Voetbaltalent GEEN TALENT MAG VERLOREN GAAN

Iedereen heeft Voetbaltalent GEEN TALENT MAG VERLOREN GAAN

nummer nummer 11

Talentontwikkeling Uitdagend prestatieklimaat

Olympische voorbeelden Robin van Galen en Marc Lammers

Clubontwikkeling Meisje centraal

Sarina Wiegman ADO Den Haag vrouwen

Themanummer Meisjes- en vrouwenvoetbal

trainers.voetbal.nl De Voetbaltrainer 198 2013

55_coverknvb-katern.indd 55 27-11-13 10:19 Vrouwen- en meisjesvoetbal Tekst: Paul Geerars

Ontwikkelen van lerende omgeving en uitdagend prestatieklimaat ten. De wereldtop stelt hoge eisen, maar ook de manier waarop we willen Mirelle van Rijbroek houdt zich voor de KNVB bezig met de voetballen in Nederland (en wat ook verwacht wordt). Dat betekent dat we ontwikkeling van het meisjes- en vrouwenvoetbal, de talent- speelsters nog beter moeten opleiden. Talenten hebben veel activiteiten en ontwikkeling van meisjes en de coördinatie van de nationale ervaring nodig op een hoog niveau. Om dit alles te realiseren is onze doel- jeugdteams. De Voetbaltrainer vroeg haar naar de huidige stelling om de opleidingsstructuren voor meisjes en vrouwen in het voetbal stand van zaken en de ambities en dromen die leven in Zeist. te professionaliseren en verantwoorde begeleiding en ontwikkeling van de speelsters te waarborgen. Hierbij hoort Mirelle van Rijbroek: “In onze visie gaat (en droom) is dat Nederland met de dan ook het doorontwikkelen en speci- het om herkennen, ontwikkelen en nationale selecties structureel tot de aliseren van coaches/trainers.” rechtvaardigen van talent. Herkennen top 8 van de wereld behoort en dat we wil zeggen dat we onze scouting goed een lerende omgeving, een uitdagend 131.948 moeten hebben ingericht. Goede pro- en prestatiegericht klimaat bieden. Mirelle van Rijbroek: “In Nederland gramma’s moeten zorgen voor het ont- Waarin onze cultureel bepaalde voet- voetballen nu 131.948 meisjes en vrou- wikkelen. En rechtvaardigen wil zeggen balvisie (dominant, initiatiefrijk en wen. Dit aantal groeit nog steeds. Dit dat de besten met en tegen de besten aanvallend voetbal) het uitgangspunt betekent voor talentontwikkeling dat moeten kunnen spelen. Door middel is. Nu staat Nederland veertiende de aanwas steeds groter wordt. Echter van talentontwikkeling willen wij struc- en moet het bijvoorbeeld landen als een grote breedte betekent niet per tureel de kwaliteit van het voetballen Italië, Denemarken, Engeland, Noor- definitie een goede top. Als dit het ge- verbeteren. De instroom verhogen naar: wegen, Noord-Korea en Australië nog val zou zijn dan zouden we bij de top BVO-vrouwenteams, nationale teams voorbij zien te gaan. Internationaal 3 van Europa horen. We zijn namelijk en het internationale niveau. Talenten presteren met Nederlandse vertegen- na Zweden en Duitsland het grootste die de top net niet halen moeten aan- woordigende teams is een enorme uit- land als het gaat om het aantal geregi- sluiting vinden bij een hoger niveau daging. De volgende mijlpalen worden streerde speelsters. Een belangrijk ele- binnen het amateurvoetbal. We willen het WK 2015 in Canada en de Olympi- ment om de top te halen is een goede alle talenten hun top laten halen.” sche Spelen 2016 in Brazilië. opleidingsstructuur en een prestatie- Daarnaast willen we graag het EK gerichte cultuur. De omgeving is van Ambitie en droom 2017 in Nederland organiseren om essentieel belang voor de ontwikkeling Mirelle van Rijbroek: “Onze ambitie zo een volgende stap te kunnen zet- en expressie van talent. Dit betekent

www.devoetbal trainer.nl

56-57-58-59.indd 56 28-11-13 11:43 Voetbaltalent Trainen, coachen en begeleiden

competenties hebben zij nodig? Wat Ontwikkelen speelwijze betekent dit voor de rol van de coach? Mirelle van Rijbroek: “De ontwik- Welke competenties heeft hij/zij nodig? keling van de speelwijze is, net als Welke (leer)omgeving, faciliteiten en bij de jongens, een belangrijke pijler randvoorwaarden moeten we talenten onder ons voetbal. De manier waarop bieden voor een maximale ontwikke- wij als land graag willen voetballen ling? En wat betekent dit voor het talent vraagt veel van speelsters als het gaat van nu? Centraal hierin blijft onze visie om inzicht, technische vaardigheid, op (leren) voetballen en onze cultuurbe- herkennen van situaties, volhouden paalde speelwijze. van handelingen, etc. De methodische Binnen het meisjesvoetbal in Neder- ontwikkelstappen die wij doorlopen land kunnen we nog voldoende stap- en doelstellingen zijn bijna dezelfde

Foto’s: KNVB.nl pen maken als het gaat om het ont- als bij de jongens, echter op een wikkelen van een lerende omgeving iets andere snelheid. De gemiddelde en een uitdagend prestatieklimaat. talentvolle (jonge) voetballer is me- dat talentvolle meisjes zoveel mogelijk Hiervoor is een veilig leerklimaat thodisch gezien verder in zijn ontwik- met de beste jongens of meisjes moe- nodig waarin fouten maken niet het- keling dan de gemiddelde talentvolle ten spelen op een zo hoog mogelijk zelfde is als falen, maar juist gezien voetbalster. Dit is logisch want de ta- niveau met de beste coaches en de wordt als een tussenstap naar succes. lentvolle jongens zitten vanaf ca. tien beste programma’s/competities. In die Coaches moeten oprecht geïnteres- jaar in RJO’en. Zij zitten op jonge leef- omgeving gaat het om een topsport seerd zijn in de voetbalster die men tijd in een omgeving die al veel meer lifestyle en omgeving en een presta- voor zich heeft. De coach helpt, on- de voorwaarden biedt. De talentvolle tiegerichte cultuur. Waarin speelsters dersteunt, geeft richting aan de voet- speelster daarentegen speelt op die worden gestuurd, gesteund, uitgedaagd balster in het proces naar de top.” leeftijd nog in het amateurvoetbal (geen gestimuleerd.”

Talent-Excellent-Top Mirelle van Rijbroek: “Er is niet één Van talent naar top weg naar Rome. Zo is het bij talent- Mirelle van Rijbroek: “Dit is waar elke ambitieuze speelster van droomt: ooit uitkomen voor herkenning en -ontwikkeling ook. Nederland, liefst natuurlijk op een groot toernooi. Net als bij talentvolle jongens is de weg Toch zijn er wegen die effectiever zijn. naar de top lang waarbij uiteindelijk de allerbesten overblijven. De weg naar de top is voor We doen de laatste jaren veelvuldig talentvolle meisjes echter niet dezelfde als voor talentvolle jongens. Waar een talentvolle onderzoek naar talentherkenning en jongen op jonge leeftijd (tien/elf jaar) al de stap maakt naar een RJO/BVO waar de structuur talentontwikkeling in het voetbal. Een van opleiden duidelijk is, is dit voor een meisje helaas nog onmogelijk, met uitzondering van belangrijk onderdeel hierin is de inter- FC Twente. Zij blijft in het amateurvoetbal bij een club. Hopelijk krijgt zij daar de mogelijk- nationale benchmark. We bezoeken heid en kans om op haar niveau en toplanden (Zweden, Duitsland, Frank- met haar talent, beleving, ambitie en rijk) in het meisjes- en vrouwenvoet- motivatie te voetballen. Tussen de bal en kijken hoe zij invulling geven jongens op het hoogste niveau omdat aan talentontwikkeling en topsport. zij hier de beste kans heeft zich verder Daarnaast bezoeken we de EK’s en te ontwikkelen, simpelweg omdat er .%, WK’s. Wat kunnen wij hiervan leren vaak niet voldoende meisjes zijn van %+!%, om uiteindelijk de stap te zetten naar vergelijkbaar niveau. De rol die de %)!%* %'!%( de top 8 van de wereld. KNVB inneemt in het talentontwikke- Waar we met name naar kijken is het lingstraject bij meisjes is dan ook een %%!%& -!%$ proces van talent naar top. Hoe ontwik- andere dan bij jongens. Naast scou- +!, kelt het voetbal(spel) zich de komende ting en talentherkenning leiden we )!* jaren internationaal? Wat vraagt dit van ook talentvolle meisjes op.” onze toekomstige speelsters? Welke

Online: trainers.voetbal.nl 56 57 De Voetbaltrainer 198 2013

56-57-58-59.indd 57 28-11-13 11:43 Vrouwen- en meisjesvoetbal

mengd). Hier heerst veelal een andere cultuur. Daarnaast trainen veel meisjes gemiddeld gezien minder en worden ze vaker getraind door trainers die geen trainersopleiding hebben.”

Tips voor trainers in relatie tot (talentvolle) meisjes: - Zorg dat de speelster op haar niveau, beleving, ambitie en talent kan spelen. - Stel de ontwikkeling van de speelster centraal. - Creëer voorwaarden om de leeromgeving optimaal in te richten. - Helpen de juiste route te kiezen. Scouting en herkenning ten bij. Verder krijgen we namen door - Oprecht geïnteresseerd zijn in de speelster. Haar Mirelle van Rijbroek: “Wij scouten van onze scouts of de verenigingen van vragen wat haar droom/ambitie is en welke rol, meisjes op verschillende manieren. talentvolle meisjes in het jeugdvoetbal. hulp jij daarbij kunt geven. Het potentieel zien en De middelen die we inzetten zijn on- Op deze manier proberen we zoveel haar sturen/steunen, stimuleren en uitdagen in der meer data-analyse (rapportage mogelijk meisjes te registreren. Daar- haar ontwikkeling om de top te halen. gemengd voetbal, digitaal wedstrijdfor- naast hebben we nog de scouting voor - Het ondernemende/creatieve stimuleren (niet al- mulier, lijsten), talentscoutingsdagen, de nationale teams. Dit is met name tijd zekerheid laten kiezen). talentcoaches, vrijwillige scouts en de monitoring van speelsters die spelen in - Eisen stellen aan de kwaliteit van uitvoering van verenigingchecklist. Op dit moment de landelijke klassen en BeNe League.” voetbalhandelingen en hierop ook coachen. maken we met name ook veelvuldig - Stimuleren om ook uit te mogen blinken en de gebruik van data-analyse om de eer- Instroomprogramma beste te willen worden/zijn. ste screening te doen. Fysiek scouten Mirelle van Rijbroek: “De beste ta- - Geef speelster vertrouwen. Creëer een veilige en is soms een lastige opgave. Dit om- lenten worden regionaal ingedeeld in respectvolle omgeving. dat meisjes versnipperd zitten in het zogenaamde trainingsgroepen. We Nederlandse voetballandschap. Het hebben landelijk ongeveer zestien Tips voor talentvolle speelsters: gemengd voetbal is nog steeds een be- trainingsgroepen O12/O13 en acht trai- - Geef aan wat je ambities zijn. Zorg dat je op het langrijke plek om te scouten. De meest ningsgroepen O14/O15/O16. Daar waar juiste niveau kunt spelen binnen je club of ergens talentvolle meisjes spelen over het mogelijk proberen we ook bij de trai- anders. Durf keuzes te maken. algemeen tussen de jongens. Tot nu ningsgroepen samen te werken met de - Stel voor jezelf doelen en hoe je deze denkt te be- toe is steeds gebleken dat meisjes tot BVO-vrouwenteams. We gaan nu niet reiken. Welke weg moet ik bewandelen om mijn een bepaalde leeftijd zich hier het beste meer uit van ‘JPN-teams’ maar van de doelen te bereiken en wie heb ik hier bij nodig kunnen ontwikkelen. daadwerkelijk aanwezige talenten. Dat (vraag om hulp). We starten met scouting in de leeftijd zullen er in de ene regio meer zijn dan - Haal voldoening uit het beter worden in voetbal- O10/O11/O12. Dit doen we door mid- in de andere regio. In het najaar en len. Ga met plezier naar de training. Sta open del van talentdagen (promotionele voorjaar wordt in principe wekelijks voor feedback en ga hiermee aan de slag. Reflec- activiteiten). Per gebied nodigen we alle getraind. Daarnaast gaat in het voor- teer op je eigen voetbalontwikkeling. meisjes in de betreffende leeftijdsca- jaar een selectie van de beste meisjes - Laat zien dat je beter wilt worden en help elkaar tegorie uit om deel te nemen aan deze (per leeftijdscategorie) naast de vaste hierin. dagen. Deze dagen worden verspreid trainingen ook een aantal vriendschap- - Neem verantwoordelijkheid voor je inzet, hou- door het land gehouden en bij voorkeur pelijke wedstrijden spelen. In het voor- ding en prestaties. Straal uit dat leren presteren in samenwerking met een BVO-vrou- jaar gaan we voor het eerst van start en excelleren mag. wenteam. Hier hebben we onze eerste met een landelijke groep Onder 14. Zij - Fouten maken mag tijdens dit leerproces. Hiervan check. spelen aan het einde van het seizoen kun en moet je leren. De talentdagen worden een paar keer op een internationaal toernooi.” - Laat niet alleen het gewenste prestatieniveau per jaar georganiseerd. Als meisjes zien maar toon ook de vereiste leefstijl, houding, eenmaal in beeld zijn maken we een Rol talentcoach inzet en motivatie. simpel ontwikkelingsrapport. Daarnaast Mirelle van Rijbroek: “De trainings- houden we in-, door- en uitstroomlijs- groepen worden getraind door talent-

www.devoetbal trainer.nl

56-57-58-59.indd 58 28-11-13 11:43 Voetbaltalent Trainen, coachen en begeleiden

coaches. De talentcoaches leveren een Topsporttalentscholen Opleidingsgebieden bijdrage aan de ontwikkeling van de Mirelle van Rijbroek: “Op een aantal Mirelle van Rijbroek: “Wat betreft ta- speelsters. Zij geven invulling aan de locaties in Nederland zijn er topsport- lentontwikkeling (t/m O15) voor meis- inhoud van het programma. Zij mo- talentscholen, met ook zogenaamde jes hebben we in de vier opleidingsge- nitoren de ontwikkeling van de speel- voetbalklassen. In deze klassen zitten bieden, met ieder een eigen fulltime sters en gaan met de clubtrainers van ook voetbalsters. Naast de training en Talent Performance Coach: Noord de speelsters in gesprek voor de juiste wedstrijd op hun club, krijgen ze ook (Jos Bolt), Oost (Wim van der Wal), begeleiding, etc. Zij geven inhoud aan twee tot vier extra voetbaltrainingen Zuid (André Koolhof) en West (Sander de lerende omgeving. Zij zijn onze op school. Daarnaast is het zo dat als Luiten). De TPC’s zijn in hun gebied voelsprieten naar de clubs. Uitgangs- een speelster op en topsporttalent- onder meer verantwoordelijk voor de punt is op iedere acht speelsters een school zit, zij de gelegenheid krijgt om scouting, de inrichting van de trai- talentcoach.” voetbal en school te combineren en ningsgroepen, de ontwikkeling van de geholpen wordt met een (mogelijke) speelwijze (leerlijn) en de aansturing Nationale jeugdteams topsportcarrière.” van de talentcoaches. Ook hebben de Mirelle van Rijbroek: “Er zijn vier op- vier TPC’s een belangrijke rol bij een leidingsgebieden. Op basis van de ont- CTO van de nationale jeugdteams, bijvoor- wikkelingsrapporten van vorig seizoen Mirelle van Rijbroek: “Het CTO traject beeld als coach of assistent-coach.” worden per opleidingsgebied stageda- is een topsport voetbalprogramma gen georganiseerd. De allerbesten uit voor talentvolle speelsters. CTO staat de stagedagen worden in december voor Centrum voor Topsport en On- uitgenodigd voor de selectieactivitei- derwijs. Voetbalsters van O16/O17/O18 ten in Zeist om tot nationaal Onder 15 kunnen op één locatie fulltime trai- te komen. Nationaal Onder 15 komt nen, studeren en wonen, met minima- in het voorjaar meerdere malen bij le reistijden. Het doel is dat de speel- elkaar voor trainingen, stages en oe- sters in het voetballen én hun studie feninterlands. het beste uit zichzelf kunnen halen. Bij nationaal Onder 16 spelen de Ne- Zij krijgen niet alleen voetbaltraining, derlandse talenten voor het eerst twee maar ook les in voetbaltheorie, zelfre- internationale toernooien. In februari flectie, mediatraining, voeding etc. doen we mee aan het UEFA Develop- Op maandagochtend gaan ze naar ment Tournement. Daarnaast spelen school en in de middag trainen ze van we iedere zomer het Nordic Tourna- 15 tot 17 uur. Dinsdag en donderdag ment. Tijdens deze prestigieuze eve- hebben ze ‘performance training’ nementen ervaren de speelsters hoe (zie VT 186, red.), daarna school en het is om een internationaal toernooi dan weer training van 15 tot 17 uur. af te werken. Woensdag hebben ze school en trai- Met nationaal Onder 17 en Onder 19 ning op dezelfde tijd. Op vrijdagavond spelen we kwalificatiewedstrijden (in spelen zij met hun CTO-team in een rondes) en kwalificeren we ons hope- competitie tegen C-junioren jongens. lijk voor een EK/WK. Daarnaast heb- Het weekend zijn de meiden vrij. De ben we trainingen, stages en spelen beoogde functie van dit voetbalpro- we met deze teams ook vriendschap- gramma is dat we zo veel mogelijk pelijke interlands.” speelsters opleiden voor de nationale Het vertegenwoordigend voetbal teams en doorstroming naar een BVO- vormt een belangrijk onderdeel van vrouwenteam. Ongeveer veertig speel- het leerproces. Zo spelen de (jeugd) sters die nu in een BVO-vrouwenteam Ga naar de website van De Voetbaltrainer voor internationals bij de nationale selec- spelen, hebben het CTO-voetbalpro- meer informatie over het jaarprogramma en de ties met en tegen betere voetbalsters. gramma doorlopen. We hebben nu leerlijnen binnen de talentontwikkeling van meis- Daarnaast doen ze internationale er- twee topsport voetbalprogramma’s, in jes. varing op en maken ze kennis met an- Amsterdam en Eindhoven. Deze zijn dere spelsystemen. Door die ervaring door het NOC*NSF erkend. We hopen De KNVB hoort graag uw reactie en/of mening over - of het nu bij speelsters Onder 15 is of in de toekomst ook voetbalopleidin- dit artikel. U kunt reageren op dit artikel via de- het Nederlands vrouwenelftal - kun- gen in het oosten en noorden van het [email protected]. nen zij zich weer verder ontwikkelen.” land te kunnen realiseren.”

Online: trainers.voetbal.nl 58 59 De Voetbaltrainer 198 2013

56-57-58-59.indd 59 28-11-13 11:44 Vrouwen- en meisjesvoetbal Tekst: Ruud Doevendans en Paul Geerars

Roger Reijners, Marc Lammers en Robin van Galen De bondscoach en twee Olympische voorbeelden

Marc Lammers en Robin van Galen hebben gemeen dat ze beiden in 2008 keer trainen per dag (vijf dagen in de week) en vier maanden per jaar met hun teams Olympisch goud wonnen. De damesploegen hockey en wa- naar het buitenland voor interlands enz. We hebben ook samen gewoond terpolo maakten furore, onder meer dankzij de inspirerende inbreng van in een soort jeugdherberg dus dat schept al een bepaald proces buiten hun coaches. Wat is hun visie op het werken met een vrouwenteam? het veld. In ieder kwartaal verschoof de focus, afhankelijk van hoe belangrijk de periode was. Als de be- 1. Wat zijn de meest opvallende ka- mijn gouden team is dat er bij vrou- langrijke wedstrijden eraan kwamen, rakteristieken als je terugdenkt aan wen een soort klik moet zijn tussen de dan ging je veel de nadruk leggen op het werken met je laatste vrouwen- speelsters en ook in combinatie met de teamtactiek. Op andere momenten team? coach. Het gevoel is belangrijk bij vrou- lag de nadruk steeds op individuele Marc Lammers: “Er zijn in eerste in- wenteams. Mannen kunnen zich er veel ontwikkeling.” stantie veel overlappingen. Je moet makkelijker overheen zetten of kunnen een gezamenlijk doel hebben, afspra- redeneren: ‘Ik vind je een lul, maar ik 3. Wat is je gouden tip voor een ken maken, de spelers moeten zich heb je nodig om samen een prestatie (beginnend) vrouwencoach? erbij betrokken voelen en ook deels neer te zetten.’ Vrouwen zouden dat Marc Lammers: “Dan zou ik om te

Foto’s: Pro Shots ‘owner’ worden van het plan dat niet kunnen, zijn dus minder rationeel.” beginnen het boek ‘Mannen komen je hebt. Dat geldt voor mannen- én van Mars, vrouwen van Venus’ willen vrouwenteams. Het grote verschil is: 2. Hoe heb je het proces ingezet? aanbevelen. Dat boek heb ik gelezen vrouwen zijn veel meer bezig met Waar heb je de focus gelegd onder en daarin herkende ik veel. Verder is het teambelang en het gezamenlijke andere in relatie tot teamontwikkeling het voor een coach van een vrouwen- doel terwijl mannen vaak eerst aan versus individuele ontwikkeling? team essentieel dat hij beseft dat hij zichzelf denken. Vrouwen zijn gedisci- Marc Lammers: “Bij vrouwenteams is kritiek beter individueel kan brengen. plineerd, mannen vaak minder. Als ik het essentieel dat je ervoor zorgt dat Dus spreek een speelster niet in de tegen een vrouwenteam zeg ‘We gaan ze mét elkaar praten in plaats van óver groep kritisch aan. Vrouwen zijn daar- nu rechtsom om het veld lopen’, zul- elkaar. Om dat te realiseren heb ik veel voor gevoeliger. Bij evaluaties hebben len ze dat doorgaans zonder morren gewerkt met Neuro Linguïstisch Pro- zij het ook vaker over zaken als sfeer doen. Mannen roepen direct ‘Waarom grammeren (NLP) en de Myers Briggs en of het hotel wel in orde was. Man- niet links? Dat ben ik gewend en is Type Index (MBTI). Door te leren dat nen praten dan vaker meteen over de volgens mij veel beter.’ Maar die groep ieder mens uniek is, ga je dat herken- inhoud.” vrouwen zegt vaak halverwege wel te- nen, erkennen en uiteindelijk ook ac- gen elkaar ‘Belachelijk hè, dat hij ons cepteren. Bij vrouwen is erg belangrijk Robin van Galen: “Steek veel aandacht rechtsom laat lopen.’ Maar tegen mij dat ze herkennen welk type ze zelf zijn in communicatie in het algemeen. zeggen ze niets.” en welk type ze tegenover zich hebben. ‘Afspraak is afspraak’ is een motto dat Op die manier wordt het makkelijker vaak opgaat bij vrouwenteams. Als er Robin van Galen: “Mijn laatste vrou- om met elkaar te communiceren.” een klik is met de coach en het team wenteam was de Olympische gouden dan kunnen vrouwen echt door het ploeg tussen 2005-2008. Wat me vooral Robin van Galen: “We hebben drie vuur gaan voor een coach waardoor er opvalt bij vrouwenteams en ook bij jaar professioneel gewerkt met twee een nog hogere dimensie vrijkomt.”

www.devoetbal trainer.nl

60-61_galen ea.indd 60 27-11-13 16:37 Voetbaltalent Trainen, coachen en begeleiden

Roger Reijners, bondscoach Nederlands vrouwenteam

Wat zijn de meest opval- Wat is de gouden tip voor een beginnend lende karakteristieken vrouwencoach? 4. Wat is de grootste fout die je kunt aan het werken met een Roger Reijners: “In ieder geval kom je veelal in maken als coach van vrouwen? vrouwenteam? een bijzonder gemotiveerde groep terecht. Dat Marc Lammers: “De coach verwacht Roger Reijners: “Ik vind is goed om te beseffen. Dat zie je bijvoorbeeld van nature van zijn spelers of speel- dat het vrouwenvoetbal als er individuele programma’s moeten worden sters vaak dat ze spelen zoals hij dat gekenmerkt wordt door een enorme gedre- afgewerkt. Dat gebeurt vrijwel altijd stipt en zelf deed. Zijn eigen spel is zijn re- venheid en een grote intrinsieke motivatie. daar heb je als coach bijna geen omkijken naar. ferentiekader. De kunst is maatwerk Het gaat echt om voetbal. Daarbij weet Aan de andere kant weet je dat bij vrouwen de te leveren. Wat je als man gewend je dat zij het niet uitsluitend van voetbal emotie vaak een grotere rol speelt dan bij man- bent geweest, werkt niet altijd opti- moeten hebben, want ze moeten daar- nen, en het is goed om daarmee ook rekening maal bij vrouwen. Je moet je kunnen naast ook studeren of werken. Die bredere te houden. Veelal is het verstandig om zwaar- inleven. Dat is bij vrouwen nog be- oriëntatie is aan de ene kant natuurlijk een wegende beslissingen individueel met een langrijker dan bij mannen. Vrouwen voordeel voor je ontwikkeling als mens en vrouw te bespreken. Daar hoort wel bij dat wij zijn doorgaans veel meer onzeker dus ook als sporter. Aan de andere kant proberen stappen te maken als het gaat om de over hun kwaliteiten dan mannen. wil je als voetbaltrainer wel graag dat de mentale weerbaarheid van onze speelsters, en Bij vrouwen moet de coaching sterk focus ook echt op voetbal ligt, en dan kan dus ook van het team.” gericht zijn op het opbouwen van het ook een kwestie worden van keuzes zelfvertrouwen. Het is een onderdeel maken. Maar ze kunnen van voetbal niet Wat moet iemand als beginnend vrouwen- van de flow waarin je moet komen. leven, dus ze zullen wel om zich heen coach zeker niet doen? Om dat zelfvertrouwen te creëren is moeten kijken om maatschappelijk op de Roger Reijners: “Natuurlijk zijn er verschillen, het belangrijk om uit te gaan van wat been te blijven.” maar die moet je ook niet overdrijven. In dat de speelster wél kan, in plaats van dat kader denk ik dat de fouten die je als vrouwen- we telkens trainen op wat ze níet goed In hoeverre hebben die karakteristieken coach zou kunnen maken ongeveer dezelfde kan. Je moet proberen van de 8 en 10 van vrouwenvoetbal invloed op het proces zijn als die je als coach van een mannenteam te maken in plaats van dat je van de 4 dat u als coach aanstuurt? zou kunnen maken. Daar hoort van de coach en 6 wilt maken.” Roger Reijners: “Dat heeft in flinke mate het besef bij dat bij vrouwen het proces van invloed, zeker als je kijkt naar de belast- het verwerken van informatie vaak wat anders, Robin van Galen: “Je mag en moet baarheid van de speelsters. Je begrijpt dat wat meer binnen de groep, verloopt.” kritisch kunnen zijn op vrouwen maar die anders is naarmate men naast het zeik ze niet af in de groep of zet ze voetbal meer moet doen. Dat moet je goed Wat kunnen mannen leren van vrouwen in niet voor schut omdat je denkt dat dat blijven monitoren. Ook het competitie- de sport? lollig is. Met mannen is dat anders, programma is flink gestegen, van achttien Reger Reijners: “De mate waarin vrouwen zich die zien daar best de humor van in. Bij naar 28 wedstrijden. Er zijn dus nationaal ergens in kunnen vastbijten en daar dan on- vrouwen wordt dat niet gewaardeerd. veel meer activiteiten en dus vergt het voorwaardelijk voor gaan. Als een vrouw traint, Communiceer je kritiek persoonlijk na nogal wat om iedereen fit te houden en doet ze dat vanuit het besef dat dit nodig is om een wedstrijd of training, dat is veel onder die omstandigheden optimaal te beter te kunnen functioneren. Dat is bij man- effectiever.” kunnen blijven presteren.” nen niet altijd in dezelfde mate het geval.”

5. Wat kunnen mannen leren van vrouwen in de sport? teren door de coach. Dat kunnen wij Marc Lammers: “Luisteren. Mannen leren van vrouwen in de sport.” Lees op de website van De Voetbaltrainer het hebben vaak snel hun mening klaar. antwoord van Reijners, Lammers en Van Galen Coaches moeten tegen vrouwen niet Robin van Galen: “Als de dynamiek op vraag 6: Wat heeft het werken met vrouwelijke zeggen wat ze moeten doen, ze moe- goed is en de chemie is er onder elkaar topsporters voor jezelf betekend? Welke inzichten heeft ten open vragen stellen. Hierdoor dan kunnen vrouwen echt gediscipli- het jou opgeleverd? gaan ze nadenken en komen ze met neerder zijn dan mannen. Mannen hun eigen plannen. Dan geloven ze er proberen soms wat meer de grenzen De KNVB hoort graag uw reactie en/of mening meer in en zo heb je uiteindelijk ook op te zoeken in hun vrijheden terwijl over dit artikel. U kunt reageren op dit artikel via een grotere kans dat het team in een vrouwen dan kunnen zeggen: Nee, dat [email protected]. flow komt. Maar dat begint met luis- doen we niet, afspraak is afspraak.”

Online: trainers.voetbal.nl 60 61 De Voetbaltrainer 198 2013

60-61_galen ea.indd 61 27-11-13 16:37 Vrouwen- en meisjesvoetbal Tekst: Ruud Doevendans en Gerjos Weelink

Clubontwikkeling Het meisje staat centraal

Clubontwikkeling is voor de KNVB het startpunt van talentontwikkeling. Het opleiden van speelsters gebeurt in de club. Als clubs speelsters kansen en voorwaarden bieden op een goede leeromgeving waarin ieder meisje zich op haar niveau en met haar beleving, ambitie, talent en motivatie kan ontwikkelen, dan zal dit een enorme impact hebben op de ontwikkeling van het meisjesvoetbal in de breedte en in de top. Hoe breder de basis, hoe groter de kans op een sterke top.

Het meisje centraal uitvoering van die plannen. Inmid- Grassroots Club’ van 2013. De clubs Roos Brouwer is medewerkster voet- dels zijn we beland in de fase waarin SV Cupa, SC Klarenbeek, VV Voorst balontwikkeling en vrouwenvoetbal meisjesvoetbal alom geaccepteerd is en SV Wilp hebben gezamenlijk meis- in District Oost. Wat is haar visie op in Nederland. In gesprekken met clubs jesteams opgezet, waarmee ze in de club ontwikkeling in relatie tot meis- benoemen we de voordelen van het competitie spelen. Door clubs te clus- jes- en vrouwenvoetbal? hebben van meisjesteams. In gezin- teren, wordt er nog meer op niveau Roos Brouwer: “De rol van de KNVB in nen waarin zowel de jongen als het gevoetbald en wordt er beter tegemoet relatie tot de ontwikkeling van meis- meisje voetbalt, zijn ouders veel vaker gekomen aan de behoefte van deze jesvoetbal is de laatste jaren wel wat werkzaam als vrijwilliger. Bij clubs unieke doelgroep in voetballend Ne- veranderd. Waar er eerst vooral top- met zowel meisjes- als jongensvoet- derland.” down werd verteld hoe clubs meis- bal vinden, zo blijkt uit onderzoek, jesvoetbal weg kunnen zetten, ligt minder incidenten plaats. Aan de ene Van 0 naar 120 dat nu anders. De KNVB is meer faci- kant is de instroom bij meisjesvoetbal Roos Brouwer verwijst naar RKSV literend en ondersteunend en levert enorm, maar clubs vergeten wel eens NEO uit Borne als het moet gaan om veel meer maatwerk, precies waar de dat ook veel meisjes weer afhaken. een goed voorbeeld van een club in clubs om vragen. Oftewel: het meisje Omdat ze niet op het juiste niveau ontwikkeling op het gebied van meis- staat centraal. De volgende vragen spelen, of niet de goede training krij- jesvoetbal. Aan het woord komt Anke zijn daarbij belangrijk: Wat voor club gen die ze wel verwachten en verdie- Wassens, lid van de Technische Com- zijn wij en wat betekent dat voor de nen. Het is echt een kans voor clubs missie van de club met als portefeuille manier waarop wij met meisjes- en om meisjes- en vrouwenvoetbal goed het meisjesvoetbal. vrouwenvoetbal willen omgaan? De in de vereniging te positioneren. Anke Wassens: “Bij RKSV NEO uit Bor- KNVB helpt clubs bij het beantwoor- In District Oost hebben we in 2011 ne kregen we in het seizoen 2010/2011 den van die vragen en adviseert clubs cluboverstijgend een project gestart, voor het eerst te maken met een golf in het maken van een degelijk plan. dat door het UEFA Executive Com- aanmeldingen voor meisjesvoetbal. Ook biedt ze ondersteuning in de mittee is uitgeroepen tot ‘Best UEFA Toen we merkten dat er met veel

www.devoetbal trainer.nl

62-63-64_clubontwikkeling.indd 62 28-11-13 11:44 Voetbaltalent Trainen, coachen en begeleiden

voetbal. Wat heeft Mirelle van Rij- broek, onder meer verantwoordelijk voor de talentontwikkeling van meisjes, hierover te zeggen? Mirelle van Rijbroek: “Talentvolle meisjes maken de meeste kans zich te ontwikkelen tot topspeelsters wanneer zij actief zijn in het gemengd voetbal, omdat ze hier veelal in een omgeving kunnen spelen die meer van ze vraagt. De competitie voor meisjes is op dit moment niet voldoende qua niveau om de absolute top te halen. Meestal is het niveau onderling maar ook het verschil in teams te groot. Dit heeft te maken met aantallen. Vaak zijn er niet voldoende meisjes in een bepaalde leeftijdscategorie om teams op niveau te formeren. Meisjes van verschillende leeftijden, talent, ambitie, beleving worden bij elkaar gezet. Dit doet geen recht aan de ontwikkeling van het ta-

Foto: KNVB.nl lentvolle meisje. Met een meisjesteam in een jongenscompetitie spelen is dan vaak een betere oplossing. Echter plezier en enthousiasme gespeeld en doordat ze veel talent heeft, wat meer voor het echte toptalent is dit ook niet getraind werd, begon het meisjesvoet- prestatief spelen. In overleg met Tech- de juiste oplossing, omdat zij in een bal steeds belangrijker te worden voor nisch Jeugdcoördinatoren, speelster jongensteam vaak op een nog hoger onze club. Daarmee kom je gelijk op en ouders besluiten we dan soms om niveau kan spelen. Wat het juiste pad een heel belangrijke voorwaarde om bepaalde meisjes in jongensteams te is, is niet altijd makkelijk te zeggen meisjesvoetbal een vaste plek binnen laten spelen. Of als we een sterke lich- en is dus per individu verschillend. de club te geven: binnen de club zul ting meiden hebben, plaatsen we die De structuur van het talentontwik- je met name bij het bestuur draagvlak in een reguliere jongenscompetitie. De kelingstraject voor jongens en meisjes moeten creëren om meisjesvoetbal als club erkent dat meisjesvoetbal op de is niet helemaal te vergelijken. De volwaardig te accepteren. Tegelijker- kaart staat. Er wordt door meiden op meest talentvolle jongens kunnen op tijd zal er gewerkt moeten worden aan het hoofdveld gespeeld en getraind, clubniveau terecht kunnen bij een de ontwikkeling van meisjesvoetbal. er zijn aparte kleedkamers gekomen Regionale Jeugdopleiding/bvo, waar Als je het bestuur niet achter je hebt, voor meisjes en de teams zijn voor- zij een intensieve opleiding krijgen. zijn alle ideeën en energie eigenlijk zien van een sponsor. Bij RKSV NEO Meisjes daarentegen worden over het voor niets. Bij RKSV NEO staat het nu kijken we zowel naar het individu algemeen opgeleid binnen het ama- uitstekend. Ik heb, vanuit mijn functie (wat wil het meisje?) als naar de groep teurvoetbal, met uitzondering van FC binnen de Technische Commissie, (op welk niveau komen ze het beste Twente waar wel een opleiding voor beleid mogen schrijven gericht op tot hun recht?). In amper drie seizoe- meisjes is. Bij de amateurverenigingen het meisjesvoetbal. Het gaat er binnen zijn we van 0 naar 120 voetbal- volgen de meisjes een beduidend min- nen dat beleid met name om dat je lende meiden gegaan.” der intensief opleidingsprogramma er voor zorgt dat je maatwerk levert dan hun mannelijke leeftijdgenoten en goed overlegt met het meisje zelf Gemengd voetbal bij de bvo’s. Dit maakt dat de KNVB bij én met de ouders. Sommige meiden De raakvlakken tussen clubontwik- meisjes een nog nadrukkelijkere rol willen gewoon voetballen voor hun keling en talentontwikkeling worden speelt binnen het traject van talent- plezier. Een ander wil, bijvoorbeeld duidelijk als het gaat om gemengd ontwikkeling.”

Online: trainers.voetbal.nl 62 63 De Voetbaltrainer 198 2013

62-63-64_clubontwikkeling.indd 63 28-11-13 11:44 Vrouwen- en meisjesvoetbal ING ING heeft er voor gekozen zich voor lange tijd te verbinden aan de KNVB en het Nederlandse voetbal: Nieuwe manager tot 2018. In september van dit jaar stelde de Steven Sedee, Sponsormanager KNVB Clémence Ross aan als manager Voetbal van de ING: “Om het Ne- vrouwenvoetbal. Welke opdrachten derlandse voetbal echt verder te heeft zij meegekregen van de KNVB? helpen wil ING een betrokken en Wat zijn haar speerpunten? actieve sponsor zijn die veel meer

Clémence Ross: “De KNVB wil het doet dan logo’s plakken en borden Foto: KNVB.nl vrouwenvoetbal een stevige impuls neerzetten. Van zo’n partnership geven. Hoe mooi zou het zijn om het profiteert de KNVB, het Nederlandse voetbal en ook ING. Dat doen we onder EK 2017 in Nederland te kunnen hou- de vlag van: ‘Oranje is liefde voor voetbal, Oranje is ING’. Het zegt alles over den! In Zweden waren de prestaties onze rol in het voetbal: we zijn misschien wel de grootste fan van Oranje en van de Nederlandse vrouwen teleur- we ondersteunen het Nederlandse voetbal daar waar dat het meest nodig is.

Foto: KNVB.nl stellend maar we geloven er in dat we ons in de komende jaren sterk kun- ING ondersteunt het hele Nederlandse voetbal, dus ook het vrouwenvoetbal. nen verbeteren. Om de goede stappen En wij vinden vanuit ons diversiteitsbeleid dat het vrouwen- en meisjesvoet- te kunnen nemen naar een betere bal speciale aandacht moet krijgen. Het Nederlandse vrouwenvoetbal is sterk prestatie is een goede visie op de hele in opkomst, maar kan een extra impuls goed gebruiken. De KNVB en ING toekomst van het meisjes- en vrou- willen ook het Nederlandse vrouwenvoetbal verder helpen en zetten zich wenvoetbal nodig. Van de basis tot daarom in om vrouwenvoetbal bekender en populairder te maken bij het de top: elk meisje dat gaat voetballen Nederlands publiek. De verschillende activiteiten die de KNVB en ING samen heeft een droom en die wil ik helpen ontplooien, moeten een bijdrage leveren aan het uiteindelijke gemeenschap- waarmaken.De speerpunten van mijn pelijke doel: zoveel mogelijk meisjes/vrouwen met veel plezier te laten voet- beleid richten zich dan ook op het ballen.” neerzetten van een stevige focus op de ondersteuning van verenigingen bij het werven en behouden van meisjes sportliefhebbers en mannenvoetbal op arbeidsmarkt. Vergeet daarbij niet en vrouwen, het doorstromen van de achtste plaats. Daarnaast is het zo dat de meeste voetballende vrouwen talent en het ontwikkelen van presta- dat onbekend ook onbemind maakt. naast het voetbal een studie volgen of ties in een topsportomgeving met een Des te belangrijker om meer vrouwen werken. Het zijn toppers op alle fron- topsportklimaat voor vrouwen in het die voetballen, vrouwen als scheids- ten en visitekaartjes voor de sport, het voetbal. Aan de basis stimuleert de rechter, coach, bestuurder en ander bedrijfsleven en voor Nederland als ze KNVB de ontwikkelingen samen met kader naast het vrouwenvoetbal zelf in Oranje spelen. Wat mij betreft is er ING, aan de top doen we dat met de in beeld te brengen.” niets mooiers dan hun dromen te hel- clubs in het betaald voetbal binnen de pen waarmaken met als mooi hoogte- BeNe League.” Hoe creëren we dat vrouwenvoetbal punt in 2017 het EK.” interessanter wordt voor sponsoren? Vrouwenvoetbal wordt vaak vergele- Clémence Ross: “In het buitenland ken met mannenvoetbal. Hoe bereiken zijn er grote sponsoren gevonden voor De KNVB hoort graag uw reactie we dat vrouwenvoetbal als een op het vrouwenvoetbal. Niet in de laatste en/of mening over dit artikel. U zichzelf staande sport gewaardeerd plaats omdat de bedrijven die de man- kunt reageren op dit artikel via wordt? nen sponsoren ook gelijk de vrouwen [email protected]. Clémence Ross: “De groei van het aan- meenemen in hun beleid. Natuurlijk tal voetballende vrouwen is groot. Nu kan dat in Nederland ook en dat moet zijn het er 130.000 en ik verwacht een ook gebeuren. Vrouwensport is niet stijging van tussen drie en vijf procent alleen de aangelegenheid van een in de komende jaren. Vergelijkingen bond of een club. Of het nu voetbal is tussen het niveau van mannen en of een andere sport: maatschappelijke vrouwen in het voetbal zullen altijd partners zoals bedrijven en overheden wel gemaakt blijven maar we weten zijn belangrijk om vrouwen een kans dat zowel mannen als vrouwen het te geven om hun sportieve talenten vrouwenvoetbal weten te waarderen. te ontplooien. Een goede sportieve In Frankrijk staat vrouwenvoetbal op loopbaan betekent meestal ook indi- nummer drie in de waardering van viduele ontplooiing en kansen op de

www.devoetbal trainer.nl

62-63-64_clubontwikkeling.indd 64 28-11-13 11:45 Voetbaltalent Vrouwen- en meisjesvoetbal Tekst: Ruud Doevendans Trainen, coachen en begeleiden ‘Kwaliteit in uitvoering ook bij meisjes centraal’

Sarina Wiegman-Glotzbach is een Nederlandse trainster en ex-voetbalster die de meisjes ook vooral geen andere be- momenteel het vrouwenelftal van ADO Den Haag traint. Als speelster kwam ze handeling geven dan de jongens. Geef negen jaar voor Ter Leede uit en ze speelde 104 interlands voor het Nederlands ze geen aparte status! Je ziet vaak dat vrouwenvoetbalelftal. Met Ter Leede won ze tweemaal de landstitel en eenmaal een meisje in een jongensteam vrije de KNVB Beker. Hoe ziet zij haar rol bij het vrouwenvoetbal van ADO Den Haag? verdediger speelt, want dan hoeft ze geen duels aan te gaan. Dat is natuurlijk funest voor haar ontwikkeling. 1. Welke competen- voetballer. De trainer-coach moet ook Zo kun je prima jarenlang samenspe- ties moet een coach aandacht hebben voor hetgeen de len, zeker tot en met de D. Zodra meis- van een vrouwen- speelster bezighoudt, om haar vervol- jes in de puberteit komen en zowel fy- voetbalteam idea- gens fris en gefocust op het veld te siek als sociaal/emotioneel veranderen, liter hebben? Hoe krijgen. Maar dat geldt dus ook voor moet je sterk naar het individu gaan heb je jezelf hierin een speelster van 28 jaar. Die loopt kijken. Dan komen veel meisjes in de bekwaamd? ook tegen zaken aan waarbij ze wat knel. Want in de betere jongensteams Foto: Pro Shots Sarina Wiegman: hulp kan gebruiken. Gewoon de din- wordt dan alleen nog opgeleid voor “Of je nu met jongens of meisjes gen van alledag, in je werk, op school het eerste mannenteam. De allerbeste werkt, als coach ben je er in eerste of in de privésfeer.” meisjes kunnen nog wel in C1 of B1, instantie op gericht om voetbalgedrag maar andere meisjes komen dan in re- te beïnvloeden. Zowel op individueel 3. Kun je nu professioneel genoeg wer- creatieteams terwijl hun ambitie en ta- niveau als op teamniveau. Dus daarin ken bij ADO Den Haag? Welke verbe- lent méér rechtvaardigen. Met de clubs zit inhoudelijk geen verschil. Wel is terpunten zijn te noemen? en de KNVB kunnen we dat oppikken. bekend dat vrouwen vooral met com- Sarina Wiegman: “Zowel bij ADO Hebben clubs niet de mogelijkheid municatie doorgaans wat anders om- Den Haag als bij andere clubs zijn om een meisje een passend niveau te gaan dan mannen. Daar is extra aan- er nog voldoende verbeterpunten. bieden, steek dan als clubs de hoofden dacht voor nodig. Voor mijzelf is het Maar ik zie vooruitgang. Zowel in bij elkaar en probeer samen te werken. voordelig dat ik sowieso veel gesport commercieel opzicht als in de pers- Zet de ambitieuze meisjes bij elkaar en en gevoetbald heb toen ik jong was, voorlichting zijn nu meer mensen zet er het kader bij dat ze verdienen. maar dat ook in een jongensomgeving gekomen. In de technische staf is er De toptalenten vinden hun weg wel, heb gedaan. Ik heb alle voetbalniveaus een fysieke trainer bij gekomen. We maar voor meisjes die daar nét onder doorlopen en op het hoogste niveau kunnen nu beter clinics organiseren. zitten kunnen we nog veel betere om- gespeeld, zowel in Nederland als in En we gaan beginnen met regionale standigheden scheppen.” het buitenland. Dat gevoegd bij de trainingsgroepen in samenwerking opleidingen die ik gevolgd heb en het met de KNVB.” feit dat ik vrouw ben, brengt me een eind.” 4. Hoe ziet u de beoogde samenwer- Op de website van De Voetbaltrainer king tussen de KNVB en ADO Den vindt men het antwoord van Sarina 2. Waar besteed je in de begeleiding Haag als het gaat om talentscoutings- Wiegman op de vraag hoe zij de veelal en/of coaching van je team de meeste dagen en regionale trainingsgroepen? jonge leeftijd van haar speelsters er- tijd aan, en waarom? Sarina Wiegman: “Heel positief. Een vaart en hoe zij de toekomst ziet van Sarina Wiegman: “Ik besteed veel groot probleem is dat meisjes ver- de BeNe League. aandacht aan de persoonlijke coa- spreid zitten over te veel clubs. Daar ching, maar dat zou ik ongeacht de kun je niet selecteren op leeftijd, am- De KNVB hoort graag uw reactie en/of leeftijd doen. Zodra een speelster bitieniveau en beleving. Het zou veel mening over dit artikel. U kunt reage- naar het veld komt, is het niet zo dat beter zijn als meisjes in de F, E en D ren op dit artikel via devoetbaltrainer@ er een knopje omgaat: ik ben nu niet altijd gewoon in jongensteams ge- knvb.nl. meer de mens, maar alleen nog de mengd voetballen. En dan moeten we

Online: trainers.voetbal.nl 64 65 De Voetbaltrainer 198 2013

65_wiegman.indd 65 28-11-13 11:45 Colofon

Uitgave: Eisma Businessmedia bv Postbus 340 - 8901 BC Leeuwarden Bezoekadres: Celsiusweg 41 Telefoon: 088-2944800 | Fax: 088-2944810 De Verlenging E-mail: [email protected] Directie: Egbert van Hes, algemeen directeur Crisis in het land, crisis in voetballand. Steeds meer clubs in het betaald voetbal Bouke Hoving, financieel directeur kijken daarom noodgedwongen naar de eigen jeugdopleiding. Zelfopgeleide spe- Gerbert Tiecken, uitgeefdirecteur lers moeten uiteindelijk in het eerste team komen, aangenomen dat de kosten Uitgever: Gerbert Tiecken daarmee enigszins gedrukt kunnen worden. Of dat er zelfs een positieve op- Hoofdredactie: brengst is bij een lucratieve verkoop. We hebben in dit vakblad vaker opgetekend Paul Geerars (hoofdredacteur) Telefoon: 06-51904854 dat een hoofdtrainer als passant een bepaalde voorkeur voor een speelwijze met E-mail: [email protected]

zich meebrengt, terwijl de jeugdopleiding van diezelfde club op een andere ma- Tjeu Seeverens (adjunct-hoofdredacteur) nier voetbalt. Vanwege de waan van dag is de lijn van D-pupil tot eerste-elftal- Telefoon: 06-23941973 E-mail: [email protected] speler ver te zoeken. Hoe sterker de jeugdopleiding zich positioneert ten opzichte Adviseur: van het eerste elftal, des te groter is de kans dat er een clubbrede speelwijze ont- Henny Kormelink Telefoon: 06-50686964 | E-mail: [email protected] staat met alle voor- en nadelen vandien. Redactiemedewerkers: Aan de ene kant geeft het een warme deken van herkenbaarheid aan spelers als Rob Baan, Gino van den Broecke, Yves Brokken, Ruud Doevendans, Theo Ducaneaux, Pieter Fischer, Qasim Hakim, Henk Mariman, zij jaar in jaar uit in een vertrouwde formatie, speel- en strijdwijze het veld in Hans Nijboer, Guy Oldenkotte, Alex van Vogelpoel, Sander de Vries, gaan. FC Barcelona, Ajax, maar ook de nationale jeugdelftallen van Nederland Gerjos Weelink, Ron Weinbrecher hebben hier mee te maken: aan de speelwijze herken je, in ieder geval opbou- Aan dit nummer werkten verder mee: Juliaan van Acker, Rob Bouman, Roos Brouwer, Sabrina Cols, Boy Elskamp, wend/aanvallend, de club. Robin van Galen, Symen Abe Hoekstra, Frank de Jong, René Kaats, Marc Lammers, Eric Meijers, Željko Petrovi´c, Roger Reijners, Mirelle van Rijbroek, Aan de andere kant is het nadeel dat spelers misschien eenzijdig worden opge- Clémence Ross, Rick Thape, Sjors Ultee, Raymond Verheijen, Anke Wassens, leid. Hoewel zij veelvuldig geconfronteerd zullen worden met andere spelsyste- Sarina Wiegman, Jan Wouters men bij de tegenstander, dienen ze dit op te lossen vanuit de eigen speelwijze. Foto’s: Marjolein Bosman, Mieke Houtman, KNVB.nl, Tony Naarden, Pro Shots, Dat is meestal geen probleem als je de bovenliggende partij bent. Je mag ervan Hans Reefman, Nico Teeuwissen, Frank Zilver uitgaan dat veruit de meeste clubs niet zo sterk zijn dat zij altijd maar met hun Redactie-adres: De Voetbaltrainer, Postbus 340 - 8901 BC Leeuwarden eigen speelwijze het beste resultaat kunnen halen. Lay-out en productiebegeleiding: ZeeDesign, Postbus 13 - 8748 ZL Witmarsum Telefoon: 0517-531672 | E-mail: [email protected]

Druk: Veldhuis Media, Raalte

Boekbestellingen: Jolanda Bloem Telefoon: 088-2944865 I E-mail: [email protected]

Abonnementen voor Nederland en België: Nieuwe opgaven, adreswijzigingen en correspondentie over abonnementen: Abonneeservice Eisma Businessmedia Postbus 2238 - 5600 CE Eindhoven Telefoon: +31 088-2266648 | E-mail: [email protected]

Abonnementsprijs: De Voetbaltrainer verschijnt 8 keer per jaar. De abonnementsprijs voor Nederland en België bedraagt voor jaargang 2013/2014 (loopt van juli tot juli) € 102,50 incl. 6% btw en is bij vooruitbetaling verschuldigd. Andere landen op aanvraag. Abonnementen kunnen ieder moment ingaan. Opzegging dient schriftelijk en minimaal een Een van de trainingen van FC Utrecht die de redactie als voorbereiding op het in- maand voor het einde van de abonnementsperiode te geschieden; u ontvangt een schriftelijke bevestiging van uw opzegging. terview met Jan Wouters bezocht, werd voor een deel geleid door Sjors Ultee. De Marketing: 26-jarige jeugdtrainer legde de Utrechtse spelers een trainingsvorm voor om de Heleen Rodenhuis Telefoon: 088-2944863 | E-mail: [email protected] creatieve vaardigheden te ontwikkelen. Aanvankelijk deed Ultee dit alleen in de Advertentieverkoop: jeugdopleiding van FC Utrecht, maar al snel herkende hoofdtrainer Wouters de Binnendienst Accountmanager meerwaarde van dergelijke trainingsvormen. De brug van jeugd naar senioren is Nynke Miedema Eddy Hoornstra Telefoon: 088-2944852 Telefoon: 06-31768830 geslagen. Zo konden we ook al lezen in de vorige uitgave van De Voetbaltrainer, E-mail: [email protected] E-mail: [email protected] toen A1-trainer Robin Pronk vertelde over de ontwikkeling van de speelwijze bij Traffic, ZeeDesign Telefoon: 0517-531672 | Fax: 0517-531810 de jeugd van FC Utrecht. E-mail: [email protected]

Bankrelatie: Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland Op de dag van het interview met Jan Wouters werd bekend dat na Jacob Mulenga IBAN: NL64RABO0335434991 ook Cedric van der Gun langere tijd geblesseerd was. Wouters werd gedwongen BIC: RABONL2U te kijken naar de Beloften. Het Utrechtse systeem 1:4:4:2 met een ruit op het middenveld was niet langer heilig voor de trainer, simpelweg omdat de spelers daar-

speelwijze te veranderen als dat logisch zou zijn ten gevolge van het inbrengen Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, of enige andere manier, zon- van jeugdige spelers. De volgende wedstrijd, thuis tegen ADO (3-0), werd de twin- der voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen tigjarige Elroy Pappot opgesteld. Als redactie waren we benieuwd of FC Utrecht uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid en/of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor nog steeds 1:4:4:2 met de ruit op het middenveld zou spelen. Dat gebeurde, met schade van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseeerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van Yoshiaki Takagi in de punt naar voren en Pappot als spits naast Steve de Ridder. dit blad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring Jan Wouters moest als trainer net zo creatief handelen als hij zelf verwacht van en de te gebruiken informatie te controleren. Leveringsvoorwaarden: zie www.eismamediagroep.nl zijn spelers tijdens de trainingen van Ultee.

80 81 De Voetbaltrainer 198 2013

80_verlengingcolofon.indd 80 27-11-13 16:49 Nieuwe eBooks van de Voetbaltrainer - Toptrainer serie

Dick Advocaat Bert van Marwijk Guus Hiddink Louis van Gaal € 5,- (32 pagina’s) € 5,- (58 pagina’s) € 5,- (44 pagina’s) € 5,- (48 pagina’s)

Foppe de Haan Ronald en Erwin Frank de Boer Co Adriaanse € 5,- (34 pagina’s) Koeman € 5,- (30 pagina’s) € 5,- (28 pagina’s) € 5,- (34 pagina’s)

Nieuw! Het Voetbalopleidingsplan van Han Berger & Andries Ulderink per thema - serie van 6 eBooks

Opbouwen Aanvallen Verdedigen Competentieproﬁ el € 5,- (50 pagina’s) € 6,- (62 pagina’s) € 5,- (50 pagina’s) € 4,- (32 pagina’s)

Tip! Deze 15 nieuwe eBooks zijn vanaf nu te bestellen in onze webshop. Speelstijl Spelersvolgsysteem Trainerscongres 2013 € 2,50 (19 pagina’s) € 2,50 (18 pagina’s) € 2,50 (12 pagina’s)

De Voetba l Trainer Praktische eBooks - jeugd - doelgroepgericht

A-jeugd € 10,- B-jeugd € 10,- C-jeugd € 10,- D-jeugd € 6,- (150 pag.) (150 pag.) (150 pag.) (95 pag.)

E-jeugd € 6,- F-jeugd € 2,50,- Jeugdkeeper € 4,- Mini pupil € 2,50,- (95 pag.) (35 pag.) (55 pag.) (35 pag.) Onmisbare vakinformatie - nu ook als eBook verkrijgbaar

Voetbaltraining 4 Voetbaltraining 5 De Voetbalmethode 1 De Voetbalmethode 2 € 11,50 € 11,50 Voetbalhandboek Opbouwen (200 pag.) (200 pag.) €6,75 (128 pag.) € 6,75 (149 pag.)

De Voetbalmethode 3 De Voetbalmethode 4 De Voetbalmethode 5 Aanvallen via de Aanvallen via het Verdedigen € 6,75 ﬂ ank € 6,75 centrum € 6,75 (140 pag.) (161 pag.) (158 pag.) Voordelen van onze eBooks ✔ goedkoop, al vanaf € 2,50 ✔ altijd bij de hand op uw thuiscomputer/ ✔ direct te downloaden (na online betaling) smartphone en/of tablet ✔ praktijk staat centraal ✔ abonnees ontvangen 7,5% korting ✔ online te bestellen via devoetbaltrainer.nl/winkel

devoetbaltrainer.nl/winkel