działających w ich imieniu jednostek organizacyjnych, przedsiębiorców, a także podmiotów świadczących usługi publiczne w ramach realizacji obowiązków własnych jednostek samorządu terytorialnego a także podmiotów będących dostawcami usług energetycznych.

10.4.5. Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 20142020

OŚ PRIORYTETOWA 4. REGIONALNA POLITYKA ENERGETYCZNA Działanie 4.1 : Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii Alokacja na działanie ogółem: 70 588 235 euro Poddziałanie 4.1.1 . Rozwój Infrastruktury produkcji energii ze źródeł odnawialnych: inwestycje w zakresie instalacji wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych. Wsparciem zostaną objęte projekty polegające na budowie oraz modernizacji (w tym zakup niezbędnych urządzeń) infrastruktury mające na celu produkcję energii elektrycznej i/lub cieplnej z: energii wody, energii słonecznej, energii wiatru, energii geotermalnej i biopaliw (biogaz, biomasa, bioolej). Poddziałanie 4.1.2. Rozwój infrastruktury dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych Budowa, rozbudowa i modernizacja sieci dystrybucyjnych wraz z niezbędnymi jej elementami (np. transformatory) umożliwiających przyłączanie jednostek wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w rozproszeniu w celu zapewnienia prawidłowego jej funkcjonowania. Działanie 4.2: EcoPrzedsiębiorstwa Alokacja na działanie ogółem: 28.235.294 euro Poddziałanie 4.2.1 Wsparcie sektora przemysłu dla odnawialnych źródeł energii

101

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

• Inwestycje w zakłady dostarczające urządzenia niezbędne do produkcji energii z OZE, • Budowa instalacji do produkcji biokomponentów i biopaliw. Poddziałanie 4.2.2 : Poprawa efektywności energetycznej i wzrost wykorzystania OZE w MŚP Typy projektów: • Kompleksowa termomodernizacja budynków • Inwestycje w zakresie instalacji wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, w tym również kogeneracji (na użytek własny jak również na sprzedaż do sieci) • Kompleksowy projekt obejmujący: o termomodernizację budynków o inwestycje w zakresie instalacji wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, w tym również kogeneracji (z wyłączeniem wysokosprawnej kogeneracji) • Wdrożenie energooszczędnych technologii produkcji (np. zamiana technologii, wymiana maszyn, modernizacja środków produkcji, modernizacja i rozbudowa linii produkcyjnych na bardziej efektywne energetycznie, wprowadzenie systemów zarządzania energią) – wyłącznie jako element projektu 1, 2 lub 3.

Działanie 4.3: Poprawa efektywności energetycznej w sektorze publicznym i mieszkaniowym Alokacja na działanie ogółem: 101 176 471 euro. Poddziałanie 4.3.1 Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej i wielorodzinnych mieszkaniowych Typy projektów: • Kompleksowa termomodernizacja budynków użyteczności publicznej wraz z wymianą źródeł ciepła, w tym przy zastosowaniu OZE (jako elementu projektu, z obowiązkowym wykazaniem w bilansie energetycznym wykorzystania energii ze źródła odnawialnego) • Kompleksowa termomodernizacja budynków wielorodzinnych mieszkaniowych wraz z wymianą źródeł ciepła, w tym przy zastosowaniu OZE (jako elementu projektu) poniżej 2 mln zł kosztów kwalifikowalnych.

102

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Zakres prac, które mogą być elementem kompleksowego projektu termomodernizacji, np. ocieplenie obiektu, wymiana okien, drzwi zewnętrznych oraz oświetlenia na energooszczędne; przebudowa systemów grzewczych (wraz z wymianą i przyłączeniem źródła ciepła), systemów wentylacji i klimatyzacji; zastosowanie automatyki pogodowej i systemów zarządzania budynkiem; budowa lub modernizacja wewnętrznych instalacji odbiorczych oraz likwidacja dotychczasowych źródeł ciepła; instalacja mikrogeneracji lub mikrotrigeneracji na potrzeby własne; wykorzystanie technologii OZE w budynkach; Poddziałanie 4.3.2: Rozwój budownictwa energooszczędnego • Projekty demonstracyjne, modelowe, promocyjne z zakresu wspierania budownictwa energooszczędnego oraz pasywnego.

Działanie 4.4: Redukcja emisji zanieczyszczeń do powietrza Alokacja na działanie ogółem: 105 882 353 euro W ramach działania wsparcie udzielane będzie na realizację projektów dotyczących likwidacji niskiej emisji w regionie. Projekty mogące otrzymać dofinansowanie to wymiana starych, nieefektywnych urządzeń grzewczych na paliwa stałe: kotłów, pieców, urządzeń grzewczych w indywidualnych gospodarstwa domowych i wprowadzenie m.in. ogrzewania olejowego, elektrycznego, gazowego, z zastosowaniem pomp ciepła, nowoczesnych kotłów na paliwa stałe (pod warunkiem, iż kocioł spełnia graniczne wartości emisji i sprawności energetycznej jak dla klasy V według normy PNEN 3035:2012).

OŚ PRIORYTETOWA 5. OCHRONA ŚRODOWISKA Działanie 5.3: Rozwijanie systemu gospodarki odpadami Alokacja na działanie ogółem: 23 529 412 euro Przewiduje się wsparcie m.in. w następujących obszarach: • Budowa, rozbudowa, modernizacja instalacji do odzysku, recyklingu i ponownego użycia oraz modernizacja instalacji do mechanicznobiologicznego przetwarzania odpadów. • Budowa instalacji do przetwarzania innego niż składowanie osadów ściekowych.

103

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

OŚ PRIORYTETOWA 7. INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA Działanie 7.1: Infrastruktura drogowa Alokacja na działanie ogółem: 365 294 118 euro Poddziałanie 7.1.1: Drogi regionalne W ramach poddziałania realizowane będą przedsięwzięcia z zakresu rozwoju infrastruktury drogowej istotnej dla rozwoju regionu, tj. dróg o znaczeniu regionalnym (czyli dróg wojewódzkich, z wyłączeniem dróg wojewódzkich w miastach na prawach powiatu, chyba że inwestycje na tych drogach realizowane będą w porozumieniu z samorządem województwa). Przewiduje się inwestycje z zakresu: • budowy i przebudowy dróg, w tym również budowy obwodnic, wraz z towarzyszącą infrastrukturą • budowy i przebudowy obiektów inżynieryjnych, w tym m.in. mostów, wiaduktów estakad, tuneli drogowych, zlokalizowanych w ciągach dróg o znaczeniu regionalnym, wraz z towarzyszącą infrastrukturą • nowoczesnych systemów zarządzania ruchem i infrastrukturą, przyczyniających się do usprawnienia ruchu oraz zwiększania bezpieczeństwa na drogach o znaczeniu regionalnym / subregionalnym. Inwestycje w drogi wojewódzkie będą możliwe jeżeli dotyczą one wybranych odcinków pozwalających na włączenie do systemu dróg krajowych lub sieci TENT, wypełniających luki w sieci dróg pomiędzy ośrodkami wojewódzkimi, miastami nie będącymi stolicami województw. Poddziałanie 7.1.2 Drogi subregionalne W ramach poddziałania realizowane będą przedsięwzięcia z zakresu rozwoju infrastruktury dróg o znaczeniu subregionalnym, tj. dróg zaliczanych do klasy powiatowych lub gminnych Przewiduje się inwestycje z zakresu: • budowy i przebudowy dróg, w tym również budowy obwodnic, wraz z towarzyszącą infrastrukturą • budowy i przebudowy obiektów inżynieryjnych, w tym m.in. mostów, wiaduktów estakad, tuneli drogowych, zlokalizowanych w ciągach dróg o znaczeniu subregionalnym, wraz z towarzyszącą infrastrukturą.

104

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

OŚ PRIORYTETOWA 11. REWITALIZACJA PRZESTRZENI REGIONALNEJ Działanie 11.2. Odnowa obszarów wiejskich Alokacja na działanie ogółem: 47 058 823 euro Działania inwestycyjne służące rozwiązywaniu zdiagnozowanych problemów społecznych (wsparciu nie podlegają inwestycje polegające na budowie nowych obiektów): • Przebudowa, rozbudowa, modernizacja i adaptacja obiektów infrastrukturalnych z przeznaczeniem na cele społeczne • Zagospodarowanie przestrzeni wiejskich / miejskich na cele publiczne i/lub społeczne i/lub gospodarcze, w tym w szczególności porządkowanie i zagospodarowanie przestrzeni publicznych, takich jak: place, centra wsi, targowiska, skwery, parki. • Modernizacje, renowacje budynków użyteczności publicznej poprawiające ich estetykę zewnętrzną. • Modernizacje, renowacje części wspólnych wielorodzinnych budynków mieszkalnych, tj. odnowienie elementów strukturalnych budynku (dachy, fasady, okna i drzwi w fasadzie, zewnętrzne/wewnętrzne klatki schodowe i korytarze, windy). • Budowa, przebudowa, rozbudowa i modernizacja podstawowej infrastruktury komunalnej (np. przewodów lub urządzeń wodociągowych, kanalizacyjnych, ciepłowniczych, elektrycznych, gazowych lub telekomunikacyjnych) na obszarze objętym projektem, w celu zapewnienia dostępu wszystkich obiektów i terenów poddawanych odnowie do podstawowych usług komunalnych – wyłącznie w ramach typów projektów 14. • Budowa i modernizacja infrastruktury drogowej poprawiającej dostępność do obszaru poddawanego odnowie – wyłącznie w ramach typów projektów 14.

10.4.6. Bank Ochrony Środowiska

Bank oferuje następujące kredyty: • Kredyt Eko Inwestycje z dotacją Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej możliwość sfinansowania do 100% kosztów, dopłata do kredytu nawet do 15% kosztów kwalifikowanych i wzrost konkurencyjności firm,

105

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

• Kredyt Energia na Plus pozwalający na częściową spłatę kapitału udzielonego kredytu do 12% jego wartości, maksymalnie 120 000 EUR, • Kredyt z Dobrą Energią pozwalający na długoterminowe finansowanie inwestycji w budowę odnawialnych źródeł energii tj.: biogazownie, elektrownie wiatrowe, elektrownie fotowoltaiczne, instalacje energetycznego wykorzystania biomasy, oraz inne projekty z zakresu energetyki odnawialnej, • Kredyty preferencyjne z dopłatami wnoszonymi przez NFOŚiGW, • Kredyty udzielane we współpracy z Wojewódzkimi Funduszami Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, • Kredyt Ekomontaż dający szansę na sfinansowanie do 100% kosztów netto zakupu i/lub montażu urządzeń tj.: kolektory słoneczne, pompy ciepła, rekuperatory, systemu dociepleń budynków i wiele innych. • Kredyt EKOoszczędny dający możliwość obniżenia zużycia energii, wody i surowców wykorzystywanych przy produkcji, • Kredyt EKOodnowa dla Firm (ze środków Banku KfW) umożliwiający sfinansowanie przedsięwzięć mikro, małych lub średnich przedsiębiorstw, które przyczynią się do powiększenia majątku firmy poprzez realizację inwestycji przyjaznych środowisku.

10.4.7. Bank Gospodarstwa Krajowego

Fundusz Termomodernizacji i Remontów Podstawowym celem Funduszu Termomodernizacji i Remontów jest pomoc finansowa dla inwestorów realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjne i remontowe oraz wypłata rekompensat dla właścicieli budynków mieszkalnych, w których były lokale kwaterunkowe. Formy pomocy: • premia termomodernizacyjna • premia remontowa • premia kompensacyjna Z premii mogą korzystać inwestorzy bez względu na status prawny z wyłączeniem jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych, a więc np.: osoby prawne (m.in. spółdzielnie mieszkaniowe i spółki prawa

106

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE handlowego), jednostki samorządu terytorialnego, wspólnoty mieszkaniowe, osoby fizyczne (w tym właściciele domów jednorodzinnych).

Premia termomodernizacyjna przysługuje inwestorowi z tytułu realizacji przedsięwzięcia termomodernizacyjnego i stanowi spłatę części kredytu zaciągniętego przez inwestora. Przysługuje tylko inwestorom korzystającym z kredytu. Nie mogą z niej skorzystać inwestorzy realizujący przedsięwzięcie termomodernizacyjne wyłącznie z własnych środków. Wysokość premii termomodernizacyjnej wynosi 20% kwoty kredytu wykorzystanego na realizację przedsięwzięcia termomodernizacyjnego, jednak nie może wynosić więcej niż:

• 16% kosztów poniesionych na realizację przedsięwzięcia termomodernizacyjnego i

• dwukrotność przewidywanych rocznych oszczędności kosztów energii, ustalonych na podstawie audytu energetycznego

10.4.8. Finansowanie ESCO

Finansowanie ESCO polega na wykorzystaniu przyszłych oszczędności powstałych z realizacji termomodernizacji na spłatę zobowiązań wobec "trzeciej strony", która pokryła koszt inwestycji. Skrót "ESCO" Energy Saving Company lub czasem Energy Service Company oznacza (w obu przypadkach) firmę oferującą usługi w zakresie finansowania działań zmniejszających zużycie energii. Jednak częściej jest w użyciu sformułowanie "finansowanie w trybie ESCO", które charakteryzuje sposób przeprowadzenia inwestycji. Idea działania firm typu ESCO łączy w sobie pomoc techniczną z równoczesnym zapewnieniem środków finansowych w wysokości umożliwiającej przeprowadzenie prac poprawiających efektywność wykorzystania energii. Przy czym prace prowadzi podmiot niezależny od użytkowników. Spłata zobowiązań wobec firmy typu ESCO pochodzi z przychodów wygenerowanych za sprawą redukcji kosztów zakupu energii będącej efektem inwestycji modernizacyjnej. Firmy typu ESCO realizują kompleksowe usługi w zakresie gospodarowania energią w oparciu o kontrakty wykonawcze i udzielają gwarancji uzyskania oszczędności. Dla osiągnięcia celów modernizacji niezbędne jest wykonanie audytu energetycznego (analizy technicznoekonomicznej przedsięwzięcia) i wykazanie efektów

107

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE ekonomicznych i ekologicznych. Firma ESCO przystąpi do realizacji prac termomodernizacyjnych tylko wtedy, gdy będzie miała zagwarantowany zadowalający ją zwrot środków zaangażowanych w realizację całego projektu. Formułę ESCO można stosować w wielu sektorach budownictwa, gospodarce komunalnej oraz przemyśle, zwłaszcza wszędzie tam, gdzie występują znaczne oszczędności: oświetlenie, ogrzewanie, pranie, utylizacja odpadów.

108

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

11. Prognoza na rok 2020

W celu oszacowania prognozy wielkości zużycia energii finalnej i emisji, należy wziąć pod uwagę czynniki wpływające na ich poziom. Do takich czynników zaliczyć należą przede wszystkim: • wzrost liczy ludności według prognoz Głównego Urzędu Statystycznego w latach 20152020 należy się spodziewać wzrostu liczby ludności na obszarze powiatu nowotarskiego (średnio o 0,13% rocznie), którego część stanowi gmina Ochotnica Dolna; • wzrost komfortu życia przejawia się wzrostem zapotrzebowania na energię elektryczną na, co objawia się m.in. wzrostem liczby nowych budynków, większą ilością sprzętu AGD i RTV; • budownictwo ekologiczne – nowoczesne budownictwo wymaga, aby budynki odznaczały się coraz mniejszym zapotrzebowaniem na energię cieplną, ponadto montuje się w nich nowoczesne systemy grzewcze zoptymalizowane pod kątem zużycia paliw; • lepsze klasy energetyczne urządzeń – zjawisko to można zaobserwować wśród producentów sprzętu AGD i RTV, którzy próbują opracować coraz lepsze i mniej energochłonne urządzenia; • nowe przedsiębiorstwa – powstawanie nowych przedsiębiorstw może znacząco zwiększać zużycie energii oraz emisje. Czynniki te wydatnie wpływają na zużycie energii elektrycznej. Na ich podstawie oszacowano, iż do roku 2020 ilość budynków w gminie powinna wzrosnąć o ok. 1% (tj. 24). Z kolei biorą pod uwagę ilość przedsiębiorstw, to pomimo wzrostu ich ilości, należy stwierdzić iż są to głównie mikroprzedsiębiorstwa, które nie mają znacznego wpływu na zużycie energii i emisje.

11.1. Prognoza zużycia energii finalnej w 2020 r.

Biorąc pod uwagę powyższe przesłanki, wyniki inwentaryzacji, a także planowane działania opracowano prognozę zapotrzebowania na energię finalną. W

109

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE roku 2020 zapotrzebowanie na energię finalną wyniesie ok. 167 GWh, z czego sektor mieszkalny będzie zużywał 95,4% – tabela 11.1.

Tabela 11.1. Energia finalna w roku bazowym i 2020 [MWh] 2014r. 2020r. Sektor zużycie en. w tym zużycie en. w tym finalnej OZE finalnej OZE Sektor mieszkalny 168 362,8 0,0 159 407,4 10 639,1 Sektor obiektów 2 088,6 0,0 797,2 1 312,3 użyteczności publicznej Sektor przemysłowy i 4 963,5 0,0 5 013,1 0,0 handlowousługowy Sektor transportowy 1 480,0 0,0 1 472,9 0,0 Komunalne oświetlenie 319,50 0,0 271,6 0,0 publiczne RAZEM 177 214,4 0,0 166 962,1 11 951,4

Jak wynika z powyższej tabeli, w perspektywie roku 2020 zużycie energii finalnej w gminie Ochotnica Dolna zmniejszy się o ok. 10,25GWh (tj. o ok. 5,8%) w porównaniu do roku bazowego (2014r.). Ponadto udział OZE w energii finalnej będzie stanowić będzie w roku 2020 prawie 7,2%, tj. 11,95 GWh.

11.2. Prognoza emisji CO 2 w 2020 r.

Na podstawie prognozy zużycia energii w gminie oszacowano całkowite emisje dwutlenku węgla ze wszystkich sektorów (uwzględniając przyrost ludności i budowę nowych domostw), które wyniosły 15 945 ton CO 2 – tabela 11.2. Całkowita emisja z terenu gminy zmniejszy się głównie dzięki inwestycjom w OZE o ok. 6 653 tony CO 2, tj. o 29,4%.

Tabela 11.2. Emisje dwutlenku węgla w roku bazowym i 2020 [kg CO 2] Emisje CO Sektor 2 2014r. 2020r. Różnica Sektor mieszkalny 19 922 882 13 501 206 -6 421 676 Sektor obiektów użyteczności publicznej 734 607 531 765 -202 842 Sektor przemysłowy i handlowousługowy 1 274 977 1 287 727 12 750 Sektor transportowy 400 684 398 849 -1 835 Komunalne oświetlenie publiczne 265 660 225 797 -39 863 RAZEM 22 598 811 15 945 344 -6 653 466

110

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Na podstawie prognozy można wywnioskować, iż sektorem najbardziej obciążającym środowisko będzie w dalszym ciągu sektor mieszkalny. Będzie on odpowiadał za ok. 85,7% emisji gminy. Pozostałe sektory łącznie będą odpowiedzialne za 14,3% emisji rys. 11.1.

Rysunek 11.1. Udział % poszczególnych sektorów w emisji CO 2 w roku 2020

11.3. Prognoza emisji PM2.5 i PM10 w 2020 r.

Przewiduje się, że w perspektywie roku 2020 ilość emisji pyłów zawieszonych wyniesie: PM2.5 – 148,8 kg, oraz PM10 – 160,5 kg, co oznacza iż ich ilość uległa zmniejszeniu o 11,3 kg PM2.5 (tj. o ok. 7,1%) i 12,1 kg PM10 (tj. o ok. 7,0%). Za zmniejszenie emisji pyłów zawieszonych będzie odpowiedzialny głównie sektor mieszkalny (w niewielkim stopniu sektor użyteczności publicznej), a to za sprawą inwestycji w OZE. Porównanie emisji pyłów zawieszonych przedstawiono w tabeli 11.3.

Tabela 11.3. Emisje dwutlenku węgla w roku bazowym i 2020 [kg pyłu] Emisje pyłów zawieszonych Sektor 2014r. 2020r. Różnica PM2.5 PM10 PM2.5 PM10 PM2.5 PM10 Sektor mieszkalny 154,78 166,76 144,6 155,8 -10,22 -10,94 Sektor obiektów użyteczności publicznej 1,25 1,37 0,2 0,2 -1,08 -1,15 Sektor przemysłowy i handlowo usługowy 3,57 3,86 3,6 3,9 0,04 0,04 Sektor transportowy 0,58 0,53 0,5 0,5 -0,08 0,01 Komunalne oświetlenie publiczne 0,01 0,02 0,0 0,0 0,00 0,00 RAZEM 160,19 172,54 148,8 160,5 -11,34 -12,05

111

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

11.4. System monitorowania

Monitoring jest niezbędnym elementem oceny, w jakim zakresie zaplanowane działania zostały zrealizowane. Dzięki odpowiednio dobranym wskaźnikom możliwa jest bieżąca identyfikacja potencjalnych zagrożeń, korekta oraz podjęcie działań dostosowawczych i naprawczych. Również działania omówione w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej powinny zostać poddane monitoringowi. Mając na uwadze realizację celów wytyczonych w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej przygotowano listę weryfikacyjną wdrażania Planu, którą przedstawiono w tabeli 11.4. Weryfikacja działań powinna być przeprowadzana co dwa lata i stanowić podstawę do opracowania raportu z podjętych działań.

112

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Tabela 11.4. Proponowane wskaźniki monitoringu dla działań zawartych w PGN Ocena efektu Stopień Lp. Sektor Działanie Wskaźniki na podstawie realizacji wskaźnika działania [%] 1. mieszkalny • liczba wymienionych kotłów, wymiana źródeł ciepła • rodzaj stosowanego paliwa po wymianie kotła, 2. mieszkalny wykorzystanie OZE • liczba zainstalowanych OZE, • ilość wytwarzanej energii elektrycznej, 3. mieszkalny budowa rurociągu gazowego • liczba podłączonych budynków, wraz z podłączeniem budynków mieszkalnych 4. użyteczności Zielone Zamówienia Publiczne • liczba zamówień publicznych publicznej realizowanych zgodnie z założeniami ZZP, 5. użyteczności termomodernizacja budynków • liczba budynków poddanych publicznej termomodernizacji, • określenie oszczędności energii na podstawie audytu energetycznego, 6. użyteczności wymiana źródeł ciepła • liczba wymienionych kotłów, publicznej rodzaj stosowanego paliwa po wymianie kotła, 7. użyteczności wymiana oświetlenia ulicznego • liczba wymienionych żarówek/opraw, publicznej • Ilość zużywanej energii elektrycznej, 8. użyteczności modernizacja dróg • liczba km modernizowanych dróg publicznej 9. użyteczności budowa ścieżek rowerowych • liczba km utworzonych ścieżek publicznej rowerowych

113

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

12. Podsumowanie

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla gminy Ochotnica Dolna (elementami PONE) został opracowany zgodnie ze wskazówkami poradnika pt. Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP)? oraz wytycznych NFOŚiGW. Jego przygotowanie miało na celu przede wszystkim podniesienia komfortu życia mieszkańcach gminy, poprzez poprawę stanu środowiska, zmniejszenia kosztów eksploatacyjnych budynków zarówno mieszkalnych jak i publicznych, oraz może przyczynić się do rozwoju lokalnej turystyki. Zaproponowane do osiągnięcia minimalne cele:

• zmniejszenia emisji CO 2 do roku 2020 w wysokości 20% emisji w porównaniu do roku bazowego (tj. 2014), • zmniejszenia zużycia energii finalnej o 6%, • zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii o 6%, a także • zmniejszenie emisji pyłów zawieszonych PM2.5 i PM10 o 6%, po wnikliwej analizie, zdają się realne do osiągnięcia w perspektywie 2020 roku. Przy zaangażowaniu przedstawicieli wszystkich sektorów (szczególnie sektora mieszkalnego) i realizacji wszystkich wymienionych w Planie działań, możliwe jest osiągnięcie znacznie wyższych poziomów. Działania te dotyczą przede wszystkim: • rozwój infrastruktury OZE (panele fotowoltaiczne i solarne, pompy ciepła, wiatraki, elektrowni wodne, kotły na biomasę itp.) zarówno w budynkach użyteczności publicznej, jak i indywidualnych; • termomodernizacja budynków użyteczności publicznej; • modernizacja oświetlenia dróg i placów, • poprawa stanu technicznego nawierzchni drogowych (gminnych, powiatowych i wojewódzkich); • wymiana starych kotłów na bardziej ekologiczne (np. rotortowe, olejowe), a także • wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa. Opracowanie niniejszego dokumentu pozwoli ubiegać się o środki na działania przewidziane w planie i mające na celu poprawę środowiska.

114

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Spis tabel

Tabela 2.1. Stan ludności w gminie Ochotnica Dolna ...... 21 Tabela 2.2. Stan ludności w poszczególnych sołectwach gminy Ochotnica Dolna ... 22 Tabela 2.3. Formy użytkowania terenu w granicach administracyjnych gminy Ochotnica Dolna ...... 24 Tabela 2.4. Ilościowy udział form ochrony przyrody w gminie Ochotnica Dolna ...... 25 Tabela 2.5. Podmioty wg sektorów własnościowych ...... 32 Tabela 2.6. Podmioty wg grup rodzajów działalności PKD 2007 ...... 33 Tabela 2.7. Budżet gminy i wydatki w latach 20102014 ...... 33 Tabela 2.8. Liczba budynków mieszkalnych w latach 20082014...... 34 Tabela 3.1. Wiek budynków mieszkalnych jednorodzinnych na terenie gminy Ochotnica Dolna ...... 36 Tabela 3.2. Rodzaj paliw stosowany w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych gminy Ochotnica Dolna na podstawie ankiet ...... 37 Tabela 3.3. Ilość energii elektrycznej w 2014 roku [kWh] ...... 39 Tabela 6.1. Wyniki klasyfikacji stref dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnianych w ocenie rocznej dokonywanej pod kątem ochrony zdrowia...... 51 Tabela 6.2. Wyniki klasyfikacji stref pod kątem ochrony roślin...... 52 Tabela 7.1. Nośniki energii zużywane na obszarze gminy Ochotnica Dolna ...... 54 Tabela 7.2. Wybrane wskaźniki emisji CO 2 paliw ...... 55 Tabela 7.3. Wybrane wskaźniki emisji pyłów zawieszonych dla paliw ...... 57 Tabela 8.1. Produkcja energii z obszaru gminy Ochotnica Dolna ...... 58 Tabela 8.2. Emisje dwutlenku węgla z obszaru gminy Ochotnica Dolna ...... 60 Tabela 8.3. Emisje pyłu PM2.5 z obszaru gminy Ochotnica Dolna ...... 61 Tabela 8.4. Emisje pyłu PM10 z obszaru gminy Ochotnica Dolna ...... 62 Tabela 9.1. Cele gminy Ochotnica Dolna w porównaniu do roku bazowego ...... 66 Tabela 9.2. Cele gminy Ochotnica Dolna w porównaniu do roku bazowego ...... 66 Tabela 9.3. Zadania administracyjne edukacyjne i inwestycyjne na lata 20152020 w gminie Ochotnica Dolna ...... 69 Tabela 9.4. Analiza SWOT ...... 72 Tabela 10.1. Planowane działania ekologiczne – nakłady i efektywny ...... 74 Tabela 10.2. Wieloletnia prognoza finansowa gminy Ochotnica Dolna (na lata 2015 2022) ...... 83 Tabela 10.3. Harmonogram realizacji działań zakładanych w PGN ...... 84 Tabela 11.1. Energia finalna w roku bazowym i 2020 [MWh] ...... 110 Tabela 11.2. Emisje dwutlenku węgla w roku bazowym i 2020 [kg CO 2] ...... 110 Tabela 11.3. Emisje dwutlenku węgla w roku bazowym i 2020 [kg pyłu] ...... 111 Tabela 11.4. Proponowane wskaźniki monitoringu dla działań zawartych w PGN . 113

115

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ochotnica Dolna z elementami PONE

Spis rysunków

Rysunek 2.1. Lokalizacja gminy Ochotnica Dolna (na podkładzie mapy z Planu zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego) ...... 20 Rysunek 2.2. Stan ludności w gminie Ochotnica Dolna (na podstawie BDL, GUS) .. 21 Rysunek 2.3. Zasięg GZWP na obszarze gminy Ochotnica Dolna (na podstawie mapy Polskiej Służby Hydrogeologicznej PIGPIB ...... 23 Rysunek 2.4. Obszary Natura 2000 w granicach gminy Ochotnica Dolna ...... 28 Rysunek 2.5. Obszary chronione w granicach gminy Ochotnica Dolna ...... 30 Rysunek 2.6. Sieć dróg gminy Ochotnica Dolna ...... 31 Rysunek 3.1. Procentowy udział paliw służących do ogrzewania budynków mieszkalnych jednorodzinnych na terenie gminy Ochotnica Dolna ...... 36 Rysunek 3.2. Strefy nasłonecznienia w Polsce ...... 42 Rysunek 3.3. Strefy energetyczne wiatru w Polsce ...... 43 Rysunek 8.1. Udział poszczególnych sektorów w konsumpcji energii ...... 59 Rysunek 8.2. Udział poszczególnych sektorów w wytwarzaniu emisji CO 2 ...... 60 Rysunek 8.3. Udział poszczególnych sektorów w wytwarzaniu emisji PM2.5 ...... 62 Rysunek 8.4. Udział poszczególnych sektorów w wytwarzaniu emisji PM10 ...... 63 Rysunek 11.1. Udział % poszczególnych sektorów w emisji CO 2 w roku 2020 ...... 111

116