Gmina Cmolas
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
GMINA CMOLAS GMINA CMOLAS „Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie” Instytucja zarządzająca PROW 2014-2020 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Publikacja wydana przez Stowarzyszenie Rozwoju Gminy Cmolas, współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach działania: „Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach Strategii Rozwoju Lokalnego kierowanego przez społeczność”, objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 GMINA CMOLAS GMINA CMOLAS CMOLAS 2019 Symbole Gminy Cmolas / Symbols of the Cmolas Municipality Herb Herbem Gminy Cmolas jest widniejąca w czerwonym polu, między złotą podkową na opak i krzyżem kawaler- skim złotym oraz gryfem srebrnym, ukorzeniona sosna o konarach i pniu złotym. Sosna stanowi 3/4 drzewostanu Puszczy Sandomierskiej, której lasy w 43% pokrywają Gminę Cmolas. Sosnowa puszcza żywiła okolicznych miesz- kańców, dawała pracę i chroniła w czasie wojen. Gryf srebrny odnosi się do Rodu Mieleckich, którzy przez prawie 250 lat byli właścicielami cmolaskich, puszczańskich osad. Czerwone tło to barwa pola herbu Gryf, którym posługi- wali się Mieleccy, oraz barwa królewska. Herb The coat of arms of the Municipality of Cmolas is a rooted pine with golden boughs and trunk visible in a red field, between an upright golden horseshoe around a gold knight’s cross and a silver griffin. Pine makes up 3/4 of the stand in the Sandomierz Forest, which covers 43% of the Cmolas Municipality. The pine forest nourished the local residents, gave them work and protected them during wars. The silver griffin refers to the Mielec family, who for al- most 250 years were the owners of the forest settlements in Cmolas. The red background is the colour of the Griffin coat of arms used by the Mielec family and the royal colour. Flaga Flagę Gminy Cmolas tworzą dwa czerwone skrajne, wąskie pasy oraz szeroki żółty pas z herbem Gminy, umiesz- czonym na środku. Flag The flag of the Municipality of Cmolas consists of two narrow red belts at the extremes and a wide yellow belt with the Municipality’s coat of arms placed in the middle. GMINA CMOLAS 4 Szanowni Państwo Z radością przekazuję album prezentujący gminę Cmolas. Ukazane w nim zostały jej uroki, atrakcje i osobliwości wyróżniające ją na tle powiatu, województwa i kraju. Tożsamość tego obszaru tworzona była na przestrzeni wieków przez dwie oddziaływujące na siebie siły. Siłę przyrody Puszczy Sandomierskiej i siłę ludzi – Mieszkańców, systema- tycznie podporządkowujących ją dla własnych celów. Efekt tego „ścierania” to współczesny obraz gminy, który w tym wydawnictwie został opisany, ale w głównej mierze pokazany fotografiami. Mam nadzieję, że biorąc do ręki album, Mieszkańcy gminy pomyślą z dumą: „jaka piękna ta nasza gmina”, a pozo- stali Czytelnicy będą mogli powiedzieć: „jaki piękny zakątek naszej Ojczyzny”. Zapraszam w podróż po naszej gminie – wśród pięknej przyrody i przyjaznych, życzliwych Mieszkańców. Wójt Gminy Cmolas Eugeniusz Galek Ladies and Gentlemen I am happy to present an album introducing the municipality of Cmolas. It shows the charms, attractions and curiosities that distin- guish it from the rest of the district, voivodeship and country. The identity of this area was created over the centuries by two interac- ting forces. The natural strength of the Sandomierz Forest and the strength of the people – Residents, systematically subduing it for their own purposes. The result of this “friction” is the contempo- rary image of the municipality, which has been described in this pu- blication, but mainly shown in photographs. I hope that upon picking up the album, the Residents of the municipality will think with pride: “How beautiful our municipality is!”, and the remaining Readers will be able to say: “What a beautiful corner of our Homeland!”. I invite you for a journey through our municipality – among beautiful nature and the friendly, kind Residents. Mayor of the Municipality of Cmolas Eugeniusz Galek SŁOWO WSTĘPNE 5 Gmina Cmolas. Informacje ogólne Gmina Cmolas położona jest w południowo-wschodniej Polsce, w województwie podkarpackim – jego północ- nej części przy drodze krajowej nr 9 (Rzeszów – Warszawa), w powiecie kolbuszowskim. Zajmuje obszar 13 406 ha, z czego blisko połowę stanowią lasy (5889 ha). Została utworzona w 1973 r. i składa się z 10 sołectw: Cmolas, Trzę- sówka, Ostrowy Tuszowskie, Ostrowy Baranowskie, Hadykówka, Po- ręby Dymarskie, Jagodnik, Toporów, Dąbrówka i Kłodziny, w których obecnie zamieszkuje 8258 osób. Nowoczesna infrastruktura drogowa, wodociągowo-kanalizacyjna, energetyczna i telekomunikacyjna spra- wia, że gmina Cmolas dynamicznie się rozwija i rozbudowuje. Modelowym dla terenów wiejskich jest zaplecze edukacyjne, spor- towe i kulturalne, które tworzą nowocześnie zorganizowane i wy- posażone szkoły, przedszkola, biblioteki, placówki kulturalne w tym świetlice, place zabaw, wielofunkcyjne boiska sportowe i ścieżki dydak- tyczno-przyrodnicze. Gmina Cmolas to także znaczące walory historyczne związane z obiektami sakralnymi i kultem religijnym. W Cmolasie znajduje się Sanktuarium Przemienienia Pańskiego (kościół parafialny, zabytkowy kościółek drewniany i jeden z najwięk- szych w Europie ołtarz polowy). W Ostrowach Tuszowskich czczony jest łaskami słynący obraz Matki Bożej – Madonny z Puszczy. W Po- rębach Dymarskich znajduje się drewniany, zabytkowy XVII-wieczny kościół pw. śś. Stanisława i Wojciecha. Harmonijne połączenie tradycji i współczesności czynią gminę Cmolas niezwykle atrakcyjnym miejscem do życia oraz prowadzenia i rozwijania działalności gospodarczej. The Cmolas municipality. General information The Cmolas municipality is located in south-eastern Poland, in the Podkarpackie Voivodeship – its northern part is by national road No. 9 (Rzeszów – Warsaw), in the Kolbuszowa district. It covers an area of 13,406 ha, of which ne- arly half is covered by forests (5889 ha). It was established in 1973 and consists of 10 villages: Cmolas, Trzęsówka, Ostrowy Tuszowskie, Ostrowy Baranowskie, Hadykówka, Poręby Dymarskie, Jagodnik, Toporów, Dąbrówka and Kłodziny, in which 8258 people currently live. The modern road, water and se- wage, energy and telecommunications infrastructure means that the Cmolas municipality is dynamically developing and expanding. The educational, sports and cultural facilities, which are created by modernly organized and equipped schools, kindergartens, libra- ries, and cultural institutions including recreation rooms, playgrounds, multifunctional sports fields and educational paths, are a model for rural areas. Cmolas municipality also has a significant historical value associa- ted with sacred objects and religious worship. In Cmolas there is the Sanctuary of the Transfiguration (a parish church, a historic wooden church and one of the largest field altars in Europe). In Ostrowy Tuszowskie, a famous painting of the Our Lady – Madonna of the Fo- rest – is worshiped. In Poręby Dymarskie there is a historic, seventeenth-century wooden church of Saint Stanislaus and Wojciech. A harmonious combination of tradition and modernity makes the Cmolas municipality an extremely attractive place to live and run and develop a business. GMINA CMOLAS 6 CMOLAS Duża lasowiacka wieś, rozciągnięta na osi wschód-zachód Płaskowyżu Kolbuszowskiego. Aktualnie zamieszkuje ją 3033 osoby. Jest to stara osada istniejąca już w XV w., pierwotnie nazywana Ciemnolas. Jan Długosz w kronikach odnotował: „Cmolas – wieś” nowo lokowana na surowym korzeniu, w po- siadłości dziedzicznej Jana Tarnowskiego, w której jest kościół pw. św. Stanisława. W 1462 r. Jan i Ber- nard Mieleccy ufundowali we wsi nowy drewniany kościół, a w 1472 r. powstała tu parafia. Mieleccy byli właścicielami klucza dóbr cmolaskich do 1616 r., kiedy to córka Hieronima – Anna z Mieleckich Ra- towska, sukcesorka jego włości, sprzedała je Stanisławowi Lubomirskiemu herbu Szreniawa. Lubomirscy z przerwami byli obecni na ziemi cmolaskiej do 1791 r. Następnie Cmolas przeszedł na własność Tysz- kiewiczów. W pierwszej połowie XIX w. Cmolas znalazł się w rękach Katarzyny Horodyńskiej. W dwu- dziestoleciu międzywojennym Cmolas był w strukturze powiatu kolbuszowskiego, a od 1921 r. został włą- czony do województwa lwowskiego i pozostawał w nim do 1939 r. Wybuch II wojny światowej i przeszło pięcioletnia okupacja terenu włączonego do Generalnej Gu- berni to bardzo trudny okres w historii Cmolasu, pełen dramatycznych zdarzeń i powszechnego ubóstwa. Po zakończeniu wojny, na skutek ustaleń jałtańskich, Polska znalazła się w strefie wpływów Rosji sowiec- kiej, która narzuciła nowy – „socjalistyczny ustrój” oparty na dominującej państwowej własności przemy- słu. Mieszkańcy Cmolasu utrzymywali się głównie z pracy rolniczej. Dopiero lata 1978–1990 przyniosły zauważalną poprawę stanu wsi poprzez wybudowanie nowej szkoły podstawowej, przedszkola, siedziby urzędu gminy, urzędu pocztowego, ośrodka zdrowia, sieci wodociągowej i gazowej. Cywilizacyjny przełom rozpoczął się w 1990 r., kiedy po zmianie ustroju Polski samorząd gminny uzy- skał autonomię i „nowoczesne” kompetencje gospodarcze. Cmolas jest mocnym, prężnym ośrodkiem – wsią z pełną infrastrukturą, miejscem do wygodnego i spokojnego życia, a także prowadzenia działalno- ści gospodarczej. • • A large Lasowiak village, stretched on the east-west axis of the Kolbuszowa Plateau. Currently, it is inhabited by 3033 people. It is an old settlement which existed already in the 15th century, originally cal- led Ciemnolas. Jan Długosz in the chronicles noted: “Cmolas – a village” newly