Karamanoğlu Beyliği Dönemi Larende (Karaman) Şehri Vakfiyeleri
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C. NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İSLAM TARİHİ VE SANATLARI ANABİLİM DALI TÜRK İSLAM SANATLARI BİLİM DALI KARAMANOĞLU BEYLİĞİ DÖNEMİ LARENDE (KARAMAN) ŞEHRİ VAKFİYELERİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Ahmet GÜMÜŞTOP 168110031006 DANIŞMAN Dr. Öğr. Üyesi Zekeriya ŞİMŞİR Konya-2019 i ii iii T.C. NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü Adı Soyadı Ahmet GÜMÜŞTOP Numarası 168110031006 Ana Bilim/Bilim Dalı İslam Tarihi ve Sanatları/Türk İslam Sanatları Tezli Yüksek X Lisans Programı Öğrencinin Doktora Tez Danışmanı Dr. Öğr. Üyesi Zekeriya Şimşir Tezin Adı Karamanoğlu Beyliği Dönemi Larende (Karaman) Şehri Vakfiyeleri ÖZET Vakfedilen bir malın hangi hayır işlerinde kullanılacağını, ne şekilde yönetileceğini gösteren vakfiyelerin İslâm medeniyeti tarihinde önemli bir yeri vardır. İslam dininin hayır işlerine verdiği önem vakıfların ortaya çıkmasını sağlamış, bu vakıflarda, vakfiyelerle belli bir sisteme bağlanmıştır. Vakfiyelerde dua cümlelerine yer verilmiş, dinimizin yardımlaşmaya verdiği önem ele alınmıştır. Daha sonra vakıf sahibinin adı zikredilmiştir. Vakfa konu olan eser ve bu esere gelir getirecek akarlar da vakfiyelerde ele alınan hususlar olmuştur. Gelirlerin harcanacağı yerler, vakıf kapsamında görev yapacak kişiler ve onların alacağı ücretler de vakfiyelerde konu edilmiştir. iv Karamanoğlu dönemi vakfiyeleri de kendi dönemine ışık tutan belgeler mahiyetindedir. Bu belgelerde döneme ait vakıflarla ilgili bilgilere yer verilmiştir. Selçuklu Devleti’nden Osmanlı Devleti’ne geçiş sürecini oluşturan bu döneme ait belgeler birçok ilim dalına veriler sağlayabilecektir. Karamanoğlu dönemi Larende (Karaman) vakfiyelerinin konu edildiği bu çalışmada, Karaman il merkezinde kurulmuş olan vakıflara ait tespit edebildiğimiz sekiz vakfiye ele alınmıştır. Tamamı Arapça olan bu vakfiyeler tercüme edilmiş, içlerinde yer alan bilgiler değerlendirilmiştir. Bu vakfiyeler kapsamında yer alan eserlerden günümüze ulaşmış olanların mimari değerlendirmesi yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Vakfiye, Karamanoğlu, Larende, Karaman, Vakıf, Mimari. v T.C. NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü Name and Surname Ahmet GÜMÜŞTOP Student Number 168110031006 Department Islamic History and Arts / Turkish – Islamic Arts Master’s Degree X (M.A) Study Programe Authıor’s Doctoral Degree (Ph. D) Supervisor Dr. Öğr. Üyesi Zekeriya Şimşir Larende (Karaman) Vakfiyes at the Period of Karamanid Principality Name of Thesis ABSTRACT Vakfiyes, which show how to use and manage a donation, have an important place in the history of Islamic civilization. The importance of charity in Islam ensured the emergence of foundation and this foundation scodified with vakfiyes. Prayer sentences are given in the vakfiyes and they mentioned the importance of help in our religion. Then the name of the foundation owner was said. The structure in the foundation and the income sources have been the subjects discussed in the vakfiyes. The places where the income will be spent, the persons who will work within the scope of the foundation and the wages they will receive are addressed in the vakfiyes. The vakfiyes of Karamanoğlu in the form of documents that shed light on their period. These documents contain information about the foundations belonging to the period. The documents belonging to this period which constitute the transition vi period from the Seljuk State to the Ottoman State will be able to provide data to many scientific branches. We discussed in this study Larende (Karaman) vakfiyes from Karamanoğlu period. Eight foundation was founded in the center of Karaman, and we identified their vakfiyes. The vakfiyes which were all Arabic were translated and the information contained in them were evaluated. Architectural appraisal has been made of those who have survived to the present day. Keywords: Vakfiye, Karamanoğlu, Larende, Karaman, Foundation, Architecture. vii ÖNSÖZ Karamanoğlu Beyliği, Anadolu coğrafyasında bıraktığı eserlerle geçmişten günümüze adından söz ettiren önemli bir beyliktir. Uzun yıllar beyliğin yönetim merkezi konumunda bulunmuş olan Larende (Karaman) ayrı bir öneme haizdir. Döneme ait vakıf eserlerinin tescil belgeleri konumunda olan vakfiyeler bu araştırmamızın konusu olmuştur. Çalışmamız Karamanoğlu Beyliği Dönemi Larende şehri vakfiyeleri ile sınırlanmıştır. Vakfiyelerin tercümeleri yoluyla içerdiği bilgiler incelenmiş, bu bilgilerden hareketle sanat eserleri hakkında bilgiler elde edilmeye çalışılmıştır. Yüksek lisans ders ve tez döneminde bana rehberlik eden, akademik desteğini eksik etmeyen kıymetli danışmanım Dr. Öğr. Üyesi Zekeriya Şimşir’e çok teşekkür ederim. Görüş ve önerileriyle ufkumu açan, tez konusu için fikirler sunan sevgili hocam Prof. Dr. Ahmet Çaycı’ya ve çalışmalarımda beni destekleyen değerli hocam Prof. Dr. Mustafa Yıldırım’a şükran borçluyum. Süreç boyunca beni yalnız bırakmayan hocam Dr. Öğr. Üyesi Yılmaz Çelik’e ve mesai arkadaşım Arş. Gör. Murat Bıyıklı’ya teşekkür ederim. Bugünlere gelmemde emeği olan tüm hocalarıma, bana katkı sağlayan arkadaşlarıma, maddi ve manevi desteğini her zaman yanımda hissettiğim değerli aileme minnettarım. Ahmet GÜMÜŞTOP Konya-2019 viii İÇİNDEKİLER YÜKSEK LİSANS TEZ KABUL FORMU ...................................................... i BİLİMSEL ETİK SAYFASI ............................................................................ ii ÖZET ............................................................................................................... iii ABSTRACT ...................................................................................................... v ÖNSÖZ ........................................................................................................... vii İÇİNDEKİLER .............................................................................................. viii KISALTMALAR ............................................................................................. xi FOTOĞRAF LİSTESİ .................................................................................... xii 1. GİRİŞ ................................................................................................................... 1 1.1. Araştırmanın Konusu, Amacı ve Önemi ....................................................... 1 1.2. Araştırmada Uygulanan Yöntem ................................................................... 1 1.3. Konuyla İlgili Kaynaklar ............................................................................... 2 2. KARAMAN VE KARAMANOĞULLARI BEYLİĞİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER .................................................................................................................. 7 2.1. Karaman ........................................................................................................ 7 2.2. Karamanoğulları Beyliği ............................................................................... 8 3. VAKIF KURUMU, VAKFİYELER, KARAMANOĞULLARI VAKFİYELERİ ....................................................................................................... 11 3.1. Vakıf ............................................................................................................ 11 3.2. Vakfiye ........................................................................................................ 12 3.3. Karamanoğlu Vakfiyeleri ............................................................................ 13 4. VAKFİYELER VE DEĞERLENDİRİLMESİ .............................................. 15 4.1. Karamanoğlu İbrahim Bey Vakfiyesi ......................................................... 15 4.1.1. Karamanoğlu İbrahim Bey Vakfiyesinin Metni .................................. 15 4.1.2. Karamanoğlu İbrahim Bey Vakfiyesinin Tercümesi ........................... 43 4.1.3. Karamanoğlu İbrahim Bey Vakfiyesinin Değerlendirmesi ................. 62 4.1.4. Karamanoğlu İbrahim Bey İmareti Mimarisi ...................................... 67 4.1.4.1. İmaret............................................................................................ 68 4.1.4.2. Kümbet ........................................................................................... 79 ix 4.1.4.3. Çeşme ............................................................................................. 81 4.2. Bedreddin Hoca Mahmud Dârü’l-huffâzı Vakfiyesi................................... 83 4.2.1. Bedreddin Hoca Mahmud Dârü’l-huffâzı Vakfiyesinin Metni ............ 83 4.2.2. Bedreddin Hoca Mahmud Dârü’l-huffâzı Vakfiyesinin Tercümesi .... 85 4.2.3. Bedreddin Hoca Mahmud Dârü’l-huffâzı Vakfiyesinin Değerlendirmesi 87 4.2.4. Bedreddin Hoca Mahmud Külliyesi Mimarisi ..................................... 88 4.2.4.1. Cami ve Dârü’l-huffâz ................................................................... 89 4.2.4.2. Çeşme ............................................................................................. 93 4.3. Ketenci Baba Oğlu Şeyh Mansur Dede Vakfiyesi ...................................... 96 4.3.1. Ketenci Baba Oğlu Şeyh Mansur Dede Vakfiyesinin Metni ............... 96 4.3.2. Ketenci Baba Oğlu Şeyh Mansur Dede Vakfiyesinin Tercümesi ........ 98 4.3.3. Ketenci Baba Oğlu Şeyh Mansur Dede Vakfiyesinin Değerlendirmesi 101 4.3.4. Ketenci Baba Camisinin Mimarisi ..................................................... 101 4.4. Ahmet Bey (Erdoğdu Bey) Vakfiyesi ....................................................... 107 4.4.1. Ahmet Bey (Erdoğdu Bey) Vakfiyesinin Metni ................................ 107 4.4.2. Ahmet Bey (Erdoğdu Bey) Vakfiyesinin